Epitomes operum Cassiani

E Wikisource
 EPUB   MOBI   PDF   RTF   TXT
Epitomes operum Cassiani
Saeculo IV

editio: Migne 1846
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 50

EucLug.EpOpCa 50 Eucherius Lugdunensisc.380–c.449 Parisiis J. P. Migne 1846 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin

LIBER PRIMUS.

DE CANONICIS COENOBIORUM INSTITUTIS.

1. (Cass. Inst. praef. et lib. II cap. 7-11.) Cum jusseris mihi, beatissime pater Castor, ut Orientalium maximeque Aegyptiorum coenobiorum, canonicas tibi constitutiones declararem, quas meis ipse oculis conspexi, tuae jussioni obtemperans, haec pauca tibi verba transmisi; ut hinc viaticum ad virtutem iis suppetat qui in novo tuo monasterio, Deo juvante, coacti sunt. Itemque misi beatorum virorum canones, et alios nonnullos. Necesse est itaque ut ante omnia de oratione, bonorum omnium causa, verba faciam; quomodo scilicet et quam optimo cum ordine in Aegypti et Thebaidis coenobiis eam persolvant. Congregati quippe eodem in loco, tempore synaxis, postquam absolutus est psalmus, non statim ad genuflexionem veniunt, sed priusquam genua flectant, modico tempore stantes expansis manibus orant; postea humi prostrati, et facta brevi inter genuflectendum oratione, una surgunt omnes: ac rursum expansis manibus, diutius atque ferventius supplicationes persolvunt, nemine genuflectente, aut ex genuflexione sese erigente, donec is qui orationem recitat, prior genuflexerit, aut prior surrexerit. Prout itaque dictum est, cum ejusmodi synaxium causa conveniunt, tantum ab omnibus servatur silentium, ut in tanto et pene innumerabili coetu, neminem adesse videatur; potissimum vero tempore orationum, quo neque sputum emittitur, neque tussis auditur: non illic pigritiae signum, non dormitatio, non oscitatio, non gemitus cum sono audiuntur. Eum namque qui prae nausea et animi mollitie cum clamore precatur, aiunt dupliciter peccare: primo, quod segniter oret; secundo, quod indisciplinata illa voce, proximi aures obtundat ac mentem distrahat: invadentibus una malignis spiritibus, qui cum nos viderint in oratione stantes, indecentibus nos cogitationibus et nausea atque fastidio animam aggravant. Quae causa est ut psalmos, non cum tumultu et perturbatione festinando recitent, neque versuum multitudine, sed mentis consideratione oblectentur: ea scilicet cogitatione ei obsequentes qui ait: Psallam spiritu, psallam et mente (I Cor. XIV, 15): rati utilius esse decem versus cum attentione psallere, quam totum psalterium cum confusione mentis.

2. (Cass. Inst. l. II, c. 15.) Completis psalmis et canone, uti superius memoravimus, nemo fratrum vel tantillum temporis cum alio stare aut verba facere audet; sed neque cella egredi, aut opus deserere suum, quod prae manibus tractat, juxta apostolicum praeceptum; nisi necessarii cujusdam operis occasione omnes una convenire oporteat: egressi autem opus suum exsequuntur, ita ut ne minima quidem inter eos sit confabulatio, sed singuli meditationi mentis vacent et psalmo, et quod sibi jussum est impleant. Magna porro sollicitudine cavent, ne quis fratrum cum alio maxime novitio solus umquam relinquatur, aut extensis manibus aliquem contrectare aut complecti audeat. Quod si quis hanc transgredi regulam deprehendatur, gravissimae correptioni subjicitur.

3. (Cass. Inst. l. IV, c. 1-6.) De canonico itaque more, sive precum sive psalmorum, quo pacto scilicet eas oporteat in diurnis conventibus observari, sat a nobis jam dictum est; deinceps vero agendum nobis est de iis qui mundum abdicarunt, qua ratione in hisce coenobiis ingrediantur, in illisque permaneant in humilitate et obsequentia usque ad extremam senectutem. Tanta quippe apud illos est obedientia, tanta humilitas ad senectutem usque, quanta ne primo quidem anno in iis qui saeculum abdicarunt in monasteriis nostris reperiatur. Non prius itaque in monasterio admittitur qui vult esse monachus, quam specimen et experimentum quoddam sui erga Deum amoris, humilitatis suae atque aequanimitatis per summam obedientiam dederit. His itaque probatus, ut admittendus ab illis habetur atque docetur, ne quidquam de bonis suis apud se reconditum conservet: gnari scilicet eum qui de bonis suis quidquam retinet, non posse diu in monasterii obedientia permanere, neque ad finem usque perseverare, prae animi languore ac taedio. Cum quaevis enim minima occasio aut afflictio ejus movebit animum, statim reconditi thesauri spes, quasi funda lapidem, monasterio illum ejicit. Quare quivis illorum antiquis possessionibus exuitur, ita ut ne vestimento quidem quo indutus erat uti sibi liceat. Sed congregatis cunctis fratribus, in medium adductus, exuitur vestimentis propriis, et eorum loco abbatis manibus monasterii vestimentis induitur; ut ea forma cognoscat ipse, se mundanis rebus omnibus, arrogantia item et superbia nudatum, induisse paupertatem Christi, et sine pudore sese connumerare et exaequare corpori fraternitatis. Vestimenta autem quibus exuitur, accepta servat oeconomus monasterii, atque seorsum reponit; donec ipse profectus, conversationis patientiaeque in variis tentationibus specimen dederit. Et si quidem deprehendatur in hisce posse perseverare, atque eo studio et ferventi proposito quo coepit permanere, reliquis eum fratribus annumerant. Quod si in eo murmurationis delictum, aut inobedientiae cujuslibet peccatum comperiant, exutum eum monasterii vestimentis, ac mundanis denuo indumentis amictum ex coenobio expellunt. Ita ut post tam accuratam probationem, non facile sit volenti, arbitrio suo vel ingredi vel e monasterio secedere: sed qui se profitetur remanere nolle, omnino exuatur monasterii vestimentis.

4. (Cass. Inst. l. II, c. 7-9.) Cum igitur is qui susceptus est, ea qua diximus accuratione probatus, inculpatusque deprehensus est, non statim fratrum coetui commisceri permittitur, sed traditur ei cui hospitum commissa cura est, atque jubetur hospitum ministerio et obsequio omnino vacare; ac postquam integrum annum inculpate hospites exceperit, hac re in humilitatem efformatus et in aequanimitatem, demum coetui fratrum annumeratur, atque alicui o senioribus traditur, cui hujusce muneris sollicitudo incumbit, ut discipulum doceat quas vias ingressus ad perfectionem virtutum pervenire possit. In primis docet eum studium superandi proprias concupiscentias et voluptates, jubendo ea quae ejus voluntati contraria sunt. Aiunt enim Patres non aliter posse quemquam voluptates reprimere, aut iracundiam, aut tristitiam, aut veram obtinere humilitatem, aut demum una cum fratribus in coenobio recte consummari, nisi ante per obedientiam voluntates suas mortificaverit. His constitutionibus atque doctrinis, quasi quibusdam elementis et syllabis, ubi discipulum ad praestantiorem statum produxerunt, postea hoc docent illum, ut cogitationes suas ne celet; sed ubi accedunt, quam primum patri suo revelet; neque de earum judicio et examine quidpiam cordi suo confidat; sed sciat id bonum, id malum esse, quod judicio suo pater, facto rei examine, tale esse declaraverit. Hac ratione poterit omnes inimici fallacias vitare quisquis ad virtutem instituitur: qui utpote imperitus inimici dolos ignorat. Aiunt enim sancti Patres diaboli artis et insidiarum conspicuum esse signum, cum discipulis suadet ut patribus cogitationes occultent suas, idque ex superbiae motu, quasi scilicet ipsi idonei sint per se congruum ea de re consilium capere; aut ex inani gloria, quod pudeat nimirum suas publicare cogitationes.

5. (Cass. Inst. l. IV, c. 10-12.) Tanta porro apud illos est obsequentia, ut citra abbatis jussionem ausit nemo, ne ex sua quidem cellula in qua sedet egredi; atque tanto studio illius jussa complent, quanto si Deus ipse juberet. Dum sedent autem in suis cellulis, et operi manuum, meditationi et orationi incumbunt, atque studiose his adhibent animum, si quempiam ostium cellulae pulsantem audiant, qui se aut ad communem orationem, aut ad opus manuum advocet, omnibus quamprimum dimissis ad jussam sibi rem properant, obedientiae virtutem studiosissime colentes; quam non modo operi manuum, lectioni, et quietae in cellula commorationi, sed et omnibus virtutibus anteponunt, omniaque posthabent.

6. (Cass. Inst. l. IV, c. 13-16.) Illud autem superfluum est memorare, neminem scilicet illorum aliud quidpiam possidere, quam colobium, hemiphorium, sandalium, meloten, et stoream: turpe esse rati si dicetur, liber meus, penicillus meus, aut aliud quidpiam meum. Tantum autem singuli eorum ex opere et sudore suo, afferunt monasterio proventum, ut non modo eorum nece sitatibus, sed etiam hospitum pauperumque ministerio sint satis. Dum sic autem laborant, non inflantur, non superbia tument, nec quisquam proprii laboris et sudoris causa plus postulat, quam ab abbate pro necessitate tribuatur; nec ullius rei possessionem sibi comparat, cum sese totius mundi advenam et peregrinum existimet; servumque se potius et ministrum fratrum esse arbitretur, quam ullius terrenae rei dominum. Quod si quis vas quodlibet fregerit aut perdiderit, negligentiae suae casum abbati confitetur, et ita cum humilitate poenitentiae veniam accipit. Si quis autem ad opus quodlibet vocatus aut ad synaxin prae contemptu tardius occurrat, aut durius petolantiusque responderit; vel si negligentius aut cum murmure jussam rem compleverit, aut si, lectionem operi manuum et obedientiae anteponens, jussa sibi opera tardius compleverit, aut a conventu dimissus non cito ad opus suum accurrerit, aut cum quopiam absque necessitate confabulatus fuerit, aut cum confidentia manum alterius contrectaverit, aut cognatos citra abbatis permissum et benedictionem convenerit, aut epistolam ab aliquo accipere vel ad aliquem rescribere absque abbatis concessione ausus fuerit; si in aliquo nempe hujusmodi deliquerit, hujusmodi ille poenae subjicitur: fratribus in synaxi congregatis, sese in terram projicit, atque confessus, peccati veniam postulat. Graviora porro delicta, si quis perpetrans deprehendatur, quae sunt, contemptus, repugnantia cum superbia, aut egressus ex monasterio absque abbatis concessione, aut congressus cum muliere, aut ira, aut pugna, aut inimicitia in aliquem, aut recordatio injuriarum, aut amor pecuniae, quae lepra est animae, aut possessio cujuscumque rei, exceptis iis quae ab abbate dantur, aut furtivum alimentum absque benedictione abbatis sumptum, et his similia, non supradictam subit poenam, sed graviorem, et multo majorem. Quod si non resipuerit, ex monasterio ejicitur.

7. (Cass. Inst. l. IV, c. 17, 18.) Quod autem in quibusdam coenobiis, tempore comestionis lectio habeatur, id non ex Aegyptiorum, sed ex Cappadocum regula observatur, qui non tam spiritualis exercitationis, quam quietis et colloquii vitandi gratia illud constituerunt. Apud Aegyptios autem, maxime vero apud Tabennesiotas, tantum servatur ab omnibus silentium, cum ingens illa multitudo fratrum, tempore comestionis congregatur ad mensam, ut vix quidpiam simile in a iis reperiatur; adeo ut ne exscreare quidem ausit quisquam, excepto mensae praefecto, qui si re quapiam sit opus, pulsatione potius quam voce id significat. Cucullas autem, etiam infra palpebras demissas gestant, ne vagis oculis curiosius alios inspiciant, ac mensae solum, gratiisque alenti Deo agendis adhibent animum. Magnaque apud illos cura est, ne quis eorum extra mensam cibum sumat.

8. (Cass. Inst. l. IV, c. 19-21.) Ne quid videamur autem coenobiticarum regularum omittere, memorare quoque oportet constitutiones in aliis regionibus traditas. In tota itaque Mesopotamia, Palaestina et Cappadocia, et in toto Oriente, tempore conventus tertiae, sextae et nonae horae, si quis ante completum primum psalmum non occurrerit, is in oratorium ingredi non audet, neque sese psallentibus admiscere; sed dimissionem fratrum pro foribus stans exspectat. Egredientibus autem omnibus, humi prostratus, poenitentiam agens, negligentiae suae veniam postulat. In nocturnis porro conventibus, usque ad secundum psalmum venia tarde venientibus conceditur. Porro fratres per hebdomadas sibi succedunt in coquina et in aliis officiis, cum mutui laboris levandi causa, tum ut charitatis legem mutuis officiis impleant. Tanta autem humili ate et sollicitudine ministeria implent, quantam ne servi quidem cum heris suis adhibeant. Completa hebdomade, Dominica die post matutinos hymnos, ingredientibus aliis ad serviendum, vasa officii sui signata tradunt: quae accepta alii, tanta cura et sollicitudine custodiunt, ut ne eorum quidpiam vel frangatur vel pereat, quantam is adhibeat cui vasa sacra ac Deo dicata committuntur. Nam sese praeparant ad rationem reddendam, non solum oeconomo in praesenti tempore, sed etiam Deo in futuro, si aut negligentia aut segnitie eorum quidpiam perierit. Ad majorem porro dictorum fidem, quae meis ipse oculis perspexi narrabo. In hebdomade cujusdam fratris, pertransiens oeconomus, pauca lenticulae grana humi projecta vidit, neque despexit quasi rem nullius pretii; sed multis increpatum fratrem, cui hebdomas illa concredita erat, poena mulctavit, quasi negligentem ea quae Deo dicata essent, et conculcantem propriam conscientiam. Tanta enim cura et sollicitudine omnia servant, omnia administrant, ut ea quae nobis vilia et despicabilia videntur, magna attentione custodiant; ita ut male positum vas transferant, projectum colligant, credentes se a Domino Deo harum quoque rerum mercedem accepturos. Has hebdomadum regulas per totum Orientem observari deprehendimus. Apud Aegyptios autem non ita hebdomadum vicissitudo servatur; sed alicui fratrum probatissimo culinae cura committitur, quanto scilicet tempore virtus ejus augmentum accipit, vires corporis in officii functione suppetunt, nec senectus infirmitasve prohibet. Cum autem nobis sermo sit de obsequentia et de humilitate, per quas ad supremum virtutis fastigium possumus pervenire, operae pretium duco pauca ex multis praeclare gestis a sanctis Patribus qui in coenobiis effulsere, exempli causa, narrationi adjicere nostrae.

9. (Cass. Inst. l. IV, c. 27, 28.) Erat quidam pater Muthius [ Al. Patermuthius] nomine, qui cum vellet mundo renuntiare, accedens ad coenobium, diu ante fores monasterii perseveravit, donec ob summam ejus patientiam cum parvo filio, praeter assuetam monasterii legem, admissus est. Ac cum post multos labores ingressus fuit, non modo variis operibus ambo traditi sunt, sed separati etiam fuere quoad cellulae habitationem, ut disjunctione illa paulatim mutua illa naturali affectione liberarentur; qua item, Christi gratia, per multam exercitationem pater liberatus est. Ad probationem autem et experimentum virtutis ejus simulabat aliquando abbas se ira adversus puerum concitari, jussitque supradicto ejus patri ut sublatum projiceret in fluvium. Tum ille, quasi Deo jubente ut tolleret filium suum, concitato cursu ad ripam fluminis advenit, ac dum jussum implere ex ardenti fide et ex fervore obedientiae properaret, prohibitus est a fratribus qui praevenere illum et filium abripuere. Usque adeo autem ejus fides et obedientia Deo accepta fuit, ut a Deo revelatum fuerit abbati, ipsum Abrahami opus perfecisse. Parvo autem elapso tempore praedictus coenobii abbas cum obiisset, eum successorem sibi reliquit.

10. (Cass. Inst. l. IV, c. 29.) Alium novimus fratrem qui saeculo sese abdicavit, qui etiam in mundo insignis erat (pater quippe ejus comes bellum gerebat, divesque erat), nec mediocriter eruditus ac lectionis studiosus. Hic igitur saeculari relicto fastu, ad monasticam se contulit vitam; atque ad probationem fidei et humilitatis suae jubetur ab abbate decem sportas deferre, et in propria urbe, nec una omnes, sed singulatim eas vendere; quod ille cum omni patientia et humilitate complevit, sportasque imponens humeris sigillatim vendidit; non ille rei vilitatem, non generis nobilitatem secum reputavit; studebat enim Christi humilitatis imitator effici.

11. (Cass. Inst. l. IV, c. 30-32.) Alium item quemdam ex patribus vidimus abbatem Pinophan [ Cass. Pinufium], virum omni virtute ornatum, qui erat antiquus et abbas magni coenobii, quod in Aegypto situm est prope urbem Panepho. Is cum sese videret tum ob vitae institutum, tum ob senectutem et praefecturam laudari et celebrari ab omnibus, nec posse, quemadmodum initio suae conversionis studio humilitatis seipsum exercere, iis permotus, ob desideratam sibi subjectionem in qua vocatus fuerat, clam aufugiens ex suo coenobio, secessit solus ad extremas Thebaidis partes; sublatoque monachi vestimento, indutisque saecularibus vestibus Tabennesiotarum coenobium petiit, ratus in eo se latere posse, cum ob multitudinem fratrum, tum quia multum abesset a regione in qua situm erat coenobium suum. Ibi cum multis diebus postulasset, receptus est ab archimandrita, qui ipsi utpote seni et ad nihil aliud utili, curam tradidit horti, unaque alii fratri, cui subditus cum esset desideratam sibi humilitatem et obedientiam colebat. Neque illo solo contentus ministerio, quaecumque opera aliis dura et difficilia videbantur, ea ille alacriter absolvebat. Cum ita latenter triennium peregisset, a discipulis suis per totam Aegyptum perquisitus, a quodam fratre, vix demum agnitus est, qui eo advenerat, quique viso illo et agnita vultus ejus forma, cum dubitaret adhuc, vocem ejus audire conatus est: neque enim ex solo visu certus erat, virum conspicatus senem, ligone terram fodientem, fimum humeris gestantem, ut ad olerum radicem deponeret. Cum igitur vocis sonum observans, deprehendit quisnam esset, prostratus ante pedes ejus, magno spectatores stupore perculsit, quod ita erga hominem se gessisset qui apud se novitius, relicto haud ita pridem mundo, ultimus habebatur. Magisque obstupuere, cum didicere nomen, erat enim antea magnae apud eos famae: ac veniam postularunt, quod eum ignari, cum postremis novitiis constituissent. Illumque multis hortati verbis, ad coenobium suum invitum remisere, atque deplorantem quod concessum sibi non esset dilectam exercere humilitatem et obedientiam. Brevi igitur exacto tempore in monasterio suo, humilitatis rursum et obedientiae desiderio ardens, observata noctis hora aufugit, non ulterius ad peregrinam regionem: conscensa quippe navicula ad partes venit Palaestinae, sperans se illic ad finem usque latere posse. In Palaestinam cum advenisset, monasterium petiit situm prope speluncam in qua Christus Dominus natus est, in quo monasterio tum commoratus est. Non potuit tamen ibi latere juxta Domini vocem illam: Non potest civitas abscondi supra montem posita (Matth. V, 15). Cum enim ex Aegypto fratres venissent pro adoratione sacrorum locorum, agnitum illum multisque supplicationibus ac fletibus persuasum rursus ad proprium abduxerunt coenobium. Cum hoc igitur sancto in Aegypto modico tempore habitavi; finemque faciam sermonis narrando quae audivi ab illo commonente fratrem quem, me praesente, admisit.

12. (Cass. Inst. l. IV, c. 33-35.) Nosti, inquit, frater, quot diebus ante januam monasterii peractis, admissus hodie fueris: quod si causam didiceris hujusmodi difficultatis, poterit illa tibi in hac, quam inire cupis, via, utilitatem ferre, atque te fidelem Dei servum efficere. Ut enim fideliter Domino servientibus gloria et honor in futurum promittitur, ita gravissima imminent supplicia iis qui molliter segniterque eam adeunt promissionem. Melius quippe est, juxta Scripturam, votum non facere, quam factum non reddere. Rursumque dicitur: Maledictus qui facit opus Domini negligenter (Jerem. XLVIII, 10): eapropter te repulimus atque admittere cunctati sumus, non quod tuam omniumque illorum qui in Christum credunt salutem non exoptemus, sed ne temere te ac nullo negotio admittentes, nos quidem a Deo, vel orantes, lenitatis nimiae poenam luamus, te vero reum gravioris supplicii constituamus, si te jam facile, priusquam didiceris gravitatem et accurationem promissi, admittamus, et tu postea mollis segnisque evaseris. Idcirco, ut supra dictum est, causam tuae abdicationis ediscere te oportet quid scilicet agendum tibi sit. Abdicatio itaque nihil est aliud quam crucis et mortis promissio. Scito ergo ab hac te die mortuum crucifixumque esse mundo, mundumque tibi, juxta Apostolum; et edisce quaenam sit crucis virtus: quandoquidem non ulterius tu vivis, sed ille in te vivit qui pro te crucifixus est. Hoc itaque typo quo Dominus pro nobis suspensus est, et nos necesse est in coenobio agere, ut orat beatus David, cum timore Domini postulat configi carnes suas (Psalm. CXVIII, 120). Quemadmodum enim qui corpus ligno affixum habet ad quamlibet actionem immotus est, sic qui divino timore confixam habet cogitationem, immotus est ad omnem carnalem concupiscentiam. Et sicut qui cruci est affixus quae praesentia sunt non ultra cogitat, neque propria voluntate dirigitur, non concupiscentia turbatur, non cura possidendi detinetur, non superbia inflatur, non contentione, non invidia exardescit, non dolet de praesenti contumelia, non praeteritarum meminit injuriarum: nam post paulum temporis finem exspectat vitae suae per crucem scilicet; sic qui sincere mundo abrenuntiavit, et Dei timore quasi in cruce confixus est, hujusce vitae exitum quotidie exspectans, immotas et imbecillas habet omnes concupiscentias omnesque carnales affectus.

13. (Cass. Inst. l. IV, c. 36, 37.) Cave igitur ne quando ea resumere concupiscas quae in abrenuntiatione tua dimisisti. Nam juxta Domini sententiam: Qui injicit manum ad aratrum et retro convertitur, non est aptus ad regnum coelorum (Luc. IX, 62), et qui ex sublimi vitae instituto ad viles ac terrenas hujus mundi res descendit, is contra Domini praeceptum agit, cum ex domo descendit, et conatur aliquid ex domo auferre. Cave itaque ne antiqui tui erga carnales parentes affectus recordatus, et ad saeculi hujusce curas conversus, non aptus juxta Domini vocem inveniaris in regno coelorum (Matth. V, 19). Cave ne superbiam, quam initio per humilitatis fervorem conculcasti, rursum in te excites. Ubi psalterium didiceris, aut aliquid ex Scriptura; vel juxta Apostoli vocem, cum ea quae destruxisti rursum aedificas, ne te transgressorem exhibeas; sed potius ut incoepisti et professus es humilitatem, coram Deo et angelis ejus ad finem usque servato. Similiter quam humilitatem in monasterio exhibuisti, cum multis diebus pro foribus monasterii cum lacrymis supplicans perseverasti, cura ut augeas. Misera prorsus res esset, si cum te deceat quotidie ad fervorem addere tuum, et profectu assiduo ad perfectionem ascendere, eum imminuas et ad inferiora revertare. Non enim ille beatus qui bonum agere incipit, sed quicumque ad finem usque in eo perseveraverit. Nam serpens qui ad terram trahitur, calcaneum nostrum semper observat, id est, obitui nostro insidias parat, et usque ad finem vitae nostrae nos supplantare conatur. Quare nihil proderit probe incoepisse, nihil initium fervens obedientiae, nisi finis similiter consequatur. Et ea quae secundum Christum est humilitas, quam nunc promisisti, non firmabitur, nisi eam ad finem usque exhibueris. Quamobrem ut illam possis perfecte possidere, atque caput draconis conterere (Gen. III, 15), cum te invaserint cogitationes, mature ab ipso principio revelato illas: nam si ita publicaveris ab initio perniciosas draconis cogitationes, si non te pudeat eas patri tuo declarare, conteres caput ejus. Enimvero juxta divinam Scripturam, si accesseris ad serviendum Deo, praepara teipsum (Eccli. II, 1), non ad incuriam, non ad otiositatem, sed ad tentationes, ad tribulationes: nam, per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum coelorum (Act. XIV, 22), et angusta porta, et arcta via est quae ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam (Matth. VII, 14). Animum itaque paucis illis bonis adhibe, et ex eorum exemplo vitam institue tuam; nec attendas pigris et contemptoribus, quantumvis multi numero sint: Multi enim, inquit, vocati, pauci vero electi (Matth. XX, 16); et parvus grex est cui placuit Patri dare regnum (Luc. XII, 31). Ne parvum etenim existimes esse peccatum, perfectionem polliceri, et negligentiores atque segnes imitari. Ut valeas itaque ad perfectionem pervenire, hoc utere instituto, his ascende gradibus.

14. (Cass. Inst. l. IV, c. 39, 40.) Primus virtutis gradus et initium nostrae salutis est timor Dei; per eum namque peccatorum fit purgatio, et virtutum custodia viaque ad perfectionem obtinetur: nam cum in animam ingressus fuerit timor Dei, suadet ille ut omnia mundana despiciamus; hinc oritur cognatorum universique mundi oblivio. Ex his porro humilitas omnium caput virtutum, omniumque bonorum complementum exercetur; nam ex contemptu et privatione rerum omnium accedit humilitas. Humilitas vero his comprobatur indiciis: primum, si quis mortificatas in se habeat proprias voluntates; secundum si non modo operum, sed etiam cogitationum suarum nihil patri occultet; tertium, si non propriae credat prudentiae, sed in omnibus patris sui discretioni, semperque sitiat, exoptet, suaviter auscultet ejus admonitiones; quartum, si patris jussa omnia absque pudore exsequatur; quintum, si non modo ipse non ausit alii contumelias inferre, sed si ab aliis illatas cum gaudio suscipiat; sextum, si nihil novi facere aggressus fuerit, quod nec communis regula, nec Patrum exempla permittant; septimum, si omni vilitate contentus, de datis sibi rebus gratias agat, seque iis indignum existimet; octavum, si se omnibus plane inferiorem existimet, nec sit verbis temerarius [ Cassian. ibid.: Nono, si linguam cohibeat, vel non sit clamosus in voce]; decimum, si non sit in sermone facilis et lingua praeceps. His et similibus signis dignoscitur humilitas; haec cum revera exhibita fuerint, cito ad dilectionis fastigium adducunt, in qua non est timor gehennae, et per quam omnia non jam ex necessitate et cum labore perficiuntur, sed ex amore ferventi et ex boni concupiscentia. Quam virtutem ut possis facilius adipisci, pro exemplari tibi sint verba fratrum una tecum concurrentium, pietatemque possidentium; non autem eorum qui plures numero, negligentius segniusque vitam exigunt. Ex sanctorum enim imitatione aemulationeque ingens volentibus ad perfectionem contendere accedit utilitas.

15. (Cass. Inst. l. IV, c. 41-43.) Si vis itaque facultatem tibi esse haec omnia exsequendi, et sub his in spirituali coenobii certamine ad finem usque perseverare, necessaria tibi ad custodiam in coetu fratrum fuerint, ea quae David ait: Ego autem tamquam surdus non audiebam, et sicut homo non audiens et non habens in ore suo redargutiones (Psal. XXXVII, 14). Quotiescumque igitur aliqua videris aliena ab aedificatione et utilitate, esto quasi caecus; et si qua audieris his similia, fias quasi surdus et mutus, et non habens in ore tuo redargutiones. Neque imiteris eos qui infideles, inobsequentes, petulantes, scurriles, contumeliosi sunt: sed quasi mutus et non audiens haec praetermittas. Si quis tibi increpationes, opprobria, contumelias inferat, immotus esto quasi frenatus, et quasi mutus; hunc tibi psalmi versum assidue repete: Dixi, custodiam vias meas, ut non delinquam in lingua mea. Posui ori meo custodiam, cum consisteret peccator adversum me. Obmutui et humiliatus sum (Psal. XXXVIII, 1). Ad haec et illud quartum ante omnia meditare; et observa quod tria ista superius dicta ornare poterit: ut scilicet te stultum et insipientem, juxta Apostoli praeceptum in hoc saeculo efficias, ut sis sapiens (I Cor. III, 18); videlicet nihil dijudicans aut dubitans in quibuscumque tibi mandatis, simplicitate nempe et fide obedientiae instructus. Inter sancta omnia id solummodo sanctum, illud sapiens, illud utile credas, quod a patre tuo jussum tibi fuerit. Hoc proposito si cor tuum firmaveris, poteris ad finem usque Christi jugum obedientiae sustinere, et nulla ex diaboli tentationibus et artibus excutere te poterit ex scientia vitae. Patientiam vero tuam, humilitatem, aequanimitatem, ne exspectaveris ex aliorum virtute statuere: si videlicet nemo te stimulet, nemo despiciat, nemo dedecore afficiat: quod sane neque virtutis tuae argumentum est, nec in tua est facultate; sed si opprobria, contumelias, contemptus libenter feras, id enim tui est arbitrii. Ut igitur quae fusius supra diximus, jam compendio dicamus, ut eorum facilius memineris, audi rursus qui poteris per ordinem ad perfectionem pervenire. Principium salutis nostrae timor est Dei; ex eo gignitur bona obedientia; hinc oritur subjectio et contemptus rerum mundi; ex hac humilitate nascitur propriarum voluntatum mortificatio; ex propriarum voluntatum mortificatione, exsiccantur voluptatum radices; his autem omnes animae imperfactiones eliminantur, quarum expulsione crescunt fructumque ferunt virtutes; ex virtutum incremento gignitur puritas cordis; puritatem cordis consequitur apostolica perfectio gratia et auxilio Domini nostri Jesu Christi, cui gloria in saecula saeculorum, amen.

LIBER SECUNDUS. DE OCTO MALITIAE COGITATIONIBUS.

1. (Cass. Inst. l. V, c. 1 et seqq.) Cum prius de constitutione coenobiorum verba fecerimus, vestris freti orationibus, jam scribere aggredimur de octo malitiae cogitationibus, edacitate scilicet, fornicatione, avaritia, ira, tristitia, pigritia, vana gloria et superbia. Primum itaque de abstinentia dicetur a nobis, quae edacitati opposita est: agemus item de jejuniorum modo, de qualitate et quantitate alimentorum. Et haec non ex nobis ipsis dicturi sumus, sed ea quae accepimus a sanctis Patribus nostris. Illi itaque non unam jejunii regulam, neque unum comestionis modum, neque eamdem ipsam omnibus mensuram tradidere, quia non omnes ejusdem sunt roboris, vel aetatis, et quia alii infirmitate corporis laborant, alii delicatiore sunt corpore. Unum autem omnibus tradidere scopum, ut fugiant crapulam et ventris saturitatem aversentur; ac experimento comprobatum dixerunt utilius esse quotidianum jejunium, atque ad puritatem magis conferre, quam si ad tres vel quatuor dies, aut ad hebdomadam usque jejunium protrahatur. Aiunt enim eum qui immoderate jejunium protrahit, ultra mensuram saepe cibo uti; ita ut hinc saepe accidat ut aliquando quidem ex nimia abstinentia in languorem corpus incidat, et ad spiritualia ministeria segnius evadat; aliquando contra multitudine alimentorum oneratum, pigritiam mollitiemque animi ingeneret. Rursum non omnibus competere olerum usum, non omnibus item leguminum, non posse omnibus sicci panis alimentum sufficere: item esse qui manducatis panis duabus libris adhuc esuriant, alios qui una libra, immo sex unciis satientur. Omnibus itaque, ut dictum est, unum abstinentiae scopum tradiderunt, ut non decipiantur saturitate ventris, neque trahantur gulae voluptate. Non solum enim qualitatis differentia, sed etiam magna ciborum quantitas, ignita peccati tela solet accendere. Quocumque enim cibo venter impleatur, libidinis semina gignit. Ac rursum non vini solum crapula, sed etiam aquae plenitudo, ac quorumlibet ciborum redundantia, hominem aggravant, ac torpentem dormitantemque reddunt. Sodomitis non vini, non variorum ciborum, crapula subversionis causa fuit, sed panis saturitas, juxta prophetam (Ezech. XVI, 49). Infirmitas corporis puritati cordis non aversatur. Ea itaque corpori tribuas quae infirmitas ejus postulat, non quae voluptas expetit. Ciborum usus adhibetur quantum ad vitam fovendam necessarium est, non ut impetui concupiscentiae serviatur. Moderata et rationabilis cibi sumptio sanitatem corporis conciliat, nec sanctitatem aufert. Haec norma et regula est abstinentiae accurata, a sanctis Patribus tradita, ut instante adhuc appetitu, cibi sumendi finem faciat qui comedit. Et Apostolus dum ait: Carnis curam ne feceritis in desiderio (Rom. XIII, 14), non sollicitudinem vitae necessariam prohibuit, sed curam vetuit fovendae voluptatis. Caeterum ad perfectam animae puritatem, sola ciborum abstinentia non sufficit, nisi concurrant caeterae virtutes. Humilitas itaque per obedientiam in opere, et per afflictionem corporis magna nobis confert bona. Illud est avaritiae expertem esse, non modo pecunias non habere, sed ne concupiscere quidem illarum possessionem. Animam ad puritatem adducit cohibitio irae, tristitiae, vanae gloriae, superbiae. Haec omnia universam animae puritatem efficiunt. Puritatem autem illam animae peculiarem, quae per temperantiam obtinetur, abstinentia in primis et jejunium efficiunt. Impossibile quippe est eum qui satur ventre est, animo decertare adversus spiritum fornicationis. Primum itaque nobis sit certamen, ut ventri imperemus, corpusque in servitutem deducamus: non modo per jejunium, sed etiam per vigilias, laborem, lectionem, item animo concipiendo gehennae timorem et desiderium regni coelorum.

2. (Cass. Inst. l. VI, c. 1 et seqq.) Secundum nobis est certamen adversus spiritum fornicationis et concupiscentiam carnis, quae concupiscentia a primaeva aetate molestiam homini creare incipit. Magnum illud graveque certamen, duplici constans lucta; duplex enim est, cum in corpore et in anima committatur. Quapropter duplici oportet cum illo pugna confligere. Neque enim corporale jejunium satis est ad perfectae temperantiae possessionem et ad veram castitatem, nisi adsit oratio ad Deum assidua, frequens divinarum Scripturarum meditatio, labor et opus manuum, quae instabiles animae impetus comprimere possunt, atque illam ex obscenis cogitationibus revocare. Ad id praesertim confert animae humilitas, citra quam nec fornicationem, nec caeteras passiones valebit quispiam superare. Cum primis itaque oportet omni custodia cor servare a sordidis cogitationibus (Prov. IV, 23). Ex eo namque prodeunt, juxta Domini vocem, cogitationes malae, caedes, adulteria, scortationes et caetera (Matth. XV, 19). Jejunium quippe non modo ad afflictionem corporis injunctum nobis est; sed etiam ad temperantiam mentis, ne ciborum multitudine obtenebrata, non possit cavere a cogitationibus. Oportet igitur non solum jejunio corporali omnem curam impendere, sed etiam attentioni ad cogitationes, et spirituali meditationi, citra quas impossibile est ad cacumen verae castitatis et puritatis ascendere. Convenit igitur, juxta Domini vocem, nos interiora calicis et paropsidis mundare, ut sint exteriora munda (Matth. XXIII, 26). Quapropter si cura sit nobis, juxta Apostolum, legitime certandi et coronam accipiendi (II Tim. II, 5), devicto impuro fornicationis spiritu, ne nostris viribus, ne nostrae ascesi confidamus, sed opitulationi Domini Dei. Nullus enim homini finis certaminis cum ejusmodi daemone, donec revera credat se non suo studio aut labore, sed Dei impulsu et auxilio ab hujusmodi morbo liberari, et ad summum castitatis fastigium ascendere. Enimvero supra naturam res est, et aliquo modo extra corpus existit, qui stimulos carnis ejusque voluptates calcavit. Quare impossibile est hominem, suis, ut ita dicam, pennis, ad hoc cacumen et ad bravium sanctitatis advolare, angelorumque imitatorem effici, nisi illum gratia Dei ex terra et coeno educat. Nulla enim virtute homines carne illigati coelestibus angelis similiores efficiuntur, quam temperantia: per eam enim dum adhuc in terra degunt, habent, juxta Apostolum, conversationem in coelis (Philipp. III, 20). Illud autem est virtutis hujusce a nobis acquisitae indicium, si nulla obscenae phantasiae imago dormientis subeat animum. Etiamsi enim peccatum non reputatur hujusmodi motus, signum tamen est aegrotantis ac nondum passione tali liberatae animae. Quamobrem obscenas illas phantasias inter dormiendum occurrentes putare debemus esse praecedentis segnitiei argumentum, atque nostrae infirmitatis, morbumque in secreto cordis nostri latentem aperit cessatio somnii expergiscentis. Quare animarum medicus in animae penetralibus medicinam reposuit, gnarus morbi causas inibi esse, dum ait: Qui respicit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V, 28), non tantum ut lascivos et curiosos oculos corrigeret, sed multo magis animam intus sitam, quae oculis ad bonum sibi a Deo datis improbe est usa: quae causa est cur Sapiens proverbium dicat, non, Omni custodia serva oculos; sed, Omni custodia serva cor tuum (Prov. IV, 23). Illi scilicet maxime custodiae remedium applicat, quae oculis arbitrio suo utitur. Itaque haec sit purgationis nostrae prima custodia, ut cum mentem nostram mulieris memoria, diabolica operatione subierit, etiamsi matris, aut sororis, aut piarum aliarum mulierum, mature illam ex corde nostro ejiciamus: ne si in tali cogitatione diutius immoremur, seductor ac malorum auctor ille, ex ejusmodi vultuum phantasia, in obscenas et damnosas cogitationes mentem devolvat ac praecipitet; quemadmodum praecipitur mandato illo Dei ad primum hominem dato, ut nimirum observaret caput serpentis, id est, principium damnosae cogitationis, qua in animam nostram irrepere nititur, ut ne admisso capite, id est, prima cogitationis irruptione, reliquum serpentis corpus, scilicet consensum voluptatis admittamus, atque hinc demum in nefarium facinus mentem ille dejiciat: sed par est, uti scriptum est, in matutino interficere omnes peccatores terrae (Psal. C, 8); id est, lumine cognitionis internoscere atque disperdere cogitationes ad peccatum deducentes; ex terra, scilicet ex corde, juxta Domini vocem. Et dum adhuc parvuli sunt filii Babylonis (Psal. CXXXVI, 9), seu malae cogitationes, tum eos solo aequare atque allidere oportet ad petram, quae est Christus. Si enim consensu nostro ad virilem perveniant aetatem, non citra magnos gemitus et labores superabuntur. Ad ea autem quae superius ex Scriptura sacra dicta sunt, adjicienda sanctorum Patrum dicta. Dictum est itaque a sancto Basilio Caesareae Cappadociae episcopo: Mulierem ignoro, nec tamen virgo sum; usque adeo exploratum habuit, non sola corporali temperantia a muliere, virginitatis donum recte possideri, sed multo magis animae sanctitate puritateque ac timore Dei haberi solere. Aiunt item Patres, non posse nos castitatis perfectae virtutem possidere, nisi prius veram in corde humilitatem possideamus; neque vera cognitione dignos haberi quamdiu in animae penetralibus fornicationis affectus situs erit. Ut autem magnam hujusmodi virtutem ex Apostolo ipso palam faciamus, unam ejus memoremus sententiam, qua loquendi finem faciemus. Pacem, inquit, sequimini cum omnibus, et sanctimoniam sine qua nemo videbit Dominum (Hebr. XII, 14). Quod enim ea de re loquatur, propalam est ex iis quae subjunxit, cum ait: Ne quis fornicator, aut profanus, ut Esau (Ibid.). Quanto itaque magis coelestis et angelica est virtus castitatis, tanto gravioribus ab inimico insidiis oppugnatur. Quamobrem curare debemus non modo ut corporis temperantiam servemus, sed etiam contritionem cordis, ac frequentes cum gemitibus orationes fundamus; ita ut nostrae carnis fornax, quam rex Babylonicus stimulis concupiscentiae quotidie accendit, rore praesentiae sancti Spiritus exstinguatur. Ad haec maximum nobis telum adversus ejusmodi hostem suppetit, vigiliae scilicet in Deo servatae. Quemadmodum enim castitas et diurna custodia nocturnam praeparant sanctitatem, ita nocturnae in Deo vigiliae diurnam. . .

3. (Cass. Inst. l. VII, c. 1 et seqq.) Tertium nobis est certamen contra spiritum avaritiae: extraneum est hujusmodi bellum, ac extra naturam esse deprehenditur, atque incredulitatis occasione monacho contingit. Enimvero aliorum affectuum stimuli, irae scilicet et concupiscentiae, ex corpore occasionem habere videntur, ac quodammodo insiti sunt, et ex nativitate principium habent: quae causa est ut nonnisi diutino tempore superentur. Avaritiae autem morbus extrinsecus adveniens facilius exscindi potest, dum adsit cura et animi attentio. At si negligatur, perniciosior aliis affectibus est, atque exsecrandus evadit: nam radix omnium malorum est juxta Apostolum (I Tim. VI, 10). Verum hac ratione ista consideremus: naturales corporis motus, non solum in pueris conspiciuntur, in quibus nondum est discretio boni et mali, sed etiam in etiam minimis et lactentibus infantibus, qui cum carnalis voluptatis ne vestigium quidem habeant, in carne tamen motum exhibent. Irae similiter stimulus in infantibus comparet, ubi illos adversus eos qui sibi molestiam creant commotos cernimus. Haec porro dico, non quo naturae ut peccati causae convicier, absit; sed ut ostendam, tametsi ira et concupiscentia homini a creatore Deo ad bonum collatae sunt, videri tamen eum quodammodo ex corporis natura in ea quae praeter naturam sunt segnitie sua delabi. Nam corporis motus ad liberorum procreationem et ad generis humani successionem continuam, non ad scortationem a Creatore datus est, et irae commotio ad salutem nobis insita est, ut adversus peccatum irascamur, non ut adversus congenerem nobis furore concitemur. Si ergo iis perperam utimur, nequaquam ideo peccat natura, neque ideo opificem incusemus; sicut nec eum qui in rem necessariam et utilem ferrum dedit, si is qui accepit ad caedes perpetrandas eo utatur. Haec vero diximus ut ostenderemus, avaritiae affectum non ex naturali motu initium habere, sed ex sola malitia, et ex corrupto proposito. Hujusmodi namque morbus cum tepidam et incredulam initio secessus animam repererit, justas quasdam, ac specie quidem rationabiles causas subjicit, ut quidpiam ex possessionibus retinere suadeat; monachi enim animo repraesentat, longam senectutem et corporis infirmitatem: quod quae ad necessitatem in coenobio dantur, satis ad consolationem non sint, non infirmo solum, sed neque incolumi: quod ibi non idonea infirmorum sollicitudo geratur, sed quod multum negligantur, adeo ut si nihil auri clam suppetat, misere intereundum sit. Demum subjicit, non posse in monasterio diu perseverari ob gravitatem operum et ob patris severitatem. Ac cum ejusmodi cogitationibus animum subornarit, ut vel denarium unum retineat, tum suadet illi ut clam abbate artem ediscat, qua poterit studiose asservatam augere pecuniam; demum occulta spe miserum decipit, subjiciendo lucrum ex arte sua obventurum, hincque fore quietem, animumque curis vacuum. Ac demum lucri cogitatione colligatus, nihil adversi considerat: non quanta futura sit ira, quantus furor, si contingat in detrimentum aliquod incidere; quanta moestitia, quantus dolor, si lucro operis sui privetur: sed sicut aliis venter Deus, perinde illi aurum est. Quocirca cum id probe nosset B. Paulus, non modo radicem omnium malorum, sed etiam idololatriam eam nuncupavit. Perpendamus itaque in quantam malitiam hic morbus hominem pertrahat, ut qui eum in idololatriam conjiciat. Postquam enim avarus mentem suam ab amore Dei avulsit, imagines hominum auro insculptas diligit: ejusmodique cogitationibus obtenebratus monachus, dum ad pejora augmentum accipit, nullam deinceps humilitatem, nullam habere potest obedientiam; sed irascitur, indignatur, ad quodlibet opus murmurat, repugnat, nulla demum servata verecundia, quasi effrenatissimus equus in praecipitia fertur, nec diurno victu contentus, denique testificatur se non posse ultra sustinere: aitque non illic tantum esse Deum, nec salutem suam eo in loco inclusam esse; sed ubique Deum a quaerentibus se inveniri: periturum se nisi eo monasterio excedat; et sic cum ad corruptae mentis suae auxilium suppetat recondita pecunia, quasi quibusdam levatus alis, meditansque suum ex monasterio exitum, superbe deinceps atque aspere ad omnia jussa respondet, seque velut peregrinum atque extraneum reputans, si quid in monasterio emendatione dignum viderit, nihil curat, immo despicit. Dehinc quaerit occasiones iracundiae aut querelae, ut ne videatur leviter et absque causa egredi ex coenobio. Nec eo ille modo se gerere dubitat, ut delicti sui opitulatorem inveniat. Ita porro seductus avarus suarum igne pecuniarum, numquam in monasterio potest quiescere, aut sub regula vivere. Cum autem illum daemon ex ovili quasi lupus abripuerit, atque ex ovili segregatum, a se devorandum acceperit, tum curat ut opera quae statis horis in coenobio negligebat omnino, eadem nocte et die magna cum alacritate in cella sua perficiat; neque sinit eum precum consuetudinem, jejuniorum morem, vigiliarum normam observare; sed illi avaritiae furore colligato, suadet ad opus suum omne studium, omnem laborem impendere. Hujusce vero morbi tres sunt modi a divinis Scripturis et a Patrum doctrina aeque prohibiti. Primus, de quo superius scripsimus, qui curat ut miseri, ea quae ne in mundo quidem habuere, acquirant et accumulent. Alter id agit ut eos qui pecuniis renuntiarunt facti poeniteat; suadetque illis ut requirant ea quae Deo obtulere. Tertius is est qui cum initio monachum incredulitatis tepiditate illigarit, non sinit eum perfecte mundanis abrenuntiare rebus, animo subjiciens metum paupertatis atque diffidentiam Dei providentiae; illumque promissorum violatorem exhibet esse, eorum scilicet quae professus est dum mundo abrenuntiaret. Horum porro trium modorum exempla in divina Scriptura abscondita reperimus. Nam Giezi quod pecunias quas ante non habuerat concupivisset, privatus est prophetiae gratia, quam volebat illi magister ejus haereditatis loco relinquere; et pro benedictione, per prophetae maledictum aeternam possedit lepram (IV Reg. V). Judas vero cum vellet pecunias resumere quas, ante ut Dominum sequeretur, abjecerat, non solum cum ad Domini proditionem animum appulisset, ex choro Apostolorum extrusus est, sed ipsam carnalem vitam violenta morte terminavit (Matth. XXVII, 5). Ananias et Sapphira, cum quaedam ex iis quae Domino consecrarant reservassent, apostolico ore mortis poenam luunt (Act. V). Magnus autem ille Moyses in Deuteronomio mysticum dat praeceptum iis qui mundo renuntiaturi sunt, et quodam diffidentiae metu terrenis adhuc inhaerent: Si quis homo timidus sit et corde pavidus, is non prodibit ad bellum: abeat domum ibique molliter degat, ne forte pavorem incutiat cordibus fratrum suorum (Deut. XX, 8). Estne quidpiam hoc testimonio securius atque liquidius? Nonne iis verbis ediscimus qui mundo renuntiamus, nobis perfecte renuntiandum atque ita ad bellum procedendum esse, ne forte ex molli et corrupto initio alios ab evangelica perfectione avertamus? Quandoquidem vero illud probe in Scriptura dictum, Beatius est dare quam accipere (Act. XX, 35), male quidam interpretantur, vimque litterae faciunt, atque ad propriam fraudem et ad pecuniae concupiscentiam dicti sententiam detorquent, necnon Domini doctrinam, quae sic habet: Si vis perfectus esse, vende omnia quae habes et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo, et veni, sequere me (Matth. XIX, 21); et judicant divitiarum facultatem paupertate feliciorem esse, seque ex hujusmodi abundantia posse indigentibus largiri; sciant hujusmodi homines se nondum mundo renuntiasse, neque ambulare in monastica perfectione, quamdiu erubescunt pro Christo gloriosam cum Apostolo assumere paupertatem, atque ex opere manuum sibi egenisque subvenire. Quod si desiderent monasticam opere complere promissionem, et cum Apostolo gloriam accipere, distributis veteribus divitiis in fame, siti et nuditate, cum Paulo decertent bonum certamen (II Tim. IV, 7). Nam si ad perfectionem, necessariam reputasset ipse Apostolus veterum divitiarum possessionem, priorem suam dignitatem minime despexisset: se quippe illustrem et civem fuisse Romanum testatur (Act. XXII, 25). Qui autem Jerosolymae domos vendebant et praedia sua, et ad pedes apostolorum deponebant (Act. IV, 35), nequaquam illud egissent, si nossent, aestimare apostolos felicius esse pecuniis suis ali quam labore proprio et manuum opere. Liquidius autem eam rem docet Apostolus in sua ad Romanos Epistola: Nunc autem proficiscar in Jerusalem, ministrare sanctis. Probaverunt enim Macedonia et Achaia, collationem aliquam facere in pauperes sanctorum, qui sunt in Jerusalem (Rom. XV, 25). Ipse autem vinctus plerumque et in carceribus, itinerisque incommodis subditus, atque eo impeditus, ne uti solebat, propriis manibus necessaria sibi pararet, ea se accepisse docet ab iis qui e Macedonia erant fratribus, quique se convenerant, aiens: Nam quod mihi deerat suppleverunt fratres qui venerunt a Macedonia (II Cor. XI, 9). Et ad Philippenses: Quod in principio Evangelii cum nulla Ecclesia communicavi in ratione dati aut accepti, nisi vobiscum solis: quia et Thessalonicae semel et bis in usum mihi fuistis (Philipp. IV, 15). Sint itaque avari, juxta suam sententiam, Apostolo beatiores; quandoquidem ipsis ex propria substantia, quae sibi necessaria sunt, suppeditantur. Sed nemo nisi in extremam deciderit amentiam, id proferre ausus fuerit. Si volumus itaque evangelicum et apostolicum sequi praeceptum, atque universam supra apostolos ab initio fundatam Ecclesiam, ne opinionibus nostris obtemperemus, nec ea quae probe dicta sunt perperam intelligamus, ac repudiato tepido illo atque incredulo animi affectu, accuratum Evangelii studium assequamur. Ea quippe ratione valebimus sanctorum Patrum subsequi vestigia, atque a coenobii scientia et instituto numquam abscedere, itemque revera huic mundo renuntiare. Operae autem pretium fuerit hoc loco sanctorum Patrum dicta memorare. Fertur itaque sancti Basilii episcopi Caesareae Cappadociae sermo ad quemdam senatorium virum, qui itepide mundo abrenuntiavit, et qui ex pecuniis suis quidpiam reservavit, dictum ejusmodi: Et senatorium perdidisti, et monachum non fecisti. Oportet igitur omni cura ex nostra exscindere anima radicem ac principium malorum omnium, avaritiam scilicet: compertissimum habentes, manente radice, ramos pullulare, difficileque esse virtutem exercere, nisi in coenobio degamus, in ipso enim etiam de necessariis rebus nihil curamus. Ananiae et Sapphirae damnationem (Act. V) prae oculis habentes, horreamus de antiquis facultatibus quidpiam nobis reservare. Similiter Giezi exemplum (IV Reg. V) pertimescamus, qui avaritiae causa aeternae leprae traditus est. Caveamus ne nobis hujusce vitae pecunias accumulemus, quas ne in hoc quidem mundo possedimus. Timeamus itidem, Judam laqueo pereuntem nobiscum reputantes, ne quidpiam servemus ex iis omnibus quibus cum contemptu renuntiavimus. Ad haec omnia prae oculis semper habentes mortis incertam horam, caveamus ne, qua hora non putamus veniat Dominus, conscientiamque nostram inveniat avaritia maculatam, dicatque nobis illud quod diviti illi in Evangelio dictum est: Stulte, hac nocte a te repetunt animam tuam, quae autem parasti cujus erunt (Luc. XII, 20)?

4. (Cass. Inst. l. VIII, c. 1 et seqq.) Quartum nobis est certamen adversus spiritum iracundiae, ut cum Deo mortiferum hujus venenum ex intimo animae nostrae exscindamus. Eo enim intra cor nostrum reposito, ac tenebrosis tumultibus oculum mentis excaecante, nullam eorum quae consentanea nobis sunt discretionem habere valemus, neque spiritualis cognitionis comprehensionem invenire, nec verae vitae participes effici, nec mens nostra divinae ac verae lucis capax erit. Nam, Turbatus est, ait, a furore oculus meus (Psalm. VI, 8). Neque sapientiae participes erimus, etiamsi nobis ipsis sapientes videamur, cum scriptum sit: Furor in sinu insipientium habitabit; sed neque salutares discretionis radios consequi possumus, etsi ab hominibus perquam sapientes existimemur, scriptum quippe est: Ira etiam prudentes disperdit; neque justitiae gubernacula vigilanti corde retinere valemus cum scriptum sit: Ira viri justitiam Dei non operatur (Jacob. I, 20); neque omnium ore celebratam modestiam decentiamque obtinere possumus: quandoquidem scriptum est: Vir iracundus modestus non est (Prov. XI, 25). Qui voluerit ergo ad perfectionem attingere, qui exoptat spirituale certamen legitime obire, ob omni delicto irae furorisve alienus sit, audiatque quid praecipiat Vas illud electionis: Omnis amaritudo et ira et indignatio, et clamor, et blasphemia tollatur a vobis cum omni malitia (Ephes. IV, 31). Cum ait autem omnem, nullam nobis indignationis occasionem, vel quasi necessariam, vel quasi consentaneam reliquit. Qui igitur errantem fratrem corripere aut castigationem ipsi inferre voluerit, studeat se commotionis perturbationisque expertem custodire; ne dum alium vult curare, morbum sibi trahat neve dicatur ei evangelicum illud: Medice, cura teipsum (Luc. IV, 23); ac rursum: Quid tu vides festucam in oculo fratris tui, trabem autem in oculo tuo non intelligis? aut quomodo dices fratri tuo: Sine, ejiciam festucam ex oculo tuo, qui trabem in proprio oculo habes operientem illum (Marc. VII, 23)? Qualibet enim de causa, irae motus effervescat, mentis oculos excaecat, neque sinit hominem respicere Solem justitiae. Quemadmodum enim qui oculis imponit aurea et plumbea metalla, aeque impedit videndi facultatem, nec aurei metalli pretium aliquam facit caecitatis differentiam, ita ex qualibet causa irae commotio accendatur, animae videndi facultatem obtenebrat. Tunc solum juxta naturam indignatione utimur, cum adversus vitiosas et voluptarias cogitationes eam movemus. Id quippe nos propheta David docet cum ait: Irascimini et nolite peccare (Psalm. IV, 5); id est, adversus proprias passiones iram movete, nec non adversus pravas cogitationes, neque agendo quae vobis suggeruntur ab illis, peccetis: quam plane interpretationem declarat, quod sequitur: Quae dicitis, inquit, in cordibus vestris, in cubilibus vestris compungimini (Ibid.); id est, cum ascenderint pravae cogitationes in cor vestrum, ejicite illas, concitantes adversus eas iram vestram; postquam vero ejectae fuerint, quasi in lecto seu quiete, tum compungimini ad poenitentiam. His porro consonat beatus Paulus, qui hujusce dicti testimonio est usus, atque illud adjecit: Sol non occidat super iracundiam vestram, nolite dare locum diabolo (Ephes. IV, 26); id est, ne pravis cogitationibus consentiendo, Solem justitiae Christum irritantes, efficiatis ut occidat in cordibus vestris; ut ne ejus discessu locum in vobis inveniat diabolus. De isto Sole ait Deus per prophetam: Timentibus nomen meum orietur Sol justitiae, et medicina erit in alis ejus (Malach. IV, 2). Quod si dictum illud (Apostoli) ad litteram accipiamus, ne quidem ad occasum usque solis conceditur nobis ut iram servemus. Quid igitur de illis dicemus qui feritate atque insania vitiati affectus, non ad usque solis hujusce occasum tantummodo servant iram, sed etiam ad multos dies producunt eam, a mutuo colloquio abstinentes: neque verbis ulterius iracundiam exprimunt suam, sed silentio ad invicem servato, virus memoriae injuriarum ad suam perniciem accendunt: ignorantes non modo a peccato quod opere perpetratur abstinendum esse, sed etiam ab eo quod in mente concipitur; ne tenebris recordationis injuriarum obscurata mens, excidat a lumine cognitionis ac discretionis, atque privetur sancti Spiritus habitatione. Quamobrem jubet Dominus in Evangeliis relinqui munus super altare, et reconciliari fratri (Matth. V, 4): quod fieri nequeat acceptum munus esse, nobis ira ac injuriarum memoria occupatis. Apostolus vero cum ait, sine intermissione orandum esse, in omnique loco elevandas esse sanctas manus (I Thess. V, 17), absque ira, etiamsi in sola cogitatione sit, id agendum esse docet. Restat igitur ut vel numquam oremus, atque ita obnoxii simus apostolico praecepto, aut si praecepta servare curemus, ut absque ira et recordatione injuriarum illud agamus. At quandoquidem plerumque contingit ut, contristatis aut perturbatis fratribus, nos rem contemnamus atque dicamus non nos in causa esse quod illi contristentur; animarum medicus, ut irae occasiones radicitus evellat ex corde nostro, non modo, si nos contristati et irati simus in fratrem nostrum, jubet ut munus relinquamus, et reconciliemur ipsi (Matth. V, 4); sed etiamsi ipse in nos jure an injuria irascatur, ut excusatione nostra iram ejus sedemus, et tunc munus offeramus. Sed quid diutius evangelicis et apostolicis praeceptis immoremur, cum ex veteri item lege liceat hoc ediscere: quae tametsi ex illa severitate deflectere ac sese attemperare videtur, ita habet: Ne oderis fratrem tuum in corde tuo (Levit. XIX, 17): ac rursum: Viae eorum qui injuriarum memoriam tenent, ad mortem (Prov. XII, 25). Hoc enim loco non modo eam quae in opus prorumpit, sed eam item quae mente retinetur iram, vetat atque ulciscitur. Quamobrem oportet divinis legibus inhaerentes, totis viribus contra spiritum irae decertare, et contra morbum illum intra nos situm: neque contra homines iram concitare, ac ideo solitudinem et segregationem consectari; quo scilicet nemine ibi praesente qui nos concitet ad iram, virtus aequanimitatis facile in solitudine exerceatur: nam tum ex superbia, tum quod nolimus nos ipsos incusare, nostraeque segnitiei irae causas ascribere, efficitur ut exoptemus a fratribus segregari. Quamdiu itaque imbecillitatis nostrae causas aliis imputamus, impossibile est nos ad perfectionem aequanimitatis attingere. Summa quippe emendationis nostrae, non ex proximi erga nos aequanimitate obtinetur, sed ex nostra erga proximum longanimitate ac injuriarum oblivione. Cum autem aequanimitatis certamen fugientes eremum petimus et solitudinem, quascumque illuc nondum curatas sedatasque passiones afferimus, occultas eas, non deletas esse putemus. Enimvero eremus atque secessus iis qui nondum passionibus liberi sunt, non reservare modo imperfectiones, sed eas occultare quoque novit. Neque iis sentire concedit quibus sint passionibus obnoxii; quinimmo iis quas suggerit phantasiis suadet ipsis quod aequanimitatem, quod humilitatem sint assecuti, donec adest nemo qui concitet et probet ipsos; cum accidit autem occasio qua concitentur et exerceantur, reconditae statim ac pridem occultae passiones, ceu effrenes equi ex stabulis erumpentes, ac longa quiete et otiositate perpasti, vehementius efferatiusque equitem in perniciem conjiciunt. Passiones quippe in otio neque excitatae ab hominibus magis efferantur in nobis: ipsamque patientiae et aequanimitatis umbram, quam phantasia tantum et opinione tenemus, si fratribus nos immisceamus, per solitudinis otium, ob negligentiam exercitandi amittimus. Quemadmodum enim venenata animalia, in deserto et in cubilibus suis recumbentia, tunc furorem suum demonstrant, cum accedentem quemdam capiunt, ita homines passionibus obnoxii, non virtutis affectu, sed ex deserti loci necessaria conditione quiescentes, tum animae virus evomunt, cum accedentem quempiam et irritantem se apprehenderint. Quamobrem qui mansuetudinis perfectionem exquirunt, par omnino est ut non modo adversum homines non irascantur, sed neque adversus bruta, immo ne adversus inanimata quidem. Memini me cum in eremo degerem, contra calamum iram concepisse, quod ejus modo densitas, modo tenuitas displiceret; contra lignum item, quod exscindere cum vellem, celeriter non possem; rursum contra igniarium silicem, quod, me festinante ignem educere, non statim exsiliret scintilla; ita nimirum grassatur ira, ut ad usque insensibilia et inanimata efferatur. Si cupiamus itaque consequi beatitudinem Christi, non modo iram quae ad opus prorumpit, uti supra dictum est, coercere debemus, sed eam quoque quae mente concipitur. Non enim tantumdem affert utilitatis os continere suum, et furiosum quodquam dictum non proferre, quantum cor purgare ab injuriarum memoria, et pravas non fovere cogitationes. Docet enim evangelica doctrina excisas oportere peccatorum radices potius quam ramos. Excisa quippe a corde irae radice, nullum odium, nulla invidia ad opus usque deducetur: nam qui odit fratrem suum homicida est, nimirum quoad affectum odii occidit cum. Occisum autem videt illum Deus: cujus sanguinem, non gladio effusum vident homines, sed ex affectu odii ille occisus fuit. Deus itaque non modo pro operibus, sed etiam pro cogitationibus et proposito unicuique coronas aut supplicia retribuet, quemadmodum ipse per prophetam ait: Ego venio collectum opera, cogitationes et meditationes eorum. Ac rursum Apostolus ait: Inter se invicem cogitationibus accusantibus, aut etiam defendentibus, in die cum judicabit Deus occulta hominum (Rom. II, 15). Ipse autem Dominus docens oportere nos omnem iracundiam deponere, ait in Evangeliis: Quod quicumque irascitur fratri suo, reus erit judicio (Matth. V, 22). Ita enim habent accurata exemplaria: nam illa vox, temere, adjectitia est: quod palam est ex praecedenti Scripturae clausula. Scopus namque Domini vult nos radicem ac scintillam irae prorsus abscindere, ac ne minimam irae occasionem intra nos servare; ut ne scilicet si ex consentanea ratione iram concitemus, demum in bruti animi furorem incidamus. Hujusce porro morbi haec est perfecta medela, ut scilicet persuasum habeamus nobis neque justa neque injusta de causa licere indignationem concitare nostram. Nam si spiritus irae mentem obscuret nobis, neque lux discretionis, neque recti consilii justitiaeque gubernaculum in nobis reperietur; neque spiritu irae dominante fieri potest ut anima nostra templum sancti Spiritus efficiatur. Demum oportet ut incertam mortis horam prae oculis habentes, custodiamus nos ab ira, ac sciamus neque ascesin, neque temperantiam, neque abdicationem rei omnis materialis, neque jejunia et vigilias, utilitati nobis fore, si ira atque odio correpti, rei simus judicio. Quo utinam liberemur, gratia Domini nostri Jesu Christi, cui gloria in saecula saeculorum.

5. (Cass. Inst. l. IX, c. 1 et seqq.) Quintum nobis est certamen adversus spiritum tristitiae, qui animam obscurat nostram ut nulli possit spirituali contemplationi vacare, cohibetque illam ab omni bono opere. Cum enim pravus ille spiritus animam apprehenderit totamque obscuraverit, non preces cum alacritate fundere concedit, non in sacrarum lectionum capienda utilitate vacare, non fratribus mansuetum et commodum esse sinit: odium omnis circa opera studii, ipsiusque vitae professionis suggerit. Dum omnia denique salutaria animae consilia confundit tristitia, ejusque firmitatem ac perseverantiam solvit, quasi stultam illam et attonitam efficit, ac demum eam desperationis cogitatione illigat. Quapropter unus nobis sit scopus, spirituale certamen certare, spiritus nequitiae cum Deo vincere, et omni custodia cor nostrum servare a spiritu tristitiae (Prov. IV, 23). Quemadmodum enim tinea vestimentum, et vermis lignum, ita tristitia corrodit hominis animam, dum suadet illi ut ab omni probo consortio declinet, neque concedit illi ut a veris amicis consilium accipiat, nec ut mitem et pacificam responsionem det ipsis; sed animam conturbat totam tristitia, et incuria replet; atque demum suadet ut fugiat ab hominibus, quasi sibi in causa fuerint perturbationis; neque sinit eam agnoscere, non exterius, sed interius aegritudinem esse sitam, quae tunc apparet, cum ingruentes tentationes experimento illam palam faciunt. Numquam enim homo laedetur ab alio, nisi intus situm habeat morbum, scilicet passionum causas: quae causa est quod omnium opifex et animarum medicus Deus, qui solus probe et accurate animae vulnera novit, non hominum consortia relinquere praecipiat, sed malitiae causas in nobis exscindere, gnarus causam sanitatis animae, non in separatione ab hominibus obtineri, sed in conversatione cum hominibus et in exercitatione. Cum itaque ob consentaneas quasdam occasiones fratres relinquimus, nequaquam tristitiae occasiones praecidimus, sed solum commutavimus eas, morbo scilicet intus posito eas pro rerum conditione movente. Quapropter contra interiores passiones, totum nobis sit bellum. Iis enim Dei auxilio ejectis, non dico cum hominibus, sed cum feris etiam facile degemus, juxta illud beati Jobi dictum: Immanes ferae pacem tecum habebunt (Job. V, 23). In primis igitur pugnandum contra spiritum tristitiae, qui animam conjicit in desperationem; ut (malum) illud ex corde nostro pellamus. Illud enim non sivit Cainum post fratris caedem poenitere, neque Judam post Domini proditionem. Eam solam habeamus tristitiam quae poenitentiam peccatorum respicit, cum bona spe conjunctam, et quae coelestium bonorum possessionem conciliat; de qua dixit Apostolus: Quae secundum Deum tristitia est (II Cor. VII, 10) . . . . . . . . Ea itaque tristitia quae poenitentiae spe alit animam, gaudio commixta est: quare alacrem et ad omne bonum opus obsequentem reddit hominem, accessu quoque facilem et humilem. Hic deest unum folium, scilicet quod superest adversus tristitiae spiritum, et initium eorum quae dicuntur de torporis spiritu.

6. (Cass. Inst. l. X, c. 13 et seqq.) . . . . . Panem manducent. Audiamus quam sapienter nobis ostendat Apostolus torporis hujusce causas. Inquietos quippe vocat (II Thess. III, 6) eos qui non operantur: hac una voce multam declarans malitiam. Qui enim otiosus est, verbis quoque temerarius existit, promptusque ad conviciandum, ac demum ad quietam vitam agendam ineptus, et torporis servus. Praecipit itaque ut subtrahamus, id est, segregemus nos ab illo, quasi a pestifero morbo. Deinde quid ait: Et non secundum traditionem quam acceperunt a nobis (II Thess. III, 6), ac per hoc dictum ostendit eos esse superbos, contemptores, et apostolicarum traditionum violatores. Ac rursum: Neque gratis panem, ait, manducavimus ab aliquo, sed in labore et in fatigatione, nocte et die operantes, ne quem vestrum gravaremus (Ibid., 8). Doctor ille Gentium, Evangelii praeco, qui sublatus est usque ad tertium coelum (II Cor. XII, 2), qui ait jussisse Dominum ut eos qui Evangelium annuntiant, ex Evangelio vivant (I Cor. IX, 14), in labore nocte et die operabatur, ne quem gravaret. Quid igitur nos agemus qui prae torpore opus aversamur, corporalemque perquirimus quietem; quibus nec Evangelii praedicatio, neque Ecclesiarum cura commissa est, sed solius animae propriae sollicitudo incumbit. Deinde clarius ostendens quantum ex otio damni accedat, subjungit: Nihil operantes, sed curiose agentes (II Thess. III, 11); ex otio inordinatio, ex inordinatione omnis malitia exoritur. Deinde huic remedium praeparans ait: Iis autem qui ejusmodi sunt denuntiamus, et hortamur, ut cum silentio operantes suum panem manducent (Ibid., 12), atque cum magna increpatione subjicit: Si quis non vult operari, nec manducet (Ibid., 10). Hisce apostolicis praeceptis sancti patres Aegyptii eruditi, ne minimo quidem tempore concedunt otiosos esse monachos, maxime juniores, gnari se per patientiam operis, torporem eliminare, suumque sibi alimentum comparare, atque egentibus auxilio esse. Non modo enim pro suis necessitatibus operantur, sed peregrinis etiam, pauperibus, carceri traditis, omnibusque egenis necessaria ex suo opere suppeditant: creduntque officium hujusmodi sacrificium esse Deo acceptum. Hoc item aiunt Patres, eum qui operatur, cum uno daemone pugnare, ac plerumque ab illo tribulari; otiosum autem infinitis daemonibus esse captivum. Operae autem pretium fuerit dictum memorare abbatis Moysis, inter Patres spectatissimi, quod ad me locutus est. Me quippe brevi tempore sedentem in eremo, torpor afflixit, atque accedens ad illum, sic alloquor: Torpore graviter afflictus, atque admodum infirmatus, non prius eo liberatus sum quam abirem et abbatem Paulum convenirem. Respondit mihi abbas Moyses: Perspectum habe teipsum minime ab eo hactenus liberasse, immo potius dedititium te atque servum ei tradidisse. Scito igitur gravius te, utpote desertorem, ab eo debellandum esse, nisi deinceps per patientiam, orationem et opus manuum, eum oppugnare studueris.

7. (Cass. Inst. lib. XI, c. 1 et seqq.) Septimum nobis est certamen adversus spiritum inanis gloriae, multiformem illam ac tenuissimam passionem, quae ne ab eo quidem qui tentatur comprehenditur. Caeterarum quippe passionum irruptiones, apertiores sunt, atque facilius cum iis pugnatur: anima quippe, cum bellum agnoscit, repugnando et orando superat. At inanis gloriae malitia multiformis cum sit, uti supra dictum est, expugnatu difficilis est. In omni quippe hominis studio praesens se sistit, in habitu scilicet, forma, gressu, sermone, vigiliis, jejuniis, in oratione, lectione, quiete, in aequanimitate. Iis enim omnibus conatur militem Christi confodere. Quem enim vestimentorum sumptuositate decipere nequit, et ad vanam gloriam deflectere, eum vestimenti vilitate tentat. Et quem non potuit honore, eum dedecoris patientia ad insipientiam usque inflat; quem scientia ad vanam gloriam deducere nequivit, eum ex silentio, quasi quietum hominem, decipere conatur; quem ciborum lautitia ad mollitiem trahere non valuit, eum jejunio ad laudum cupiditatem deducit. Demum opus omne, omne studium, belli occasionem huic daemoni praebet. Ad haec qui ab illo oppugnatur, nonnumquam sibi sacri ordinis gradus confingit. Memini cujusdam senis, qui, cum in Scete degerem, cellulam adiit cujusdam fratris visitandi causa, et ut januae cellae appropinquavit, ipsum audivit intus loquentem; et cum putaret senex quidpiam illum ex Scriptura repetere, stetit auscultaturus, atque sensit illum ex inani gloria insanire, ac sese diaconum ordinare, catechumenisque dimissionem tribuere. Id cum audisset senex, demum aperta janua introivit, cui frater occurrens de more salutavit eum, rogavitque an diu ad januam stetisset. Tum senex placide respondit illi: Mox inquit, adveni, cum tu catechumenis dimissionem tribuebas. His frater auditis, procidit ad senis pedes, ut precibus postularet sibi erroris hujuscemodi liberationem. Hujusce rei memini, ut ostenderem in quantam insipientiam hic daemon conjiciat hominem. Qui vult itaque perfecte certare, et justitiae corona redimiri, omnibus satagat modis multiformem hanc superare feram, prae oculis semper habens dictum illud sancti Davidis: Dominus dissipavit ossa eorum qui hominibus placent (Psal. LII, 6); nihilque agat intuitu laudum humanarum, sed mercedem quaerat a Deo, ac cogitationes propriae laudis, cor suum invadentes semper abjiciat: sese in conspectu Dei despiciat. Hoc siquidem pacto poterit, Deo juvante, liberari ab inanis gloriae daemone, gratia Domini nostri Jesu, cui gloria in saecula. Amen.

8. (Cass. Inst. l. XII, c. 1 et seqq.) Octavum nobis est certamen adversus spiritum superbiae, quod est gravius acriusque caeteris omnibus, quo perfecti maxime oppugnantur, quique eos qui fere ad virtutum fastigium pervenere, subvertere conatur; ac morbi pestiferi instar non partem corporis, sed totum perdit. Et aliae quidem singulae passiones, tametsi animam turbant, quia tamen cum una tantum virtute sibi opposita pugnant, atque eam superare nituntur, ex parte solum animam obscurant atque conturbant; superbiae autem passio totam tenebris offundit, et ad extremam deducit ruinam. Utque liquidius quod dictum est excogitemus, hac ratione rem speculemur. Gulae vitium abstinentiam corrumpere satagit, fornicatio continentiam, avaritia paupertatem, indignatio mansuetudinem, ac reliquae species malitiae, contrarias sibi virtutes; at superbiae malitia cum miserae animae dominatur, haud secus agit quam truculentissimus quidam tyrannus, qui ampla et excelsa capta urbe, totam diruit et a fundamentis evertit. Cujus rei testis est angelus qui ex coelo propter superbiam cecidit; qui a Deo creatus et omni virtute ac sapientia ornatus, non Dei gratiae haec ascribere voluit, sed propriae naturae; unde se Deo aequalem esse putavit: quam ejus cogitationem arguens propheta dicit: Dixisti in corde tuo: Sedebo in monte excelso, ponam thronum meum supra nubes et similis ero Altissimo (Isai. XIV, 13). Tu vero homo, et non Deus (Id., XXXI, 3). Aliusque propheta ait: Quid gloriaris in malitia qui potens es? et paucis interjectis: Dilexisti omnia verba demersionis, linguam dolosam. Propterea Deus destruet te in finem, evellet te et transferet te de tabernaculo tuo, et radicem tuam de terra viventium. Videbunt justi et timebunt, et super eum ridebunt et dicent: Ecce homo qui non posuit Deum adjutorem suum, et praevaluit in vanitate sua (Psalm. LI). Haec cum sciamus, timeamus, et omni custodia servemus cor nostrum (Prov. IV, 23) a lethifero spiritu superbiae, nobis ipsis haec Apostoli recitantes, quando virtutis cujuspiam opus perfecerimus: Non ego autem, sed gratia Dei quae mecum est (I Cor. XV, 10); et quod a Domino dictum est: Sine me nihil potestis facere (Joan. XV, 5): et quod a propheta dictum est: Nisi Dominus aedificaverit domum, in vanum laboraverunt qui aedificant eam (Psal. CXXVI, 1); iterumque: Non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei (Rom. IX, 16). Nam etiamsi quis alacritate fervens, ac proposito studiosus fuerit, sed carne illigatus et sanguine, non poterit ad perfectionem pervenire, nisi ad haec omnia in misericordia et in gratia Christi speraverit: nam, juxta divinum Jacobum: Omne datum bonum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum (Jacob. I, 17). Et Paulus ait: Quid enim habes quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis (I Cor. IV, 7)? Sed de alienis donis quasi de tuis extolleris. Quod autem nobis gratia et misericordia Dei salus accedat, testis est latro ille qui non in virtutis praemium regnum coelorum adeptus est, sed gratia et misericordia Dei (Luc. XXIII, 43). Haec cum probe nossent patres nostri, una omnes sententia tradiderunt non posse nos firmum ad virtutis perfectionem jacere fundamentum, nisi per humilitatem quae a fide, mansuetudine et perfecta paupertate procedit; quibus perfecta charitas obtinetur gratia Domini nostri Jesu Christi, cum quo Patri gloria, cum sancto Spiritu in saecula. Amen.