Epistula XVI
Ne perconteris, fundus meus, optime Quincti,
aruo pascat erum an bacis opulentet oliuae,
pomisne et pratis an amicta uitibus ulmo,
scribetur tibi forma loquaciter et situs agri.
Continui montes, ni dissocientur opaca 5
ualle, sed ut ueniens dextrum latus aspiciat sol,
laeuum discedens curru fugiente uaporet.
Temperiem laudes. Quid, si rubicunda benigni
corna uepres et pruna ferant, si quercus et ilex
multa fruge pecus, multa dominum iuuet umbra? 10
Dicas adductum propius frondere Tarentum.
Fons etiam riuo dare nomen idoneus, ut nec
frigidior Thraecam nec purior ambiat Hebrus,
infirmo capiti fluit utilis, utilis aluo.
Hae latebrae dulces et, iam si credis, amoenae 15
incolumem tibi me praestant septembribus horis.
Tu recte uiuis, si curas esse quod audis.
Iactamus iampridem omnis te Roma beatum;
sed uereor, ne cui de te plus quam tibi credas
neue putes alium sapiente bonoque beatum, 20
neu, si te populus sanum recteque ualentem
dictitet, occultam febrem sub tempus edendi
dissimules, donec manibus tremor incidat unctis.
Stultorum incurata pudor malus ulcera celat.
Siquis bella tibi terra pugnata marique 25
dicat et his uerbis uacuas permulceat auris:
“Tene magis saluum populus uelit an populum tu,
seruet in ambiguo qui consulit et tibi et urbi
Iuppiter”, Augusti laudes adgnoscere possis;
cum pateris sapiens emendatusque uocari, 30
respondesne tuo, dic sodes, nomine? “Nempe
uir bonus et prudens dici delector ego ac tu.”
Qui dedit hoc hodie, cras si uolet auferet, ut, si
detulerit fasces indigno, detrahet idem.
“Pone, meum est,” inquit; “pono tristisque recedo.“ 35
Idem si clamet furem, neget esse pudicum,
contendat laqueo collum pressisse paternum,
mordear opprobriis falsis mutemque colores?
Falsus honor iuuat et mendax infamia terret
quem nisi mendosum et medicandum? Vir bonus est quis? 40
“Qui consulta patrum, qui leges iuraque seruat,
quo multae magnaeque secantur iudice lites,
quo res sponsore et quo causae teste tenentur.”
Sed uidet hunc omnis domus et uicinia tota
introrsum turpem, speciosum pelle decora. 45
“Nec furtum feci nec fugi,” si mihi dicat
seruos: “Habes pretium, loris non ureris”, aio.
“Non hominem occidi.” “Non pasces in cruce coruos.”
“Sum bonus et frugi.” Renuit negitatque Sabellus.
Cautus enim metuit foueam lupus accipiterque 50
suspectos laqueos et opertum miluus hamum.
Oderunt peccare boni uirtutis amore;
tu nihil admittes in te formidine poenae;
sit spes fallendi, miscebis sacra profanis.
Nam de mille fabae modiis cum subripis unum, 55
damnum est, non facinus mihi pacto lenius isto.
Vir bonus, omne forum quem spectat et omne tribunal,
quandocumque deos uel porco uel boue placat:
“Iane pater!” clare, clare cum dixit: “Apollo!”
labra mouet, metuens audiri: “Pulchra Lauerna, 60
da mihi fallere, da iusto sanctoque uideri,
noctem peccatis et fraudibus obice nubem.”
Qui melior seruo, qui liberior sit auarus,
in triuiis fixum cum se demittit ob assem,
non uideo; nam qui cupiet, metuet quoque, porro 65
qui metuens uiuet, liber mihi non erit umquam.
Perdidit arma, locum uirtutis deseruit, qui
semper in augenda festinat et obruitur re.
Vendere cum possis captiuum, occidere noli;
seruiet utiliter; sine pascat durus aretque, 70
nauiget ac mediis hiemet mercator in undis,
annonae prosit, portet frumenta penusque.
Vir bonus et sapiens audebit dicere: “Pentheu,
rector Thebarum, quid me perferre patique
indignum coges?” “Adimam bona.” “Nempe pecus, rem, 75
lectos, argentum; tollas licet.” “In manicis et
compedibus saeuo te sub custode tenebo.”
“Ipse deus, simul atque uolam, me soluet.” Opinor,
hoc sentit: “Moriar”. Mors ultima linea rerum est.