Metamorphoses (Ovidius)/Liber VI

E Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Liber VI
2 a.C.n. - 8 a.C.n.

 Liber V Liber VII 


 6:1 Praebuerat dictis Tritonia talibus aures
 6:2 carminaque Aonidum iustamque probaverat iram;
 6:3 tum secum: 'laudare parum est, laudemur et ipsae
 6:4 numina nec sperni sine poena nostra sinamus.'
 6:5 Maeoniaeque animum fatis intendit Arachnes,
 6:6 quam sibi lanificae non cedere laudibus artis
 6:7 audierat. non illa loco nec origine gentis
 6:8 clara, sed arte fuit: pater huic Colophonius Idmon
 6:9 Phocaico bibulas tinguebat murice lanas;
 6:10 occiderat mater, sed et haec de plebe suoque
 6:11 aequa viro fuerat; Lydas tamen illa per urbes
 6:12 quaesierat studio nomen memorabile, quamvis
 6:13 orta domo parva parvis habitabat Hypaepis.
 6:14 huius ut adspicerent opus admirabile, saepe
 6:15 deseruere sui nymphlae vineta Timoli,
 6:16 deseruere suas nymphae Pactolides undas.
 6:17 nec factas solum vestes, spectare iuvabat
 6:18 tum quoque, cum fierent: tantus decor adfuit arti,
 6:19 sive rudem primos lanam glomerabat in orbes,
 6:20 seu digitis subigebat opus repetitaque longo
 6:21 vellera mollibat nebulas aequantia tractu,
 6:22 sive levi teretem versabat pollice fusum,
 6:23 seu pingebat acu; scires a Pallade doctam.
 6:24 quod tamen ipsa negat tantaque offensa magistra
 6:25 'certet' ait 'mecum: nihil est, quod victa recusem!'

 6:26 Pallas anum simulat: falsosque in tempora canos
 6:27 addit et infirmos, baculo quos sustinet, artus.
 6:28 tum sic orsa loqui 'non omnia grandior aetas,
 6:29 quae fugiamus, habet: seris venit usus ab annis.
 6:30 consilium ne sperne meum: tibi fama petatur
 6:31 inter mortales faciendae maxima lanae;
 6:32 cede deae veniamque tuis, temeraria, dictis
 6:33 supplice voce roga: veniam dabit illa roganti.'
 6:34 adspicit hanc torvis inceptaque fila relinquit
 6:35 vixque manum retinens confessaque vultibus iram
 6:36 talibus obscuram resecuta est Pallada dictis:
 6:37 'mentis inops longaque venis confecta senecta,
 6:38 et nimium vixisse diu nocet. audiat istas,
 6:39 si qua tibi nurus est, si qua est tibi filia, voces;
 6:40 consilii satis est in me mihi, neve monendo
 6:41 profecisse putes, eadem est sententia nobis.
 6:42 cur non ipsa venit? cur haec certamina vitat?'
 6:43 tum dea 'venit!' ait formamque removit anilem
 6:44 Palladaque exhibuit: venerantur numina nymphae
 6:45 Mygdonidesque nurus; sola est non territa virgo,
 6:46 sed tamen erubuit, subitusque invita notavit
 6:47 ora rubor rursusque evanuit, ut solet aer
 6:48 purpureus fieri, cum primum Aurora movetur,
 6:49 et breve post tempus candescere solis ab ortu.
 6:50 perstat in incepto stolidaeque cupidine palmae
 6:51 in sua fata ruit; neque enim Iove nata recusat
 6:52 nec monet ulterius nec iam certamina differt.
 6:53 haud mora, constituunt diversis partibus ambae
 6:54 et gracili geminas intendunt stamine telas:
 6:55 tela iugo vincta est, stamen secernit harundo,
 6:56 inseritur medium radiis subtemen acutis,
 6:57 quod digiti expediunt, atque inter stamina ductum
 6:58 percusso paviunt insecti pectine dentes.
 6:59 utraque festinant cinctaeque ad pectora vestes
 6:60 bracchia docta movent, studio fallente laborem.
 6:61 illic et Tyrium quae purpura sensit aenum
 6:62 texitur et tenues parvi discriminis umbrae;
 6:63 qualis ab imbre solent percussis solibus arcus
 6:64 inficere ingenti longum curvamine caelum;
 6:65 in quo diversi niteant cum mille colores,
 6:66 transitus ipse tamen spectantia lumina fallit:
 6:67 usque adeo, quod tangit, idem est; tamen ultima distant.
 6:68 illic et lentum filis inmittitur aurum
 6:69 et vetus in tela deducitur argumentum.

 6:70 Cecropia Pallas scopulum Mavortis in arce
 6:71 pingit et antiquam de terrae nomine litem.
 6:72 bis sex caelestes medio Iove sedibus altis
 6:73 augusta gravitate sedent; sua quemque deorum
 6:74 inscribit facies: Iovis est regalis imago;
 6:75 stare deum pelagi longoque ferire tridente
 6:76 aspera saxa facit, medioque e vulnere saxi
 6:77 exsiluisse fretum, quo pignore vindicet urbem;
 6:78 at sibi dat clipeum, dat acutae cuspidis hastam,
 6:79 dat galeam capiti, defenditur aegide pectus,
 6:80 percussamque sua simulat de cuspide terram
 6:81 edere cum bacis fetum canentis olivae;
 6:82 mirarique deos: operis Victoria finis.
 6:83 ut tamen exemplis intellegat aemula laudis,
 6:84 quod pretium speret pro tam furialibus ausis
 6:85 quattuor in partes certamina quattuor addit,
 6:86 clara colore suo, brevibus distincta sigillis:
 6:87 Threiciam Rhodopen habet angulus unus et Haemum,
 6:88 nunc gelidos montes, mortalia corpora quondam,
 6:89 nomina summorum sibi qui tribuere deorum;
 6:90 altera Pygmaeae fatum miserabile matris
 6:91 pars habet: hanc Iuno victam certamine iussit
 6:92 esse gruem populisque suis indicere bellum;
 6:93 pinxit et Antigonen, ausam contendere quondam
 6:94 cum magni consorte Iovis, quam regia Iuno
 6:95 in volucrem vertit, nec profuit Ilion illi
 6:96 Laomedonve pater, sumptis quin candida pennis
 6:97 ipsa sibi plaudat crepitante ciconia rostro;
 6:98 qui superest solus, Cinyran habet angulus orbum;
 6:99 isque gradus templi, natarum membra suarum,
 6:100 amplectens saxoque iacens lacrimare videtur.
 6:101 circuit extremas oleis pacalibus oras
 6:102 (is modus est) operisque sua facit arbore finem.

 6:103 Maeonis elusam designat imagine tauri
 6:104 Europam: verum taurum, freta vera putares;
 6:105 ipsa videbatur terras spectare relictas
 6:106 et comites clamare suas tactumque vereri
 6:107 adsilientis aquae timidasque reducere plantas.
 6:108 fecit et Asterien aquila luctante teneri,
 6:109 fecit olorinis Ledam recubare sub alis;
 6:110 addidit, ut satyri celatus imagine pulchram
 6:111 Iuppiter inplerit gemino Nycteida fetu,
 6:112 Amphitryon fuerit, cum te, Tirynthia, cepit,
 6:113 aureus ut Danaen, Asopida luserit ignis,
 6:114 Mnemosynen pastor, varius Deoida serpens.
 6:115 te quoque mutatum torvo, Neptune, iuvenco
 6:116 virgine in Aeolia posuit; tu visus Enipeus
 6:117 gignis Aloidas, aries Bisaltida fallis,
 6:118 et te flava comas frugum mitissima mater
 6:119 sensit equum, sensit volucrem crinita colubris
 6:120 mater equi volucris, sensit delphina Melantho:
 6:121 omnibus his faciemque suam faciemque locorum
 6:122 reddidit. est illic agrestis imagine Phoebus,
 6:123 utque modo accipitris pennas, modo terga leonis
 6:124 gesserit, ut pastor Macareida luserit Issen,
 6:125 Liber ut Erigonen falsa deceperit uva,
 6:126 ut Saturnus equo geminum Chirona crearit.
 6:127 ultima pars telae, tenui circumdata limbo,
 6:128 nexilibus flores hederis habet intertextos.

 6:129 Non illud Pallas, non illud carpere Livor
 6:130 possit opus: doluit successu flava virago
 6:131 et rupit pictas, caelestia crimina, vestes,
 6:132 utque Cytoriaco radium de monte tenebat,
 6:133 ter quater Idmoniae frontem percussit Arachnes.
 6:134 non tulit infelix laqueoque animosa ligavit
 6:135 guttura: pendentem Pallas miserata levavit
 6:136 atque ita 'vive quidem, pende tamen, inproba' dixit,
 6:137 'lexque eadem poenae, ne sis secura futuri,
 6:138 dicta tuo generi serisque nepotibus esto!'
 6:139 post ea discedens sucis Hecateidos herbae
 6:140 sparsit: et extemplo tristi medicamine tactae
 6:141 defluxere comae, cum quis et naris et aures,
 6:142 fitque caput minimum; toto quoque corpore parva est:
 6:143 in latere exiles digiti pro cruribus haerent,
 6:144 cetera venter habet, de quo tamen illa remittit
 6:145 stamen et antiquas exercet aranea telas.

 6:146 Lydia tota fremit, Phrygiaeque per oppida facti
 6:147 rumor it et magnum sermonibus occupat orbem.
 6:148 ante suos Niobe thalamos cognoverat illam,
 6:149 tum cum Maeoniam virgo Sipylumque colebat;
 6:150 nec tamen admonita est poena popularis Arachnes,
 6:151 cedere caelitibus verbisque minoribus uti.
 6:152 multa dabant animos; sed enim nec coniugis artes
 6:153 nec genus amborum magnique potentia regni
 6:154 sic placuere illi, quamvis ea cuncta placerent,
 6:155 ut sua progenies; et felicissima matrum
 6:156 dicta foret Niobe, si non sibi visa fuisset.
 6:157 nam sata Tiresia venturi praescia Manto
 6:158 per medias fuerat divino concita motu
 6:159 vaticinata vias: 'Ismenides, ite frequentes
 6:160 et date Latonae Latonigenisque duobus
 6:161 cum prece tura pia lauroque innectite crinem:
 6:162 ore meo Latona iubet.' paretur, et omnes
 6:163 Thebaides iussis sua tempora frondibus ornant
 6:164 turaque dant sanctis et verba precantia flammis.

 6:165 Ecce venit comitum Niobe celeberrima turba
 6:166 vestibus intexto Phrygiis spectabilis auro
 6:167 et, quantum ira sinit, formosa; movensque decoro
 6:168 cum capite inmissos umerum per utrumque capillos
 6:169 constitit, utque oculos circumtulit alta superbos,
 6:170 'quis furor auditos' inquit 'praeponere visis
 6:171 caelestes? aut cur colitur Latona per aras,
 6:172 numen adhuc sine ture meum est? mihi Tantalus auctor,
 6:173 cui licuit soli superorum tangere mensas;
 6:174 Pleiadum soror est genetrix mea; maximus Atlas
 6:175 est avus, aetherium qui fert cervicibus axem;
 6:176 Iuppiter alter avus; socero quoque glorior illo.
 6:177 me gentes metuunt Phrygiae, me regia Cadmi
 6:178 sub domina est, fidibusque mei commissa mariti
 6:179 moenia cum populis a meque viroque reguntur.
 6:180 in quamcumque domus adverti lumina partem,
 6:181 inmensae spectantur opes; accedit eodem
 6:182 digna dea facies; huc natas adice septem
 6:183 et totidem iuvenes et mox generosque nurusque!
 6:184 quaerite nunc, habeat quam nostra superbia causam,
 6:185 nescio quoque audete satam Titanida Coeo
 6:186 Latonam praeferre mihi, cui maxima quondam
 6:187 exiguam sedem pariturae terra negavit!
 6:188 nec caelo nec humo nec aquis dea vestra recepta est:
 6:189 exsul erat mundi, donec miserata vagantem
 6:190 "hospita tu terris erras, ego" dixit "in undis"
 6:191 instabilemque locum Delos dedit. illa duorum
 6:192 facta parens: uteri pars haec est septima nostri.
 6:193 sum felix (quis enim neget hoc?) felixque manebo
 6:194 (hoc quoque quis dubitet?): tutam me copia fecit.
 6:195 maior sum quam cui possit Fortuna nocere,
 6:196 multaque ut eripiat, multo mihi plura relinquet.
 6:197 excessere metum mea iam bona. fingite demi
 6:198 huic aliquid populo natorum posse meorum:
 6:199 non tamen ad numerum redigar spoliata duorum,
 6:200 Latonae turbam, qua quantum distat ab orba?
 6:201 ite -- lig;satis pro re sacri -- lig;laurumque capillis
 6:202 ponite!' deponunt et sacra infecta relinquunt,
 6:203 quodque licet, tacito venerantur murmure numen.

 6:204 Indignata dea est summoque in vertice Cynthi
 6:205 talibus est dictis gemina cum prole locuta:
 6:206 'en ego vestra parens, vobis animosa creatis,
 6:207 et nisi Iunoni nulli cessura dearum,
 6:208 an dea sim, dubitor perque omnia saecula cultis
 6:209 arceor, o nati, nisi vos succurritis, aris.
 6:210 nec dolor hic solus; diro convicia facto
 6:211 Tantalis adiecit vosque est postponere natis
 6:212 ausa suis et me, quod in ipsam reccidat, orbam
 6:213 dixit et exhibuit linguam scelerata paternam.'
 6:214 adiectura preces erat his Latona relatis:
 6:215 'desine!' Phoebus ait, 'poenae mora longa querella est!'
 6:216 dixit idem Phoebe, celerique per aera lapsu
 6:217 contigerant tecti Cadmeida nubibus arcem.

 6:218 Planus erat lateque patens prope moenia campus,
 6:219 adsiduis pulsatus equis, ubi turba rotarum
 6:220 duraque mollierat subiectas ungula glaebas.
 6:221 pars ibi de septem genitis Amphione fortes
 6:222 conscendunt in equos Tyrioque rubentia suco
 6:223 terga premunt auroque graves moderantur habenas.
 6:224 e quibus Ismenus, qui matri sarcina quondam
 6:225 prima suae fuerat, dum certum flectit in orbem
 6:226 quadripedis cursus spumantiaque ora coercet,
 6:227 'ei mihi!' conclamat medioque in pectore fixa
 6:228 tela gerit frenisque manu moriente remissis
 6:229 in latus a dextro paulatim defluit armo.
 6:230 proximus audito sonitu per inane pharetrae
 6:231 frena dabat Sipylus, veluti cum praescius imbris
 6:232 nube fugit visa pendentiaque undique rector
 6:233 carbasa deducit, ne qua levis effluat aura:
 6:234 frena tamen dantem non evitabile telum
 6:235 consequitur, summaque tremens cervice sagitta
 6:236 haesit, et exstabat nudum de gutture ferrum;
 6:237 ille, ut erat, pronus per crura admissa iubasque
 6:238 volvitur et calido tellurem sanguine foedat.
 6:239 Phaedimus infelix et aviti nominis heres
 6:240 Tantalus, ut solito finem inposuere labori,
 6:241 transierant ad opus nitidae iuvenale palaestrae;
 6:242 et iam contulerant arto luctantia nexu
 6:243 pectora pectoribus, cum tento concita nervo,
 6:244 sicut erant iuncti, traiecit utrumque sagitta.
 6:245 ingemuere simul, simul incurvata dolore
 6:246 membra solo posuere, simul suprema iacentes
 6:247 lumina versarunt, animam simul exhalarunt.
 6:248 adspicit Alphenor laniataque pectora plangens
 6:249 advolat, ut gelidos conplexibus adlevet artus,
 6:250 inque pio cadit officio; nam Delius illi
 6:251 intima fatifero rupit praecordia ferro.
 6:252 quod simul eductum est, pars et pulmonis in hamis
 6:253 eruta cumque anima cruor est effusus in auras.
 6:254 at non intonsum simplex Damasicthona vulnus
 6:255 adficit: ictus erat, qua crus esse incipit et qua
 6:256 mollia nervosus facit internodia poples.
 6:257 dumque manu temptat trahere exitiabile telum,
 6:258 altera per iugulum pennis tenus acta sagitta est.
 6:259 expulit hanc sanguis seque eiaculatus in altum
 6:260 emicat et longe terebrata prosilit aura.
 6:261 ultimus Ilioneus non profectura precando
 6:262 bracchia sustulerat 'di' que 'o communiter omnes,'
 6:263 dixerat ignarus non omnes esse rogandos
 6:264 'parcite!' motus erat, cum iam revocabile telum
 6:265 non fuit, arcitenens; minimo tamen occidit ille
 6:266 vulnere, non alte percusso corde sagitta.

 6:267 Fama mali populique dolor lacrimaeque suorum
 6:268 tam subitae matrem certam fecere ruinae,
 6:269 mirantem potuisse irascentemque, quod ausi
 6:270 hoc essent superi, quod tantum iuris haberent;
 6:271 nam pater Amphion ferro per pectus adacto
 6:272 finierat moriens pariter cum luce dolorem.
 6:273 heu! quantum haec Niobe Niobe distabat ab illa,
 6:274 quae modo Latois populum submoverat aris
 6:275 et mediam tulerat gressus resupina per urbem
 6:276 invidiosa suis; at nunc miseranda vel hosti!
 6:277 corporibus gelidis incumbit et ordine nullo
 6:278 oscula dispensat natos suprema per omnes;
 6:279 a quibus ad caelum liventia bracchia tollens
 6:280 'pascere, crudelis, nostro, Latona, dolore,
 6:281 pascere' ait 'satiaque meo tua pectora luctu!
 6:282 [corque ferum satia!' dixit. 'per funera septem]
 6:283 efferor: exsulta victrixque inimica triumpha!
 6:284 cur autem victrix? miserae mihi plura supersunt,
 6:285 quam tibi felici; post tot quoque funera vinco!'

 6:286 Dixerat, et sonuit contento nervus ab arcu;
 6:287 qui praeter Nioben unam conterruit omnes:
 6:288 illa malo est audax. stabant cum vestibus atris
 6:289 ante toros fratrum demisso crine sorores;
 6:290 e quibus una trahens haerentia viscere tela
 6:291 inposito fratri moribunda relanguit ore;
 6:292 altera solari miseram conata parentem
 6:293 conticuit subito duplicataque vulnere caeco est.
 6:294 [oraque compressit, nisi postquam spiritus ibat]
 6:295 haec frustra fugiens collabitur, illa sorori
 6:296 inmoritur; latet haec, illam trepidare videres.
 6:297 sexque datis leto diversaque vulnera passis
 6:298 ultima restabat; quam toto corpore mater,
 6:299 tota veste tegens 'unam minimamque relinque!
 6:300 de multis minimam posco' clamavit 'et unam.'
 6:301 dumque rogat, pro qua rogat, occidit: orba resedit
 6:302 exanimes inter natos natasque virumque
 6:303 deriguitque malis; nullos movet aura capillos,
 6:304 in vultu color est sine sanguine, lumina maestis
 6:305 stant inmota genis, nihil est in imagine vivum.
 6:306 ipsa quoque interius cum duro lingua palato
 6:307 congelat, et venae desistunt posse moveri;
 6:308 nec flecti cervix nec bracchia reddere motus
 6:309 nec pes ire potest; intra quoque viscera saxum est.
 6:310 flet tamen et validi circumdata turbine venti
 6:311 in patriam rapta est: ibi fixa cacumine montis
 6:312 liquitur, et lacrimas etiam nunc marmora manant.

 6:313 Tum vero cuncti manifestam numinis iram
 6:314 femina virque timent cultuque inpensius omnes
 6:315 magna gemelliparae venerantur numina divae;
 6:316 utque fit, a facto propiore priora renarrant.
 6:317 e quibus unus ait: 'Lyciae quoque fertilis agris
 6:318 non inpune deam veteres sprevere coloni.
 6:319 res obscura quidem est ignobilitate virorum,
 6:320 mira tamen: vidi praesens stagnumque locumque
 6:321 prodigio notum. nam me iam grandior aevo
 6:322 inpatiensque viae genitor deducere lectos
 6:323 iusserat inde boves gentisque illius eunti
 6:324 ipse ducem dederat, cum quo dum pascua lustro,
 6:325 ecce lacu medio sacrorum nigra favilla
 6:326 ara vetus stabat tremulis circumdata cannis.
 6:327 restitit et pavido "faveas mihi!" murmure dixit
 6:328 dux meus, et simili "faveas!" ego murmure dixi.
 6:329 Naiadum Faunine foret tamen ara rogabam
 6:330 indigenaene, dei, cum talia rettulit hospes:
 6:331 "non hac, o iuvenis, montanum numen in ara est;
 6:332 illa suam vocat hanc, cui quondam regia coniunx
 6:333 orbem interdixit, quam vix erratica Delos
 6:334 orantem accepit tum, cum levis insula nabat;
 6:335 illic incumbens cum Palladis arbore palmae
 6:336 edidit invita geminos Latona noverca.
 6:337 hinc quoque Iunonem fugisse puerpera fertur
 6:338 inque suo portasse sinu, duo numina, natos.
 6:339 iamque Chimaeriferae, cum sol gravis ureret arva,
 6:340 finibus in Lyciae longo dea fessa labore
 6:341 sidereo siccata sitim collegit ab aestu,
 6:342 uberaque ebiberant avidi lactantia nati.
 6:343 forte lacum mediocris aquae prospexit in imis
 6:344 vallibus; agrestes illic fruticosa legebant
 6:345 vimina cum iuncis gratamque paludibus ulvam;
 6:346 accessit positoque genu Titania terram
 6:347 pressit, ut hauriret gelidos potura liquores.
 6:348 rustica turba vetat; dea sic adfata vetantis:
 6:349 'quid prohibetis aquis? usus communis aquarum est.
 6:350 nec solem proprium natura nec aera fecit
 6:351 nec tenues undas: ad publica munera veni;
 6:352 quae tamen ut detis, supplex peto. non ego nostros
 6:353 abluere hic artus lassataque membra parabam,
 6:354 sed relevare sitim. caret os umore loquentis,
 6:355 et fauces arent, vixque est via vocis in illis.
 6:356 haustus aquae mihi nectar erit, vitamque fatebor
 6:357 accepisse simul: vitam dederitis in unda.
 6:358 hi quoque vos moveant, qui nostro bracchia tendunt
 6:359 parva sinu,' et casu tendebant bracchia nati.
 6:360 quem non blanda deae potuissent verba movere?
 6:361 hi tamen orantem perstant prohibere minasque,
 6:362 ni procul abscedat, conviciaque insuper addunt.
 6:363 nec satis est, ipsos etiam pedibusque manuque
 6:364 turbavere lacus imoque e gurgite mollem
 6:365 huc illuc limum saltu movere maligno.
 6:366 distulit ira sitim; neque enim iam filia Coei
 6:367 supplicat indignis nec dicere sustinet ultra
 6:368 verba minora dea tollensque ad sidera palmas
 6:369 'aeternum stagno' dixit 'vivatis in isto!'
 6:370 eveniunt optata deae: iuvat esse sub undis
 6:371 et modo tota cava submergere membra palude,
 6:372 nunc proferre caput, summo modo gurgite nare,
 6:373 saepe super ripam stagni consistere, saepe
 6:374 in gelidos resilire lacus, sed nunc quoque turpes
 6:375 litibus exercent linguas pulsoque pudore,
 6:376 quamvis sint sub aqua, sub aqua maledicere temptant.
 6:377 vox quoque iam rauca est, inflataque colla tumescunt,
 6:378 ipsaque dilatant patulos convicia rictus;
 6:379 terga caput tangunt, colla intercepta videntur,
 6:380 spina viret, venter, pars maxima corporis, albet,
 6:381 limosoque novae saliunt in gurgite ranae."'

 6:382 Sic ubi nescio quis Lycia de gente virorum
 6:383 rettulit exitium, satyri reminiscitur alter,
 6:384 quem Tritoniaca Latous harundine victum
 6:385 adfecit poena. 'quid me mihi detrahis?' inquit;
 6:386 'a! piget, a! non est' clamabat 'tibia tanti.'
 6:387 clamanti cutis est summos direpta per artus,
 6:388 nec quicquam nisi vulnus erat; cruor undique manat,
 6:389 detectique patent nervi, trepidaeque sine ulla
 6:390 pelle micant venae; salientia viscera possis
 6:391 et perlucentes numerare in pectore fibras.
 6:392 illum ruricolae, silvarum numina, fauni
 6:393 et satyri fratres et tunc quoque carus Olympus
 6:394 et nymphae flerunt, et quisquis montibus illis
 6:395 lanigerosque greges armentaque bucera pavit.
 6:396 fertilis inmaduit madefactaque terra caducas
 6:397 concepit lacrimas ac venis perbibit imis;
 6:398 quas ubi fecit aquam, vacuas emisit in auras.
 6:399 inde petens rapidus ripis declivibus aequor
 6:400 Marsya nomen habet, Phrygiae liquidissimus amnis.

 6:401 Talibus extemplo redit ad praesentia dictis
 6:402 vulgus et exstinctum cum stirpe Amphiona luget;
 6:403 mater in invidia est: hanc tunc quoque dicitur unus
 6:404 flesse Pelops umeroque, suas a pectore postquam
 6:405 deduxit vestes, ebur ostendisse sinistro.
 6:406 concolor hic umerus nascendi tempore dextro
 6:407 corporeusque fuit; manibus mox caesa paternis
 6:408 membra ferunt iunxisse deos, aliisque repertis,
 6:409 qui locus est iuguli medius summique lacerti,
 6:410 defuit: inpositum est non conparentis in usum
 6:411 partis ebur, factoque Pelops fuit integer illo.

 6:412 Finitimi proceres coeunt, urbesque propinquae
 6:413 oravere suos ire ad solacia reges,
 6:414 Argosque et Sparte Pelopeiadesque Mycenae
 6:415 et nondum torvae Calydon invisa Dianae
 6:416 Orchomenosque ferax et nobilis aere Corinthus
 6:417 Messeneque ferox Patraeque humilesque Cleonae
 6:418 et Nelea Pylos neque adhuc Pittheia Troezen,
 6:419 quaeque urbes aliae bimari clauduntur ab Isthmo
 6:420 exteriusque sitae bimari spectantur ab Isthmo;
 6:421 credere quis posset? solae cessastis Athenae.
 6:422 obstitit officio bellum, subvectaque ponto
 6:423 barbara Mopsopios terrebant agmina muros.

 6:424 Threicius Tereus haec auxiliaribus armis
 6:425 fuderat et clarum vincendo nomen habebat;
 6:426 quem sibi Pandion opibusque virisque potentem
 6:427 et genus a magno ducentem forte Gradivo
 6:428 conubio Procnes iunxit; non pronuba Iuno,
 6:429 non Hymenaeus adest, non illi Gratia lecto:
 6:430 Eumenides tenuere faces de funere raptas,
 6:431 Eumenides stravere torum, tectoque profanus
 6:432 incubuit bubo thalamique in culmine sedit.
 6:433 hac ave coniuncti Procne Tereusque, parentes
 6:434 hac ave sunt facti; gratata est scilicet illis
 6:435 Thracia, disque ipsi grates egere; diemque,
 6:436 quaque data est claro Pandione nata tyranno
 6:437 quaque erat ortus Itys, festum iussere vocari:
 6:438 usque adeo latet utilitas.

 6:439 Iam tempora Titan
 6:440 quinque per autumnos repetiti duxerat anni,
 6:441 cum blandita viro Procne 'si gratia' dixit
 6:442 'ulla mea est, vel me visendae mitte sorori,
 6:443 vel soror huc veniat: redituram tempore parvo
 6:444 promittes socero; magni mihi muneris instar
 6:445 germanam vidisse dabis.' iubet ille carinas
 6:446 in freta deduci veloque et remige portus
 6:447 Cecropios intrat Piraeaque litora tangit.
 6:448 ut primum soceri data copia, dextera dextrae
 6:449 iungitur, et fausto committitur omine sermo.
 6:450 coeperat, adventus causam, mandata referre
 6:451 coniugis et celeres missae spondere recursus:
 6:452 ecce venit magno dives Philomela paratu,
 6:453 divitior forma; quales audire solemus
 6:454 naidas et dryadas mediis incedere silvis,
 6:455 si modo des illis cultus similesque paratus.
 6:456 non secus exarsit conspecta virgine Tereus,
 6:457 quam si quis canis ignem supponat aristis
 6:458 aut frondem positasque cremet faenilibus herbas.
 6:459 digna quidem facies; sed et hunc innata libido
 6:460 exstimulat, pronumque genus regionibus illis
 6:461 in Venerem est: flagrat vitio gentisque suoque.
 6:462 impetus est illi comitum corrumpere curam
 6:463 nutricisque fidem nec non ingentibus ipsam
 6:464 sollicitare datis totumque inpendere regnum
 6:465 aut rapere et saevo raptam defendere bello;
 6:466 et nihil est, quod non effreno captus amore
 6:467 ausit, nec capiunt inclusas pectora flammas.
 6:468 iamque moras male fert cupidoque revertitur ore
 6:469 ad mandata Procnes et agit sua vota sub illa.
 6:470 facundum faciebat amor, quotiensque rogabat
 6:471 ulterius iusto, Procnen ita velle ferebat.
 6:472 addidit et lacrimas, tamquam mandasset et illas.
 6:473 pro superi, quantum mortalia pectora caecae
 6:474 noctis habent! ipso sceleris molimine Tereus
 6:475 creditur esse pius laudemque a crimine sumit.
 6:476 quid, quod idem Philomela cupit, patriosque lacertis
 6:477 blanda tenens umeros, ut eat visura sororem,
 6:478 perque suam contraque suam petit ipsa salutem.
 6:479 spectat eam Tereus praecontrectatque videndo
 6:480 osculaque et collo circumdata bracchia cernens
 6:481 omnia pro stimulis facibusque ciboque furoris
 6:482 accipit, et quotiens amplectitur illa parentem,
 6:483 esse parens vellet: neque enim minus inpius esset.
 6:484 vincitur ambarum genitor prece: gaudet agitque
 6:485 illa patri grates et successisse duabus
 6:486 id putat infelix, quod erit lugubre duabus.

 6:487 Iam labor exiguus Phoebo restabat, equique
 6:488 pulsabant pedibus spatium declivis Olympi:
 6:489 regales epulae mensis et Bacchus in auro
 6:490 ponitur; hinc placido dant turgida corpora somno.
 6:491 at rex Odrysius, quamvis secessit, in illa
 6:492 aestuat et repetens faciem motusque manusque
 6:493 qualia vult fingit quae nondum vidit et ignes
 6:494 ipse suos nutrit cura removente soporem.
 6:495 lux erat, et generi dextram conplexus euntis
 6:496 Pandion comitem lacrimis commendat obortis:
 6:497 'hanc ego, care gener, quoniam pia causa coegit,
 6:498 et voluere ambae (voluisti tu quoque, Tereu)
 6:499 do tibi perque fidem cognataque pectora supplex,
 6:500 per superos oro, patrio ut tuearis amore
 6:501 et mihi sollicitae lenimen dulce senectae
 6:502 quam primum (omnis erit nobis mora longa) remittas;
 6:503 tu quoque quam primum (satis est procul esse sororem),
 6:504 si pietas ulla est, ad me, Philomela, redito!'
 6:505 mandabat pariterque suae dabat oscula natae,
 6:506 et lacrimae mites inter mandata cadebant;
 6:507 utque fide pignus dextras utriusque poposcit
 6:508 inter seque datas iunxit natamque nepotemque
 6:509 absentes pro se memori rogat ore salutent;
 6:510 supremumque vale pleno singultibus ore
 6:511 vix dixit timuitque suae praesagia mentis.

 6:512 Ut semel inposita est pictae Philomela carinae,
 6:513 admotumque fretum remis tellusque repulsa est,
 6:514 'vicimus!' exclamat, 'mecum mea vota feruntur!'
 6:515 exsultatque et vix animo sua gaudia differt
 6:516 barbarus et nusquam lumen detorquet ab illa,
 6:517 non aliter quam cum pedibus praedator obuncis
 6:518 deposuit nido leporem Iovis ales in alto;
 6:519 nulla fuga est capto, spectat sua praemia raptor.

 6:520 Iamque iter effectum, iamque in sua litora fessis
 6:521 puppibus exierant, cum rex Pandione natam
 6:522 in stabula alta trahit, silvis obscura vetustis,
 6:523 atque ibi pallentem trepidamque et cuncta timentem
 6:524 et iam cum lacrimis, ubi sit germana, rogantem
 6:525 includit fassusque nefas et virginem et unam
 6:526 vi superat frustra clamato saepe parente,
 6:527 saepe sorore sua, magnis super omnia divis.
 6:528 illa tremit velut agna pavens, quae saucia cani
 6:529 ore excussa lupi nondum sibi tuta videtur,
 6:530 utque columba suo madefactis sanguine plumis
 6:531 horret adhuc avidosque timet, quibus haeserat, ungues.
 6:532 mox ubi mens rediit, passos laniata capillos,
 6:533 lugenti similis caesis plangore lacertis
 6:534 intendens palmas 'o diris barbare factis,
 6:535 o crudelis' ait, 'nec te mandata parentis
 6:536 cum lacrimis movere piis nec cura sororis
 6:537 nec mea virginitas nec coniugialia iura?
 6:538 omnia turbasti; paelex ego facta sororis,
 6:539 tu geminus coniunx, hostis mihi debita Procne!
 6:540 quin animam hanc, ne quod facinus tibi, perfide, restet,
 6:541 eripis? atque utinam fecisses ante nefandos
 6:542 concubitus: vacuas habuissem criminis umbras.
 6:543 si tamen haec superi cernunt, si numina divum
 6:544 sunt aliquid, si non perierunt omnia mecum,
 6:545 quandocumque mihi poenas dabis! ipsa pudore
 6:546 proiecto tua facta loquar: si copia detur,
 6:547 in populos veniam; si silvis clausa tenebor,
 6:548 inplebo silvas et conscia saxa movebo;
 6:549 audiet haec aether et si deus ullus in illo est!'

 6:550 Talibus ira feri postquam commota tyranni
 6:551 nec minor hac metus est, causa stimulatus utraque,
 6:552 quo fuit accinctus, vagina liberat ensem
 6:553 arreptamque coma fixis post terga lacertis
 6:554 vincla pati cogit; iugulum Philomela parabat
 6:555 spemque suae mortis viso conceperat ense:
 6:556 ille indignantem et nomen patris usque vocantem
 6:557 luctantemque loqui conprensam forcipe linguam
 6:558 abstulit ense fero. radix micat ultima linguae,
 6:559 ipsa iacet terraeque tremens inmurmurat atrae,
 6:560 utque salire solet mutilatae cauda colubrae,
 6:561 palpitat et moriens dominae vestigia quaerit.
 6:562 hoc quoque post facinus (vix ausim credere) fertur
 6:563 saepe sua lacerum repetisse libidine corpus.

 6:564 Sustinet ad Procnen post talia facta reverti;
 6:565 coniuge quae viso germanam quaerit, at ille
 6:566 dat gemitus fictos commentaque funera narrat,
 6:567 et lacrimae fecere fidem. velamina Procne
 6:568 deripit ex umeris auro fulgentia lato
 6:569 induiturque atras vestes et inane sepulcrum
 6:570 constituit falsisque piacula manibus infert
 6:571 et luget non sic lugendae fata sororis.

 6:572 Signa deus bis sex acto lustraverat anno;
 6:573 quid faciat Philomela? fugam custodia claudit,
 6:574 structa rigent solido stabulorum moenia saxo,
 6:575 os mutum facti caret indice. grande doloris
 6:576 ingenium est, miserisque venit sollertia rebus:
 6:577 stamina barbarica suspendit callida tela
 6:578 purpureasque notas filis intexuit albis,
 6:579 indicium sceleris; perfectaque tradidit uni,
 6:580 utque ferat dominae, gestu rogat; illa rogata
 6:581 pertulit ad Procnen nec scit, quid tradat in illis.
 6:582 evolvit vestes saevi matrona tyranni
 6:583 germanaeque suae fatum miserabile legit
 6:584 et (mirum potuisse) silet: dolor ora repressit,
 6:585 verbaque quaerenti satis indignantia linguae
 6:586 defuerunt, nec flere vacat, sed fasque nefasque
 6:587 confusura ruit poenaeque in imagine tota est.

 6:588 Tempus erat, quo sacra solent trieterica Bacchi
 6:589 Sithoniae celebrare nurus: (nox conscia sacris,
 6:590 nocte sonat Rhodope tinnitibus aeris acuti)
 6:591 nocte sua est egressa domo regina deique
 6:592 ritibus instruitur furialiaque accipit arma;
 6:593 vite caput tegitur, lateri cervina sinistro
 6:594 vellera dependent, umero levis incubat hasta.
 6:595 concita per silvas turba comitante suarum
 6:596 terribilis Procne furiisque agitata doloris,
 6:597 Bacche, tuas simulat: venit ad stabula avia tandem
 6:598 exululatque euhoeque sonat portasque refringit
 6:599 germanamque rapit raptaeque insignia Bacchi
 6:600 induit et vultus hederarum frondibus abdit
 6:601 attonitamque trahens intra sua moenia ducit.

 6:602 Ut sensit tetigisse domum Philomela nefandam,
 6:603 horruit infelix totoque expalluit ore;
 6:604 nacta locum Procne sacrorum pignora demit
 6:605 oraque develat miserae pudibunda sororis
 6:606 amplexumque petit; sed non attollere contra
 6:607 sustinet haec oculos paelex sibi visa sororis
 6:608 deiectoque in humum vultu iurare volenti
 6:609 testarique deos, per vim sibi dedecus illud
 6:610 inlatum, pro voce manus fuit. ardet et iram
 6:611 non capit ipsa suam Procne fletumque sororis
 6:612 corripiens 'non est lacrimis hoc' inquit 'agendum,
 6:613 sed ferro, sed si quid habes, quod vincere ferrum
 6:614 possit. in omne nefas ego me, germana, paravi:
 6:615 aut ego, cum facibus regalia tecta cremabo,
 6:616 artificem mediis inmittam Terea flammis,
 6:617 aut linguam atque oculos et quae tibi membra pudorem
 6:618 abstulerunt ferro rapiam, aut per vulnera mille
 6:619 sontem animam expellam! magnum quodcumque paravi;
 6:620 quid sit, adhuc dubito.'

 6:621 Peragit dum talia Procne,
 6:622 ad matrem veniebat Itys; quid possit, ab illo
 6:623 admonita est oculisque tuens inmitibus 'a! quam
 6:624 es similis patri!' dixit nec plura locuta
 6:625 triste parat facinus tacitaque exaestuat ira.
 6:626 ut tamen accessit natus matrique salutem
 6:627 attulit et parvis adduxit colla lacertis
 6:628 mixtaque blanditiis puerilibus oscula iunxit,
 6:629 mota quidem est genetrix, infractaque constitit ira
 6:630 invitique oculi lacrimis maduere coactis;
 6:631 sed simul ex nimia mentem pietate labare
 6:632 sensit, ab hoc iterum est ad vultus versa sororis
 6:633 inque vicem spectans ambos 'cur admovet' inquit
 6:634 'alter blanditias, rapta silet altera lingua?
 6:635 quam vocat hic matrem, cur non vocat illa sororem?
 6:636 cui sis nupta, vide, Pandione nata, marito!
 6:637 degeneras! scelus est pietas in coniuge Tereo.'
 6:638 nec mora, traxit Ityn, veluti Gangetica cervae
 6:639 lactentem fetum per silvas tigris opacas,
 6:640 utque domus altae partem tenuere remotam,
 6:641 tendentemque manus et iam sua fata videntem
 6:642 et 'mater! mater!' clamantem et colla petentem
 6:643 ense ferit Procne, lateri qua pectus adhaeret,
 6:644 nec vultum vertit. satis illi ad fata vel unum
 6:645 vulnus erat: iugulum ferro Philomela resolvit,
 6:646 vivaque adhuc animaeque aliquid retinentia membra
 6:647 dilaniant. pars inde cavis exsultat aenis,
 6:648 pars veribus stridunt; manant penetralia tabo.

 6:649 His adhibet coniunx ignarum Terea mensis
 6:650 et patrii moris sacrum mentita, quod uni
 6:651 fas sit adire viro, comites famulosque removit.
 6:652 ipse sedens solio Tereus sublimis avito
 6:653 vescitur inque suam sua viscera congerit alvum,
 6:654 tantaque nox animi est, 'Ityn huc accersite!' dixit.
 6:655 dissimulare nequit crudelia gaudia Procne
 6:656 iamque suae cupiens exsistere nuntia cladis
 6:657 'intus habes, quem poscis' ait: circumspicit ille
 6:658 atque, ubi sit, quaerit; quaerenti iterumque vocanti,
 6:659 sicut erat sparsis furiali caede capillis,
 6:660 prosiluit Ityosque caput Philomela cruentum
 6:661 misit in ora patris nec tempore maluit ullo
 6:662 posse loqui et meritis testari gaudia dictis.
 6:663 Thracius ingenti mensas clamore repellit
 6:664 vipereasque ciet Stygia de valle sorores
 6:665 et modo, si posset, reserato pectore diras
 6:666 egerere inde dapes semesaque viscera gestit,
 6:667 flet modo seque vocat bustum miserabile nati,
 6:668 nunc sequitur nudo genitas Pandione ferro.
 6:669 corpora Cecropidum pennis pendere putares:
 6:670 pendebant pennis. quarum petit altera silvas,
 6:671 altera tecta subit, neque adhuc de pectore caedis
 6:672 excessere notae, signataque sanguine pluma est.
 6:673 ille dolore suo poenaeque cupidine velox
 6:674 vertitur in volucrem, cui stant in vertice cristae.
 6:675 prominet inmodicum pro longa cuspide rostrum;
 6:676 nomen epops volucri, facies armata videtur.

 6:677 Hic dolor ante diem longaeque extrema senectae
 6:678 tempora Tartareas Pandiona misit ad umbras.
 6:679 sceptra loci rerumque capit moderamen Erectheus,
 6:680 iustitia dubium validisne potentior armis.
 6:681 quattuor ille quidem iuvenes totidemque crearat
 6:682 femineae sortis, sed erat par forma duarum.
 6:683 e quibus Aeolides Cephalus te coniuge felix,
 6:684 Procri, fuit; Boreae Tereus Thracesque nocebant,
 6:685 dilectaque diu caruit deus Orithyia,
 6:686 dum rogat et precibus mavult quam viribus uti;
 6:687 ast ubi blanditiis agitur nihil, horridus ira,
 6:688 quae solita est illi nimiumque domestica vento,
 6:689 'et merito!' dixit; 'quid enim mea tela reliqui,
 6:690 saevitiam et vires iramque animosque minaces,
 6:691 admovique preces, quarum me dedecet usus?
 6:692 apta mihi vis est: vi tristia nubila pello,
 6:693 vi freta concutio nodosaque robora verto
 6:694 induroque nives et terras grandine pulso;
 6:695 idem ego, cum fratres caelo sum nactus aperto
 6:696 (nam mihi campus is est), tanto molimine luctor,
 6:697 ut medius nostris concursibus insonet aether
 6:698 exsiliantque cavis elisi nubibus ignes;
 6:699 idem ego, cum subii convexa foramina terrae
 6:700 supposuique ferox imis mea terga cavernis,
 6:701 sollicito manes totumque tremoribus orbem.
 6:702 hac ope debueram thalamos petiisse, socerque
 6:703 non orandus erat mihi sed faciendus Erectheus.'
 6:704 haec Boreas aut his non inferiora locutus
 6:705 excussit pennas, quarum iactatibus omnis
 6:706 adflata est tellus latumque perhorruit aequor,
 6:707 pulvereamque trahens per summa cacumina pallam
 6:708 verrit humum pavidamque metu caligine tectus
 6:709 Orithyian amans fulvis amplectitur alis.
 6:710 dum volat, arserunt agitati fortius ignes,
 6:711 nec prius aerii cursus suppressit habenas,
 6:712 quam Ciconum tenuit populos et moenia raptor.
 6:713 illic et gelidi coniunx Actaea tyranni
 6:714 et genetrix facta est, partus enixa gemellos,
 6:715 cetera qui matris, pennas genitoris haberent.
 6:716 non tamen has una memorant cum corpore natas,
 6:717 barbaque dum rutilis aberat subnixa capillis,
 6:718 inplumes Calaisque puer Zetesque fuerunt;
 6:719 mox pariter pennae ritu coepere volucrum
 6:720 cingere utrumque latus, pariter flavescere malae.
 6:721 ergo ubi concessit tempus puerile iuventae,
 6:722 vellera cum Minyis nitido radiantia villo
 6:723 per mare non notum prima petiere carina.

 Liber V Liber VII