15:1 Quaeritur interea qui tantae pondera molis 15:2 sustineat tantoque queat succedere regi: 15:3 destinat imperio clarum praenuntia veri 15:4 fama Numam; non ille satis cognosse Sabinae 15:5 gentis habet ritus, animo maiora capaci 15:6 concipit et, quae sit rerum natura, requirit. 15:7 huius amor curae patria Curibusque relictis 15:8 fecit ut Herculei penetraret ad hospitis urbem. 15:9 Graia quis Italicis auctor posuisset in oris 15:10 moenia, quaerenti sic e senioribus unus 15:11 rettulit indigenis, veteris non inscius aevi: 15:12 'dives ab Oceano bobus Iove natus Hiberis 15:13 litora felici tenuisse Lacinia cursu 15:14 fertur, et armento teneras errante per herbas 15:15 ipse domum magni nec inhospita tecta Crotonis 15:16 intrasse et requie longum relevasse laborem 15:17 atque ita discedens, "aevo" dixisse "nepotum 15:18 hic locus urbis erit," promissaque vera fuerunt. 15:19 nam fuit Argolico generatus Alemone quidam 15:20 Myscelus, illius dis acceptissimus aevi. 15:21 hunc super incumbens pressum gravitate soporis 15:22 claviger adloquitur: "patrias, age, desere sedes; 15:23 i, pete diversi lapidosas Aesaris undas!" 15:24 et, nisi paruerit, multa ac metuenda minatur; 15:25 post ea discedunt pariter somnusque deusque 15:26 surgit Alemonides tacitaque recentia mente 15:27 visa refert, pugnatque diu sententia secum: 15:28 numen abire iubet, prohibent discedere leges, 15:29 poenaque mors posita est patriam mutare volenti. 15:30 candidus Oceano nitidum caput abdiderat Sol, 15:31 et caput extulerat densissima sidereum Nox: 15:32 visus adesse idem deus est eademque monere 15:33 et, nisi paruerit, plura et graviora minari. 15:34 pertimuit patriumque simul transferre parabat 15:35 in sedes penetrale novas: fit murmur in urbe, 15:36 spretarumque agitur legum reus, utque peracta est 15:37 causa prior, crimenque patet sine teste probatum, 15:38 squalidus ad superos tollens reus ora manusque 15:39 "o cui ius caeli bis sex fecere labores, 15:40 fer, precor" inquit "opem! nam tu mihi criminis auctor." 15:41 mos erat antiquus niveis atrisque lapillis, 15:42 his damnare reos, illis absolvere culpa; 15:43 tunc quoque sic lata est sententia tristis, et omnis 15:44 calculus inmitem demittitur ater in urnam: 15:45 quae simul effudit numerandos versa lapillos, 15:46 omnibus e nigro color est mutatus in album, 15:47 candidaque Herculeo sententia numine facta 15:48 solvit Alemoniden: grates agit ille parenti 15:49 Amphitryoniadae ventisque faventibus aequor 15:50 navigat Ionium Sallentinumque Neretum 15:51 praeterit et Sybarin Lacedaemoniumque Tarentum 15:52 Sirinosque sinus Crimisenque et Iapygis arva, 15:53 vixque pererratis, quae spectant aequora, terris, 15:54 invenit Aesarei fatalia fluminis ora 15:55 nec procul hinc tumulum, sub quo sacrata Crotonis 15:56 ossa tegebat humus, iussaque ibi moenia terra 15:57 condidit et nomen tumulati traxit in urbem.' 15:58 talia constabat certa primordia fama 15:59 esse loci positaeque Italis in finibus urbis. 15:60 Vir fuit hic ortu Samius, sed fugerat una 15:61 et Samon et dominos odioque tyrannidis exul 15:62 sponte erat isque licet caeli regione remotos 15:63 mente deos adiit et, quae natura negabat 15:64 visibus humanis, oculis ea pectoris hausit, 15:65 cumque animo et vigili perspexerat omnia cura, 15:66 in medium discenda dabat coetusque silentum 15:67 dictaque mirantum magni primordia mundi 15:68 et rerum causas et, quid natura, docebat, 15:69 quid deus, unde nives, quae fulminis esset origo, 15:70 Iuppiter an venti discussa nube tonarent, 15:71 quid quateret terras, qua sidera lege mearent, 15:72 et quodcumque latet, primusque animalia mensis 15:73 arguit inponi, primus quoque talibus ora 15:74 docta quidem solvit, sed non et credita, verbis: 15:75 'Parcite, mortales, dapibus temerare nefandis 15:76 corpora! sunt fruges, sunt deducentia ramos 15:77 pondere poma suo tumidaeque in vitibus uvae, 15:78 sunt herbae dulces, sunt quae mitescere flamma 15:79 mollirique queant; nec vobis lacteus umor 15:80 eripitur, nec mella thymi redolentia florem: 15:81 prodiga divitias alimentaque mitia tellus 15:82 suggerit atque epulas sine caede et sanguine praebet. 15:83 carne ferae sedant ieiunia, nec tamen omnes: 15:84 quippe equus et pecudes armentaque gramine vivunt; 15:85 at quibus ingenium est inmansuetumque ferumque, 15:86 Armeniae tigres iracundique leones 15:87 cumque lupis ursi, dapibus cum sanguine gaudent. 15:88 heu quantum scelus est in viscera viscera condi 15:89 ingestoque avidum pinguescere corpore corpus 15:90 alteriusque animans animantis vivere leto! 15:91 scilicet in tantis opibus, quas, optima matrum, 15:92 terra parit, nil te nisi tristia mandere saevo 15:93 vulnera dente iuvat ritusque referre Cyclopum, 15:94 nec, nisi perdideris alium, placare voracis 15:95 et male morati poteris ieiunia ventris! 15:96 'At vetus illa aetas, cui fecimus aurea nomen, 15:97 fetibus arboreis et, quas humus educat, herbis 15:98 fortunata fuit nec polluit ora cruore. 15:99 tunc et aves tutae movere per aera pennas, 15:100 et lepus inpavidus mediis erravit in arvis, 15:101 nec sua credulitas piscem suspenderat hamo: 15:102 cuncta sine insidiis nullamque timentia fraudem 15:103 plenaque pacis erant. postquam non utilis auctor 15:104 victibus invidit, quisquis fuit ille, leonum 15:105 corporeasque dapes avidum demersit in alvum, 15:106 fecit iter sceleri, primoque e caede ferarum 15:107 incaluisse potest maculatum sanguine ferrum 15:108 (idque satis fuerat) nostrumque petentia letum 15:109 corpora missa neci salva pietate fatemur: 15:110 sed quam danda neci, tam non epulanda fuerunt. 15:111 'Longius inde nefas abiit, et prima putatur 15:112 hostia sus meruisse mori, quia semina pando 15:113 eruerit rostro spemque interceperit anni; 15:114 vite caper morsa Bacchi mactandus ad aras 15:115 ducitur ultoris: nocuit sua culpa duobus! 15:116 quid meruistis oves, placidum pecus inque tuendos 15:117 natum homines, pleno quae fertis in ubere nectar, 15:118 mollia quae nobis vestras velamina lanas 15:119 praebetis vitaque magis quam morte iuvatis? 15:120 quid meruere boves, animal sine fraude dolisque, 15:121 innocuum, simplex, natum tolerare labores? 15:122 inmemor est demum nec frugum munere dignus, 15:123 qui potuit curvi dempto modo pondere aratri 15:124 ruricolam mactare suum, qui trita labore 15:125 illa, quibus totiens durum renovaverat arvum, 15:126 quot dederat messes, percussit colla securi. 15:127 nec satis est, quod tale nefas committitur: ipsos 15:128 inscripsere deos sceleri numenque supernum 15:129 caede laboriferi credunt gaudere iuvenci! 15:130 victima labe carens et praestantissima forma 15:131 (nam placuisse nocet) vittis insignis et auro 15:132 sistitur ante aras auditque ignara precantem 15:133 inponique suae videt inter cornua fronti, 15:134 quas coluit, fruges percussaque sanguine cultros 15:135 inficit in liquida praevisos forsitan unda. 15:136 protinus ereptas viventi pectore fibras 15:137 inspiciunt mentesque deum scrutantur in illis; 15:138 inde (fames homini vetitorum tanta ciborum) 15:139 audetis vesci, genus o mortale! quod, oro, 15:140 ne facite, et monitis animos advertite nostris! 15:141 cumque boum dabitis caesorum membra palato, 15:142 mandere vos vestros scite et sentite colonos. 15:143 'Et quoniam deus ora movet, sequar ora moventem 15:144 rite deum Delphosque meos ipsumque recludam 15:145 aethera et augustae reserabo oracula mentis: 15:146 magna nec ingeniis investigata priorum 15:147 quaeque diu latuere, canam; iuvat ire per alta 15:148 astra, iuvat terris et inerti sede relicta 15:149 nube vehi validique umeris insistere Atlantis 15:150 palantesque homines passim et rationis egentes 15:151 despectare procul trepidosque obitumque timentes 15:152 sic exhortari seriemque evolvere fati! 15:153 'O genus attonitum gelidae formidine mortis, 15:154 quid Styga, quid tenebras et nomina vana timetis, 15:155 materiem vatum, falsi terricula mundi? 15:156 corpora, sive rogus flamma seu tabe vetustas 15:157 abstulerit, mala posse pati non ulla putetis! 15:158 morte carent animae semperque priore relicta 15:159 sede novis domibus vivunt habitantque receptae: 15:160 ipse ego (nam memini) Troiani tempore belli 15:161 Panthoides Euphorbus eram, cui pectore quondam 15:162 haesit in adverso gravis hasta minoris Atridae; 15:163 cognovi clipeum, laevae gestamina nostrae, 15:164 nuper Abanteis templo Iunonis in Argis! 15:165 omnia mutantur, nihil interit: errat et illinc 15:166 huc venit, hinc illuc, et quoslibet occupat artus 15:167 spiritus eque feris humana in corpora transit 15:168 inque feras noster, nec tempore deperit ullo, 15:169 utque novis facilis signatur cera figuris 15:170 nec manet ut fuerat nec formam servat eandem, 15:171 sed tamen ipsa eadem est, animam sic semper eandem 15:172 esse, sed in varias doceo migrare figuras. 15:173 ergo, ne pietas sit victa cupidine ventris, 15:174 parcite, vaticinor, cognatas caede nefanda 15:175 exturbare animas, nec sanguine sanguis alatur! 15:176 'Et quoniam magno feror aequore plenaque ventis 15:177 vela dedi: nihil est toto, quod perstet, in orbe. 15:178 cuncta fluunt, omnisque vagans formatur imago; 15:179 ipsa quoque adsiduo labuntur tempora motu, 15:180 non secus ac flumen; neque enim consistere flumen 15:181 nec levis hora potest: sed ut unda inpellitur unda 15:182 urgeturque prior veniente urgetque priorem, 15:183 tempora sic fugiunt pariter pariterque sequuntur 15:184 et nova sunt semper; nam quod fuit ante, relictum est, 15:185 fitque, quod haut fuerat, momentaque cuncta novantur. 15:186 'Cernis et emensas in lucem tendere noctes, 15:187 et iubar hoc nitidum nigrae succedere nocti; 15:188 nec color est idem caelo, cum lassa quiete 15:189 cuncta iacent media cumque albo Lucifer exit 15:190 clarus equo rursusque alius, cum praevia lucis 15:191 tradendum Phoebo Pallantias inficit orbem. 15:192 ipse dei clipeus, terra cum tollitur ima, 15:193 mane rubet, terraque rubet cum conditur ima, 15:194 candidus in summo est, melior natura quod illic 15:195 aetheris est terraeque procul contagia fugit. 15:196 nec par aut eadem nocturnae forma Dianae 15:197 esse potest umquam semperque hodierna sequente, 15:198 si crescit, minor est, maior, si contrahit orbem. 15:199 'Quid? non in species succedere quattuor annum 15:200 adspicis, aetatis peragentem imitamina nostrae? 15:201 nam tener et lactens puerique simillimus aevo 15:202 vere novo est: tunc herba recens et roboris expers 15:203 turget et insolida est et spe delectat agrestes; 15:204 omnia tunc florent, florumque coloribus almus 15:205 ludit ager, neque adhuc virtus in frondibus ulla est. 15:206 transit in aestatem post ver robustior annus 15:207 fitque valens iuvenis: neque enim robustior aetas 15:208 ulla nec uberior, nec quae magis ardeat, ulla est. 15:209 excipit autumnus, posito fervore iuventae 15:210 maturus mitisque inter iuvenemque senemque 15:211 temperie medius, sparsus quoque tempora canis. 15:212 inde senilis hiems tremulo venit horrida passu, 15:213 aut spoliata suos, aut, quos habet, alba capillos. 15:214 'Nostra quoque ipsorum semper requieque sine ulla 15:215 corpora vertuntur, nec quod fuimusve sumusve, 15:216 cras erimus; fuit illa dies, qua semina tantum 15:217 spesque hominum primae matris latitavimus alvo: 15:218 artifices natura manus admovit et angi 15:219 corpora visceribus distentae condita matris 15:220 noluit eque domo vacuas emisit in auras. 15:221 editus in lucem iacuit sine viribus infans; 15:222 mox quadrupes rituque tulit sua membra ferarum, 15:223 paulatimque tremens et nondum poplite firmo 15:224 constitit adiutis aliquo conamine nervis. 15:225 inde valens veloxque fuit spatiumque iuventae 15:226 transit et emeritis medii quoque temporis annis 15:227 labitur occiduae per iter declive senectae. 15:228 subruit haec aevi demoliturque prioris 15:229 robora: fletque Milon senior, cum spectat inanes 15:230 illos, qui fuerant solidorum mole tororum 15:231 Herculeis similes, fluidos pendere lacertos; 15:232 flet quoque, ut in speculo rugas adspexit aniles, 15:233 Tyndaris et secum, cur sit bis rapta, requirit. 15:234 tempus edax rerum, tuque, invidiosa vetustas, 15:235 omnia destruitis vitiataque dentibus aevi 15:236 paulatim lenta consumitis omnia morte! 15:237 'Haec quoque non perstant, quae nos elementa vocamus, 15:238 quasque vices peragant, animos adhibete: docebo. 15:239 quattuor aeternus genitalia corpora mundus 15:240 continet; ex illis duo sunt onerosa suoque 15:241 pondere in inferius, tellus atque unda, feruntur, 15:242 et totidem gravitate carent nulloque premente 15:243 alta petunt, aer atque aere purior ignis. 15:244 quae quamquam spatio distent, tamen omnia fiunt 15:245 ex ipsis et in ipsa cadunt: resolutaque tellus 15:246 in liquidas rarescit aquas, tenuatus in auras 15:247 aeraque umor abit, dempto quoque pondere rursus 15:248 in superos aer tenuissimus emicat ignes; 15:249 inde retro redeunt, idemque retexitur ordo. 15:250 ignis enim densum spissatus in aera transit, 15:251 hic in aquas, tellus glomerata cogitur unda. 15:252 'Nec species sua cuique manet, rerumque novatrix 15:253 ex aliis alias reparat natura figuras: 15:254 nec perit in toto quicquam, mihi credite, mundo, 15:255 sed variat faciemque novat, nascique vocatur 15:256 incipere esse aliud, quam quod fuit ante, morique 15:257 desinere illud idem. cum sint huc forsitan illa, 15:258 haec translata illuc, summa tamen omnia constant. 15:259 'Nil equidem durare diu sub imagine eadem 15:260 crediderim: sic ad ferrum venistis ab auro, 15:261 saecula, sic totiens versa est fortuna locorum. 15:262 vidi ego, quod fuerat quondam solidissima tellus, 15:263 esse fretum, vidi factas ex aequore terras; 15:264 et procul a pelago conchae iacuere marinae, 15:265 et vetus inventa est in montibus ancora summis; 15:266 quodque fuit campus, vallem decursus aquarum 15:267 fecit, et eluvie mons est deductus in aequor, 15:268 eque paludosa siccis humus aret harenis, 15:269 quaeque sitim tulerant, stagnata paludibus ument. 15:270 hic fontes natura novos emisit, at illic 15:271 clausit, et aut imis commota tremoribus orbis 15:272 flumina prosiliunt, aut exsiccata residunt. 15:273 sic ubi terreno Lycus est epotus hiatu, 15:274 existit procul hinc alioque renascitur ore; 15:275 sic modo conbibitur, tecto modo gurgite lapsus 15:276 redditur Argolicis ingens Erasinus in arvis, 15:277 et Mysum capitisque sui ripaeque prioris 15:278 paenituisse ferunt, alia nunc ire Caicum; 15:279 nec non Sicanias volvens Amenanus harenas 15:280 nunc fluit, interdum suppressis fontibus aret. 15:281 ante bibebatur, nunc, quas contingere nolis, 15:282 fundit Anigrus aquas, postquam, nisi vatibus omnis 15:283 eripienda fides, illic lavere bimembres 15:284 vulnera, clavigeri quae fecerat Herculis arcus. 15:285 quid? non et Scythicis Hypanis de montibus ortus, 15:286 qui fuerat dulcis, salibus vitiatur amaris? 15:287 'Fluctibus ambitae fuerant Antissa Pharosque 15:288 et Phoenissa Tyros: quarum nunc insula nulla est. 15:289 Leucada continuam veteres habuere coloni: 15:290 nunc freta circueunt; Zancle quoque iuncta fuisse 15:291 dicitur Italiae, donec confinia pontus 15:292 abstulit et media tellurem reppulit unda; 15:293 si quaeras Helicen et Burin, Achaidas urbes, 15:294 invenies sub aquis, et adhuc ostendere nautae 15:295 inclinata solent cum moenibus oppida mersis. 15:296 est prope Pittheam tumulus Troezena, sine ullis 15:297 arduus arboribus, quondam planissima campi 15:298 area, nunc tumulus; nam (res horrenda relatu) 15:299 vis fera ventorum, caecis inclusa cavernis, 15:300 exspirare aliqua cupiens luctataque frustra 15:301 liberiore frui caelo, cum carcere rima 15:302 nulla foret toto nec pervia flatibus esset, 15:303 extentam tumefecit humum, ceu spiritus oris 15:304 tendere vesicam solet aut derepta bicorni 15:305 terga capro; tumor ille loci permansit et alti 15:306 collis habet speciem longoque induruit aevo. 15:307 'Plurima cum subeant audita et cognita nobis, 15:308 pauca super referam. quid? non et lympha figuras 15:309 datque capitque novas? medio tua, corniger Ammon, 15:310 unda die gelida est, ortuque obituque calescit, 15:311 admotis Athamanas aquis accendere lignum 15:312 narratur, minimos cum luna recessit in orbes. 15:313 flumen habent Cicones, quod potum saxea reddit 15:314 viscera, quod tactis inducit marmora rebus; 15:315 Crathis et huic Subaris nostris conterminus oris 15:316 electro similes faciunt auroque capillos; 15:317 quodque magis mirum est, sunt, qui non corpora tantum, 15:318 verum animos etiam valeant mutare liquores: 15:319 cui non audita est obscenae Salmacis undae 15:320 Aethiopesque lacus? quos si quis faucibus hausit, 15:321 aut furit aut patitur mirum gravitate soporem; 15:322 Clitorio quicumque sitim de fonte levavit, 15:323 vina fugit gaudetque meris abstemius undis, 15:324 seu vis est in aqua calido contraria vino, 15:325 sive, quod indigenae memorant, Amythaone natus, 15:326 Proetidas attonitas postquam per carmen et herbas 15:327 eripuit furiis, purgamina mentis in illas 15:328 misit aquas, odiumque meri permansit in undis. 15:329 huic fluit effectu dispar Lyncestius amnis, 15:330 quem quicumque parum moderato gutture traxit, 15:331 haut aliter titubat, quam si mera vina bibisset. 15:332 est locus Arcadiae, Pheneon dixere priores, 15:333 ambiguis suspectus aquis, quas nocte timeto: 15:334 nocte nocent potae, sine noxa luce bibuntur; 15:335 sic alias aliasque lacus et flumina vires 15:336 concipiunt.Ætempusque fuit, quo navit in undis, 15:337 nunc sedet Ortygie; timuit concursibus Argo 15:338 undarum sparsas Symplegadas elisarum, 15:339 quae nunc inmotae perstant ventisque resistunt. 15:340 nec quae sulphureis ardet fornacibus Aetne, 15:341 ignea semper erit, neque enim fuit ignea semper. 15:342 nam sive est animal tellus et vivit habetque 15:343 spiramenta locis flammam exhalantia multis, 15:344 spirandi mutare vias, quotiensque movetur, 15:345 has finire potest, illas aperire cavernas; 15:346 sive leves imis venti cohibentur in antris 15:347 saxaque cum saxis et habentem semina flammae 15:348 materiam iactant, ea concipit ictibus ignem, 15:349 antra relinquentur sedatis frigida ventis; 15:350 sive bitumineae rapiunt incendia vires, 15:351 luteave exiguis ardescunt sulphura fumis, 15:352 nempe, ubi terra cibos alimentaque pinguia flammae 15:353 non dabit absumptis per longum viribus aevum, 15:354 naturaeque suum nutrimen deerit edaci, 15:355 non feret illa famem desertaque deseret ignis. 15:356 'Esse viros fama est in Hyperborea Pallene, 15:357 qui soleant levibus velari corpora plumis, 15:358 cum Tritoniacam noviens subiere paludem; 15:359 haut equidem credo: sparsae quoque membra venenis 15:360 exercere artes Scythides memorantur easdem. 15:361 'Siqua fides rebus tamen est addenda probatis, 15:362 nonne vides, quaecumque mora fluidove calore 15:363 corpora tabuerint, in parva animalia verti? 15:364 in scrobe deiecto mactatos obrue tauros 15:365 (cognita res usu): de putri viscere passim 15:366 florilegae nascuntur apes, quae more parentum 15:367 rura colunt operique favent in spemque laborant. 15:368 pressus humo bellator equus crabronis origo est; 15:369 concava litoreo si demas bracchia cancro, 15:370 cetera supponas terrae, de parte sepulta 15:371 scorpius exibit caudaque minabitur unca; 15:372 quaeque solent canis frondes intexere filis 15:373 agrestes tineae (res observata colonis) 15:374 ferali mutant cum papilione figuram. 15:375 'Semina limus habet virides generantia ranas, 15:376 et generat truncas pedibus, mox apta natando 15:377 crura dat, utque eadem sint longis saltibus apta, 15:378 posterior partes superat mensura priores. 15:379 nec catulus, partu quem reddidit ursa recenti, 15:380 sed male viva caro est; lambendo mater in artus 15:381 fingit et in formam, quantam capit ipse, reducit. 15:382 nonne vides, quos cera tegit sexangula fetus 15:383 melliferarum apium sine membris corpora nasci 15:384 et serosque pedes serasque adsumere pennas? 15:385 Iunonis volucrem, quae cauda sidera portat, 15:386 armigerumque Iovis Cythereiadasque columbas 15:387 et genus omne avium mediis e partibus ovi, 15:388 ni sciret fieri, fieri quis posse putaret? 15:389 sunt qui, cum clauso putrefacta est spina sepulcro, 15:390 mutari credant humanas angue medullas. 15:391 'Haec tamen ex aliis generis primordia ducunt, 15:392 una est, quae reparet seque ipsa reseminet, ales: 15:393 Assyrii phoenica vocant; non fruge neque herbis, 15:394 sed turis lacrimis et suco vivit amomi. 15:395 haec ubi quinque suae conplevit saecula vitae, 15:396 ilicet in ramis tremulaeque cacumine palmae 15:397 unguibus et puro nidum sibi construit ore, 15:398 quo simul ac casias et nardi lenis aristas 15:399 quassaque cum fulva substravit cinnama murra, 15:400 se super inponit finitque in odoribus aevum. 15:401 inde ferunt, totidem qui vivere debeat annos, 15:402 corpore de patrio parvum phoenica renasci; 15:403 cum dedit huic aetas vires, onerique ferendo est, 15:404 ponderibus nidi ramos levat arboris altae 15:405 fertque pius cunasque suas patriumque sepulcrum 15:406 perque leves auras Hyperionis urbe potitus 15:407 ante fores sacras Hyperionis aede reponit. 15:408 'Si tamen est aliquid mirae novitatis in istis, 15:409 alternare vices et, quae modo femina tergo 15:410 passa marem est, nunc esse marem miremur hyaenam; 15:411 id quoque, quod ventis animal nutritur et aura, 15:412 protinus adsimulat, tetigit quoscumque colores. 15:413 victa racemifero lyncas dedit India Baccho: 15:414 e quibus, ut memorant, quicquid vesica remisit, 15:415 vertitur in lapides et congelat aere tacto. 15:416 sic et curalium quo primum contigit auras 15:417 tempore, durescit: mollis fuit herba sub undis. 15:418 'Desinet ante dies et in alto Phoebus anhelos 15:419 aequore tinguet equos, quam consequar omnia verbis 15:420 in species translata novas: sic tempora verti 15:421 cernimus atque illas adsumere robora gentes, 15:422 concidere has; sic magna fuit censuque virisque 15:423 perque decem potuit tantum dare sanguinis annos, 15:424 nunc humilis veteres tantummodo Troia ruinas 15:425 et pro divitiis tumulos ostendit avorum. 15:426 clara fuit Sparte, magnae viguere Mycenae, 15:427 nec non et Cecropis, nec non Amphionis arces. 15:428 vile solum Sparte est, altae cecidere Mycenae, 15:429 Oedipodioniae quid sunt, nisi nomina, Thebae? 15:430 quid Pandioniae restant, nisi nomen, Athenae? 15:431 nunc quoque Dardaniam fama est consurgere Romam, 15:432 Appenninigenae quae proxima Thybridis undis 15:433 mole sub ingenti rerum fundamina ponit: 15:434 haec igitur formam crescendo mutat et olim 15:435 inmensi caput orbis erit! sic dicere vates 15:436 faticinasque ferunt sortes, quantumque recordor, 15:437 Priamides Helenus flenti dubioque salutis 15:438 dixerat Aeneae, cum res Troiana labaret: 15:439 "nate dea, si nota satis praesagia nostrae 15:440 mentis habes, non tota cadet te sospite Troia! 15:441 flamma tibi ferrumque dabunt iter: ibis et una 15:442 Pergama rapta feres, donec Troiaeque tibique 15:443 externum patria contingat amicius arvum, 15:444 urbem et iam cerno Phrygios debere nepotes, 15:445 quanta nec est nec erit nec visa prioribus annis. 15:446 hanc alii proceres per saecula longa potentem, 15:447 sed dominam rerum de sanguine natus Iuli 15:448 efficiet, quo cum tellus erit usa, fruentur 15:449 aetheriae sedes, caelumque erit exitus illi." 15:450 haec Helenum cecinisse penatigero Aeneae 15:451 mente memor refero cognataque moenia laetor 15:452 crescere et utiliter Phrygibus vicisse Pelasgos. 15:453 'Ne tamen oblitis ad metam tendere longe 15:454 exspatiemur equis, caelum et quodcumque sub illo est, 15:455 inmutat formas, tellusque et quicquid in illa est. 15:456 nos quoque, pars mundi, quoniam non corpora solum, 15:457 verum etiam volucres animae sumus, inque ferinas 15:458 possumus ire domos pecudumque in pectora condi, 15:459 corpora, quae possint animas habuisse parentum 15:460 aut fratrum aut aliquo iunctorum foedere nobis 15:461 aut hominum certe, tuta esse et honesta sinamus 15:462 neve Thyesteis cumulemus viscera mensis! 15:463 quam male consuescit, quem se parat ille cruori 15:464 inpius humano, vituli qui guttura ferro 15:465 rumpit et inmotas praebet mugitibus aures, 15:466 aut qui vagitus similes puerilibus haedum 15:467 edentem iugulare potest aut alite vesci, 15:468 cui dedit ipse cibos! quantum est, quod desit in istis 15:469 ad plenum facinus? quo transitus inde paratur? 15:470 bos aret aut mortem senioribus inputet annis, 15:471 horriferum contra borean ovis arma ministret, 15:472 ubera dent saturae manibus pressanda capellae! 15:473 retia cum pedicis laqueosque artesque dolosas 15:474 tollite! nec volucrem viscata fallite virga 15:475 nec formidatis cervos includite pinnis 15:476 nec celate cibis uncos fallacibus hamos; 15:477 perdite siqua nocent, verum haec quoque perdite tantum: 15:478 ora cruore vacent alimentaque mitia carpant!' 15:479 Talibus atque aliis instructo pectore dictis 15:480 in patriam remeasse ferunt ultroque petitum 15:481 accepisse Numam populi Latialis habenas. 15:482 coniuge qui felix nympha ducibusque Camenis 15:483 sacrificos docuit ritus gentemque feroci 15:484 adsuetam bello pacis traduxit ad artes. 15:485 qui postquam senior regnumque aevumque peregit, 15:486 exstinctum Latiaeque nurus populusque patresque 15:487 deflevere Numam; nam coniunx urbe relicta 15:488 vallis Aricinae densis latet abdita silvis 15:489 sacraque Oresteae gemitu questuque Dianae 15:490 inpedit. a! quotiens nymphae nemorisque lacusque, 15:491 ne faceret, monuere et consolantia verba 15:492 dixerunt! quotiens flenti Theseius heros 15:493 'siste modum,' dixit 'neque enim fortuna querenda 15:494 sola tua est; similes aliorum respice casus: 15:495 mitius ista feres, utinamque exempla dolentem 15:496 non mea te possent relevare! sed et mea possunt. 15:497 'Fando aliquem Hippolytum vestras si contigit aures 15:498 credulitate patris, sceleratae fraude novercae 15:499 occubuisse neci, mirabere, vixque probabo, 15:500 sed tamen ille ego sum. me Pasiphaeia quondam 15:501 temptatum frustra patrium temerare cubile, 15:502 quod voluit, finxit voluisse et, crimine verso 15:503 (indiciine metu magis offensane repulsae?) 15:504 damnavit, meritumque nihil pater eicit urbe 15:505 hostilique caput prece detestatur euntis. 15:506 Pittheam profugo curru Troezena petebam 15:507 iamque Corinthiaci carpebam litora ponti, 15:508 cum mare surrexit, cumulusque inmanis aquarum 15:509 in montis speciem curvari et crescere visus 15:510 et dare mugitus summoque cacumine findi; 15:511 corniger hinc taurus ruptis expellitur undis 15:512 pectoribusque tenus molles erectus in auras 15:513 naribus et patulo partem maris evomit ore. 15:514 corda pavent comitum, mihi mens interrita mansit 15:515 exiliis contenta suis, cum colla feroces 15:516 ad freta convertunt adrectisque auribus horrent 15:517 quadrupedes monstrique metu turbantur et altis 15:518 praecipitant currum scopulis; ego ducere vana 15:519 frena manu spumis albentibus oblita luctor 15:520 et retro lentas tendo resupinus habenas. 15:521 nec tamen has vires rabies superasset equorum, 15:522 ni rota, perpetuum qua circumvertitur axem, 15:523 stipitis occursu fracta ac disiecta fuisset. 15:524 excutior curru, lorisque tenentibus artus 15:525 viscera viva trahi, nervos in stipe teneri, 15:526 membra rapi partim partimque reprensa relinqui, 15:527 ossa gravem dare fracta sonum fessamque videres 15:528 exhalari animam nullasque in corpore partes, 15:529 noscere quas posses: unumque erat omnia vulnus. 15:530 num potes aut audes cladi conponere nostrae, 15:531 nympha, tuam? vidi quoque luce carentia regna 15:532 et lacerum fovi Phlegethontide corpus in unda, 15:533 nec nisi Apollineae valido medicamine prolis 15:534 reddita vita foret; quam postquam fortibus herbis 15:535 atque ope Paeonia Dite indignante recepi, 15:536 tum mihi, ne praesens augerem muneris huius 15:537 invidiam, densas obiecit Cynthia nubes, 15:538 utque forem tutus possemque inpune videri, 15:539 addidit aetatem nec cognoscenda reliquit 15:540 ora mihi Cretenque diu dubitavit habendam 15:541 traderet an Delon: Delo Creteque relictis 15:542 hic posuit nomenque simul, quod possit equorum 15:543 admonuisse, iubet deponere "qui" que "fuisti 15:544 Hippolytus," dixit "nunc idem Virbius esto!" 15:545 hoc nemus inde colo de disque minoribus unus 15:546 numine sub dominae lateo atque accenseor illi.' 15:547 Non tamen Egeriae luctus aliena levare 15:548 damna valent; montisque iacens radicibus imis 15:549 liquitur in lacrimas, donec pietate dolentis 15:550 mota soror Phoebi gelidum de corpore fontem 15:551 fecit et aeternas artus tenuavit in undas. 15:552 Et nymphas tetigit nova res, et Amazone natus 15:553 haut aliter stupuit, quam cum Tyrrhenus arator 15:554 fatalem glaebam mediis adspexit in arvis 15:555 sponte sua primum nulloque agitante moveri, 15:556 sumere mox hominis terraeque amittere formam 15:557 oraque venturis aperire recentia fatis: 15:558 indigenae dixere Tagen, qui primus Etruscam 15:559 edocuit gentem casus aperire futuros; 15:560 utve Palatinis haerentem collibus olim 15:561 cum subito vidit frondescere Romulus hastam, 15:562 quae radice nova, non ferro stabat adacto 15:563 et iam non telum, sed lenti viminis arbor 15:564 non exspectatas dabat admirantibus umbras; 15:565 aut sua fluminea cum vidit Cipus in unda 15:566 cornua (vidit enim) falsamque in imagine credens 15:567 esse fidem, digitis ad frontem saepe relatis, 15:568 quae vidit, tetigit, nec iam sua lumina damnans 15:569 restitit, ut victor domito remeabat ab hoste, 15:570 ad caelumque oculos et eodem bracchia tollens 15:571 'quicquid,' ait 'superi, monstro portenditur isto, 15:572 seu laetum est, patriae laetum populoque Quirini, 15:573 sive minax, mihi sit.' viridique e caespite factas 15:574 placat odoratis herbosas ignibus aras 15:575 vinaque dat pateris mactatarumque bidentum, 15:576 quid sibi significent, trepidantia consulit exta; 15:577 quae simul adspexit Tyrrhenae gentis haruspex, 15:578 magna quidem rerum molimina vidit in illis, 15:579 non manifesta tamen; cum vero sustulit acre 15:580 a pecudis fibris ad Cipi cornua lumen, 15:581 'rex,' ait 'o! salve! tibi enim, tibi, Cipe, tuisque 15:582 hic locus et Latiae parebunt cornibus arces. 15:583 tu modo rumpe moras portasque intrare patentes 15:584 adpropera! sic fata iubent; namque urbe receptus 15:585 rex eris et sceptro tutus potiere perenni.' 15:586 rettulit ille pedem torvamque a moenibus urbis 15:587 avertens faciem 'procul, a! procul omnia' dixit 15:588 'talia di pellant! multoque ego iustius aevum 15:589 exul agam, quam me videant Capitolia regem.' 15:590 dixit et extemplo populumque gravemque senatum 15:591 convocat, ante tamen pacali cornua lauro 15:592 velat et aggeribus factis a milite forti 15:593 insistit priscosque deos e more precatus 15:594 'est' ait 'hic unus, quem vos nisi pellitis urbe, 15:595 rex erit: is qui sit, signo, non nomine dicam: 15:596 cornua fronte gerit! quem vobis indicat augur, 15:597 si Romam intrarit, famularia iura daturum. 15:598 ille quidem potuit portas inrumpere apertas, 15:599 sed nos obstitimus, quamvis coniunctior illo 15:600 nemo mihi est: vos urbe virum prohibete, Quirites, 15:601 vel, si dignus erit, gravibus vincite catenis 15:602 aut finite metum fatalis morte tyranni!' 15:603 qualia succinctis, ubi trux insibilat eurus, 15:604 murmura pinetis fiunt, aut qualia fluctus 15:605 aequorei faciunt, siquis procul audiat illos, 15:606 tale sonat populus; sed per confusa frementis 15:607 verba tamen vulgi vox eminet una 'quis ille est?' 15:608 et spectant frontes praedictaque cornua quaerunt. 15:609 rursus ad hos Cipus 'quem poscitis,' inquit 'habetis' 15:610 et dempta capiti populo prohibente corona 15:611 exhibuit gemino praesignia tempora cornu. 15:612 demisere oculos omnes gemitumque dedere 15:613 atque illud meritis clarum (quis credere possit?) 15:614 inviti videre caput: nec honore carere 15:615 ulterius passi festam inposuere coronam; 15:616 at proceres, quoniam muros intrare vetaris, 15:617 ruris honorati tantum tibi, Cipe, dedere, 15:618 quantum depresso subiectis bobus aratro 15:619 conplecti posses ad finem lucis ab ortu. 15:620 cornuaque aeratis miram referentia formam 15:621 postibus insculpunt, longum mansura per aevum. 15:622 Pandite nunc, Musae, praesentia numina vatum, 15:623 (scitis enim, nec vos fallit spatiosa vetustas,) 15:624 unde Coroniden circumflua Thybridis alti 15:625 insula Romuleae sacris adiecerit urbis. 15:626 Dira lues quondam Latias vitiaverat auras, 15:627 pallidaque exsangui squalebant corpora morbo. 15:628 funeribus fessi postquam mortalia cernunt 15:629 temptamenta nihil, nihil artes posse medentum, 15:630 auxilium caeleste petunt mediamque tenentes 15:631 orbis humum Delphos adeunt, oracula Phoebi, 15:632 utque salutifera miseris succurrere rebus 15:633 sorte velit tantaeque urbis mala finiat, orant: 15:634 et locus et laurus et, quas habet ipse, pharetrae 15:635 intremuere simul, cortinaque reddidit imo 15:636 hanc adyto vocem pavefactaque pectora movit 15:637 'quod petis hinc, propiore loco, Romane, petisses, 15:638 et pete nunc propiore loco: nec Apolline vobis, 15:639 qui minuat luctus, opus est, sed Apolline nato. 15:640 ite bonis avibus prolemque accersite nostram.' 15:641 iussa dei prudens postquam accepere senatus, 15:642 quam colat, explorant, iuvenis Phoebeius urbem, 15:643 quique petant ventis Epidauria litora, mittunt; 15:644 quae simul incurva missi tetigere carina, 15:645 concilium Graiosque patres adiere, darentque, 15:646 oravere, deum, qui praesens funera gentis 15:647 finiat Ausoniae: certas ita dicere sortes. 15:648 dissidet et variat sententia, parsque negandum 15:649 non putat auxilium, multi retinere suamque 15:650 non emittere opem nec numina tradere suadent: 15:651 dum dubitant, seram pepulere crepuscula lucem; 15:652 umbraque telluris tenebras induxerat orbi, 15:653 cum deus in somnis opifer consistere visus 15:654 ante tuum, Romane, torum, sed qualis in aede 15:655 esse solet, baculumque tenens agreste sinistra 15:656 caesariem longae dextra deducere barbae 15:657 et placido tales emittere pectore voces: 15:658 'pone metus! veniam simulacraque nostra relinquam. 15:659 hunc modo serpentem, baculum qui nexibus ambit, 15:660 perspice et usque nota visu, ut cognoscere possis! 15:661 vertar in hunc: sed maior ero tantusque videbor, 15:662 in quantum verti caelestia corpora debent.' 15:663 extemplo cum voce deus, cum voce deoque 15:664 somnus abit, somnique fugam lux alma secuta est. 15:665 postera sidereos aurora fugaverat ignes: 15:666 incerti, quid agant, proceres ad templa petiti 15:667 conveniunt operosa dei, quaque ipse morari 15:668 sede velit, signis caelestibus indicet, orant. 15:669 vix bene desierant, cum cristis aureus altis 15:670 in serpente deus praenuntia sibila misit 15:671 adventuque suo signumque arasque foresque 15:672 marmoreumque solum fastigiaque aurea movit 15:673 pectoribusque tenus media sublimis in aede 15:674 constitit atque oculos circumtulit igne micantes: 15:675 territa turba pavet, cognovit numina castos 15:676 evinctus vitta crines albente sacerdos 15:677 et 'deus en, deus est! animis linguisque favete, 15:678 quisquis ades!' dixit 'sis, o pulcherrime, visus 15:679 utiliter populosque iuves tua sacra colentes!' 15:680 quisquis adest, iussum veneratur numen, et omnes 15:681 verba sacerdotis referunt geminata piumque 15:682 Aeneadae praestant et mente et voce favorem. 15:683 adnuit his motisque deus rata pignora cristis 15:684 ter repetita dedit vibrata sibila lingua; 15:685 tum gradibus nitidis delabitur oraque retro 15:686 flectit et antiquas abiturus respicit aras 15:687 adsuetasque domos habitataque templa salutat. 15:688 inde per iniectis adopertam floribus ingens 15:689 serpit humum flectitque sinus mediamque per urbem 15:690 tendit ad incurvo munitos aggere portus. 15:691 restitit hic agmenque suum turbaeque sequentis 15:692 officium placido visus dimittere vultu 15:693 corpus in Ausonia posuit rate: numinis illa 15:694 sensit onus, pressa estque dei gravitate carina; 15:695 Aeneadae gaudent caesoque in litore tauro 15:696 torta coronatae solvunt retinacula navis. 15:697 inpulerat levis aura ratem: deus eminet alte 15:698 inpositaque premens puppim cervice recurvam 15:699 caeruleas despectat aquas modicisque per aequor 15:700 Ionium zephyris sextae Pallantidos ortu 15:701 Italiam tenuit praeterque Lacinia templo 15:702 nobilitate deae Scylaceaque litora fertur; 15:703 linquit Iapygiam laevisque Amphrisia remis 15:704 saxa fugit, dextra praerupta Cocinthia parte, 15:705 Romethiumque legit Caulonaque Naryciamque 15:706 evincitque fretum Siculique angusta Pelori 15:707 Hippotadaeque domos regis Temesesque metalla 15:708 Leucosiamque petit tepidique rosaria Paesti. 15:709 inde legit Capreas promunturiumque Minervae 15:710 et Surrentino generosos palmite colles 15:711 Herculeamque urbem Stabiasque et in otia natam 15:712 Parthenopen et ab hac Cumaeae templa Sibyllae. 15:713 hinc calidi fontes lentisciferumque tenetur 15:714 Liternum multamque trahens sub gurgite harenam 15:715 Volturnus niveisque frequens Sinuessa columbis 15:716 Minturnaeque graves et quam tumulavit alumnus 15:717 Antiphataeque domus Trachasque obsessa palude 15:718 et tellus Circaea et spissi litoris Antium. 15:719 huc ubi veliferam nautae advertere carinam, 15:720 (asper enim iam pontus erat), deus explicat orbes 15:721 perque sinus crebros et magna volumina labens 15:722 templa parentis init flavum tangentia litus. 15:723 aequore placato patrias Epidaurius aras 15:724 linquit et hospitio iuncti sibi numinis usus 15:725 litoream tractu squamae crepitantis harenam 15:726 sulcat et innixus moderamine navis in alta 15:727 puppe caput posuit, donec Castrumque sacrasque 15:728 Lavini sedes Tiberinaque ad ostia venit. 15:729 huc omnis populi passim matrumque patrumque 15:730 obvia turba ruit, quaeque ignes, Troica, servant, 15:731 Vesta, tuos, laetoque deum clamore salutant. 15:732 quaque per adversas navis cita ducitur undas, 15:733 tura super ripas aris ex ordine factis 15:734 parte ab utraque sonant et odorant aera fumis, 15:735 ictaque coniectos incalfacit hostia cultros. 15:736 iamque caput rerum, Romanam intraverat urbem: 15:737 erigitur serpens summoque acclinia malo 15:738 colla movet sedesque sibi circumspicit aptas. 15:739 scinditur in geminas partes circumfluus amnis 15:740 (Insula nomen habet) laterumque a parte duorum 15:741 porrigit aequales media tellure lacertos: 15:742 huc se de Latia pinu Phoebeius anguis 15:743 contulit et finem specie caeleste resumpta 15:744 luctibus inposuit venitque salutifer urbi. 15:745 Hic tamen accessit delubris advena nostris: 15:746 Caesar in urbe sua deus est; quem Marte togaque 15:747 praecipuum non bella magis finita triumphis 15:748 resque domi gestae properataque gloria rerum 15:749 in sidus vertere novum stellamque comantem, 15:750 quam sua progenies; neque enim de Caesaris actis 15:751 ullum maius opus, quam quod pater exstitit huius: 15:752 scilicet aequoreos plus est domuisse Britannos 15:753 perque papyriferi septemflua flumina Nili 15:754 victrices egisse rates Numidasque rebelles 15:755 Cinyphiumque Iubam Mithridateisque tumentem 15:756 nominibus Pontum populo adiecisse Quirini 15:757 et multos meruisse, aliquos egisse triumphos, 15:758 quam tantum genuisse virum, quo praeside rerum 15:759 humano generi, superi, favistis abunde! 15:760 ne foret hic igitur mortali semine cretus, 15:761 ille deus faciendus erat; quod ut aurea vidit 15:762 Aeneae genetrix, vidit quoque triste parari 15:763 pontifici letum et coniurata arma moveri, 15:764 palluit et cunctis, ut cuique erat obvia, divis 15:765 'adspice,' dicebat 'quanta mihi mole parentur 15:766 insidiae, quantaque caput cum fraude petatur, 15:767 quod de Dardanio solum mihi restat Iulo. 15:768 solane semper ero iustis exercita curis, 15:769 quam modo Tydidae Calydonia vulneret hasta, 15:770 nunc male defensae confundant moenia Troiae, 15:771 quae videam natum longis erroribus actum 15:772 iactarique freto sedesque intrare silentum 15:773 bellaque cum Turno gerere, aut, si vera fatemur, 15:774 cum Iunone magis? quid nunc antiqua recordor 15:775 damna mei generis? timor hic meminisse priorum 15:776 non sinit; en acui sceleratos cernitis enses. 15:777 quos prohibete, precor, facinusque repellite neve 15:778 caede sacerdotis flammas exstinguite Vestae!' 15:779 Talia nequiquam toto Venus anxia caelo 15:780 verba iacit superosque movet, qui rumpere quamquam 15:781 ferrea non possunt veterum decreta sororum, 15:782 signa tamen luctus dant haut incerta futuri; 15:783 arma ferunt inter nigras crepitantia nubes 15:784 terribilesque tubas auditaque cornua caelo 15:785 praemonuisse nefas; solis quoque tristis imago 15:786 lurida sollicitis praebebat lumina terris; 15:787 saepe faces visae mediis ardere sub astris, 15:788 saepe inter nimbos guttae cecidere cruentae; 15:789 caerulus et vultum ferrugine Lucifer atra 15:790 sparsus erat, sparsi lunares sanguine currus; 15:791 tristia mille locis Stygius dedit omina bubo, 15:792 mille locis lacrimavit ebur, cantusque feruntur 15:793 auditi sanctis et verba minantia lucis. 15:794 victima nulla litat, magnosque instare tumultus 15:795 fibra monet, caesumque caput reperitur in extis, 15:796 inque foro circumque domos et templa deorum 15:797 nocturnos ululasse canes umbrasque silentum 15:798 erravisse ferunt motamque tremoribus urbem. 15:799 non tamen insidias venturaque vincere fata 15:800 praemonitus potuere deum, strictique feruntur 15:801 in templum gladii: neque enim locus ullus in urbe 15:802 ad facinus diramque placet nisi curia caedem. 15:803 tum vero Cytherea manu percussit utraque 15:804 pectus et Aeneaden molitur condere nube, 15:805 qua prius infesto Paris est ereptus Atridae, 15:806 et Diomedeos Aeneas fugerat enses. 15:807 talibus hanc genitor: 'sola insuperabile fatum, 15:808 nata, movere paras? intres licet ipsa sororum 15:809 tecta trium: cernes illic molimine vasto 15:810 ex aere et solido rerum tabularia ferro, 15:811 quae neque concursum caeli neque fulminis iram 15:812 nec metuunt ullas tuta atque aeterna ruinas; 15:813 invenies illic incisa adamante perenni 15:814 fata tui generis: legi ipse animoque notavi 15:815 et referam, ne sis etiamnum ignara futuri. 15:816 hic sua conplevit, pro quo, Cytherea, laboras, 15:817 tempora, perfectis, quos terrae debuit, annis. 15:818 ut deus accedat caelo templisque colatur, 15:819 tu facies natusque suus, qui nominis heres 15:820 inpositum feret unus onus caesique parentis 15:821 nos in bella suos fortissimus ultor habebit. 15:822 illius auspiciis obsessae moenia pacem 15:823 victa petent Mutinae, Pharsalia sentiet illum, 15:824 Emathiique iterum madefient caede Philippi, 15:825 et magnum Siculis nomen superabitur undis, 15:826 Romanique ducis coniunx Aegyptia taedae 15:827 non bene fisa cadet, frustraque erit illa minata, 15:828 servitura suo Capitolia nostra Canopo. 15:829 quid tibi barbariam gentesque ab utroque iacentes 15:830 oceano numerem? quodcunque habitabile tellus 15:831 sustinet, huius erit: pontus quoque serviet illi! 15:832 'Pace data terris animum ad civilia vertet 15:833 iura suum legesque feret iustissimus auctor 15:834 exemploque suo mores reget inque futuri 15:835 temporis aetatem venturorumque nepotum 15:836 prospiciens prolem sancta de coniuge natam 15:837 ferre simul nomenque suum curasque iubebit, 15:838 nec nisi cum senior meritis aequaverit annos, 15:839 aetherias sedes cognataque sidera tanget. 15:840 hanc animam interea caeso de corpore raptam 15:841 fac iubar, ut semper Capitolia nostra forumque 15:842 divus ab excelsa prospectet Iulius aede!' 15:843 Vix ea fatus erat, medi cum sede senatus 15:844 constitit alma Venus nulli cernenda suique 15:845 Caesaris eripuit membris nec in aera solvi 15:846 passa recentem animam caelestibus intulit astris 15:847 dumque tulit, lumen capere atque ignescere sensit 15:848 emisitque sinu: luna volat altius illa 15:849 flammiferumque trahens spatioso limite crinem 15:850 stella micat natique videns bene facta fatetur 15:851 esse suis maiora et vinci gaudet ab illo. 15:852 hic sua praeferri quamquam vetat acta paternis, 15:853 libera fama tamen nullisque obnoxia iussis 15:854 invitum praefert unaque in parte repugnat: 15:855 sic magnus cedit titulis Agamemnonis Atreus, 15:856 Aegea sic Theseus, sic Pelea vicit Achilles; 15:857 denique, ut exemplis ipsos aequantibus utar, 15:858 sic et Saturnus minor est Iove: Iuppiter arces 15:859 temperat aetherias et mundi regna triformis, 15:860 terra sub Augusto est; pater est et rector uterque. 15:861 di, precor, Aeneae comites, quibus ensis et ignis 15:862 cesserunt, dique Indigetes genitorque Quirine 15:863 urbis et invicti genitor Gradive Quirini 15:864 Vestaque Caesareos inter sacrata penates, 15:865 et cum Caesarea tu, Phoebe domestice, Vesta, 15:866 quique tenes altus Tarpeias Iuppiter arces, 15:867 quosque alios vati fas appellare piumque est: 15:868 tarda sit illa dies et nostro serior aevo, 15:869 qua caput Augustum, quem temperat, orbe relicto 15:870 accedat caelo faveatque precantibus absens! 15:871 Iamque opus exegi, quod nec Iovis ira nec ignis 15:872 nec poterit ferrum nec edax abolere vetustas. 15:873 cum volet, illa dies, quae nil nisi corporis huius 15:874 ius habet, incerti spatium mihi finiat aevi: 15:875 parte tamen meliore mei super alta perennis 15:876 astra ferar, nomenque erit indelebile nostrum, 15:877 quaque patet domitis Romana potentia terris, 15:878 ore legar populi, perque omnia saecula fama, 15:879 si quid habent veri vatum praesagia, vivam.