Pagina:Ioannes Baptista a Vico - Opera latina tomus I - Mediolani, 1835.djvu/342

E Wikisource
Haec pagina emendata est
312
de rebus gestis a. caraphæi

latrociniis turpe lustraret. Ultra Danubii et Tibisci ripas, inter Dravum Savumque et cis Tibiscum immensum terrarum tractum incultum jacere: Ut agricultura ars promovetur. eum Rascianis Dalmatisque colendum quinque annos oneribus immunem dari, Germanis militibus severissime edicto; ut omnem ab iis injuriam contineant; et reos compertos gravissimis exemplis puniendos. Ager cultus non vastus magnos Principes facit. Ita agro et amplo cultoque dominaturum; quando non vasta terrarum spacia, sed industrius agrorum cultus magnos Principes efficit: et turbandae inter duo Imperia pacis per ejus gentis latrocinia caussas praecisum iri.

Bellogradi situs celeberrimo emporio maxime commodus.At hercule Bellogradi situm, quo novem navigationi apta flumina ejus radices conradunt, et omnia Danubius, qui eam praeterfluit urbem, complectitur, commoditatem praebere celeberrimo omnium nationum emporio fundando; modo curetur ut mercatores eos commigrent in antiquas sedes, Merces Hungaricae. indeque pelles, ceram, mella, lanificia, holosericum aurumque in Turcici Imperii ditiones exportent. Sed et si Bozina ei restituatur, et Ragusa in ejusdem clientela firmetur; Bellogradi utilitates immensae. Bellogradum non in Orientem solum, sed in occiduam quoque plagam commerciis celebre fore: et Caesarem perpetuum suis ditionibus limitem directurum, qui in Neapolitanum Regnum per Hadriaticum mare pertineat, eâque utriusque cognati Imperii Germanici Hispanicique et merces et auxilia commeent. At enim Bellogradum in hostium confinio situm; et quovis armorum rumore vel temere orto impediri commercia. Ratio Bellogradi communiendi; Heic dat consilium Bellogradi communiendi, quo sil adversus Turcicam potentiam propugnaculum prorsus invictum, et Transylvaniae ipsi, Valachiae, Bozinae, aliisque provinciis firmissimae arcis et longe lateque minantis instar immineat: Quam Scriptor Caesaris et Christiani nominis pietate reticet.
Artes promovendi commercia.
quod ego sciens prudens silentio praetereo: quando ea urbs satis infeliciter in Turcarum manus reciderit: ne barbari hostes Christiani Ducis consilio adversus Christianos ipsos utantur. Hinc pergebat, quod comparata urbi securitate, commercia his artibus florere curentur: sanctissime servetur promissi fides; mercatores sibi ipsi fus dicant; expeditissima judicia exerceant; neque ab eorum sententiis liceat provocare: cives quam maxime sint hospitales; et in controversiis jurgiisque inter cives et peregrinos exortis, extero faveant; sive adeo criminis manifestum potius amandent quam puniant; et portoria iis prorsus nulla indicantur.

Hungari acuto ingenio. Ad haec Hungaros acuto ingenio praestare, quo in factiones scinduntur; si scientiarum artiumque studiis bellicosi animi pelliciantur, artificia absolutissima, et nova inde