Pagina:De assensione Stoici quid senserint.djvu/11

E Wikisource
Haec pagina emendata et bis lecta est

perperam agit. Liber est, quum ad falsa assensionem adjungit ; sed liber est tum maxime quum se ab errore recipiens, jam sibi ipsi concors, quod propriæ naturæ est consentaneum efficit : nec ideo imminuitur libertas quod objectam veritatem non possit non approbare. Imo vero ea sola vere dicitur voluntas (βούλησις) quæ cum ratione omnino congruit[1].

Ratio igitur voluntasque, sive visum assensioque, inter se admodum differunt quidem, ita tamen ut unam eamdemque rem pro fundamento habeant. Cum viso, etsi ab eo discrepet, arcte nectitur assensio : et quidquid in altero mutatur declarat altera. Quod visum, si rationem spectas, id, mutata facie, si voluntatem consideres, assensio est : ita ut quale est visum, talis sit assensio, imbecilla quidem (ἀσθενής)[2], si falsum est visum, certa stabilisque (ἀσφαλής)[3] si verum : quod quidem uni sapienti contingere potest.

Sic fere Spinoza non sine voluntate affirmationem fieri postea docuit, ita tamen ut nullus voluntati, absque ratione, sit locus. — Et quidem hoc omnium doctrinarum quas Pantheismi nomine designamus commune est, ut, sub rebus specie dissimillimis, imo vero etiam contrariis, una essentia residere ac permanere dicatur. — Ipsi Stoici alio in loco universum rerum principium variis nominibus, ignem, spiritum, mentem, fatum, providentiam, Deum appellant.

 

In summa, hoc primi in philosophiam attulisse videntur Stoici ut, animo (sive subjecto) a rebus (sive objecto) segregato, aliquid in ipsa scientia ab animo pendere dicerent. — Non res externa, non ipsum visum, quatenus est receptum,

  1. Cic., Tusc., IV, 6l2.
  2. Stob., Ecl., II, 230. — Cic., Tusc., IV, 7, 15.
  3. Epict., Ench., IV, 37.