Migne Patrologia Latina Tomus 50
AucInc.SePiInD 50 Auctor incertus Parisiis J. P. Migne 1846 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
Col. 8, cap. 17, et Coll. 13 cap. 12. Unicuique nostrum duo cohaerent angeli, id est, bonus et malus, ut liber Pastoris docet. --De hoc libro Pastoris ita scribit Hieronymus in Catalogo virorum illustrium: Hermas cujus apostolus Paulus ad Romanos scribens meminit, asseritur auctor esse libri qui appellatur Pastor, et apud quasdam Graeciae Ecclesias etiam publice legitur. Revera utilis liber, multique de eo scriptorum veterum usurpaverunt testimonia; sed apud Latinos ignotus est. Haec Hieronymus. Caeterum tanto ante Tertullianus in libro de Pudicitia, eam scripturam ab omni concilio Ecclesiarum inter apocrypha et falsa judicatam affirmat; et demum Gelasius papa in cap. Sancta Rom. distinct. 15, ut apocrypham repulit. Itaque quod de malo angelo liber ille Pastoris affirmat, falsum est, licet id scripserit etiam Origenes homil. 35 in Lucam, nisi forte figurate, mali angeli nomine, qui nobis cohaeret, fomes ipse intelligatur peccati, qui ex mali angeli suggestione traxit originem.
Coll. 9 cap. 19. Qui mentis est purissimae, novit testimonio conscientiae suae, cum apparuerit Christus, mox ejus se futurum esse consortem. --Huc pertinet illud Pauli ad Romanos cap. VIII: Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei, et illud II ad Corinth. I: Gloria nostra haec, testimonium conscientiae nostrae. Ex hoc testimonio dicit Cassianus nosse justos fore se Christi consortes, sed non affirmat eos id certo nosse quia haec notitia certior incertiorve esse potest, prout Spiritus sanctus per clariora vel obscuriora signa reddit nobis de nostra salute testimonium, qualia sunt interna dulcedo, mentis illustratio, vitae puritas, et id genus alia, in quibus tamen nihil est indubitatum, nisi certissima accedat revelatio, quasi humanae menti opus est, ut in agnoscenda Spiritus sancti praesentia non fallatur, multo magis ut de sua perseverantia in bono certior fiat. Quare quod ponit Cassianus testimonium conscientiae de obtinendo Christi consortio, nec de perseverante, nec de praesente justitia potest esse certum, sed vel de altera, vel de utraque probabiliter verum.
Col. 9 cap. 23 sive 24. In oratione Dominica nihil caducum vult a se Christus, nihil vile, nihil temporale aeternitatum conditor implorari. --Non quod putet Cassianus temporalia non esse petenda, sed non esse eorum causa petitionem spiritalium posthabendam. Subdit enim: Magnificentiae Dei ac munificentiae maximam irrogabit injuriam, quisquis his sempiternis petitionibus praetermissis transitorium aliquid et caducum ab eo maluerit postulare.
Coll. 17 cap. 15 et seq. et lib. V de Instit. Renunt. cap. 37 et 39. Ex quadam aeconomia et dispensatione licere officiose mentiri. Et hanc maculam seu nubeculam quamdam subire potius quam veritatem profiteri nobis aliis noxiam, probatur ex patriarcharum multis prophetarumque mendaciis, qui omnibus omnia facti, aliquid a perfectionis rigose relaxavere mentiendo. --Haec sententia tuta non est, ut fuse probat Augustinus libris duobus contra Mendacium ad Consentium eamque damnat in Priscillianistis haereticis. Unde Innocentius III cap. Super eo de Usuris, decernit divini verbi praecepto tueri ne quis etiam pro alterius vita servanda mentiatur. Verum priusquam ea veritas ab Ecclesia definiretur, nonnulli Patres, Platonem lib. V de Rep. secuti, senserunt virum prudentem posse officioso mendacio non secus uti quam medicamento. Ita Origenes lib. VI et X Stromat.; Chrysostomus in fine libri primi de Sacerdotio, et homil. 32 et 53 in Genesim, et epist. ad Olymp.; S. Hieronymus in II cap. Epistolae ad Galatas: quod ei per litteras objicit Augustinus. Horum itaque sententiam secutus est Cassianus, priusquam Ecclesia contrarium decerneret.
Collat. 20 cap. 8. Quis est qui non possit suppliciter dicere: Peccatum meum cognitum tibi feci, et injustitiam meam non operui, ut per hanc confessionem etiam illud confidenter subjungere mereatur: Et tu remisisti impietatem cordis mei? Quod si verecundia retrahente revelare coram hominibus erubescis, illi quem latere non possunt, confiteri ea jugi supplicatione non desinas, ac dicere: Iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper; tibi soli peccavi, et malum coram te feci; qui et absque ullius verecundiae publicatione curare, et sine improperio peccata donare consuevit. --Non videtur negare necessitatem poenitentiae et confessionis secretae, sed publicae, cujus ipsemet Cassianus meminit lib. II de Institut. renunt. cap. 15 et 16, lib. III cap. 7, lib. IV cap. 16 et 20, lib. I de Incarnat. cap. 4. Et certe si quis attente ejus verba perspiciat, animadvertet ea in publicam quadrare poenitentiam de peccatis secretis: Si revelare, inquit, peccata tua coram hominibus erubescis, non dixit, coram homine, vel sacerdote; et subdit: Deus remittere consuevit absque ullius verecundiae publicatione, et sine improperio; nam a secreta confessione longe absunt et publicatio et improperium: de qua illum non esse locutum, illud argumento est, quod nullus veterum aut recentiorum hunc illi errorem objecerit. Quare secutus videtur doctorem suum Chrysostomum ita passim loquentem, qui tamen numquam, sicut nec ejus praedecessor Nectarius, secretam sustulit confessionem, sed publicam, ut fuse adversus Calvinum probat Decanus Lovaniensis art. 5 de Confessione.
Collat. 21 cap. 4. Sic David praecepta legis cognoscimus, qui praecipiente Mose ut inimicis talio redderetur, non solum hoc non fecit, verum etiam dilectione complexus est persequentes, et pro his Domino pie supplicans etiam lugubriter flevit, et ultus est interfectos. --Praecipiente, inquit; et vere: praecipitur enim Exod. XXI, Levit. XXIV, Deuter. XIX; sed judicibus praecipitur, qui ministri Dei sunt ad vindictam malorum, laudem vero bonorum; privatis autem id non praecipitur, immo prohibetur, cum dicitur Deut. XXXII: Mea est ultio, et ego retribuam. Quod Paulus Apostolus in Epist. ad Rom. cap. XII, iis verbis refert: Scriptum est: Mihi vindicta, et ego retribuam. Tametsi neque Moses, neque ulla lex vetuit, quin deposito odio et cessante scandalo, possent privati a judicibus exposcere ultionem studio justitiae bonive publici, vel ad emendationem peccantis, ut fuse declarat S. Thomas 2-2 quaest. 108: nam quae de perferendis injuriis ac remittendis habentur in Evangelio, non secundum operis exhibitionem semper, sed secundum animi praeparationem exponit Augustinus lib. de Serm. Domini in monte cap. 34. Hanc legis concessionem dicitur David supergressus quod nollet uti lege quae praecipiebat judicibus ut talionem redderent, praesertim cum id qui laesi erant postularent.
Ibidem cap. 10. Factum Theonae qui post consummatum matrimonium, relicta conjuge, monasticam vitam professus est, Cassianus narrat si non studio laudatoris, at fide narratoris, et subdit: Puto tot spiritalium virorum Deo auctore prolatum non errasse judicium; quod etiam tanta signorum, ut supra jam dictum est, admiratio confirmabat. --Quae verba significant peculiarem aliquem instinctum sancti Spiritus intervenisse vel impellentis ad faciendum, vel factum comprobantis virtute miraculorum; idque praeter ordinem et legem, ut haberemus quod miraremur, non quod imitaremur.
Ibidem cap. 29. Pro intelligendo cap. 29 col. 21, illud videtur praemonendum, duplicem a theologis distingui legis tam divinae quam humanae vim ac potestatem: unam quidem quae instar regulae humanas dirigit actiones, suique transgressores peccati vinculo devincit; alteram vero quae subditos ad sui observantiam cogit, minis eos poenisque coercendo. Et quidem constat inter omnes catholicos quod ad vim directricem pertinet omnes legi subjacere, sive injustos sive justos, sive imperfectos sive perfectos, ita ut qui eam violant scientes et volentes, licet antea sanctissimi fuerint, et culpam et poenae reatum incurrant. Quod vero spectat ad cogendi puniendique potestatem, perfectos viros a lege Paulus apostolus eximit, cum dicit. Justo non est lex posita; quia non coacti metu poenarum obtemperant legi, sed ex charitate, quae si perfecta est, foras mittit timorem. Ita sentit August. concione 10 in psal. CXVIII; ita et Cassianus l. IV de Inst. renunt. cap. 39, et col. 21 cap. 13. His expositis facile est catholice interpretari quod de Quadragesima scribit eadem col. cap. 29; sic enim ait: Hac igitur Quadragesimae lege qui justus atque perfectus est non tenetur, nec exigui hujus canonis subjectione contentus est, quem profecto illis qui per totum anni spatium deliciis vel negotiis saecularibus implicantur Ecclesiarum principes statuerunt; ut vel hac legali quodammodo necessitate constricti, his saltem diebus vacare Domino cogerentur, ac dierum vitae suae, quos totos quasi fructus quosdam fuerant voraturi, vel decimas Domino dedicarent. Caeterum justi quibus lex non est posita, quique spiritalibus non exiguam illam, id est, decimam partem, sed totum vitae suae tempus impendunt, quia liberi sunt a decimarum legalium functione, idcirco si eos superveniens honesta et sancta necessitas coarctarit, audent stationem jejunii absque ulla disceptatione laxare. Hoc ipsum probat Rabanus lib. II de Instit. cleric. cap. 20, et Isidorus lib. I de Ecclesiasticis Officiis cap. 36, et uterque Cassiani testimonio id confirmat. Non desunt tamen qui suspicentur hoc loco favere Cassianum Begardis et Beguinis, quorum haereses damnatae sunt sub Clemente V in concilio Viennensi, relato inter Clementinas in clem. Ad nostrum, de Haereticis. De secundo enim et tertio illorum errore ita scribit concilium: Asserunt secundo quod jejunare non oportet hominem nec orare postquam gradum perfectionis hujus modi fuerit assecutus; quia tunc sensualitas est ita perfecte spiritui et rationi subjecta, quod homo potest libere corpori concedere quidquid placet. Tertio, quod illi qui sunt in praedicto gradu perfectionis et spiritu libertatis, non sunt humanae subjecti obedientiae, nec ad aliqua praecepta Ecclesiae obligantur quia (ut asserunt) Ubi Spiritus Domini, ibi libertas. Neutrum errorem sapit Cassianus, qui col. 10 c. 10 perfectos toto anno affirmat jejunare, orare vero omnibus momentis et actionibus, et praeter frequentissimas obedientiae laudes, quibus omnes suas Institutiones et Collationes aspersit, collatione etiam 19 c. 6 inter alia commoda vitae socialis, quae esse commemorat in coenobio, illud adjicit abbas Joannes, quod usque ad finem, inquit, subjectus abbati, illum aliquatenus videar aemulari, de quo dicitur: Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, merearque illius verbum humiliter dicere: Quia non veni facere voluntatem meam; sed voluntatem ejus qui misit me Patris. A lege itaque Quadragesimae non eximit perfectos, vel nomine perfectionis, vel praetextu vanae libertatis, quo nitebantur Begardi et Beguini, dicentes: Ubi Spiritus Domini, ibi libertas; sed tribus de causis, quae ex ejus verbis colligi possunt: primum, quia justo non est lex posita, ait Apostolus I Tim. I; deinde quia qui totum vitae tempus spiritalibus officiis impendunt, liberi sunt a decimarum legalium functione, qualem dicit esse Quadragesimam, per quam tamquam decimatio quaedam dierum anni Deo redditur; postremo, si eos superveniens honesta et sancta necessitas coarctarit. Atque hae tres causae, si recte intelligantur, verae sunt. Quod etiam ad primam attinet, notissimum est viros justos ac perfectos teneri quidem lege, et culpae poenaeque obnoxios esse, si eam ut recte vivendi ducem non sequantur; liberos tamen a lege dici, qua parte terroribus ac poenis homines ad sui cultum observantiamque compellit, hoc enim severitatis metu non indigent viri justi, quibus Spiritus sancti gratia et charitas dilatavit cor ad currendam viam mandatorum Dei. In quem sensum seipsum explicat Cassianus in hac coll. c. 13 et lib. IV Instit. Renunt. c. 39. Altera vero causa vim habet apud eos qui sentiunt non teneri eos lege, praesertim humana, apud quos finis et ratio legis locum non habet. Nam si quadragenarium jejunium institutum fuit ut decimae quaedam annui temporis Auctori temporum solverentur, abunde eas solvunt qui omne vitae tempus et se totos Deo tamquam holocausta quaedam exhibent, in multa patientia, in tribulationibus, in necessitatibus, in angustiis, in laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in castitate, etc. Certe si legis potestas legis fine nititur, non possunt non probare secundum Cassiani rationem, qui legis obligationem ex ejus fine desumunt. Quorum sententia, licet eam Ecclesia nusquam damnaverit, quinimmo a plerisque viris doctissimis defendatur, mihi tamen non usquequaque probatur, nisi tertia Cassiani ratio accedat, hoc est, honesta et sancta necessitas, quae si sit evidens, nec ad praelatos, penes quos jus est dispensandi in hujusmodi Ecclesiae sanctionibus, facilis patet accessus, potest per se ipsum unusquisque jejunium solvere, ut auctor est D. Thomas 2-2 quaest. 147 art. 4.
Coll. 21 cap. 30. Sciendum sane hanc observantiam Quadragesimae, quamdiu Ecclesiae illius primitivae perfectio inviolata permansit, penitus non fuisse. Non enim praecepti hujus necessitate, nec quasi legis sanctione constricti, arctissimis jejuniorum terminis claudebantur, qui totum anni spatium aequali jejunio concludebant. Verum cum ab illa apostolica devotione desciscens quotidie credentium multitudo suis opibus incubaret, nec eas usui cunctorum secundum apostolorum instituta divideret, sed privatim impendiis suis consulens non servare tantum, sed etiam augere contenderet, Ananiae et Sapphirae exemplum non contenta sectari; id universis tunc sacerdotibus placuit, ut homines curis saecularibus illigatos, et pene (ut ita dixerim) continentiae vel compunctionis ignaros, ad opus sanctum canonica jejuniorum indictione revocarent, et velut legalium decimarum necessitate compellerent, quae utique infirmis prodesse posset, perfectis praejudicare non posset, qui sub gratia Evangelii constituti, voluntaria legem devotione transcendunt. --Hic locus non pugnat usquequaque cum Patrum constantissima sententia qui Quadragesimam ad apostolorum referunt traditionem. Licet enim instituendi quadragesimale jejunium ratio consecrata fuerit tum in Mosis, Eliae et Christi jejunio, tum in praecepto Domini de jejunando generaliter, cum dicit Luc. V: Venient autem dies, cum ablatus fuerit ab illis sponsus, et tunc jejunabunt, etc., tunc in multis commodis quae ex jejunio oriuntur; fieri tamen potuit ut cum primis illis nascentis Ecclesiae annis fere quotidie jejunarent universi, nullum fuerit de Quadragesima praeceptum, sed illud postmodum ad pullulantem jam quorumdam licentiam coercendam accesserit de sententia omnium sacerdotum, hoc est, apostolorum et seniorum. Nam etiam hos adhiberi solitos in concilium ab apostolis Lucas Act. XV testatur. Certum itaque est Quadragesimam apostolorum esse institutam, probabile etiam cum ipsa incoepisse Ecclesia; hoc tamen non usque adeo certum, ut catholice non potuerit opinari Cassianus post aliquot, hoc est, decem vel duodecim annos institutam, et ita quidem, ut ejus institutio et perfectis non praejudicaret, ut Cassianus ait, eo modo quem exposuimus superiore capite, et incontinentes ad officii munus revocaret, ob quos praecipue instituebatur; quod non obscure significat S. Leo serm. 4 de Quadragesima. Debebatur, inquit, quidem tantis mysteriis ita incessabilis devotio, et continuata reverentia, ut tales permaneremus in conspectu Dei, quales nos in ipso Paschali festo dignum est inveniri. Sed quia haec fortitudo paucorum est, et dum carnis fragilitate austerior observantia relaxatur, dumque per varias actiones vitae hujus sollicitudo distenditur, necesse est de mundano pulvere etiam religiosa corda sordescere, magna divinae institutionis salubritate provisum est ut ad reparandam mentium puritatem quadraginta nobis dierum exercitatio mederetur, in quibus aliorum temporum culpas et pia opera redimerent, et jejunia casta decoquerent.
Lib. V de Institut. Renunt. cap. 40. Laudat duos adolescentes, qui vitam amittere maluerunt, quam circa seniorum mandatum vesci ficubus, cum aliud non haberent. --Recte quidem laudat obedientiam et simplicitatem ob quam ipsis id vitio datum non est, tametsi ex suo genere non sapienter id factum sit, cum potuissent (nisi aetatis imperitia obstitisset) mandatum senioris in extremo necessitate pro se interpretari, si id ad vitam sufficere potuisset.
Lib. XII de Institut. Renunt. cap. 4 et 5. Amisit diabolus beatitudinem qua Dei munere fruebatur. --Beatitudinem vitae intellige, non patriae. Illa in fide, spe, amore et contemplatione absentis boni posita est; haec vero in Deo videndo facie ad faciem, atque eo sicut cogniti sumus cognoscendo.
Lib. III de Institut. Renunt. cap. 2. Gratius est voluntarium munus quam functiones quae canonica compulsione redduntur. --Gratius, subaudi, nobis; nam Deo, non item, nisi ex accidenti, cum tristitia ex praecepto multum demit ex animi hilaritate, cujusmodi affectio aptior est ad incrementa charismatum, quam tristitia ex necessitate, Hilarem enim datorem diligit Deus.
Ibidem, cap. 9 et 10. Causam cur in Urbe sabbato olim jejunaretur, putat esse quia apostolum Petrum eodem die contra Simonem magum conflictaturum Romani assererent jejunasse, cum antea non jejunaretur. --At Innocentius I epist. 1 ad Eugubinum episcopum cap. 4 feria sexta et sabbato jejunandum esse tradit, quia ea biduo moesti ob Christi Domini mortem jejunarunt. Si ambae causae nequeunt esse verae, error est Cassiani in historia, quam, cum ipse ab Urbe longe abesset, ita retulit sicut acceperat a quibusdam Romanorum, quos in ea sententia fuisse refert Augustinus epist. 86 ad Casulanum, tametsi addat a plerisque Romanis eam falsam judicari. Quod vero adjicit Cassianus toto Orienti jejunari ex traditione apostolica quinis hebdomadae diebus, sabbato vero et dominico die jejunium solvi, ne corpus inedia flacescat, id observari a multis, maxime a monachis, testatur Augustinus. Romae etiam paucissimos clericos aut monachos sex diebus jejunare, ut solo die dominico jejunium relaxent. Illud etiam Cassiano cum Augustino convenit, nec in Oriente, nec in multis Occidentis partibus sabbato jejunari: ex quo colligunt hoc jejunium ex apostolorum traditione non discessisse, et recte. Neque Innocentius jejunium sabbati apostolorum praecepto institutum tradit, sed exemplo, nempe quia apostoli cum Christus pateretur jejunarunt. Quartam tamen et sextam ferias jejunio deputatas ab apostolis sensit Augustinus: illa, quia tunc consilium iniere de occidendo Domino; hanc vero, quia in ea mortuus est; sabbato autem, quia quievit in sepulcro post opus redemptionis, ut olim Deus, peracto creationis opificio. Inde, ait Augustinus, orta varietas, ut alii sint (maxime Orientis populi) qui propter requiem significandam mallent relaxare jejunium; alii propter humilitatem mortis Domini jejunare, sicut Romana et nonnullae Occidentis Ecclesiae, inter quas fuit Africana, a qua Mediolanum profecta mater Augustini, cum ibi non jejunantes sabbato reperisset, hujusmodi responsum ab Ambrosio accepit: Quando Romae sum, jejuno sabbato, quando hic sum, non jejuno, ut ibidem Augustinus et epistola 128 ad Januarium narrat. Et quidem non de sabbati, sed de quartae et sextae feriae per annum jejunio, tamquam per totam Ecclesiam recepto, et ab apostolis tradito, idem cum Augustino scribunt Clemens Alexandrinus lib. VII Stromatum, Epiphanius haeresi 75, Origenes hom. 10 in Levit., Damascenus lib. de Haeresibus, in Aerianis.
Lib. V de Institut. Renunt. cap. 34. Abbas Theodorus monet monachum ad Scripturarum notitiam pertingere cupientem, in animo potius purgando quam in commentatorum libris operam atque industriam debere collocare. Non aliud certe docet quam quod universi Patres, praecipuum nempe intelligendarum Scripturarum praesidium in cordis positum esse puritate, tametsi commentatorum libros, praesertim sanctorum nequaquam damnet; se ipsum enim damnaret, qui in libro ultimo de Incarnatione Domini ad finem ex Patrum libris clarissima adversus Nestorium testimonia depromit, nec depromere potuisset, nisi eos diligenter perlegisset.
Coll. 1 cap. 20. Quo genere illi quoque decepti sunt, qui post professionem monachi, nitore sermonis et quibusdam sunt philosophorum dogmatibus incitati, quae prima fronte piis quibusdam sensibus ac religioni consonis audientes, velut auri fulgore, fallentia, quos semel superficie illexerant, velut numismatibus aereis falsisque deceptos, perpetuo nudos ac miseros reddiderunt, vel ad saeculi eos strepitum revocantes, vel haereticos errores, ac praesumptiones tumidas pertrahentes. Quod etiam Achar in libro Jesu Nave legimus fuisse perpessum, qui de castris Allophylorum regulam auream concupiscens atque furatus, anathemate percuti atque aeterna meruit morte damnari. Non damnat Cassianus eloquentiae vel philosophiae studium, quo adjuti et invisibilia Dei per ea quae facta sunt intelligimus, et divinorum dogmatum veritatem explicamus, tuemur, et exornamus; sed incautos reprehendit, qui vanis quibusdam inventis philosophorum capiuntur potius quam ex ipsorum stercore aurum excernant, et Aegyptiorum se superstitione contaminant potius quam ipsis tamquam injustis possessoribus vasa detrahant ad veri Dei cultum transferenda, quod faciendum esse docet Augustinus lib. II de Doctrina Christiana c. 4, cum ethnicorum libris vacatur: quo delectu ac discrimine qui usi non sunt, multarum haeresum segetem ac pabulum habuere philosophiam, ut scribit Tertullianus lib. de Praescriptionibus haereticorum, et lib. adversus Hermogenem.
Lib. 8 de Institut. Renunt. cap. 20. Sciendum tamen in eo quod in quibusdam exemplaribus invenitur: Qui irascitur fratri suo sine causa, reus erit judicio, superfluum esse, sine causa, et adjectum ab his qui amputandam iram pro justis causis minime putaverunt, cum utique nullus quamlibet absque ratione commotus sine causa se dicat irasci. Quamobrem apparet ab eis adjectum qui propositum non intellexerunt Scripturae volentis fomitem iracundiae omnimodis amputare, nullamque indignationis occasionem penitus reservare, ne dum jubemur irasci cum causa, etiamsi sine causa irascendi nobis intromittatur occasio. Finis enim patientiae non in irascendo juste, sed penitus in non irascendo consistit; licet a quibusdam hoc ipsum, quod dicitur, sine causa, ita interpretari sciam, quod scilicet sine causa irascatur is cui expetere ultionem irato non liceat. Melius tamen est ita tenere, ut novella exemplaria multa et antiqua omnia inveniuntur esse perscripta. --Idem ante Cassianum dixerat Hieronymus super illud Matthaei V: Qui irascitur fratri suo. In quibusdam, inquit, codicibus additur, sine causa; caeterum in veris definita sententia est, et ira penitus tollitur. Et contra Pelagianos: Qui irascitur fratri suo sine causa reus erit judicio, licet in plerisque codicibus antiquis, sine causa, additum non sit, ut scilicet, ne cum causa quidem debeamus irasci. Augustinus etiam lib I Retract. c. 19. Neque tamen hos doctores credendum est commendare voluisse Stoicorum ἀπάθειαν, quam refellit August. lib. IX de Civitate Dei, c. 4, et merito. Nam si ira non fuerit cum causa subest, ut ait Chrysostom. hom. 11 in Matthaeum, nec doctrina proficit, nec judicia stant, nec crimina compescuntur. Irae itaque nomine, Hieronymus et Cassianus affectum quemdam intellexerunt qui rationem antevertit. Hic enim etiamsi ex justa causa erumpat, modum servare non potest; ideo penitus non irascendum monent. Caeteri iram aliquando concedunt, quia eam intelligunt, quae imperium rationis excitat ac moderatur. Unde S. Greg. lib. I Moral. cap. 33: Curandum, inquit, summopere est, ne ira, qua instrumentum virtutis assumitur, menti dominetur; nec quasi domina praeeat, sed quasi ancilla ad obsequium parata, a rationis tergo numquam recedat. Et licet Cassianus eodem lib. c. 6, 7 et 8, significet irae ministerium ad hoc solum nobis esse insertum, ut lascivientibus motibus ac vitiis animi nostri irascamur, tamen eadem de causa nonnumquam etiam erga alios iram proferendam esse cum ratio postularit, non obscure significat coll. 16, c. 26, cum scribit: Nec ego dixi quod illius qui fortis est ac robustus virtus tolerantiaque vincenda sit, sed quod infirmi pessima valetudo, illius qui sanus est sustentatione nutrita, atque in deterius quotidie prolabens, generatura sit causas ob quas ipse ultra non debeat sustineri.
Coll. 11 cap. 13. Cassianus Christum vocat hominem Dominicum, quomodo et ante vocarant multi antiqui Patres, et Augustinus lib. LXXXIII quaest. 36, tametsi hanc locutionem postmodum emendarit lib. I Retract. c. 19, quia cum Christus Dominus sit, Dominicus improprie diceretur: significaretur enim illum hominem non esse Deum ac Dominum, sed Dominicum, hoc est, esse suppositum humanum unitum Domino, seu supposito Domini; quare duo supposita in Christo fingerentur, quod Nestorianum est. Et quoniam constat Cassianum non solum non consensisse Nestorio, sed contra eum septem libros scripsisse, quibus probat non duas, sed unam esse Christi personam; ideo homo Dominicus apud eum excusandus est eo modo quem ponit S. Thomas III part., quaest. 16, art. 3: Homo, inquit, Dominicus nonnulla ratione posset defendi, quia scilicet posset aliquis dicere quod dicitur homo Dominicus ratione humanae naturae quam significat hoc nomen homo, non autem ratione suppositi. Vide Rufinum in Apologia pro Origene, prope finem.