umbratilem armorum ducem, desidem arcium expugnatorem, mulierum pupillorumque triumphatorem conviciari. Infestus provinciam inruit.
Ab Heislerio Caraphaei missu arcetur.
Jamque Varadino procul ingentia toti provinciae damna dabat. Sed Caraphaeus, ut arceat, eo ducem Heislerium mittit. Is ubi de Germano adpropinquante cognovit, in tuta se recipit. Profecto in Transylvaniam Caraphaeo denuo provinciam vastat.Heislerio in hyberna regresso, et profecto in Transylvaniam Caraphaeo, denuo provinciam vastabundus pererrat: Zrinia cum Ragoctiis pupillis Viennam pervenit.attamen uxor satis custodita inoffenso agmine interea Viennam pervenit.
caput ii.
Brevis Transylvaniae notitia ad luculentiorem rerum a Caraphaeo in ea gestarum expositionem.
Sed quoniam hoc loci Caraphaei facinus, ex omnibus usquam hoc bello gestis maxime anceps lubricumque, ac pro rerum difficultate perinde utile memoraturi sumus; quo opulentam, turbidam, asperam bellicosamque nationem, libertatis tenacissimam, Transylvanos Caesaris obsequio restituit; haec insignis reipublicae mutatio digna est ut ejus gentis historiam a prima origine strictim repetamus, quo praesens status conversio illustrius aliquanto exponatur.
Opulenta.
Cur duri indigenae?
Cur patrii moris tenaces?Quae nunc Transylvania, Dacia olim dicta, bellipotens terrarum plaga, et opum ferax; montosa ut plurimum, duros asperosque homines gignit; et uti difficilis aditu, ita patrii moris tenax. Ea gens Imperii Romani limina diu multumque infestavit; latinamque virtutem sub optimo fortissimoque Imperatore graviter exercitam habuit. Trajani Imperatoris in Dacos prima expeditio inauspicata.Ulpius Trajanus Nervae fil. Caes. ut Dacos intra Romana claustra longe lateque excurrentes coërceret bellum, in eos intulit. Trajani dolor prae Dacia invicta:Sed a Decembalo ferocissimo Rege ingentem cladem accepit, ut prae dolore paludamento non pepercerit suo, quod in partes conscissum in militum vulgus disjecit, et illud unice habuerit in votis, Ejusdem votum.
Secunda expeditio prospera.Utinam Daciam subjugatam videam. Hinc reparans bellum, per aspera montium, invia fluminum ad Dacorum regiam evasit. Decembalus instante Romano hoste perculsus, Trajani mansuetudinem expertus est, qua populi Romani amicus icto foedere habitus: et prae gentis ferocia Dacorum amicitia res Romanis visa triumpho digna, quo Trajanus Dacicus appellatus. Decembali Dacorum Regis perfidia.Sed Decembalus modesti intolerans regni, non multo post ur-
