Migne Patrologia Latina Tomus 73
PaAeAuI.ViSOn 73 Paphnutius Aegyptius; Auctor incertus Parisiis J. P. Migne 1849 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
Prologus interpretis anonymi.
99 Beati Onuphrii Vitam inter Graecorum commenta scriptam nuper reperi, ut quondam a venerabili ac prudentissimo viro, scilicet Gregorio, ipsius gesta narrante, cognovi. Hanc Paphnutius, vir quoque sanctissimus, Graeco sermone retexit ab exordio. Quem ego secutus, e Graeco transtuli in Latinum, largiente Domino, ut ejus probabilis vita secundum vires meas manifestata, admirationem legentibus praebeat et imilationem. Non perpendite, quaeso, mei sermonis rusticitatem, sed tanti laboris animo revolvite longanimitatem: quam vir Deo plenus patienter sustinuit, dum mundanae vanitatis gloriam sprevit, et coeleste regnum districte vivendo sibimet haereditavit.
VITA.
Beatae memoriae Paphnutius quaedam cogitationum et actuum suorum secreta taliter reseravit, dicens;
CAP. I.--Quodam die, dum ego Paphnutius solus tacitusque sederem, cogitavi in corde meo quod deserta peterem, et universa loca sanctorum monachorum, piaeque conversationis habitum lustrarem, ac qualiter Deo ministrarent, considerarem. Unde factum est ut tacitus iter arriperem, et in eremum cursu desiderabili properarem. Panes itaque cum aqua exigua mecum portavi, ne deficerem a labore itineris coepti. Quarto autem die peracto, alimenta quae mecum sumpsi defecerunt, meaque membra nullo victu refocillata vires perdiderunt. Moxque divina illustrante gratia, mors imminens ablata est; assumptisque viribus iter arripui, atque dies alios quatuor nihil gustando peregi. His itaque completis, nimium fessus, humo prostratus jacui velut mortuus. Extemplo quoque coelesti solatus adjutorio, assistere mihi vidi virum, gloria mirabilem, splendore terribilem, pulchritudine laudabilem, magnitudine procerum, aspectu praeclarum. Quem ut aspexi, vehementer obstupui; sed tamen ille vultu placido accedens, nunc manus, nunc labia mea tetigit, mihique vires potenter restauravit (Joannes, libello III, n. 12). Continuo laetus surrexi, Deoque favente, per solitudinem exinde decem et septem dierum cursum direxi, quousque ad locum quem Dominus mihi famulo suo indigno providebat ostendere, perveni; illic ab itineris labore cessavi.
CAP. II.--Igitur dum fessus requiescerem, et quam aegre profectus essem cogitarem, virum procul aspectu terribilem vidi, in modum bestiae pilis undique circumseptum; cui tanta scilicet capillorum prolixitas erat, ut corpus illius ipsorum diffusione tegeretur . Pro vestimento quoque foliis herbisque utebatur, quibus subteriora renum tantummodo cingebat. Tali viso homine, nimio perterritus sum terrore, anxiatus ultra quam credi potest timore et admiratione, quoniam tam mira forma meis oculis nunquam fuit ostensa in humana specie. Quid facerem ignoravi; sed quantum valui, fugam petii, montemque propinquum concito cursu ascendi; ibique tremefactus corrui, atque me sub frondium densitate a facie illius abscondi, multa dans suspiria. 100 Defeci pene aetate et labore abstinentiae. Hic vero dum me cernebat in monte jacentem, voce nimia clamavit, et dixit: Vir Dei, descende de monte. Noli timere; ego enim sum homo passibilis, tibi similis. His itaque consolatus verbis, mentem recipi, moxque descendi, et ad virum sanctum perveni, atque pedibus ejus me timidus prostravi. Ille quoque me prohibens ante se jacere, Surge, inquit, surge; tu enim es Dei servus, et vocaris Paphnutius, sanctorum amicus. Statim surrexi; et quamvis fessus, tamen laetus ante eum sedi, jam ferventi desiderio, quis ipse, et qualis ejus esset vita, cupiens dignoscere, dicens: Ecce votum adimplevit, qui me per hanc eremum direxit. En artus mei fatiscentes aliquod sentiunt solatium, sed mens sitibunda non adhuc invenit refrigerium. Idcirco te, senior, corde devoto deprecor, atque per illum, ob cujus amorem hujus solitudinis deserta habitas, te contestor, ut unde sis aut quomodo voceris, seu quando huc adveneris, apertis mihi verbis denunties. Et vir Dei recognoscens quam libenti animo sententiam sui laboris audirem, dixit mihi:
CAP. III.--Quoniam te, frater dilecte, avida mente vitae meae longas aerumnas velle scire video, repetere me tibi non dubites has ab exordio. Ego, licet immeritus, vocor Onuphrius. Et ecce non minus sunt quam septuaginta anni, quod in hoc deserto laboriose vixi. Cum feris conversatus sum crebrius, pro pane comedi jugiter herbarum fructus, in montibus et in speluncis et in vallibus meum reclinavi miserabile corpus. Tot annis neminem nisi te solum adspexi, alimentum a nullo hominum sumpsi, in monasterio Hermopolim dicto nutritus, in provincia Thebaida nominata, ubi simul pene centum monachi degebant. Porro vita illorum talis exstitit, ut more et actione aequanimiter omnes viverent, et uno corde et uno spiritu, jugo ac disciplinae sanctae regulae colla submitterent, atque fluctus hujus saeculi omnino non formidarent. Quidquid uni placebat, cunctis placebat. Mente sancta, fide pura, charitate perfecta ante Deum incedebant, cui die noctuque omni mansuetudine et patientia ministrare non cessabant. Tanta his erat taciturnitas cum abstinentia, ut nullus auderet nisi cum justa interrogatione, vel recto responso, reddere verbum. Ibi quoque pabulum sanctae doctrinae ab adolescentia suscepi; ibi regularis vitae normam a fratribus didici, a quibus amabiliter diligebar; ab his, qualiter instituta mandatorum Dei servare deberem, diligenter instruebar.
CAP. IV.--Profecto vitam beati Patris nostri Eliae venerabiles fratres meos audivi frequenter laudare, qui se in eremo in tanta abstinentia et oratione studuit affligere, ut maximam virtutem a Domino meruisset accipere; et igneo curru transvectus, spiritus sancti dona quae habuerat, discipulo impartiri, ac adhuc longaevus senio, mortis poenam non videre. Insuper ad exemplum, beatum Baptistam Joannem protulerunt, qui in novi Testamenti serie clarissimus effulsit, perque plurima annorum spatia divino mancipatus officio, corpus suum maceravit, donec in Jordanis unda Redemptorem mundi baptizare dignus existeret, atque ipsum Dei Agnum esse digito suo demonstraret.
CAP. V.--Ego vero cum talia eos recitantes audirem, dicebam illis: Quare, seniores mei, vitam et miracula eorum obstupescitis? aut cur illorum facta tam assidue commemoratis? An sunt vobis fortiores, qui desertum habitant, an leviores? At illi respondentes, dixerunt: Fili, fortiores nobis sunt, quia sine adjutorio humano vivunt. Nos itaque alter ab altero conspicimur, pariterque divinum officium a nobis celebratur. Si quando cibum cupimus, paratum reperimus; si quando infirmitas aut aliqua corporis imbecillitas irrepserit, statim cura fratrum cum omni sollicitudine nos adjuvat. In aedificiis lucide constructis habitamus, in quibus et ab aestu solis cooperti sumus, et ab inundatione pluviae, et a turbine venti ac tempestate manemus defensi. Monachi vero, qui in deserto sunt, nihil consolationis nisi a Deo recipiunt. Si quando angustias aut tribulationes perpessi fuerint, vel cum diabolo antiquo humani generis inimico pugnare coeperint, quis eis astat? a quo adjuvantur? Sed quibus humanum deest solatium, constat eos habere divinum. Et si esuriunt, quis eis panem dabit? Si sitiunt, quis eis aquam tribuit, ubi panis et aqua non est? Maximus labor in desertis locis esse non dubitatur, ubi nihil necessarium reperitur. Primum ergo, quando in solitudine definiunt habitare, in Dei timore certant firmiter stare. In fame et siti, in labore et passione corpora sua cruciant; contra diabolicas insidias viriliter dimicant; et ut vincant, contra tela nequissimi ignea gladiis spiritualibus pugnant. Antiquus etenim ille hostis, totius inventor iniquitatis, studet eos subvertere, et in consortium malitiae suae implicare, atque de bona voluntate, quam inchoabant, retrahere; et mentes eorum mundanis voluptatibus iterum irretire, ut in opere 101 coepto fatiscant persistere. Omnipotens ergo Deus, qui non derelinquit sperantes in se, circumdat eos armis suae potentiae, ut hos incursio Satanae non valeat prosternere, quos protegit celsitudo divinae misericordiae. Quapropter ad eos angeli Dei jugiter mittuntur, ac per manus illorum quaecunque necessaria crebrius eis administrantur. Aquam de petra hauriunt, quod interpretatur Christus. Scriptum est enim: Sancti qui sperant in Domino, habebunt fortitudinem, assument pennas ut aquilae; volabunt, et non deficient; current, et gressus eorum non labentur (Isa. XL). Et alibi: Qui sitiunt, de superno fonte condiuntur, et herbarum folia in ore eorum tanquam favus mellis dulcescunt. Si autem aliquando diabolus adversus eos colluctatur, protinus surgunt: manus suas ad Dominum expandunt, preces ante divinam majestatem fideliter fundunt; mox auxilio coelesti sublevantur, et dolosa jacula inimici penitus destruuntur. Non intelligis, fili, qualiter in Psalmo legitur: Quoniam non in finem oblivio erit pauperis, patientia pauperum non peribit in aeternum (Psal. IX)? Et iterum: Exaudivit eos Dominus in die tribulationis, et de omni angustia liberavit eos (Psal. CVI). Enimvero unusquisque propriam mercedem accipiet, secundum suum laborem (I Cor. III). Beatus est enim vir qui semper est pavidus, et voluntatem Dei in hac praesenti vita et fragili studiosus agit (Prov. XXVIII). Certissime scias, o fili, quoniam angeli Dei sanctis ac justis viris quotidie famulantur, atque virtute superna corpora et animae illorum jugiter illuminantur.
CAP. VI.--Tali denique ratione ego pauper Onuphrius a sanctissimis Patribus in meo monasterio subtiliter instructus, coepi tacita mente tractare quam gloriosa felicitate perfruuntur in coelis qui certamina laboriosa propter amorem Domini tolerarunt in terris: cor meum ardebat, mens mea desiderabiliter fervebat mundi gaudia penitus spernere, patriae coelesti totis viribus appropinquare, sicut Psalmista edocet, dicens: Mihi autem adhaerere Deo bonum est, ponere in Domino Deo spem meam (Psal. LXXII).
CAP. VII.--Dumque haec sollicitus excogitarem, nocte silenti concitus surrexi, parvum panem mecum detuli cum exiguis leguminibus, ut vix usque in quartam diem sufficeret; sicque secundum Dei dispensationem et ejus pietatem profectus sum, ut mihi ostenderet meae habitationis locum. Egrediente autem me de monasterio in montana, veni in desertum; cogitansque ut manerem ibi, continuo lumen splendidum ante me, quasi obvians mihi, vidi. Quo viso, valde timui. Idcirco quoque putavi me debere ad monasterium regredi, unde exivi. Extemplo autem de radio praeclari luminis vir aspectu pulcherrimus accessit ad me, et dixit mihi: Noli pavescere, ego enim sum Dei angelus, tibi ad custodiendum ab ortu tuo providentia divina destinatus, ut jubente Deo tecum manerem, et te in hanc eremum ducerem. Perfectus esto, humilis incede coram Domino, cum gaudio labora, cor tuum in omni custodia conserva, vive sine querela, in bono opere persevera. Ego vero te non derelinquam, donec animam tuam in praesentiam summae majestatis offeram. Haec locutus est mihi angelus, iter inceptum mecum comitatus.
CAP. VIII.--Pergebamus ita simul sex milliaria vel septem, et ad quamdam venimus speluncam nimis decoram. Appropiavi, volens sciscitari, si forte quispiam intus maneret. Secundum consuetudinem monachorum clamare coepi, benedictionem humillime petii. Inde virum sanctissimum exire vidi, quem prostratus humo tenus adoravi. Ille vero manus suas mihi porrexit, de terra me elevavit, osculum mihi pacis tribuit, atque dixit: Tu es enim frater meus, eremiticae cooperator vitae, o fili, ingredere. Deus tibi concedat, ut timor ejus in te permaneat, opus tuum in illius conspectu complaceat. Statim cum eo specum introivi, diesque plures apud illum pausavi, opera ejus cupiens discere, et solitariam habitationem curiosius investigare; ipse quoque ut meum desiderium agnovit, consilium honorabile mihi praebuit; ac qualiter insidias diaboli superare deberem, verbis charitativis gratanter patefecit. Transactis itaque quibusdam diebus, talibus admonuit me verbis, dicens: Fili, surge, mecum perge; interiora deserti debes intrare, et in alia spelunca solus habitare: ibi si viriliter dimicas, omnia daemoniorum tentamenta superas. Idcirco vero Deus in hoc deserto vult te probare, si mandatis ejus fideliter velis obedire. Fidelia omnia mandata ejus, confirmata in saeculum saeculi, facta in veritate et aequitate (Psal. CX). Vir autem sanctus haec dicens, surrexit, et mecum in interiora deserti iter quatuor dierum perrexit. Quinta vero die devenimus in locum qui Calidiomea dicitur, ibi palmae propinquae erant. Tunc vir Dei inquit: Ecce, fili, vide locum quem tibi Dominus praeparavit ad manendum. Fuit autem ille mecum spatio triginta dierum, edocens me servare cauta diligentia doctrinam Dei mandatorum. Quibus ita peractis, oratione sua sancta Domino 102 me commendavit; et separatus a me, ad propria remeavit. Per singulos vero annos solitus erat me visitare, ac quali industria et simplicitate deberem vivere, divinis alloquiis non cessabat admonere.
CAP. IX.--Quodam autem tempore, juxta consuetudinem ad me veniens, inter verba salutationis prostratus in terram corruit: Dominoque remittens animam, obdormivit. Quod cum viderem, nimis sum contristatus; et devolutus humi, lacrymis obortis uberrime flevi. Corpus ejus mox accepi, et secus Calidiomeam terrae commendavi
CAP. X.--Dum autem ego Paphnutius a viro sanctissimo Onuphrio, rationis hujus loquelam audirem, inquam ad eum: Pater sancte, laborem esse non modicum jam sentio, quem pro nomine Christi tolerasti in hoc eremo. Vir sanctus respondit: Mihi, frater, crede dilectissime: in deserto sustinui, ut saepius putarem me morte superari. Abspes etiam multoties vitae, ut vix halitum in corpore sentirem remanere. Per diem aestu et igne solis ardentis urebar, per noctem rore et pruina infectus, fame et siti defectus. O quanta et qualia passus sum! Non sufficit, neque quempiam decet plagas ac labores enarrare, quos homo moriturus pro Dei viventis amore debet tolerare. Reddet Dominus mercedem laborum sanctorum suorum (Sap. X). Cujus divitiae sicut non augentur, ita nequaquam minuentur. Per quem enim famem, sitim, frigus et aestum, atque multigenarum cruciamenta molestiarum sustinui, potens est cum divitiis coelestibus inter angelorum catervas me consolari: alimenta vero sprevi corporalia, ut dignus acciperem spiritalia. Sanctus enim angelus quotidie panem mihi offerebat, et aquam pro mensura ministrabat, ut corpus meum confortaretur, ne deficeret, et jugiter in laude Dei perseveraret. Arbores palmarum ibidem constitutae erant, quae duodecies in anno dactylorum fructus germinabant. Quos per singulos dies colligens, pro pane edebam, mixtos herbarum foliis, et erant in ore meo tanquam favus mellis. Nam in Evangelio legitur: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei (Matth. IV). Frater Paphnuti, si implere studes voluntatem Dei, omnia tibi necessaria praeparantur ab eo. Unde ipsa Veritas admonet, dicens: Ne solliciti sitis animae vestrae quid manducetis, aut quid bibatis, neque corpori vestro quid induamini, scit enim Pater vester quia his omnibus indigetis. Quaerite primum regnum Dei, et justitiam ejus, et haec omnia adjicientur vobis (Matth. VI).
CAP. XI.--Cumque hoc a beato viro Onuphrio intentius auscultarem, mirans in sermonibus et actibus ac laboribus illius, dixi: Pater benigne, die Dominico vel Sabbato communionem percipiebas ab aliquo? At ille respondens, ait: Omni die Dominico vel Sabbato angelum Domini paratum invenio, sacrosanctum corpus et sanguinem Domini nostri Jesu Christi secum deferentem: de cujus manu mihi pretiosissima donantur munera, vitaeque meae salus perpetua. Verum etiam omnes qui vitam spiritalem ducunt in eremo monachi tali participantur gaudio. Hi vero sancti eremitae, qui hanc solitudinem habitant, si fortasse aliquando videre hominem desiderant, illico in coelum ab angelo deportantur: visionem illic animae justorum, fulgentium sicut sol in regno Patris eorum, ibi multitudinem contemplantur angelorum, suasque animas coetibus mixtas beatorum. Quare omnes qui in agone contendunt, tota mente, toto corde, totis viribus in bono opere fervent, quatenus gloriam coelestis patriae cum Christo et cum sanctis mereantur possidere. Ista denique omnia, venerando Onuphrio narrante, cognovi juxta summitatem ipsius monticelli, ubi obviavit mihi. Ita videlicet gaudium meum impletum est, ut omnem adversitatem, quam in itinere tuleram, traderem oblivioni.
CAP. XII.--Credo, inquam, Pater, inter felices me deputari, quia videre te et opera tua egregia promerui. Verba tua nimis pulchra, omni dulcedine mellita, ita mei penetrant cordis intima, ut possim dicere cum Psalmista: Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel et favum ori meo (Psal. CXVIII)! Qui ait: Fili, mecum vade; locum meae habitationis conspice, parcamus paululum verbis. Continuo surrexit, praeivit, secutus sum. Duxit me secum quasi trium milliariorum iter: venimus Calidiomeam in spiritalem locum, arboribus palmarum gratanter ornatum. Ibi preces Domino fudimus; eisque completis in terram sedimus, in divinis altercantes eloquiis. Sole jamjamque in occasum verso, vidi panem positum cum aqua exigua. Vir etenim Dei sentiens me fatigari, dixit mihi: Profecto, fili, cerno te periclitari, nisi cibum capias. Surge ergo et comede. Cui inquam: Vivit Dominus (III Reg. XVII), et benedictus Dominus Deus meus, in cujus conspectu erimus; non manduco, neque bibo, donec charitate pura pariter cibum sumimus. Igitur vix eum coegi ut faceret quod volui. Verumtamen ut meum agnovit desiderium, panem fregit, tribuit mihi; manducavimus, et saturati sumus 103 nobisque fragmenta superfuerunt edentibus. Noctem illam insomnem pene duximus, divinisque laudibus immorati sumus.
CAP. XIII.--Mane facto, post horam orationis, videbam vultum ejus pallore ita mutatum, et quid acciderit quaesivi ab eo. Qui ait: Non expavescas, frater Paphnuti, quoniam omnipotens Deus recto itinere in hanc solitudinem direxit te, ut honorifice sepelias me, atque corpus meum commendes terrae. Hac etenim hora anima carnis vinculis absolvitur, atque ad creatorem suum in coeleste regnum deportatur. Frater amantissime, (scio namque desiderium tuum) quando redieris in Aegyptum, memorare mei in praesentia fratrum tuorum, et in conspectu omnium Christum colentium. Haec est postulatio mea, quam impetravi a Domino Deo. Si quis oblationem ob amorem nominis mei ante conspectum Domini nostri Jesu Christi, et ad laudem ejus immolat, ab omni tentatione diaboli, et a vinculo pravitatis humanae liber existit, atque cum sanctis angelis in regno coelorum aeternae haereditatis capax fiet. Si quis vero oblationem non valet offerre, vel prae inopia redimere, is in nomine Domini et ad honorem illius eleemosynam pauperi tribuat, et ego orabo pro eo in conspectu Dei, ut dignus in coelestibus vita superna perfrui valeat. Si quis neque oblationem, nec eleemosynam potest offerre, pro charitate mea incensum Domino Deo nostro in odorem suavitatis accendat, et ego rogo pro eo, ut gaudium perenne possideat. Cui inquam: Pater mi, ne irascaris si loquar: Si incensum nec quis habet, nec facultatis aliquid, unde Deum placare potest, ut tamen tua benedictione non careat, in quacunque tribulatione te invocat? Tunc ille respondit: Si quis pauper in deserto, vel in aliquo alio loco oblationem aut eleemosynam, seu incensum non habeat ad immolandum, surgat, et manus suas ad Dominum extendat, ter Dominicam orationem, id est, Pater noster, pro me cum intenta mente, et in nomine sanctae Trinitatis psallat. Ego vero pro ipso ad Dominum intercedo, ut vitae coelestis mereatur particeps fieri cum omnibus sanctis Dei.
CAP. XIV.--Iterum dixi ad eum: Domine, si dignus essem, aut si donis gratiae tuae mihi liceret, post obitum tuum locum istum libentissime obtinerem. At ille ait: Nequaquam tibi, fili, conceditur, nec idcirco misit te Deus in peregrinationem istius solitudinis, ut hic obtineres locum habitationis; sed ut cum justis qui in deserto sunt gratuleris; et intimare ea studeas mundo, quae cognovisti in eremo. In Aegyptum perge: ibi esto usque ad finem vitae tuae; opus bonum perfice, et accipies coronam perpetuae gloriae.
CAP. XV.--Haec cum homo Dei loqueretur, ad volutus sum pedibus ejus, dicens: Pater chare, scio enim quia quidquid petieris a Deo, dabit tibi Dominus propter immensum laborem certaminis longissimi, quo corpus tuum afflixisti septuaginta annis pro nomine Domini; praebe ergo mihi munera tuae sanctae benedictionis, quatenus tibi in virtute efficiar similis, et tua interventione spiritus meus dirigatur, et in futuro tecum participari merear. Qui mox econtra respondens, protulit ista: Paphnuti, ne contristeris: petitio tua, tribuente Domino, erit stabilis. Sta in fide, viriliter age, oculos cum mente ad Deum erige, in mandatis corroborare, bonum facere impiger contende, et vitam aeternam apprehende (I Cor. XVI). Protegant te angeli Dei, et conservent te ab omni consilio pravitatis, ut purus ante Deum et immaculatus in die sui examinis inveniaris. Post haec surrexit, et ad Dominum lacrymans oravit, genua flexit, atque subito dixit: In manus tuas, Deus, commendo spiritum meum. Cumque haec dixisset, lumen splendidum corpus ejus obumbravit, et in ipsius claritate luminis anima sancta carne soluta est.
CAP. XVI.--Repente vero vocem angelorum multorum audivi, laudantium Deum, et in discessu sanctissimae animae sancti Onuphrii, aethera scilicet angelicis canticis resonantia, gaudium ineffabile astris intulerunt, per quem coelestes exercitus animam militis inclyti coelis invexerunt. Mox oculi mei fletu profluunt, interiora gemitus producunt, lacrymarum rivi manarunt, planctus mei miseri Paphnutii exuberant: illud flebilis planxi, quia quem vix inveni, diutius habere non potui. Deinde tunicam meam per dimidium scidi, una parte indutus sum, in alteram collocavi corpus beatum, et sepelivi illud in sepulcro quod excisum erat de petra. Tunc videns me solum remanere, iterum coepi lugere. Ita moerens surrexi, specusque illius habitaculum intrare volui. Denique me astante, ipsa spelunca cecidit cum magna ruina, et palmae radicitus erutae simul procubuerunt. Cognovi itaque ego Paphnutius, quia non esset voluntas Domini, me in loco illo habitare; secessi inde, in Aegyptum redii: ibique Ecclesiae retuli quae vidi et audivi.
Sanctus igitur Onuphrius obiit mense Junio, die undecimo, id est, III Idus ejusdem mensis. Ibi beneficia ejus praestantur usque in praesentem diem: ad laudem et gloriam Domini nostri Jesu Christi, cui est honor et potestas in saecula saeculorum. Amen.