Biblia Sacra interprete Sebastiano Castellione/Exodus

Caput I

Jacobo prognati LXX; post Josephum Israelitarum copia. Eorundem in Aegypto calamitas: in mares Aegypti crudelitas. Obstetricum commiseratio, a Deo remuneratio.

1. Igitur filiorum Israelis nomina, qui cum Jacobo in Aegyptum cum singulis familiis venerunt, haec sunt: 2. Ruben, Simeon, Levis, Judas, 3. Issachar, Zabulon, Benjamin, 4. Dan, Nephthalis, Gadus et Aser: 5. fuitque omnium Jacobi femore procreatorum numerus capitum septuaginta, quorum Josephus jam erat in Aegypto. 6. Mortuo Josepho, ejusque fratribus, et toto illo genere, 7. Israelitae tanto numero et multitudine aucti, propagati, corroborati sunt, ut eis regio illa compleretur.

8. Tum exstitit rex novus in Aegypto, qui Josephum non noverat. 9. Is populo suo persuasit, ut Israeliticum populum, a quo ipsi et numero et viribus superarentur, circumvenirent, 10. ne, si amplius crevisset, et bellum aliquod ortum fuisset, hostibus sese conjungeret, et sibi ex ea terra exitum bello quaereret. 11. Ita impositi sunt populo Israelitico quaestores tributi, qui eum oneribus opprimerent: coactusque est urbes ad armaria aedificare Pharaoni, Pitomam et Ramessem. 12. Sed quanto gravius premebatur, tanto magis crescebat, magisque propagabatur. 13. Quare Israelitarum pertaesi Aegyptii coeperunt in eos majorem imperii asperitatem adhibere, 14. et vitam eis acerbam reddere, arenatum et lateres durius exigendo, et omne rusticani operis genus et servitium asperius cogendo.

15. Tum autem rex Aegypti Hebraeorum obstetricibus (quarum uni Siphra, alteri Phua nomen erat) 16. mandavit, ut, Hebraeis mulieribus obstetricando, in ipso enixu, si animadverterent mares esse, necarent; sin feminas, conservarent. 17. Sed obstetrices Deum veritae, regi dicto audientes non erant, puerosque conservabant. 18.Cumque eas evocasset rex Aegypti, et ex eis quaesivisset, cur ita pueros conservarent, 19.responderunt, multum differre inter Hebraeas mulieres et Aegyptias: illas enim vividas esse, et antequam adsit obstetrix, parere. 20. Itaque et Deus obstetricibus benefecit, et populus crescebat, multumque invalescebat, 21. atque ita fiebat, ut eis Deus per illam obstetricum pietatem familias pararet. 22. Tum imperavit Pharao omni suo populo, ut omnes Hebraeorum mares natos in flumen deicerent, ac feminas conservarent.

Caput II

Moses in cistella, Regia nata filius dictus, Aegyptii percussor, ad Madianitas profugus, ad puteum pro puellis. Ragnelis in eum aequitas. Huic Sephora nupta. Jova Hebraeorum non immemor.

1. Quidam autem de familia Levitica uxorem item Leviticam duxerat, 2. quae mulier quum filium ex eo peperisset, et elegantem esse videret, occultum habuit tres menses, 3. Sed quum amplius occultare non posset, sumit cistam junceam, quam bitumine et pice oblinit, et positum in ea puerum in papyro, ad ripam fluminis exponit, 4. astante procul pueri sorore, ut exploraret, quid eo fieret. 5. Tum Pharaonis filia, quae in fluvium ad lavandum descenderat, pedisse quis ejus secundum flumen ambulantibus, conspicata cistam inter papyrum, mittit ancillam, quae eam petat. 6. Aperta cista, videt infantem vagientem: ejusque miserta, dicit eum ex pueris Hebraeorum esse. 7. Ac quaerenti pueri sorori, vellet ne, ut ei accerseret mulierem nutricem de Hebraeis, quae ei puerum nutriret? 8. Permisit. Igitur puella matrem pueri evocavit, 9. cui illa puerum sibi educandum et enutriendum tradidit, pollicita mercedem. Mulier puerum accepit, eumque nutrivit: 10. jamque factum grandiusculum, ad filiam Pharaonis adduxit, quae eum habuit pro filio, et Mosem nominavit, quod eum extraxisset ex aqua.

11. Quodam autem tempore Moses, ut ex pueris excessit, agnatos suos inviserat: eorumque cognitis oneribus, quum vidisset Aegyptium quendam, qui Hebraeum unum de agnatis suis caedebat. 12. huc illucque circumspexit, et quum neminem adesse videret, Aegyptum occidit, et arena obruit. 13. Altero die egressus, videt duos Hebraeos inter se contendentes, et ex eo, qui alteri faciebat injuriam, quaerit, cur alterum caedat? 14. At ille, “quis te nobis principem,” inquit, “et judicem constituit? an istud dicis, quo me interficias, quemadmodum interfecisti Aegyptium?” 15. Hic Moses territus, ubi rem cognitam esse intellexit, quum Pharao audita re eum ad supplicium quaereret, sibi fuga consuluit, et in Madianitis consedit.

Ibi eo ad puteum sedente, 16. filiae pontificis Madianitarum, quas ille septem habebat, eo venerunt, et hausta aqua alveos impleverunt, ut paternum pecus adaquarent. 17. Quas quum venientes pastores depellerent, surrexit Moses, et eas tutatus, earum pecus adaquavit. 18. Tum illae Raguelem patrem suum adeunt, et quaerenti, qua ratione eo die tam cito venerint? 19. respondent, se ab Aegyptio quodam ab injuria pastorum esse defensasm qui etiam ipsis aquam hauserit, et pecus adaquaverit. 20. Ille quaerit ex filiabus ubi sit? cur hominem reliquerint? jubetque ut eum accersant, quo cibum capiat. 21. Cum illo homine Mosi habitare placuit, eique ille Sephoram filiam suam elocavit: 22. ex qua filium sustulit, quem Gersomum appellavit, quia peregrinus esset in terra extranea. G.L. Item alterum, quem Eliezerem nominavit, quod Deus patrius ei subvenisset, eumque a Pharaonis injuria liberasset. 23. Per id longi temporis spacium Aegypti rege mortuo, Israelitae sub servitute gementes conquerebantur. Horum querimoniae, quas servitus exprimebat, ad Deum pervenerunt, 24. et Deus eorum suspiria exaudivit: recordatusque foederis, quod ei cum Abrahamo, Isaaco et Jacobo intercedebat, 25. respexit Israelitas, eorumque rationem habuit.

Caput III

Ad Mosen pastorem Angelus. Rubus ardens. Hos inter colloquium. Pastoris summissio. Ei pro Hebraeis mandata a Deo.

1. Quum enim Moses pasceret pecus Jethronis soceri sui, sacerdotis Madianitae, eoque pecore post saltum ducto, venisset in divinum montem Horebum, 2. apparuit ei Jovae angelus in flamma ignis de medio rubo: quem rubum igne ardere Moses, neque tamen consumi, videns, 3. tentabat accedere, et tantum ostentum videre, qua nam ratione non exureretur rubus. 4. Sed ubi vidit Jova eum ad spectandum accedere, clamavit ad eum Deus de medio rubo, “Moses, Moses.” “Quid est?” inquit ille. 5. “Ne huc appropinques,” inquit, “detrahe tibi calceos de pedibus; nam locus, in quo stas, sacra terra est.”

6. “Ego sum Deus tui patris,” inquit, “Deus Abrahami, Deus Isaaci, Deus Jacobi.” Hic cum Moses faciem suam abdidisset, Deum aspicere reformidans, 7. Jova sic loquitur, "Quum viderem calamitatem populi mei, qui est in Ægypto, querelamque audirem, quam exprimunt exactores, et ejus labores cognoscerem, 8. descendi ad eum eripiendum Ægyptiis, et deducendum ex ea terra in terram bonam et amplam, in terram lacte et melle affluentem, in locum Chananæorum, Hethæorum, Amorræorum, Pherezæorum, Hevæorum et Jebusæorum. 9. Quare hac Israelitarum imploratione accepta, perspectaque violentia, qua ab Ægyptis urgentur, 10. statui te ad Pharaonem mittere, qui Israelitas meos ex Ægypto educas.” 11. At Moses: "Nam quis ego sum,” inquit, Deum alloquens, “ut Pharaonem adeam, utque Israelitas ex Ægypto educam?” 12. Et ille, "At adero ego tibi; atque hoc erit signi, a me te esse missum, quod, posteaquam populum ex Ægypto eduxeris, Deum hoc ipso in monte colatis.” 13. Hic Moses, "Esto,” inquit Deo, “venero ad Israelitas, dicero me ab eorum Deo patrio ad eos mitti: quærent, quod sit ejus nomen? Hic ego quid illis respondeam?” 14. Cui Deus, "Ero qui ero,” inquit. “Dices Israelitis, Ero mittit me ad vos.” 15. “Sic dices Israelitis,” inquit porro Mosi Deus, “te a Jova Deo patrum ipsorum, Deo Abrahami, Deo Isaaci, Deo Jacobi ad eos mitti. Hoc meum nomen sempiternum, hoc mei in omnem æternitatem monumentum est. 16. I modo, convocatisque Israelitarum senatoribus, dicito, Jovam Deum eorum patrium apparuisse tibi, Deum Abrahami, Isaaci et Jacobi; et demonstravisse, sese de eis et eorum conditione, quam in Ægypto perpetiantur, 17. velle cognoscere, eosque ex Ægyptiis miseris educere in terram Chananæorum, Hethæorum, Amorræorum, Pherezæorum, Hevæorum et Jebusæorum, terram lacte et melle circumfluentem. 18. Postquam hoc illis persuaseris, convenietis regem Ægypti, tu una cum senatoribus Israelitis, et ab eo petetis nomine Dei Hebræorum, in quem incideritis, ut vos sinat tridui iter per deserta progredi, et Jovæ Deo vestro sacrificare. 19. Scio ego, non permitturum Ægypti regem, ut abeatis, nisi vi coactum. 20. Itaque vim adhibebo, Ægyptiosque tot inter eos editis portentis percutiam, ut tandem vos dimittat. 21. Ac ne dum disceditis, inanes discedatis, ponam populum istum in gratiam cum Ægyptiis, 22. ut muliere; a suis vicinis et contubernalibus mulieribus exorent vasa aurea et argentea, atque vestem, quæ vos liberis vestris imponetis, Ægyptumque compilabitis."