 Capitulum XIIII |
Capitulum XVI  |
REliquum est, vt videamus, quae nam instituta principis esse debeant, quaeque vitae quotidiana consuetudo cum ijs, qui suo addicti sunt imperio, populis, et amicis. Et quoniam multos non ignoro in hoc genere scribendi operam dedisse, vereor ne et ipse ad scribendum animum de eisdem rebus si intendam, id arroganter esse factum dicant, alienam praesertim, si à communi aliorum ordine de hac re disputationem instituam. Verùm cum animus sit ea scribere, quae intelligenti vtilitatem afferant, magis consentaneum visum est, veritatem rei, quàm vel eius simulachrum, vel imaginem quandam sequi. Et sanè complures Respub. et principatus quosdam animo effinxerunt, qui nunquam sub aspectum vllum venerunt, tantum abest vtre vera extiterint. Nam tantum abest ratio, qua homines viuunt, ab ea qua aequum esset vt viuerent, vt qui negligit quod fit, sequuturus quod esset faciendum, is sibi ruinam potius in addiscendo accersit, quàm quod suae saluti consultum velit. Qui enim se virum bonum omnibus partibus profiteri studet, eum certè inter tot non bonos periclitari necesse est. Necessarium est itaque principi, vt perceptum habeat (si se saluum velit) qua ratione possit esse non bonus, idque pro rei necessitate, in suum conuertat, vel non conuertat vsum. Qua propter posthabitis, quae de príncipe duntaxat animo sunt efficta, deque ijs quae vera sunt disserens, dico omnes homines (cum de his est sermo) principes praesertim, quòd editiore in loco positi sunt, harum rerum notari aliqua solere: vt alius liberalis, restrictus et tenax alius dicatur: quidam munificus, raptor alius: nonnulli crudeles, alij clementes: aliqui foedifragi, religiosi alij: partim effoeminati et molles, contra alij viri fortes et feroces: multi humani, superbia tumidi alij: complures libidinosi, castitate praediti nonnulli: in non paucis vitae integritas, fraus nocentissima in multis cernitur, moribus asperi sint quàm plurimi, facilitate et lenitate quidam ornati: nonnulli graues et seueri, ex contrario qui leues sint, dissoluti: pietatem colant multi, contrà sunt qui illi plurimum aduersantur, et his similia.
Nemo non fatebitur scio, fore rem summis laudibus celebrandam, si omnibus his princeps esset ornatus, quae ex iam dictis bona exiftimantur. Verùm cum nec haberi, nec, aduersante humanae vitae conditione, seruari possint, necessarium est vti ea prudentia, qua eorum vitiorum infamiam fugiat, quibus illi imperium adimi posset. Caueat etiam ab ijs, sif ieri possit, quae nihilominus non auferrent: sed si effici non possit, minore detrimento omitti possunt. Nec multum sané laboret, si in eorum vitiorum infamiam incurrat, sine quibus dominatum non facilè tueri posset. Nam si diligenter animo vfquequaque reputabitur, reperientur quaedam, quae virtutem prae se ferre dicantur, quae tamen si sequaris, id tuo magno malo fiet: contrà verò nonnulla deprehendentur aspectu vitiosa, quae si assumas, in tuam et securitatem, et incolumitatem sint reditura.
| Capitulum XIIII |
Capitulum XVI |