Migne Patrologia Latina Tomus 68
Commentaria in epistolas S. Pauli
Commentaria in epistolas S. Pauli (Primasius Adrumetanensis), J. P. Migne 68.0794A
EPISTOLA AD ROMANOS.
CAPUT PRIMUM. 68.0451D|
Paulus, id est pusillus et ultimus; ex Saulo Paulus, sicut ex Abram Abraham, ut etiam 68.0416D| ipso vocabulo novus esset. Servus Jesu Christi. Sicut Isaias dicit: Magnum tibi est vocari servum meum. 68.0417A| Vocatus apostolus. Jam in praescientia ad hoc vocatus et praedestinatus, ut esset apostolus. Segregatus. Sicut in Actibus apostolorum dicit: Segregate mihi Paulum et Barnabam ad opus ad quod elegi eos. In Evangelium Dei, quod ante promiserat. Evangelium bona annuntiatio dicitur, et quod majus bonum quam natum et passum resurrexisse Christum pro nobis? Per prophetas suos in Scripturis sanctis, de Filio suo, qui factus est ei. Ad nutriendam Judaeorum fidem, asserit se illum praedicare quem prophetae annuntiaverunt in Scripturis sanctis. Totus locus iste contra Manichaeos facit, qui alium Deum prophetarum, alium dicunt Novi Testamenti. Ex semine David. Ex Maria, quae de David stirpe venit, sicut Isaias dixit: Ecce Virgo in utero habebit, et pariet filium. Secundum 68.0417B| carnem. Et Photinum exstinxit, et qui solitarium hominem dicit, non intelligens in Christo duas esse substantias. Qui praedestinatus est Filius Dei in virtute secundum spiritum sanctificationis ex resurrectione mortuorum Jesu Christi Domini nostri. Praedestinatus est, ut prior omnibus resurgeret et filiis Dei viam resurrectionis aperiret, ut quomodo caput, sic et corpus ejus resurgeret. Per quem accepimus gratiam et apostolatum ad obediendum fidei in omnibus gentibus. Gratiam, ut credamus et baptizemur, et quia gratis et jam ipse justificatus est nullis meritis suis. Apostolatum vero accepit, quando directus est gentibus praedicare. Pro nomine ejus. Vice nominis ejus fungimur, sicut ipse dicit: Sicut misit me Pater, et ego mitto vos; et, Legatione fungimur pro Christo. In quibus 68.0417C| estis et vos vocati Jesu Christi. Et in vobis Romanis apostolatum accepimus, sicut et in omnibus gentibus. Omnibus qui sunt Romae dilectis Dei. Omnibus Dei fidelibus qui sunt Romae, vocatis sanctis. Vocatione Dei sanctificatis, et gratia, non meritis operum suorum. Gratia vobis. Talis est ubique salutatio ejus, ut et commemoret beneficia Dei, et ea optet in nobis integra permanere, quia gratis nobis peccata donata sunt, non meritis nostris. Et pax a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. Sicut ad Colossenses dicit: Pacificavit omnia quae in coelo et quae in terra sunt, per sanguinem ejus, et quos redemit vult pacificos vivere. Primum quidem gratias ago Deo meo per Jesum Christum. Quia natura Deus omnium, merito et voluntate paucorum est, ideo dixit, Deo meo. Pro omnibus 68.0417D| vobis. Non pro Judaeis solis. Quia fides vestra annuntiatur in universo mundo. Subtiliter laudat, ut provocet ad profectum. Et vere ubique fides clara est Romanorum. Fides, inquit, vestra, fidem dixit esse illorum, quae sine dubio Dei, et a Deo illis infusa est; sed consuetudo Scripturae hoc habet, sicut in Evangelio ait Dominus: Nonne scriptum est in lege vestra, Quia ego dixi, Dii estis? Vel illud: Sicut scriptum est in lege eorum, Quia odio habuerunt me gratis; et alibi: Nunquid lex nostra damnat aliquem inauditum? 68.0418A| Ita ergo fides eorum dicitur, sicut lex eo um, cum nullus ignoret quod lex a Deo sit, sicut et fides. Testis enim mihi est Deus, cui servio in spiritu meo, in Evangelio Filii ejus. Hoc est, cui in toto corde meo prompta devotione et plena veritate deserv o. Quod sine intermissione memoriam vestri facio, semper in orationibus meis obsecrans. Hic ostendit se omnia cum dilectione dicturum, ut ab his libentius audiatur, et dat exemplum sine intermissione orandi. Si quomodo tandem aliquando prosperum iter habeam in voluntate Dei veniendi ad vos. Desidero enim videre vos, ut aliquid impert ar vobis gratiae spiritualis. Aliter etiam prosperum iter non habeo, nisi me voluntas Dei, quae omnia novit, et in bonis omnibus nos praevenit, et praecedit, et fovet, illo direxerit, ubi fructum 68.0418B| aliquem habeam, sicut de apostolis legimus, eos alio ire volentes, alio destinatos, non eo isse quo volebant, sed quo eos Deus misisset, sciens quando et ad quos ire deberent. Ad confirmandos vos. Hic ostendit, qualiter eos superius laudaverit qui ad confirmandum adhuc gratiae indigent spiritalis. Id est, simul consolari in vobis per eam quae invicem est fidem vestram atque meam. Ut per communem fidem invicem consolemur, et de illuminatione sancti Spiritus invicem gratulemur. Nolo enim vos ignorare, fratres, quia saepe proposui venire ad vos. Per commeantes enim fratres audire potuistis dispositionem meam. Ex prohibitus sum usque adhuc. Id est occupatus, dum aliis provinciis praedico, vel revelatione prohibitus, vel forte, sicut alibi dicit: Impedivit nos Satanas. 68.0418C| Ut aliquem fructum habeam in vobis. Mercedem laboris sui nominat fructum. Sicut et in caeteris gentibus, Graecis ac barbaris. Subauditur habeo. Sapientibus et insipientibus debitor sum. Sapientes Graecos dicit, apud quos omnis philosophia est; insipientes barbaros appellat. Ita quod in me promptum est. Paratum est in me. Et vobis qui Romae estis evangelizare. Aeque ut sapientibus Graecis. Non enim erubesco Evangelium. Hoc subtiliter ad taxationem pertinet paganorum, qui merito de incestatoribus diis suis deberent erubescere: nec tamen erubescunt Deum suum Jovem credere, et erubescendum putant, Dominum propter salutem imaginis suae credere, crucifixum cum in altero dedecus, in altero sit insigne virtutis. Et contra eos qui negant Christum 68.0418D| in carne, et erubescunt nativitatem Domini et crucem, qui putant haec indigna Deo, non intelligentes nihil dignius Deo quam quod ad humanam salutem proficit. Nam si incredulis stultitia est, sed credentibus Dei virtus, et Dei sapientia. Virtus enim Dei est in salutem. Nulla major virtus est quam devicta morte, homini vitam perditam reddere, quamvis infirmitas, id est humanitas, in virtute, hoc est in divinitate, incredibilis videatur incredulis. Omni credenti, Judaeo primum et Graeco; justitia enim Dei in eo revelatur. Ut 68.0419A| quomodo Abraham credens ex gentibus per fidem salvatus est, ita et caeteri credentes salventur. Ex fide in fidem, sicut scriptum est: Justus autem ex fide mea vivit. Ex fide Veteris Testamenti justificatur Judaeus, ex Novi, gentilis, dum Judaeus credit quod hoc ante prophetae praedixerint. Item aliter: Ex fide praesenti in futura, quia fides ad invisibilia pertinet, quae et sub Veteri Testamento, et in Novo dono Dei infusa est. Et ideo dicit: Justus autem ex fide mea vivit. Revelatur enim ira Dei de coelo. Contra partem gentium loquitur, dicitque Dei iram per Evangelium revelari. Noverant enim homines et beneficia et plagas exspectare de coelis. Super omnem impietatem et injustitiam hominum. Prima impietas in Deum, peccare est aut per blasphemiam, aut per contemptum. Alia 68.0419B| in parentes, aut injuria, aut despectu. Tertia in extraneum, quia omne contrarium pietati impietas est. Quarta in semetipsos, sicut Sapientia dicit: Qui autem peccant in me, impie faciunt in suas animas. Sive omnem impietatem, quia diversae sunt idolorum culturae, ut impietas ad injuriam Dei, injustitia ad omnia peccata referatur. Eorum qui veritatem in justitia detinent. Qui veritatem nominis Dei in injustitia indignae materiae detinent idolorum. Quia quod notum est Dei, manifestum est in illis. Omnis creatura ostendit se non esse Deum, sed esse alium qui eam fecerit, cui servitio parere necesse sit, naturaliter enim potest scire de Deo quod sit, et quod justus sit, et ipsa creatura non esse a semetipsa, quia major per omnia omnibus nulla est, quia omnes se alterutram vincunt, 68.0419C| aliae magnitudine, ut coelum; aliae claritate ut sol, et luna, vel stellae praeclarae. Deus enim illis manifestavit. Virtutes ejus occultae ex iis quae palam sunt manifestantur. Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur. Si enim ea quae videntur tam praeclara, ab illo facta sunt, ut quidam illa deos putarent, quanto magis factorem sempiternum intelligere potuerunt? Sempiterna quoque ejus virtus et divinitas, ut sint inexcusabiles. Ergo Christus sempiternus, quia Dei virtus et Dei sapientia est. Quia cum cognovissent Deum. Quomodo cognoverunt? sive ex conscientia per insitam sibi rationem, sive ex mundi factura, quia omnia mutabilia sunt, solus Deus incommutabilis. Non sicut Deum glorificaverunt. Non illum per suam magnitudinem 68.0419D| venerati sunt, sed pro Deo idola coluerunt. Aut gratias egerunt. Quia rationabiles ab eo facti sunt. Sed evanuerunt in cogitationibus suis. Putantes se Dei magnitudinem posse comprehendere. Et obscuratum est insipiens cor eorum. Recedentes utique a limine veritatis, creaturam pro Creatore venerando, verum lumen, id est Dei sapientiam perdiderunt. Dicentes enim se esse sapientes. Quasi qui invenirent quomodo invisibilis Deus in simulacrum visibile coleretur. Stulti facti sunt. Non intelligentes Deum non esse, quem homo fecisset. Et mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis et volucris et quadrupedum et serpentum. Hic Jovis cultores appellat, quem propter amores foedissimos 68.0420A| toties asserunt transformatum, velut in cygnum, et taurum. Propter quod tradidit illos Deus in desideria cordis eorum. Tradere dicitur Deus, dum non retinet delinquentes justo judicio, propter arbitrii libertatem ad malum promptissimam. Derelinquit autem dereliquentes se, sicut dicit per Prophetam: Si autem reliqueritis eum, et ipse relinquet vos. Et illud: Dimisi eos secundum desideria cordis eorum, et ibunt in voluptatibus suis. In immunditiam. Quae est in turpibus mysteriis idolorum Ut contumeliis afficiant corpora sua. Dum sibi characteres et ustiones infligunt in consecrationibus idolorum. In semetipsis. Vitam quam amantes nec sibi parcant, ut etiam in hoc erroris sui coenam perferant. Qui commutaverunt veritatem Dei in mendacium. Transtulerunt veri 68.0420B| Dei culturam in mendacium idolorum, qui falso pro diis habentur, fallunt enim, dum hoc se mentiuntur esse quod non sunt. Et coluerunt et servierunt creaturae potius quam Creatori. Non solum dixerunt, sed etiam servierunt, et quicunque alicujus creaturae cupiditate vincitur, ipsi servit; a quo enim quis vincitur, hujus et servus est, in tantum ut et venter sit Deus. Qui est benedictus in saecula. Cui si servissent, et ipsi benedicti in saecula fieri potuerunt. Maledicti ergo, et temporales effecti sunt, qui benedictum in saecula reliquerunt. De talibus enim dicitur: Similiter odio sunt impius, et impietas ejus. Amen. Vere, sive fideliter. Propterea tradidit illos Deus in passiones ignominiae. Propter causas superius memoratas etiam in his flagitiis dimissi sunt, ut passio vitii jam poena 68.0420C| peccati sit. Nam feminae eorum. Ideo ipsa crimina evidenter expressit, ut cognoscas eos rationem perdidisse naturae, qui tamen amentes effecti sunt, ut omnia perverterent, in Deum perversi; neque enim ordinem naturae servare possunt, qui auctorem naturae dereliquerunt. Immutaverunt naturalem usum in eum usum qui est contra naturam. Omnia perverterunt, sicut scriptum est. Infandorum enim idolorum cultura omnis mali caput est, et initium, et finis. Similiter autem et masculi, relicto naturali usu feminae. Quomodo enim ordinem naturae servassent, auctore naturae derelicto? Exarserunt in desideriis suis, invicem masculi in masculos turpitudinem operantes. Effrenata libido modum servare non novit. Et mercedem quam oportuit erroris sui in semetipsis 68.0420D| recipientes. Sic currit ordo, ut qui Domini obliti fuerant, nec se ipsos cognoscerent. Et sicut non probaverunt Dominum. Non nescierunt, sed minime probaverunt. Ille enim Dominum probat habere se in notitia, qui semper tanquam praesentem timet, et peccare non audet. Tradidit eos Deus in reprobum sensum. Id est, relicti sunt in reprobum sensum. Ut faciant quae non convenit. Quae non conveniunt homini facere. Repletos omni iniquitate et malitia. Iniquitatem et malitiam principales causas ostendit esse vitiorum. Fornicatione, avaritia. Fornicationem et avaritiam simul junxit, quia utraeque passiones idololatriae comparantur, sicut dixit in Exodo: Fornicati sunt a Deo suo propter idoli sordem. Nam fornicatio est 68.0421A| Christiano alicui rei adhaerere praeterquam Deo, et multis cupiditatibus corrumpi. Unde dicit Paulus, se uni viro nos virginem castam spopondisse. Nequitia. Ideo insatiabilis est avaritia, quia post Dei divitias quantumvis quis habeat, parum est. Plenos invidia, homicidio. Pulchre homicidium invidiae sociavit, quia prima hujus criminis ipsa materia est, quia primum homicidium et diaboli et Cain de invidia natum est. Contentione. Contentio est, ubi non ratione aliquid, sed animi pertinacia defenditur, et ubi non veritas quaeritur, sed animositas fatigatur. Primitus fraterni sceleris causa ex contentione evenit. Dolo, malignitate. Dolus est occulta malitia blandis sermonibus adornata. Susurrones. Murmuratores, non in facie, sed in aure loquentes, vel de quibus dicitur, Neque 68.0421B| murmuraveritis. Detractores Deo odibiles. De ractores Deo odibiles, quia nihil tam odibile Deo quam idololatria, cui detractio comparatur, cum et idololatra et detractor eradicandi a Scriptura dicantur. Contumeliosos. Qui veloces sunt in verborum injuriis. Superbos. Qui vult supergredi quod est, superbus dicitur, sicut diabolus, qui prodidit hoc quod fuit. Et qui super alios vult esse, infra se fiet. Elatos, inventores malorum. Elatus est qui effertur supra mensuras suas. Parentibus non obedientes. Hoc loco et doctores intellig possunt, parentes animarum. Insipientes. Quia ab ipso fonte sapientiae recesserunt. Incompositos. Omnis insipiens inordinatus. Sine affectione, absque honore. Affectio est adimpletio charitatis. Sine misericordia. Quomodo poterant aliis misereri, qui in se 68.0421C| misericordes esse noluerunt? Qui cum justitiam Dei cognovissent. Per hoc, quod eis naturaliter displicet malum, Dei justitiam cognoverunt. Non intellexerunt. Qui si intellexissent, timuissent; si timuissent, nunquam talia commisissent. Quoniam qui talia agunt, digni sunt morte. Judicii Dei, etsi non in praesentia, futuram tamen non effugient poenam. Non solum qui ea faciunt, sed et qui consentiunt facientibus. Consentiunt suscipiendo doctrinam, vel connivendo [ alias convivendo].
CAP. II.
Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis qui judicas. In quo enim judicas alterum, teipsum condemnas; eadem enim agis quae judicas. Omnes qui hujusmodi judicabant, maxime tamen qui habent examinandi potestatem, non solum judices, 68.0421D| sed et domini conveniuntur. Quia naturali judicio justam factis profert unusquisque sententiam. Omnesque norunt et innocentiam praemio, et malitiam dignam esse supplicio: et ideo inexcusabiles, quia Dei justitiam cognoverunt. Scimus enim quoniam judicium Dei est secundum veritatem in eos qui talia agunt. Utique secundum veritatem est judicium, quo judicabuntur hujusmodi, qui condemnare alios sapuerunt, quae per se committere non timebant. Si enim tu peccator peccatorem tui similem judicas, quanto magis Deus justus te judicabit injustum? Et ideo judicium Dei secundum veritatem est, quippe quem sine personarum acceptione nec amicis suis, nec angelis peccantibus legimus pepercisse. Humanum 68.0422A| autem judicium multis modis corrumpitur. Nam et amore, vel odio, sed et avaritia ac timore, nonnunquam et misericordia depravatur. Existimas autem hoc, o homo, qui judicas eos qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies judicium Dei? Nunquid propterea tibi de impunitate blandiris, quia Deus in praesenti non reddit, et patientiam ejus contemnis? Non tardat, inquit, Dominus promissa, sed patienter agit propter vos, nolens aliquem perire, sed omnes ad poenitentiam converti; bonus est enim exspectando; justus est puniendo. An divitias bonitatis ejus. Abundantiam. Et patientiae et longanimitatis contemnis? ignorans quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducit? Multum se homines per patientiam Dei seducunt, quia non vult statim punire peccantes. 68.0422B| Putant enim eum aut non curare res humanas, aut donare quod differt. Plerique etiam calumniantur, quare in praesenti non reddit? Miseri etiam in hoc ingrati, sicut in omnibus beneficiis Dei, qui ei imputant quod eorum dissimulatur interitus, non intelligentes, quia si statim redderet, nullus jam hominum remansisset, nec ex injustis fierent justi. Quid plura? Paulum quoque ipsum Ecclesia non haberet. Ideo autem hominibus videtur Deus diu exspectare peccantes, quia parvi temporis sumus, et centum annos pro infinito habemus. Ille autem apud quem mille anni tanquam una dies sunt, centum annos pro hora habet. Et ideo hoc parum est ante Dominum, cum et homines aliquantis diebus soleant exspectare peccantes. Humanum est nempe delinquere, humanum 68.0422C| est pro delicto poenitere. Nemo periculosius peccat quam qui peccata defendit. Secundum autem duritiam tuam, et impoenitens cor thesaurizas tibi. Tu autem imprudens aeger ipso remedio ad majora abuteris vulnera, sicut dicit Job: Dedit ei Deus locum poenitentiae, et ille abutitur eo in superbiam. Non agnita enim pietas majus judicium parat, ut vindictam sentiat, qui misericordiam sentire despexit. Iram in die irae. Iram super iram ipse tibi apud Dominum recondis, quaediebus definitis et certis temporibus apparebit non ante diem, qui exspectaris ( Sic). Et revelationis justi judicii Dei, qui reddit unicuique secundum opera ejus. Quia occultus est, etsi videtur modo per speculum in aenigmate, sive per velamen videtur. His quidem qui secundum patientiam boni operis. Boni operis 68.0422D| merces per patientiam exspectatur: quia in praesenti vita non redditur. Per fidem enim ambulamus, et non per speciem, et tunc erit perfectum opus, si in finem usque duraverit. Gloriam. Gloriam illam praedicat, qua sancti fulgebunt ut sol, et honorem. Honorem filiorum Dei. Quid enim honoratius filiis Dei, qui etiam angelos judicabunt? Et incorruptionem. Incorruptionem, gloriam immortalitatis dicit. Quaerentibus vitam aeternam. Qui quaerit vitam aeternam, ista omnia consequetur, et qui habet hanc spem in eo, sanctificat se, sicut dicit: Sancti estote, sicut ille sanctus est. His autem qui ex contentione. Qui evangelicae veritati non credunt, et consentiunt iniquitati, qui relicto Creatore deserviunt creaturae, qui 68.0423A| contra quod sciunt defendunt, contentiosi sunt. Timete contentionem, ne quae sequuntur patiamini. Et qui non acquiescunt veritati. Evangelicae. Credunt autem iniquitati. Quam norunt, qui credere voluerunt iniquitati: non enim aequum, derelicto Creatore omnium, creaturae servire. Ira et indignatio. Haec omnia peccatoribus in judicio praeparantur; tunc erit magna et infructuosa poenitentia. Tribulatio et angustia. Conscientiae et vanae poenitentiae, sicut scriptum est: Tunc dicent inter se poenitentes, et prae angustia spiritus gementes. In omnem animam hominis operantis malum. Quia anima prima peccat, ideo poenam principaliter sentit; sive anima pro homine integro ponitur, sicut dicit quod Jacob in 70 animabus intravit in Aegyptum. Judaei primum, et 68.0423B| Graeci. Primi, quia primo Dominum agnoverunt, et primi in legem gravius praevaricati sunt. Vel primum pro quidem ponit, quia et ipse dicit: Non est personarum acceptio apud Deum, sic primum tempore, non honore. Gloria autem, et honor, et pax omni operanti bonum. Gloria contra iram, honor contra indignationem, pax contra tribulationem et angustiam, et quod superius incorruptionem, hic pacem nominavit. Judaeo primum, et Graeco. Quod ibi in anima dixit Judaei et Graeci, hic ipsum hominem posuit. Et, sicut dictum est, primum hic pro quidem ponit, sive primum, credulitatis tempore, non honore. Non est enim personarum acceptio apud Deum. Ne gentes se de ignorantia excusarent, quia lege naturae sunt praediti, nec Judaei de lege et circumcisione sibi blandiantur, 68.0423C| quia non solum professio, sed et conversatio requirenda est. Quicunque enim sine lege peccaverunt, sine lege peribunt, et quicunque in lege peccaverunt, per legem judicabuntur. Lege litterae, et lege naturae, hoc est, mentis et conscientiae. Pejus enim videtur esse perire quam judicari. Sed cum hoc de gentibus et de Judaeis loquitur, quis audeat dicere, Judaeos qui in lege peccant, non esse perituros, cum in Christo non crediderint? quandoquidem sine fide Christi nemo liberari potest, ac pro hoc ita judicabuntur. Peribunt regno, sed supplicio non peribunt. Quis autem dubitat, sive gentes, sive Judaeos, si Christo non crediderint, perituros? Non enim auditores legis justi sunt apud Deum, sed factores legis justificabuntur. Reddit rationem quare non sint a gentibus meliores, 68.0423D| unde et nos timere debemus, ne audientes legem, et non facientes, cum gentibus pereamus. Nec dicat Judaeus: Sub lege vixi, gentili sum melior. Lex ergo auditores facit: gratia factores. Quis enim dicat non justificatos eos qui fuerunt ex fide legi obedientes? quando nisi justificarentur, non possunt esse obedientes. Sed dicimus lege fieri, ut Deus quid fieri velit audiatur: gratia vero fieri, ut legi obediatur, quia non auditores, sed factores legis justificabuntur. Cum enim gentes quae legem non habent. Ne si diceretur, qui legem litterae non habent, quomodo poterunt judicari? Naturaliter quae legis sunt faciunt, ejusmodi legem non habentes. Sive de his dicit qui naturae legem custodiunt, qui quod sibi nolunt fieri, 68.0424A| aliis non faciunt, sive quod naturaliter etiam gentes laudant bonos, et judicant malos, quod est opus legis; sive de his qui etiam nunc, dum boni aliquid operantur, a Deo accepisse se copiam qua placere Deo valeant, profitentur vitia puniendo. Ipsi sibi sunt lex, qui ostendunt opus legis. Ostendit illos non fuisse sine lege, ut et gentes inexcusabiles faciat, et Judaeis de proprietate legis gloriam tollat. Nam omnis homo de peccato in conscientia erubescit, et de bono facto laetatur. Scriptum in cordibus suis, testimonium reddente illis conscientia. Naturae igitur legem in corde per testimonium conscientiae, sive conscientia testatur legem se habere dum peccat, et gaudere dum peccata superat. Et inter se invicem cogitationum accusantium aut etiam defendentium, in die cum judicabit Deus 68.0424B| occulta hominum. Dicit altercationes cogitationum esse, cum quid aut faciendum, aut non faciendum, diu deliberantes dijudicamus, et secundum hoc nos in die Domini judicandos, quia bonum et malum non ignorasse probamur, sive conscientiae nostrae cogitationes erunt in die judicii ante oculos nostros tanquam historiae agnoscendae, et haec nos aut accusabunt, aut etiam excusabunt. Secundum Evangelium meum per Jesum Christum. Secundum quod annuntio per Jesum Christum, sive per Jesum Christum judicabit Deus occulta hominum. Si autem tu Judaeus. Postquam allocutus est gentium partes, nunc ad Judaeos convertitur, dicens, illum verum Judaeum probari, cujus bona magis sint occulta quam publica. Cognominaris. Nomine, non opere. Et requiescis in 68.0424C| lege. Confidis, vel securus es. Et gloriaris in Deo. Gloriaris quia notus in Judaea tantum Deus, quod solus noveris Deum, vel solus intelligas voluntatem ejus. Et nosti voluntatem ejus. Subauditur Dei, unde beati sumus, si quae Deo placent, nobis nota sint, et faciamus quae jubet. Et probas utiliora instructus per legem. Legendo vel examinando, quia per naturam, licet infirmam, utilia multa probantur, per legem utiliora, quia per gratiam perfectiora. Iterum recapitulat expositionem: Qui in lege requiescis, quomodo transgredieris legem? Qui gloriaris in Deo, quare inhonoras Deum? Qui nosti voluntatem ejus, quare non facis eam? Qui probas utilia, quare sectaris inutilia et vana? Dux caecorum, quomodo viam non vides rectam? Si enim videres, per ipsam utique ambulares, 68.0424D| lumen aliorum, quomodo non abjicis opera tenebrarum? eruditor insipientium, cur etiam timorem Domini, qui est initium sapientiae, reliquisti? Magister infantium, puer es sensu, qui habes formam scientiae et veritatis in lege, nec ipse sequeris, nec alios sequi malo exemplo permittis. Confidis teipsum ducem esse caecorum. Eorum utique qui viam sine luce fidei perdiderunt. Lumen eorum qui in tenebris sunt. In tenebris ignorantiae. Eruditorem insipientium. Qui Dei sapientiam non habent. Magistrum infantium. Sive aetate, sive sensu parvulorum. Habentem formam scientiae et veritatis in lege. Exemplum, quod illos putas sine lege vivere non posse, habes formam, ad quam semper respiciens errare non possis. Qui ergo 68.0425A| alium doces. Quod gentili dixit: In quo alterum judicas, teipsum condemnas. Teipsum non doces. Quare non convenit vita tua doctrinae tuae, et opus tuum destruit fidem tuam, et ita fit ut lex non custodita non solum tibi nihil prosit, sed etiam majoris te criminis reum teneat, ut contemptorem suum. Qui praedicas non furandum, furaris. Quidam dicunt: Furaris Christum, id est, abscondis eum ab hominibus, vel sacras Scripturas, si possis, velis subtrahere. Qui dicis non moechandum, moecharis. Non est una moechatio, nam omne quod totum Deo debes, si alicui praeterquam Deo reddideris, moecharis, sive amorem, sive timorem, sive servitium, sive obedientiam, sive spem, et ideo gravius ab illo delinquitur, a quo perfectio praedicatur. Qui abominaris idola, sacrilegium 68.0425B| facis. Sacrilegium est quod proprie in Deum committitur, quasi sacri violatio, vel praevaricatio mandatorum. Qui in lege gloriaris. Dicens te beatum quod Dei noveris voluntatem. Per praevaricationem legis Deum inhonoras. Exposuit sacrilegium, Nomen enim Dei per vos blasphematur inter gentes, sicut scriptum est. Vae quorum malis operibus nomen Domini fuerit blasphematum, sicut scriptum est: Polluerunt nomen sanctum meum inter gentes, dum dicuntur populus Dei, qui inter gentes captivi, peccatis suis facientibus, demorantur, ut dicerent gentes, Dominum non posse populum suum defendere, se per idola sua exstitisse victores, non intelligentes quod Israel si Dominum tenuisset, semper illis fuerat dominaturus, et per hoc defensor. Circumcisio quidem prodest, 68.0425C| si legem observes; si autem praevaricator legis sis, circumcisio tua praeputium facta est. Prodest tempore suo, sive quia vivere facit Judaeum, et non exterminari. Potest et ita intelligi: Circumcisio prodest, quia facit intelligi esse, quia perspecta, invenitur carnis circumcisione cessante veram cordis esse venturam. Praevaricator legis est, dum non sequitur quod ibi praedictum est. Signum prodest, si res adsit, caeterum signum sine re superfluum erit. Nam et signum quod Cain accepit, hoc significavit quod Judaeos circumcisio discerneret a reliquis. Et sicut ille vagus et profugus cum ipso signo usque ad mortem duravit, sic Judaei usque in finem cum ipso circumcisionis jam inani signo per orbem dispersi, pleni zelo et pavore discurrunt, et nullus eis aufert circumcisionem, sive 68.0425D| sub paganis, sive sub Christianis principibus ipsum signum portant Christi homicidiae, sicut Cain fratricida portavit. Si igitur praeputium justitias legis custodiat. Visibilia indigent invisibilibus, invisibilia non indigent visibilibus, eo quod visibilia imagines sint invisibilium. Circumcisio carnis indiget cordis circumcisione, circumcisio autem cordis non indiget carnis circumcisione, quia imagine non indiget veritas, imago vero indiget veritate. Quare ergo data est circumcisio, si sola non prodest? Primum, ut cognosceretur Dei populus inter gentes vel in bello. Quod autem tali membro signantur, primum haec causa est, ne aliud membrum deturparetur, quod aspectu horreret; deinde propter gratiae promissionem, 68.0426A| in qua erat per castitatem placendum, sive ut Christus significaretur ex circumcisione venturus, usque ad quem futura erat carnalis circumcisio, cujus typum gerens Jesus filius Nave secundo circumcidere jubetur filios Israel. Sed hoc figura fuit, in tantum ut diceretur: In novissimis diebus circumcidet Deus cor tuum. Et: Circumcidite praeputia cordis vestri. Et ut originale peccatum in eo membro ubi insertum fuerat, etiam legis tempore puniretur. Nonne praeputium illius in circumcisionem reputabitur? et judicabit quod ex natura est. Quia habet justitiam, cujus signum est circumcisio. Praeputium legem consummans. Implens. Te qui per litteram et circumcisionem praevaricator legis es? Dum litterae circumcisionem sectaris, spiritus accipere non mereris. Non 68.0426B| enim qui in manifesto Judaeus est. Omnia quae ante circa exteriorem hominem gerebantur, figuram exterioris hominis praeferebant. Neque quae in manifesto in carne circumcisio, sed qui in abscondito Judaeus est. Ipse verus Judaeus est. Et circumcisio cordis in spiritu. De qua scriptum est in lege: In novissimis diebus circumcidet Deus cor tuum, et cor seminis tui. In spiritu, inquit, id est secundum novum testamentum, quod interiora quaerit, quae solus videat Deus, et haec est vera circumcisio. Non littera, cujus laus, non ex hominibus, sed ex Deo est. Littera occidit, spiritus autem vivificat. Lex litterae non est data justis, sed injustis, et ideo laudem hominum merebatur. Lex autem Christi jam non minatur gladium peccantibus, sed promittit praemium libere servientibus, 68.0426C| et ideo laudem a Deo habet, qui solus videt cor, quia ex fide precatur.
CAP. III.
Quid ergo amplius est Judaeo? aut quae utilitas circumcisionis? Reddit rationem quod lex inanis non fuerit, sed quod carnalis circumcisionis praerogativa vana sit, nullis operibus fulta. Interrogat, Quid amplius habeat Judaeus. Respondet sive ex se, sive ex persona Judaeorum, Multum per omnem modum. Nam si ipsius est sensus, Multum per omnem modum; et, Omnis homo mendax, quomodo postea convenit dicens: Si autem iniquitas nostra, et caetera. Postremo, quomodo negat praecellere Judaeos multum per omnem modum? Multa illa utilitas erit, si eloquia, quae meruit accipere, studeat custodire. Primum quidem, quia credita sunt illis eloquia Dei. Quod gentibus 68.0426D| nulla. Quid enim si quidam illorum non crediderunt? Nunquid incredulitas illorum fidem Dei evacuavit? Absit. Nec enim credentibus praejudicat incredulitas transgressorum, et promissio Dei, quae ad Abraham facta est, si circa praevaricatores evacuatur, circa obedientes impletur, quia mentiri veritas nescit, sicut scriptum est: Est autem Deus verax, omnis vero homo mendax. Quia nemo sine peccato, praeter illum solum qui nec nascendo habuit, nec vivendo contraxit. Ideo solus verax, implens quae promisit quia in semine ejus benedicendae essent gentes, et benedicuntur in Christo, et per Christum, quia in ipso per ejus gratiam crediderunt; nam et si incredulis Judaeis evacuata est in eis, qui de populo 68.0427A| ipso dono Domini crediderunt, et impleta est, et usque in finem quotidie plenius adimpletur, quia verax est qui promisit, et fallere nullatenus potest. Est autem Deus verax, omnis autem homo mendax: sicut scriptum est. Ut justus proberis, cum in peccatoribus vindicas: Ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. Vincis cum judicaris, cum mihi peccata mea, me confitente et damnante, dimittis. Ut justificeris, inquit, in sermonibus tuis, est enim Deus verax; nam etsi vacuata est apostolatus benedictio in traditore Juda, sed in Petro, qui fidem conservavit, impleta est. Evacuata est promissio in populo, qui propter transgressiones periit in deserto; impleta est in eis qui in terram sanctam dono Domini, fide cooperante, perducti sunt. Adjicit etiam de psalmo L 68.0427B| testimonium: Ut justificeris, inquit, in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. In psalmi ordine et locutio prophetae ita se habet: O Domine, pronuntiasti quidem sine personarum acceptione te in peccatores vindicaturum, et quidem nunc dum mihi remittis, patientiam tuam mendacium judicant, sed vincis cum judicaris, dum mihi peccata, me confitente et damnante, dimittis, quia non judicas bis in idipsum. Id est, dum homo ipse sui judex culpam in se lamentatione et contritione persequitur, injusta esse pietatis tuae indulgentia non probatur. Dum me immanis commissi reum arguis per prophetam, probas te habere de nostris operibus curam, et vincis eos qui te incuriosum humanorum actuum judicabant. Ideo de isto sensu Apostoli totam expositionem cujusdam 68.0427C| sancti viri posui, ut plenius lectoris sollicitudo imbueretur, et ubicunque sic invenis, paginas plenas, pro instructione hoc posui. Ut justificeris, inquit, in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. Videamus quomodo sibi hoc loco Apostoli sermo consentiat cum testimonio quod ex propheta, sermonem suum confirmaturus, assumpsit. Sententiam hanc evidenter illo sensu Apostolus ponit, quo dudum David sub poenitentiae voce protulerat, dicens: O Domine, de semine meo esse venturum Salvatorem humani generis promisisti: nunc dum me videt populus tuus duplici crimine vulneratum, blasphemare feci filios Israel, ut, dum in adulterio et homicidio perspiciunt reatum meum, te putent esse mentitum, et ideo precem satisfactionis agnosce, et tu remitte quod ipse 68.0427D| condemno, ut cum me indulta propitiatione reparaveris, et dignum promissione tua feceris, in sermonibus tuis justus appareas, et vincas cum a reprehensoribus judicaris, et ita nunc hanc lineam Apostolus sequitur dicens: Licet transgressores Judaei fecerint nomen Domini blasphemari, quo dicatur: Haec erat illa gens sancta et populus electus, qui se nunc transgressione et inexpiabili sacrilegio et crimine impietatis involvit; ecce per scelus praevaricatorum Dei promissa vacuata sunt. Sed non ita est, nam si transgressores a gratia exciderunt, veridicam Domini sponsionem obedientia fidelium consequitur, ac sic confusis illis qui eloquia divina in irritum adducta jactabant, justificatur Dominus in sermonibus suis, 68.0428A| et vincit cum judicatur, dum gratiam ab incredulis repudiatam credentibus confert. Quod vero dicit: Est autem Deus verax, omnis autem homo mendax, et iterum: Si autem iniquitas nostra justitiam Dei commendat, infideles utrumque hoc testimonium in rationabili sensu accipiant. Si autem iniquitas nostra justitiam Dei commendat, quid dicemus? Nunquid iniquus Deus, qui infert iram? Si autem iniquitas nostra justitiam Dei commendat, iniquum est, inquit, si in illos vindicat, qui ideo peccaverunt ut justior appareret: qua enim justitia damnabit injustitiam, si secundum te humana iniquitate fit justior? Hoc loco magistro gentium disserente, duarum ratio vertitur personarum, id est, sub imperitia male interpretantis, et sub doctrina Apostoli refellentis, et tanquam 68.0428B| si Apostolo pars diversa imprudenter credens ita diceret: O Apostole, magnum peccatis nostris solatium contulisti, dicendo quod justificetur Deus in nostrorum indulgentia delictorum, et quia veritatem Dei mendacia nostra commendant, et peccata nostra misericordiae materiam Deo ingerunt, ut per iniquitates nostras ejus bonitas exerceatur et gloria dilatetur, injuste peccata nostra puniuntur, quae ad manifestandam Dei patientiam benevolentiamque proficiunt, statim infert. Hucusque objectio adversa, hic respondet Apostolus illorum sensui: Iniquus est, inquit, Deus, si in illos vindicat per quorum peccata benignus apparet, et non debeo judicari, qui mentior, quia meo mendacio Dei veritas collecta praedicabilior invenitur. Et ideo quanto majora mala fecerimus, 68.0428C| tanto majora bona ab illo pro cujus laude peccavimus, recipiemus. Hoc fortassis ideo imprudentes ita intelligi debere arbitrabantur, quia legimus: Ubi abundavit peccatum, superabundavit gratia, quasi quae peccati det meritum, dum clementiae Dei praestet augmentum. Sed longe aliter intelligenda est ista sententia. Et quod ita per satisfactionem et emendationem consumpta sit abundantia peccatorum, ut emendati non solum veniam, sed etiam praemia mererentur: ut justificeris, inquit, in sermonibus tuis. Hoc testimonium pars adversa ita proposuit quasi dixerit David: Propterea ego peccavi, ut dum me judicas, tu justus appareas, aut misericors, dum remittes; et ideo parcere mihi debes, quia iniquitas mea, aut misericordiam tuam, aut justitiam commendat. Hunc 68.0428D| eorum errorem Apostolus retractat, et interjectis sententiis destruit dicens: Si, quemadmodum aiunt nos quidam dicere, iniquitas nostra justitiam Dei commendat, ergo iniquus est Deus, qui infert iram, cum iniquitas nostra ejus praedicet misericordiam. Secundum hominem dico. Absit. Id est secundum carnalem sensum tuum, vel secundum te, qui de superiori sententia tam imperite sentis et tam imprudenter intelligis. Qua enim justitia damnabit injustitiam, si juxta opinionem tuam humana iniquitate sit justior? Sed non ita est. Nam Deum nostrum non tam peccata quam bonorum operum gesta glorificant, et ideo in puniendis peccatis justus agnoscitur, qui sanctis operibus delectatur. Alioquin quomodo judicabit Deus 68.0429A| hunc mundum, si non bonis bona, et malis mala retribuit, ut justis praemium pro justitia, et peccatoribus quod merentur tribuit? Si enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius, quid? Id est, utquid judicor quasi malefaciens? et non sicut quidam nos dicunt dicere, ut quanto majora mala fecerimus, tanto ampliora bona recipiamus. Adhuc. Insuper. Et ego tanquam peccator. Homo qui mentior. Judicor. A Deo in die judicii. Iste est sensus, tanquam si diceret: O infidelis, ex verbis meis peccatorum tuorum asseris defensionem, dicendo quod justitiam Dei iniquitas nostra commendet, et veritas ejus ex nostris mendaciis crescat, et imbecillitati nostrae comparata, magis magisque major appareat. Sed dum ita malis tuis inimica severitate blandiris, justa damnatione 68.0429B| puniendus es ab illo qui secundum uniuscujuscunque opera judicabit mundum. Unde hic locus ideo difficilior videtur, quia ab imperitis diversae partis quaestionibus obscuratur, sicut alio loco Apostolus irrationabilia objecta proponit et respuit: Quid enim dicimus, permanebimus in peccato, ut gratia abundet? Absit. Et paulo post: Quid ergo? peccabimus, quia non sumus sub lege, sed sub gratia? Absit. Ad extremum Apostolus sensu veritatis evacuans quaestionem ita dicit: Et non sicut blasphemamur, et sicut aiunt quidam nos dicere: Faciamus mala, ut eveniant bona. Et haec stultorum objectio est, quam subjungens destruit dicens: Quorum damnatio justa est. Quid enim justius quam ut aliquis poenam peccati sui sentiat? quam nos negare mentiti sunt, qui nihil 68.0429C| magis quam justum Dei judicium praedicamus. Quid igitur? praecellimus eos? Nos Judaei, id est nullam unde alterutra pars praecellat causam invenio, quia omnes sub peccato esse judicamus, hoc enim ipsa ratio deprehendit, sub peccato esse Judaeos et gentes, ut etiam psalmi testimonio comprobatur. Nequaquam. Ipse respondit sibi. Causati enim sumus. Ratiocinati sumus. Judaeos et Graecos omnes sub peccato esse. Atque gentiles. Sicut scriptum est: Quia non est justus. Psalmus unde hoc testimonium sumpsit, de insipiente loquitur, quod in adventu Christi impletum ostendit, quo tempore nullus justus invenus est. Quisquam. Nec Judaeus, nec Graecus. Non est intelligens, non est requirens Deum. Quia non intelligit, non requirit. Deus autem tunc quaeritur, cum 68.0429D| ejus inquiritur voluntas et impletur. Omnes declinaverunt. Necesse est ut declinet qui requirere noluit firmamentum. Simul inutiles facti sunt. Ad opus ad quod fuerant procreati. Non est qui faciat bonum. Non ergo erat qui faceret bonum, cum Judaeos praevaricatio mandatorum, gentes vero naturae lex condemnaret. Cum ergo ex alterutra parte aliquis bonum fecerit, gratiae se debere noverit, non naturae, sicut propheta ad Dominum referens dicit: Apud quem nemo per se innocens est. Et Isaias in cantico dicit: Domine Deus noster, dabis pacem nobis: omnia enim opera nostra operatus es in nobis. Non est usque ad unum. Quidam dicunt, usque ad Christum. Sepulcrum patens est gutlur eorum Violentiam pestiferi odoris 68.0430A| exaggerant fetore doctrinae. Omnis odor mortis procedit de ore eorum: hoc est verba pestifera et adulatoria quae interficiunt audientes. Ideo enim sepulcra clauduntur, ne in vita positis exhalatione sui generent pestem. Linguis suis dolose agebant. Aliud ore promentes, aliud corde meditantes. Venenum aspidum. Horum serpentum perniciosius caeteris esse fertur venenum. Sub labiis eorum. Id est in corde. Quorum os maledictione. Quidquid enim malo voto dicitur, sine dubio male dicitur. Et amaritudine plenum est. Amaritudo Antichristi contraria est dulcedini verbi Dei. Veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem. Non ad liberandas animas, sed ad perdendas, sive interficientes animas, non illis annuntiando peccata sua, sed adulatione confirmando eas 68.0430B| in ipsis. Unde Paulus dicit: Mundus sum a sanguine omnium. Contritio et infelicitas in viis eorum. Conteruntur et infelices efficiuntur animae in viis eorum, hoc est in doctrinis vel in exemplis conversationis eorum. Et viam pacis non cognoverunt. Doctrinam Patris, qua Deus hominibus pacaretur, non cognoverunt: quia pax nostra Christus est. Hoc egit a capite epistolae, ut ostenderet omnes indigere misericordia Dei, misericordia autem in potestate donantis est. Nemo enim potest dicere se amplius accipere debuisse. Non est timor Dei ante oculos eorum. In timore Dei conclusit: quia si timorem Dei semper ante oculos habuissent, utique non peccassent: neque enim servus audet Domino praesente peccare. Scimus autem quoniam quaecunque lex loquitur, his qui in lege 68.0430C| sunt loquitur. Ne dicerent Judaei, hoc de gentibus dictum est: Quomodo Judaei dixerunt: Non est Deus, non utique verbo, sed opere. Dominum enim confitentur se nosse, factis autem negant. Ergo gentes hic non tangit, sed jam de gentibus prius dixerat, et de eorum sceleribus nemo dubitabat. Ne dicerent hoc de gentibus scriptum, ostendit omne quod in lege de gentibus dicitur, etiam ipsum de Judaeis dici, quia ipsorum principalis est causa. Ut omne os obstruatur. Non solum gentium, sed etiam Judaeorum: cum non habeant unde possint gloriari. Et subditus fiat omnis mundus Deo. Ut sciat se sine gratia Dei salvum esse non posse: vel certe in confessione peccati speret misericordiam, cognoscens se esse in peccatis. Quia ex operibus legis. Hoc contra Pelagianos facit, qui 68.0430D| dicunt quod lex justificet. Opera autem legis circumcisionem dicit, et sabbatum, et reliqua. Non justificabitur omnis. Non justificabitur, quia nihil ad perfectum lex adduxit. Hinc contra eos incipit disputare, magno diuturnoque conflictu, qui gloriabantur in lege, et per legem se justificari credebant, et non per gratiam: docens per ordinem legem non potuisse auferre, sed potius auxisse peccatum, quod aufert gratia, quia lex jubere novit, cui succumbit infirmitas, sicut gratia juvare, qua infunditur charitas. Non dicimus nos justificatos eos fuisse qui fuerunt legi obedientes, sed nisi justificarentur, non essent obedientes. Caro. Homo. Coram illo. Non omnis justitia coram Domino justificat, sed ea quae ex mera Dei voluntate 68.0431A| procedit, non illa cujus praeceptum humanam lactat infirmitatem: sicut istorum quibus tunc justitia Dei non poterat revelari, sed sola eis peccati cognitio demonstrata, quia suam quaerentes statuere, justitiae Dei non erant subjecti. Per legem enim cognitio peccati. Non remissio, non consumptio, sed cognitio, aut quia in oblivione erat lex naturae, aut quia ante legem litterae leviora quaeque non cognoscebantur esse peccata, sicut concupiscentia, et caetera quae non alteri nocebant, sed ipsi. Nunc autem sine lege justitia Dei. Quae nobis a Deo gratis donata est, non nostro labore quaesita. Manifesta est. Quae erat occulta. Testificata a lege et prophetis. Haec justitia legis oraculis praedicata est novissimis ventura temporibus. Justitia autem Dei per fidem Jesu Christi. 68.0431B| Justitia haec, quae confertur per fidem, fides ipsa occulta inspiratione Dei gratiae dono infunditur, non labore humano, nec opere Veteris Testamenti acquiritur, quia, ut dictum est, ipsius donum est ut credamus. Super omnes qui credunt. Non super solos Judaeos. Ostendit illos ideo talem legem accepisse, quia non credebant, quapropter in praesenti sive peccati, sive justitiae meritum referebant. Non enim est distinctio. Omnes enim peccaverunt et egent gloria Dei. Id est, inter Judaeum et gentilem, quia utraque pars in incredulitate conclusa est, et egent gloria Redemptoris, quae in salutem credentium dilatatur. Nam Judaei legem litterae, gentiles naturae legem transgrediendo, pariter peccatores inventi sunt, et per originale peccatum, et per actuale. Justificati gratis. Sine ullis praecedentibus meritis, per baptismum 68.0431C| justificati. Cum omnibus non merentibus gratis peccata donavit, audi gratis, et tace de meritis. Per gratiam ipsius. Quia quod non debebat pro nobis exsolvit, ut nos gratis redemptos salvaret. Per redemptionem quae est in Christo Jesu. De captivitate peccati redempti sumus, non natura, quia natura semper ipsius fuimus, quia qui redimit, suum docet fuisse quem redimit, sicut docet propheta: Gratis venundati estis, et sine pecunia redimemini. Christus ergo nos redemit, sicut dicit Petrus: Scientes quia non corruptibilibus argento et auro redempti estis de vana vestra conversatione, et reliqua; et Paulus: Empti enim estis pretio magno. Redempti ergo sumus de morte, cui per peccatum venditi fueramus, secundum Isaiam dicentem: Quis liber repudii? Peccatis 68.0431D| enim vestris venundati estis. Quam mortem Christus evicit, qui peccatum non fecit, quia omnes debitores eramus morti per peccatum. Ille autem se tradidit morti, cui nihil debebat, ut nos suo sanguine a morte redimeret. Non emit, quia per naturam ipsius fueramus; sed redemit, quia captivi tenebamur. Quem proposuit Deus propitiationem per fidem in sanguine ipsius. In promptu posuit, quia gratis dat, ut nec desperet aliquis, nec de suis meritis extollatur, quia propitiatio et remissio peccatorum per sanguinem est Christi collata, in cujus typo etiam in Veteri Testamento pro peccatis populi victimarum sanguis offerebatur. Ad ostensionem justitiae suae. In hoc dicit ostendisse justitiam, quod indefensam tenuit pro 68.0432A| emendationis nostrae exspectatione patientiam; ita nobis fit misericordia remissionis, dum ille patitur qui nihil peccavit, quia omnia Deus juste facit. Juste ergo diabolus perdidit debitorem, quia injuste occidit innocentem. Propter remissionem praecedentium delictorum. Quare praecedentium? nisi originalium debitorum. In sustentatione Dei. Sustentatio Dei ad majora peccata profecerat. Ad ostensionem justitiae ejus. Ut revelaret justitiam quae ex fide est, hoc est Christum, in hoc tempore novissimo. Ut ipse sit justus et justificans. Qui solus justus inventus est, et quae ipse justificaverit, quia peccatum nescivit, ideo peccata damnavit. Eum qui ex fide est Jesu. Ex fide, inquit, Jesu, quam ipse Jesus dedit, et non ex operibus legis aut naturae. Ubi est ergo gloriatio tua? Exclusa est. 68.0432B| Ad Judaeos dicit. Ubi est elatio tua, in qua gloriabaris te meliorem esse per circumcisionem carnalem? Exclusa est gloriatio tua. Per quam legem? factorum? Non, sed per legem fidei. Sequitur: Nunquid per factorum, id est opera legis? et respondet: Non, sed legem fidei. Legem dicit fidei gratiam, per quam ad Christum accedimus, per quam fidem accipimus. Arbitramur enim justificari hominem per fidem. Definimus, certi sumus, hoc judicamus. Sine operibus legis. Addendo legis, ostendit esse et fidei opera. Quomodo ergo Jacobus ait: Fides sine operibus mortua est? Sed Paulus de operibus legis dicit, Jacobus autem de operibus quae fidelem hominem esse probant, sicut ipse in sequentibus exponit: Ostende mihi ex operibus fidem tuam. Opera sunt per quae fides agnoscitur. An 68.0432C| Judaeorum Deus? Nonne omnes Deus fecit, et similiter de omnibus cura est ei? Non solum vobis, sed et gentibus venit Christus ex lege promissus, imo magis ipsis. Tantum. Quasi Judaei dicant: Sed gentes Deum dereliquerunt, et respondeatur eis: Et vos. illi peccaverunt, et vos. Sed nos convertimur, et illi. Nobis Christus venit promissus, et illis. Non ergo vester tantum est Deus, aut quasi vos nesciatis quod omnes ex Adam nati sunt, et quod scriptum sit, gentes Christo credituras, sicut dicit: Domus mea, domus orationis vocabitur omnibus gentibus. Et iterum: Audite vocem tubae, et dixerunt: Non audiemus. Propter hoc audient gentes. Nonne et gentium? Ex gentibus credentium, quia frequenter prophetae de eorum vocatione dixerunt. Imo et gentium. Id est 68.0432D| multo magis et gentium, quia ante legem sancti Deo placuerunt. Optime autem modum servavit in verbis: imo dixit, ut ostenderet magis gentes, quia ante fuerunt sancti praeputiati quam circumcisi, et Abraham ante circumcisionem justificatus credidit. Quoniam quidem unus Deus qui justificat circumcisionem ex fide. Utramque gentem per fidem Christi salvandam esse denuntiat, hoc est, ex fide. Nam nec praeputium, nec circumcisio sine fide justificatur. Et praeputium per fidem. Sicut Abel, Noe; et caeteri. Legem ergo destruimus per fidem? Absit. Legem ergo per fidem destruimus, quae circumcisionem docuit? Absit. In tantum ut dicat Moysen propter circumcisum filium pene interfectum fuisse. Ne ergo illi dicerent: 68.0433A| Legem ergo destruis, in qua omnes qui crediderunt justi circumcisi fuerunt ante legem incircumcisi, sed tamen nullus incircumcisus in lege. Non solus, ait, non destruo, sed confirmo, dum hanc praedico circumcisionem, quam ille praedixit: In novissimis, inquit, diebus circumcidet Dominus Deus cor tuum, et cor seminis tui, ad Deum tuum amandum. Haec est fides. Tunc destruerem legem, si illam mentitam dicerem, hoc est non cessaturam, cum illa se promiserit cessaturam, sicut dicit Jeremias: Dabo vobis testamentum novum. Et Isaias: Ex Sion egredietur lex, et verbum Domini de Jerusalem. Sed legem statuimus. Stare facimus, dum probamus verum esse quod dixit de antiquis justis et gentibus credituris, et spiritualem circumcisionem venturam, dum hoc efficit 68.0433B| fides, quod lex jubet, quae fides si non sit, jubet tantum lex, et non implentes jussa reos tenet, quae non impletur, nisi per charitatem, quam Spiritus sanctus infundit per gratiam suam.
CAP. IV.
Quid ergo dicimus invenisse Abraham patrem nostrum? Revocat illos ad caput circumcisionis, ut quod initio constiterit, id habeatur in toto. Circumcisio in carne est, fides autem in mente consistit. Abraham secundum fidem per praeputium pater est gentium, secundum carnem pater est circumcisionis. Fides autem qua pater est gentium, non in carne, sed in mente consistit. Secundum carnem. Id est secundum carnis circumcisionem. Si enim Abraham ex operibus justificatus est, habet gloriam. Quomodo ex operibus, cum et ipse ex gentibus venerit? Sed non apud Deum. Sed apud semetipsum habet, quia jussa perficit; 68.0433C| aliter ergo nihil. Illi Deus donavit, sed ex se, sed ex operibus suis habuit gloriam. Sed quia illum fides a Deo donata sine operum praesumptione justificat, non sibi, sed Domino ex gratuita largitate dat gloriam. Dicit ergo beatum Abraham non ex operibus (quia ante legem fuit), sed ex fide (quia promissis Dei credidit) invenisse justitiam, et quia fides per gratiam Dei non solum peccatorem, sed et impium pro Dei bonitate justificat, dum non ex operibus habet fiduciam, sed per omnia se Deo intelligit debitorem, quia nihil invenit quod sibi arrogare possit ex meritis. Quid enim Scriptura dicit? Scripturam interrogemus. Credidit Abraham Deo. Probavit, et ideo apud Deum habet gloriam. Tam magna fuit dono Dei 68.0433D| fides Abrahae, ut et pristina ei peccata donarentur, et sola ei pro omni justitia duceretur, accepto et tanto amore flagravit, ut deinceps semper Deo placeret. Et reputatum est illi ad justitiam. Compensatum sola fides. Ei autem qui operatur, merces non imputatur secundum gratiam, sed secundum debitum. Exponit ipsum exemplum. Et quia lex opera requirit, per quae elatus fuerat Pharisaeus; cum ergo justificat impium divina miseratio, locum meriti non potest habere praesumptio. Debitor enim est antequam pareat praeceptis, et nisi paruerit, damnatus. Si autem fecerit, non habet gloriam, quia inutilis servus est, qui nihil amplius operatur. Si vero qui non operatur. De 68.0434A| circumcisione dicit, et caeteris hujusmodi. Credenti autem in eum, qui justificat impium. Impium per solam fidem justificat, non opera, quae non habuit; si enim secundum opera, puniendus est, non liberandus. Simul attendendum non peccatorem justificari per fidem, sed impium. Reputatur fides ejus ad justitiam, secundum propositum gratiae Dei: sicut et David dicit. Sicut Abrahae; et nostra filiorum ejus per gratiam. Beatitudinem hominis. Magna beatitudo est, sine labore legis, vel poenitentiae fidem per solam gratiam promereri, secundum propositum Dei, quo proposuit gratis peccata dimittere. Cui Deus accepto fert justitiam sine operibus. Illi accepto fertur justitiam sine operibus, qui per fidem, qua primum Deo credidit, et de praeterito absolvitur, et de praesenti justificatur, 68.0434B| et ad futura fidei opera praeparatur. Probare vult et in ipsa lege praedici, justitiam sine operibus prodesse, nec se hoc suo defendere, sed prophetae exemplo firmare. Quod remittitur, non est, quod tegitur non patet, et ideo nec imputatur. Beati quorum remissae sunt iniquitates. Contra Judaei arrogantiam, quia beatitudo et remissio peccatorum credulitatis opus est, non laboris. Quidam dicunt remitti peccata per baptismum, tegi lacrymis poenitentiae, non imputari ulla peccata in martyrio. Quamvis totum in fide baptismi possit intelligi, tamen cum remissa fuerint delicta, diligitur Deus. Cui enim plus dimittitur, plus diligit, et ideo charitas operit multitudinem peccatorum, ut superet dilectio pristinum contemptum. Non autem imputat, dum bonis ejus deinceps 68.0434C| operibus, quae per charitatem fiunt, delectatur, nec reminiscitur ejus ante factorum. Et quorum tecta sunt peccata. Charitate. Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum. Ne rememoratur. Beatitudo ergo haec in circumcisione, an etiam in praeputio? Volunt aliqui istam beatitudinem tribus temporibus assignare, Naturae, Circumcisioni et Christianitati, sed ut eos a gloria privilegii excludat, ipse dicit, non in circumcisione, sed in praeputio. Dicimus enim quia reputata est Abrahae fides ad justitiam. Quia utrique confitemur justificatum; quia ergo de Abraham tractamus, quod de ipso inveniret ratio, hoc in omnibus accipiamus, hoc omnes indubitanter teneamus, quia fides haec non soli Abrahae profuerit, sed omnibus qui credulitatis suae sequuntur exemplum, sicut in 68.0434D| sequentibus legimus, ut reputetur illi ad justitiam. Quomodo ergo reputata est, in circumcisione, an in praeputio? Videamus utrum propterea justus, quia circumcisus; an ideo circumcisus, quia justus inventus est: utrum circumcisio de justitia, an justitia de circumcisione sit nata. Non in circumcisione, sed in praeputio. Ante justificatus est quam circumcideretur. Non ergo propter circumcisionem justificatus est. Et signum accepit circumcisionis. Ne dicerent: Quid ergo circumcisus est, si non indigebat circumcisione? Signum est, inquit, justitiae, non augmentum. Item aliter: Ut ostenderet quam justus et fidelis esset, qui dolorem sibi ex mandato Dei non dubitavit inferre, 68.0435A| non putans superfluum, quod ab scientiarum Domino jubebatur, sicut nec parricidium impium, quod fons praeceperat pietatis. Signaculum justitiae fidei. Ut significaret justitiam Christi, quae ex fide est, quae nunc est in praeputio, sive quae ei in praeputio est nata. Item aliter: Tam perfecta fuit fides cujus, ut signaculum mereretur, semper res plena signatur et magna. Quae est in praeputio. Nunc in his quae ex gentibus credunt. Ut sit pater omnium credentium per praeputium. Ut omnes qui ex gentibus credunt, secundum fidem filii sint Abrahae: dum et illis sola fides ad justitiam reputatur, etiam et ipsi circumcisi non carne, sed corde: sive quia ante circumcisionem justus esset praeputiatorum pater justorum. Ut reputetur et illis ad justitiam, et sit pater circumcisionis. 68.0435B| Cum justificati fuerint, circumcisi sunt: quia praeputiatus si justus est, praeputium ejus in circumcisione reputabitur. Modo enim signo non est opus, per quod ab hominibus cognoscatur. Non enim una gens est Dei, sed ex omnibus congregatio: quia jam venit exspectatio gentium Christus. Non his tantum qui sunt ex circumcisione fideles, sed et his qui sectantur vestigia fidei, quae est in praeputio patris nostri Abrahae. Si illum imitantur. Non enim per legem. Non per legem, sed ante legem: quia in lege quidem de fide et promissione Abrahae creditum est: sed Moyses, qui scripsit legem, postea fuit. Deinde ipse ad Galatas dicit: Quia post quadringentos et triginta annos facta est lex quae non irritum facit ad evacuandam promissionem. Promissio Abrahae, aut 68.0435C| semini ejus, ut haeres esset mundi. Non per circumcisionem. Sed per justitiam fidei. Ut in semine Abrahae, id est Christo, benedicerentur omnes gentes, cui datae sunt a Patre gentes in haereditatem; sive ut cum eo requiescant gentes, sicut dicit Salvator: Venient ab Oriente et Occidente, et recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob. Si enim qui ex lege haeredes sunt. Si ex circumcisione, secundum vos: si illi soli, ut vos vultis, haeredes, non reddidit Deus Abrahae quod promisit per justitiam ut pater esset multarum gentium, et videtur sine causa credidisse. Sed non ita est: nam implevit Deus Abrahae promissionem, quia ex omni parte mundi gentes credunt in Christo. Exinanita est fides, abolita est promissio. Ergo nemo justificatur ex fide, nec ipse Abraham. 68.0435D| Sed quoniam fides exinaniri non potest, nec promissio aboleri, superest ut non sit ex lege haereditas, sed per justitiam fidei. Lex enim peccata non donat, sed indicat [Alias vinditat sive judicat ]. Et ideo non potest filios facere Abrahae, quia secundum quod omnes sub peccato inventi sunt, omnes erant puniendi. Ideo ergo ex fide, ut dimissis per gratiam peccatis, fiant filii Abrahae. Lex enim iram operatur. Quae injustis est posita, quae magis gravavit peccantes, non absolvit, quia injustis est posita: in praesenti enim poenam transgressoribus inferebat. Lex enim quid aliud quam sola littera est eis qui eam legere noverunt, et implere non possunt? quae talibus littera est, quia non est adjutrix legentium, sed testis 68.0436A| peccantium. Ideo quippe lex iram operatur, ut territo atque converso ad justitiam legis implendam Dei misericordia gratiam largiatur per Jesum Christum Dominum nostrum, qui est Dei sapientia; de quo scriptum est: Legem et misericordiam in lingua portat. Legem, quae terreat, misericordiam, qua subveniat. Cognitio itaque legis facit superbum praevaricatorem: per donum autem charitatis delectat legis esse factorem. Lex, inquit, iram operatur, hoc ideo, quia ira Dei major est in praevaricatorem, qui per legem cognoscit peccatum et tamen facit. Ubi enim non est lex, nec praevaricatio. Quae propter transgressionem posita est: ubi enim venit ex lege praeceptio, abundavit et praevaricationis occasio. Ideo ex fide. Haeredes ex fide, non ex lege. Ut secundum gratiam. 68.0436B| Diligenter adverte, quia secundum gratiam dixit, ut cesset praesumptio, quae sibi blanditur de meritis. Firma sit promissio omni semini. Non ei qui ex lege est solum, sed et ei qui ex fide est Abrahae. Quia omnes gentes credunt, et completur promissio Abrahae. Qui est pater omnium nostrum, sicut scriptum est. Pater et praeputiatorum et circumcisorum. Hoc loco ubi Abraham multarum gentium pater dicitur, Judaeorum superbia confunditur, quia Judaeorum per carnem, gentium per fidem est pater. Quia patrem multarum gentium posui te ante Deum, cui credidisti. Quia per se nec unius filii poterat pater esse. Qui vivificat mortuos. Ad generandum mortuos dicit, ut et praesertim Saram, ut praesertim clausae conveniat: quia fructum sobolis, quem aetas non obtinuerat, fides perfecta 68.0436C| promeruit. Et vocat ea quae non sunt, tanquam ea quae sunt. Quamvis in principio vocaverit ea quae non erant, et ad nutum jubentis statim esse coeperunt, tamen hic de filii desperata conceptione significat. Qui contra spem. Contra spem naturae erat ut vetula pareret, et semen suum sicut stellas coeli futurum: In spem credidit. In spe potentiae Dei. Ut fieret pater multarum gentium. Quia adhuc unius filii pater erat. Secundum quod dictum est: Sic erit semen tuum sicut stellae coeli et arena maris. Quia scientibus legem loquebatur Apostolus, in arena Judaeos, in stellis gentes, quae credunt significavit: illos terrenos, istos coelestes intellige; quia etiam de ipso genere Judaeorum primitivorum Ecclesia, quae credidit, coelo et stellis merito comparatur. Et non est infirmatus fide, 68.0436D| nec consideravit corpus suum emortuum, cum fere centum annorum esset, et emortuam vulvam Sarae. Nihil naturae considerat fides: quia in his quae promittit Deus, facile natura suo servit auctori. Quaeritur quomodo Abraham postea de Cethura filios generaverit, qui de Sara ante non potuit. Idcirco de Sara non genuit, quia anus erat et sterilis. De illa vero quae in aetatis juventute posita erat, facile valuit procreari. In repromissione autem Dei non haesitavit diffidentia, sed confortatus est fide, dans gloriam Deo. Nec de senectutis impossibilitate, nec de promissionis magnitudine dubitavit: quia non ad annos suos, sed ad Omnipotentis promissa respexit, dans gloriam Deo, tanquam de percepto gratias agens. Plenissime sciens 68.0437A| quia quaecunque promisit Deus, potens est et facere. Id est, certissime. Ipse igitur fidem gentium facit, qui potens est facere quod promisit. Ipse ergo operatur in cordibus nostris fidem miro et ineffabili modo ut credamus. Ideo et reputatum est illi ad justitiam. Non est autem scriptum tantum propter ipsum, quia reputatum est illi. Quia si credidit. Et aliter, Advertendum quia apud Deum non solum devotio operis habet meritum, sed etiam firma et perfecta credulitas. Sed et propter nos, quibus reputabitur. Non ut sciremus tantum qualis fuerit, sed ut nobis omnibus exemplo sit, ut filiis pater: sicut omnia exempla sanctorum, sive tentationes, ut se ipsi scirent, et nos eorum exempla sequeremur. Ideo tentantur sancti, ut ipsi se agnoscant: ideo probati justificantur, 68.0437B| ut nos eorum vestigia subsequamur. Credentibus in eum, qui suscitavit Jesum Christum Dominum nostrum a mortuis. Videamus quo ordine hoc loco ad Christi transierit resurrectionem: id est, et nobis reputabitur, si tam perfecte crediderimus Christum a mortuis resurrexisse, quomodo ille credidit corpus Sarae emortuum posse ad concipiendum vivificari. Qui traditus est propter delicta nostra. In traditione misericordia, in resurrectione potentia demonstrata est: et ut novae ex resurrectione vitae, quae est justificatio nostra, nobis daretur exemplum; ut peccata nostra portaret, mortuus est: resurrexit ut per resurrectionem suam gloriam nostrae justificationis ostenderet. Et resurrexit propter justificationem nostram. Ideo mortuus est, ut vitam mortuis redderet. 68.0437C| Ideo in ipso corpore quo est crucifixus apparuit, ut fidem atque justitiam credentium confirmaret, cum in plenitudine promissionis fructum sive credulitatis agnosceret.
CAP.
Justificati igitur. Cum Judaei et gentes inter se disceptarent, et illi de antiquae legis operibus, hi de nova Christi vocatione praesumerent, pertractata causa quia nemo eorum est ex merito suo justificatus, sed omnes per gratiam, quae fidem infundit, et veritatem ostendit; et quod nec genus, nec circumcisio, sed fides faciat filios Abrahae, qui ante circumcisionem ex sola credulitate justificatus est: qua ratione conclusa pacem eos habere hortatur ad Deum, quia nemo suis meritis, sed omnes Dei gratia et misericordia sunt salvati. Ex fide. Quae ex 68.0437D| Deo est, ut credamus; sicut et ad Galatas dicit: At ubi venit fides, jam non sumus sub paedagogo. Et ad Hebraeos: Aspicientes in auctorem et consummatorem fidei Jesum Christum. Pacem habeamus ad Deum. Vel subjecti simus Deo: vel pacem Dei, non saeculi habeamus. Per Dominum nostrum Jesum Christum. Non ex operibus, per quem habemus accessum per fidem in gratiam istam. Per quem accessimus prope, qui eramus longe. In qua stamus. Quia ante gratiam jacebamus. Et gloriamur in spe gloriae filiorum Dei. In hoc quod incredibile videtur, nos per fidem gloriamur filiorum Dei sperare nos adoptionem, tantumque est 68.0438A| quod speramus, quantum ex se praesumere nullus auderet, quia in sola Dei virtute est, ut homo in filiorum Dei numero possit ascendere; ostendit et nos habere unde recte et sine periculo gloriemur. Magna enim gloria est per fidem ac spem in numero filiorum Dei adscisci. In spe gloriae filiorum Dei illud nobis promittitur, quod, sicut dictum est, sperare nullus audebat: quod si forte in mentem alicujus incidisset, poterat aestimare se in blasphemiam incurrisse: quod adeo magnum est, ut a multis pro ipsa magnitudine incredibile videatur: eo quod speramus gloriam filiorum Dei nos consecuturos. Non solum autem, sed etiam gloriamur in tribulationibus. Ideo in tribulationibus gloriatur, quia per eas patientiae virtus ostenditur, et de patientia fidei approbatio nascitur: spes 68.0438B| vero de invicti animi probatione nutritur. Gloriantur ergo sancti de tolerantia tribulationis sine periculo vanitatis. Non solum enim in gloria spei, sed etiam in saluberrimis nobis tribulationibus gloriamur, scientes quantam habeat remunerationem, sicut ait Jacobus: Omne gaudium existimate, fratres mei, cum in tentationes varias incideritis. Et illud: Beatus vir qui suffert tentationem: quia cum probatus fuerit, accipiet coronam vitae. De tribulatione enim gloriosa permittitur nobis ut gloriemur: quod et si fecerimus, tale est quale si quis, nummo aeneo aut plumbeo contempto, gemmam regiam consequatur. Quanquam non sit digna comparatio: quia hic, quamvis pretium distet, manet tamen utriusque corruptio: ibi derogant parvis magna, et caducis succedunt aeterna. Scientes 68.0438C| quod tribulatio. Sciri jam dicitur, quod firmissime creditur. Patientiam operatur. In tribulatione apparet patientia sive augetur. Optant fideles aliquid pati pro nomine Domini, ut acquirant de tribulatione finienda praemia sine fine mansura. Patientia autem probationem: probatio vero spem. Qui in omnibus patiens fuerit, probatus est. Vasa enim figuli probat fornax, et homines justos tentatio tribulationis. Spes autem non confundit. Spes futurorum omnem confusionem expellit praesentium, unde probatur non habere spem, qui praeceptis Christi confunditur. Quia charitas Dei. Quomodo nos Deus diligat ex hoc cognoscimus, quia non solum nobis per mortem Filii sui peccata dimisit, sed etiam donum in nobis sancti Spiritus contulit, qui purgat et illuminat occulta cordium, et jam nunc 68.0438D| revelat gloriam futurorum. Diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis. Magnitudo beneficiorum excitat in se magnitudinem charitatis, quae perfecta timere non novit, neque confunditur: quae tamen in nobis non per proprium meritum, sed per Spiritum sanctum donatur: quia ipsa charitas plenitudo legis esse cognoscitur. Et ideo nemo in se, sed in Deo, cujus donum est, glorietur: nec dicat: Ego naturali legi credidi, et sic accepi Spiritum sanctum: quia nemo praevenit Deum, sed illius semper misericordia praevenimur. Utquid enim Christus cum adhuc infirmi essemus. Vult hinc ostendere, 68.0439A| quia pro impiis mortuus est, et beneficiorum ejus magnitudinem commendare, ut indebite ab eo tantum dilecti, quantum eum diligere debeamus, videamus, aut si tam sancto et tanto beneficio aliquid praeponendum sit, cum ille nobis impiis nec vitam suam praeposuerit, nec denegaverit mortem. Secundum tempus pro impiis mortuus est. Sive quia in ultimo saeculi passus est Christus, sive ad praesens, vel ad tridui tempus, ut praedicabatur, est mortuus. Qui ergo pro impiis mortuus est dicens, ostendit, quod pium Dominum usque ad mortem diligere debeamus, quem pro impiis servis cruciatum mortis excepisse cognoscimus: simulque notandum, quod ait, pro impiis, ut praesumptio humana reprimatur, ne suis meritis aliquid tribuat. Vix enim pro justo quis moritur. Hoc 68.0439B| contra Pelagium facit qui negat originale peccatum, quod si hominem non obligasset, mors Christi non fuisset necessaria. Dignum autem est ut homo pro confessione boni Domini vitam incunctanter effundat, qui non pro justis, sed pro impiis mortuus est, et vel sic de nobis praesumere desinamus. Nam si vix pro justo quis moritur, quis pro iniquo et impio, nisi ille qui venerat salvum facere quod perierat: cui nullus prior dedit, sed ab illo accepit, ut crederet? Nam pro bono forsitan quis audeat mori. Tam facile: nam bonum hoc est quod justum, secundum illud mandatum, justum et bonum. Commendat autem suam charitatem. Quando indebite aliquid redditur, tunc charitas commendatur. Quid ergo tam indebitum quam ut sine peccato Dominus pius pro servo impio moreretur? 68.0439C| Deus in nobis. Quantum nos diligat ex morte sua cognoscimus. Quoniam cum adhuc peccatores essemus, Christus pro nobis mortuus est. Multo igitur magis justificati nunc in sanguine ipsius, salvi erimus. Si peccatores tantum dilexit, quanto magis jam quos justos fecit custodiet? et si pro extraneis intercessit, multo magis suos perire non patitur. Si semetipsum dedit pro impio, quomodo sua poterit denegare? Non jam per animalium cruorem, sicut in lege; sed per sanguinem Filii Dei debitores esse nos admonet. Et ut intelligamus quantum diligat receptos, qui reconciliavit inimicos. Ab ira. Iram judicii. Per ipsum. Per ipsum salvabimur, non per nos: hoc est, si membrum ejus fuerimus: cum enim omnia ardebunt, solum corpus salvabitur judicantis. Si enim cum inimici essemus. 68.0439D| Inimici eramus ante donum gratiae ipsius, et ante baptismi sacramentum; sed et illi inimici esse noscuntur, qui post baptismum flagitiis et sceleribus se involvunt, nec poenitentia volunt emendare errores, sicut dicit Jacobus: Amicitia hujus mundi inimicitia est Dei. Inimici ergo non natura, sed contraria voluntate. Reconciliati sumus. Quia alienati et inimici facti fueramus per transgressionem. Nemo enim reconciliatur, nisi ex inimicitiis. Inimicos autem nos primi parentis transgressio fecit. Per mortem Filii ejus: multo magis reconciliati salvi erimus in vita ipsius. Si per mortem Christi salvati sumus, quanto magis in vita ipsius glorificabimur, si et vitam ejus imitemur et mortem, et in praeceptorum ejus adjutorio ipsius studuerimus permanere 68.0440A| custodia. custodia. Non solum autem, sed et gloriamur in Deo. Non solum nobis vita dabitur Christi in illa resurrectionis immutatione, sed et gloria, sicut dicit Joannes Apostolus: Nondum apparuit quid erimus: scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus. Per Dominum nostrum Jesum Christum. Ut per ipsius gratiam similitudinem ejus mereamur, et simus in gloria Dei Patris. Per quem nunc reconciliationem accepimus. Nunc reconciliationem, tunc gloriam. Propterea sicut per unum hominem in hunc mundum. Hinc ostendere vult propterea Christum passum, ut qui a Deo per Adam discesseramus, per Christum reconciliaremur. Peccatum intravit. Traduce et exemplo: quomodo enim cum non esset peccatum, per Adam advenit, ita et cum jam apud nullum esset justitia, per Christum 68.0440B| revocata est; et quomodo per illius peccatum mors, ita per hujus justitiam vita. Et per peccatum. In hoc loco contra abruptum Pelagianae impietatis errorem mortem studet ostendere non a Deo factam, sed per culpam transgressionis illatam: quia sicut per primi Adae peccatum salus amissa est, ita per secundi justitiam reparata est. Hic Apostolus hoc intendit asserere, quia magna fuit Adae transgressio, sed ditior est Christi redemptio; et inde dixit: Et non sicut per unum hominem peccatum, ita et donum. Ex uno peccato ille intulit mortem: hic ex multorum abolitione reddidit vitam. Et ideo plus praevaluit justitia in vivificando, quam peccatum in occidendo. Mors. Illa de qua dicit: Cum mortui essetis in peccatis, convivificavit vos Christo. Mors a morsu serpentis nomen 68.0440C| accepit. Et ita. Quomodo in illo. In omnes homines mors pertransiit. Mors tam animae quam corporis pertransit ex originali peccato et in Abraham, et in Isaac, et in Jacob, sed Dei sunt vivificati gratia, de quibus dicitur: Non est Deus mortuorum; sicut et Apostolus dicit etiam in eos qui non peccaverunt: id est, capitale peccatum sic in homines pertransiit, quia non solum ille mortuus est qui transgressus est, sed etiam illi qui ex transgressoribus sunt procreati, per naturae vinculum tenentur obnoxii, id est per omnes ramos vitium suum radix corrupta transmisit. Adam occidit, Christus vivificavit. In quo omnes peccaverunt. Sive peccato inobedientiae, sive in Adam omnium peccantium poena praemonstrata est. Usque ad legem enim peccatum erat in mundo. Requirendum est quod peccatum: 68.0440D| id est, illud solum peccatum usque ad legem viguit, quod praevaricatio primi parentis invexit. Cessabat enim transgressionis delictum ante legis adventum. In primo saeculo peccatores libertate praesentis vitae securius fruebantur. Erat quidem ante legem ex operatione peccatum, sed non ita imputabatur, quia jam pene oblitterata fuerat scientia naturalis, cujus intellectus quasi mortuus revixit ex lege. Lex vindex peccati advenit. Peccatum autem non imputabatur, cum lex non esset. Erat: sed agrestibus hominibus non imputabatur, nec ab aliis credebatur esse peccatum. Sed regnavit mors ab Adam usque ad Moysen. Id est, mors ex originali malo veniens usque ad legem sola regnavit. Ideo dixit: Regnavit, quia totum mundum generaliter 68.0441A| occupaverat. Alia vero peccata nequaquam regnare videbantur, quia non per universos generaliter regnabat iniquitas. Naturalis enim aliquantula justitia vigebat in plurimis, sicut in multis philosophis: et caetera delicta quamvis ex vitiata natura, tamen voluntaria erant. Secutum est aliud novum, id est praevaricationis contempta lege delictum. Ergo obligatio sola primi hominis usque ad Moysen per se mortem operata regnavit. A legis autem tempore genus aliud delictorum in reatum neglectae legis accessit, quod ante ejus promulgationem non poterat imputari. Ac sic introeuntibus novis praeceptis iniquitas multiplicata est. Lex enim non ut tolleret peccatum, sed ut demonstraret, vel judicaret, advenit: et ideo hic abundantiam gratiae Apostoli doctrina commendat, 68.0441B| quia non tantum Adae debitum, quod solum usque ad legem, velut tyrannica dominatione regnaverat; sed etiam innumeras offensas praevaricationis et reprobae conversationis Redemptoris bonitas redonavit. Propterea dixit: Nam judicium quidem ex uno in condemnationem. Quod autem dicit: usque ad Moysen, id est usque ad finem legis et initium gratiae debitum naturale regnavit: sicut dicimus, verbi gratia: Fuerunt Hunni usque ad Attilam. Non utique principium regni ejus, sed finem designamus: sic et usque ad Moysen, id est usque ad finem legis, et principium gratiae. Reliqua delicta, quae non intelligebantur peccata esse usque ad principium legis, quousque diceret lex: Non concupisces, per legem revixerunt. Nam originale hodieque usque ad baptismum regnat, sed 68.0441C| fenoris sui perdidit usum, postquam Christi sanguis chirographum originale delevit. Sed dicet aliquis: Quare adhuc in multis gentibus regnat originis malum? Cui respondet: Tunc vere pestis late diffusa regnabat, quando medicus deerat, quando mortalitas generalis omnes vastabat. Ubi vero portam paradisi remissio de coelis missa patefacit, mors perdidit potestatem: ac sic non regnat, quia regnum ejus destructum est per gratiam Christi. Etiam in eos qui non peccaverunt, in similitudinem praevaricationis Adae, qui est forma futuri. Forma futuri, forma e contrario; quomodo ille peccati, ita hic justitiae: sive ille in anima vivente, iste in spiritu vivificante. Christi forma Adam fuit: quia sicut Adam sine commercio conjugali Dei manibus est factus, ita et Christus ex virgine, 68.0441D| Deo operante, processit. Sed non sicut delictum, ita et donum. Si enim unius delicto multi mortui sunt: multo magis gratia Dei, et donum in gratia unius hominis Jesu Christi in plures abundavit. Et non sicut per unum peccatum, ita et donum. Id est, plus praevaluit justitia in vivificando, quam peccatum in occidendo: quia Adae peccatum et se et suos posteros interfecit: Christus autem et quos in corpore invenit, et suum hominem, et posteros salvavit. Sed forte dicit aliquis: Caro, quae ex transgressore venit, juste trahit originale peccatum; anima vero, quae innocens nascitur, unde trahit originale peccatum, ut si non baptizatus infans moriatur, in aeternum damnetur? Audiat et agnoscat quia magis anima primum in Adam pro appetitu divinitatis suam caro peccavit. Isto vero 68.0442A| loco omnino cavenda est opinio quae dicit: Sicut caro ex carne Adae, ita anima nostra ex anima Adae occulta Dei operatione creatur.
Sicut quidam dixit: Lege latenti fundet opus natura suum, quae nisi hic fuerit liberata per gratiam, perpetua poena in aeternum damnabitur. Nam judicium. Subauditur mortis. Ex uno in condemnationem. Subauditur, peccante sive peccato primum. Gratia autem ex multis delictis in justificationem. Ac si prima obligatio veteris offensae usque ad Christum dominata est. Alia vero delicta ante interdictum legis non videbantur vel non intelligebantur esse tam gravia: adveniens ergo gratia, non solum originale debitum, sed et actuale donavit per baptismum. Et ideo ex multis delictis justificavit. Si enim unius delicto mors 68.0442B| regnavit per unum. Id est per Adae transgressionem. Multo magis abundantiam gratiae. Major est redemptio Salvatoris quam perditio transgressoris: quia per Christum omnia peccata dimissa sunt, non solum originalia, verum etiam et actualia. Et donationis, et justitiae accipientes in vitam regnabunt per unum Jesum Chritum. Quia et ut juste vivamus, et ut cum ipso regnemus, muneris ipsius largitate donatum est. Donationes audimus: de nostris meritis taceamus. Igitur sicut per unius delictum in omnes homines in condemnationem, sic et per unius justitiam in omnes homines in justificationem vitae. Mors regnavit, subaudiendum. Qui ergo ex hac condemnatione liberatur, gratiam diligat; qui non liberatur, debitum agnoscat. Si in remittendo debito bonitas, in exigendo aequitas intelligitur: 68.0442C| nusquam enim esse apud Deum iniquitas invenitur. Sicut enim per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita et per unius obeditionem justi constituuntur multi. Sicut exemplo inobedientiae Adae peccaverunt multi, ita et Christi obeditione justificantur multi. Grande crimen inobedientiae, quam qui habuerit Christianus, quodcunque boni fecerit evacuat. Obedientiam, inquit, malo quam sacrificium. Lex autem subintravit, ut abundaret delictum. Ne dicerent nobis: Lex peccata dimisit: Non, inquit, venit dimittere, sed monstrare: qua contempta, incoepit abundare delictum per scientiam: quasi diceret: Ut video, lex peccata non minuit, sed adjecit, non tamen suo vitio, sed illorum. Lex, inquit, subintravit, ut abundaret delictum: quod supervenientis 68.0442D| gratiae largitate vacuatum est. Aperte ergo ex hoc testimonio advertimus, Apostolum de duobus loqui generibus peccatorum, quae vel ex naturali legis transgressione veniebant, ubi causam explicuit naturalem, legalem subdidit, dicens: Ubi abundavit peccatum, superabundavit gratia. Ubi autem abundavit peccatum Totus hic sensus est: Vetus Adam per unum delictum intulit mortem; novus Adam ex innumerabilium delictorum indulgentia donavit salutem. Ubi, inquit, abundavit peccatum: quia accepta lege peccatum non cum ignorantia, sed cum scientia perpetratur. Ideo incipit abundare delictum. Superabundavit gratia. Ut sicut regnavit peccatum in mortem. Quomodo dicit Salvator: Cui plus dimittitur, plus diligit. Manifestata est quantitas peccati, ut scirent magnitudinem gratiae, 68.0443A| et redderent magnitudinem charitatis, et ex indulgentia remissionis cresceret debitum charitatis. Ita et gratia regnet per justitiam in vitam aeternam per Jesum Christum Dominum nostrum. Manifestantur beneficia dum econtrario indignorum meritis comparantur: mors enim per Adam regnavit, vita per Christum. Ut sicut confirmatum est regnum peccati per legem contemptam, quae abstulit excusationem ignorantiae, ita et regnum gratiae confirmetur per multorum remissa peccatorum.
CAP. VI.
Quid ergo dicemus? Permanebimus in peccato, ut gratia abundet? Illorum hic infertur objectio, qui adhuc parum intelligentes dicere poterant: Si gratia crescet in magnitudine delictorum, peccare debemus, ut gratia abundet, ut possit magis ac magis 68.0443B| munificentia ejus in peccatoribus abundare. Absit. Absit. Illi tam imperite loquuntur, qui adhuc infirmi inveniuntur. Nos vero persuasionem hujus ignorantiae respuamus, qui jam mortui sumus peccato, ut gratiae viveremus. Qui enim mortui sumus peccato, quomodo adhuc vivemus in illo? Vult tam firmum esse baptizatum, tamque perfectum, quasi qui ad capitalia committenda mortuo quodammodo comparetur: ut jam peccare non debeat, id est, crimen admittere. An ignoratis quia quicunque baptizati sumus in Christo Jesu. Aut nunquid sacramentum ipsius baptismatis ignoratis? In Scripturis baptismatum sunt genera tria: aquae, ut Joannes; Spiritus, qui et ignis, ut in Actibus apostolorum. Descendit Spiritus sanctus quasi ignis, de cujus deitate alio loco demonstrat: 68.0443C| Deus, inquit, noster ignis consumens est. Tertium genus est baptismi in sanguine, quo martyres baptizantur. Unde ipse Dominus jam baptizatus in Evangelio protestatur: Baptismo habeo baptizari quod vos nescitis. Sicut in Joannis apostoli epistola legimus: Tria sunt quae perhibent testimonium: aqua, sanguis, Spiritus. Unum in ministerio, non in natura. Aqua per figuram testis est dominicae sepulturae; sanguis testis est mortis; Spiritus testis est resurrectionis: quia Spiritus auctor est vitae. In morte ipsius baptizati sumus. In morte Christi baptizamur, ut in ipsius morte credentes, quasi mortui viveremus. Quippe quibus nihil esset cum hoc mundo commune. Et quibus totus mundus erat auctoris exemplo moriturus, sicut multi sancti vel fecerunt vel faciunt: 68.0443D| quia Christus pro omnibus mortuus est. Ergo omnes mortui sunt, ut et qui vivunt jam non sibi vivant, sed ei qui pro illis mortuus est. Vivo autem non jam ego: vivit vero in me Christus. Et, Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. Fieri enim non potest, nisi ut mortuo capite, omnia membra commoriantur. Caput enim pro omnibus membris pertulit poenas, ut omnia in eum membra morerentur, et ita peccato mortua viverent Deo. Quomodo enim mortuus peccare non potest, ita et nos, qui Christo sumus commortui, implicari peccatis capitalibus non debemus. Qui crucifixus est, nihil aliud facit, nisi quod horam mortis exspectat, et in manus Patris commendat spiritum 68.0444A| suum. Plenius requirendum est quid intelligi debeat, in morte ipsius baptizati sumus. Praecipit Apostolus ut quia propter nos Christus crucifixus, mortuus et sepultus est, et resurrexit, nos quoque ad passionis suae similitudinem voluntates et cupiditates nostras crucifigamus, et in baptismatis mysterio mortis, sepulturae ac resurrectionis ejus exemplum imitemur, ut si passionum socii fuerimus, simus etiam consolationum. Sed requirendum quomodo possit in vita positus mori, et nondum mortuus sepeliri; et nondum sepultus, quomodo valeat suscitari. Hoc utique modo dum de filiis perditionis filii adoptionis efficimur, priori naturae secunda nativitate praemorimur; et dum sub cognato terrae elemento submergimur, sepelimur; dum e sinu fontis assurgimus, 68.0444B| suscitamur: et ex hoc maximum baptismatis sacramentum est. Et ideo dixit: Consepulti sumus cum illo per baptismum in mortem. Et in consequenti: Si, inquit, mortui sumus cum Christo, credimus quia simul etiam vivimus cum Christo. Elaborandum est itaque ut nihil de sordibus veteris hominis agnoscatur in nobis. Unde si quis nostrum forte praevenitur dono Domini per poenitentiam diluatur. Si ergo fuerimus novi, et immutati in conversatione, similiter novi et immutati efficiemur in gloria. Scientes quia vetus homo noster simul crucifixus est. Vetus homo dicitur qui veterem et terrenum Adam aut deposuisse nondum videtur, aut eumdem, in coenum prioris vitae relapsus, imitatur. Sicut autem redemptor ille innoxium corpus appendit, ita nos noxium suspendamus 68.0444C| a vitiis. In quo mysterio crucis Moyses serpentem aereum in dorso suspendit, ut destruatur corpus peccati. Hoc est, ut non ex parte, sed omne vitium destruatur. Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem. In exemplo Christi ad cum imitandum consepelimur in baptismo, ut mortui veteribus criminibus renuntiemus diabolo et pompis ejus. Ostendit nos ita baptizari ut consepeliamur Christo. Ut quomodo surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris. Ut quomodo glorificatur Pater per resurrectionem Filii, ita et per conversationis nostrae novitatem glorificetur. Ita et nos in novitate vitae ambulemus. Ostendit quomodo viventes mortui esse possimus, nec aliquid velle aut cupere debeamus, quod volunt aut cupiunt ii qui novi non sunt. Si enim complantati 68.0444D| facti sumus similitudini mortis ejus, simul et resurrectionis erimus. Si consepulti sumus, et resurrectionis erimus participes. Si complantati non sumus, nec conresurgemus: et si fuerimus novi in vita, erimus in gloria. Si similitudinem mortis habuerimus, et resurrectionis habebimus. Hoc scientes, quia vetus homo noster simul crucifixus est. Qui veterem hominem et terrenum imitando peccabant. Nam vetus homo Adam intelligitur, sicut novus Christus. Ut destruatur corpus peccati. Unum vitium membrum est peccati: corpus vero universitas delictorum, quorum principium originale peccatum. Christus autem non ex parte, sed integer est crucifixus, ut nos 68.0445A| ex toto moriamur peccato, et vivamus Deo; sive ut corpus nostrum destruatur a servitute peccati, et fiat justitiae mancipium, quod solebat esse delicti. Ut ultra non serviamus peccato. Omnis enim qui facit peccatum, servus est peccati. Qui enim mortuus est justificatus est a peccato. Hoc est, alienatus est a peccato, jam non potest peccare: crucifixus enim, omnibus membris dolore occupatis, peccare non potest; sed concupiscentiis et passionibus contradicit. Si autem mortui sumus cum Christo, credimus quia simul etiam vivemus cum Christo. Sicut et alibi dicit: Si commortui sumus, et convivemus. Scientes quod Christus surgens a mortuis, jam non moritur. Sic et nos, si mortui fuerimus vitiis, mortem secundam non timebimus. Aut certe ita: sicut jam pro vobis 68.0445B| non potest, si criminose vixeritis, Christus iterum crucifigi, ita et vos non potestis iterum baptizari, sicut alibi dicit: Impossibile est eos qui semel sunt illuminati, et participes sunt effecti, renovari rursus ad poenitentiam, rursus crucifigentes in se Filium Dei; quibus non poenitentiam, sed innovationem, id est iterationem baptismatis interdicit. Mors illi ultra non dominabitur. Si ultra non dominabitur, ergo jam dominata est, contra Manichaeos, quia negant Christum veram carnem habuisse. Quod enim mortuus est peccato. Sive quod pro peccato generis humani, sive quod morti ipsi, quae in eum ultra locum non potuerit habere, sit mortuus. Mortuus est semel. Id est sicut caput vestrum semel est mortuum, sic et vos membra illius effecti, vitae ejus exempla sectamini, 68.0445C| ut nihil morti ulterius debeatis, hoc est, ut in vobis locum mors secunda non habeat. Nam qui credit baptismum posse iterare, credit Christum posse iterum crucifigi. Quod autem vivit, vivit Deo. Vivit in deitate, ipse homo Deus. Ita et vos existimate vos. Quasi filii vel membra ejus vos intelligite. Mortuos quidem esse peccato. Sicut imitator ejus dicebat: Vivo autem jam non ego, vivit vero in me Christus. Viventes autem. Hoc est, ejus vitam sequentes, in nobis nondum vivimus, sed jam in Christo vivimus omnes. Mortui enim sumus, et vita nostra abscondita est cum Christo in Deo. Deo in Christo Jesu. Ille autem vivit Deo, qui Christi vestigia humilitate, sanctificatione, pietate sectatur. Non ergo regnet peccatum in vestro mortali corpore, ut obediatis concupiscentiis 68.0445D| ejus. Ostendit quomodo regnet. Ille enim regnat, cui omnes obediunt. Quomodo in corpore peccatum regnet exposuit, id est, si vitiatae naturae praebeamus obedientiam et consentiamus. Non dixit: Non sit, quia jam ibi est; sed: Non regnet, id est, non fiat quod jubet. Surgit ira: noli dare irae linguam ad maledicendum, non manum ad feriendum, non membra libidini: quae non surgeret, nisi peccatum esset in membris nostris. Inest quidem peccatum in membris; sed non regnat, si non obediatur desideriis ejus. Et ideo dum quod non vult, agit, id est, non vult concupiscere, concupiscit, consentit legi, quoniam bona est: hoc enim vult et ipse quod lex, quia vult ipse non concupiscere, et lex dixit: 68.0446A| Non concupisces. Sed neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis peccato. Unumquodque membrum si officium suum in malos usus converterit, arma iniquitatis efficitur ad justitiam expugnandam: si manus ad furtum, lingua ad mendacium vel blasphemiam; si oculus concupiscentiae serviat ad pudicitiam expugnandam, et caetera. Sed exhibete vos Deo tanquam ex mortuis viventes. Tanquam jam resurrexeritis: post resurrectionem autem non carnaliter vivitur, nec peccatur. Et membra vestra arma justitiae Deo. Ut oculus qui ante videbat ad peccandum, nunc videat ad boni operis ministerium; qui ante videbat ad exspoliandum, nunc videat ad vestiendum: sic etiam de reliquis membris adverte, ut de iniquitate ad misericordiam commutentur. Peccatum enim nobis 68.0446B| non dominabitur. Non vos vincat peccatum: non enim estis parvuli, sed perfecti; quasi paedagogus puero dicat: Noli facere vitium sermonis, non enim adhuc audis grammaticum, sed oratorem. Sive non dominabitur, non habet dominari. Non enim sub lege estis, sed sub gratia. Id est, sub benevolentia Redemptoris, qui pugnandi atque vincendi et conatus dedit, et doctrinam praebuit; sed et exemplum insuper, et virtutem per consolationem Spiritus sancti donavit, per quam liberamur a dominatione peccati. Quid ergo? peccabimus quia non sumus sub lege? Qui sub lege est premitur a lege, dum non implet legem; non est sub lege, sed cum lege. Sed sub gratia? Absit. An nescitis quoniam cui exhibetis vos servos ad obediendum, servi estis ejus cui obedistis, sive peccati ad 68.0446C| mortem, sive obeditionis ad justitiam? Ne indocti et in fide rudes objicerent: Ergo cessante vindicta legis, impune peccabimus. Absit. Gratia quae et donavit quomodo vincamus, non vult nos omnino peccare: si volueritis peccare, dominabitur vobis legis sententia, quae vindicat in peccantes. Si autem justitiae servieritis, non estis sub lege, sed sub gratia. Non enim, inquit, potestis duobus servire. Hic quod dixit, peccabimus, criminalia et capitalia peccata intelligamus, non minuta, sine quibus esse non possumus. Hoc et ubique intellige, ubi prohibemur peccare; quia et de ipsis peccatis loquebatur, quae et lex damnare consueverat, secundum illud: Si dixerimus quia peccatum non habemus, etc. Gratias autem Deo quod fuistis servi peccati. Gratias Deo, quia fuistis, 68.0446D| sed ipso liberante et adjuvante jam non estis: quia obeditis, quia resistitis adjutore Deo. Obedistis autem. Ut dono et exemplo Christi vivatis, qui non solum peccata, sed occasiones auferre donavit et docuit delictorum. Imitatores, inquit, mei estote, sicut et ego Christi ex corde, ex fide. In eam formam doctrinae in qua traditi estis. Novi Testamenti. Liberati autem a peccato. Liberi facti. Servi facti estis justitiae. Per gratiam Dei. Humanum dico. Quia non potestis adhuc audire divinum. Sive sic: humanitate dignum est quod dico, quod etiam apud homines rationem habet, et facile intelligi potest. Hoc est: Majora quidem exigere a vobis pro divinae servitutis retributione deberem; sed condescendens et temperans 68.0447A| infirmitati vestrae, humana et possibilia praedico atque persuadeo: ut sicut prompti fuistis ad sectanda noxia atque contraria, ita alacres sitis ad ea quae utilia et saluti amica sunt peragenda. Propter infirmitatem carnis vestrae. Corpus quod corrumpitur aggravat animam, quia quidquid anima carnaliter fecerit, carni deputatur; et quando anima coelestia agit, totus homo spiritalis est. Carnalis si vincitur a concupiscentiis; spiritalis, cum dono Dei vincit concupiscentias. Sicut enim exhibuistis membra vestra servire, ita nunc voluntate mutata exhibeamus nos servire justitiae, non sicut Manichaei, qui dicunt naturam corporis ita in se per conditionem insertum habere peccatum, ut illud superare non possit; sed per gratiam renovati non exhibeamus membra nostra 68.0447B| ad malum: nam non est ex se corpus malum, sed voluntates quas mutare jubemur, quae per transgressoris reatum vitio naturae inesse noscuntur, non conditione. Immunditiae et iniquitati. Luxuriae sive idololatriae. Ad iniquitatem. Ad iniquitatem faciendam. Ita nunc exhibete membra vestra servire justitiae. Ut quomodo perfecti fuistis in malo, ex originali peccato, ita perfecti sitis in bono, gratiae dono; ut manus quae antea rapiebat, modo porrigat misericordiam; et pedes qui antea ad malum currebant, modo ad visitandos infirmos, et in carcerem ad opus bonum currant; oculi qui antea videbant ad concupiscendum, ad invadendum, videant modo ad miserandum, ad largiendum. Ecce sic mutentur membra nostra. In sanctificationem. Ut recipiatis sanctificationem, 68.0447C| sive possideatis. Cum enim servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae. Hoc est, in nullo servistis justitiae. Ita et nunc liberi estote a peccato, ut in nullo ei serviatis. Ecce ostenduntur etiam peccato minime potuisse, nisi alia libertate servire. Liberi ergo a justitia non sunt, nisi arbitrio voluntatis. Liberati autem a peccato non fiunt, nisi gratia Salvatoris. Liberos dixit justitiae, non liberatos; a peccato autem non liberos, ne sibi hoc tribuerent, sed liberatos: id est, si vos Filius liberaverit, tunc vere liberi eritis. Quem ergo fructum habuistis tunc, in quibus nunc erubescitis? Qualem fructum in actione illius habuistis, in cujus etiam recordatione verecundia est? Quicunque se cognoverit bonum, erubescit se fuisse malum. Et quicunque se erubescit bonum, malus 68.0447D| est, quia nec in praesenti fructum habet, et finem mortem. Nam finis illorum, malorum scilicet, mors est. Poena perpetua. Nunc vero liberati a peccato. Attende quia liberati dixit, ut non nobis, sed Deo demus gloriam. Servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum in sanctificationem, finem vero vitam aeternam. In Dei servitio permanere, hoc ipsum jam fructus est quod vivitis, sanctificati per baptismum. Servus autem Dei vicem inimicis non reddit sicut Joseph, qui dixit fratribus: Nolite timere, servus enim Dei ego sum. Dei autem servi in praesenti fructum habent donum Spiritus sancti, et finem vitam aeternam, sive sanctificationem bonae vitae. Ergo in ista vita adhuc ex qua parte servi sumus Deo, liberi sumus 68.0448A| peccato; ex qua parte adhuc servimus legi, peccati adhuc servi sumus. Et ideo dixit: Condelector enim legi Dei secundum interiorem hominem. Ecce unde liberi, unde condelectamur legi Dei? Libertas enim delectat: nam quandiu timore facis quod justum est, non Deus te delectat. Stipendia enim peccati mors. Remuneratio dicitur stipendium. Merito ergo stipendium, quia malitiae diabolicae mors aeterna, tanquam debitum redditur. Qui militat peccato, mercedem accipit mortem. Gratia autem Dei vita aeterna, in Christo Jesu Domino nostro. Gratia sub qua estis. Simulque notandum quia non dixit stipendia justitiae, quia non illam habemus ex nobis. Ergo quamvis nostra non sit, sed gratiae, tamen custodita Dei adjutorio vitam dat aeternam, transacta vita temporali.
CAP. VII.
An ignoratis, fratres, scientibus enim 68.0448B| legem loquor. Hinc incipit difficultatem legis ostendere, ut illos hortetur sine timore sub gratia vivere: quia modo actu cessante, lex nobis non vivit, sed sibi; et vivit in Novo Testamento, per quod reformatur. Quia lex in homine dominatur quanto tempore vivit. Nam quae suo viro est mulier, vivente viro alligata est legi. Si autem mortuus fuerit vir, soluta est a lege viri. Comparationem inducit: mandatum legis dicit virum: plebem autem, vel animam, mulierem, ut ostendat legem, quae iram operatur, sine effectu, quasi mortuam, nobis jam mortificatis, impedire non posse quominus ejus esse possimus, qui a mortuis resurrexit: quae merito nobis viveret, si inveniret quod puniret in nobis. Tandiu enim dicit esse sub lege hominem, quandiu vivit in peccato. Hoc autem 68.0448C| peccatum intelligendum est, quod accessit ex lege. Ubi enim non est gratia liberatoris, auget peccandi desiderium prohibitio peccatorum. Igitur vivente viro vocabitur adultera si fuerit cum alio viro: si autem mortuus fuerit vir ejus, liberata est a lege, ut non sit adultera, si fuerit cum alio viro. Quandiu vivit vir, tandiu ei secundum ejus necesse est vivere voluntatem. Si autem dormierit vir, et mulier alii fuerit juncta viro, jam non ei secundum prioris viri consuetudinem est vivendum. Itaque fratres mei et vos mortificati estis legi. Juxta corpus noluit dicere, mortificata est vobis lex; sed reliquit intellectui, sicut in multis locis. Juxta comparationem debuit dicere, magis illis legem mortuam quam ipsos legi, sed quod inter Judaeos dicere adhuc intractabile videbatur, intellectui 68.0448D| derelinquit: satis evidenter ostendens, legem non potuisse auferre, sed potius auxisse peccatum, quod aufert gratia: quoniam lex jubere novit, cui succumbit infirmitas, non juvare, quod facit gratia Christi. Ab hoc loco, et tota ista lectione, usque: Quis liberabit me de corpore mortis hujus, videt Apostolus transfiguratum esse in se hominem sub lege positum, cujus verbis ex persona sua loquitur, et qui dixerat: Evacuati sumus a lege mortis, in qua detinebamur, ita ut serviamus in novitate spiritus, et non in vetustate litterae. Per haec verba videtur legem reprehendisse, sed non ita est, quia subjecit: Lex peccatum est? Absit, et reliqua. Haec vero auricula est non 68.0449A| mendax. Crucifixa carne, per quam nobis dominabatur damnando peccatum, jam actum non habet. Ante erant imitatores Moysi: nunc vero Christi; sic dictum est: Mortui estis legi, ac si diceretur, Mortui estis supplicio legis. Cur mortui sumus legi per corpus Christi, si bona est lex? Quia mortui sumus legi dominanti: liberati ab eo effectu quem lex punit et damnat. Usitatius enim vocatur lex, quando minatur et terret, ac vindicat. Itaque idem praeceptum timentibus lex est, amantibus gratia est. Per corpus Christi, commoriendo Christo, qui damnavit peccatum in carne. Ut sitis alterius qui ex mortuis resurrexit. Subaudiendum alterius viri. Ut fructificetis Deo. Fructificat cujus exemplo populus Dei crescit, sicut dicit: Ut aliquem fructum habeamus in vobis. Cum enim 68.0449B| essemus in carne. Cum essemus in carnali conversatione, passio concupiscentiae operabatur in oculis et caeteris membris, quae tamen per legem ostendebantur esse peccata, ut fructificarent morti peccati. In carne, inquit: id est carnalibus desideriis obstricti teneremur. Passiones peccatorum, quae per legem erant, operabamur in membris nostris. Is passionibus moritur, qui jam mente servit legi Dei, quamvis passiones ipsae necdum mortuae sint. Auctam dicit concupiscentiam, cum lex prohibet. Augmentum concupiscentiae de inhibitione, et reatum poenae de praevaricatione. Hoc est, quia per bonum operatum est mortem. Ut fructificarent morti. Id est, ut nos in iisdem passionibus positos legis severitas interficeret, et fructum morti de nostra perditione praeberet, quia fructus peccati 68.0449C| mors est. Fructificamus morti, dum prohibita facimus. Nunc autem soluti sumus a lege morientes. Lex mortis, quae occidit peccatores, id est criminosos; sed et lex peccati ideo dicitur, non quia ipsa peccatum est, sed quia peccatoribus imponitur. Ideo etiam mortis dicitur, quia stipendium peccati mors, aculeus autem mortis peccatum: virtus vero peccati lex. In qua detinebamur. Detinebamur per peccatum. Ita ut serviamus in novitate spiritus, et non in vetustate litterae. Spiritatis gratiae praeceptis obedientes, non litteram legis sequentes. Quid ergo dicemus, lex peccatum est? Quia dixerat, quod passiones per legem morti fructificarent, ideo sibi objicit, lex peccatum est? et respondet: Absit. Hoc facit contra Manichaeos, qui Vetus Testamentum negant. Quod si dixerint: Ideo hic 68.0449D| propter Judaeos asserit legem, quia timuit scandalum, respondendum est: Ergo semper timuit scandalum, quia nunquam contra legem locutus est. Cum ergo multis locis opera legis destruxerit, nunc merito in hoc eam laudat, in quo spiritalis est, et Manichaeos ejus insinuatione confundit. Absit. Ne quis enim propter haec testimonia vituperet legem, et malam esse contendat, praevidit Apostolus male intelligentibus quid possit occurrere, eamdem sibi ipse proposuit quaestionem. Quid ergo dicimus, inquit: lex peccatum est? Absit. Sed peccatum non cognovi, nisi per legem. Hoc jam superius dixerat, per legem cognitio peccati. Non ergo ablatio, sed cognitio est. Quae ideo data est, non ut peccatum tolleret neque ut exstirparetur, sed 68.0450A| tantum ut demonstraretur, ut quia peccatum sine gratia Dei vinci non potest, ipsa reatus sollicitudo cogat ad gratiam convolare. Sed peccatum non cognovi, nisi per legem. Nam concupiscentiam nesciebam, nisi lex diceret: Non concupisces. Hinc incipit Apostolus quasi de se dicere, et de se dare exemplum, qui sub lege vixerat, quae per se non salvat, sed ostendat peccatum; nam nec tollit, nec justificat, sed in transgressoribus vindicat. Non ait, peccatum non feci, nisi per legem; sed, peccatum non cognovi, nisi per legem, quae ostendit peccatum esse concupiscentiam: quod ego nesciebam esse peccatum. Concupiscentiam, inquit, nesciebam. Non dixit: Non habebam, aut non faciebam, sed nesciebam esse peccatum. Unde apparet concupiscentiam per legem non insitam, 68.0450B| sed demonstratam, quae docet quid quisque facere debeat, vel vitare. Sed verus homo adhuc trahitur consuetudine delinquendi: concupiscentia enim nostrae naturae est, accedens per peccatum, non Dei conditio. Et ideo malum ipsum non Dei disjunctione separandum, sed Dei miseratione sanandum est. Occasione autem accepta. Hinc Apostolus praeteritam vitam suam, quando sub lege vivebat, et adolescentiae suae pugnam commemorat. Et quod ait: Ego autem vivebam sine lege, primam suam aetatem insinuat: Adveniente, inquit, mandato, peccatum revixit. Ego autem mortuus sum: jam se praecepti capacem, sed non efficacem fuisse testatur. Et ideo ut praevaricatorem se legis ostenderet, in quibus interioribus talem se fuisse sciebat Apostolus ante gratiam 68.0450C| Dei, quae per Jesum Christum Dominum nostrum est. Et ad Ephesios hoc apertissime confitetur: In quibus, inquit, ut nos omnes conversati sumus, in desideriis carnis et cogitationum: et eramus natura filii irae, sicut et caeteri, et reliqua. Et ad Titum: Fuimus et nos, inquit, aliquando stulti et increduli, errantes, et reliqua quae ibi sequuntur. Talis ante gratiam fuit. Peccatum per mandatum operatum est. Sicut qui invidet, tunc magis occasionem nocendi accipit, quando ei cui nocere vult, aliquid creditur. In me omnem concupiscentiam. Omnem quae scripta est in lege: Non concupisces uxorem, neque agrum, neque quidquam proximi tui, et reliqua. Habet hoc per transgressionem humanae mentis infirmitas, ut difficilius observari possint prohibita. Sine lege enim peccatum mortuum 68.0450D| erat: id est, latebat, non apparebat, ignorabatur, mihi mortuum videbatur: vel in oblivionem erat naturalis lex, quae ostendebat quid esset peccatum. Ideo et lex data est litterae, quae commemoraret legem naturae. Ego autem vivebam aliquando. Quasi justus et liber a peccato vivere mihi videbar. Sine lege. Unde manifestat, non ex persona sua proprie, sed generaliter ex persona hominis loqui. Sed cum venisset mandatum: id est, in oblivionem venerat esse peccatum; at ubi venit mandatum, recognitum est peccatum, ut omnis qui illud fecerit, mortuum se esse cognoscat. Revixit. Id est, enituit et apparuit. Revixit, ait: non vixit; vixerat enim aliquando in Paradiso, quando contra datum praeceptum satis apparebat 68.0451A| admissum. Peccatum revixit, ego autem mortuus sum. Hoc est, apparuit quod fuerat occultum, quia vixerat per scientiam naturalem, et mortuum fuerat per oblivionem: quia praevaricatus sum jam sciens, et mortuum me esse peccati manifestatione perspexi: quia jam praevaricatione peccat, qui videt per legem quid facere non debeat, et tamen facit sive titillatione, sive delectatione, etsi non consensione: vel quia reatus praevaricationis certum mortis supplicium comminatur. Et inventum est mihi mandatum. Quod custoditum proficiebat ad vitam, hoc neglectum perduxit ad mortem: quia sciens illud non custodivi. Hoc totum ideo, ut ostendat legem quidem datam ad vitam, sed quia non dedit adjutorium, quomodo possimus salvari, ut nos deducat ad gratiam, quae totum habet, et misericordiam, 68.0451B| et adjutorium, et exemplum. Quod erat ad vitam, hoc esse ad mortem. Si vis ad vitam venire, serva mandata. Custoditum mandatum vitam tribuit: non custoditum, mortem, quae transgressio est. Nam peccatum occasione accepta. Si quid contra legem videtur dicere, eis imputat, qui perfectiora accipere non valuerunt. Ideo occasionem dixit fuisse peccati. Per mandatum. Quia suasio delinquendi ad peccatum vehementior est, cum adest prohibitio: et non solum peccatorem, sed et transgressorem facit. Quia ergo ab hominibus nondum spiritalem gratiam accipientibus suavius admittitur quod vetatur, fallit peccatum falsa dulcedine: quia vero accidit reatus praevaricationis, et occidit: quia pretium mortiferae voluptatis amplectitur dulcedinem illam qua fallitur, et delectatur 68.0451C| etiam contra legem facere: et tanto magis libet, quanto minus licet. Seduxit me, et per illud occidit. Neque enim nullum peccatum, nisi concupiscendo committitur. Proinde quae hoc prohibet, bona et laudabilis lex est. Sed ubi sanctus adjuvat Spiritus, inspirans pro concupiscentia mala concupiscentiam bonam, hoc est charitatem diffundens in cordibus nostris, profecto illa lex quamvis bona auget prohibendo desiderium malum. Sicut aquae impetus si in eam partem non cesset fluere, vehementior fit obice opposito, cujus molem cum evicerit majori cumulo praecipitatus violentius per prona provolvitur. Nescio quo enim modo hoc ipsum quod concupiscitur, fit jucundius dum vetatur. Et hoc est quod fallit peccatum per mandatum, et per illud occidit: Cum accidit 68.0451D| etiam praevaricatio, quae nulla est. Itaque lex quidem sancta, et mandatum sanctum et justum. Contra impugnatores legis, et contra eos qui justitiam a bonitate secernunt, lex et sancta et bona dicitur, et gratia justa. Nisi enim abundaverit justitia vestra, et reliqua. Sed et Deus in Veteri Testamento nonnunquam bonus, et in Novo dicitur justus: ut est illud, Pater juste. Et hoc contra Marcionistas: tamen nihil ex ea recte fit sine gratia, quia non est data quae possit vivificare, sed praevaricationis causa posita est: ut convictos concluderet sub peccato, non justificandis impiis, sed convincendis superbis praevaricationis causa posita. Et contra Manichaeos est, quia laudatur; et contra Pelagianos, quia nemo ex lege 68.0452A| justificatur; et ideo vivificandis eis quos littera occidit, spiritus gratiae gratis opitulatur. Nam nihil ex ea recte fit, sicut dictum est, sine gratia: quia non est data quae possit vivificare. Et bonum. Custodientibus. Quod ergo bonum est, mihi factum est mors? Absit. Non mihi mandatum per se causa mortis exstitit; sed ego mihi facio qui peccando morte digna committo. In male utente quippe vitium est, non in mandato ipso, quod bonum est, quoniam bona est lex. Sed peccatum, ut appareat peccatum, per bonum mihi operatum est mortem. Per legem apparot peccatum, et per ipsam punitur. Ergo per bonum, id est, per legem, quae bona est, si quis ea legitime utatur, mihi operatur mortem, cum ejus transgressor efficior. Ut fiat supra modum peccans peccatum per mandatum. 68.0452B| Iniquitatis exigit magnitudo ut homo jam non peccator, sed peccatum vocetur. Ante legem modum habebat peccati appetitus per ignorantiam: supra modum est quod scienter admittitur. Scimus enim. Id est, quod lex ardua, sed spiritalia praecipit, sed ego cum juxta carnalem consuetudinem titillor, ab ejus perfectione dissentio, perfecta perimit imperfectum. Quod lex spiritalis est. Expositum est hoc. Mandat quae spiritus sunt opera: unde ostendit non posse impleri legem, nisi ab spiritali. Ego autem carnalis sum. Qui legem accipio, consuevi carnaliter vivere: id est, carni consentiens, nondum spirituali gratia liberatus. Bonum est enim non concupiscere: et hoc bonum vult justus, qui ex fide vivit, et tamen facit quod odit, quia concupiscit, quamvis post concupiscentias 68.0452C| suas non eat. Quod si fecerit, tunc vere ipse facit, ut cedat, ut consentiat, ut desiderio peccati obediat. Venundatus sub peccato. Id est pretium temporalis voluptatis. Inter vendentem autem et ementem hoc loco istud probatur esse commercium. Proponit inimicus iniquitatis consilium, et accipit voluntatis assensum. Accipio ergo amissae innocentiae pretium, ipsam peccandi voluptatem ac mortiferam de iniqua suavitate dulcedinem. Venundati, inquit, estis peccatis vestris, ne quisquam eum nondum redemptum Christi sanguine existimet; sed redemptionem, id est immortalitatem exspectat. Vel venundatum sub peccato in prima transgressione praecepti, ut haberet corpus corruptibile, quod aggravat animam. Nunc vero, tanquam emptum mancipium, cogitur servire 68.0452D| libidini. Quod enim operor non intelligo. Nunquid non intelligo malum esse quod invitus admitto? quomodo non intelligit qui hoc agit quod non vult, et quod odit, illud facit? Non parvum intelligentiae indicium est, odisse delictum: ergo quod operor non intelligo, id est, non consentio, non approbo, non facio, et quamlibet victus contrarium esse decerno: et rectum non esse evidenter intelligo, non agnosco esse in praeceptis veritatis. Non enim quod volo bonum, hoc ago. Huc usque sunt verba hominis, ut aliqui putant, sub lege constituti, nondum sub gratia: ut aliquis etiamsi nolit peccare, vincitur a peccato, invaluit enim consuetudo carnalis, et naturale vinculum mortalitatis. Ne forte ex his verbis quispiam consentire carnis 68.0453A| concupiscentiae ad opera mala S. Apostolum suspicetur, sed consideret quod adjunxit: Si autem quod nolo, hoc facio, consentio legi, quoniam bona est: magis enim se dicit legi consentire, quam carnis concupiscentiae: hanc enim peccati nomine appellat. Facere ergo se dixit, non affectu consentiendi et implendi, sed ipso motu concupiscendi. Sed quod odio malum, illud facio. Bonum est enim non concupiscere: et hoc bonum vult justus, qui ex fide vivit, et tamen facit quod odit, quia concupiscit, quamvis post concupiscentias non eat: quod si fecerit, tunc vere ipse facit ut cedat, ut consentiat, ut desiderio peccati obediat. Si autem quod odio, illud facio. Id est, dum nolo facere quod committo, utique cum lege concordo, quae mala et non vult, et prohibet; ideoque 68.0453B| ei mente consentio, opere contradico, atque ita aliud in me conscientia, aliud infirmitas agit, quae jugo peccati, judicio contradicente, succumbit; facere ergo se dixit, et operari, non affectu consentiendi et implendi, sed ipso motu concupiscendi. Consentio legi, quoniam bona est. Quia nolo quod non vult, conscientiae lege ei consentio: quia quod nolo facio. Nunc autem. Nunc jam sub gratia, quae me liberavit a consensione. Jam non ego operor illud. Id est, non consentio. Nam si et concupiscit et consentit, et agit, quomodo non ipse illud operatur? etiamsi se ipse operari doleat, et vinci graviter ingemiscat. Non ego operor: hoc est, non interior mens: nec consentio exhibere membra mea arma iniquitatis. Antequam lex prohiberet, libens ipse faciebam; sed postquam 68.0453C| lex venit, invitus pecco, quia consuetudine vincor. Sed quod habitat in me peccatum. Habitat quasi hospes, et dominatur, et quasi aliud in alio non quasi unum habitat in me adhuc carnalis affectus. Scio enim quia jam non habitat in me. Ex eo quod scit, consentit legi: ex eo quod facit, cedit peccato: ut in me ita praevaleat, quasi innatum videatur: quod quidem non a Deo conditum, sed ex vitiata natura procedit. Hic incipit dicere, quod ipse titillationem carnis habuit. Notandum etiam quod titillationem ipsam Apostolus se sensisse testetur. Hoc est in carne mea bonum. Non dixit: Caro mea non est bona: sed bonum in carne mea non habitat, quam peccati deprimit consuetudo, quod vincere nequeo: quia dum de opere legis confido, gratiae 68.0453D| adjutorium non requiro. Hoc autem quod inhabitat, ex traduce mortalitatis per transgressorem in omnes homines venit. Nam velle adjacet mihi. Est quidem in me voluntas a Deo praeparata atque donata, sed non est effectus: quia carnalis consuetudo voluntati ipsi resistit, adhuc in ista vita mortali. Aliqui aestimant quod voces istae sint hominis sub lege constituti, nondum sub gratia. Perficere autem bonum non invenio. Sine adminiculo gratiae non invenio bonae voluntatis effectum. Nam ut velle sit, jam voluntas a Deo praeparata est: quia ipse est qui in nobis operatur et velle. Et hoc notandum, quod non dixit: Facere bonum non invenio, sed perficere: quae est enim perfectio boni, nisi exstinctio mali? Perfectio 68.0454A| boni est, non concupiscere: quid enim facilius homini sub lege constituto, quam velle bonum, et facere malum? Nam hoc est perficere bonum, ut nec concupiscat homo. Imperfectum est bonum, quando concupiscit: etiamsi concupiscentiae non consentit ad malum. Non invenio, id est non possum. Non enim quod volo bonum hoc facio: sed quod nolo malum, hoc ago. Vincente consuetudine quod nolo facio: sicut si quis jurare consuevit, quando non putat incurrit. Si autem quod nolo, illud facio. Facere ergo se dixit, et operari, non affectu consentiendi et implendi: sed ipso motu concupiscendi. Non jam ego operor illud. Non ego, quia invitus; sed ego, quia ipse mihi hanc per vim consuetudinis imposui necessitatem. Sed quod habitat in me peccatum. Habitat 68.0454B| in me consuetudo peccati, quae mihi per transgressionem primi parentis ex vitiata natura transfusa est. Invenio igitur legem volenti mihi facere bonum. Mente invenio legem bonum facere contra malum, quod est in carne mea. Legem consentaneam habeo interioris hominis ut excludatur malum, quod mihi per vitiatam naturam inest: sed sine gratia Dei fieri non potest. Ideo dico: Quis me liberabit de corpore mortis hujus? Quoniam mihi malum adjacet. Id est, desideria mala, vel consilia inimici, vel bella carnis, quibus inveterato consensu obtemperare consuevi. Adjacet autem malum ex concupiscentia, cui non consentit, qui dixit: Jam non ego operor illud. Condelector enim legi Dei. Hic duas leges ponit: legem spiritus, et legem carnis, quae resistit legi mentis: 68.0454C| id est, vel conscientiae naturali, vel legi divinae, quae in mente consistit. Libertas enim delectat: nam quandiu timore facis quod justum est, non Deus te delectat: quandiu non te delectat, adhuc servus facis. Delectet te, et liberes. Delectat me lex, delectat quod lex jubet, delectat me ipsa justitia. Secundum interiorem hominem. Secundum mentem. Video autem aliam legem in membris meis. Haec est, quae remansit infirmitas. Repugnantem legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati, quae est in membris meis. Ex hac parte sentit captivitatem, ubi non est impleta justitia. Video autem aliam legem in membris meis: desideria carnis et motiones vitiatae naturae: id est, concupiscentiam. Sed ista concupiscentia si vocatur peccatum, ideo, quia a peccato 68.0454D| facta est, sic vocatur: sicut scriptura manus cujusque dicitur, quod manus eam fecerit: peccata autem sunt quae secundum carnis concupiscentiam illicite fiunt. Legem appellat in membris suis, onus ipsum mortalitatis, in quo ingemiscimus gravati. Corpus quod corrumpitur, aggravat animam: per quod fit etiam saepe, ut invite delectet quod non licet: quam sarcinam ideo legem appellat, quia jure supplicii imposita est. Repugnantem legi mentis meae. Quae alibi mortificari jubet in membris. Mortificate, inquit, membra vestra. Legi, inquit, Dei: quae in mente est et captivantem me. Captivum se esse deplorat: quia sentit in se desideria surgere puritati mentis contraria: contra quae gratiam liberatoris implorat. Et 68.0455A| hoc potest intelligi, quod captivitatem dixerit carne, non mente; occasione, non consensione; et ideo captivantem, quia et in ipsa carne non est aliena natura, sed nostra. Potest etiam videri Apostolus eum describere qui sub lege adhuc vivit, nondum sub gratia. Quod dicit captivantem me, hoc est, carnem meam: legi peccati, quae est in membris meis. Sed etsi de ipso accipitur, non quod ipse immoderata libidine pollutus fuerit, sed a consensione prava liber: de concupiscentia tamen carnis, quam moderando frenabat, tanta humilitate et pietate gemuisse, ut optaret eam non habere potius quam domare. In lege peccati, quae est in membris meis. Quae damnat peccatum, sive malam consuetudinem, quae in membris est: quasi diceret, et captivantem me in lege 68.0455B| sua. Ideo captivus, quia non facit quae vult. Quandiu caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem. Infelix ego homo, quis me liberabit? Qui sic tentor. Verba sunt hominis sub gratia constituti, cujus actio habet quidem reluctantem mortalitatem carnis, sed non vincentem ad consensionem peccati. Quis neget Apostolum, cum haec diceret, adhuc fuisse in corpore mortis hujus? a quo utique vel impii non liberantur, quibus eadem corpora ad tormenta aeterna redduntur. Liberari ergo est a corpore mortis hujus, omni sanato languore carnis concupiscentiae non ad poenam corpus recipere, sed ad gloriam: sicut et alibi dicit: Et ipsi in nobismetipsis ingemiscimus adoptionem exspectantes, redemptionem corporis nostri. Liberari enim se a vitiis corporalibus et 68.0455C| mortiferis deprecatur. Si nos, inquit, Filius liberaverit, vere liberi eritis. De corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum. Corpus mortis est littera occidens. Corpus mortis est mortifera voluptas, et carnalis delectatio, et corporalis infirmitas, et violentia consuetudinis, quae ad mortem trahit. De qua consuetudine non lex, sed gratia liberat, per Dominum nostrum Jesum Christum. Ante legem nulla pugna erat cum voluptatibus hujus saeculi, quia totum licebat: sub lege vero pugnatur, sed vincimur: sub gratia autem pugnamus, et Deo adjuvante vincimus, quia non timore, sed dilectione servimus. De quo corpore mortis non omnis liberatur, qui finit hanc vitam, sed qui in hac vita susceperit gratiam, et ne inaniter suscipiat, bonis operibus egerit 68.0455D| et fuerit cooperatus. Aliud est enim exire de hoc corpore, aliud est liberari de corpore mortis hujus: quod sola Dei gratia impartit. Igitur ego ipse. Recapitulat aut concludit. Mente servio legi Dei. Quandiu carnalis sum, duplex sum. Carne autem. Carne servit legi peccati concupiscendo; mente legi Dei, eidem concupiscentiae non consentiendo. Homo geminae et duplicis voluntatis: id est, aut carnalis, aut spiritualis, quodammodo in semetipso divisus juxta operum qualitatem. Lex quidem una est, sed duo sunt genera mandatorum: unum quod docet bonum, aliud quod prohibet malum. Quod docet bonum, Dei est; quod prohibet malum, nostrum vitium est, quibus lex opus sit dari, qui peccamus. Legi peccati. Consuetudini, 68.0456A| vel vitiatae naturae, tandiu quandiu languor obluctatur saluti, et caro concupiscit adversus spiritum.
CAP. VIII.
Nihil ergo nunc damnationis est iis qui sunt in Christo Jesu. Non enim damnatur, nisi qui concupiscentiae carnis consentit ad malum: nam carne mortua, nihil habet in se quod damnari possit. Qui non secundum carnem ambulant. Qui a Christo didicerunt carnem crucifigere, et non carnaliter vivunt. Lex enim spiritus vitae in Christo Jesu liberavit me. Advertendum quia gratiam, legem appellat. Gratia Novi Testamenti liberat nos a consuetudine peccati et mortis: auferendo etiam occasiones, et dando adjutorium et exemplum vivendi, ne scilicet consensionem meam concupiscentia sibi vindicet carnis. 68.0456B| A lege peccati et mortis. Quae occidit, et mortificat peccatores: id est, lege litterae, sive ab illa lege quam supra in membris dixerat dominari. Nam quod impossibile erat legi. Quia nihil ad perfectum lex adducit, impossibile erat legi ut homines carnales faceret fidei custodire justitiam: sed hoc Christus et praecepto, et exemplo, et adjutorio fecit esse possibile. Impossibile est enim legem implere per carnem, qua superbi, ignorantes Dei justitiam, id est quae ex Deo est homini ut sit justus, et suam volentes constituere, tanquam per eorum non adjutum divinitus arbitrium lex possit impleri, justitiae Dei non sunt subjecti: ideo justitia legis in eis impletur, qui non secundum carnem ambulant: id est, secundum hominem ignorantem Dei justitiam, sed ambulant secundum 68.0456C| spiritum. In quo infirmabatur per carnem. Infirmabatur per concupiscentias, id est per desideria carnalia: ideo non implebatur lex, quia ipsius justitiae nondum erat charitas, quae interiore delectatione teneret mentem, ne ad peccatum delectatione rerum temporalium traheretur. Ergo infirmabatur lex per carnem: id est, non efficiebat justos deditos carni. Deus Filium suum mittens in similitudinem. Similem carnem suscepit caeteris hominibus sine peccato: quia nec de concupiscentia, nec de coitu, sed de virgine nata est. Facit hoc contra Photinum, qui negat Filium ante partum fuisse virginis. Carnis peccati. Non caro peccati erat, quae non carnali delectatione nata erat: tamen inerat similitudo carnis peccati, quia mortalis caro erat. Et de peccato damnavit 68.0456D| peccatum. Et de carne, quae in nobis ante serviebat peccato, vicit peccatum non peccando: quomodo si quis de barbaris vincat barbaros. Hostiae quas offerebant pro peccato in lege, peccati nomine vocabantur, cum ipsae peccatum nescirent: Sic et peccati caro, quae pro peccatis nostris oblata est, peccati nomen accepit. Quidam dicunt de peccato Judaeorum, qui occiderunt Dominum, peccatum diaboli quo hominem implicuerit, condemnavit: sicut ad Haebraeos scriptum est, ut per mortem destrueret eum, qui habebat mortis imperium. Et recte mors peccatum dicitur, quam de peccato constat esse generatam. Quidam dicunt de peccato Judaeorum, qui eum crucifixerant, factum est, ut sanguinem suum 68.0457A| in remissionem funderet peccatorum. In carne. In ipsa carne vicit peccatum, ut naturam, quae fuerat bona per conditionem, et per transgressionem est vitiata, per suam gratiam reformaret, ut ejus adjutorio vincere possit peccatum: quae prius sic fuerat facta, ut possit non peccare si velit. Sed ante transgressionem hoc, ut dixi: nam modo per gratiam Dei potest peccatum aut declinare, aut vincere: sic tamen, ut Dominum semper adjutorem imploret. Ut justificatio legis impleretur in nobis. Hic aut ipsam gratiam legem vocat, aut certe illam justificationem legis, quae spiritu intra litteram latente est manifestata: ut quoniam in illis viva et repugnante carne, justificatio legis impleri non potuit, in nobis impleatur, qui Christi adjutorio carnem mortificamus 68.0457B| cum vitiis. Praecepta legis implentur per charitatem, quae per timorem non poterant impleri. Qui non secundum carnem ambulamus. Conversamur. Sed secundum spiritum. Caro de terra facta est, spiritus autem a Deo datus est. Utraque ergo illa desiderant unde sunt: caro terrena, spiritus coelestia. Si igitur spiritus carnem superaverit, operantur coelestia; si autem consenserit, terrena praevalebunt. Quis autem ambulat secundum spiritum, nisi qui agitur Dei Spiritu? Quotquot enim Spiritu Dei aguntur, ii filii Dei sunt. Qui enim. Unus homo ex spiritu constat et carne: quando ergo secundum carnem ambulat, caro est; quando secundum spiritum, spiritus est. Secundum carnem sunt. Manifesta sunt opera carnis. Quae carnis sunt sapiunt. Terrena et carnalia bona 68.0457C| pro summis bonis concupiscunt. Qui vero secundum spiritum, quae sunt spiritus sentiunt. Id est divina. Deus enim spiritus est: quisquis non resistit voluntati Dei, quae sunt spiritus sentit. Nam prudentia carnis mors est. Prudentia a providendo dicitur. Ipse alibi dicit, prudentiam humanam esse, malo vicem referre. Talis ergo prudentia mortem parat transgrediendo praeceptum. Ergo prudentia carnis est, ut unusquisque velit se vindicare. Prudentia vero spiritus, non reddere malum pro malo. Anima cum inferiora appetit, prudentiam carnis habere dicitur; cum superiora, prudentiam spiritus. Non quia prudentia carnis substantia est, qua anima induitur aut exuitur; sed ipsius animae affectio est, quae omnino esse desinet, cum se totam ad superiora converterit. 68.0457D| Prudentia autem spiritus, vita et pax. Prudentia spiritus et in praesenti pacem habet, non reddendo malum pro malo; et in aeternum vitam aeternam meretur, propter obedientiam et pacem, dum per suam patientiam non sinit crescere peccatum. Quoniam sapientia carnis. Non caro, sed carnalis actus, Inimicitia est in Deum. Omne enim quod non est subjectum Deo inimicum est: et quicunque se vult vindicare, excedit modum etiam veteris legis: non quia Deo quid nocere potest, sed sibi nocet. Legi enim Dei non subjicitur, nec enim potest. Impossibile penitus dixit, ut vel sic illos a carnis illecebris et luxuria revocaret: velut si dicamus, injustitia esse non potest justa: tanquam si diceretur: Nix non calefacit, 68.0458A| nec enim potest: quandiu enim nix est, non calefacit; sed resolvi potest, potest et fervere ut calefaciat, sed cum hoc facit, jam nix non est. Sic et prudentia carnis dicitur, cum mundana pro coelestibus concupiscit: sed cum coelestia desiderare incoeperit, desinit esse carnalis prudentia. Qui autem in carne sunt. Hinc probatur, quia non de substantia dixerit carnis. Deo placere non possunt. Quia fieri non potest ut non peccent qui carnaliter vivunt, et carnis voluntatibus acquiescunt. Vos autem in carne non estis. Hoc est, in carnalibus desideriis, sed in spiritualibus. Sed in spiritu. In spiritali actu illi spiritualiter vivunt qui Spiritum Dei habent: in illos Spiritus Dei est, in quos apparuerit fructus ejus, sicut ad Galatas ait, fructus Spiritus. Si tamen Spiritus Dei habitat in vobis. Si quis autem Spiritum Christi non habet, hic 68.0458B| non est ejus. Qui inimicos diligit, intelliget sanctum Spiritum sicut ex Patris, ita etiam ex Filii substantia procedere: quia unius est atque ejusdem substantiae, qui ejus Spiritum habet. Et ideo sicut Patris, ita et Filii appellatur. Et ideo dixit in Evangelio, de meo accipiet. Si quis, inquit, Spiritum Dei non habet: hoc est, ut oret pro persequentibus, ut diligat inimicos, ut in omnibus eum imitetur, sicut dicit Petrus apostolus: Christus passus pro vobis, reliquit vobis exemplum, etc. Dicit enim ipse discipulis: Nescitis cujus spiritus sitis, hi spiritus ejus erant, quia in fide, et spe, et charitate, vivebant. Si autem Christus. Si Christum semper imitamini. Corpus quasi mortuum, etsi resistit, non vincit, sicut David dicit: Ego autem sicut surdus non audiebam: et tu exaudies 68.0458C| me, Domine Deus meus. In vobis est. Per gratiam suam. Corpus quidem. Spiritus vivit et vivificat, ut justitiam faciamus; caro autem mortua est, ne ab ea vincamur. Non hoc solum quaeritur, ut caro moriatur, sed etiam ut spiritus vivificetur. Simul adverte quod vita animae justitia sit: oportet ergo ut non solum a carnalibus cessemus, sed etiam spiritualia faciamus. Mortuum est propter peccatum. Mortuum corpus dicit quandiu tale est, ut indigentia rerum corporalium molestet animam, et quibusdam motibus sollicitet et inquietet. Nam peccatum ideo concupiscentia nuncupatur, quia merito peccati contigit: sicut scriptura manus cujusque dicitur, quod manus eam fecerit. Spiritus vero vivit propter justificationem. Ille homo hic describitur, qui sub gratia 68.0458D| vivit, et nondum habet perfectam pacem, quae corporis resurrectione et immutatione futura est. Nam quandiu in hac vita sumus, non deest aut titillatio, aut delectatio: quamvis enim non cedat qui sub gratia vivit, et mente servit legi Dei, carne autem legi peccati. Quod si Spiritus ejus, qui suscitavit Jesum a mortuis, habitat in vobis, qui suscitavit Jesum Christum a mortuis. Si vos ita exhibeatis ut digni sitis in quibus Spiritus sanctus habitet, non patietur templum sui Spiritus interire Deus: sed quomodo suscitavit Jesum a mortuis, ita et nos vivificavit. Vivificabit mortalia corpora vestra, propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis. Vivificatis igitur mortalibus corporibus vestris, non solum ad peccandum consensio 68.0459A| nulla erit, sed nec ipsa cui consentiatur, carnis concupiscentia. Ergo, fratres, debitores sumus. Hoc totum facit, ut ostendat legem veterem fidelibus non necessariam, quae carnalibus et peccatoribus data est. Non carni, ut secundum carnem vivamus. Id est, jam non sumus subjecti carnali consuetudini. Si enim secundum carnem vixeritis, moriemini. Si secundum rationem supra expositam, quod carnales homines justitiam custodire non possunt. Si autem Spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis. Exposuit quid supra dixerit carnem, hoc est, spiritualibus actibus carnalia opera subjeceritis. Quicunque enim Spiritu Dei aguntur, ii sunt filii Dei. Quicunque gratia Dei et Spiritu sancto gubernantur. Tunc bene agis, si ab eo agaris: econtra filii diaboli spiritu ejus aguntur, 68.0459B| qui ab initio peccat. Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in timore. Judaei acceperunt spiritum in timore, qui illos ad servitutem cogeret: quia qui timet, servus est; qui autem diligit, filius: sicut scriptum est: Servus timet dominum, et filius diligit patrem suum. Si pater sum, ubi est honor meus? Si dominus, ubi est timor meus? Illi ergo, quia operari propter amorem nolebant, timore et necessitate coguntur; nos vero omnia voluntarie propter dilectionem facere debemus, quasi filii. Sed accepistis spiritum adoptionis filiorum Dei. Tunc adoptamur, quando per baptismum renascimur: nam ante filii irae; et si filii irae, ubi est fides naturae? In quo clamamus, Abba Pater. Qui vocat patrem, ostendit se esse filium. In omnibus ergo debet imitari 68.0459C| patrem, ne pro nomine indigne usurpato, majori subjaceat poenae. Clamantem, id est clamare nos facientem. Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii. Testimonium est adoptionis, quod habemus spiritum, per quem sic oramus. Tantum donum accipere nemo poterat, nisi Filii gratia, quae est arrha, hoc est donum Spiritus sancti. Si autem filii et haeredes quidem Dei, cohaeredes autem Christi. Qui per gratiam efficitur filius, merebitur esse haeres, et cohaeres vero Filio fieri. Si tamen compatimur, ut et glorificemur. Si compatimur, patientia est, et etiam perseverantia: quia si dona Dei ante oculos nostros ponimus, quae ille pro nobis impiis pertulit, tali adjutore, non debemus timere pati pro illo, ut conglorificemur, sicut dicit sanctus Joannes: Nunc filii Dei 68.0459D| sumus; cum apparuerit, similes ei erimus. Existimo enim quod non sunt condignae passiones hujus temporis, ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis. Quid potest homo dignum pati gloria coelesti, etiamsi esset illa vita, qualis nunc est ista? quidquid passus fuerit a morte, plus non est quam etiam pro peccatis suis antea merebatur. Nunc autem et peccata donantur, et tunc vita aeterna dabitur, et splendor solis, etc. Ostendit praemium, quo facilius etiam mors contemnatur, quo ad illum possit tutius perveniri. Nam scimus homines, quod pejus est, propter aurum se ultro ad bestias subrepsisse. Quod nos Deo adjutore facere debemus in tribulationibus propter Dominum: quae cum sint temporales, aeternam salutem 68.0460A| tribuunt. Si hoc ille dicit, quid nos? Nam exspectatio creaturae revelationem filiorum Dei exspectat. Vanitati enim subjecta est creatura. Quidam de Adam et Eva volunt sentire creatura, quos serpens spe divinitatis subjecerit vanitati, et corruptioni fecerit deservire non volentes: hoc est, non ex semetipsis, quia peccantes justo judicio sunt addicti; quia et ipsi (inquiunt) liberabuntur a servitute corruptionis. Omnem autem creaturam, dicunt, omnes homines, quia usque ad adventum Christi fuerunt justi, quia et ipsi nondum acceperunt, sed exspectant in spe. Non solum autem illi, sed et nos ipsi, in quibus completa sunt, adhuc speramus, quibus dictum est: Multi prophetae et justi cupierunt videre quae videtis, et non viderunt. Ideo dicit: Revelationem filiorum Dei 68.0460B| exspectant; tandiu omnia sic erunt quandiu erit resurrectio, postea ab actu cessabunt, et mutabuntur, secundum Scripturas. Vanitati enim subjecta: id est hominibus, qui evanuerunt, quibus alii homines ministrant. Quidquid finem habet, vanum est ad comparationem aeternae vitae. Vanitas (inquit) vanitatum, omnia vanitas. Nec putes ipsam tibi aliquid praestitisse, cum etiam peritura et mundana donaverit. Non volens, sed propter eum qui subjecit eam in spe. Non sua sponte. Alii dicunt angelos, quia et ipsi creatura sunt, exspectare ut homines in angelorum dignitatem mutentur. Quia et ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis, in libertatem gloriae filiorum Dei. Qui de mundi creatura hoc volunt accipere, hoc dicunt: Quando glorificandi sunt filii Dei, tunc et 68.0460C| ipsa creatura libera fiet a servitute: quia et ipsa laborem sentit, sicut et terra jugiter seminata sterilis efficitur. Scimus enim quod omnis creatura ingemiscit, et parturit usque adhuc. Illa quae possunt ingemiscere, propter nimium laborem ingemiscunt: quia plus ab illis exigitur quam possunt. Quae autem sensum non habent, quomodo gemunt? nisi forte propter nostras iniquitates ingemiscant, sicut in passione Domini sol fugit, quia impietatem Judaeorum videre non poterat. Non solum autem illa, sed et nos ipsi, primitias spiritus habentes, et ipsi intra nos gemimus, adoptionem exspectantes. Non solum creatura, quae receptaculum spiritus non habet, vel carnales homines; sed et nos qui novimus laetitiam temporis futuri, dolemus nos hic diutius laborare. Item aliter: Non 68.0460D| solum angeli, qui nobis benigniores sunt, dolent de iis qui perseverant in delictis; sed etiam nos qui Spiritum sanctum habemus, de talibus ingemiscimus. Redemptionem corporis nostri. Resurrectio Christi est redemptio corporis nostri. Vel exspectamus glorificationem in resurrectionem futuram corporis nostri: ut corruptum hoc induatur incorruptione. Hoc capitulum obscurum est, inquit Augustinus, quia non satis apparet quam nunc vocet creaturam. Dicitur autem secundum catholicam disciplinam creatura, quidquid fecit et condidit Deus Pater, per unigenitum Filium suum, in unitate Spiritus sancti. Ergo non solum corpora, sed et animae nostrae, id est spiritus nomine creaturae continentur. Sic autem 68.0461A| dictum est, ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei: quasi nos non simus creatura, sed filii Dei, in quorum gloriae libertatem liberabitur a servitute creatum. Item dicit: Scimus enim quod omnis creatura ingemiscit et dolet usque adhuc. Non solum illa, sed et nos ipsi, tanquam nos aliud simus, aliud omnis creatura. Totum ergo capitulum particulatim considerandum est. Existimo enim (inquit) quod non sint condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis. Hoc manifestum est: dixerat enim superius: Si autem spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis. Quod fieri non potest sine molestia, cui patientia necessaria est. Quo pertinet, et quod paulo ante ait: Si tamen compatimur, ut 68.0461B| et conglorificemur. Quod itaque ait: Nam et exspectatio creaturae revelationem filiorum Dei exspectat, hoc eum puto dicere: Nam et hoc ipsum quod in nobis dolet, cum facta carnis mortificamus, id est, cum esurimus, vel sitimus per abstinentiam, dum frenamus delectationem concubitus per castitatem; cum injuriarum lacerationes et contumeliarum aculeos per patientiam sustinemus; dum neglectis atque rejectis voluptatibus nostris, pro fructu matris Ecclesiae laboramus: quidquid in nobis in hac atque hujusmodi attritione dolet, creatura est, dolet enim corpus et anima, quae utique creatura est, et exspectat revelationem filiorum Dei, id est exspectat quando appareat quod vocatum est. Quia enim Filius Dei unigenitus non potest dici creatura, quandoquidem 68.0461C| per ipsum facta sunt omnia quae Deus fecit, distincte etiam nos vocamur creatura ante illam gloriam evidentem; et distincte vocamur filii Dei, quamvis hoc adoptione mereamur. Nam ille unigenitus natura filius est. Ergo, exspectatio creaturae, id est exspectatio nostra, revelationem filiorum Dei exspectat, hoc est, exspectat quando appareat quod promissum est, quando reipsa manifestandum sit, quod nunc spe sumus; filii enim Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus enim quia cum apparuerit, similes ei erimus: quia videbimus eum sicuti est. Ipsa est revelatio filiorum Dei, quam nunc exspectat exspectatio creaturae. Nam quod creatura revelationem exspectat alterius naturae, quia non sit creatura, sed ipsa qualis nunc est, exspectat quando 68.0461D| sit qualis futura est. Tanquam si diceretur: Opere ante pictorem posito, subjectis sibi coloribus, et ad opus ejus paratis, exspectatio colorum revelationem imaginis exspectat, et manifestationem: non quia tunc alii erunt, aut non colores erunt, sed tantum quod aliam dignitatem tunc habebunt. Vanitati enim subjecta est creatura: hoc est illud: Vanitas vanitatum, et omnia vanitas. Quae abundantia homini in omni labore suo, quem ipse laborat sub sole: cui est dictum: In labore manducabis panem? Vanitati enim creatura subjecta est non sponte. Bene additum est: Non sponte; homo quippe sponte peccavit, sed non sponte damnatus est. Peccatum itaque fuit spontaneum, contra praeceptum facere veritatis, 68.0462A| peccati autem poena, subjici fallaciae. Non ergo sponte vanitati creatura subjecta est, sed propter eum qui subjecit eam in spe, id est propter justitiam atque clementiam: qui neque peccatum impunitum reliquit, nec insanabilem voluit esse peccantem. Quia et ipsa creatura, id est ipse homo, cum jam signaculo imaginis propter peccatum amisso remansit tantum creatura, ipsa itaque creatura, id est ipsa quae nondum vocatur filiorum forma perfecta, sed tantum vocatur creatura, liberabitur a servitute interitus. Quod itaque ait, et ipsa liberabitur, facit intelligi et ipsa quemadmodum nos: id est, et de ipsis non est desperandum, qui nondum vocantur filii Dei, quia nondum crediderunt, sed tantum creatura: quia et ipsi creatura sunt, et liberabuntur 68.0462B| a servitute interitus, sicut et nos, qui jam filii Dei sumus, quamvis nondum apparuerit quid erimus. Liberabitur ergo a servitute interitus in libertatem gloriae filiorum Dei: id est, erunt ipsi ex servis liberi, et ex mortuis gloriosi in vita perfecta, quam habebunt filii Dei. Scimus enim quod omnis creatura ingemiscit et dolet usque adhuc. Omnis creatura in homine numeratur: non quia in eo sint omnes angeli, et supereminentes virtutes ac potestates, coelum, terra et mare, et omnia quae in eis sunt; sed quia omnis creatura partim spiritalis est, partim animalis, partim corporalis: sicut in Evangelio dicit: Praedicate Evangelium omni creaturae. Et ad Colossenses: In spe Evangelii, quod praedicatum est in universa creatura quae sub coelo est. Quod ut ab 68.0462C| inferioribus consideremus, corporalis creatura per loca ostenditur: animalis autem vivificat corporalia: animalis regit, et tunc bene regit cum ipsa regendam se subjicit Deo. Cum autem transgreditur praecepta ejus, laboribus et aerumnis per eadem ipsa quae regere poterat implicatur. Qui ergo vivit corpore, carnalis homo vel animalis vocatur: carnalis, quia carnalia sectatur; animalis autem, quia fertur dissoluta lascivia animae suae, quam non regit spiritus, neque coercet intra metas naturalis ordinis, quia et ipse non se subdit regendum Deo. Qui autem spiritu animam regit, et per animam corpus, quod facere non potest, nisi Dominum habeat et ipse rectorem: quoniam sicut non potest caput mulieris vir esse, ita caput viri Christus est, vocatur spiritalis, quia et 68.0462D| vita cum aliqua molestia nunc agitur: post autem nullam patietur. Et quoniam summi angeli spiritualiter vivunt, infimi vero animaliter, bestiae vero et omnia pecora carnaliter, corpus autem non vivit, sed vivificatur, omnis creatura in homine est, quia et intelligit spiritu, et sentit animo, et localiter corpore movetur. Omnis itaque creatura in homine ingemiscit et dolet: non enim totam, sed omnem ait, tanquam si quis dicat quod solem omnes homines vident qui sunt incolumes, sed non toti vident, quia tantum oculis vident. Ita in homine omnis creatura est, qui et intelligit, et vivit, et corpus habet; sed non tota creatura in ipso est, quia sunt praeter ipsum et angeli, qui intelligant, et vivant, et sint; et pecora, 68.0463A| quae vivunt et sunt, et corpora, quae tantummodo sunt: cum ipsum vivere magis sit quam non vivere; et ipsum intelligere magis sit quam sine intellectu vivere. Cum ergo miser homo ingemiscit et dolet, omnis creatura congemiscit et dolet. Usque adhuc autem recte dixit, quia etiamsi sunt aliqua jam in sinu Abrahae, et latro ille in paradiso constitutus, illo die quo credidit, dolere destiterit: tamen usque adhuc omnis creatura congemiscit et dolet, quia in illis qui nondum liberati sunt, omnis est per spiritum et corpus et animam. Non solum autem, inquit, omnis creatura congemiscit et dolet, sed et nos ipsi. Id est, non solum in homine corpus, et anima, et spiritus simul dolent ex difficultatibus corporis; sed et nos ipsi exceptis corporibus in nobis 68.0463B| ipsis congemiscimus. Et bene dixit: Primitias habentes spiritus: id est, quorum jam spiritus tanquam sacrificium oblati sunt Deo, et in divino charitatis igne comprehensi sunt. Haec sunt primitiae hominis, quia veritas primum spiritum nostrum obtinet, ut per hunc caetera comprehendantur; vel quia primi spiritum ipso adventu redemptionis accepimus. Jam ergo habet primitias oblatas Deo, qui dicit: Mente servio legi Dei, carne autem legi peccati. Et qui dicit: Deus cui sermo in spiritu meo. Et de quo dicitur: Spiritus quidem promptus, caro autem infirma. Sed quoniam adhuc dicit: Infelix ego homo, quis me liberabit a corpore mortis hujus? et adhuc alibi dicitur: Vivificavit et mortalia corpora vestra, et propter Spiritum ejus manentem in vobis: nondum est 68.0463C| holocaustum; erit autem, cum absorbebitur mors in victoria, cum ei dicetur: Ubi est, mors, contentio tua? ubi est, mors, aculeus tuus? Nunc ergo, inquit, non solum omnis creatura, id est, cum corpore; sed nos ipsi primitias Spiritus habentes, id est, nos animae quia primitias mentes nostras obtulimus Deo, in nobis ipsis congemiscimus: id est, praeter corpus adoptionem exspectantes redemptionem corporis nostri: id est, ut et ipsum corpus accipiens beneficium adoptionis filiorum qua vocati sumus, totos nos liberatos transactis molestiis omnibus ex omni parte Dei filios esse manifestet. Spe enim salvi facti sumus. Spes autem quae videtur, non est spes. Tunc ergo erit res, quae nunc est spes, cum apparuerit quid 68.0463D| erimus similes illi, quoniam videbimus eum sicuti est. Hoc capitulum si hoc modo, ut tractatum est, aperitur, non incidemus in illas molestias quibus homines plerique dicere coguntur, omnes angelos, sublimesque virtutes in dolore et gemitibus esse, antequam nos penitus liberemur: quia dictum est: Omnis creatura congemiscit et dolet. Quamvis enim adjuvent nos pro sua sublimitate, dum obtemperant Deo, qui unicum Filium suum dignatus est pro nobis mittere; tamen sine gemitu et doloribus id facere credendi sunt, ne miseri existimentur, feliciorque ille sit de numero nostro Lazarus, qui jam in Abrahae sinu requiescit: praesertim quia dixit, eamdem creaturam, quae congemiscit et dolet, vanitati esse subjectam: quod de summis et excellentibus virtutum 68.0464A| potestatumque creaturis nefas est credere. Deinde liberari eam dixit a servitute interitus, quo illos cecidisse, qui in coelis agunt vitam beatissimam, non possumus credere. Tamen nihil temere confirmandum est, et pia diligentia etiam atque etiam verba divina tractanda sunt: ne forte cum gemiscit et dolet, et vanitati subjecta est, possit aliquo alio modo intelligi, ut de summis angelis, quandiu nostrae infirmitati jussu Domini non opitulantur, non impie possit existimari. Sed sive illa, quam exsecuti sumus, sive alia hujus capituli expositio proferatur, id tantum est cavendum, ne violet aut vulneret catholicam fidem: scio enim vanos multos haereticos multa impie et inepte jactitasse. Spe enim salvi facti sumus. Spe, inquit, non reipsa salus speratur adhuc, sicut 68.0464B| ad Corinthios: Per fidem ambulamus, non per speciem; credimus quod futuri sumus, adhuc tamen non sumus. Spes autem quae videtur, non est spes. Nam quod videt quis, quid sperat? Quod videtur non speratur, quia tenetur. Si autem quod non videmus speramus. Ideo patientia per fidem magnam habet mercedem, quia sperat quod non videt; et sic securi sumus, quasi jam acceperimus quod nondum accepimus. Per patientiam exspectamus. Spes sine patientia esse non potest. Similiter autem et spiritus adjuvat. Secundum eamdem exspectationem adjuvat spiritus infirmitatem orationis, ut quae Dei sunt oremus, et propter spem quae placita sunt Deo postulemus. Infirmitatem nostram. Infirma est oratio nostra, nisi a Spiritu sancto non solum adjuvetur, 68.0464C| sed etiam inspiretur. Nam quid oremus? Frequenter quae putamus prospera, obsunt: ideo non conceduntur, Deo melius providente: sicut Paulus ter Dominum rogavit. Sicut oportet nescimus. Quia nunc per speculum videmus, sicut ad Corinthios ait: Si quis existimat se scire, nondum scivit quemadmodum oporteat eum scire. Sed ipse Spiritus postulat pro nobis. Quomodo nos tentat ut sciat, hoc est, ut scire nos faciat; sicut dicitur: Ille aedificavit domum, cujus jussu fit, sic et Spiritus sanctus postulat, id est postulare nos facit quae Dei sunt, inspirando, vel praestando, aut operando in nobis. Gemitibus inenarrabilibus. Gemere nos facit altis gemitibus mutis: quia quantum ore petere non possumus, tantum gemitibus 68.0464D| deprecamur. Qui autem scrutatur corda scit quid desiderat spiritus. Hic gratiam spiritus nominavit Spiritum sanctum, sicut ibi: Si oravero lingua, spiritus meus orat: ubi genus linguae vel locutio intellecta accipitur. Quia secundum Deum. Quia coelestia et divina desiderat. Postulat pro sanctis. Pro sanctis rebus, non humanis, neque terrenis. Scimus autem quomodo diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum. Quaecunque fecerimus, vel fuerimus passi propter dilectionem, omnia nobis ad mercedem concurrunt: sive cooperantur, hoc est crescunt; sive adjuvante Deo contraria vertuntur in prosperum, secundum illud: Omnia quaecunque feceris, prosperabuntur. His qui secundum. Sicut et nos dicit ante mundi constitutionem electos. Propositum vocati sunt 68.0465A| sancti. Propositum Dei est, ut sine operibus legis, vel quibuscunque aliis meritis per fidem solum justificaret impios, quae fides non ex natura, sed Dei donum est: fructus spiritus est inter caetera et fides. Non enim omnes vocati, secundum propositum sunt vocati; quoniam multi vocati, pauci electi. Ipsi ergo secundum propositum vocati, qui et electi ante constitutionem mundi. Nam quos praescivit et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui. Praedestinavit, ut qui dono ejus conformis esset in vita, esset conformis in gloria: qui transformavit corpus humilitatis nostrae conforme corpori claritatis suae. Unde et Joannes: Similes ei erimus. Ut sit ipse primogenitus in multis fratribus. Primogenitus ex mortuis, quia habet multos praeter se. Quos autem praedestinavit. Hic praedestinatio in 68.0465B| temporibus intelligitur, non in hujus temporis hominibus: id est, et ante legem, sub lege et sub gratia. Sed quicunque tunc salvati sunt, Dei gratia sunt salvati, dicente Apostolo: Habentes autem eumdem spiritum fidei. Hos et vocavit. Homines in hoc tempore ad fidem vocavit, quia apud eum antequam mundus esset, erant vocati. Vocantur autem per fidei inspirationem, et per exhortationem, et divina operatione, justificantur per baptismum, glorificantur per praemium, sive in praesenti per virtutem; sed haec omnia sunt dona Dei: quia dicit alibi: Ut dignetur vos vocatione sua. Et illud: Qui vos vocavit in gratia Dei, justificati gratis, qui operatur omnia in omnibus: quia ipse nos eripuit de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum dilectionis suae: non ipsius, sed 68.0465C| Filii. Et quos vocavit, hos et justificavit; quos autem justificavit, illos et magnificavit. Manum est tibi vocari servum meum; quos post resurrectionem glorificaturus est. Illa omnia jam facta sunt, praescivit, praedestinavit, vocavit, et justificavit. Quoniam et omnes jam praesciti et praedestinati sunt, et multi jam vocati atque justificati. Quod autem ait: Illos et glorificavit, illa gloria intelligenda est hic, de qua idem dicit: Cum Christus apparuerit vita vestra, tunc et vos apparebitis cum illo in gloria. Quid ergo dicemus ad haec? Si Deus pro nobis, quis contra nos? Si Deus nos adjuvat, quis nobis nocebit? Si Deus gratis nos vult justificare, quis dicit: Non potest fieri? Vult ostendere multum esse quod accepimus, et quod nemo praevaleat impedire voluntatem Dei, qui quod vult 68.0465D| facit. Qui etiam proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum: quomodo non etiam cum illo omnia nobis donavit? Non pepercit permittendo tradi, ut et tradentibus libertas permaneret arbitrii ad peccandum, et nobis patientiae monstraret exemplum. Nam Christo quid habet charius quod nobis neget, qui pro nobis proprio Filio non pepercit? Non solum autem a Patre est traditus, sed a semetipso, sicuti alibi dicit: Qui tradidit semetipsum oblationem et odorem Deo in odorem suavitatis. Quis accusabit electos Dei? Quis accusabit quos Deus elegit, et fecit credentes in se? Deus signis et virtutibus jam esse justos probat, contra eos qui dicunt: Non sunt justi, nisi quos lex justificaverit: cum tunc omnia 68.0466A| fueraut sub peccato conclusa. Si quasi confirmans pronunties, quanta perversitas oriatur? Sic ergo pronuntiandum est, ac si diceretur: Deusne quid justificat? ut subaudiatur: Non utique. Deus qui justificat. Subaudiendo: Nunquid Deus qui per eos signa et mirabilia facit, qui eos gratis justificavit? Quis est qui condemnet? Quasi interrogat: Quis est qui condemnet? aut dimittet? Intelligendum est: Nunquid Christus? Et respondet: Qui mortuus est pro nobis, ipse nos condemnat? Absit. Imo qui et resurrexit, et est in beatitudine Patris. Qui sicut per servi formam rogat pro nobis Patrem, et etiam nos exaudit cum Patre, nunquid ipse nos accusabit aut condemnabit? Christus Jesus qui mortuus est: imo qui resurrexit. Ille nos tantum dilexit, ut etiam moreretur pro nobis. 68.0466B| Qui est ad dexteram Dei. Ubi ille est, et nos venturi sumus; secundum hominem tractat, secundum quem mortuus est, et primogenitus factus ex mortuis. Qui etiam interpellat pro nobis. Solent Ariani dicere: Minor est qui interpellat. Respondendum est, Dominum oblivionem non pati, ut pro illis semper commoneatur quos ipse justificavit. Sed in hoc interpellare dicitur, dum semper hominem, quem suscepit glorificatum, quasi nostrum pignus Patri ostendit et offert, ut verus et aeternus Sacerdos. Per quem hominem et minor dicitur: sicut anima et corpus ex diversa substantia unus est homo, ita Deus et homo, ex diversa substantia unus est Christus. Ac per hoc cum sit ipse unus ex diversa substantia, ipse se quodam modo petit, ipse quodammodo pro nobis exaudit. 68.0466C| Quis nos separabit a charitate Christi? tribulatio, an angustia, an fames, an persecutio, an nuditas, an periculum, an gladius? sicut scriptum est. Judaei illos separare volebant a Christo, volentes eos ad legis custodiam revocare. Post tanta et tam praeclara beneficia et promissa, quis nobis tale aliquid dabit aut promittet, ut a Christo merito recedamus, qui etiam animam suam posuit pro nobis? Quia propter te mortificamur tota die, existimati sumus ut oves occisionis. Beati estis cum vos persequuntur propter me. Et, propter te, ait, non propter aliquod crimen morte afficimur: et propter te mortem sustinemus cum vicem referre possimus. In nobis maxime impletur hoc testimonium, quibus nec resistere licet, exemplum magistri et domini sequentibus, qui velut ovis 68.0466D| ad occisionem ductus est. Sed in his omnibus superamus, propter eum qui dilexit nos. Has omnes tribulationes ad nihilum ducimus propter eum qui etiam nos tantum dilexit, ut pro nobis moreretur: et quando pro ejus nomine morimur, tunc maxime triumphamus. Certus sum enim, quod neque mors, neque vita. Certus sum: quia nec si mihi quis mortem minetur, nec si vitam promittat aeternam. Neque angeli. Nec si se angelum a Deo dicat directum: sicut ipse ad Galatas ait. Neque principatus, neque instantia. Nec si in praesenti honorem conferat. Neque futura. Neque si praesentia bona, et in futuro gloriam promittat. Neque fortitudo. Neque si virtutes operetur. Neque altitudo. Regni coelorum vel sapientiae. Neque profundum. 68.0467A| Neque profunditas scientiae, vel infernus. Neque creatura alia poterit nos separare. Omnem pene creaturam nominavit, et non fuit his contentus, et addidit: Etiamsi sit alia creatura, non poterit nos separare a charitate Christi. Unde considerandum qua fide crediderit Christo. A charitate Dei quae est in Christo Jesu Domino nostro. Charitas Christi non in hoc tantum constat, si quis dicat eum se diligere, sed etiam quaecunque sanctis ejus fiunt, sibi fieri ipse testatur, dicens: Qui vos recipit, me recipit, etc. Et Joannes ait: Si fratrem tuum, quem vides, non diligis, Dominum, quem non vides, quomodo potes diligere? Imo dilectionem Dei in fratribus voluit ostendi. Quoniam, inquit, Deus dilectio est, et caetera. Et Dominus: In hoc, ait, cognoscetur, quia discipuli mei 68.0467B| estis, si vos invicem dilexeritis. Si diligitis me, mandata mea servate. Et: Qui audit verba mea, et facit ea, hic est qui me diligit.
CAP. IX.
Veritatem dico. Quidam dicunt, quod rem incredibilem dicturus, id est, quod se vellet esse anathema a Christo pro Israel, primum quadam testatione satisfaciat. Satisfacit Judaeis se illos non odisse, sed eorum causa plurimum contristari quod Christo credere nollent, qui eis fuerit promissus. In Christo non mentior. Quicunque ergo baptizatus est, aut veritatem dicit, aut mendacium, quidquid facit, in Christo facit, cujus est membrum. Et quicunque in baptismo peccat, in Christo peccat, sicut ait: Sic autem peccantes in fratres, et percutientes conscientias eorum infirmas, in Christo peccatis. Testimonium mihi perhibente 68.0467C| conscientia mea. Ille verum loquitur, cujus conscientia testimonium perhibet, et non illum arguit in mendacio. In Spiritu sancto. Non ficto. Quoniam tristitia est mihi magna, et continuus dolor cordi meo. Eo quod viderim eos non credere Deo. Optabam ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis, qui sunt cognati mei secundum carnem. Optabam aliquando, non nunc optarem. Sciebam enim quod ipsorum erant omnia, sed cum cognovi veritatem, conversus sum qui tam infidelis fui, et illi non convertuntur. Qui sunt Israelitae, quorum adoptio est filiorum, et gloria, et testamenta, et legislatio, et obsequium, et promissa. Refert et quid dimiserit, ut cognoscas quae vis sit quae eum potuit ab illis separare. Quorum patres. Abraham, Isaac, et Jacob. Et ex 68.0467D| quibus Christus secundum carnem: qui est super omnia Deus. Contra Arianum, Manichaeum, et Photinum, sed et contra Nestorium, qui negat secundum carnem Dominum Christum. Benedictus in saecula. Amen. Et Thomas ait, Deus meus, et Dominus meus, quod ille confirmat dicens: Quia vidisti, ideo credidisti. Non autem quod exciderit verbum Dei. Quia superius dixerat, dolere se, quod genus Israel suo vitio excluderetur a regno, quorum haec omnia fuerant, hic ostendit, illos, qui non credunt, non esse filios Abrahae, ne omnibus Judaeis praedicare putaretur et diceretur: Ergo Deus mentitus est Abrahae? Absit. Hinc incipit ratiocinari, cur alto et justo Dei judicio, repulsis Judaeis gentes sunt intromissae. Non enim omnes 68.0468A| qui ex Israel, ii sunt filii Israel, neque qui semen sunt Abrahae, omnes filii. Si non omnes, tamen aliquanti, qui inde electi sunt, et facti credentes; si non omnes qui ex Israel, ii sunt Israel, ergo econtrario multi qui non sunt ex Israel, ii sunt Israel. Dicit Salvator: Ecce vere Israelita, in quo dolus non est. In quo ergo dolus est, non est vere Israelita. Sed in Isaac vocabitur tibi semen. In Isaac tunc etiam vocati sunt filii Abrahae, non in Ismael, cum et ipse semen ejus esset. Id est, non qui filii carnis, hi filii Dei, sed qui filii sunt repromissionis, aestimantur in semine: promissionis enim hoc verbum est. Et Ismael enim secundum consuetudinem natus est ex ancilla, Isaac vero plus habuit quam natura dabat, qui jam de senibus per repromissionem natus est. Ita et nunc Christianos promissio facit filios 68.0468B| Abrahae, non caro et imitatio fidei ejus, per quam justificatus est, et meruit ut in semine ejus benedicantur omnes tribus terrae, non circumcisio. Secundum hoc tempus veniam, et erit Sarae filius. Non Agar ancillae, ut ostendat posteriorem populum esse repromissionis, sic et in Isaac. Non solum autem illa, sed et Rebecca. Non solum Ismael et Isaac, qui quamvis ex uno Abraham, tamen diversis matribus nati sunt, non fuere unum apud Dominum, sed etiam Jacob et Esau, qui ex uno sunt de Rebecca nati concubitu, antequam nascerentur, apud Deum per ejus praescientiam sunt ad invicem separati, ut propositum Dei in praescientia sua maneret, qua repudiaturus erat Judaeos incredulos, et gentibus sine ullis meritis erat misericordiam donaturus. Hoc totum 68.0468C| agit, ut ostendat, apud Deum praerogativam generis non valere, nec eum personam alicujus accipere, quod his vult firmare exemplis, quae illi poterant in calumniam vertere, de his ipsis ostensurus, Deum quod velit facere, neminem ei posse contradicere, si voluit generi eorum aliquid proprie dare, et nunc quos voluit eligere. Ex uno concubitu habens Isaac patris nostri. Cum enim nondum nati fuissent aut aliquid egissent boni aut mali, ut secundum electionem propositum Dei maneret. Ex uno duos, quae intelligitur prima geminos edidisse, in eo quod quasi novum sibi aliquid accidisset, perterrita Dominum interrogat. Non ex operibus, sed ex vocante dictum est ei: Major serviet minori. Non in Jacob et Esau est impletum, sed in figura dictum est populi Christiani, qui 68.0468D| praelatus est seniori populo Judaeorum, sicut et Ephraim et Manasses praefiguraverunt populum juniorem, id est Christianum, qui sunt mutatis manibus benedicti. Sicut scriptum est: Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Quod in Genesi dictum est. Hoc Propheta non de ipsis, sed de filiis eorum refert impletum, quod testimonium Apostolus sumens curiositatem et calumniam repressit, asserens quod nulla sit iniquitas apud Deum, sed quidquid agit, aut misericorditer, aut judicialiter agit. Quid ergo dicemus? Nunquid iniquitas apud Deum? Absit. Adhuc ratiocinatur, et proponit sibi quasi contradicentis personam, et testimoniis superat, quod voluntati Domini nemo valeat contraire, ipso Moysi dicente: Miserebor cui misereor, id 68.0469A| est: Si ego bonus, oculus tuus quare nequam? Nunquid tibi tollo quod alii dono? In praescientia mea decrevi in olivam oleastrum inserere, quid ad te? Moysi enim dicit: Miserebor cui misereor, et misericordiam praestabo cui miserebor. Quia cui miseretur Deus, vocat eum et inspirat ut credat, et cui misericors fuerit ut credat, misericordiam praestat, hoc est, faciet eum misericordem, ut etiam bene operetur. Unde evidenter constat, omnia bona esse a Deo ipso, qui est Salvator omnium, maxime fidelium. Sed dicit aliquis: Quare illum sic, et alium non sic, et cur non omnes aequaliter? Nunquid personarum est acceptor Deus? Acceptio personarum ibi recte dicitur, ubi ille qui judicat, relinquens causae meritum de qua judicat, alteri contra alterum suffragatur, qui invenit aliquid 68.0469B| in persona quod honore vel misericordia sit dignum. Si autem quispiam duos habeat debitores, et alteri velit debitum dimittere, et alterum exigere, cui vult donat, sed neminem fraudat, nec acceptio personarum dicenda est, quando iniquitas nulla est. Alioquin eis qui parum intelligunt, potest acceptio personarum videri, ubi vineae dominus operariis, qui una hora illius opus fecerunt, tantum dedit quantum illis qui pertulerunt pondus diei et aestus, aequales faciens in mercede, quorum tam magna distantia fuerat in labore. Sed quid respondit de hac velut acceptione personarum murmurantibus? Amice, non facio tibi injuriam, etc. Nempe hic tota justitia est, hoc volo tibi reddi, huic donavi, neque tibi aliquid abstuli, aut quod debebam vel minui, vel negavi. An non 68.0469C| licet mihi quod volo facere? etc. Sicut ergo hic nulla est acceptio personarum, quia sic alius gratis honoratur, ut alius debito non fraudetur: sic cum secundum propositum Dei vocatur alius et alius non vocatur; vocato datur gratuitum bonum, cujus boni est vocatio ipsa principium; non vocato redditur debitum malum, quia omnes rei sunt per unum, per quem peccatum intravit in mundum. Igitur non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei. Concludit disputationem, et objicit testimonia de Pharaone, ut Dei judicia contremiscamus potius quam discutiamus, quia plerumque sunt occulta, nunquam tamen sunt injusta, quia verum est quod et currentium cursum ipse dirigit, et sine illius gratia nullius cursus suum sortiatur effectum, sicut dicit Ecclesiastes: Non 68.0469D| est velocium cursus, nec fortium praelium; et David: Nisi Dominus aedificarit domum, in vanum laborarunt, qui aedificant eam. Ipsius ergo auxilium implorandum est, qui operatur omnia in omnibus. Debet ergo currere Christianus, et nunquam praesumere de suis viribus, currere debet et Dei praecepta implere, sed arrogare sibi nihil debet, secundum illud: Qui gloriatur, in Domino glorietur. Hoc contra illos qui de suis meritis ac viribus praesumebant. Nam et ipse currebat, quando est veritus ire Bithyniam, sicut in Actibus apostolorum legimus. Credo quia inanis ejus cursus erat futurus, sed illuc a Spiritu sancto directus est, ubi praedicatio ejus proficeret. Nam et David clamabat ad Dominum: Gressus meos dirige secundum 68.0470A| eloquium tuum. Sine dubio inanis est cursus noster, nisi gressus nostri a Domino dirigantur. Nam et equus potest currere, sed si non habeat rectorem, infrenis et praeceps praevolitat, et rectum iter non ambulat. Ita et nos sine Deo et gratia ejus. Quis autem hominum habet potestatem tali visu attingere mentem suam, qua ejus voluntas moveatur ad fidem? Quis autem animo amplectitur, quod eum non delectat? Aut quis habet in potestate, ut ei vel occurrat, quod eum delectare possit, vel delectet cum occurrerit? Cum ergo ea nos delectant, quibus proficiamus, a Deo inspiratur hoc, et gratia Dei praebetur hoc, non nutu nostro, vel industria, aut operum meritis comparatur, quia ut sit motus voluntatis, ut sit industria studii, ut sint opera charitate ferventia, ille 68.0470B| tribuit, ille largitur. Petere enim jubemur, ut accipiamus, et quaerere, ut inveniamus, pulsare, ut aperiatur nobis. Nonne aliquando ipsa oratio nostra sic tepida est, vel potius frigida, et pene nulla, imo omnino interdum ita nulla, ut neque hoc in nobis cum dolore advertamus, quia si vel hoc dolemus, jam oramus? Quid aliud ostenditur nobis, nisi quia et petere, et quaerere, et pulsare ille concedit, qui haec ut faciamus jubet? Igitur non volentis, nec currentis, sed miserentis est Dei. Quandoquidem nec velle, nec currere, nisi eo movente atque excitante poterimus. Dicit enim Scriptura Pharaoni: Quia in hoc ipsum excitavi te ut ostendam in te virtutem meam, et ut annuntietur nomen meum in universa terra. Unusquisque modo et fine peccatorum completo punitur. Aliquoties 68.0470C| etiam in praesenti, sicut Sodomitae et Gomorrhaei. Pharao ergo jam excesserat modum, et quoniam dignus erat perditione, voluit Deus illius exemplo omnibus timorem incutere, et ut agnosceret populus ejus, qui exiturus erat de Aegypto, virtutem ipsius et justitiam, ne ipsi similiter peccarent, aut timerent adversarios suos, voluit eos tali ultione non solum ab imminenti periculo liberare, sed etiam ad cavendum iniquitatem in posterum terrore suae potentiae praemunire. De Pharaone et sic intelligi potest, ut dicatur per Dei misericordiam induratus, quoniam quando Moyse orante cessavit plaga, ille indurabatur, et quamvis sciret eum ita esse induratum ut non posset converti, tamen bonitatem suam ostendit. Nam quod dixit, Excitavi: id est, prodidi, non feci: quomodo si 68.0470D| aliquis duo vasa plena, unum cum balsamo, et alterum cum stercore, ventilet, odorem sive fetorem prodit, non generat. Ergo cujus vult miseretur, et quem vult indurat. Miseretur magna bonitate, et, obdurat nulla iniquitate: miseretur bona tribuendo, obdurat digna retribuendo: tanquam si diceret: Ergo sic intelligitis, si cui vult miseretur, et quem vult indurat, sequitur intellectum vestrum, ut dicatis: Quid adhuc redarguimur? quod vult ipse, hoc facimus. Sensit Apostolus quid moveret carnalem intellectum eorum, et sibi verba contradicentis, quae apostolica auctoritate coerceret, opposuit. Ait enim: Dicis itaque mihi: Quid adhuc conqueritur? [Infra in eodem textu quaeritur.] nam voluntati ejus quis resistit? Respondit 68.0471A| que ista dicenti: O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Nunquid dicit figmentum ei, qui se finxit, quare me fecisti sic? Deinde secutus tam magnum abditumque secretum, quantum aperiendum esset hominibus judicavit, et aperuit dicens: Si autem volens Deus ostendere iram, et demonstrare potentiam suam, sustinuit in multa patientia vasa irae, quae perfecta sunt in perditione, ut ostenderet divitias gloriae suae in vasa misericordiae. Hoc est gratiae Dei non solum adjutorium, verum etiam documentum. Adjutorium scilicet in vasis misericordiae; in vasis autem irae documentum. In eis enim ostendit iram, et demonstrat potentiam suam, quia tam potens est bonitas ut bene utatur etiam malis, et in eis notas faciat divitias gloriae suae in vasa misericordiae: quoniam quod ab irae vasis exigit 68.0471B| justitia punientis, hoc vasis misericordiae dimittit gratia liberantis: nec beneficium quod nonnullis gratis tribuitur, appareret, nisi Deus aliis ex eadem massa pariter reis justo judicio condemnatis, quid utrisque deberetur ostenderet. Audi etiam integram loci istius interpretationem beatissimi Patris Augustini, nam de Pharaone ita respondetur: Prioribus meritis, quibus afflixit in regno suo peregrinos, dignum effectum cui obduraretur cor, ut nec manifestissimis signis jubentis Dei crederet: ex eadem ergo massa, id est, peccatorum, et vasa misericordiae protulit, quibus subveniret, cum eum deprecarentur filii Israel, et vasa irae, quorum supplicio illos erudiret, id est, Pharaonem et populum ejus: quia quamvis essent utrique peccatores, et propterea ad unam massam 68.0471C| pertinerent; aliter tamen tractandi erant, qui uni Deo ingemuerant, ut eis subveniret: aliter illi, sub quorum injustis oneribus gemuerant. Pertulit ergo in multa patientia vasa irae, quae perfecta sunt in perditionem. Et eo ipso, quo ait: In multa patientia, satis significavit priora eorum peccata, in quibus eos pertulit, tum vindicare: quando de eorum vindicta subveniendum erat iis qui liberabantur: ut notas faceret divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quae praeparavit in gloria. Hic fortasse conturbatus ad illam quaestionem rediisti: Si cui vult miseretur, et quem vult obdurat, quid adhuc conqueritur? voluntati ejus quis resistit? Prorsus ita est, vis non vis, cui vult miseretur, et quem vult obdurat. Sed velle Dei quis impius dicat injustum, cui etiam 68.0471D| ipse Pharao clamat: Justus est Deus: ego autem et populus meus injusti, quia haec voluntas Dei injusta esse non potest. Venit enim de occultissimis meritis, quae ipsos peccatores discernunt. Nam cum propter generale peccatum unam massam fecerint, non tamen nulla est inter illos diversitas; quia sunt multi peccatores naturaliter moderate viventes, per quod quamvis nondum sint justificati, digni tamen efficiantur justificatione: et non praecedet in aliis peccatoribus proprio vitio, ut digni sint obtunsione, habentes eumdem apostolum alibi dicentem: Quoniam non probaverunt Deum habere in notitiam, dedit illos Deus in reprobum sensum. Hoc est quod obduravit cor Pharaoni. Quod autem illi non probaverunt 68.0472A| Deum habere in notitiam, hoc est quod digni exstiterunt dari in reprobum sensum: tamen verum est, quia non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei, quia si pro eo levioribus quisque peccatis, aut certe gravioribus et multis, tamen magno gemitu et dolore poenitendi misericordia Dei dignus fuerit, non ipsius est, qui si relinqueretur, interiret, sed miserentis Dei, qui ejus precibus doloribusque subvenit. Parum est enim velle, quamvis etiam ut velimus voluntas a Domino praeparatur, tamen (ut dixi) parum est velle, nisi Dominus misereatur. Sed Deus non miseretur, qui ad pacem vocat, nisi voluntas jam quidem sanata praecesserit: quia pax hominibus bonae voluntatis. Et quomodo nec velle quisquam potest, nisi admonitus et vocatus, 68.0472B| sive intrinsecus, ubi nullus hominum videt, sive extrinsecus per sermonem sonantem, aut per aliqua signa visibilia, efficitur ut etiam ipsum velle Deus operetur in nobis. Ad illam enim coenam, quam Dominus dicit in Evangelio praeparatam, nec omnes qui vocati sunt venire voluerunt, neque illi qui venerunt, venire possent, nisi vocarentur. Nec illi debent sibi tribuere qui venerunt, quia vocati venerunt: nec illi qui noluerunt venire, debent alteri tribuere, sed tantum sibi: quoniam ut venirent vocati erant in libera potestate: vocari ergo ante meritum voluntatem operatur: propterea et si quisquam tribuit quod venit vocatus, non sibi potest tribuere quod vocatus est. Qui autem vocatus non venit, sicut non habet meritum praemii, ut vocaretur, sic incidet in meritum 68.0472C| supplicii, qui vocatus venire neglexit. Ita erunt illa duo: Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine. Ad misericordiam pertinet vocatio, ad judicium pertinet beatitudo eorum qui venerunt vocati: et supplicium eorum qui venire noluerunt. Nunquid ergo latebat Pharaonem quantum boni consecuturae illae terrae per adventum Joseph fuerint? Illius ergo rei gestae cognitio vocatio ejus fit, ut populum Israel misericorditer tractans non esset ingratus. Quod autem huic vocationi obtemperare noluit, et exercuit crudelitatem in eis, quibus humanitas et misericordia debebatur; meruit poenam, ut induraretur illi cor, et tantam caecitatem mentis pateretur, ut tot et tantis tamque manifestis Dei signis non crederet, quo possit ejus supplicio sive obdurationis, sive ultimae visibilis 68.0472D| submersionis erudiri populus, ut sibi afflictione illa [ F. leg. afflictionem illam] et occultae obtunsionis, et manifestae submersionis inobedientiae merito compararet. Haec autem vocatio, quae sive in singulis hominibus, sive in populis, atque in ipso humano genere per temporum opportunitates operatur, aliae et profundae ordinationis est: quo pertinet etiam illud: In utero sanctificavi te: et cum esses in renibus patris tui, vidi te. Et, Jacob dilexi, Esau autem odio habui, cum dictum sit antequam nasceretur: nec comprehendi potest, nisi forte ab eis qui diligunt Dominum Deum suum ex toto corde, et ex tota anima, et ex tota mente sua, et proximum tanquam semetipsos. Tanta enim charitate fundati, possunt jam, si fortasse cum sanctis, comprehendere 68.0473A| longitudinem, latitudinem et profundum. Illud tamen constantissima fide retinendum, neque quidquam Deum injuste facere, neque ullam esse naturam, quae non Deo debeat id quod est. Quia Deo debetur omne decus, et pulchritudo, et congruentia partium: quam si penitus persecutus fueris, et usque ad omnes reliquias de rebus detraxeris, remanet nihil. Cum ergo meritum peccando amiserimus, et si misericordia Dei remota, nihil aliud peccantibus nisi poena aeterna debeatur, quid sibi vult homo de massa perditionis natus, ut Deo respondeat, et dicat: Quare sic me fecisti? si vis ista cognoscere, noli esse lutum, sed efficere filius Dei per illius misericordiam, qui dedit potestatem filios Dei fieri credentibus in nomine ejus. Non autem quod tu cupis, antequam 68.0473B| credant, datur hominibus divina nosse cupientibus. Merces enim cognitionis meritis redditur; credendo autem meritum comparatur. Ipsa autem gratia, quae data est per fidem, nullis nostris meritis praecedentibus data est. Quod enim meritum peccatoris et impii? Christus autem pro peccatoribus et pro impiis mortuus est, ut ad credendum non merito, sed gratia vocaremur, credendo autem etiam meritum collocaremus. Peccatores igitur credere jubentur et a peccatis credendo purgantur. Nesciunt enim quid recte vivendo visuri sint: quapropter cum videre non possint, nisi recte vivant, nec recte vivere valeant, nisi credant, manifestum est a fide incipiendum, ut praecepta quibus credentes a saeculo hoc avertuntur, cor mundum faciant, ubi videri Deus possit; tunc demum 68.0473C| recte et non praepostere audies, si qua sunt de animarum occultissimis meritis et de gratia vel justitia secreta omnipotentis Dei. Fidem etiam, ut credas, ille dat, a quo est omne datum bonum; quid enim habes quod non accepisti? Dicis itaque mihi: Quid adhuc quaeritur? voluntati enim ejus quis resistit? Verum est quod non resistitur: quia ipsa voluntas Dei bona et justa esse a nullo dubitatur Christiano. O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Et hoc contradicentis est, etiamsi sic esset, ut dicis, tu quis eras, qui responderes Deo? qui debes tacere, et quod tibi jubetur facere; si te bonum jubet facere, debes intelligere quia et ipse bonus est, cui malum non placet, et a quo te prohibet. Nunquid dixit: O homo, falsum est quod dixisti? sed dixit: O homo, tu quis es, 68.0473D| qui respondeas Deo? et reliqua. Nunquid dicit figmentum ei qui se finxit: Quid me fecisti sic? Annon habet potestatem figulus luti? Non dicit, quia non potest, nec debet; vult nos sic mutos esse apud Dominum, sicut lutum ad figulum: cum enim non intelligimus, non debemus mala sentire de Deo, scientes quod in Deo vitium cadere non potest, quia judicia ejus occulta sunt, injusta non sunt. Ex eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam? De illa massa dicit populi peccatoris, qua ex Adam omnes creati sumus. Quod si volens Deus ostendere iram, et notam facere potentiam suam. Voluntas Dei misericors est, et justa, et non vult nisi quod bonum, pium et justum est. Sustinuit in multa patientia. Qui illum diu sustinuit blasphemantem, 68.0474A| et populum suum duris operibus affligentem. Vasa irae apta in interitum, ut ostenderet divitias gloriae suae. Implendo peccata vasa irae digna fuerant effecta, aptata a semetipsis in interitum, non solum per originale peccatum, sed per actuale. Ira quippe non redditur, nisi debita, ne sit iniquitas apud Deum. Et hinc intelligunt vasa misericordiae quam gratuita illis misericordia praebeatur, quod irae vasis, cum quibus eis est perditionis causa, et massa communis, ira debita et justa rependitur, et istis misericordia indebita condonatur. In vasa misericordiae, quae praeparavit in gloriam, quos et vocavit. Quia ipse eis voluit misereri, et facere eos vasa misericordiae de vasis irae. Non solum ex Judaeis. Si personaliter vocasset, solos Judaeos vocasset; sed invenimus eum nec 68.0474B| Judaeis peccantibus pepercisse, nec gentes salvari prohibuisse. Sed etiam ex gentibus, sicut Osee dicit. Quia et tunc Aegyptii aliquanti exierant cum illis. Vocavi non plebem meam, plebem meam, et non dilectam, dilectam. Per prophetam ostendit praedictum, gentes esse transituras ad Christum. Et non misericordiam consecutam, misericordiam consecutam. Et erit in loco, ubi dictum est eis: Non plebs mea vos: ibi vocabuntur filii Dei vivi. In tantum quo vult vocat, ut etiam gentes impias eligeret, et quae nunquam boni aliquid fuerant operatae. Si enim merita eligeret, solus Israel, qui semper Deo servivit, debuerat hoc mereri, sed omnes gratis salvat, et nullum meritis suis, quia sicut dicit: Omnia sub peccato inclusit, ut omnibus misereretur. Isaias autem clamat pro Israel: 68.0474C| Si fuerit numerus filiorum Israel tanquam arena maris. Pro ipsis est, si credant, quod illis comminatur. Reliquiae salvae fient. Judaeorum autem paucitatem credituram ostendit Isaias, quae sunt vasa in honorem: nam reliqua multitudo vasa in contumeliam. Verbum consummans et brevians in aequitate. Secundum historiam sic intelligitur; sicut ego verbum abbrevio, et finio, sic illud cito Deus faciet. Secundum allegoriam autem, Novum Testamentum accipit verbum abbreviatum, quia omnia in eo breviter comprehensa sunt, ut est: Credo in Deum Patrem omnipotentem, et in Filium ejus Jesum Christum, et in Spiritum sanctum, et reliqua quae sequuntur in symbolo. Vel illud: Quod vobis fieri non vultis alii ne feceritis. Id est, ut compendio fidei, per gratiam salvos faciat credentes, non 68.0474D| per innumeras observationes, quibus illa multitudo serviliter onerata premebatur. Per gratiam quippe nobis verbum consummans et brevians fecit super terram, dicens: Jugum meum suave est et onus meum leve. Vel illud: Diliges Deum et proximum; in his praeceptis tota lex pendet et prophetae. Quia verbum breviatum faciet Dominus super terram. Contraxit et abbreviavit Dominus populum Israel. Et sicut praedixit Isaias: Nisi Dominus Sabaoth reliquisset nobis semen, sicut Sodoma facti essemus et sicut Gomorrha similes fuissemus. Quia non est passus omnes perire cum impiis, sed inde vel paucos justos effecit, et semen Abrahae venit, qui salvaret quae perierant; nisi voluisset vel paucos salvare, omnes pariter perissemus, sed ut 68.0475A| quod promiserat Abrahae impleret. Cur autem iste accipiat ille non accipiat, cum ambo non mereantur accipere, et quisquis acceperit indebite accipiat, vires suas metiantur, et fortiora se non scrutentur, sufficiat eis scire, quod non sit iniquitas apud Deum. Quid ergo dicemus, quod gentes, quae non sectabantur justitiam, apprehenderunt justitiam? Si non ita est ut dicimus, quia non est volentis, neque currentis, quomodo gentes, quae nunquam justitiam quaesierunt, invenerunt justitiam? et Israel, qui semper justitiam sectatus est, in legem justitiae non potuit pervenire? Respondit: Quia illi crediderunt, isti vero noluerunt, sed in operibus gloriati sunt, quae nec custodierunt. Quid ergo dicimus contra haec, quae nobis objici possunt, hoc est, quod gentes non sectantes apprehenderunt, Israel vero non 68.0475B| apprehendit? sed contremiscamus judicia Dei, quae, ut dixi, occulta sunt: injusta autem nunquam sunt. Justitiam autem quae ex fide est: Israel vero sectans legem justitiae, in legem justitiae non pervenit. Quam Dominus dedit vocatis ut crederent. Quare? quia non ex fide, sed quasi ex operibus. Quasi, quia non vere. Offenderunt. Offendunt ad lapidem offensionis, velut argute legem defendendo, et naturam et liberum arbitrium praecipitando: quemadmodum philosophi mundi. In lapidem offensionis. Qui videt lapidem, lapis salutis est illi qui in eum non offendit: qui autem caecus est, offendit in lapidem. Ita et Judaei, quos excaecavit malitia sua, ne Christum agnoscerent, offenderunt in eum, faciendo illi injuriam, in quo gentes credentes apprehenderunt justitiam. Ideo lapis offensionis 68.0475C| et petra scandali praedictus est Christus, quia multi in passione ejus et nativitate scandalizantur, sicut scriptum est: Quia scandalizabantur in eo. Et ipse Paulus ad Corinthios: Christum crucifixum Judaeis scandalum, gentibus autem stultitiam: ipsis autem vocatis Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam. Unde et hic sequitur: Qui credit in eum, non confundetur. Petrus quoque dicit, quod credentibus lapis electus sit et angularis, incredulis vero offensionis. Sicut scriptum est: Ecce ponam in Sion lapidem offensionis, et petram scandali. In propheta Isaia hoc dixit. Et omnis qui credit in eum, non confundetur. Quia intelligit Dei virtutem et Dei sapientiam.
CAP, X.
Fratres, voluntas quidem cordis mei et obsecratio ad Deum fit. Pro inimicis non labiis tantum, 68.0475D| sed et corde orandum est. Pro illis in salutem. Pro Judaeis. Testimonium enim perhibeo illis quod aemulationem Dei habent. Aemulationem habent sectandae legis Dei. Sed non secundum scientiam. Nisi omnia quis secundum datam a Deo scientiam fecerit, impingit, etiamsi quis consummatus fuerit. Si scientiam Dei haberent Judaei, cognoscerent quod Christus non contra legem venit, sed secundum legem, et quia non possint secundum legem justificari, sed Deus gratis ex fide justificat, non ex operibus legis, in quibus illi gloriabantur. Ignorantes enim Dei justitiam. Ignoraverunt, quod gratis ex fide justificat, et non ex operibus legis, in quibus illi gloriabantur, dicentes se custodisse legem, quam non custodierunt, et 68.0476A| per ipsam justificando se, non subjiciunt se remissioni peccatorum, ne videantur fuisse peccatores. Non enim ut essent infideles cogebantur inviti, sed nolendo credere, infidelitatis crimine non carebant. Et suam quaerentes statuere, justitiae Dei non sunt subjecti. Quae ex lege est, vel quam de libero esse fallebantur, ut falluntur arbitrio; et dum sibi tribuunt quod Dei est, justitiae Dei non sunt subjecti. Legis itaque justitia est, jubere quod Deo placet, et vetare quod displicet. In lege justitia est, servire, et extra eam nullum Dei adjutorium ad recte vivendum requirere. Dei autem justitia est, non de viribus suis praesumere. Justitia Dei dicitur, non qua justus est Deus, sed qua dat homini Deus, ut justus sit homo per Deum. Finis enim legis Christus, ad justitiam. Finis legis dicitur 68.0476B| Christus, quia ipse est, vel in ipso est tota perfectio. Finis autem dicitur a consummando, non a consumendo, quia aliud est, finitus est panis, aliud finita est tela, illud ut non sit, istud ut perfectum sit. Qui ergo in Christo credit, ipse perficit legem, quia ad ipsum tendere et festinare debet omnis nostra intentio, qui ultra non habet quod requirat, quia omnia sunt impleta, quaecunque de eo in sanctis Scripturis praedicta sunt. Omni credenti. Judaeo et Graeco. Moyses autem scripsit quoniam justitiam quae ex lege est, qui fecerit homo. Moyses quidem secundum historiam de lege dixit, sed Apostolus illud ad Christum aptat, quia lex nec in coelo fuit, nec in abysso, et ideo illos jubet semper legem meditari, ut ibi inveniant Christum. Vivet in ea. Quae autem ex 68.0476C| fide est justitia, sic dicit. Nemo ergo vivit illorum, quia nemo eam facit, quia ad comparationem tantorum peccatorum, etiamsi essent pauci qui facerent, nulli esse crederentur. Ne dixeris in corde tuo: Quis ascendet in coelum? id est Christum deducere: aut, quis descendet in abyssum? hoc est Christum ex mortuis revocare. Sed quid dicit Scriptura? Prope est verbum in ore tuo, et in corde tuo. Hoc est, nec de passione, nec de resurrectione, nec de ascensione ejus, quod non a semetipso factum sit, in corde tuo debeas dubitare. Hoc est verbum fidei, quod praedicamus. Hoc est Novum Testamentum. Quia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum, et in corde tuo credideris quod Deus illum excitavit a mortuis, salvus eris. Testimonium cordis est oris confessio. Corde enim creditur ad justitiam; 68.0476D| ore autem fit confessio ad salutem. Delictis praeteritis, non futuris. Ergo si fides sufficit ad justitiam, et confessio ad salutem, Judaeus et Graecus unum sunt in Christo. Dicit enim Scriptura: Omnis qui credit in illum non confundetur. Non Judaeus tantum. Non enim est distinctio Judaei et Graeci. De pristino peccato vel idololatria: non ergo illos vos potestis confundere, quos Scriptura dicit confundi non posse.
( Incipit expositio de libro sancti Augustini excerpta eloco ad sanctum Simplicianum, De Jacob et Esau. Quae licet non in ordine tractatus hujus posita esse videatur, tamen ideo praetermissa non est, quia necessaria atque perfecta est, et ob hoc hic conscripta, ut loci ipsius obscuritate revelata legentis sensum evidenter illuminet. )
68.0477A| Non ex operibus, sed ex vocante dictum est: Quia major serviet minori. Vocantis est ergo gratia, percipientis vero gratiam consequenter sunt opera bona: non quae gratiam pariant, sed quae gratia pariantur: non enim ut ferveat, calefacit ignis, sed quia fervet. Nec ideo bene currit rota, ut rotunda sit, sed quia rotunda est. Sic nemo propterea bene operatur ut accipiat gratiam, sed quia accepit. Quomodo enim potest juste vivere, qui non fuerit justificatus? quomodo sancte vivere, si non fuerit sanctificatus? vel omnino vivere, qui non fuerit justificatus [alias vivificatus]? Justificat autem gratia, ut justificatus possit vivere juste. Prima est igitur gratia, secunda opera bona, sicut alio loco dicit: Ei autem qui operatur, merces non imputatur secundum gratiam, sed secundum debitum. 68.0477B| Non enim intelligebant, quia eo ipso quo gratia est evangelica, operibus non debetur: alioquin gratia jam non est gratia. In multis locis hoc saepe testatur, fidei gratiam praeponens operibus: non ut opera exstinguat, sed ut ostendat non esse opera praecedentia gratiam, sed consequentia: ut scilicet non se quisque arbitretur ideo percepisse gratiam, quia bene operatus est; sed bene operari non posse, nisi per fidem perceperit gratiam. Incipit autem homo percipere gratiam, ex quo incipit Deo credere, vel interna vel externa admonitione motus ad fidem. Sed interest quibus articulis temporum, vel celebratione sacramentorum gratia plenior et evidentior infundatur. Sed ut de re de qua agitur potius loquamur, ad frangendam atque dejiciendam superbiam hominum ingratorum gratiae 68.0477C| Dei, et audentium gloriari de meritis, ista commemorantur. Cum enim nondum nati fuissent neque aliquid egissent bonum vel malum, non ex operibus, sed ex vocante dictum est: Quia major serviet minori. Vocantis ergo est gratia. Si igitur electio, per praescientiam, praescivit autem Deus fidem Jacob, unde probas, quia non etiam ex operibus elegit eum? Si propterea, quia nondum nati erant, et nondum aliquid egerant bonum aut malum; ita etiam nondum crediderat aliquis eorum: sed, sicut praescientia vidit crediturum, ita praescientia videre poterat operaturum. Ut quomodo dicitur electus propter fidem futuram, quam praesciebat Deus, sic alius possit dicere, propter opera futura potius electum, quae nihilominus praesciebat Deus. Quapropter unde ostendit 68.0477D| Apostolus, non ex operibus dictum esse: Major serviet minori: si quominus nondum nati erant, non solum non ex operibus, sed ex fide dictum est, quia utrumque deerat nondum natis. Non igitur et praescientia voluit intelligi factam electionem minoris, ut major ei serviret. Volens enim ostendere, non ex operibus factam, propterea intulit dicens: Cum enim nondum nati fuissent, neque aliquid egissent bonum seu malum. Alioquin poterat ei dici, sed jam sciebat Deus quis quid esset acturus. Quamobrem unde illa electio facta sit quaeritur; quia si non ex operibus quae non erant in nondum natis, nec ex fide, quia nec ipsa erat. Unde igitur? an dicendum quod nulla electio fuerit, non existente aliqua diversitate in utero 68.0478A| matris, vel fidei, vel operum, vel quorumlibet omnino meritorum? Sed dictum est: Ut secundum electionem propositum Dei maneret. Et ideo quaerimus, quia dictum est: nisi forte sic est distinguenda sententia, non ut intelligamus tanquam ideo non ex operibus, sed ex vocante dictum esset: Major serviet minori: ut secundum electionem propositum Dei maneret; sed ita potius, ut hoc de nondum natis et nondum aliquid operatis exemplum datum accipiatur, ne aliqua electio hic possit intelligi. Cum enim nondum nati fuissent, neque aliquid egissent bonum sive malum, ut secundum electionem propositum Dei maneret: id est, neque aliquid egissent bonum aut malum, ut propter ipsam actionem electio aliqua fieret ejus qui bene egerat. Cum ergo nulla 68.0478B| esset electio bene agentis, secundum quam maneret propositum Dei, non ex operibus, sed ex vocante: id est ex eo qui vocando ad fidem gratia justificat impium, dictum est: Quia major serviet minori. Non ergo secundum electionem propositum Dei maneret, sed ex proposito electio, id est, non quia invenit Deus opera bona in hominibus quae eligat, ideo manet propositum justificationis ipsius: sed quia manet illud ut justificet credentes, ideo invenit opera quae jam eligat ad regnum coelorum. Nam nisi esset electio, non essent electi, nec recte diceretur: Quis accusabit adversus electos Dei? Non tamen electio praecedit justificationem, sed electionem justificatio. Nemo enim eligitur, nisi jam distans ab illo qui rejicitur. Unde quod dictum est, quia elegit nos Deus 68.0478C| ante mundi constitutionem, non video quomodo sit dictum, nisi praescientia. Hic autem quod ait: Non ex operibus, sed ex vocante dictum est ei, quia major serviet minori; non electione meritorum, quae post justificationem gratiae proveniunt, sed liberalitate donorum Dei voluit intelligi, ne quis de operibus extollatur. Gratia enim Dei salvi facti sumus: et hoc non ex operibus, sed Dei donum est: non ex operibus, ne forte quis extollatur. Quaeritur autem, utrum vel fides mercatur hominis justificationem, an vero nec fidei merita praecedant misericordiam Dei, sed et fides ipsa inter dona gratiae numeretur. Quia et hoc loco cum dixisset: Non ex operibus, non ait, sed ex fide dictum est ei, quia major serviet minori; ait autem: Sed ex vocante: nemo enim credit, 68.0478D| qui non vocatur. Misericors autem Deus vocat: nullis hoc vel fidei meritis largiens, quia merita fidei sequuntur vocationem potius quam praecedant. Quomodo enim credent ei quem non audierunt? Et quomodo audient sine praedicante? Nisi ergo vocando praecedat misericordia Dei, nec credere quisquam potest, ut ex hoc incipiat justificari, et accipere facultatem bene operandi. Ergo ante omne meritum est gratia. Etenim Christus pro impiis mortuus est. Ex vocante igitur minor accipit, non ex ullis meritis operum suorum, ut major ei serviret, ut etiam quod scriptum est: Jacob dilexi, ex vocantes sit Deo, non ex operante Jacob. Quid deinde Esau quod servit minori, et quod scriptum est: Esau autem odio habui: quibus 68.0479A| malis suis hoc meruit, cum et ipse nondum natus fuisset, neque aliquid egisset boni aut mali, quando dictum est: Et major serviet minori? An forte quemadmodum illud de Jacob nullis meritis bonae actionis dictum est, ita Esau nullis meritis malae actionis odiosus? Si enim, quia praesciebat Deus futura opera ejus mala, propterea eum praedestinavit ut serviret minori, propterea praedestinavit et Jacob, ut ei major serviret, quia futura ejus bona opera praesciebat: et falsum est jam quod ait: Non ex operibus. Si autem verum est, quod non ex operibus, et inde hoc probat, quia de nondum natis, nondumque aliquid operatis hoc dictum est: unde nec ex fide, quae nundum natis similiter nondum erat, quo merito Esau odio habetur antequam nasceretur: quod enim fecit 68.0479B| Deus ea quae diligeret, nulla quaestio est. Si autem dicamus eum fecisse quae odisset, absurdum est, occurrente alia scriptura, et dicente: Neque enim odio habens aliquid constituisti; et nihil odisti eorum quae fecisti, aut constituisti. Quo enim merito factus est sol? aut quid offendit luna, ut tanto illo inferior? vel quid promeruit, ut sideribus caeteris tanto clarior crearetur? Sed omnia bona creata sunt, quaeque in genere suo. Non enim diceret Deus: Solem dilexi, lunam autem odio habui; aut: Lunam dilexi, stellas autem odio habui: sicut dixit: Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Sed illa omnia dilexit, quamvis excellentiae diversis gradibus ordinata: quoniam vidit Deus quia bona sunt, cum dicto ejus sint instituta. Ut autem odisset Esau, nisi injustitiae merito, 68.0479C| injustum est. Quod si concedimus, incipit et Jacob justitiae merito diligi. Quod si verum est, falsum est quod non ex operibus. An forte ex justitia fidei? Quid ergo te adjuvat, Cum enim nondum nati fuissent? quandoquidem in nondum nato nec justitia fidei poterat esse. Vidit itaque Apostolus quid ex his verbis possit animo audientis vel legentis occurrere, statimque subjecit: Quid ergo dicemus? Nunquid iniquitas est apud Deum? Absit. Et quasi docens quomodo absit: Moysi enim dicit, inquit: Miserebor cui misertus ero, et misericordiam praestabo cui misericors fuero. Quibus verbis solvit quaestionem, an potius arctius colligavit? Idipsum enim est, quod maxime movet: si miseretur cui misertus erit, et misericordiam praestabit cui misericors fuerit, cur 68.0479D| haec misericordia defuit Esau, ut etiam per illam bonus esset, quemadmodum per illam bonus factus est Jacob? An ideo dictum est: Miserebor cui misertus ero, et misericordiam praestabo cui misericors fuero, quia cui misertus est Deus, ut eum vocet, miserebitur ejus ut credat; et cui misericors fuerit ut credat, misericordiam praestabit, hoc est, faciet eum misericordem, ut etiam bene operetur? Unde admonemur nec ipsis operibus misericordiae quemquam oportere gloriari et extolli, quod eis quasi suis Deum promeruerit: quandoquidem ut haberet ipsam misericordiam, ille praestitit, qui misericordiam praestabit cui misericors fuerit. Quod si eam credendo se meruisse quis jactat, noverit eum 68.0480A| sibi praestitisse ut crederet, qui miseretur, inspirando fidem, cujus misertus est: ut adhuc infideli vocationem impartiret. Jam enim discernitur fidelis ab impio. Quid enim habes, inquit, quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? Recte quidem hoc, sed cur haec misericordia subtracta est ab Esau, ut non sic vocaretur, ut et vocato inspiraretur fides, et credens misericors fieret, ut bene operaretur? An forte quia noluit? Si ergo Jacob ideo credidit quia voluit, non ei Deus donavit fidem, sed eam sibi ipse volendo praestitit, et habuit aliquid quod non accepit. An quia nemo potest credere, nisi velit; nemo velit, nisi vocetur? nemo autem sibi potest praestare ut vocaretur: vocando Deus praestat et fidem, quia sine vocatione non potest 68.0480B| quisquam credere, quamvis nullus credat invitus. Quomodo enim credent ei quem non audierunt? aut quomodo audient sine praedicante? Nemo itaque credit non vocatus, sed non omnis credit vocatus; multi enim sunt vocati, pauci autem electi. Utique ii qui vocantem non contempserunt, sed credendo secuti sunt, volentes autem sine dubio crediderunt. Quid ergo quod sequitur? Igitur non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei. An quia nec velle possumus, nisi vocati: et nihil valet velle nostrum, nisi ut perficiamus adjuvet Deus? Opus est ergo velle currere. Non enim frustra diceretur: In terra pax hominibus bonae voluntatis. Et: Sic currite, ut comprehendatis. Non tamen volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei, ut et quod 68.0480C| volumus adipiscamur, et quo volumus perveniamus. Noluit ergo Esau, et non cucurrit; sed et si voluisset, et cucurrisset, Dei adjutorio pervenisset, qui ei etiam velle et currere vocando praestaret, nisi vocatione contempta reprobus fieret. Aliter enim Deus praestat ut velimus: aliter praestat quod voluerimus. Ut velimus enim, et suum esse voluit et nostrum: suum vocando, nostrum sequendo. Quod autem voluerimus, solus praestat: id est, posse bene agere, et semper beate vivere. Verumtamen Esau nondum natus, nihil horum possit velle, seu nolle. Cur ergo in utero positus improbatus est? Reditur enim ad illas difficultates, non solum sua obscuritate, sed etiam nostra jam multa repetitione molestiores. Cur enim Esau reprobatus est nondum natus, qui nec credere 68.0480D| poterat vocanti, nec contemnere vocationem, nec boni vel mali aliquid operari? Si praescientia futurae malae voluntatis ejus, cur non et Jacob praescientia Dei approbatus est futurae bonae voluntatis ejus? Quod si semel concesseris potuisse quemquam vel approbari vel improbari ex eo quod nondum in illo erat, sed quia Deus futurum esse praesciebat: convincitur enim potuisse etiam ex operibus approbari, quae in illo Deus futura esse praesciebat, quamvis nondum esset aliquid operatus: et omnino te nihil adjuvabit, quod nondum nati erant, cum dictum esset: Major serviet minori: ut hic ostendas dictum non ex operibus, quia nondum quisquam erat operatus. Illa etiam verba si diligenter attendas, igitur non volentis, neque 68.0481A| currentis, sed miserentis est Dei: non hoc Apostolus propterea tantum dixisse videbitur quod adjutorio Dei ad id quod volumus pervenimus: sed etiam ex illa intentione qua et alio loco dicit: Cum timore et tremore vestram ipsorum salutem operamini. Deus est enim qui operatur in vobis et velle et operari pro bona voluntate. Ubi satis ostendit, etiam ipsam bonam voluntatem in nobis operante Deo fieri. Nam si propterea solum dictum est: Non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei, quia voluntas hominis sola non sufficit ut recte justeque vivamus, nisi adjuvemur misericordia Dei: potest et hoc modo dici: Igitur non miserentis est Dei, sed volentis est hominis: quia misericordia Dei sola non sufficit, nisi consensus nostrae voluntatis addatur. At illud manifestum 68.0481B| est, frustra nos velle, nisi Deus misereatur. Illud autem nescio quomodo dicatur, frustra Deum misereri, nisi nos velimus. Si enim Deus miseretur, etiam volumus; ad eamdem quippe misericordiam pertinet, ut velimus. Deus est enim qui operatur in nobis et velle et operari pro bona voluntate. Nam si quaeramus utrum Dei donum sit voluntas bona, mirum si negare quisquam audeat. At enim quia non praecedit voluntas bona vocationem, sed vocatio bonam voluntatem, propterea vocanti Deo recte tribuitur quod bene volumus: nobis vero tribui non potest quod vocamur. Non igitur ideo dictum putandum est: Non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei, quia nisi ejus adjutorio non possumus adipisci quod volumus: sed ideo potius, quia nisi ejus 68.0481C| vocatione non volumus. Sed si vocatio ista ita est effectrix bonae voluntatis, ut eam omnis vocatus sequatur, quomodo verum erit: Multi vocati, pauci electi? Quod si verum est, et consequenter vocationi vocatus obtemperat, atque ut non obtemperet in ejus est positum voluntate, recte etiam dici potest: Igitur non miserentis est Dei, sed volentis atque currentis hominis: quia misericordia vocantis non sufficit, nisi vocationem obedientia consequatur. An forte illi qui hoc modo vocati non sentiunt [Alias consentiunt], possint alio modo vocati accommodare fidei voluntatem: et illud verum sit: Multi vocati, pauci electi? ut quamvis multi uno modo vocati sunt, tamen quia non omnes uno modo affecti sunt, illi soli sequantur vocationem, qui ei capiendae reperiantur idonei: et illud non minus 68.0481D| verum sit: Igitur non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei: quia hoc modo vocavit quo modo aptum erat eis qui secuti sunt vocationem. Ad alios autem vocatio quidem pervenit: sed quia talis fuit, qua moveri non possent, nec eam capere apti essent, vocati quidem dici poterunt, sed non electi: et non etiam similiter verum est: Igitur non miserentis Dei, sed volentis et currentis est hominis. Quoniam non potest effectus misericordiae Dei esse in hominis potestate, ut frustra ille misereatur si homo nolit: quia si velit etiam ipsorum misereri, opus sit ita vocare, quomodo illis aptum esset, ut et moverentur, et intelligerent, et sequerentur. Verum est ergo: Multi vocati, pauci electi. Illi enim electi, qui 68.0482A| congruenter vocati: illi autem qui non congruebant, neque contemperabant vocationi non electi, quia non secuti, quamvis vocati. Item verum est: Non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei: qui etiamsi multos vocet, eorum tamen miseretur quos ita vocat, quomodo vocari aptum est ut sequantur. Falsum est autem si quis dicit: Igitur non miserentis Dei, sed volentis atque currentis est hominis: quia nullius Deus frustra miseretur. Cujus autem miseretur, sic eum vocat quomodo scit ei congruere, ut vocantem non respuat. Hic dicit aliquis: Cur ergo Esau non sic est vocatus, ut velit obedire? Videmus enim alios aliter iisdem rebus demonstratis vel significatis, ad credendum moveri: sicut, exempli gratia, Simeon in Dominum nostrum Jesum Christum 68.0482B| adhuc infantem parvulum credidit, Spiritu ei revelante cognoscens. Nathanael ad unam sententiam quam ab illo audivit: Priusquam te Philippus vocaret, cum esses sub arbore fici vidi te, respondit: Rabbi, tu es Filius Dei, tu es rex Israel. Quod tanto post quia confessus est Petrus, meruit audire quod beatus sit, et quod ei darentur claves regni coelorum. Miraculo facto in Cana Galilaeae, quod initium signorum Evangelista commemorat, aqua in vinum conversa, crediderunt in eum discipuli ejus. Multos loquendo invitavit ad fidem, multi nec suscitatis mortuis crediderunt. De cruce atque morte ejus conterriti etiam discipuli titubarunt, et tamen latro tunc credidit, cum eum non praestantiorem videret in operibus, sed consortio crucis aequalem. 68.0482C| Unus etiam de numero discipulorum post ejus resurrectionem, non tam viventibus membris, quam recentibus cicatricibus credidit. Multi ex eorum numero, a quibus crucifixus est, qui viventes eum miracula facientem contempserant, discipulis eum praedicantibus, et in nomine ejus talia facientibus crediderunt. Cum ergo alius sic, alius autem sic moveatur ad fidem, eademque res saepe alio modo dicta moveat, alio modo dicta non moveat, aliumque moveat, alium non moveat, quis audeat dicere defuisse Deo modum vocandi, quo etiam Esau ad eam fidem mentem applicaret, voluntatemque conjungeret, in qua Jacob justificatus est? Quod si tanta possit esse obstinatio voluntatis, ut contra omnes modos vocationis obdurescat mentis aversio, quaeritur 68.0482D| utrum de divina poena sit ipsa duritia. Cum enim Deus deserit non sic vocando, quomodo ad fidem moveri potest? Quis enim dicat modum, quo ei persuaderetur ut crederet, etiam Omnipotenti defuisse? Sed quid hoc quaerimus, cum ipsum subjungat Apostolus? Dicit enim Scriptura Pharaoni: Quia ad hoc te excitavi, ut ostendam in te potentiam meam, et annuntietur nomen meum in universa terra. Hoc autem subjecit Apostolus documentum, quo probaret quod supra dixerat: Igitur non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei. Tanquam diceret: Unde hoc doces? Dicit enim Scriptura Pharaoni: Quia ad hoc te excitavi, ut ostendam in te potentiam meam, et ut annuntietur nomen meum in universa 68.0483A| terra, utique hic ostendens, quod non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei. Concludit itaque: Ergo cujus vult miseretur, et quem vult obdurat: cum superius non utrumque sit. Neque enim quomodo dictum est: Non volentis, sed miserentis est Dei, sic etiam dictum est: Non volentis, neque currentis, sed obdurantis est Dei. Unde datur intelligi quod infra utrumque posuit: Ergo cujus vult miseretur, et quem vult obdurat, ita sententiae superiori congruere posse, ut obduratio Dei sit velle misereri: ut non ab illo irrogetur aliquid quo sit homo deterior: sed tantum quo sit melior, non derogetur. Quod si fit nulla distinctione meritorum, quis non irrumpat in eam vocem, quam sibi ipse objecit Apostolus: Dicis itaque mihi, quid adhuc conqueritur? 68.0483B| nam voluntati ejus quis resistit? Conqueritur enim Spiritus saepe de hominibus, sicut per innumerabiles apparet Scripturarum locos, quod nolint credere et recte vivere. Unde fideles, et facientes voluntatem Dei, conversari dicuntur sine querela, quod de illis non queratur Scriptura. Sed quid conqueritur, ait: Nam voluntati ejus quis resistit? quando cujus vult miseretur, et quem vult obdurat. Et tamen intueamur superiora, et inde nostram, quantum ipse Dominus adjuvat, sententiam dirigamus. Ait enim paulo ante: Quid ergo dicemus: Nunquid iniquitas est apud Deum? Absit. Sit igitur hoc fixum atque immobile in mente sobria pietate atque stabili fide, quod nulla est iniquitas apud Deum. Atque ita tenacissime firmissimeque credatur, idipsum 68.0483C| quod Deus cui vult miseretur et quem vult obdurat: hoc est, cujus vult miseretur, et cujus non vult non miseretur, esse alicujus occultae, atque ab humano modulo impervestigabilis aequitatis, quae et in ipsis rebus humanis terrenisque contractibus animadvertenda est, in quibus nisi supernae justitiae quaedam impressa vestigia teneremus, nunquam in ipsum cubile ac penetrale castissimum atque sanctissimum spiritalium praeceptorum nostrae infirmitatis susciperet atque inhiaret intentio. Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. In ista igitur siccitate vitae conditionisque mortalis, nisi aspergeretur desuper velut tenuissima quaedam aura justitiae, citius aresceremus. Quapropter cum dando et accipiendo inter se hominum societas connectatur, 68.0483D| dentur autem et accipiantur vel debita vel non debita, quis non videat iniquitatis argui neminem posse, qui quod sibi debetur exegerit, nec eum certe, qui quod ei debetur donare voluerit? hoc autem non esse in eorum qui debitores sunt, sed in ejus, cui debetur, arbitrio. Haec imago, vel, ut supra dixi, vestigium negotiis hominum de fastigio summo aequitatis impressum est. Sunt igitur omnes homines, quandoquidem, ut Apostolus ait: In Adam omnes moriuntur, a quo in universum genus humanum origo ducitur offensionis Dei, una quaedam massa peccati, supplicium debens divinae summaeque justitiae: quod sive exigatur, sive donetur, nulla est iniquitas. A quibus autem exigendum et quibus donandum sit, superbe 68.0484A| judicant debitores. Quemadmodum conducti ad illam vineam injuste indignati sunt, cum tantumdem aliis donaretur, quantum ipsis redderetur. Ideoque hujus impudentiae quaestiones ita retundit Apostolus: O homo, tu, quis es, qui respondeas Deo? sic enim respondit Deo, cum hoc displicet, quod de peccatoribus conqueritur Deus: quasi quemquam Deus peccare cogat, sed tantummodo quibusdam peccantibus misericordiam justificationis suae non largiatur, et ob hoc dicatur obdurare peccantes quosdam, quia non eorum misereatur, non quia impellit ut peccent: eorum autem non miseretur, quibus misericordiam non esse praebendam aequitate occultissima et ab humanis sensibus remotissima judicat. Inscrutabilia enim sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus. Conqueritur 68.0484B| autem de peccatoribus, tanquam de iis quos ipse peccare non cogit: simul etiam ut ii, quorum miseretur, hanc quoque habeant vocationem, ut dum conqueritur Deus de peccatoribus, compungantur corde, atque ad ejus gratiam convertantur. Juste ergo conqueritur et misericorditer. Sed si hoc movet, quod voluntati ejus nullus resistit, quia cui vult, subvenit, et quem vult, deserit: cum et ille cui subvenit, et ille quem deserit, ex eadem massa sint peccatorum, et quamvis debeant uterque supplicium, ab uno tamen exigitur, alteri donatur; si hoc ergo movet: Tu, quis es, qui respondeas Deo? Illud tantummodo inconcussa fide teneatur, quod non sit iniquitas apud Deum, qui sive donet, sive exigat debitum, nec ille a quo exigit, recte potest de 68.0484C| iniquitate ejus conqueri; nec ille cui donat, debet de suis meritis gloriari. Et ille enim nisi quod debetur non reddet: et ille non habet nisi quod accepit. Etenim obduratio illa impiorum utrumque demonstrat, et quid timendum sit, ut quisque pietate convertatur ad Deum, et quantae agendae sint gratiae misericordiae Dei, qui in aliorum poena quid aliis donet ostendit. Si autem illa quam de aliis exigit non est justa poena, nihil donat aliis a quibus eam non exigit. Quia vero illa justa est, et nulla est iniquitas apud vindicantem Deum, quis sufficiat agere gratias ei, qui hoc remittit, quod si velit exigere, nemo se recte diceret non debere? Quos et vocavit: Nos, inquit, non solum ex Judaeis, sed etiam ex gentibus, id est, vasa misericordiae quae praeparavit in gloriam. 68.0484D| Non enim omnes Judaeos, sed ex Judaeis; nec omnes omnino homines gentium, sed ex gentibus. Una est enim ex Adam massa peccatorum et impiorum, in qua Judaei et gentes, remota gratia Dei, ad unam pertinent conspersionem. Si enim figulus luti ex eadem conspersione facit aliud vas in honorem, aliud in contumeliam, manifestum est autem quod ex Judaeis alia vasa sunt in honorem, alia in contumeliam, sicut ex gentibus: sequitur ut ad unam conspersionem omnes pertinere intelligantur. Si fuerit, inquit, numerus filiorum Israel quasi arena maris, reliquiae salvae fient. Caetera ergo turba, vasa perfecta ad perditionem. Verbum enim consummans et brevians, inquit, faciet Dominus super terram: id est, ut compendio 68.0485A| fidei per gratiam salvos faciat credentes: non per innumerabiles observationes, quibus illa multitudo serviliter onerata premebatur. Per gratiam quippe nobis verbum consummans et brevians fecit super terram, dicens: Jugum meum suave est et sarcina mea levis est. Quod et paulo post hic dicitur: Prope est verbum in ore tuo et in corde tuo: hoc est verbum fidei quod praedicamus: quia si confitearis in ore tuo, quia Deus illum suscitavit a mortuis, salvus eris. Corde enim creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Hoc est verbum consummans et brevians, quod fecit Deus super terram: qua consummatione atque brevitate latro justificatus est, qui defixis in cruce omnibus membris, et habens libera haec duo, corde credidit ad justitiam, ore confessus 68.0485B| est ad salutem, statimque audire meruit: Hodie mecum eris in paradiso. Consequerentur enim bona opera ejus, si percepta gratia diu inter homines viveret. Nec tamen ea praecesserant, ut eamdem gratiam mereretur, ex latrocinio fixus in crucem, ex cruce in paradisum translatus. Et sicut praedixit, inquit, Isaias: Nisi Dominus Sabaoth reliquisset nobis semen, sicut Sodoma facti essemus, et sicut Gomorrha similes fuissemus. Quod hic ait, Reliquisset nobis semen: hoc ibi: Reliquiae salvae fient. Caeteri autem perditionis vasa debito supplicio perierunt. Et non omnes perisse sicut Sodoma et Gomorrha, non meritum eorum fecit, sed gratia Dei relinquentis semen, unde alia messis toto orbe consurgeret. Hoc et paulo post: Sic ergo, inquit, et in hoc tempore reliquiae 68.0485C| per electionem gratiae salvae factae sunt. Si autem gratia, jam non ex operibus: alioquin gratia jam non est gratia. Quid ergo? quod quaerebat Israel, hoc non est consecutus, electio autem consecuta est, caeteri vero excaecati sunt. Consecuta sunt vasa misericordiae, excaecata sunt vasa irae: ex eadem tamen conspersione. Quis enim discutiet opera Domini ex eadem conspersione unum damnantis, alterum justificantis? Liberum voluntatis arbitrium plurimum valet: imo verum est quidem, sed in venundatis sub peccato quid valet? Caro, inquit, concupiscit adversus spiritum, spiritus adversus carnem: ut non ea quae vultis faciatis. Praecipitur ut recte vivamus, hac utique mercede proposita, ut in aeternum beate vivere mereamur. Sed quis potest recte vivere, et bene 68.0485D| operari, nisi justificatus ex fide? Praecipitur ut credamus, ut dono accepto Spiritus sancti, per dilectionem bene operari possimus. Sed quis potest credere, nisi aliqua vocatione, hoc est, aliqua rerum testificatione tangatur? Quis habet in potestate tali visu attingi mentem suam, quo ejus voluntas moveatur ad fidem? Quis autem animo amplectitur aliquid, quod eum non delectat? Aut quis habet in potestate, ut vel occurrat, quod eum delectare possit, vel delectet cum occurrerit? Cum ergo nos ea delectant quibus proficiamus ad Deum, inspiratur hoc, et praebetur gratia Dei, non nutu nostro et industria, aut operum meritis comparatur: quia ut sit motus voluntatis, ut sit industria studii, ut sint opera charitate 68.0486A| ferventia, ille tribuit, ille largitur. Petere jubemur, ut accipiamus: quaerere, ut inveniamus: et pulsare, ut aperiatur nobis. Nonne aliquando ipsa oratio nostra sic tepida est, vel potius frigida et pene nulla, ut neque hoc in nobis cum dolore advertamus? quia si vel hoc dolemus, jam oramus. Quid ergo aliud ostenditur nobis, nisi quia et petere, et quaerere, et pulsare ille concedit, qui haec ut faciamus jubet. Igitur non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei: quandoquidem nec velle, nec currere, nisi eo monente atque excitante, poterimus. Quod si electio fit aliqua, ut sic intelligamus quod dictum est: Reliquiae per electionem gratiae salvae factae sunt, non ut justificatorum electio fiatad vitam aeternam, sed ut eligantur qui justificentur, 68.0486B| certe ita occulta est electio, ut in eadem conspersione nobis prorsus apparere non possit, aut si apparet quibusdam, ego in hac re infirmitatem meam fateor. Non enim habeo quod intuear in eligendis hominibus ad gratiam salutarem, si ad examen hujus electionis aliqua cogitatione permittor, nisi vel majus ingenium, vel minora peccata, vel utrumque, addamus etiam, si placet, honestas utilesque doctrinas. Quisquis ergo fuerit quam minimis peccatis irretitus atque maculatus (nam nullis quis potest?), et acer ingenio, et liberalibus artibus expolitus, eligendus videtur ad gratiam. Sed cum hoc statuero, ita me ridebit ille qui infirma mundi elegit, ut confundat fortia, et stulta mundi, ut confundat sapientes: ut eum intuens et pudore correctus, ego irrideam 68.0486C| multos, et prae quibusdam peccatoribus castiores, et prae quibusdam piscatoribus oratores. Nonne advertimus multos fideles nostros ambulantes viam Dei, ex nulla parte ingenio comparari: non dicam quorumdam haereticorum, sed etiam mimorum? Item nonne videmus quosdam homines utriusque sexus, in conjugali castitate viventes sine querela, et tamen vel haereticos, vel paganos, vel etiam in vera fide et vera Ecclesia sic tepidos, ut eos miremur meretricum et histrionum subito conversorum non solum patientia et temperantia, sed etiam fide, spe, et charitate superari? Restat ergo, ut voluntates eligantur: sed voluntas ipsa, nisi aliquid occurrerit, quod delectet atque invitet animum, moveri nullo modo potest. Hoc autem ut occurrat, non est in hominis 68.0486D| potestate. Quid volebat Saulus, nisi invadere, trahere, vincire, necare Christianos? quam rabida voluntas, quam furiosa, quam caeca! Qui tamen una desuper voce prostratus, occurrente utique tali visu, quo mens illa et voluntas, refracta saevitia, retorqueretur et corrigeretur ad fidem, repente ex Evangelii mirabili persecutore, mirabilior praedicator effectus est. Et tamen quid dicimus? Nunquid iniquitas est apud Deum? exigentem a quo placet, donantem cui placet: qui nequaquam exigit indebitum, nequaquam donat alienum. Nunquid iniquitas est apud Deum? Absit. Quare tamen huic ita, et huic non ita? O homo, tu quis es? debitum si non reddis, habes quod gratuleris: si reddis, non habes quod queraris. 68.0487A| Credamus tantum, etsi capere non valeamus, quoniam qui universam creaturam, et spiritalem et corporalem, fecit, et condidit, omnia in numero, et pondere, et mensura disponit: sed inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus. Dicamus alleluia, et collaudemus canticum, et non dicamus, quid hoc? aut quid hic? Omnia enim in tempore suo creata sunt.
( Item de libro secundo Augustini ad Simplicianum. )
Diabolus etiam volens nocere justo viro Job, nocendi quidem voluntate diabolus erat, sed tamen a Domino Deo potestatem petebat, dicens: Mitte manum tuam, et tange carnem ejus, quamvis hoc esset, si permitteretur, ipse facturus: ipsam enim permissionem 68.0487B| petebat hoc modo, et manum Domini appellabat, permissam a Domino manum suam, id est, ipsam potestatem quam volebat accipere. Cui congruit illud in Evangelio, quod Dominus discipulis ait: Hac nocte postulavit Satanas vexare vos sicut triticum. Dictus ergo spiritus Dei malus, hoc est, minister Dei ad faciendum malum in Saul, quod eum pati judex omnipotentissimus judicabat, quoniam spiritus ille voluntate qua malus erat, non erat Dei: creatura vero, qua conditus erat, et potestate quam non sua, sed Domini omnium aequitate acceperat, Dei erat. Item, ira hominis fervida est, et non sine cruciatu animi: ira vero Dei de qua dicitur in Evangelio: Sed ira Dei manet super eum, illo in tranquillitate jugiter permanente, cum creatura subdita 68.0487C| exercet admirabili aequitate vindictam.
Hic jam ordine ad tractatum reversus Apostoli est. Nam idem Dominus omnium: dives in omnes qui invocant illum. Omnis enim, quicunque invocaverit nomen Domini, salvus erit. Unus Deus omnium, et dives in misericordia, salutem habet, unde utrique tribuat. Quomodo ergo invocabunt in quem non crediderunt? aut quomodo credent ei, quem non audierunt? Interrogat, et postmodum ipse respondet: Quomodo autem audient sine praedicante? Quomodo vero praedicabunt, nisi mittantur? Quia nunquam ad illos prophetae missi sunt. Sicut scriptum est: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona! Istorum pedes bene currunt, et speciosi sunt, qui annuntiant. Illorum autem qui ad vanitates saeculi 68.0487D| currunt, turpes sunt pedes. Sed non omnes obediunt Evangelio. Si ne illi quidem obedierunt, ad quos isti mittebantur, quomodo illi obediunt, qui non audierunt? Isaias enim dicit, Domine, quis credidit auditui nostro? Quis? pro difficultate dicit. Ergo fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. Responsio Apostoli hoc magis contra Judaeos dicit, quibus et per legem et per prophetas promissus est Christus, et venisse credere nolunt. Et docet testimoniis sequentibus quia ita est, et excusationem nullam habebunt. Sed dico: Nunquid non audierunt? et quidem in omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum. Vult hoc testimonium per allegoriam de vocibus prophetarum intelligi. Sed 68.0488A| dico: Nunquid Israel non cognovit? Nunquid Israel non cognovit gentes esse salvandas? sed quando legebant testimonia, de proselytis dici credebant, non de universo mundo. Primus Moyses dicit: Ego ad aemulationem vos adducam. Quia debuistis exemplum praebere, ut gentes vos imitarentur, ut relictis idolis verum Deum colerent. Nunc vel illos imitamini, quia jam illi idola non colunt. In non gentem. Antequam crederent Deo, non erat gens Dei. Quasi dicat, eos qui non erant gens mea voco, et credent mihi ad vestram irritationem: ut quibus debuistis majores esse, gaudeatis si eis aequamini. Sicut si aliquis habeat filium inobedientem, et ad corrigendum eum dimidium patrimonium det servo, et postea ille conversus gaudeat si aliud dimidium meruerit accipere. 68.0488B| In gentem insipientem in iram vos mittam. Gens insipiens, quae legem Dei non habebat, sive non erat gens, quia mortui erant peccatis per idololatriam, sicut dicit de non credente: Jam judicatus est. Isaias autem audet, et dicit. Audet, quia non timet populum Judaeorum. Inventus sum non quaerentibus me. Gentes quae non quaerebant Deum cujus nec legem habebant, per quam eum quaererent. Palam apparui iis qui me non interrogabant. Gentes non Deum interrogabant, sed idola et mathematicos. Ad Israel autem dicit. Qui tam bene sensit de gentibus, ecce quid dicit de Judaeis. Non solum ergo gentes eligendas, sed etiam ex Israel incredulos repellendos, ante praedictum est. Per allegoriam extensio manuum crucem significat. Tota die expandi manus meas ad 68.0488C| populum non credentem et contradicentem. Toto tempore mirabilia ostendens, et nec sic credidistis, quanta sit pietas Dei: ut in modum nutricis, quae vult parvulum proficere ut ambulet, qui necdum ambulat, expandit manus, ut ad illam veniat: et dum ad illam cupit pervenire, discat ambulare. Sic Deus beneficiis suis semper ad se colendum Judaeos provocavit, sed illi in sua claudicatione remanserunt.
CAP. XI.
Dico ergo: Nunquid repulit Dominus populum suum? Quia satis illos humiliavit, modo quasi bonus doctor et ne exacerbare illos potius videatur dum provocaret, quasi consolatur eos. Absit. Non sic eos repulit, ut jam non recipiat eos, si crediderint dono Domini. Nam et ego Israelita sum. Si omnes penitus repulisset, nec me utique attraxisset: quod 68.0488D| si etiam, ut ita dicam, ex eis alius non credidisset, nisi ego, fuerat in me completa promissio Dei, quam Abrahae locutus est: non dicam quod inde tot millia crediderunt dono ejus. Ex semine Abraham de tribu Benjamin. Non ex proselytis. Non repulit Deus plebem suam quam praescivit. Quam praescivit: id est, praedestinavit salvandam: quia ex ipsa plebe multi crediderunt dono gratiae Christi: qui [ F. quia] apud illum futura jam facta sunt: sine dubio ergo praescivit: et quia praescivit, praedestinavit: sed praedestinasse est disposuisse, quod fuerat ipse facturus. An nescitis in Elia quid dicit Scriptura? Ubi scriptum est de Elia. Quemadmodum interpellat Deum adversus Israel? Domine, prophetas tuos occiderunt: altaria tua suffoderunt: 68.0489A| et ego relictus sum solus, et quaerunt animam meam. Hoc dicit, ne superbirent iterum gentes, eo quod ex ipsis multi crediderunt, ex illis vero pauci, ad comparationem multitudinis gentium. Sed quid dicit illi responsum divinum? Prophetae illud sciebant, quod illis dicebatur. Nam si omnia nossent, divini potius dicerentur. Dixit et rex ad Jeremiam, Si est verbum Dei in te. Reliqui mihi septem millia virorum. Si prophetam tanti latuerunt, vos quantos putas posse latere qui salvandi sunt? Notandum quia non dixit, Relicta sunt: sed, Reliqui mihi. Qui non curvaverunt genua ante Baal. Quomodo malis operibus Deus negatur, ita et idolum adoratur. Non enim tantum ille ei servit, qui illi immolat, sicut de avaritia dicit, quae est simulacrorum servitus. Sic ergo 68.0489B| et in hoc tempore reliquiae secundum electionem gratiae salvae factae sunt. Sicut ergo tunc non omnes perierunt, ita et nunc aliquanti salvantur: tempus electionis modo est: caeterum qui credit nunc, tunc mercedem accipiet. Si autem gratia, non ex operibus. Inter gratiam et praedestinationem hoc interest, quod praedestinatio est gratiae praeparatio: gratia vero jam ipsa donatio. Quod ait Apostolus: Ipsius enim sumus figmentum creati in Christo Jesu in operibus bonis: gratia est. Quod autem sequitur: Quae praeparavit Deus ut in illis ambulemus, praedestinatio est. Et ne dicerent illi: Sub Elia justi erant, isti vero peccatores sunt: quomodo ergo eos dicit electos? subjecit: Quia eos gratia fecit esse credentes, ideo sunt gratis salvati. Gratia enim ideo dicitur, quia 68.0489C| gratis datur, nullis praecedentibus meritis. Praecedit namque non debita, sed gratuita gratia, ut per illam fiant bona opera. Ne si praecesserunt bona opera, tanquam operibus reddatur gratia, ac sic gratia jam non sit gratia. Quisquis vero dicit, gratiam Dei ab hominibus bonorum merito praeveniri, et gratiam Dei meritis dari, Pelagianus est: nam non est gratia, si non gratis datur: si debita merentibus redditur: quod absit. Quia nos Deus praevenit et praecedit: non nos Deum. In multis locis hoc saepe testatur, fidei gratiam praeponens operibus: non ut opera exstinguat, sed ut ostendat non esse opera praecedentia gratiam, sed consequentia: ut scilicet non se quisque arbitretur ideo percepisse gratiam, quia bene operatus est: sed bene operari non posse, nisi 68.0489D| per fidem perceperit gratiam. Alioquin gratia non est gratia. Si aliquid ante praecedit hominis unde salvatur, jam non gratis. Gratia autem, ut dixit, ideo dicitur, quia nullis praecedentibus meritis datur, et quia gratis peccata dimittit. Quid ergo? quod quaerebat Israel, hoc non est consecutus. Totus Israel ideo non est consecutus, quia non ex fide quaerebat, sed per sabbatum tantum et circumcisionem se putabat justificari, cum caetera mandata contemneret: sic cum justitiam consecuta sunt vasa misericordiae, excaecata sunt vasa irae. Electio autem consecuta est. Electio, populus fidelis, qui misericordiam consecutus est, quem Deus elegit. Ego, inquit, elegi vos: non vos me. Cognovit Deus qui sunt ejus. Et illud: 68.0490A| Elegit nos in ipso ante constitutionem mundi. Haec est illa electio, qua eos quos voluit elegit in Christo ante constitutionem mundi, ut essent sancti. Caeteri vero excaecati sunt, sicut scriptum est. Excaecati sunt per infidelitatem: sicut scriptum est: Nisi credideritis, non intelligetis. Dedit illis spiritum compunctionis, oculos ut non videant, et aures ut non audiant. Et ibi propheta de infidelibus aiebat, et peccantibus. Dedit illis Deus: hoc est, tradidit illos Deus in desiderio suo. Dei tradere, relinquere est. Spiritum compunctionis, quem volebant, dedit illis Deus: quia semper increduli fuerunt verbis Dei, et diffidentes, et ideo justo sunt Dei judicio derelicti: ita et nunc Christiani, qui dubitant de resurrectione, et praemio, et gehenna, spiritum compunctionis habent a diabolo infusum. Usque in hodiernum diem. Usquequo 68.0490B| convertantur ad Deum: quomodo de velamine carnis ad Corinthios tractat: Cum conversi fuerint ad Deum, auferetur velamen. Et David dixit: Fiat mensa eorum in laqueum, et in captionem, et in scandalum, et in retributionem ipsis. Hoc de illis dicit, qui Salvatorem aceto et felle potaverunt: et tamen ipsis dicit Petrus: Et nunc, fratres, scio quia per ignorantiam fecistis hoc: poenitemini ergo, et baptizetur unusquisque vestrum. Et ipse Paulus post modicum: Et illi, si non permanserint in incredulitate, inserentur. Obscurentur oculi eorum, ne videant: et dorsum illorum semper incurva. Quandiu tales sunt. Dico ergo, Nunquid sic offenderunt, ut caderent? Absit. Hoc est, ut caderent in aeternum? Absit. Possunt tamen, quamvis sua voluntate ceciderint, illumirante Dei 68.0490C| gratia, surgere. Sed illorum delicto salus est gentibus, illos aemulentur. Usque adeo dilexit, ut propter illorum salutem gentes salvarentur: ut illi videntes gentes ad regnum Dei vocari, et confunderentur, et converterentur. Quod si delictum illorum divitiae sunt mundi. Si delictum eorum vobis tantum profuit, ut vos illis aequaret, quanto magis si velint multi ex illis credere, vel omnes, prodesse vobis poterant ad doctrinam? Delictum Judaeorum ditavit gentes, ut eorum sine labore legis fierent cohaeredes, et concorporales, sicut ad Ephesios ipse commemorat. Et diminutio eorum divitiae gentium: quanto magis plenitudo eorum! Si pauci eorum credentes tantum vobis profuerunt, quanto magis si plurimi credidissent! Vobis enim dico gentibus. Qui ex gentibus credidistis. Vult 68.0490D| ostendere se per illos Judaeorum salutem magnopere quaerere. Quandiu quidem ego sum gentium Apostolus. Quandiu sum in corpore. Ministerium meum honorificabo. Illustrabo, honorificabo ministerium meum, si non solum gentes, ad quas missus sum, sed etiam Judaeos lucratus fuero exemplo meo. Si quo modo ad aemulandum provocem carnem meam. Hic carnem suam Judaeos dicit, ex quorum genere veniebat. Si quocunque modo sic me exhibeam, ut me illi aemulentur, et desiderent tales esse. Et salvos faciam aliquos ex illis. Quia volunt omnes, vel aliquos, ut impleatur, Reliquiae salvae fient. Si enim amissio eorum reconciliatio est mundi. Repetit quod dixerat. Quae assumptio, nisi vita ex mortuis? Unde gentibus 68.0491A| assumptio, nisi ex illorum morte? Ex Judaeis mortuis apostoli vita fuerunt assumptioni gentium. Quod si delibatio sancta est, et massa. Pauci credentes sancti: et omnes, si credant, fieri possunt. Si rivus bonus, et fons. Et si radix sancta, et rami. Radix patriarcharum, hoc est, primi et novissimi, qui ex illis crediderunt, sancti sunt. Quod si aliqui ex ramis fracti sunt. Qui in Christo credere noluerunt. Tu autem. Non ideo illi fracti sunt, ut tu inseraris: sed ideo consertus, quia illi fracti sunt. Cum oleaster esses, insertus es in illis. Olea quidem, sed inculta, silvestris, de genere sine lege et promissis. Contra naturam est ut oleaster in oliva inseratur: sed potentia Dei omnia possibilia: nec contradicit factura factori. Et socius radicis, et pinguedinis olivae factus es. Radicis, Patrum; pinguedinis, 68.0491B| Christi. Noli gloriari adversus ramos. Noli gaudere, quod illi fracti sunt. Quod si gloriaris, non tu radicem portas, sed radix te. Si gloriaris, hoc audies, quia non illi per te stant, sed tu per illos. Nec tu illis vitam praestitisti, sed illi tibi. Dicis ergo: Fracti sunt rami, ut et ego inserar. Bene, propter incredulitatem fracti sunt. Tu autem fide stas. Dicis ergo illos fractos, ut tu inseraris. Videamus, si propter hoc: sed illi per incredulitatem fracti sunt, tu autem nullis tuis meritis fide insertus es gratis: ne putes quod personam tuam acceperit, illos sine causa projecerit. Noli altum sapere, sed time. Noli superbe sapere contra eos; sed magis dole, et ora pro illis. Si enim Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat. Si illis non pepercit, quia increduli fuerunt qui ex 68.0491C| semine Abrahae sunt: nec tibi parcet, si in aliquo incredulus fueris: quia oleaster eras. Incredulitas non est unius generis: Omne peccatum ex infidelitate descendit, sicut ostenditur in Scripturis: Quia non crediderunt verbis Dei, etiamsi Deo crediderunt peccatores. Vide ergo bonitatem et severitatem Dei. Contra eos qui alium Deum justum, alium asserunt bonum: et contra eos qui negant Deum in peccantibus vindicare. In eos quidem qui ceciderunt, severitatem: in te autem, bonitatem Dei. Quia et illi justificati sunt, et tui misericorditer et clementer misertus est, et nullis tuis meritis: unde omnino debet cessare praesumptio. Si permanseris in bonitate. In fide, quae tibi per ejus bonitatem collata est. Alioquin et tu excideris. Et tu si incredulus fueris, severitatem senties: 68.0491D| et illi bonitatem, si crediderint. Sed et illi, si non permanserint in incredulitate, inserentur. Si autem in infidelitate permanserint, non inserentur. Ostendit eos dono Dei posse reverti. Potens est enim Deus iterum inserere illos. Apud homines quidem impossibile est aridos surculos reformare: Deo autem omnia possibilia sunt. Nam si tu ex naturali excisus es oleastro. Qui jam olim in patribus tuis, qui obliti naturalem legem, degeneraverunt a natura, etiam per successiones peccandi consuetudo crescendo permansit, quasi naturaliter amari fuerunt: non solum per originale peccatum, sed etiam per actuale. Et contra naturam insertus es in bonam olivam, quanto magis hi secundum naturam inserentur suae olivae? Contra naturam 68.0492A| est, sicut dictum est, oleastrum olivae inserere: quia magis radix ramo solet consentire, quam ramus radici. Nolo enim vos ignorare, fratres. Et hoc ne superbirent gentes contra eos. Mysterium hoc. Secretum. Ut non sitis vobis ipsis sapientes. Ut non secundum carnalem vestram sapientiam dicatis: Meritis nostris nos Deus elegit, illos autem abjecit: et ut nos eligeret, ideo illos repulit. Quia caecitas ex parte contigit in Israel. In his caecitas contigit, quia non crediderunt: quos et Jacob claudicatio figuravit. Donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret. Cum plenitudo gentium crediderit, sic aestimantur in fine saeculi Judaei, qui inventi fuerint credituri. Plenitudo gentium, multitudo credentium est, ex omni genere: non omnes omnino gentes, juxta 68.0492B| figuram synecdochen. Sicut scriptum est, in Isaia propheta: Veniet ex Sion, qui eripiat et avertat impietates ab Jacob. Quod ante nemo facere praevalebat. Et hoc illis a me testamentum. Testamentum novum, quod Jeremias promittit. Cum abstulero peccata eorum. Ut per baptismum mundati novum accipiant testamentum. Secundum Evangelium quidem inimici propter vos. Inimici, quia vos illis aequavi, et quia vobis praedico, prohibentes nos gentibus loqui. Quid est, Secundum Evangelium inimici propter vos, nisi quod eorum inimicitia, qua occiderunt Christum, Evangelio proficit? et hoc ostendit ex Dei dispositione venisse, qui bene uti novit etiam malis: quia persecutio Judaeorum Evangelio militavit. Tanta ab illis fieri permisit, quanta necessaria fuerunt Evangelio. Secundum 68.0492C| electionem autem, charissimi, propter patres. Si autem credant, charissimi sunt. Item aliter: Qui inde praedestinatione electi sunt, per gratiam diligunt: qui in suo errore dimissi sunt, inimicitias exercent propter Evangelium: quos et Jacob claudicans figuravit. Sine poenitentia enim sunt dona et vocatio Dei. Id est, sine mutatione stabiliter fixa sunt. Ad hanc vocationem qui pertinent, omnes sunt docibiles Dei: nec possunt dicere: Credidi, ut sic vocaret: quia Dominum non poenitet semini Abrahae promisisse. Et aliter: Sine aliquo praecedenti merito vel labore data est fides per gratiam Christi. Poenitere Dei, mutare est, sicut legimus: Poenitet me Saul regem fecisse: vel illud: Juravit Dominus, nec poenitebit eum: et reliqua: hoc est, Sacerdotium istud non mutabitur 68.0492D| sicut mutatum est Judaeorum: ita et hic sine poenitentia sunt dona Dei, et vocatio: hoc est, quos praedestinavit, hos et vocavit. Quia Deus non mutabit vocationis suae sententiam; sed quos ante mundi constitutionem in praescientia sua elegit, ipsis dicturus est: Venite, benedicti Patris mei, et reliqua. Sicut enim aliquando et vos non credidistis Deo. Quando adhuc illi credebant. Nunc autem misericordiam consecuti estis propter illorum incredulitatem. Non merito vestro. Ita et isti nunc non crediderunt in vestra misericordia. Misericordia gentium Christus est: ut et ipsi misericordiam consequantur. In tantum non crediderunt, ut et ipsi non ex operibus justificentur, sed misericordia, sicut vos, quandocunque crediderint. 68.0493A| Conclusit enim Deus omnia in incredulitate. Quos invenit in incredulitate: hoc est, Judaeos omnes, et gentes, hos conclusit, quia ante Judaei peccatores erant, non perfidi: postquam autem Christo non crediderunt, aequales sunt gentibus, et ita misericordia indigent omnes et consequuntur. Ut omnium misereatur. Haec fecit causa ut omnibus misereatur, quia omnes aequaliter incredulos deprehendit. O altitudo divitiarum sapientiae. Laudat ergo sapientiam Dei, qui tandiu exspectavit secundum praescientiam, donec omnes aequaliter indigerent misericordia, ut nemo haberet unde gloriari posset, se ex operibus justificatum, quae nec fecit. Hoc autem nemo intellexit, justo Dei judicio, unde admirans Apostolus tantum profundum, nullis meritis praecedentibus 68.0493B| gentes intromissas, et multa perfidia praecedente derelictos Judaeos, exclamat: O altitudo! Et si Apostolus hoc dicit, quanto magis nos dicere debemus, et non discutere Dei judicia: sed ad istud testimonium, velut ad portum confugere, et velut ad validissimam anchoram nos tenere! Et scientiae Dei: quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! Considerandum quod Dei scientia omnibus divitiis praeponitur. Quis enim cognovit sensum Domini? aut quis consiliarius ejus fuit? Quis pro difficultate positum est. Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Quis prior fecit aliquid boni sine Deo, ut non Dei misericordiam glorificet, sed suo merito se recepisse glorietur? cujus est bonitatis etiam quod sumus et vivimus, non tantum quod credimus: quia in omnibus 68.0493C| ipsius misericordia praevenimur. Et sciamus quia, si boni aliquid facimus, jam ab illo accipimus, cui nemo prior dedit. Quoniam ex ipso, et per ipsum. Ab ipso non solum omnis creatura de nihilo facta est, sed ex ipso est omne bonum, dicente Jacobo: A quo est omne donum optimum. Et in ipso sunt. In ipso concluditur: ipse glorificandus a nobis est. Omnia ipsi gloria in saecula. Amen. Si omnia, et fides.
CAP. XII.
Obsecro itaque vos, fratres. Initium causae: Quia de sensu Domini dixerat, modo docet qui esse debeant: quales se Dei adjutorio debeant exhibere, ut sensum Domini habere mereantur. Per misericordiam Dei. Qua salvati estis: nihil enim majus habebant. Ut exhibeatis corpora vestra. Quanto magis animas vestras? non arietes et hircos: qui tamen vivi et 68.0493D| sine macula offerebantur. Hostiam viventem. Ab omni peccatorum morte alienam. Sanctam. Puram et castam: Sanctificate enim vos, ait, a mulieribus. Deo placentem. Non hominibus solum. Rationabile obsequium vestrum. Omnia sapienter facienda: quia etiamsi consummatus quis fuerit, et abfuerit ab illo scientia Dei, in nihilum deputabitur. Et nolite conformari huic saeculo. Nolite iterum similes esse filiis mundi, qui facti estis filii Dei. Sed reformamini in novitate sensus vestri. Renovate dono Dei sensum vestrum, per quem regitur corpus, et omnia membra diriguntur. Et ita corpus renovabitur: et cum hoc feceritis, tunc poteritis voluntatem Dei, et sensum ejus agnoscere. Ut probetis quae sit voluntas Dei. Haec enim non nisi novo 68.0494A| sensu revelatur renatis per gratiam. Bona, et beneplacens, et perfecta. Bona, melior et optima. Dico enim per gratiam quae data est mihi. Non sensu proprio loquor: sed gratia Christi loquitur in me: quasi prohibens aliter sapere quam praecipit lex divina. Omnibus qui sunt inter vos. Sacerdotibus et doctoribus, quorum exemplum caeteri sequerentur. Non plus sapere, quam oportet sapere: sed sapere ad sobrietatem. Plus sapit, qui illa, quae lex non dicit inquirit, sicut dicit Salomon: Altiora te ne quaesieris. Unicuique sicut Deus divisit. Notandum quod Spiritum sanctum dicat Deum: quem ad Corinthios, dividere dicit dona singulis prout vult. Mensuram fidei. Sicut enim in uno corpore multa membra habemus. Ut agnoscamus a Deo nobis etiam ipsam fidem donari. Omnia autem 68.0494B| membra non eumdem actum habent. Non potest oculus audire, nec auris videre. Ita multi unum corpus sumus in Christo. Ad unitatem et pacem hortatur: non potest unus omnia habere, ne superbiat si nullius indigeat. Nolite ergo contristari, quia non habet unus quod alium habere perspexit. Singuli autem alter alterius membra. Alterutro praestemus quod habemus, ut praestando in alterutrum quod habemus, magis ac magis charitas confirmetur. Habentes autem donationes, secundum gratiam, quae data est nobis, differentes. Audi donationes, et tace de meritis. Novi Testamenti donum est, quod ex nobis non est: omnibus credentibus gloria futura promittitur. Sed jam in praesenti renatis Dominus differentias virtutum, gratia distribuente, largitur. Sive prophetiam: secundum rationem 68.0494C| fidei. Fidei, non legis: sed illius fidei quae per dilectionem operatur; sed ista dilectio per Spiritum sanctum infunditur. Vel etiam illam prophetiam veram, quae secundum fidem est. Sive ministerium, in ministrando. Sacerdotale. Sive qui docet, in doctrina: qui exhortatur, in exhortando. Qui docet, major est eo qui exhortatur: exhortari enim possunt et ignari pro viribus suis: docere autem doctorum est. Huc usque dona. Hinc jam docet, ut decet, ut denis acceptis bene utamur. Qui tribuit, in simplicitate. Omnibus simpliciter, id est puro corde debet dari: qui enim susceperit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet. Qui praeest, in sollicitudine. Ecclesiae, vel fratribus. Qui miseretur. Maxime misericordia circa aegrotantes exhibenda est, quamvis 68.0494D| generalis sit. In hilaritate. Hilarem enim datorem diligit Deus: tristem sine dubio odit. Dilectio sine simulatione. Qui fictus est in charitate, injuriam Deo facit, qui charitas est. Magna enim fraus est, si auro plumbum admisceas: quanto gravius, si malo simulationis, quantum in te est, bonum coeleste corrumpas? Tota puritas debet esse in Christiano, sicut dicit, Deus lux est. Et in Christiano serenitas mentis debet esse. Servorum est in praesenti pavere, et in absenti detrahere: et illud, Non diligamus verbo, sed opere et veritate, ut etiam, si necesse est, moriamur. Odientes malum. Sive opus, sive hominum actus malos. Adhaerentes bono. Sicut: Diverte a malo, et fac bonum. Eradica malum, ut semines bonum. Charitate 68.0495A| fraternitatis. Tanquam ex uno utero nati, ita vos diligite. Invicem benigni. Sicut, Invicem superiores existimantes. Honore invicem praevenientes. Maxime semper tenendum est, ut semper te minorem omnibus existimes, et sic servabitur humilitas, et patientia: quia quidquid pateris a majore, contentus es. Sollicitudine non pigri. Non solum ad quem manet sollicitudo Ecclesiae impiger debet esse et alacer, sed etiam invicem de profectu et vita vestra debetis esse solliciti. Spiritu ferventes. Tunc spiritu fervemus, si a carnalibus actibus fugiamus: quia Dominus in tepidis nauseam patitur. Domino servientes. Non saeculo, nec vitiis, sed Redemptori. Spe gaudentes, in tribulatione patientes: orationi instantes. Propter gaudium futurae spei in tribulatione estote patientes. 68.0495B| Omne, inquit, gaudium existimate, cum in tentationes varias incideritis. Omni tempore benedicentes. In prosperis et in adversis. Necessitatibus sanctorum communicantes. Mementote quibus operibus sancti paruerint Deo, et estote participes eorum, et ministrate eis, qui omnia sua contempserunt propter Christum, sic ut ibi vestra abundantia illorum inopiam suppleat, ut et illorum abundantia vestrae inopiae sit supplementum. Hospitalitatem sectantes. Sicut Loth etiam invitos cogebat hospites. Et sicut dicit: Hospitalitatem nolite oblivisci, per hanc enim placuerunt quidam, angelis hospitio receptis: et caetera testimonia. Benedicite persequentibus vos, benedicite, et nolite maledicere. Ne putaremus utrumque fieri posse, non solum non re maledicendum est, sed etiam benedicendum: sicut ait apostolus 68.0495C| Petrus: Non reddentes malum pro malo, vel maledictum pro maledicto: sed econtrario benedicentes. Gaudere cum gaudentibus. Sed modo id perverse fit, qui flemus cum gaudentibus: si quis laudatur, invidemus: si quis cadit, gaudemus: si de corpore essemus, doleremus unum membrum abscissum de corpore nostro. Flere cum flentibus. Ad fletum Mariae fletibus provocatur Dominus, nobis praebens exemplum, non pro Lazaro, neque pro Judaeorum incredulitate: quia non tunc primum signis ejus non crediderunt, sicut quidam putant. Flere cum flentibus: nos oportet, subintelligitur. Si quid patitur unum membrum, compatiuntur omnia membra. Idipsum invicem sentientes. Ut sicut tuae, ita et fratris necessitati perfecta charitate consentias. Non alta sapientes. Superbe sapit, qui Deo suam non reservat injuriam. 68.0495D| Sed humilibus consentientes. Humilibus, hoc est, humilitati. Nolite esse prudentes apud vosmetipsos. Nolite in humana sapientia gloriari: sed stulti estote in hoc saeculo, ut sitis sapientes, sicut scriptum est: Beatus, quem tu erudieris, Domine, et de lege tua docueris eum. Nulli malum pro malo reddentes. Sapientia humana est, si quaeras quomodo vicem reddas malo. Nam stultitia est in saeculo, si percutienti maxillam, praebeas et alteram. Qui si tantae patientiae et benignitatis fueris, non solum coram Deo, sed etiam apud homines probabilis haberis. Providentes bona non tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus. Tantum cave ne ideo facias, ut non Deo et 68.0496A| homini, sed ut solis hominibus placeas. Si fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus hominibus pacem habentes. Sive ex vobis est ut fieri possit, quod vestrum est, vos habetote pacem et cum amicis, et cum inimicis, et dicite cum propheta: Cum iis qui oderunt pacem eram pacificus. Nulli ergo debemus malum de injuria facere, vel nocere: sed magis econtrario optare salutem eorum, et conversionem ad Dominum. Ut bonum fieri possit, merces sit voluntatis tuae: ut vero fieri non possit, culpa sit dissensionis alienae. Tu vero cum propheta pronuntia: Cum iis qui oderunt pacem eram pacificus. Quod hoc modo imples, dum utilia et salutaria optas inimicis, quia hujusmodi voto ad optantem permanet fructus, etsi ab altera parte negligatur affectus. Non vosmetipsos defendentes, charissimi. 68.0496B| Id est, non partes vestras verbis defendentes, contentiones, odia praeparetis: sed magis furentis iracundiam cedendo vincatis. Quia alienae malitiae impetum fugisse, superasse est: hoc modo importunam animositatem aut ratione mitiges, aut humilitate declines. Sed date locum irae. Aut fugite, aut permittite vobis noceri. Scriptum est enim: Mihi vindicta. Ego quasi meam, non vestram injuriam vindicabo, quoniam qui vos tangit, et pupillam meam: et qui scandalizaverit unum ex pusillis istis, et reliqua. Ego retribuam, dicit Dominus. Secundum historiam spem vindictae illis promittit, ut vel sic illos provocet ad patientiam et misericordiam: non illi negarent, quod Deus nulli negat. Sed si esurierit inimicus tuus, ciba illum; si sitit, potum da illi. Hoc est, ut malum 68.0496C| benignitate confundas, et gratia castiges ingratum. Hoc enim faciens, carbones ignis congeres super caput ejus. Ut cum intellexerit sibi carbones congregari per tuam sibi non debitam misericordiam, postea convertatur et diligat quem ante oderat: nam non est misericordia, si illam ideo facias, ut illi aliquid pejus eveniat, qui juberis pro inimico orare. Noli vinci a malo, sed vince in bono malum. In sensibus vel motibus animorum ille dicitur vicisse, qui alterum ad suam traxerit partem, sicut haereticum, aut paganum. Si ergo mali vicissitudinem a te receperit, ille te vicit, et passionis similitudinem vitio suo subdidit. Si autem per patientiam tuam cessare eum ab ira vel injuria feceris, tu vicisti, et de peccato ad salutem, acquirendo proximum, triumphasti.
CAP. XIII. 68.0496D|
Omnis anima potestatibus. Haec causa adversum illos qui se putabant ita debere libertate Christiana uti, ut nulli aut honorem deferrent, aut tributa redderent: quibus ita dicit, ut eos humiliet: sed et de ecclesiasticis potestatibus potest intelligi, ut sacerdotibus humiles existamus. Sublimioribus subdita sit. Ecclesiasticis, vel saeculi. Non est enim potestas nisi a Deo. Quae autem sunt, a Deo ordinatae sunt. Itaque qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. Non vult Christianum esse superbum, ne non propter Christum, sed propter superbiam patiatur, sicut alibi dicit: Videte quomodo caute ambuletis, redimentes tempus, quoniam dies mali sunt: sicut 68.0497A| ipse redemit tempus, cum dixit, Optime Felix: non idcirco justus, nam secundum desiderium ejus datur ei: quia dicit Salomon, Quoniam data est vobis potestas a Deo: sed cum essetis ministri regni illius, non recta judicastis. Constituetur enim ut juste te judicet, et ut timeatis, et vel sic non peccent: quomodo ergo propheta dixit, Quia regnaverunt, et non per me: per pecuniam, et magos, ambitiones regnabant. Qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt. Quia per superbiam suam damnantur. Nam principes non sunt timori boni operis. Sicut dicit de haeretico, cum sit proprio judicio condemnatus. Sed mali. Malus timet, bonus autem, si [ Pro si legendum vel] pro justitia mori non timet. Vis autem non timere potestatem? Bonum fac, et habebis laudem ex illa. 68.0497B| Damnatio malorum, laus bonorum est; naturaliter enim omnes norunt et innocentiam praemio, et malitiam dignam esse supplicio. Bonum fac, et habebis laudem ex illa. Etsi non ab illa, tamen ex illa. Aut enim juste agis, et justa potestas laudabit te, aut juste agentem etiamsi potestas injusta damnet te, Deus justus coronabit te. Ac per hoc tu justitiam tene, tu bene vive. Et sive damnet, sive absolvat, habebis laudem ex illa. Dei enim minister est tibi in bonum. Si autem male feceris, time. Quia pro tua sollicitus est quiete. Non enim sine causa gladium portat. Gladium spiritus quem portabat Petrus, et ipse Paulus, et in te habet officium si peccaveris. Hoc spiritualiter. Dei enim minister est, vindex in iram ei qui malum agit. Ideo necessitate subditi estote. Sicut Ananiae 68.0497C| et Saphirae, et Mago: quia Deus emendare vult peccatores. Non solum propter iram, sed et propter conscientiam. Non solum ne irascatur, sed etiam quia scit ille a justis etiam honorem deberi principibus populi tui, qui possunt etiam sine causa insurgere, sed et ne pro peccati conscientia damnemini. Ideo enim et tributa praestatis. Reddite quae Caesaris sunt Caesari: quicunque enim habet unde tributum praestet, quomodo potest non esse subjectus in iis quae illi a Deo sunt constituta? Hoc et de sacerdotibus. Ministri enim Dei sunt, in hoc ipsum servientes. Dignus est operarius mercede sua: ut vel sic crederent, ne videretur Christus magis superbiam docuisse: dum in peccatoribus vindicant, Deo ministrare probantur. Reddite omnibus debita: cui tributum, tributum. Inclina 68.0497D| pauperi aurem tuam, et redde debitum tuum: etiam eleemosyna debitum appellatur. Cui vectigal, vectigal. Vectigal nostrum est, ut transeuntibus demus, vel transeuntes sedentibus ad viam et indigentibus largiamur. Vectigal autem a vehendo dicitur. Cui timorem, timorem: cui honorem, honorem. Quomodo ergo, praeter Deum, ne timueris alium? sed sic, inquit, te age, ut neminem timeas: timor enim Dei expellit timorem humanum. Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis. Hoc solum debet manere: semper dilectionis debitum, quod semper est necessarium. Qui enim diligit proximum, legem implevit. Proximus est, secundum dictum Domini, omnis homo qui misericordia indiget. Nam non adulterabis; 68.0498A| Non occides; Non furaberis; Non falsum testimonium dices; Non concupisces; et si quod est aliud mandatum, in hoc verbo restauratur. Diliges Dominum Deum tuum perfecte, propter idololatriam, et proximum sicut te, propter injustitiam. Inde enim injustitia nascitur, quia plus caeteris nos amamus. Diliges proximum tuum sicut te ipsum. Dilectio proximi malum non operatur. Omnis lex et prophetae in hoc verbo continentur: sicut enim non vis tibi fieri malum, sic vis tibi fieri bonum. Plenitudo ergo legis est dilectio. Consummatio legis: quia et bonum non facere, malum est. Et hoc scientes, tempus quia hora est. Non ergo debetis semper parvuli esse et lactentes, sicut dicit ad Hebraeos. Enumerat, sive recapitulat. Horam pro tempore posuit. Jam nos de somno surgere. 68.0498B| De somno pigritiae et ignorantiae surgamus. Jam enim lucet scientia Dei. Nunc enim propior est nostra salus. Dum appropinquat scientia Dei, appropiat salus, appropinquat saluti perfectus intellectus, et firmior fit credendo. Quam cum credidimus. Cum primum credidimus. Nox praecessit, dies autem appropinquavit. Comparat nocti ignorantiam, diei vero scientiam. Abjiciamus ergo opera tenebrarum, et induamur arma lucis. Cum ignorantia abjiciamus simul et opera ignorantiae, et induamus arma scientiae, hoc est opera bona. Qui male agit, odit lucem: qui autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur opera ejus, quia in Deo sunt facta. Sicut in die honeste ambulemus. Scientes Dei oculis semper videri. Omne peccatum nocte liberius fit; in die autem peccare non libere 68.0498C| potest, propter timorem et pudorem. Non in comessationibus. Comessatio est collatio convivii. Nos igitur non tales, sed spirituales de Apostolo habemus comessationes. Cum convenitis, inquit, invicem, unusquisque vestrum psalmum habet, et reliqua. Et ebrietatibus, non in cubilibus et impudicitiis, non in contentione et aemulatione. Attendite vobis, ne forte graventur corda vestra in crapula, et caetera de ebrietate testimonia. Sequitur ebrietatem impudicitia: ebrietas enim materia est luxuriae. Sed etiam si ista non fuerint, et fuerit zelus et invidia, non nobis esse gloriandum Jacobus probat dicens: Nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem, et reliqua. Sed induimini Dominum Jesum Christum, et carnis curam ne feceritis. Qui dicit se in Christo manere, debet quomodo 68.0498D| ille ambulavit, ambulare: solus Christus videatur in nobis, non homo vetus. In desideriis. Salomon: Post concupiscentias tuas ne eas, et iterum: Si dederis concupiscentiam animae tuae, faciet te in gaudium inimicis tuis. Omnino faciendum non est quod caro desiderat.
CAP. XIV.
Infirmum autem in fide. Hinc incipit disserere inter eos qui crediderant in Christo, quia alii eorum erant perfecti in fide, alii adhuc minus firmi. Et ii qui perfecti erant, etiam de immolatitiis carnibus, si eis aliquis apponebat, tanquam reliquos cibos sine discretione aequaliter manducabant. Alii vero haesitabant, et eas velut immundas vitabant, quibus dicitur, ut olus manducent. Tamen aliqui capitulum 68.0499A| istud de iis qui ex Judaeis et ex gentibus crediderant, dictum putant, quia qui ex Judaeis crediderant adhuc quasi secundum legem et carnes aliquas immundas, et dies aliquos sanctiores putabant, veluti sabbatum, aut neomenias: ipsis quasi infirmis jubetur olera manducare: quae indifferenter comeduntur ab omnibus. Qui firmiores erant in fide, hoc est, qui ex gentibus crediderant, omnes carnes et omnes dies aequales esse credebant: istis dicitur ut nihil aestiment commune per ipsum, nisi ei qui commune crediderit, sicut subter adjecit: Scio et confido in Domino, quia nihil commune per ipsum, et reliqua. Assumite. Suscipite, vel sustinete. Oblique illos increpat qui se fortes putabant, ut carnibus uterentur. Non in disceptationibus cogitationum. Nolite secundum 68.0499B| vestras cogitationes judicare, quem lex non judicat. Alius enim credit se manducare omnia. Qui scilicet senior est, aut jam edomuit carnem, aut tantam fidem habe, ut non possit moveri ad luxuriam vel peccatum. Qui autem infirmus est, olus manducet. Infirmus, secundum Deum, aut juventutem, aut corporis calorem, vel fidem. Is qui manducat non manducantem non spernat. Et qui non manducat, manducantem non judicet. Habebant inter se aemulationem qui non manducabant, manducantes judicabant quasi carnales, et illi illos irridebant, quasi cito volentes mori, et infirmos, qui de immolatitiis manducarent. Deus enim illum assumpsit. Similiter quomodo et te. Tu quis es qui judicas alienum servum? Sicut ait sanctus Jacobus: Qui judicat fratrem, judicat legem scilicet, 68.0499C| et sapientiorem se indicat lege. Suo domino stat aut cadit. Sive vivit, sive moritur, quia et ille propter Deum abstinet, et ille propter Dominum manducat. Stabit autem: potens est enim Deus statuere illum. Deus qui tres pueros leguminibus pastos meliores fecit apparere, quam illos qui de mensa regis edebant, potest et ista facere: in corpore diutius stare, aut jejunare, aut carnibus abstinere. Nam alius judicat, diem inter diem: alius judicat omnem diem. Judaei diem inter diem non poterant judicare, quia de jejunio lex non est posita, sed quomodo potest unusquisque, aut vult: qui autem plus jejunat, mercedem majorem habet. Unusquisque in suo sensu abundet. In tali causa duntaxat unusquisque sic faciat, quomodo melius putat, aut potest, aut corporis valetudo 68.0499D| permittit. Qui sapit diem, Domino sapit. Et qui manducat, Domino manducat. Domino sapit diem, qui jejunat propter Deum, sive qui sapientiae studens abstinet. Gratias enim agit Deo. E qui non manducat, Domino non manducat, et gratias agit Deo. Evangelium praedicat, per quod gratiae Domino referantur: quia propter Deum manducat, ut possit habere virtutem aedificandi corpus Christi: non propter gulam, nec propter luxuriam. Nemo enim nostrum sibi vivit, et nemo sibi moritur. Per illius exemplum multi salvantur et gratias agunt Deo. Qui enim voce gratias agit, solus agit, qui autem opere, multos agere facit. Sive enim vivimus, Domino vivimus; sive morimur, Domino morimur. Beatus qui omnia propter Deum facit: 68.0500A| nos vero econtrario, aut nobis vivimus, aut hominibus morimur. Sive ergo vivimus, sive morimur, Domini sumus. In hoc enim Christus mortuus est et resurrexit, ut et vivorum et mortuorum dominetur. Adventus Dei et vivos inveniet, et mortuos suscitabit. Nihil ergo praejudicat: utrum te vivum inveniat, aut resuscitet, tantum ut justus sis. Tu autem quid judicas fratrem tuum? Qua auctoritate? quasi non propter Deum, sed propter gulam manducet. Aut tu quare spernis fratrem tuum? Quasi propter homines abstineat. Omnes enim stabimus. Tunc de istis Dominus judicabit quid, quomodo fecerimus. Ante tribunal Dei. Deum esse Christum, qui judicaturus est non dubites. Scriptum est enim: Vivo ego, dicit Dominus: quoniam mihi flectetur omne genu, et omnis lingua confitebitur Deo. Probat 68.0500B| scriptum, quod omnes soli Deo reddent rationem. Itaque unusquisque nostrum pro se rationem reddet Deo. Non pro alio, nec hominibus pro se rationem reddet de his quibus lex tacet. Nam si tacuerit videns peccantem, reddet rationem pro eo. Speculatorem posui te domui Israel, dicitur ad prophetam. Non ergo amplius invicem judicemus. Sufficit quod nunc hucusque ignorantes fecistis. Sed hoc judicate magis, ne ponatis offendiculum fratri, vel scandalum. Hinc subtiliter ingreditur ad abstinentiam, et dicit non illos debere manducare, quamvis firmi sint, ne juniores exemplo illorum, aut infirmiores manducent, et offendant, aut scandalizentur. Scio et confido in Domino Jesu, quia nihil commune. Ne dicerent, quae Deus creavit, tu communia dicis esse: non hoc ideo dico, ut aliquid putem 68.0500C| esse commune. Per ipsum. Per Christum omnia mundata sunt: commune enim erat quidquid in esca non excipitur Judaeorum. Nisi ei qui ex stimat quid commune esse, illi commune est. In conscientia sua. Si enim propter cibum frater tuus contristatur. Non dixit propter jejunium, si illum aut cogas manducare, aut tuo exemplo provoces, qui invitus manducat, quod non potest sustinere. Jam non secundum charitatem ambulas. Jam non diligis proximum sicut te ipsum, si non illius ruinam consideras quasi tuam. Noli cibo tuo illum perdere, pro quo Christus mortuus est. Non dixit abstinentia tua. Non ergo blasphemetur nomen nostrum. Blasphematur autem, si propter escas contentiones oriantur. Non est enim regnum Dei esca et potus. Non per escam justificamur: et non dixit, 68.0500D| jejunium et sobrietas, sed esca et potus. Sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto. Sed per jejunium facilius acquiritur. Ubi justitia tanquam se proximum diligendum, ibi et pax: et ubi pax, ibi et gaudium, quia ubi dissensio, ibi tristitia. Qui enim in hoc servit Christo, placet Deo et probatus est hominibus. Nemo potest dubitare quod sanctus sit. Itaque quae pacis sunt, sectemur. Ut non invicem judicemus. Et quae aedificationis sunt, invicem custodiamus. Aedificatio est abstinentia: nam esca, etiam i non perdat fratrem, non aedificat. Noli propter escam destruere opus Dei. Hominem quem Deus fecit. Omnia quidem munda sunt. Repetit, ne creaturam damnare videatur. Sed malum est homini. Ipsum mundum 68.0501A| malum fit illi. Qui per offendiculum manducat. Alterius, non suum. Bonum est non manducare carnem, et non bibere vinum. Exponit quid est per quod offendit infirmus. Neque in quo frater tuus offenditur, aut scandalizatur. In quocunque cibo aut potu alter scandalizatur, non est accipiendus. Aut infirmatur. A fide. Vinum et mulieres apostatare faciunt viros sapientes. Tu fidem habes penes te ipsum, habe coram Deo. Si in hoc te fidelem putas, sic manduca, ut te nemo videat infirmus: quod fieri non potest, nec debet, ut inclusus manducet. Beatus qui non judicat semetipsum in eo quod probat. Qui se non considerat in quo se probat infirmum, sed alterum timet perire. Qui autem discernit, si manducaverit, damnatus est. Si considerat quod dixerit, judicat, hoc dicit 68.0501B| discernit, et judicium enim ex discretione est, et discretio ex judicio, imo id ipsum est. Quia non ex fide. Non ex fide quae per charitatem operatur. Omne autem quod non est ex fide, peccatum est. Quidquid non aedificat, non est ex fide, et ideo peccatum est.
CAP. XV.
Debemus autem nos firmiores, imbecillitates infirmorum sustinere. Si vere firmi estis, sic facite, quomodo ego factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifacerem. Et non nobis placere. Non nos ipsi, sed proximi laudent, quia Dominus dissipat ossa hominum sibi placentium: sicut ego omnibus per omnia placeo, non quaerens quod mihi utile est, sed quod multis, ut salventur. Unusquisque vestrum proximo suo placeat. Non enim aedificare potest eum cui non placuerit per exemplum: quia nequeunt 68.0501C| aedificari verbis, qui destruuntur exemplis. In bonum ad aedificationem. Etenim Christus non sibi placuit. Ostendit modum placendi, ne ad vanam gloriam placeamus: simul et cum dicit, ad bonam aedificationem, monstrat esse malum. Qui Christi discipulus erit, non quaerit proprium, quomodo ille enim propter aliorum salutem etiam mortuus est, amarissima sustinuit opprobria dicentium: Vah qui destruis templum; et: Si Filius Dei est, descendat de cruce, et liberet se, et caetera. Sed sicut scriptum est: Improperia improperantium tibi ceciderunt super me. Quaecunque sanctis improperantur propter Deum, Deo improperantur, sicut dicit: Dum dicitur mihi quotidie, ubi est Deus tuus? Vel, qui vos spernit, me spernit. Quaecunque enim scripta sunt, ad nostram 68.0501D| doctrinam scripta sunt. Nihil ergo sine causa scriptum est, sive poenae peccatorum, sive merita justorum, sive tentationes justorum: nam et Deo et sibi noti erant, sed ut nos eos in omnibus imitemur, ideo eorum gesta referuntur. Ut per patientiam. Ut et nos pro aedificatione fratrum, si necesse fuerit, etiam haec similiter patiamur. Et consolationem. Consolatio est patientiae nostrae, si quos nos patimur, Dominum et sanctos sciamus esse perpessos, sicut dicit: Nolite mirari si odit vos mundus. Scripturarum spem habeamus. Per Scripturarum consolationem spem futuram patientia exspectamus, sicut scriptum est: Pax multa diligentibus legem tuam, et non est illis scandalum. Non possunt ergo desperare, vel a fide moveri, qui consolatione utuntur. 68.0502A| Deus autem patientiae et solatii det vobis. Non impatientiae, nec dissensionis, sed patientiae et solatii, usque ad consummationem, quia sine ipso nihil sumus: ab ipso est enim patientia mea. Id ipsum sapere in alterutrum secundum Jesum Christum. Ut unusquisque sic quaerat salutem alterius, quasi suam, ut in fide unanimiter perseveret. Ut unanimes, uno ore honorificetis Deum et Patrem Domini nostri Jesu Christi. Tunc Deus vere honorificatur, si uno animo et concordi voce laudatur. Si fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, et reliqua. Propter quod suscipite invicem, sicut et Christus suscepit vos, in honorem Dei. Invicem onera vestra portate, et sic adimplebitis legem Christi. Si ille portavit nostras infirmitates, et suscepit nos impios, quia Deus erat: 68.0502B| quanto magis nos debemus invicem sustinere, qui similes sumus! Dico enim Christum Jesum. Iterum Judaeos et gentes ad unitatem adducit. Consentio vobis quod Christus ad vos venerit, primum promissus vobis per prophetas, et gentes propter misericordiam Dei vocatae: nunc tamen unum corpus estis effecti per mortem Christi. Ministrum fuisse circumcisionis, propter veritatem Dei. Non enim venerat ministrari, sed ministrare, et dare animam suam in redemptionem pro multis. Ad confirmandas promissiones patrum. Quia illis promissus fuerat Christus, sicut ipse dicit: Non veni nisi ad oves quae perierunt domus Israel. Gentes autem super misericordia honorare Deum. Quia impares sunt gentes ad gratias agendas, secundum quod illis gratuitam misericordiam 68.0502C| Deus donavit: sive propter Israel misericordiam gentes vocatae sunt, ut illos aemulentur. Sicu scriptum est, propterea confitebor tibi in gentibus Domine, et nomini tuo cantabo. Ostendit a gentibus majores Deo gratias referendas: Cui enim plus di mittitur, plus diligit: et Judaeis arrogantiam tollit, dum et gentium salutem similiter docet esse praedictam, quamvis ipsi nunquam audierint. In ipsis Christus confitetur eos misericordiam consecutos, quia et ipsi in ejus sunt corpore. Et iterum dicit, Laetamini, gentes, cum plebe ejus. Et iterum: Laudate, omnes gentes, Dominum, et magnificate eum, omnes populi. Quia cum ipsis ad salutem estis vocati. Et rursus Isaias ait: Erit radix Jesse. Cujus filius est David, ex cujus semine Maria, ex qua natus est 68.0502D| Christus; et illud huic loco aptum est: Non deficiet dux de femoribus Juda: contra Judaeos, quia vere Christus venit, cui omnes gentes crediderunt. Et qui exsurget regere gentes; in eum gentes sperabunt. Ne dicerent, de proselytis dictum est. Deus autem spei repleat vos omni gaudio. In quo omnes speramus. Omne gaudium spiritale fidelibus in spe futura esse debet. Et pace in credendo, ut abundetis. Omnium gaudium, ubi pax: nullum vero gaudium, ubi dissensio, sed moestitia. In spe, in virtute Spiritus sancti Consolatio spei sanctorum, virtutes Spiritus sancti sunt. Certus sum autem, fratres mei, et ego ipse de vobis. Bonus doctor laudando provocat ad profectum, ut erubescant tales se non esse, quales esse putantur. Quomodo et ipsi estis pleni dilectione. 68.0503A| Ne tanquam contentiosos arguisse videretur, et dissidentes, et stultos, simul ostendit Christianos semper se alterutrum monere debere. Repleti omni scientia, ita ut possitis alterutrum monere. Et Veteris et Novi Testamenti. Audacius autem scripsi vobis, fratres, ex parte. Imo ideo magis scribendi fiduciam habui, quia scio vos ut prudentes cito accipere rationem. Argue sapientem et amabit te. Tanquam in memoriam vos reducens. Sciens quam sapientes sitis. Sapiens etiam nutibus. Propter gratiam quae data est mihi a Deo. Non propter dona humana, vel ut lauder a vobis, sed ut officium meum impleam. Ut sim minister Christi Jesu gentibus. Revocans illi servos quondam fugitivos. Sanctificans Evangelium Dei. Mox exemplo sanctum ostendens, quod cum tanto timore ministro; 68.0503B| quidam enim ut humana contemnunt, quod praedicant ut divinum: et ita fit, ut res sancta videatur esse non sancta, si non fiat sancta. Unde dicitur: Sanctificate jejunium, id est sanctum facite sive monstrate. Ut fiat oblatio gentium accepta et sanctificata in Spiritu sancto. Ut exemplo meo gentes efficiantur hostia Deo accepta, non igni sanctificata vel suscepta, sed Spiritu sancto, sicut scriptum est: Quia sedit super apostolos sicut ignis. Habeo igitur gloriam in Christo Jesu. Qui gloriatur, in Domino glorietur. Ad Deum. Licet apud homines infamia. Non enim audeo aliquid loqui eorum, quae per me non efficit Christus in obedientiam gentium. Non audeo me dicere propria virtute fecisse, et non omnia per me Christum esse operatum, ut nobis tolleret praesumptionem. 68.0503C| Verbo et factis, in virtute signorum et prodigiorum. Ipse per me loquebatur, et ipse signa faciebat, virtutes operando. In virtute Spiritus sancti, hoc non de operibus, sed de virtutibus et signis, quae fiebant, loquebatur. Ita ut ab Hierusalem per circuitum usque ad Illyricum repleverim Evangelium Christi. Replet Evangelium, quando etiam gentes credunt; sic adimplentur passiones Christi in Paulo, quando a gentibus patitur, et in omni loco Christi Evangelium dilatatur. Si autem hoc praedicavi Evangelium, non ubi nominatus est Christus, ne super alienum fundamentum aedificarem. Non omnis qui super alienum fundamentum aedificat, male aedificat, nam potest aurum aedificare. Hic pseudoapostolos taxat, qui semper ad jam credentes ibant, et 68.0503D| nunquam ad gentes, quia non poterant virtutes [ Supp. facere aut quid simile ]: et ostendit perfecte se laborasse, qui et fundamentum posuit et superaedificavit. Sed sicut scriptum est, Quibus non est annuntiatum de eo. Suum laborem monstrat ante praedictum. Videbunt, et qui non audierunt de eo, intelligent. Videtur Christus in apostolis per virtutes, sicut Pater in Christo dicente: Vel operibus credite, quia Pater in me est, et ego in Patre. Propter quod et impediebar plurimum venire ad vos. Nunc vero ulterius locum non habens in his regionibus. Exponit illud, quod in capite epistolae dixerat: Sed prohibitus sum. Cupiditatem autem habens veniendi ad vos. Notandum esse cupiditatem etiam bonam. Ex multis jam praecedentibus annis. Qualis necessitas 68.0504A| fuit, ut multis annis detineretur. Cum in Hispaniam proficisci coepero. Promiserat quidem, sed dispensante Deo non ambulavit. Spero quod praeteriens videam vos, et a vobis deducar illuc. Quia vos sic exhibetis, ut nec in vobis locum habeam diutius immorandi. Si vobis primum ex parte fruitus fuero. Ex parte: quia jam credidistis, ad confirmandos vos, ideo ex parte, nulla temporis magnitudo satiat charitatem. Nunc igitur proficiscar in Hierusalem. Hoc solum mihi restat, ut veniam. Ministrare sanctis. Sancti erant in Hierusalem, qui omnibus contemptis, et ante pedes apostolorum jactis, lectioni, orationi et doctrinae vacabant. Quales ergo erant, ut Apostolus ipse pergeret illis ministrare, et quibus optat acceptam suam oblationem, si eam dignentur 68.0504B| accipere, ostendens hoc non tam accipientibus prodesse quam dantibus. Probaverunt enim Macedonia et Achaia. Probaverunt sibi hoc utile esse. Collationem aliquam facere. Conferre aliquid sumptuum. In pauperes sanctorum, qui sunt in Hierusalem. Pauperes sanctorum, quia propter Dominum sunt pauperes. Placuit enim eis, et debitores sunt eorum. Provocat illos ad hoc opus, ostenditque non illis immerito placuisse. Nam si spiritualium eorum participes facti sunt gentiles. Quia ex ipsis habebant doctores, et socii facti erant radicis et pinguedinis olivae. Debent et in carnalibus ministrare illis. Unusquisque in quo abundat. Hoc igitur cum consummavero et assignavero eis fructum hunc, proficiscar per vos in Hispaniam. Si vos sic exhibueritis abundanter, bene doceam vos, 68.0504C| quod quia quantum proficit discipulus, tantum ad docendum provocatur et doctor, sicut ibi: Os nostrum patet ad vos. Scio autem quod veniens ad vos, in abundantia benedictionis Christi veniam. Sive abundanter praeparatis metenda, sive benedicitur Christus in adventu meo. Obsecro igitur vos, fratres, per Dominum nostrum Jesum Christum. Jacobo occiso, pro Petro orant, et liberatur de carcere, ne ipsi detrimentum paterentur. Et per charitatem Spiritus sancti. Charitas spiritus quam scripsit ad Galatas, charitas facit sancti Spiritus ut pro invicem oremus. Ut adjuvetis me in orationibus pro me ad Deum. Multum enim valet instans oratio plurimorum. Ut liberer ab infidelibus qui sunt in Judaea, et obsequii mei oblatio accepta fiat in Hierusalem sanctis. Sive ut omnes credant, sive fidelibus ministrans in infideles 68.0504D| non incidam, et ad vos venire non possim: praevidebat enim per Spiritum se ibi, sicut in Actibus apostolicis legimus, multa passurum. Ut veniam ad vos in gaudio. Tunc cum gaudio veniam, si ab eis oblatio mea fuerit accepta, et securus verbum Dei abundantius loquar. Tristitia enim animi multum impedit ad doctrinam, sicut Ecclesiastes: Calumnia turbat animum etiam sapientis. Per voluntatem Dei, et refrigerer vobiscum. Si Deus voluerit, non si ego sine ejus voluntate intendero. Deus autem pacis cum omnibus vobis. Amen. Non nisi in pacificis Deus pacis inhabitat. Pulchre autem in pace finivit, duobus populis in concordiam revocatis.
CAP. XVI.
Commendo autem vobis Phoeben, sororem nostram. 68.0505A| Hoc jam quasi post finem, ut solet in ultimo epistolae fieri. Quae est in ministerio Ecclesiae. Quomodo diacones sunt, sive in ministerio verbi: nam et feminae tunc in suo sexu docebant, sicut legimus de Priscilla, cujus vir Aquila vocabatur. Quae est in Cenchris. Cenchres portum aiunt Corinthi. Ut eam suscipiatis in Domino digne sanctis. Hoc est, propter Dominum. Et assistatis ei, in quocunque negotio vestri indiguerit: etenim ipsa quoque astitit multis, et mihi ipsi. Et adjuvetis eam, sive sumptu, sive aliquo solatio, quia et ipsa quandiu habuit, plurimos adjuvit. Salutate Priscam et Aquilam. Qui confirmarunt Apollon, et docebant, sicut legimus. Adjutores meos in Christo Jesu. In hoc adjuvabant in quo laborabat Paulus, in verbo scilicet. Qui pro anima mea 68.0505B| suam cervicem supposuere. Probando meam doctrinam se periculis objecerunt. Quibus non solus ego gratias ago, sed et cunctae Ecclesiae gentium. Quibus per illos ego servatus sum. Et domesticam eorum Ecclesiam. Ostendit in quocunque loco collecti fuerint fratres Ecclesiam esse. Salutate Epaenetum dilectum mihi. Illos salutat, per quos Romani crediderant, non sunt enim nomina Latina, sed Graeca. Qui est primitivus Asiae in Christo Jesu. Qui primus ex Asia credidit. Salutate Mariam, quae multum laboravit in vobis. Verbo, nam tunc etiam prophetabat. Salutate Andronicum et Juliam [Vulg. Juniam] cognatos. Ex Judaeis. Et concaptivos meos. Simul fuerant passi cum Paulo tribulationem. Qui sunt nobiles in apostolis. Et mente, et doctrina. Ipsi inter caeteros missos ad 68.0505C| Romanos, per quos crederent vel eorum firmarentur exemplo, nobiles habebantur. Qui et ante me fuerunt in Christo; salutate Ampliatum dilectissimum mihi in Domino; salutate Urbanum adjutorem nostrum in Christo Jesu, et Stachen [Vulg. Stahyn] dilectum meum. Qui etiam ante credidere quam ego. Salutate Apellem probum in Christo. Probatum sive perfectum. Salutate eos qui sunt de Aristoboli domo. Salutate Herodionem cognatum meum. Salutate eos qui sunt ex Narcissi. Civitas vel locus est. Qui sunt in Domino. Non enim omnes ex Narcissi erant in Domino. Salutate Triphaenam et Triphosam, quae laborant in Domino. Salutate Persidem charissimam, quae multum laboravit in Domino. Salutate Rufum electum in Domino, et matrem ejus et meam. Aetate, non partu. Salutate 68.0505D| Asyncritum, Phlegontam, Hermem, Patrobam, Hermam, et qui cum eis sunt fratres. Salutate Phedologum et Judiam [Vulg. Philologum et Juliam], Nereum, et sororem ejus, et Olympiadem, et omnes qui cum eis sunt sanctos. Salutate invicem in osculo sancto. Salutant vos omnes Ecclesiae Christi. Non ficte, vel sub dolo, quali Judas tradidit Salvatorem. Ideo enim de Ecclesia primo pax annuntiatur, ut ostendat se cum omnibus pacificum esse, qui corpori communicaturus est Christi. Rogo 68.0506A| autem vos, fratres, ut observetis eos qui dissensiones. Dissentiunt autem a doctrina, qui ex circumcisione erant, qui jejunium et abstinentiam destruentes, neomaenia, et sabbata, et ferias, ventris causa docebant. Et offendicula praeter doctrinam, quam vos didicistis, faciunt; et declinate ab illis. Quia per haec potestis offendere. Hujusmodi enim Christo Domino nostro non serviunt, sed suo ventri. Sicut Jovinianus. Et per dulces sermones et benedictiones seducunt corda innocentium. Composite dicentes, et bene astruentes. Vestra enim obedientia in omnem locum divulgata est. Si illis obedistis, quibus non debuistis, quanto magis nobis? Ideo ad vos venerunt, scientes vos cito seduci posse: bona est enim obedienti, sed in bono. Nam non semper: quia frequenter 68.0506B| et mala docentur. Gaudeo igitur in vobis: sed volo vos sapientes esse in bono, et simplices in malo. Bonum sapite faciendo, malum ignorate vitando, et subjicietur inimicus pedibus vestris. Estote astuti sicut serpentes, simplices ut columbae. Deus autem pacis conteret Satanam sub pedibus vestris velociter. Ecce dedi vobis potestatem calcandi super serpentes et scorpiones, id est, ut non vobis dominentur, et omnibus super eos membris liberi ambuletis. Gratia Domini nostri Jesu Christi vobiscum. Salutat vos Timotheus adjutor meus, et Lucius, et Jason, et Sosipater, cognati mei. Haec est semper Pauli subscriptio. Saluto vos ego Tertius, qui scripsi epistolam, in Domino. Salutat vos Caius hospes meus, et universae Ecclesiae. Tertius nomine, non numero. Salutat vos Erastus 68.0506C| dispensator civitatis, et Quartus frater. Hunc Erastum discipulum fuisse et praedicasse evidenter dicit ad Timotheum. Ei autem qui potens est vos confirmare. Signis atque virtutibus. Juxta Evangelium meum et praedicationem Jesu Christi. Juxta praedicationem Jesu Christi vivatis. Secundum revelationem mysterii temporibus aeternis taciti: quod nunc patefactum est per Scripturas prophetarum, secundum praeceptum aeterni Dei, ad obedientiam fidei in cunctis gentibus. Mysterium de vocandis gentibus in lege diu fuerat occultatum, quod nunc per praedicationem, vel revelationem Christi, et Evangelium Pauli patefactum est, per testimonia prophetarum: quamvis enim hoc ante prophetae praedicerent, tamen quomodo futurum esset nec ipsi quidem prophetae sciebant. 68.0506D| Poterant enim credere eos tanquam proselytos admittendos ad fidem. Cogniti soli sapienti Deo. Solus haec ante Deus praescivit: sive solus naturaliter sapiens. Quomodo solus bonus, cum et homo bonus dicatur? Nos enim dono Dei boni vel sapientes esse possumus, ille natura. Notandum quia non dixit soli sapienti Patri, sed soli sapienti Deo, qui est trinitas aeterna. Per Dominum Jesum Christum, cui honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. Per Jesum Christum, non a nobis ipsis.
AD CORINTHIOS EPISTOLA PRIMA. ARGUMENTUM. 68.0505D|
Corinthii sunt Achaici; et hi similiter ab apostolis audierunt verbum veritatis, et subversi sunt multifarie 68.0506D| a falsis apostolis. Quidam a philosophiae verbosa eloquentia, alii secta legis Judaicae, inducti sunt. Hos revocat Apostolus ad veram evangelicam sapientiam, 68.0507A| scribens eis ab Epheso. Corinthus metropolis est, et ideo quod ipsis scribit, omni Achaiae scribit.
CAPUT PRIMUM.
Paulus. Auctoritatis est nomen. Vocatus Apostolus Jesu Christi. In via vocatus, ut esset apostolus. Per voluntatem Dei. Voluntate Dei vocatus et illuminatus credidit. Et Sosthenes frater. Non apostolus, sed ex ipsis sciens erat. Ecclesiae Dei, quae est Corinthi. Est Ecclesia et non Dei. Sanctificatis. Per baptismum. In Christo Jesu. Gratia ejus per quam salvamur. Vocatis sanctis cum omnibus. Ostendit quae sit Ecclesia Dei, quae lavacro salutari abluta est. Sanctos corripit, ut illi caeteros arguant, quia nec ipsi sine peccato: sicut Salvator propter Pharisaeos discipulis dicit, Videte et cavete ab omni avaritia: qui nihil habebant. Qui invocant nomen Domini Jesu 68.0507B| Christi in omni loco ipsorum, et nostro. Invocare, intus vocare est, quod licet ad omnes, sed maxime ad sacerdotes pertinet invocare: sicut ibi, Sic benedicitis filios Israel, invocantes nomen meum. Et David ait, Et Samuel inter eos qui invocant nomen Domini. Nam sacerdos fuit, qui et sacerdoti successit, et qui hostias offerebat, et de quo secundum historiam dictum est: Suscitabo mihi sacerdotem fidelem. Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. Notandum quia semper gratiam praemittit cum pace. Gratias ago Deo meo semper pro vobis, in gratia Dei, quae data est vobis in Christo Jesu. Gratias quidem ago quod habetis scientiam, sed volo vos scire quae sit scientia, quae concordat in omnibus 68.0507C| catholicae fidei. Ut solet, primum provocat. Quia in omnibus divites facti estis in illo. In omnibus doctrinis dono Dei per sapientiam, quae prophetas et amicos Dei constituit. In omni verbo, et in omni scientia. Tam Veteris Testamenti quam Novi. Sicut testimonium Christi confirmatum est in vobis. Testimonium Christi quod dixit, Omnis scriba doctus similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera. Ita ut nihil desit in ulla gratia. Sicut dicit Salomon, Venerunt mihi omnia simul cum ea: id est, cum sapientia. Exspectantibus revelationem Domini nostri Jesu Christi. Qui nunc tanquam absens non videtur. Qui et confirmabit vos usque ad finem sine crimine in die adventus Domini nostri Jesu Christi. Sicut ait Propheta, Confirma me in verbis tuis, et illud, Pax multa diligentibus nomen tuum, et non 68.0507D| est illis scandalum. Fidelis Deus, per quem vocati estis. Quia confirmavit fidelis Deus. In societatem Filii ejus Jesu Christi Domini nostri. Societatem Joannes ostendit dicens, Quoniam Deus lux est, et tenebrae in eo nullae sunt: si dixerimus quia societatem habemus cum eo, et in tenebris ambulamus, mentimur. Et Paulus: Si commorimur, et convivemus: si sustinemus, et conregnabimus: si socii fuerimus conversationis et passionum, erimus socii et in gloria. Obsecro autem vos, fratres. Hucusque cum laude praefatio. Hinc jam causam dissensionis exsequitur. Per nomen Domini nostri Jesu Christi. In quo nomine videbitis signa fieri. Ut idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata. Ut unum sentiatis, vel confiteamini. 68.0508A| Sitis autem perfecti in eodem sensu, et in eadem sententia. Si unum et sentiatis et proferatis, tunc poteritis esse perfecti. Significatum est enim mihi de vobis, fratres mei, ab his qui sunt Chloes, quia contentiones inter vos sunt. Quomodo Apostolus credidit de absentibus, cum scriptum sit, Non credas auditui vano, et caetera multa? Sed hanc gratiam habebat, ut sciret quid absentes agerent, sicut ad Colossenses ait, Etsi corpore absens, spiritu praesens, gaudens et videns ordinem vestrum. Hoc autem dico, quod unusquisque vestrum dicit, Ego quidem sum Pauli, ego autem Apollo, ego vero Cephae. In apostolorum persona hoc de pseudoapostolis dicebat, qui per sapientiam mundi circumvenerant eos, quia unusquisque ejus se dicebat esse cujus doctrinam diligebat, cum diversas haberent doctrinas; 68.0508B| si ergo nec de veris apostolis dicendum est, quanto magis de illis qui nihil erant! Ego autem Christi. Divisus est Christus? nunquid Paulus crucifixus est pro vobis? Pauci dicebant, quod omnes dicere debuissent. Dividitur corpus, cum membra dissentiunt. Potest dici illis, qui Christi exemplo Abraham volunt imitari: Nunquid Abraham crucifixus est pro vobis? et illud Domini, in quo docet, non debere nos quaerere quid alteri discipulo praecipiet: ait enim Petro, Quid ad te? tu me sequere. Aut in nomine Pauli baptizati estis? Habebant ergo isti baptismatis sacramentum, sed hoc per contentionem et zelum in schisma vertebant, et carnaliter sapiendo aliter de Deo credebant, dum sibi ipsi sensu carnali Deum qualem volebant fingebant, atque ita tantum longe aliter quam Deus 68.0508C| est credebant, quantum a veritate vanitas differt: quia animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei. De talibus dicit, Et circumferuntur omni vento doctrinae. Gratias ago Deo meo, quod neminem vestrum baptizavi, nisi Crispum, et Caium, ne quis dicat, quod in nomine meo baptizati estis. Baptizavi autem et Stephanae domum. Caeterum nescio si quem alium baptizaverim. Non enim misit me Christus baptizare, sed evangelizare. Quod sic evenit, ut neminem vestrum baptizarem; nam forsitan dixissetis, quod in nomine meo baptizarem. Non in sapientia verbi, ut non evacuetur crux Christi. Evacuant illi vim crucis, qui humana sapientia gloriantur, quam illa damnavit. Verbum enim crucis praedicatio Evangelii est. Christi crucifixi. Pereuntibus quidem stultitia est. Incredulis 68.0508D| et non intelligentibus virtutem Dei stultitia videtur Dei Filium dicere crucifixum; fideles autem intelligunt Dei esse virtutem, cum et diabolum superavit et mortem. Iis autem qui salvi fiunt, id est nobis, virtus Dei est. Fidem infundendo salvavit. Scriptum est enim, Perdam sapientiam sapientium, et prudentiam prudentium reprobabo. In adventu Christi impletum est. Ubi sapiens? Ubi scriba? Eligendo piscatores, philosophos reprobavit. Ubi inquisitor hujus saeculi? Qui sapientia sua conquirit cum caeteris de occultis, ut de abditis rebus ac naturis singulorum. Unde est haec sapientia quam reprobat Deus, cum omnis sapientia a Domino Deo sit; sed ista sapientia talis, et saecularis, non est desursum descendens, sed mundana; 68.0509A| ideo ut stulta a Domino refutatur, quia se putat aliquid esse, et per suam sapientiam occulta Dei cognoscere: sed ista sapientia animalis et diabolica est. De talibus sapientibus dicit Deus, Quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus. Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus mundi? nam quia in Dei sapientia non cognovit mundus per sapientiam Deum, placuit Deo. Omnia in sapientia fecit, in qua debuit ipse cognosci qui fecerat, qui etiam ipsis ad cognoscendum eum dederat sapientiam. Per stultitiam praedicationis salvos facere credentes. Quae apud illos stultitia haberetur. Quomodo et Judaei signa petunt. Ex consuetudine prophetarum, qui cum etiam sine signis cognoscere debuerunt, videntes non crediderunt. Et Graeci sapientiam quaerunt. Rationem humanae sapientiae. 68.0509B| Nos autem praedicamus Christum crucifixum. Ostendit multum discrepare illorum sapientiam a doctrina sua. Judaeis quidem scandalum. Scandalum est Judaeis, si praedicamus esse ipsum Christum, quem illi crucifixerunt: scandalum illis est audire mortuum Christum, sicut dicebant, Nos audivimus ex lege, quia Christus manet in aeternum. Gentibus autem stultitiam. Non intelligentibus misericordiam Dei esse, quae stultitia credebatur. Nisi enim (ait Propheta) credideritis, non intelligetis. Ipsis autem vocatis Judaeis atque Graecis, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Quam non credit profecto dum nescit: cum autem crediderit, quam infirmitatem putaverat, intelligit esse virtutem, quia intelligunt mysterium pietatis esse dum credunt. Si Christus Dei virtus, 68.0509C| ergo sempiterna. Sempiternus igitur Christus, quia alibi dicit, Sempiterna quoque virtus ejus, et divinitas, et sapientia. Quod haeretici non intelligentes, Patrem imperfectum blasphemant, dum dicunt fuisse Patrem aliquando sine Filio; ergo fuit sine virtute, sine verbo, sine sapientia, sine justitia, quod quam stulte dicunt, agnoscant Dei virtutem, propter signa; Dei sapientiam, propter doctrinam. Quia quod stultum est Dei, sapientius est hominibus. Quia quod stultum videtur Deo, sapientius est omnibus hominibus: quia sapientia sua salvari non poterant, qui per crucem Domini liberati sunt: sicut si dicas, sapientior est rusticus sermo advocati, quam sermo sapientissimi rusticani. Stultum Dei judicabatur, quando audiebant Deum passum. Sed hoc erat sapientius. Et 68.0509D| quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. Mortem quam nec gigantes evadere potuerunt, homo crucifixus, in Deo assumptus, evicit. Videte enim vocationem vestram, fratres. In vobis ipsis probate quod dico. Quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles. Quia pauci sapientes crediderunt: per superbiam enim sapientiae saecularis, multi Dei sapientiae voluerunt esse subjecti. Sed quae stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes; infirma mundi elegit Deus, ut confundat fortia; et ignobilia mundi et contemptibilia elegit Deus: et ea quae non sunt, ut ea quae sunt destrueret. Hoc est, elegit Deus populum gentium, qui non erat populus Dei, ut destrueret populum Judaeorum, qui se esse gloriabatur 68.0510A| Dei. Semper istorum trium gloriatio arguitur, sicut scriptum est, Non glorietur sapiens in sapientia sua, neque fortis in fortitudine sua, neque dives in divitiis suis. Ipse quoque Dominus quod per prophetam dixerat, in se ad nostrum exemplum implevit. Denique dum de paupere nascitur, reprobat divitias: dum litteras non discit, refutat saeculi sapientiam: dum traditur, non resistit, qui poterat totum mundum uno sermone subvertere, humanam tamen fortitudinem nihil esse monstravit. Unde humilient se Deo, si volunt et ipsi eligi cum caeteris. Sed hoc totum contra illos dicebat, qui se dicebant de genere sacerdotali esse, et legisperitos, et meliores apostolis, et seducebant eos in multis erroribus doctrinarum: quomodo dici potest contra Pelagianos, 68.0510B| qui dicunt se sua sapientia esse salvatos. Ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus. Carnales sunt, qui de suis meritis gloriantur: sed cito cadent, sicut flos feni. Ex ipso autem vos estis in Christo Jesu. Si ergo ex ipso estis, nolite illos admirari quos ille non elegit. Qui factus est sapientia nobis a Deo et justitia. Ut nos faceret sapientes, et justos, et sanctos. Contra Arianos facit locus iste, qui dicunt Patrem fuisse aliquando sine Filio, qui est sapientia. Et sanctificatio et redemptio. Corporis nostri in resurrectione. Ut quemadmodum scriptum est: Qui gloriatur, in Domino glorietur. Non hoc saeculo, nec in propriis meritis, sicut multi, qui se Christianos credunt, et Pelagiano errore decipiuntur.
CAP. II.
Et ego cum venissem ad vos, fratres, veni 68.0510C| non per sublimitatem sermonis aut sapientiae, annuntians vobis testimonium Christi: non enim judicavi scire me aliquid inter vos. Quia ostenderat non illos debere admirari humanam sapientiam, suum exemplum replicat: quia non ipse per humanam sapientiam praedicasset. Nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum. Quod apud homines stultum videtur. Et ego in infirmitate, et in timore et tremore multo fui apud vos. Non in jactantia. Et sermo meus, et praedicatio mea, non in persuasibilibus sapientiae verbis, sed in ostensione spiritus et virtutis. Quia valde disputatores erant isti Corinthii, timuit ne illi resisterent, aut ne illis et hoc aliqua philosophia videretur, et non crederent: ideo magis virtutis ostendit. Ut fides vestra non sit in sapientia hominum, sed in virtute Dei. Sapientia humana 68.0510D| ad breve tempus placet: quia temporalis est, ut ipse homo: virtus autem Dei aeterna est, quomodo Deus. Ideo illa fides permanet, quae per Dei virtutem est collata in homine. Sapientiam loquimur inter perfectos. Et nos habemus divinam sapientiam, sed eam vos capere non poteratis: quia adhuc lacte nutrimini, et in fide parvi comprobamini. Sapientiam vero non hujus saeculi, neque principum hujus saeculi. Sive regum, sive philosophorum, vel certe principum Judaeorum, vel contrariae fortitudinis. Qui destruuntur. Cum sapientia sua, atque doctrina, adveniente gratia Christi. Sed loquimur Dei sapientiam. Quae Christus intelligitur, qui et praedestinatus est, sicut dicit ad Romanos. In mysterio, quae abscondita est, quam praedestinavit 68.0511A| Deus ante saecula in gloriam nostram. Sive in praesentia, sive in re ante tempora, sive quia multi prophetae cupierunt videre, et quanquam singula scierint, nemo tamen ad plenum cognovit. Quam nemo principum hujus saeculi cognovit. Pilatus et Caiphas, vel certe omnes principes sacerdotum. Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent. Sed sicut scriptum est, Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit quae praeparavit Deus iis qui diligunt illum. Dominus majestatis et merito et natura omnis creaturae Dominus effectus est, et Jesus homo, in quo Deus quodammodo potuit crucifigi: propter quod et Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, pro unitate personae; et Deus dicitur crucifixus, et Filius 68.0511B| hominis esse in coelis, cum quando ista dicebat Dominus, in corpore erat in terris. Quoniam ergo Christus homo verus et Deus verus, ex duplici substantia una persona, et homo Deus, et idem rex gloriae, dominusque virtutum non sit crucifixus, pro inviolabili divinitate: et crucifixus sit in homine, pro unitate personae: itaque miro atque incogitabili modo passus est Deus, et non passa divinitas. Nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum. Non merito nostro revelavit nobis, sed sua gratia, qui per fidem ejus accepimus Spiritum sanctum, qui voluntatem Dei nobis ostendit. Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei. Quis enim scit hominum quae sint hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est? Ita et quae Dei sunt nemo cognovit, nisi Spiritus Dei. Deum esse non dubites, qui non solum 68.0511C| humana, sed etiam Dei occulta scire dicitur. Nos autem non spiritum hujus mundi accepimus: sed Spiritum qui ex Deo est. Qui mundana cogitat, id est, qui se mundanis illuit et implicat, spiritum mundi habet, non habet Spiritum sanctum. Ut sciamus quae a Deo donata sunt nobis, quae et loquimur. Per adventum, passionem et resurrectionem ejus, dono Spiritus sancti, quae etiam vobis annuntiamus. Audi donata, et tace de meritis. Non in doctis humanae sapientiae verbis, sed in doctrina Spiritus. Non a philosophis docti, sed a Dei Spiritu. Spiritualibus spiritualia comparantes. Spiritualibus, qui ea capere possunt, asseverantes. Animalis autem homo non percipit ea quae sunt Spiritus Dei. Qui Spiritum Dei non habet, animalis est, quia ritu animalium vivit, qui putat nihil 68.0511D| esse post mortem, sed hoc se debere agere, quod animalia: id est, manducare, et luxuriari, et mori. Stultitia est enim illi, et non potest intelligere quia spiritualiter examinatur. Stultitia illi videtur primum natus Deus, passus, resurrexisse: secundo contemnere quae tua sunt: praestare maxillam; et caetera. Spiritalis autem dijudicat omnia. Judicat vanum esse hujusmodi hominem, probat, examinat, et ipse a nullo carnali intelligitur, et quo quis spiritu agat. Et ipse a nemine judicatur. Quis enim cognovit sensum Domini qui instruat eum? Modo timet, ne dicant, totum hoc habet sensus Dei, quod nobis dixisti: id est, non in me sensus Dei deficit, sed in vobis virtus audiendi. 68.0512A| Nos autem sensum Christi habemus. Qui Spiritum sanctum accipimus.
CAP. III.
Et ego, fratres, non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus. Appellati sunt enim ad quemdam modum carnales jam renati per fidem, non sic, sicut illi qui adhuc venundati erant sub peccato: ac si diceret, non potuistis quasi spirituales, sed quasi carnales capere quod loquebar. Animalis enim homo, id est qui secundum hominem sapit (animalis quippe dicitur ab anima, carnalis a carne, quia ex anima et carne constat totus homo), non percipit quae sunt Spiritus Dei, id est quid gratiae credentibus crux conferat Christi. Tanquam parvulis in Christo lac vobis potum dedi, non escam: nondum enim poteratis, sed nec nunc quidem potestis: 68.0512B| adhuc enim estis carnales. Non in carnali aetate, sed in fide Christo ostendit proficientis [ F. proficientes] futurum esse, ut possint, quia jam in eis spiritualiter natis gratia fuerat inchoata: ergo jam vasa erant in honorem facta, quibus adhuc recte diceretur: O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? et si talibus recte dicitur, multo rectius eis qui vel nondum ita regenerati sunt, vel etiam in contumeliam facti. Illud tantummodo teneatur, quod non sit iniquitas apud Deum: qui sive donet, sive exigat debitum, nec ille a quo exigit, recte potest de iniquitate ejus conqueri: nec ille cui donat, debet de suis meritis gloriari. Et ille non nisi quod debetur non reddet: et ille non habet, nisi quod accepit. Cum enim sit inter vos zelus et contentio; dicit beatus Petrus: Deponentes 68.0512C| igitur omnem malitiam et simulationem, tanquam modo geniti infantes, rationabile et sine dolo lac concupiscite. Si igitur illi parvuli esse dicuntur, qui omnem malitiam deposuerint, qui adhuc bona non fecerint, quid de nobis censemus, in quibus omnis malitia dominatur? Nonne carnales estis, et secundum hominem ambulatis? Considerandum propter quid carnales esse dicuntur: quod utique non carnaliter sit, sed sensu fit carnis. Cum enim quis dicit, ego quidem sum Pauli: alius autem, ego Apollo: nonne homines estis? Qui nihil majus habet quam caeteri homines, secundum hominem ambulat. Id est, qui diligentem se tantum diligit, et caetera. Sed in hoc loco propter defensionem hominum singulorum homines appellantur, evidenter ostendit, plus nos velle 68.0512D| esse quam homines. Cum exprobat homines esse, quia eos contentiones habere cognovit, excedere nos vult humanam naturam, dum sic exprobrat: Quid igitur est Apollo? quid vero Paulus? ministri ejus cui credidistis. Si nos nihil sumus, quanto magis aliqui vere nihil sunt, sed ficti apostoli? Et unicuique sicut Dominus dedit. Ego plantavi, Apollo rigavit. Hoc ipsum non ex nobis, sed Dei donum est, qui in vobis operatur, quia et nobis gratiam dedit, ut ego signa facerem, per quae crederetis: et Apollo sua doctrina vos confirmaret, quia sicut qui plantat in siccitate, sic omnis doctrina crescit, nisi Dei gratia irroretur: Si ergo et planta Dei est, et fons, quid nobis ascribitis, quasi aliquid nostrum sit? Haec dicens, commendat 68.0513A| gratiam. Sed Deus incrementum dedit. Vide commendantem gratiam; et audent homines modo dicere blasphemias, et sibi ascribere quae Dei sunt, cum si ille non dederit incrementum, omnis homo laboret in vanum. Itaque neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat, Deus. Qui plantat autem et qui rigat unum sunt. Nos mercenarii sumus, alienis ferramentis operamur, nihil debetur nobis, nisi merces laboris nostri, quia de accepto talento operamur. Unusquisque autem propriam mercedem accipiet secundum suum laborem. Contra Jovinianum, qui unam omnium dicit esse mercedem. Dei enim sumus adjutores: Dei agricultura estis. Adjutores in verbo, non in potentia: ager, et messis Dei. Dei aedificatio estis. Aedificatio templi Dei. Secundum 68.0513B| gratiam Dei quae data est mihi. Non secundum meam virtutem. Ut sapiens architectus. Sapientis architecti est fundamentum ponere. Primus ergo Apostolus Corinthiis fidem insinuans per gratiam Dei Christum posuit fundamentum: et si ipse fundamentum, quomodo Pelagiani dicunt, quod homo incipiat, et ille consummet? Fundamentum posui, alius autem superaedificat. Si fundamentum ipse Christus, quomodo blasphemant Pelagiani, quod ipsi suis meritis ad fidem venerunt Christi? Unusquisque autem videat quomodo superaedificet. Ut rectus ergo et fortis paries crescat: ne per malam conversationem, velut male caementati lapides de aedificatione Dei cadatis. Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, praeter id quod positum est, qui est Christus 68.0513C| Jesus. Nemo potest alium Christum vobis praedicare, praeter Jesum in quem tota fide credentes, firmi state. Si fundamentum Christus, ubi sunt qui dicunt aliquid boni posse haberi sine Christo: et sibi fidem qua in Christo creditur, tribuere arroganter praesumunt: et non agunt Deo gratias, a quo eis infusa esse dignoscitur? Si quis autem superaedificat super fundamentum hoc aurum, argentum, lapides pretiosos, ligna, fenum, stipulam, uniuscujusque opus manifestum erit: dies enim declarabit, quia in igne revelabitur. Tria genera sunt honorum in Ecclesia; hoc est, bonus, melior, optimus, et tria genera his contraria; id est, malus, pejor, pessimus: quae lignis, feno et stipulae comparantur. Alii de hoc loco ita sentiunt, quod aurum, argentum et lapides pretiosos aedificet, 68.0513D| qui erogatis vel dimissis facultatibus suis, aut monasterium expetit, aut remotus a saeculi actibus vivit, vel sic in ipsis facultatibus vivit, tanquam non possidens, velut aliena sibi commodata possideat, et paratus sit eas propter Christum amittere: ut si persecutio propter Deum venerit, expeditus, paratusque inveniatur. E contra vero ligna, fenum, stipulam illi aedificent, qui Christiani quidem sunt et fideles, et bene utuntur bonis suis, sed nimio amore implicantur rerum suarum: et cum venerit aut persecutio, aut jussio, ut privari bonis suis debeant Christiani, si non negaverint Christum, illi non plus faciunt res suas, quam Christum: sed quia plus quam oportuit amaverunt, cum amittunt, non sine 68.0514A| dolore et tribulatione amittunt, ideoque salvi fiant, quasi per ignem, id est, per tribulationem. Et uniuscujusque opus quale sit, ignis probabit: si cujus opus manserit, quod superaedificavit, mercedem accipiet. Id est, examinatio judicii, vel praesens tribulatio quae igni frequentissime comparatur. Aurum enim et argentum splendidius efficitur in igne. Lignum autem et fenum et stipula ardebunt. Si cujus opus arserit, detrimentum patietur. Si quis negligenter docuerit, aut exemplo aut verbo, perdit laborem suum, quia opus infirmum facit. Ipse autem salvus erit. In sua justitia. Sic tamen quasi per ignem. Quasi, habet veritatem, sicut ibi: Quasi unigeniti a Patre. Si ille per ignem salvus erit, qui justus est, quare non fuit sollicitus ut forte et stabile esset quod superaedificavit? 68.0514B| quid de illis qui sermone aedificant, exemplo destruunt? Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis? Nescitis cujus templum sitis? Si quis autem templum Dei violaverit. Sive in singulis, sive in omni Ecclesia. Nota quia hic Spiritum sanctum Deum dixit, cujus templum sumus: quia ipsius templum sumus, qui habitat in nobis, quem Deum fatetur. Disperdet illum Deus. Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos. Sive suum corpus, peccando, sive Ecclesiae populum, ad pravam doctrinam seducendo, aut certe exemplo proprio destruendo. Hoc Novatiani proponunt, ut excludant poenitentiam. Quibus respondendum: Si Corinthii jam baptizati peccaverunt, si non admittitur poenitentia, ad quem profectum illis scribit et dicit, Ut secundam gratiam 68.0514C| habeatis? Sanctus Hieronymus dixit ad Galatas: Hoc unum scio quod qui post fidem Christi fornicatur, violat templum Dei. Nemo se seducat: si quis videtur inter vos. Nemo sibi blandiatur, propria vanitate deceptus. Sapiens esse in hoc saeculo. Ad reddendum malum pro malo. Stultus fiat, ut sit sapiens. Stultus judicatur in hoc saeculo, qui implet Evangelium, non reddendo malum pro malo. Sed stultus voluntate fit, non natura. Sapientia enim hujus mundi, stultitia est apud Deum. Nihil stultius, quam ut vellet se vindicare, qui non potest, et Deo suam non reservat injuriam: quod etiam ille facere debet, qui se valet in hoc saeculo vindicare, vel dum rationem requirit cui jubetur ut credat. Scriptum est enim, Comprehendam sapientes in astutia eorum. Nihil proficit 68.0514D| astutia hominum: quo possit effugere manum Dei: sapiens sibi videtur vir dives, pauper autem sensatus reprehendit eum. Et iterum: Dominus novit cogitationes hominum, quomodo vanae sunt. Nihil utilitatis confert ad salutem verbosa eloquentia. Itaque nemo glorietur in hominibus, in pseudoapostolis, sed nec in aliquo alto vel rege vel sacerdote. Omnia vestra sunt, sive Paulus, sive Apollo, sive Cephas, sive mundus, sive vita, sive mors. Nos vestri sumus, non vos nostri. Sive prasentia, sive futura. Omnia enim vestra sunt. Omnia propter sanctos creata sunt, tanquam nihil habentes et omnia possidentes. Sive volueris ad libertatem referre: quod vultis eligere, sive mortem, sive vitam, sive praesentia, sive futura. Vos autem Christi. 68.0515A| Christus autem Dei. Sic Christus Dei, sicut Deus Christi, si ad divinitatem aptes: quanquam secundum hominem tractet, qui unctus est.
CAP. IV.
Sic nos existimet homo, ut ministros Christi et dispensatores ministeriorum Dei. Non ut aequales Christo. Hic jam quaeritur inter dispensatores ut fidelis quis inveniatur. Interrogantis vox est: hoc est, jam hic vos putatis conscientias judicare? Mihi autem pro minimo est ut a vobis judicer, aut ab humano die: sed neque me ipsum judico. Et diem hominis non concupivi, hoc est tempus. Nam hic humanum diem, intellectum, vel cor sapiens, non absurde accipitur, qui potest judicare. Nihil enim mihi conscius sum. Nihil mali. Sed non in hoc justificatus sum. In hoc tempore, aut die, vel certe, si me nemo vituperet, 68.0515B| non mihi inde blandiri debeo, vel extolli: aut si nullum crimen admisi, minuta forte non omnino percarui. Qui autem judicet me Dominus est. Ante diem judicii. Itaque nolite ante tempus judicare. Occultas cogitationes: quia homo videt in facie, Deus autem in corde. Quoadusque veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium. Quia me melius Dominus novit, quam vel ego, vel ullus hominum scit. Et tunc laus erit unicuique a Deo. Ille vero laudabilis est, quem Deus laudabilem facit. Haec autem, fratres, transfiguravi in me et Apollo propter vos, ut in nobis discatis. Ut a nobis humilitatis sumatis exemplum. Ne supra quam scriptum est. Supra est, quod non est scriptum. Unus adversus alterum infletur pro alio. Id est, contentione orta inflemini 68.0515C| quis melior sit. Quis enim te discernit? Cujus momenti es? Hic conversus est ad inflatos scientia sermonis. Vel certe: Quis te discernit a massa perditionis, nisi Deus? Nam non merita tua, nec scientia tua. Dicitur homini tanquam de semetipso praesumenti: Quis enim te discernit, utique ab irae vasis a massa perditionis, quae per unum omnes misit in damnationem? Quis te discernit? Et tanquam respondisset, discernit me fides mea, propositum meum, meritum meum: Quid enim habes, inquit, quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis? hoc est, quasi de tuo sit unde discerneris; ergo ille discernit, qui unde discernaris impertit, poenam debitam removendo, et indebitam gratiam largiendo. Quid autem habes quod non accepisti? 68.0515D| Quid habes ex te, nisi forte peccatum? Nam sive scientia, sive aliquid boni in te est, donum Dei est: quod si ex te esse credideris, dicetur tibi: Quid habes, quod non accepisti? et evenit tibi, si tibi aliquid ascribis, et non Deo, illud Evangelii, quod de ingrato dicitur: Qui enim non habet, id est, a Deo, etiam quod videtur habere, auferetur ab eo. Et ideo declinemus superbiam, et demus Deo gloriam, a quo est omne datum optimum: ne si a nobis vel fidem, vel bona opera esse credimus, perdamus quod habere videmur. Si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis? Quasi aliquid tuum habeas. Jam saturati estis, jam divites facti estis; sine nobis regnatis. Doctrina vel scientia. Hoc increpantis pronuntiatur 68.0516A| affectu, quia sibi ascribebant, quod esse videbantur. Et utinam regnaretis, ut et nos vobiscum regnaremus. In nullo nostri indigetis, vel indiguistis: sive regnaretis et nos vobiscum regnaremus, vel socios, si non magistros computaretis. Puto enim quod Deus nos apostolos novissimos ostendit, tanquam morti destinatos. Veluti quod in Apocalypsi promisit, novissimo tempore se missurum duos ad mortem: vel nos jam, qui ad gentes missi sumus. Quia spectaculum facti sumus mundo, et angelis et hominibus. Omnes exspectant nostras injurias, vel certamen, Christiani et pagani; vel certe angelos simpliciter ait. Nos stulti propter Christum, vos autem prudentes in Christo. Nos omnia sustinemus propter Christum: vos autem sic vultis esse Christiani, ut prudentiam saeculi non 68.0516B| amittatis, nec aliquid pro Christo pati. Nos infirmi, vos autem fortes in Christo. Quasi non possimus reddere vicem, quod saecularis potest prudentia. Vos nobiles, nos autem ignobiles. Quia et scientiam suam, et nobilitatem generis pseudoapostoli, sive aliqui credentes praeferebant. Usque in hanc horam et esurimus. et sitimus, et nudi sumus, et colaphis caedimur. Ex quo coepimus praedicare usque in hoc tempus in nullo abundavimus. Et instabiles sumus. Nusquam habemus sedem, vel certe sic vobis videtur. Et laboramus, operantes manibus nostris: maledicimur, et benedicimus: persecutionem patimur, et sustinemus. Sic operabatur, ut tota die doceret, et nocte laboraret, unde postera die panem manducaret, non ut solidos reponeret die noctuque in tali opere impendendo, sed 68.0516C| unde tam ipse, quam discipuli sui viverent. Blasphemamur, et obsecramus. Pro eis, qui nos blasphemant. Tanquam purgamenta hujus mundi facti sumus. Justus immundus est apud malos. Omnium peripsima usque adhuc. Omnium humillimi, abjecti, et despecti, mappula. Non ut confundam vos, haec scribo: sed ut filios meos charissimos moneo. Poterant confundi, si illos non consolaretur: non ad confusionem, sed ad profectum vestrum scribo. Nam si decem millia paedagogorum habeatis in Christo, sed non multos patres. Omnes quotquot jam natis apponuntur, patres esse non possunt. Nam in Christo Jesu per Evangelium ego vos genui. Me primum praedicante Domino credidistis. Rogo ergo vos, imitatores mei estote. Bonorum filiorum est in omnibus imitari parentes. 68.0516D| Ideo misi ad vos Timotheum, qui est filius meus charissimus et fidelis in Domino. Quanto fidelior caeteris, tanto charior universis. Qui vos commonefaciat. Qui vos et meis litteris, et suo doceret exemplo: aliud enim sine alio non poterit esse perfectum. Vias meas, quae sunt in Christo. Vita, et cursum meum, atque labores. Sicut ubique in omni Ecclesia doceo. Vias, et doctrinam, et conversationem quibus ubique aequalis incedo, et a nullo quidquam lucri vel commodi temporis praesentis accipio. Tanquam non venturus sim ad vos, sic inflati sunt quidam. Tandiu inflatus est aliquis, quandiu non venit, qui veram habet scientiam: non illam quae stultitia est apud Deum. Veniam autem cito ad vos, si Dominus voluerit: et cognoscam 68.0517A| non sermonem eorum qui inflati sunt, sed virtutem. Virtutem fidei, quae in operibus Christi est, vel signis. Non enim in sermone est regnum Dei, sed in virtute. Novum Testamentum. Quid vultis. Benignus magister, qui discipulorum correctionem in eorum posuit voluntate. Si non emendatis, in virga; si autem, in consolatione. In virga veniam ad vos, an in charitate, et spiritu mansuetudinis? In virga justitiae qua virga usus est Petrus ad Ananiam et Saphiram, et Paulus ad Magum: simulque considerandum, quod ipsa ira in nostra sit posita potestate, non nos in illius: et tunc exeritur, quando Dei injuria vindicatur.
CAP.
Omnino auditur inter vos fornicatio. In Ecclesia cui vos praeestis. Et talis fornicatio, qualis nec inter gentes. Ostendit cur iram praemiserit. Ita ut uxorem 68.0517B| patris sui aliquis habeat. Concubinam patris sibi sociaverit. Et vos inflati estis. Inflati estis vana scientia, vel superbia, et non est vobis cura de his qui pereunt, ut conveniantur, et aut corrigantur, aut rejiciantur. Et non magis luctum habuistis. Boni pastores semper pro populi peccatis flevere, sicut Jeremias dicit: Quis dabit capiti meo aquam, cui non voluntas, sed lacrymae defuere? Ut tollatur de medio vestrum qui hoc opus fecit. Sive qui fecit, sive Satanas tollatur, dum non habet per quem operari. Ego quidem absens corpore, praesens autem spiritu, jam judicavi ut praesens eum qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Jesu Christi, congregatis vobis. Ne tantum ex auditu judicare putaretur. Et meo spiritu. Mearum litterarum judicio. Cum virtute Domini Jesu. Domini 68.0517C| quoque non deerit virtus. Tradere hujusmodi Satanae in interitum carnis. Ut habeat potestatem accipiendi illum, ut vel sic convertatur, dum viderit se nec hic carnis, nec in futuro spiritus requiem habiturum. Cavendum: quia qui excommunicatur, Satanae traditur. Ut spiritus salvus sit in die Domini Jesu. Quod si in spiritum Satanas non acceperit potestatem, dum corrigit, solius Domini judicio reservatur. Non est bona gloriatio vestra. Qui talem in Ecclesia admittitis. Nescitis quia modicum fermentum totam massam corrumpit? Ignoratis, quia unius mali exemplo multi possunt perire, et per unius delictum in omni populo, ira Dei supervenit in populo Judaeorum? Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azymi. Nihil in vobis remaneat pristinae 68.0517D| conversationis. Etenim pascha nostrum immolatus est Christus. Facti per baptismum mundi de saeculi vitiis ad virtutes Domini transeamus. Itaque epulemur, non in fermento veteri, neque in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et veritatis. Scripsi vobis in epistola, ne commisceamini fornicariis. Non agnus, qui erat figura Christi, et illi quidem septem diebus azyma comedebant, nos semper, si simplices sumus, quia et septem diebus mundus est factus: quotidie nobis agnus occiditur: quotidie pascha celebratur: qui fermentum malitiae et nequitiae non habet. Non in saturitate ventris, quae ad Deum non pertinet, sed in simplicitate mentis et cordis puritate. Fermentum enim quid est, nisi corruptio naturae, idipsum de 68.0518A| dulci acerbum factum? Non utique fornicariis hujus mundi, aut avaris, aut rapacibus, aut idolis servientibus. Non gentium fornicariis. Alioquin debueratis de hoc mundo exisse. Alio genere debueratis exisse, non sic, aut certe si sic, melius vobis fuerat mori. Nunc autem scripsi vobis, non commisceri. Hoc ipsum nunc scripsi quod dico. Si is qui frater nominatur, est fornicarius, aut avarus, aut idolis serviens aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax. Non ex solo nomine dicendus est frater, sed ex actu. Sed si quis fornicator nominatur, quod et in Veteri Testamento invenitur: Qui se jungit fornicariis, nequam erit: putredo et vermes haereditabunt eum. Cum hujusmodi nec cibum sumere. Quid enim mihi de iis qui foris sunt judicare? Nonne de iis qui intus sunt vos judicatis? Nec 68.0518B| istum communem quem concessi, cum gentibus si ire volueritis. Nam eos qui foris sunt Deus judicabit. Foris Ecclesiam sunt Judaei, haeretici, vel gentiles. Auferte malum ex vobis ipsis. Non ex gentibus, sed ex vobis.
CAP. VI.
Audet aliquis vestrum habens negotium adversus alterum. Ausus est aliquis contra praeceptum Domini venire dicentis: Si quis tecum voluerit judicio contendere, et tunicam tuam tollere, dimitte illi et pallium? Hic intelligitur quod maxime propter fornicationes accusarentur in judicio saeculari: quia illud hic in media causa fornicationis immisit. Judicari apud iniquos, et non apud sanctos? Hic probatur judices gentiles fuisse, quod iniqui dicuntur. An nescitis quoniam sancti de mundo judicabunt? Sicut Salvator 68.0518C| ait: Sedebitis super duodecim sedes, judicantes duodecim tribus Israel. Quod autem illis dixit, omnibus dixit, qui eos fuerint imitati. Nam de illis duodecim unus periit, et alius qui illum non audierat, ejus loco successit: et Paulus et Barnabas apostoli fuerunt. Et si in vobis judicabitur mundus, indigni estis qui de minimis judicetis? Sive per vos, sive vestro exemplo. Nescitis quoniam angelos judicabimus? Illos angelos qui contra naturam peccaverunt judicabunt ii qui supra naturam castitatem cum Dei auxilio servaverunt. Quanto magis saecularia? De rebus saeculi. Saecularia igitur judicia si habueritis, contemptibiles qui sunt in Ecclesia, illos constituite ad judicandum. Possunt de his etiam illi judicare, qui sunt minimi in Ecclesia, aut certe qui injurias suas contemnunt. 68.0518D| Notandum quod minimos dicat, qui in Dei lege non sunt instructi, sed in saeculi. Ad verecundiam vestram dico. Quod dicturus sum, ut crubescant qui sunt tales. Sic non est inter vos sapiens quisquam qui possit judicare inter fratrem suum? Nunquid non est? Sed frater cum fratre judicio contendit, et hoc apud infideles. Duplicant peccatum et quod litigant, et quod apud infideles litigant. Jam quidem omnino delictum est in vobis, quod judicia habetis inter vos. Primum, quia praeceptum Christi contemnitis, jam peccatum habetis. Quare non magis injuriam accipitis? Quare non magis fraudem patimini? Illis loquitur, qui faciebant, non qui patiebantur: Sustinere debetis si quis vobis fecerit injuriam. Sed vos injuriam facitis et 68.0519A| fraudatis, et hoc fratribus. An nescitis quia iniqui regnum Dei non possidebunt? Quibus nec vicem licet reddere inimicis. Nolite errare, neque fornicarii, neque idolis servientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces regnum Dei possidebunt. Nolite seduci, existimantes de multis, et non etiam de uno peccato puniendum. Et haec aliquando quidem fuistis. Nolite timere de praeteritis: tantum ne post baptismum criminosum aliquid committatis. Sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed justificati estis in nomine Domini Jesu Christi et Spiritu Dei nostri. Abluti in nomine Domini Jesu Christi, sanctificati per Spiritum sanctum. Hic totam Trinitatem intellige. Omnia mihi licent, sed non omnia expediunt. 68.0519B| Quia de fornicatione tractat, vult materiam fornicationis ostendere. Omnia mihi licent, sed ego sub nullius redigar potestate. Licet nobis manducare et bibere, sed si subjecerimus nos comessationi, hoc ipsum licitum perducet nos ad illicitum, hoc est, ad fornicationem. Sic et de nuptiis, et de divitiis, et caeteris hujusmodi rebus potest intelligi, quae non sunt peccatum, sed ad occasionem possunt perducere delictorum. Esca ventri, et venter escis: Deus autem et hunc, et haec destruet. Et haec duo, id est, et ventrem, et escam, et ipsum hominem, qui in his est. Corpus autem non fornicationi, sed Domino, et Dominus corpori. Deus vobiscum est, quandiu vos estis cum illo: si autem dereliqueritis eum, derelinquet vos. Deus vero et Dominum suscitavit, et nos suscitabit per 68.0519C| virtutem. Si suscitavit Dominum, et nos quoque eadem virtute suscitabit. Si ejus membra sumus, ergo debemus membra nostra sanctificare, ut in eo manere mereamur. Nescitis quoniam corpora vestra membra Christi sunt? Omnis Ecclesia corpus Christi est; singuli autem membra. Tollens ergo membra Christi, faciam membra meretricis? Absit. Non dixit fornicatoris, sed meretricis: ut ostenderet eum ejusdem esse criminis et nominis, cujus meretrix cum qua fornicatur: quia hominibus minus videtur peccare vir quam mulier. Simul notandum, quia ante tollit membra Christi, qui facturus est meretricis: in eo fornicator majoris est criminis, quia tollit membra Christi, et facit ea membra meretricis. An nescitis quoniam qui adhaeret meretrici, unum corpus efficitur? Erunt enim 68.0519D| duo in carne una. Quomodo cum uxore licite, sic et cum meretrice una caro efficitur per amorem illicitum. Qui autem adhaeret Domino, unus spiritus est. Quomodo qui carnis opera facit caro est, ita et qui Dei opera facit, unus spiritus est. Fugite fornicationem. Videntes quam gravis sit. Omne peccatum, quodcunque fecerit homo, extra corpus est. Omne peccatum ab uno potest fieri, qui corpus dici non potest, sed membrum: in fornicatione autem duo pereunt, et duo possunt dici corpus: gravius ergo est ubi duo pereunt, quam ubi unus: quia reliqua peccata possunt et sine corpore fieri. Qui autem fornicatur in corpus suum peccat. Quidam de corpore Ecclesiae putant dictum: sed in corpus suum peccat, ait: sive 68.0520A| sic graviorem dicit esse fornicationem, quam scit in illis esse, quae apud illos levis videbatur, quia in consuetudinem ierat. An nescitis quoniam membra vestra templum sunt Spiritus sancti qui in vobis est? quem habetis a Deo, et non estis vestri. Empti enim estis pretio magno. Qui non est suus, non debet sibi vivere, sed illi cujus est sanguine comparatus. Qui vult, inquit, post me venire, abneget se sibi. Si homo a servo parva pecunia comparato continuum servitium quaerit, quanto magis ille, qui plus pro nobis quod daret non habuit, quam semetipsum? Glorificate. Id agite, ut glorificetur per vos Deus, et per opera vestra. Et portate Dominum in corpore vestro. Ut portemus imaginem coelestem. Notandum, quod hic Deum quem portare jubemur, Spiritum sanctum dicit: cujus 68.0520B| superius membra nostra templum esse testatus est, dicens: Vos estis templum Dei, et Spiritus Dei habitat in vobis. Et nunc, Glorificate, inquit, et portate Deum in corpore vestro, utique Deum Spiritum sanctum.
CAP. VII.
De quibus autem scripsistis. Interrogatus respondet: Bonum est homini mulierem non tangere. Bonum erat illud, quod optimum praedicavi: si ergo bonum habenti non tangere, quanto magis si non duxerit melius! Incontinentia et tempore et aetate et infirmitate prohibetur: castitas autem semper potest, Deo adjutore et custode, servari. Illud ergo magis quaerendum est quod aeternum est. Quare ergo, Crescite et multiplicamini et replete terram? nunc autem etiam ipsa terra jam non capit homines. Sed 68.0520C| potuit, inquit, omnes de terra facere? potuit, sed noluit: potuit enim et pinnatos et cornutos homines facere. Sed omnia secundum rationem sibi notam optime fecit. Ipsam denique Evam noluit de terra facere, sed de costa. Si autem putas modo id esse in omnibus, imitare Cain et caeteros qui proprias sorores duxere. Si ergo hoc sic erat, omnia Deum secundum praescientiam qua Deus est temporibus ordinasse credamus. Illud etiam credendum, si vel modo secundum legem nubant non peccare; lex enim propter filios nubere permittit, non propter luxuriam. In hoc se etiam animalibus deteriores faciunt homines, quod cum nec praegnatis parcunt, ostendunt se homines uxores non propter filios accepisse. Qui autem sola filiorum causa, postquam peperit mulier 68.0520D| abstinet se, et dum lactatur infans, et per aetatem forte jam partu cessante, cessatur et ab opere nuptiali: non tangere, secundum usum, non secundum tactum simplicem. Propter fornicationem autem unusquisque suam uxorem habeat, et unaquaeque suum virum habeat. Uxori vir debitum reddat: similiter autem et uxor viro. Fornicatoribus concessit ut nubant, incontinens ne fornicetur: sicut si dicit medicus infirmo: Bonum tibi erat non manducare poma: et ille non se possit continere, ut velit manducare ficus: postea medicus concedat illi dura coena tantum ne manducet, unde moriatur. Unde praedicanda est perfectio: qui autem non potest, dandum remedium nuptiale. Mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir. Quia sponte 68.0521A| sibi abstulit libertatem. Similiter autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mulier. Agnoscant viri non sibi licere aliam praeter uxorem agnoscere, quia aequali sorte sibi invicem sunt subditi et debitores. Nolite fraudare invicem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis orationi: et iterum revertimini in idipsum. Non potest vacare orationi qui incontinens est. Non solum autem continentia in Novo Testamento laudabilis est, sed et in Veteri Testamento, descensurus Deus in montem Sinai, sanctificari jubet populum a mulieribus triduo; quanto igitur magis Deum videre poterit qui semper castus esse voluerit? Similiter et sacerdos David prohibuit sanctum panem quousque mundus a mulieribus esse cognosceret: et Petrus jubet etiam a licitis temperare. Ne tentet vos 68.0521B| Satanas propter incontinentiam vestram. Ne uno se retrahente, alius fornicetur, et Satanas locum tentandi inveniat. Hoc autem dico secundum indulgentiam, non secundum imperium. Volo autem omnes homines esse sicut meipsum. Hoc infirmis indulgeo, non perfectis praecipio, qui omnes homines velim me in omnibus imitari, qui scio quantum possit castitas apud Deum. Sed unusquisque proprium habet donum ex Deo, alius quidem sic, alius vero sic. Proprium donum, quia Deus dividens singulis prout vult, quia nec omnes capiunt verbum hoc. Caeterum si omnes possunt, quomodo dicit Scriptura, quod nemo esse possit continens, nisi tu dederis? Donum ex Deo, alius quidem sic, alius vero sic. Audis donum, cesset praesumptio. Dico autem non nuptis, et viduis. Incipit de 68.0521C| his qui uxores non habent, et de viduis. Bonum est illis si sic maneant, sicut et ego. Quis potest dicere non esse bonum, quod ipse dicit esse bonum? Quis, rogo, possit, nisi forte Jovinianus? Quod si non se continent, nubant. Aut incontinenter patieris, aut nubere non debes, si continens esse vis. Melius est enim nubere quam uri. Fornicatio igne punitur, sicut dicit Judas de nuru sua. Producatur, inquit, et incendatur. Ad comparationem ergo fornicationis, est melius nubere. His autem qui matrimonio juncti sunt, praecipio non ego, sed Dominus. Hic proprie loquitur ad conjugatos, ne dimitterent uxores, et alias ducerent aut pulchras, aut divites, sicut Judaei faciebant. Uxorem a viro non discedere. Si quis dimiserit uxorem, excepta causa fornicationis, facit eam moechari. Quod 68.0521D| si discesserit, manere innuptam. Non ita discedere, ut alii nubat: si ob aliquam causam discesserit, alii non nubat. Aut viro suo reconciliari. Et vir uxorem non dimittat. Nam caeteris ego dico, non Dominus. Melius est si ad virum suum revertatur, quam alii nubat. Si quis frater uxorem habet infidelem, et haec consentit habitare cum illo, non dimittat illam. Et si qua mulier habet virum infidelem, et hic consentit habitare cum illa, non dimittat virum. Si quis unus credidit e duobus: non quo permiserit infidelem fideli non jungi, sed de jam conjunctis loquitur. Sanctificatus est enim vir infidelis in muliere fideli. Saepe contigit ut lucrifieret per mulierem. Ideo ait beatus Petrus, ut si qui non credunt verbo, per mulierum conversationem, sine verbo lucrifiant, 68.0522A| et cum viderint ex ebriosis sobrias, ex superbis humiles, dicant: Vere lex Dei est, quae sic potuit mutare mores inolitos. Credo jam provenerat ut nonnullae feminae per viros fideles, et viri per uxores fideles in fide venirent: et quamvis non dicens nomina, exemplis est tamen hortatus ad confirmandum consilium suum. Et sanctificata est mulier infidelis per virum fidelem. Alioquin filii vestri immundi essent, nunc autem sancti sunt. Si ambo infideles essetis, necessario filii vos imitarentur: nunc autem forsitan fidelem imitantur, et sancti sunt: quia etiamsi de duobus fidelibus nascantur, sic nascantur, tanquam si oleaster ex oliva. Oleastrum dico propter originale peccatum, et propter hoc sunt sub diabolo, nisi renascantur in Christo: quia diabolus culpae auctor 68.0522B| est, non naturae. Jam credo quod erant parvuli Christiani, qui sive auctore uno ex parentibus, sive utroque consentiente sanctificati erant: quod non fieret, si uno credente dissociaretur conjugium. Quod si infidelis discedit, discedat. Non est enim major maritus, quam Deus. Non est enim servituti subjectus frater, aut soror. Nunquid sic quis nubet, ut serviat et pereat propter alterum infidelem? Et notandum, quia invicem servi sunt. In ejusmodi. In ejusmodi re, aut causa. In pace autem vocavit nos Deus. In libertate: non ergo debemus nos ultro discere. Unde enim scis, mulier, si virum salvum facies? Aut unde scis, vir, si mulierem salvam facies? Nisi unicuique sicut divisit Dominus: unumquemque sicut vocavit Deus. In dubio posuit: sed semper, si quid ambiguum est, in 68.0522C| meliori parte intellectus ducendus est. Ita et ambulet: et sicut in omnibus ecclesiis doceo. Sive cum uxore, sive sine uxore. Sive circumcisus, sive in praeputio: sive servus, sive liber. Circumcisus aliquis vocatus est: non adducat praeputium. Sive cum uxore vocatus est, non dimittat eam, sive sine uxore, non ei opus nubere, si in eo consilio acquiescit, et si potest continere. Nam circumcisus quoniam habuit praeputium, revocare non potest se superfluo circumcisum quod suo tempore opus fuit: non dicat, melius fuerat si non fuissem circumcisus, non vivat gentiliter. In praeputio aliquis vocatus est? non circumcidatur. Non putet fidem Domini causam esse dissidii. Et circumcisio nihil est, et praeputium nihil est; sed observatio mandatorum Dei. Unusquisque in qua vocatione 68.0522D| vocatus est, in ea permaneat apud Deum. Nec obest, nec prodest in hoc tempore. Servus vocatus es? non sit tibi curae. Aliquis servitutem conjugium volunt intelligi. Sed et si potes liber fieri, magis utere. Quia Deus conditiones non respicit, sed mentem et voluntatem: nec dicas, quomodo possum Deo placere, servus sum? Qui enim in Domino vocatus servus, libertus est Domini: similiter qui liber vocatus est, servus est Christi. Qui hominis servus, apud Deum liber est: et qui apud homines est liber, est servus Dei: ergo ambo unum sunt. Non est enim acceptio personarum apud Deum. Pretio empti estis, nolite fieri servi hominum. Unusquisque in quo vocatus est, fratres in hoc maneat apud Deum. Nolite 68.0523A| propter homines servire ad oculum, ut hominibus placeatis: sed omnia propter Deum, credentes vos mercedem consecuturos a Deo. De virginibus autem praeceptum Domini non habeo. Scriptis respondit: quia illi dicebant: Ubi praecepta est virginitas? ut superfluum demontrarent, quia quod sub praecepto est, non impletum punitur, impletum autem praemium non habet. Consilium dat, Salvatore dicente, Non omnes capiunt verbum istud: sed quibus datum est. Nam si generale esset, quod potest unus, et omnes possent. Occasio castitatis est abstinentia: occasio autem incontinentiae, luxuria est. Datur autem a Deo, quia ipsius proprium donum est, dicente propheta: Cum sciam quia nemo est continens, nisi cui credideris. Consilium autem do. Implet illud Domini, 68.0523B| quod ei in figura stabularii dixit: Si quid superogaveris, ego veniens reddam tibi. Tanquam misericordiam consecutus a Domino ut sim fidelis. Omnia ad Dei misericordiam refert, ut suo exemplo doceat, nisi in Deo esse gloriandum. Fidelis servus est qui, omnibus praetermissis, Domini sui semper servitio occupatur, ad quod eos suo exemplo provocat, ut ipsi soli desiderent servire. Et nemo de suis meritis praesumat, quando ille ut fidelis sit, misericordiam Domini se adeptum testatur. Existimo ergo hoc bonum esse. Existimo, hoc non esse quasi dubium, sed certum: sicut est, Puto quod et ego spiritum Dei habeam. Propter instantem necessitatem. Sive custodiendi justitiam, sive carendi mundi sollicitudine. Quoniam bonum est homini sic esse. Alligatus 68.0523C| es uxori, noli quaerere solutionem. Malum est ergo sic non esse, quia primitus perdit praemium castitatis: non quod peccet. Solutus es ab uxore, noli quaerere uxorem. Ita dicit, non ligandum, quomodo non solvendum. Si autem acceperis uxorem, non peccasti. Qui liber es, si non vis esse major, esto vel minor. Et si nupserit virgo, non peccabit. Nuptiae per se non habent peccatum, sed per sollicitudinem saeculi saepe peccatum incurrunt. Tribulationem tamen carnis habebunt hujusmodi. Sub maledicto se Evae subjicientes, quae ideo in partu maledictionem accepit, quoniam sciebat Deus incontinentes futuros homines, ut vel metu doloris a libidine temperarent. Adjiciuntur etiam vagitus infantum, filiorum mortes, nec non et aborsus. Ego autem vobis parco. Ideo quia secundum indulgentiam 68.0523D| conjugia non omnino prohibeo. Hoc itaque dico, fratres. Hic omnes ad continentiam cohortatur. Tempus breve est. Reliquum est ut et qui habent uxores, sint tanquam non habentes. Vitae nostrae tempus breve est, quia cito aut unius, aut amborum morte solventur. Sic intelligendum, propter brevitatem nulla esse putanda ad comparationem futurorum. Et qui flent, tanquam non flentes; et qui gaudent, tanquam non gaudentes; et qui emunt, tanquam non possidentes; et qui utuntur hoc mundo, tanquam non utantur. In hoc saeculo, quia omnia in brevi finientur. Temporum brevitatem describit Salomon: Tempus et tempora; nos autem quotidie videmus homines morientes, et aeternos futuros nos credimus, quasi 68.0524A| alterius simus naturae. Nam sapiens aliorum casibus emendatur. Ideo Salomon: Cor, inquit, sapientis in domo luctus, cor autem insipientis in domo convivii. Praeterit enim figura hujus mundi. Hoc saeculum figura futuri est. Si figura talis est, qualis erit veritas? Sicut stella figura est solis. Volo autem vos sine sollicitudine esse. Ideo non nubit quis, ut mundo sollicitudo discedat, ne spinae suffocent semen, et ne dicant: Villam comparavi, boves emi, uxorem duxi: et non possit coenare cum sponso. Qui sine uxore est, sollicitus est quae Domini sunt, quomodo placeat Deo. Qui autem cum uxore est, sollicitus est quae sunt mundi, quomodo placeat uxori. Interrogandum cui expediat placere, Deo, an mulieri moriturae. Et divisus est. Mulier innupta et virgo cogitat quae Domini sunt. 68.0524B| Si divisus, esse non potest unum: nam unitas divisionem non recipit. Ut sit sancta et corpore, et spiritu. Corpore, ab usu; spiritu, a sollicitudine vel concupiscentia cogitationum. Quae autem nupta est, cogitat quae sunt mundi. Quae nupta est, si quae sunt mundi cogitat, cui placere desiderat, incipiet illi praeponi nupta, quae habet excusationem cogitandi quae mundi sunt, occasione mariti. Quomodo placeat viro. Ista nec corpore, nec spiritu est sancta. Porro hoc ad utilitatem vestram dico. Ne videretur infirmis dure locutus esse, modo excusat se; sed ipsa excusatio consideranda est. Non ut laqueum vobis injiciam. Non impono necessitatem innuptis, sed consilium do, quid magis vobis expediat. Sed ad id quod honestum est, et quod facultatem praebeat sine impedimento 68.0524C| Dominum obsecrandi. Ergo nec utile, nec honestum erat, quod illi volebant. Si quis autem turpem se videri existimat super virgine sua, quod sit superadulta. Turpis videbitur, si cum ad perfectam aetatem venerit, neutrum deliberet, vel virginitatem servare, vel nubere; aut si volenti nubere, non permittat, et illa fuerit fornicata. Nam si unusquisque hoc ad carnem suam revocet, et videat se virginitatem servare non posse, nubat, ne fornicando turpis appareat. Et ita oportet fieri. Ita necesse est, propter voluntatem puellae. Quod vult faciat: non peccat, si nubat. Parentes quidem debent eam usque ad maturam aetatem custodire, et docere castitatem. Sed si noluerit, fiat quod necesse est; non peccat pater puellae, sive ipsa puella, si nubat. Nam qui statuit 68.0524D| in corde suo firmus. Firmus ille statuit cujus filiae voluntas firmaverit voluntatem. Non habens necessitatem. Hinc cognoscitur illum necessitatem habere filiae, de quo dixit, Potestatem autem habens suae voluntatis, et hoc judicavit in corde suo, servare virginem suam, bene facit. Potest facere quod vult. Igitur et qui matrimonio jungit virginem suam, bene facit, et qui non jungit, melius facit. Conclusiva collectio est: Prudentibus sane semper meliora sectanda sunt. Mulier alligata est quanto tempore vir ejus vivit. Hic de viduis incipit: quia et de ipsis consuluerant. Quod si dormierit vir ejus, liberata est. Cui vult nubat, tantum in Domino. Libera facta a vinculo conjugali secundum legem: si nec tunc se potuerit continere, cui voluerit nubat, tantummodo in Christo. Beatior erit, 68.0525A| si sic permanserit. Beata habens maritum, si possit custodire justitiam, et tantum propter filios maritum cognoscit: beatior vidua, quia magis laborat quam nupta, et habet mercedem castitatis, et orare quotidie libera conscientia potest. Virgo beatissima, quia compendioso labore ad grande praemium poterit pervenire. Secundum meum consilium. Quod do virginibus. Puto autem quod et ego spiritum Dei habeam. Nolite putare quia ex me hoc ipsum sit quod dico: Spiritus Dei in me loquitur, quem contemni non expedit. Hic, puto, non dubietatem significat.
CAP. VIII.
De his autem quae idolis sacrificantur. Et de his illi scripserant, sicut et de superioribus, quia manducabant in templis, dicentes, Omnis creatura Dei bona, et idolum nihil est, et hac imagine magis 68.0525B| quam veritate rationis errabant. Scimus quia omnes. Nos omnes; nam non illi, de quibus dicit, Sed non in omnibus est scientia, id est, scientia a Domino data. Scientiam habemus. Hanc habet consuetudinem, ut primum leniter ingrediatur, et in novissimo vim suae orationis ostendat. Scientia inflat. Illaque stultitia est apud Deum. Si scientia inflat, utquid illos adhuc plus vult instare? Ipse etiam de se dicit, Et si imperitus sermone, sed non scientia. Et pro Ephesiis orat, ut scientia repleantur. Et in hac ipsa epistola gratias agit, quod repleti sint scientia hujusmodi, scientia quae imaginem magis rationis quam veritatem ostendit: non scientia quae potest reprehendi. Charitas vero aedificat. Illa charitas quae non quaerit quae sua sunt, sed quomodo per eam Christi 68.0525C| corpus proficiat. Scientia sine charitate inflat, cum charitate aedificat. Si quis se existimat scire aliquid. Si quis sibi videtur sapiens, non est sapiens; nam qui vere sapiens est, insipientiorem se omnibus credit, et ille vere est sapiens, qui quidquid boni sapit, a Deo se accepisse testatur. Nondum cognovit, quemadmodum oporteat eum scire. Qui sibi tribuit quod scit per stultam praesumptionem, nescit quemadmodum oporteat eum scire. Si quis autem diligit Deum, hic cognitus est ab eo. Aedificando Ecclesiam diligit Deum, quia et proximum hunc novit Dominus, quia cognovit Dominus qui sunt ejus. De escis autem quae idolis immolantur, scimus quia nihil est idolum in mundo, et quod nullus est Deus, nisi unus. Repetit, quod superius dixerat, scimus, et quid sit ostendit, quia 68.0525D| nihil est idolum. Nam et si sunt qui dicantur Dii. Potest dici quod dicatur, et non sit. Sive in coelo sive in terra: siquidem sunt Dii multi, et Domini multi: nobis tamen unus Deus Pater, ex quo omnia, et nos illum. Angeli et sancti, quibus dicit, Ego dixi, Dii estis, et Domini, sancti eorum quos judicabunt. Sive sic Dii in coelo, et Domini in terra. Hic Ariani calumniantur, Christum Deum esse negantes, quia tantum Dominus appellatur. Quibus respondendum est: Si ideo non erit Deus, quia unus Deus est Pater, ergo et Pater non erit Dominus, quia Dominus unus Christus: Et unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum. Qui omnia ex nihilo fecit, ubi Trinitatem intellige. Sed non in omnibus est scientia. 68.0526A| Non omnes sciunt, quod propter contemptum hoc faciatis: sed putant vos propter venerationem illud facere. Quidam autem cum conscientia usque nunc idoli, quasi idolothytum manducant: et conscientia ipsorum, cum sit infirma, polluitur. Adhuc sic habent in conscientia, quomodo antequam crederent. Esca autem non nos commendat Deo: neque si non manducaverimus, deficiemus, neque si manducaverimus, abundabimus. Sicut dicit Aggeus propheta, Et si manducaveritis et biberitis, nonne vobis manducabitis et bibetis? Videte autem ne forte haec licentia vestra offendiculum fiat infirmis. Potest hoc simul et de illis religiosis vel clericis dici, qui quod docent verbo, destruunt exemplo, dum et divitiis incubant, et pretiosis vestibus circumdantur. Si enim quis viderit eum, 68.0526B| qui habet scientiam, in idolo recumbentem, nonne conscientia ejus, cum sit infirma, aedificabitur ad manducandum idolothyta? Et periit infirmus in tua conscientia, frater, propter quem Christus mortuus est. Sic autem peccantes in fratres, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Christo peccatis. Quicunque scandalizaverit unum de pusillis istis, expedit illi ut mola asinaria suspendatur collo ejus, et mittatur in profundum maris: levius est illud, quod grave. Quapropter si esca scandalizat fratrem meum, non manducabo carnem in aeternum, ne fratrem meum scandalizem. Non sola esca et caro, sed omnes reliquae res.
CAP. IX.
Non sum liber? non sum apostolus? Ita legendum est, Nunquid non sum? Suum exemplum illis replicat, quod cum habuisset omnia in potestate, 68.0526C| noluerit facere, quod illi licebat, praeter aliorum salutem. Nonne Jesum Dominum nostrum vidi? Quando ei apparuit in via. Nonne opus meum vos estis in Domino? Et si aliis non sum apostolus, sed tamen vobis sum. Aliis, ad quos non sum missus. Nam signaculum apostolatus mei vos estis in Domino. Indicium apostolatus mei est, quod vos credidistis in Domino per me. Mea defensio apud eos qui me interrogant, haec est. Per haec defendor esse apostolus. Nunquid non habemus potestatem manducandi et bibendi? De vestro sine labore nostro. Nunquid non habemus potestatem sororem mulierem circumducendi? Quae nobis ministraret. Non dixit ducendi, sed circumducendi, ne quis de uxore sua ipsum dixisse putaret. Sicut et caeteri apostoli, et fratres Domini, et Cephas. Non illos 68.0526D| indicat: sed quia illi fidelioribus praedicabant, liberius panem quotidianum accipiebant, quia et apud Judaeos haec erat consuetudo doctorum. Aut solus ego et Barnabas non habemus potestatem hoc operandi? Qui ad gentes missi sumus. Quis militat. Dat alia exempla, quibus probet sibi debitum hoc fuisse. Suis stipendiis unquam? Et non publicis. Quis plantat vineam, et de fructu ejus non edet? Per comparationem hic populum dicit vineam, sicut ibi, Vineam de Aegypto transtulisti. Quis pascit gregem, et de lacte gregis non manducat? Et dabo vobis pastores secundum cor meum, et pascent vos cum disciplina. Nunquid secundum hominem haec dico? Ex me. An et lex haec non dicit? Scriptum est enim in lege Moysi, 68.0527A| Non alligabis os bovi trituranti. Omnia legis testimoniis confirmat. Nunquid de bobus cura est Deo? Quomodo ergo de passeribus Deo cura est, et in Jona dicitur de Ninive, in qua sunt hominum plus 120 millia, et pecora multa? Sed et ipsa propter hominem creata sunt. Nam deficiente homine, et ista deficient. An propter nos utique dicit? Nam propter nos utique scripta sunt. Quoniam debet in spe qui arat, arare, et qui triturat, in spe fructus percipiendi. Debet fructum sui sperare laboris, et qui triturat, debet de ipsa area manducare. Ut per hanc comparationem libenter tribuatur iis qui in verbo laborant. Si nos vobis spiritualia seminavimus, magnum est. Non erat magnum, non vos gravabamus, si velimus accipere, sed nolumus propter vos. Si nos carnalia vestra metamus. Quaecunque necessaria sunt. Si alii 68.0527B| potestatis vestrae participes sunt, quare non potius nos? Sed non usi sumus hac potestate. De pseudoapostolis dicit, quibus non debebatur, qui nihil illis praestiterant. Sed omnia sustinemus. Et famam, et sitim, et nuditatem. Ne quod offendiculum demus Evangelio Christi. Ne in aliquo displiceat praedicatio nostra, ne illi quibus evangelizamus, per nos offendant, adversariis occasione accepta devorantibus. Nescitis quoniam qui in sacrario operantur, quae de sacrario sunt edant? Qui altario deserviunt cum altario participant. Apud Judaeos secundum legem. Ita et Dominus adornavit iis qui Evangelium annuntiant de Evangelio vivere. Sicut dicit, Dignus est operarius mercede sua. Dicit Apostolus, licere sibi quidem et permissum a 68.0527C| Domino esse, ut qui Evangelium annuntiant, de Evangelio vivant, id est, de Evangelio habeant ea quae huic vitae sunt necessaria, sed tamen se non esse abusum hac potestate. Erant enim multi, qui occasionem habere cupiebant acquirendi, et vendendi Evangelium, quibus eam volens amputare Apostolus, manibus suis victum suum toleravit. De his enim alio loco dicit: Ut amputem occasionem, qui quaerunt occasionem. Quanquam etiam sicut caeteri boni apostoli permissu Domini possit de Evangelio vivere, tamen non in eo victu constituerit finem evangelizandi, ut non ideo evangelizaret, ut perveniret ad cibum, et si qua sunt talia necessaria? sed ideo ista sumeret, ut illud impleret, ne non volens, sed necessitate evangelizaret. Ego autem nullo 68.0527D| horum usus sum. Non scripsi autem haec, ut ita fiant in me. Non haec ideo scribo, ut fiat quod non est factum: sed vobis exemplum faciendi do. Bonum est enim mihi magis mori, quam ut gloriam meam quis evacuet. Etiamsi moriar fame, non evacuabitur haec gloria, quam habeo secundum Deum, ut nihil a vobis accipiam. Nam si evangelizavero, non est mihi gloria, necessitas enim mihi incumbit. Cum omnia feceritis dicite, Servi inutiles sumus, quod debitum facere, fecimus. Vae enim mihi est, si non evangelizavero. Poenam habeo. Si enim volens hoc ago, mercedem habeo. Si autem invitus, dispensatio mihi creditatest. Tunc erit voluntarium, si etiam debitum contemnatur. Quae est ergo merces mea? ut Evangelium praedicans 68.0528A| sine sumptu ponam Evangelium. Unde habeo mercedem? et ipse sibi respondit, ut gratis annuntiem. Ut non abutar potestate mea in Evangelio. Sive ne utar potestate quam accepi. Sive dum voluero accipere, vilem faciam potestatem meam, cum propter ventrem meum docere existimor. Nam cum liber essem ex omnibus, omnium me servum feci, ut plures lucrifacerem. Cum possim uti libertate mea, et de caeteris non curare, omnibus tamen compassus sum, ut eos salvarem. Et factus sum Judaeis tanquam Judaeus, ut Judaeos lucrarer. Quando se purificavit in templo, quod tempore gratiae noverat esse superfluum. His qui sub lege sunt, quasi sub lege essem. Ostendit quomodo fuerit cum eis et ipse Judaeus, ut ei daretur occasio praedicandi eis. Cum ipse non essem 68.0528B| sub lege, ut eos qui sub lege erant lucrifacerem. Non est sub lege, quae parvulis data est, qui gratia implet legem; justo enim lex non est posita. His qui sine lege erant, tanquam sine lege essem, cum sine lege Dei non essem. A gentilibus primum solam fidem quaerebam, quasi non haberem praecepta legis Christi, quae illos observare docerem. Sed in lege essem Christi, ut lucrifacerem eos qui sine lege erant. Contra Arianos, qui negant Christum esse Deum. Nam cum dicit, se sine lege Dei non esse, sed in lege esse Christi, Christum Deum esse fatetur. Factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifacerem. Cum infirmis olera manducavi, cum possem carnes manducare sine timore. Vel illud: Ego me nihil judicavi scire inter vos, nisi Christum Jesum, et hunc crucifixum. Omnibus omnia 68.0528C| factus sum. Non mihi aliquid quaerens quod mihi utile est. Ut omnes facerem salvos. Cogitandum, quia Deus suscepit hominem, et cum esset sine peccato, peccata nostra portavit. Nos autem homines sumus peccatores. Considerare debemus quod aegritudinem sive animae, sive corporis, quam in homine alio videmus, etiam et nos habere potuimus, aut possumus. Hoc ergo exhibeamus ei cujus infirmitatem portare volumus, quod ab illo nobis velimus exhiberi, si nos in ea essemus, et ipse non esset. Ad quod pertinet: Invicem onera vestra portate. Omnia autem facio propter Evangelium, ut particeps ejus efficiar. Ut in eo habeam partem. Nescitis quod ii qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium? Debemus omnes currere; nam si ibi unus qui vicerit accipit, 68.0528D| quanto magis nos, qui omnes dono Dei possumus vincere, et omnes pariter per illius misericordiam coronari? Sic currite, ut omnes comprehendatis. Si ad fidem, fides cum operibus sit, si ad doctrinam, doctrina firmetur exemplo. Omnis autem qui in agone contendit, ab omnibus se abstinet. Et ille quidem ut corruptibilem coronam accipiat. Ab omnibus escis, quae impediunt cursum, vel unde alius scandalizatur. Sic ergo curramus, ut comprehendamus: omnes enim qui recte currunt, comprehendunt. Non sicut in agone theatrico, omnes quidem currunt, sed unus accipit palmam. Curramus credendo, sperando, desiderando; curramus corpus castigando, et eleemosynis, in bonis dandis, malisque ignoscendis, hilariter et ex 68.0529A| corde faciendo, et currentium vires ut adjuventur orando, et sic audiamus perfectionis praecepta, ne currere negligamus ad plenitudinem charitatis, et ne nobis tribuamus, quod currimus. Nos autem incorruptam: Illi in incertum currunt, quia vincere omnes non possunt. Ego igitur sic curro, non quasi in incertum. Qui propter humanum favorem praedicat, incertus est de mercede. Sic pugno, non quasi aerem verberans, sed castigo corpus meum. Non fingo certamen, aut in vanum pugno. Et in servitutem redigo, ne forte cum aliis praedicaverim, per abstinentiam, ut Elias in melote, Isaias in cilicio, et caeteri in diversis, ipse reprobus efficiar. Reprobus ipse efficitur, qui tantum verbo docet, non exemplo.
CAP. X.
Nolo enim vos ignorare, fratres, quoniam 68.0529B| patres nostri omnes sub nube fuerunt. Ne quis sibi aut in baptismo confidat, aut in esca spirituali, aut potu, et putet Deum sibi parcere, si peccaverit criminaliter. Omnia quae populo Israel facta sunt in figura, nobis eveniunt in veritate: sicut illi per Moysen ex Aegypto liberati sunt, sic nos per baptismum e saeculo: deinde ut catechumeni per deserta ducimur, ut per exercitum obliviscamur Aegypti voluptatem, et nesciamus reverti in saeculum: et cum transierimus mare, moritur nobis Pharao cum exercitu suo; postea mannam accipiemus, et aquam de petra; postea autem ostendetur nobis claritas scientiae et refrigerium consolationis. Si autem post ista omnia peccaverimus capitale peccatum, ista nobis non prosunt. Sed tanquam ingrati majori poenae subjiciemur, 68.0529C| si non hoc per poenitentiam diluamus, sicut ad Hebraeos dicit: Irritam quis faciens legem Moysi, sine ulla miseratione punitur? Quanto magis baptismum Christi? Et omnes mare transierunt. Mare Rubrum significat baptismum, Christi sanguine decoratum. Et omnes in Moyse baptizati sunt. Moyses ductor significat Christum; populus transiens significat fideles; mors Aegyptiorum significat abolitionem peccatorum in nube et in mari, quae nubes habet humorem, id est, aquam baptismi. Et omnes eamdem escam spiritalem manducaverunt, et omnes eumdem potum spiritalem biberunt. Bibebant autem de spiritali, consequente eos petra. Petra autem erat Christus. In mysterio. Sed non in pluribus eorum beneplacitum est Deo. Nam prostrati sunt in deserto. Manna in typum corporis 68.0529D| Christi. Haec autem in figura facta sunt nostri, ut non simus concupiscentes malorum, sicut et illi concupierunt. Ipsis tunc veritas erat, sed nostram figuram praeferebant. Neque idololatrae efficiamini, sicut quidam ex ipsis, quemadmodum scriptum est: Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt ludere. Neque fornicemur, sicut quidam ex ipsis fornicati sunt, et ceciderunt una die viginti tria millia. Propter illos qui in idolis recumbebant. Neque tentemus Christum, sicut quidam eorum tentaverunt, et a serpentibus perierunt. Dicentes, nunquid potest Deus? Et hic Christus Deus ostenditur, quia scriptum est Deum dixisse: Et tentaverunt me. Hoc decies. Ideo autem dicit illos tentare, sicut dicit illis: An experimentum quaeritis 68.0530A| ejus qui in me loquitur Christus? Neque murmuraveritis, sicut quidam eorum murmuraverunt, et perierunt ab exterminatore. In tribulationibus. Haec autem omnia in figura contingebant illis. Omnia quae illis contigerunt secundum facta sua quidem receperunt: sed tamen propterea scripta sunt, ut non nos putemus impune peccare: si illis qui parvuli erant non pepercit, quanto magis nobis, qui legem perfectam accepimus, si non custodiamus? Scripta sunt autem ad correptionem nostram, in quos fines saeculorum devenerunt. In quos tota perfectio cadit, id est, completum est quod illi vel praedixerunt, vel praefiguraverunt. Itaque qui se existimat stare, videat ne cadat. Per hoc ipsum quod se putat stare, cadit, dum superbit, et de se praesumit. Tentatio vos non apprehendat, 68.0530B| nisi humana. Sunt humanae tentationes, cum bono quisque animo secundum humanam tantum fragilitatem in aliquo consilio labitur, aut irritatur in fratrem studio corrigendi, paulo tamen amplius quam christiana tranquillitas postulat: de quibus Apostolus dicit: Tentatio vos non apprehendat, nisi humana. Nolite vobis ipsis facere tentationem aliquam: si vos homines coegerunt tormentis, consentire non deberetis, ut a fide recedatis. Humana tentatio est arbitrii vana praesumptio, vel sicut ipse superius dixit: Cum enim sit inter vos zelus, et aemulatio, nonne homines estis, et secundum hominem ambulatis? Quid tam humanum, quam de occultis hominum non recte sentire? ut homo credat bonum, quem nescit malum, et iterum opinione non certa credat malum, quem 68.0530C| non probavit malum, et ante tempus judicet, quod nescit. Tentatio humana potest dici, et suggestio prava, quae vel in anima surgit, vel quae per pravos homines suggeritur, sicuti est, aut falsum testimonium dicere, aut inimicitias intendere, aut ultionem requirere, et reliqua hujusmodi. Aliter enim sentire, quam perfectum est, potest dici humana tentatio, et pugna carnis potest humana tentatio dici, dum caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem. Fidelis autem Deus est, qui non patietur vos tentari supra id quod potestis. Vos state firmiter, et ille vobis virtutem tribuet tolerandi. Sed faciet cum tentatione etiam proventum, ut possitis sustinere. Illud vobis faciet provenire, quod poteritis sustinere, aut de ipsa tribulatione lucrum animae. Propter quod, 68.0530D| charissimi mihi, fugite ab idolorum cultura. Ut prudentibus loquor, vos judicate quod dico. Propter quod non deberetis nec inviti hoc facere. Calix benedictionis cui benedicimus. Ideo primum calicem nominavit, quia postea de pane plus disputaturus erat. Nonne communicatio sanguinis Christi est? Sicut dixit Salvator: Quo manducat carnem meam, et bibit sanguinem meum, in me manet, et ego in eo. Et panis quem frangimus, nonne participatio corporis Domini est? Sic et idolorum panis daemonum participatio est. Quoniam unus panis et unum corpus multi sumus, omnes qui de uno pane participamus. Sic et si de eodem pane manducamus unde idololatrae, unum cum illis corpus efficimur. Videte Israel secundum carnem. 68.0531A| Carnalis Israel carnales hostias offert, spiritalis spiritales, et quomodo illi participes altaris Dei, sic iste altaris idolorum. Nonne qui edunt hostias, participes sunt altaris? Quid ergo? dico quod idolis immolatum sit aliquid, aut idolum sit aliquid? Ne illi responderetur sic, dicis quasi idolum aliquid habeat, aut aliquam malitiam, quod sine anima est. Sed quae immolant gentes, daemoniis immolant, et non Deo; nolo autem vos socios fieri daemoniorum. Sunt daemones qui ista polluunt, qui praesident simulacris, ad homines seducendos. Non potestis mensae Domini participes esse, et mensae daemoniorum. Non potestis, et cum Deo socii esse, et cum daemonibus, quia utriusque mensae vultis esse participes. An aemulamur Dominum? Sicut ibi: Aemulantur vos non bene. Nunquid 68.0531B| fortiores illo sumus? Omnia mihi licent, sed non omnia expediunt. Qui ista non fecit, si scisset hinc fidem probari fortiorem, et ipse illud fecisset, ut et in hoc nobis daret exemplum. Omnia mihi licent, sed non omnia aedificant. Nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius. Omne quod expedit, licet non omne quod licet, expedit. Sed nos exemplo Christi non debemus considerare quae licent, sed quae expediunt nobis, et aedificant alteros, ut non quaeramus quae nobis solis prosunt, et alteri aut non prosunt, aut nocent: quae non prohibentur, quia per se non habent peccatum, sed occasionem habent peccati. Omne quod in macello venit, manducate. Quod dixit: Bonum est non manducare carnem, et non bibere vinum; et iterum: Non manducabo carnem in aeternum: quomodo omnia 68.0531C| praecipit manducanda? Sed concedit magis manducare carnes, tantum ne idolothyta manducent. Nihil interrogantes, propter conscientiam. Domini est terra, et plenitudo ejus. Si interrogarent, cognoscebantur Christiani esse, et propter irrisionem omnia illis dicebant immolata esse. Si quis vocat vos infidelium ad coenam, et vultis ire, omne quod vobis apponitur manducate, nihil interrogantes, propter conscientiam. Si quis autem dixerit, hoc immolatum est idolis, nolite manducare, propter illum qui indicavit, et propter conscientiam. Et hoc in voluntate ipsorum posuit: non dixit, Ite. Tunc enim debet Christianus ire ad infidelem, si aliquem profectum habeat, id est, si scit se posse illum lucrari: sicut Salvator propterea ibat, ut, aut virtutes faceret, aut increparet: sicut quando ivit ad quemdam Pharisaeum, 68.0531D| et dum pranderent, primum ipsum docuit, non divites pascendos esse, sed debiles. Deinde Pharisaeos docuit, etiam in prandio humilitatem servandam. Tertio legisperitos arguit, qui sibi plus aliquid vindicabant, et nec ipsi arguebant superbiam, nec alios permittebant. Conscientiam autem dico, non tuam, sed alterius. Ne dicerent, quomodo nos vetant immolare, quasi malum sit, et illi manducant, quasi sancta et munda? Utquid enim libertas mea judicatur ab alia conscientia? Cum nihil mihi prosit. Si ego cum gratia participo, quid blasphemor pro eo quod gratias ago? Omnia munda sunt, quae cum gratiarum actione percipiuntur, sed ille hoc non intelligit, et judicat me, quasi fingam me dicere, malum esse idolis 68.0532A| immolare. Sive ergo manducatis, sive bibitis, sive aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite. Nihil aliud agendum est Christiano, nisi ut in omni opere ejus Deus glorificetur, nihil superfluum. Sine offensione estote Judaeis, et gentibus, et Ecclesiae Dei. Istis omnibus offendiculum erat. Judaei dicebant: Christiani in tantam dementiam abierunt, ut idolis immolent; gentes dicebant: Quomodo nos prohibent ab idolis, et ipsi nobiscum serviunt idolis? Christiani autem licere putantes, sequebantur exemplum. Sicut et ego per omnia omnibus placeo, non quaerens quod mihi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant. Ego me sic exhibeo, ut placeam. Si quis autem gratis me odit, ipse sciat, non mea culpa est.
CAP. XI.
Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. 68.0532B| Christus nihil propter se aut fecit, aut passus est, sed propter omnium salutem. Ita et Paulus, qui non quaerit quod sibi utile est, sed quod multis. Laudo autem vos, fratres, quod per omnia mei memores estis. Quid erat, quod subito laudat quos ante vituperavit? Ubi legis auctoritatem non habet, blandimentis provocat ad rationem. Et sicut tradidi vobis praecepta mea tenetis. Sic quasi legem, quia nostis me spiritum Dei habere, qui in lege et prophetis locutus est. Volo autem vos scire. Etiam hoc volo vos tenere. Quod omnis viri caput Christus est. Nulli hominum subjectus est vir, nisi Christo, qui et homo est, et Deus. Caput autem mulieris, vir. Mulier et viro et Christo subjecta esse debet, secundum ordinem naturae; caeterum in Christo Jesu neque masculus, neque femina, 68.0532C| sed voluit eas esse subjectas. Caput vero Christi Deus. Christi, secundum hominem, unde et nomen accepit. Nam nomen ejus in deitate, secundum Salomonem, quis potest scire? dicentem, Quod nomen ejus? aut quod nomen filii ejus? Omnis vir orans aut prophetans velato capite, deturpat caput suum. Omnis autem mulier orans, aut prophetans non velato capite, deturpat caput suum; unum enim est ac si decalvetur: nam si non velatur mulier, tondeatur. Si vero turpe est mulieri tonderi, aut decalvari velet caput suum. Vir quidem non debet velare caput, quoniam imago et gloria est Dei; mulier autem gloria viri est. Venit ad causam, quia et viri aliquanti comam nutriebant, et mulieres nudo capite in ecclesia procedebant, et in suis capillis gloriabantur; quod non 68.0532D| solum inhonestum, sed etiam scandalo erat. Ergo vir non debet, inquit, habere velamen, qui solum Christum habet caput. Mulier autem debet habere velamen, quod ostendat illam humilem, et viro esse subjectam. Notat autem Corinthiorum consuetudinem, quod mulieres eorum intecto capite essent, et viri comam nutrirent, et indifferenter vescerentur in templis, et inflati sapientia saeculari, resurrectionem carnis negarent. Non enim vir ex muliere est sed mulier ex viro. Etenim non est creatus vir propter mulierem, sed mulier propter virum. Ideo debet mulier potestatem habere supra caput. Exemplum de Adam et Eva. Propter angelos. Angelos sacerdotes, et ministros altaris intellige, vel omnem clerum, qui Dei praecepta 68.0533A| annuntiant. Angelus enim est nomen officii, non naturae. Verumtamen neque vir sine muliere, neque mulier sine viro in Domino. Quia pro omnibus se tradidit Christus. Nam sicut mulier de viro, ita et vir per mulierem. Omnia autem ex Deo. Vos ipsi judicate: decet mulierem non velatam orare Deum? Nec ipsa natura docet vos, quod vir quidem si comam nutriat, ignominia est illi; mulier vero si comam nutriat, gloria est illi: quoniam capilli pro velamine ei dati sunt. Sicut prima mulier ex Adam, ita Christus ex Virgine. Si quis autem videtur contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus, neque Ecclesia Dei. Hoc autem praecipio, non laudans, quod non in melius, sed in deterius convenitis. Hoc est, nos diximus quae nobis honesta videbantur, et justa. Si quis 68.0533B| autem nolens acquiescere veritati, quaerit quod respondeat, et quibus nitatur, econtra sciat se responsione non dignum, quia magis contendere paratus est quam doceri. Primum quidem convenientibus vobis in Ecclesiam, audio scissuras esse, et ex parte credo. Contentiones. Nam oportet haereses esse, ut et qui probati sunt, manifesti fiant in vobis. Non quod haereses Deo placeant, sed quod per eas fideles exercitati, sicut Deo noti sunt, ita etiam manifestentur hominibus, et clarius innotescant. Nam unde advocati peritia apparebit, si causam nullam dicat ubi probetur? unde nauclerus, vel gubernator laudabitur, si navis semper in portu vel in tranquillitate consistat? Convenientibus nobis in unum, jam non est dominicam coenam manducare. Unusquisque 68.0533C| enim suam coenam praesumit ad manducandum. Et alius quidem esurit, alius autem ebrius est. Nunquid domos non habetis ad manducandum et bibendum, aut Ecclesiam Dei contemnitis, et confunditis eos qui non habent? Quid dicam vobis? Laudo vos? in hoc non laudo. Apud Corinthios quondam, sicut aliqui asserunt, prava invaluerat consuetudo, ecclesias passim dehonestare conviviis, in quibus vescebantur ante dominicam oblationem, quam coenam noctibus offerebant: cumque divites ebrii ad Eucharistiam venirent, vexabantur inopes fame. Mos vero iste, ut referunt, de gentili adhuc superstitione veniebat: unde etiam quibusdam locis per Aegypti loca, vel Syriae, die sabbati nocte post coenam dicitur ad Ecclesiam conveniri. Ego enim accepi a Domino, 68.0533D| quod et tradidi vobis: quoniam Dominus Jesus. Jam hinc quasi oblitus commemorat quam magnum insit hujus mysterii sacramentum. In qua nocte tradebatur, accepit panem. Ultimam sui nobis commemorationem sive memoriam reliquit. Et gratias agens, fregit, et dixit. Benedicens. Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. Hoc facite in meam commemorationem. Similiter et calicem postquam coenavit, dicens. Qui manducat, inquit, corpus meum, et bibit sanguinem meum, in me manet, et ego in eo. Ergo cum ipso in baptismo mortui sumus mundo, sicut dicit Apostolus. Mortui estis cum Christo, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Cum Christus apparuerit vita vestra, tunc et vos 68.0534A| cum ipso apparebitis in gloria. Nihil ergo hic quaeratis gloriae et gaudii, ubi mortui estis. Hic calix novum testamentum est. Quia vetus hoc per sanguinem animalium portendebat. In meo sanguine. Hoc facite. Testamentum per sanguinem dedicatur, quia sine morte firmum non est. Quotiescunque bibetis, in meam commemorationem. Quotiescunque enim manducabitis panem hunc, et calicem bibetis. Salvator Deus exemplum dedit, ut quotiescunque hoc facimus, in mente habeamus quod Christus pro nobis omnibus mortuus est. Ideo nobis dicitur, corpus Christi, ut cum hoc recordati fuerimus, non simus ingrati gratiae ejus, quemadmodum si quis moriens relinquat ei quem diligit aliquod pignus, quod ille post mortem ejus, quandocunque viderit, nunquid potest lacrymis continere, 68.0534B| si eum perfecte dilexerit? Mortem Domini annuntiabitis donec veniat. In cordibus vestris, cum auditis, corpus Christi. Itaque quicunque manducaverit panem hunc, vel biberit calicem Domini indigne. Omnis mundus manducabit carnes, et anima quae manducaverit immunda, exterminabitur. Si ibi recordatus fueris quod frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum. Et Hieremias: Nunquid vota et carnes auferent a te malitiam tuam? Prius perscrutanda est omnis conscientia, si in nullo nos reprehendit, et sic aut offerendum est aut communicandum. Reus erit corporis et sanguinis Domini. Quasi ipse illum occiderit, quia contemnit illum et pro nihilo ducit corpus ejus, sicut Judaei fecerunt. Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat, 68.0534C| et de calice bibat. Si in linteo aut in vase polluto non potest mitti, et unusquisque non audet, quanto magis non debet accipi corde polluto? quam immunditiam Deus super omnia exsecratur, et quae sola injuria corpori ejus efficitur. Nam et Joseph ille justus sindone munda involutum, in sepulcro novo corpus Domini sepelivit. Qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit. Dupliciter reus est qui indignus accedit, et pro peccato, et pro usurpatione. Non dijudicans corpus Domini. Si accipiens quasi communem cibum. Ideo inter vos multi infirmi et imbecilles, et dormiunt multi. Tribus ex causis infirmitates corporales eveniunt: aut ex tentatione: ut Job, et Tobiae; aut ex peccato, sicut Josaphat, qui in praesenti arguuntur ab Apostolo; aut 68.0534D| ex negligentia, vel aliqua intemperantia, ut Timotheo, et qui jubentur medicum honorare, huic solae causae potest humana medicina prodesse, ex qua etiam negligentia vel alio casu mori homines possunt, sicut scriptum est: Justus quacunque morte praeventus fuerit; et iterum, Noli esse durus, ne moriaris non in tuo tempore. Quod quamvis non fit sine Dei permissu, non fit tamen ejus imperio, sed fit ejus justo judicio. Erat praesens correptio, et nunc est, sed non intelligimus, et putamus consuetudinis esse, quod culpae est, quia multi hoc patiuntur. Quod si nosmetipsos judicaremus, non utique dijudicaremur, si nos agnosceremus. Dum judicamur autem, a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo 68.0535A| damnemur. Correptio paternae pietatis est, ut poenitentiam agamus, ne in aeternum damnemur cum fidelibus mundi. Itaque, fratres mei, cum convenitis ad manducandum, invicem exspectate. Si quis esurit, domi manducet. Quia qui primus venisset, offerebatur illi, et comedebat et abibat. Ut non in judicium conveniatis. In judicio conveniebant, non in sanctificatione. Caetera autem, cum venero, disponam. De ipsis mysteriis.
CAP. XII.
De spiritualibus autem. Crescente fide, gratia linguarum minuebatur, quam propter infideles acceperant: hinc ergo plurimi contristati, coeperunt adhuc hanc gratiam habentibus invidere, putantes hoc majus esse omnibus charismatibus. Nolo vos ignorare, fratres. Scitis autem quoniam cum gentes essetis. Nolo ignoretis rationem. Ad simulacra muta. 68.0535B| Secundum prophetam dicentem, Similes illis fiant qui faciunt ea, et qui confidunt in eis, quae sunt sine voce insensibilia. Prout ducebamini euntes. A magis vel aruspicibus idolorum. Ideo notum vobis facio, quod nemo in Spiritu Dei loquens, dicit anathema Jesu. Ideo ut jam non sitis irrationabiles et mobiles: cum religione enim debetis et mores mutare, et scire vestrae fidei rationem. Et nemo potest dicere, Dominus Jesus, nisi Spiritu sancto. Quomodo ergo Dominus non cogniturus operarios iniquos? quamvis enim Dominum sint confessi, et ipse Apostolus factis Deum negari confirmat: hoc est, nemo in Spiritu sancto potest dicere Dominum, nisi qui eum integre et fideliter Deum hominem confitetur, et secundum unamquamque substantiam, et aequalem Patri, et 68.0535C| minorem Patre. Divisiones vero gratiarum sunt, idem autem Spiritus. Hoc est linguarum, vel diversarum rerum quae Spiritus sanctus sua voluntate distribuit, quomodo vere Deus. Et divisiones ministrationum sunt: idem autem Dominus. Quamvis proprie contra Macedonium faciat, qui Spiritum sanctum Deum negat: dicendo enim semper idem, ostendit se omnia de Spiritu sancto dicere: tamen et contra Arianos non mediocre est argumentum, qui de hoc semper calumniantur, quod Pater primum nominetur, secundo Filius, tertio Spiritus sanctus. Hic autem istum ordinem demutavit. Vult autem hic ostendere, gratiam divini Spiritus, non ipsum esse divisum, hoc est ministeriorum Ecclesiae doctrinae, et caeterorum dona largiri. Et divisiones operationum sunt: 68.0535D| idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus. Quibus virtutes operabantur. Unicuique autem datur manifestatio Spiritus ad utilitatem. Sive credentium, sive incredulorum, ut credant. Alii quidem per Spiritum datur sermo sapientiae. Ut appareat illum Spiritum sanctum habere, qui a Deo accipit sapientiam, dum sine suo labore et cogitatu loquetur, et nemo illi poterit resistere, sicut Stephano. Sapientia est, sapienter, et apte, et rationabiliter loqui, et posse disserere, et docere quod nosset: sapientia potest intelligi divina nosse, scientia humana. Item aliter: Ab hominibus ita discerni probabiliter solent, quod sapientia pertineat ad intellectum aeternorum; scientia vero ad ea quae sensibus cordis experimur. Sed 68.0536A| et si ita est scientia Dei, et non ejusdem generis, cujus ista est quae hominum dicitur, sicut etiam ipsum quod Deus dicitur, longe aliud est, quam quomodo homines dicuntur dii: sicut etiam cum dicimus ira Dei, cum nulla perturbatio in Deum cadat: unde in libris contra Academicos ad Romanianum (Aug., lib. I contra Academicos): Non enim nunc primo auditis sapientiam esse rerum humanarum divinarumque scientiam. Item post alia: Aut cum rerum humanarum scientia dicitur, ea dicitur, qua quisque novit, vel quot vel quales fundos habeamus: vel quid auri, quid argenti; sed illa est humanarum rerum scientia quae novit lumen prudentiae, temperantiae decus, fortitudinis robur, justitiae sanctitatem. Haec enim sunt quae nullam fortunam metuentes, 68.0536B| vere nostra dicere audemus: quae si Albicerius ille didicisset, nunquam, mihi credite, tam luxuriose deformiterque vixisset. Alii autem sermo scientiae secundum eumdem Spiritum. Scientia est mysteriorum legis, aut scire praeterita, et de futuris aestimare. Sapientia mihi videtur esse rerum humanarum et divinarum quae ad beatam vitam pertineant non scientia solum, sed etiam diligens inquisitio ( Ex eodem libro, paulo post ). Quam descriptionem si partiri velis, prima pars, quae scientiam tenet, Dei est: haec autem quae inquisitionem, contenta est esse hominis. Illa igitur Deus, hac autem homo beatus est. Sapientia potest intelligi divina nosse; scientia autem humana, vel historiam recolere, et praeterita bene narrare. Item aliter: Sapientia pertinet ad intellectum 68.0536C| aeternorum; scientia vero ad ea quae sensibus corporis expetimus. Talis sapientia ad beatam vitam pertinet. Alteri fides in eodem Spiritu; alii gratia sanitatum in uno Spiritu. Sicut granum sinapis, abusive rem posuit pro effectu. Hic fides non solum ad credendum, sed etiam ad prodigia, ut ignis caderet. Alii operatio virtutum. Virtus est mortuos suscitare, leprosos mundare. Alii prophetatio. Futura praecinere, vel obscura disserere. Alii discretio spirituum. Qualis quis spiritu veniat, vel quis spiritus suggerat aliquid agendum, utrum bonus an contrarius. Alii genera linguarum. Notandum quia inter alia dona genera linguarum commemorat. Alii genera linguarum, ut sciat linguis loqui. Alii interpretatio sermonum. Alius interpretari poterat, quae alius loquebatur. 68.0536D| Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult. Ostendit se superius totum de solo Spiritu sancto dixisse, et eum se Deum et Dominum praedicasse. Sed et cum dicit, prout vult, sic quoque Deum demonstrat, qui non jussus, sed voluntarius operatur, qui prout vult dividit, nulli subjectus est. Si ergo omnia unus Spiritus operatur, quare contristaris, quod aliam gratiam acceperis, et aemularis alium, quasi majorem partem invaserit, cum hoc non in nostra, sed in donantis sit positum potestate? Sicut enim corpus unum est, et membra habet multa; omnia autem membra corporis cum sint multa, unum tamen corpus sunt. Comparatione corporis utitur, ut ostendat officia diversa esse 68.0537A| non natura membrorum, et neminem debere curare cujus officii sit, dum omnes uno spiritu animentur, et in uno corpore coaptentur. Ita et Christus. Notandum quod Christus dicitur Ecclesia, id est corpus Christi. Etenim in uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptizati sumus. Ut unum corpus simus. Quorum ergo spiritalia communia sunt, eorum et carnalia debent esse communia, secundum ipsius sententiam, quorum unus Deus, idemque pater eorum, nisi et possessio communis, impii sunt. Sive Judaei, sive gentiles, sive servi, sive liberi, et omnes uno Spiritu potati sumus. Quasi potionem pro capacitate uniuscujusque quantum voluit largitus est. Nam et corpus. Redit ad exemplum. Non est unum membrum, sed multa. Non ergo potest totum corpus unum habere 68.0537B| officium, sed unumquodque ad quod aptum est. Si dixerit pes. Pedes possunt dici Ecclesiae illi qui ad intercedendum ambulant, vel Evangelium praedicant. Quoniam non sum manus, non sum de corpore, non ideo est de corpore? Manus est ille qui operatur utilia in corpore. Dicebant enim se non esse de corpore, quia hanc, quam alii, gratiam non habebant. Et si dixerit auris. Sapiens auditor, est auris intellectus Scripturae, qui inter caetera ablatus est a Judaea. Quia non sum oculus, non sum de corpore, num ideo non est de corpore? Oculus est, qui intelligit vel futura, quae loquitur, vel praesentia. Si totum corpus oculus, ubi auditus? Si toti docentes, ubi auditores? Si totum auditus, ubi odoratus? Si toti auditores, quis sciret discernere bonum vel malum? Nunc autem 68.0537C| posuit Deus membra, unumquodque eorum in corpore. Quomodo in corpore apte et ordinate constituta sunt membra, ita et in Ecclesia unusquisque a Deo ad quod aptus est, ordinatur. Si omnes unam gratiam haberent, ubi essent reliquae? Sicut voluit. Quod si essent omnia unum membrum, ubi corpus? Nunc autem multa quidem membra, unum autem corpus. Velle Dei, et bonum, et justum, et sanctum est, et non discutiendum, sed admirandum. O homo, tu quis es, qui respondeas Deo, et dicas, Quare ergo sic, et ille non sic, et quid est quod illi dedit, et illi non dedit? Non potest dicere oculus manui, Opera tua non indigeo. Ideo alterutrum egemus, ut charitas conservetur. Nam si unus omnia haberet, adversum caeteros superbiret. Aut iterum caput. Hic sacerdos est caput. 68.0537D| Pedibus, Non estis mihi necessarii. Pedibus, qui portant corpus. Sed multo magis quae videntur membra corporis infirmiora esse, necessariora sunt. Prophetia quam spernebant, ad majorem utilitatem valebat. Et quae putamus ignobiliora membra esse corporis, his honorem abundantiorem circumdamus. Sicut in corpore sine oculis et manibus vivi potest, sine interioribus non potest. Et quae inhonesta sunt nostra, abundatiorem honestatem habent. Dum cautius vestimentis, et diligentius conteguntur. Honesta autem nostra nullius egent. Quia per se pulchra sunt, et honesta, ut caput et caetera. Sed Deus temperavit corpus ei cui deerat, abundantiorem tribuendo honorem. Minoribus majora dona concedens, ut qui honore minor est, 68.0538A| gratia major sit. Ut non sit scissura in corpore. Dum alterutrum indigemus, pro invicem sumus solliciti, ne quis se dicat et gratia et honore privatum. Sed in idipsum pro invicem sollicita sint membra. Oculi provident pedibus, viam manus pro toto corpore operantur, et omnia alterutrum membra deserviunt. Et si quid patitur unum membrum, compatiuntur omnia membra. Si unum membrum dolet, totum corpus aegrotat, et ad sanitatem ejus reliqua membra festinant. Sive gloriatur unum membrum, congaudent omnia membra. Sicut dicit Salomon, Corde laetante, vultus floret. Nos autem compassione et congratulatione in contrarium demutamus. Vos estis corpus Christi, et membra de membro. Omnes corpus, singuli membra, hoc est Ecclesia, sicut alibi dicit, De carne 68.0538B| ejus, et de ossibus ejus. Notandum quod dicamur recte Ecclesia. Et quosdam quidem posuit Deus in Ecclesia. Ordinem modo membrorum ostendit. Primo apostolos; secundo prophetas. In Ecclesia, non in Synagoga, ne putemus eum de antiquis dixisse prophetis, sed de Agabo et caeteris. Caeterum patriarchas quoque debuerat nominasse prophetas eos dictos, ex quibus Agabus erat, non illos qui venturum in carne Deum prophetabant. Tertio doctores. Et qui explanant obscura prophetarum, et qui hominibus loquuntur consolationes, merito doctores dicuntur, qui honeste mores instituunt, etiamsi mysteria explanare non possunt. Deinde virtutes. Virtutes majora sunt signa, sive daemonum, sive infirmitatum. Exin gratias curationum, opitulationes. Adjutoria; 68.0538C| nam Paulo a Macedone dicitur, Veni, adjuva nos. Gubernationes, genera linguarum. Qui sciunt singulos gubernare. Nunquid omnes apostoli? nunquid omnes prophetae? nunquid omnes doctores? nunquid omnes virtutes? nunquid omnes gratiam habent curationum? nunquid omnes linguis loquuntur? Nunquid omnes interpretantur? Quod superius dixit, si essent omnia unum membrum, ubi corpus? Aemulamini autem. Studete imitari. Charismata. Dona ista gratiarum sunt, non meritorum, quia quod donatur, non est in nostra positum potestate, nec a nobis exigitur. Sicut bona vita, quam cum Dei adjutorio exhibere debemus. Meliora. Quia et ista bona. Et adhuc excellentiorem. Sicut publica via excelsior est reliquis viis ac semitis, ita et charitas via est directa, per quam 68.0538D| ad coelestem metropolim tenditur. Si quis reliquas virtutes habuerit, nisi in istam viam intraverit, id est, nisi charitatem habuerit, quae est excellentior via, non poterit intrare Domini civitatem. Viam vobis demonstro. Qua pergatis ad Deum, id est, charitatem. Vult ostendere, illa nos quaerere debere, quae ad vitam prosunt magis quam signa.
CAP. XIII.
Si linguis hominum loquar, et angelorum, charitatem autem non habeam. Non solum hominum, sed etiam si quae sunt angelorum. Factus sum velut aes sonans, aut cymbalum tinniens. Quod non ex se, sed ab alio impulsu solum sonitum reddit, qui nec ipsi, nec alii prodest. Charitas autem omnem possidet fructum. Et si habuero prophetiam, et noverim 68.0539A| mysteria omnia. Hic prophetia futura praedicere: mysteria ad sapientiam; scientia autem, scire omnia quae fuerunt et sunt. Et omnem scientiam. Non mirum si scientiae charitas praeferatur, cum etiam prophetia et martyrium sine illa nihil esse dicantur. Et si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam. Salvator dicit, fidem sicut granum sinapis montes posse transferre; hic vero Apostolus ait, omnem fidem esse, quae transferat montes, unde intelligitur, perfectam esse fidem, quae grano sinapis comparatur, et hoc non propter exiguitatem, sed propter integritatem et fervorem ejus appositum est. Charitatem autem non habuero, nihil sum. Quid mihi proderit habere praescientiae virtutes, si opera non habuero charitatis? dicitur enim mihi: Recede a me, operarius iniquitatis. 68.0539B| Et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas. Notandum quod contemptus mundi martyrio copuletur, contra eos qui illud de Evangelio variis argumentis excusant. Et si tradidero corpus meum, ut ardeam, charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest. Si non propter Deum, sed propter gloriam fiat humanam, aut certe in ipso martyrio adversus fratrem teneat iram, contemnens Deum, qui dixit: Obliviscimini malitiam proximi: non charitas de martyrio, sed martyrium nascitur ex charitate. Charitas. Modo describit membra, et species charitatis: Charitas ex Deo est, imo Deus est, et ideo tantis virtutibus constat. Patiens est, benigna est. Parentes, quia diligunt filios, omnes eorum infantum portant patienter injurias. Charitas non aemulatur. Nemo illi 68.0539C| quem vere amat invidet, cujusvis eum gloriae videat, vel honoris, sed omnem ejus felicitatem quasi suam libenter amplectitur. Non agit perperam. Omnia secundum ordinem facit. Non inflatur, non est ambitiosa. Major enim aliis esse non ambit, et super fratres non cupit dominari. Non quaerit quae sua sunt. Non quaerit quod sibi utile est, sed quod multis. Non irritatur, non cogitat malum. Ut non solum amicis non cogitet malum facere, sed nec inimicis reddere mala pro malis. Non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati. Contristatur, si quem iniquitatem vel fecisse, vel passum esse conspexerit. Omnia suffert, omnia credit, omnia sperat. Suffert injurias, credit satisfacienti, sperat emendationem, exspectat donec corrigas. Omnia sustinet; charitas nunquam excidit; sive 68.0539D| prophetiae evacuabuntur, sive linguae cessabunt. Hoc est, ipsa sola permanet in futuro, vel certe quae vera est non mutatur, nec excidit, quia bono animo cuncta facit. Sive scientia destruetur. Sine charitate scientia inflat, et ideo destruetur. Nam cum charitate aedificat. Ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus. Non omnia scimus, nec omnia prophetamus. Cum autem venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. In futuro quod promissum est, id est, ut non jam ex parte sit, sed ex toto, quia fidei et spei jam res ipsa, non quae credatur et speretur, sed quae videatur et teneatur succedat; charitas autem, quae in his tribus major est, non auferatur, sed augeatur, et impleatur, contemplata quod credebat 68.0540A| et spectabat indepta, in qua plenitudine, charitatis praeceptum illud implebitur: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo. Nam cum est adhuc aliquid carnalis concupiscentiae, quod vel continendo frenetur, non ex tota anima diligitur Deus. Cum essem parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut parvulus. Exemplo carnalis incrementi vult spiritalem monstrare profectum. Quando factus sum vir, evacuavi quae erant parvuli. Ostendit quomodo evacuentur illa quae superius memoravit. Videmus nunc. Quasi parvuli, qui non possumus serenissima cordis acie perfecte lumen perspicere veritatis. Per speculum in aenigmate. Per speculum legis quasi imaginem rerum videmus. Tunc autem facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte. Praesentia dicit vel perspicue. 68.0540B| Tunc autem cognoscam, sicut cognitus sum. Cognoscam tunc Deum, et quae sunt Dei. Tamen inquantum potest de Deo mens humana cognoscere: nam quis potest Deum, ut est, scire? Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria haec; major autem his est charitas. In praesenti tria, in futuro sola charitas Dei, et angelorum, et omnium sanctorum. Majus ergo quod semper opus est, quam quod aliquando cessabit. Omne enim quod speramus et credimus; non omne quod credimus et speramus.
CAP. XIV.
Persequimini charitatem. Omni conatu ipsam sequimini et tenete, quae per Spiritum sanctum diffunditur. Aemulamini spiritalia, magis autem ut prophetetis; qui enim loquitur lingua, non hominibus loquitur, sed Deo. Et spiritalia dona aemulari vos, et 68.0540C| quaerere non prohibeo, sed magis hortor, ut prophetetis, id est exponatis, ut et alii aedificentur. Nemo enim audit. Nemo intelligit, nisi Deus, et si quis habet interpretationem. Spritus autem loquitur mysteria. Per gratiam Spiritus. Nam qui prophetat, hominibus loquitur ad aedificationem, exhortationem et consolationem. Exposuit prophetiam quam dixerat, quicunque ergo hoc agit, prophetat. Qui loquitur lingua, semetipsum aedificat. Se solum. Qui autem prophetat, Ecclesiam Dei aedificat. Omnes. Volo autem omnes loqui linguis, magis autem prophetare. Hoc non prohibeo, illud hortor, hoc volo, illud malo. Nam major est qui prophetat. Major est, quia hoc donum petit, unde multi proficient, quia et hoc opus charitatis. Quam qui loquitur linguis. Quod illi maximum putabant. 68.0540D| Nisi forte ut interpretetur, et Ecclesia aedificationem accipiat. Si utrumque habeat, tunc aequabitur prophetanti. Nunc autem, fratres, si venero ad vos linguis loquens. Suo exemplo dehortatur eos illud pro magno quaerere, quod non prodest Ecclesiae. Quid vobis proderit. Erit vobis sola miratio, non profectus. Nisi vobis loquar aut in revelatione. Tunc vobis prodero, si interpreter, aut plana loquar, aut prophetias exponam, aut moralia doceam. Aut scientia. Id est, spiritalem sensum, hoc est discretionem, quid agere debeamus, et quomodo mores nostros corrigere. Scientiam possumus intelligere res gestas bene referre. Aut prophetia. Per allegoriam, prophetiam, id est anagogen, hoc est, cum ad invisibilia et ad 68.0541A| futura sermo transfertur, sicut est illud, quod de resurrectione mortuorum enuntiat. Prophetiam hoc loco maxime expositionem dicit. Aut in doctrina. Simplicem historicam narrationem. Tamen quae sine anima sunt vocem dantia, sive tibia, sive cithara, nisi distinctionem sonitus dederint. Cum haec inanimata nisi distinctionem habeant, suavia non erunt, et ut inania et superflua respuentur, quanto magis vos, quorum spiritalis suavitas non aures debet mulcere, sed mentem? Quomodo scietur id quod canitur aut quod citharizatur? Intelligetur. Etenim si incertam vocem det tuba, quis parabit se ad bellum? Ita et vos per linguam, nisi manifestam sermonem dederitis, quomodo scietur id quod dicitur? Vox tubae incerta fuerit; utrum solemnitatis, an belli sit, nemo discernit. 68.0541B| Ita ergo vester sermo intelligi debet, ut possit ad spiritale bellum Christi milites praeparare. Eritis enim in aera loquentes. Tam multa, ut puta genera linguarum sunt in hoc mundo. Etiamsi tam multa loquamini, ut genera sunt linguarum, quod proderit, cum omnia in aere solvantur et nulli proficiant? Et nihil sine voce est. Nihil sine voce linguarum. Si ergo nesciero virtutem vocis, ero ei cui loquor barbarus, et qui loquitur mihi barbarus. Omnis sermo qui non intelligitur, audienti barbarus est. Sic et vos, quoniam aemulatores estis spirituum. Quomodo de me dixi. Ad aedificationem Ecclesiae, quaerite ut abundetis. Quomodo spiritalia dona sectamini. Et ideo qui loquitur lingua, oret ut interpretetur. Oret ut interpretandi quoque gratiam mereatur, sive ita debet dicere, ut interpretetur. 68.0541C| Nam si dicam lingua, quod non intelligo, velut afflatus spiritu, in exstasi loquor. Nam si orem lingua, spiritus meus orat. Hoc loco spiritus sermo intelligendus est, qui nonnunquam mente alia cogitante precatur. Unde propheta: Cor meum dereliquit me. Mens autem mea sine fructu est. Quia non intelligo quod dicam per spiritum. Quid ergo est? orabo spiritu, orabo et mente: psallam spiritu, psallam et mente. Qui enim interpretatur, necesse est ut prius ipse intelligat quod aliis est dicturus. Caeterum si benedixeris spiritu. Benedicitur omne quod vere et secundum Deum dicitur. Quis supplet locum idiotae? Sanitatem scientiae in corde idiotae quis implet? Quomodo dicit, Amen, super tuam benedictionem? Cum quid dicas nescit, qui pro idiota, id est, ignaro respondit 68.0541D| Amen. Nam tu quidem bene gratias agis, sed alter non aedificatur. Quod benedixerit. Gratias ago Deo, quod omnium vestrum lingua loquor. Ne putetis me quoque hanc gratiam non habere, et vos ideo prohibere. Sed in Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam decem millia verborum in lingua. Sed malo per pauca ad profectum loqui, quam multa quae nulli proficiant. Quidam quaerunt, quare quinque verba: qui econtrario interrogandi sunt de decem millibus. Fratres, nolite pueri effici sensibus, sed malitia parvuli estote, sensibus autem perfecti estote. In lege scriptum est: Quoniam in aliis linguis, et labiis aliis loquar populo huic, et nec sic exaudient me, dicit Dominus. Simul ostendit neminem 68.0542A| nisi parvulum malitia sensu esse perfectum, quia in malevolam animam non intrabit sapientia. Malitia parvuli estote, non sensu; scire enim debetis quam diu linguae futurae sint, vel quare sunt datae. Itaque linguae in signum sunt non fidelibus, sed infidelibus. Ostenditur crescente fidei signa cessare, quae propter infideles sunt data. Prophetiae autem non infidelibus, sed fidelibus. Major est ergo et utilior quae fidelibus prodest, et quae semper est necessaria. Si ergo conveniat universa Ecclesia in unum, et omnes linguis loquantur. Hoc est, si fieri possit ut, quia toti hoc vultis, concederetur vobis. Intrant autem idiotae aut infideles. Nuper credentes, vel ignari, minus docti. Nonne dicent, quod insanitis? si autem omnes prophetant, intret autem quis infidelis, vel idiota, convincitur 68.0542B| ab omnibus, dijudicatur ab omnibus. Quomodo Judaei dixerunt: Hi musto pleni sunt. Occulta cordis ejus manifesta fiunt. Quando ejus conscientia per doctrinam pulsatur. Et ita cadens in faciem adorabit Deum, pronuntians quod vere Deus in vobis sit. Sicut Nabuchodonosor adoravit Danielem dicens: Deus vester vere ipse est Deus, postquam somnium suum et interpretationem ejus audivit. Quid ergo est, fratres? cum convenitis, unusquisque vestrum psalmum habet, doctrinam habet. Intellectum. Apocalypsin habet, linguam habet, interpretationem habet. Revelationem mysteriorum. Omnia ad aedificationem fiant. Nihil sit in vobis quod non aedificet alterutrum. Sive lingua quis loquitur secundum duos, aut ut multum tres. Κατὰ δύο, secundum Graecos. Et per partes, et unus interpretetur. 68.0542C| Sive ipsi duo per partes dicant, non simul, sive unus per partes interpretetur. Si autem non fuerit interpres, laceat in Ecclesia. Aut ipse, aut alius. Sibi autem loquatur, et Deo; prophetae duo aut tres dicant, et caeteri dijudicent. Sua conscientia et Dei teneat eum gratiam hanc habere. Quod si alii revelatum fuerit sedenti, prior taceat. Potestis enim omnes per singulos prophetare, ut omnes discant, et omnes exhortentur. Qui prior dixit, vel qui prior honore est. Et spiritus prophetarum prophetis subjecti sunt. Non enim est dissensionis Deus, sed pacis. Sive gratiae spiritus alteri prophetae consentit, sive spiritus humilitatis et charitatis debet esse in prophetis: quia non est Deus superbiae et dissensionis, qui in eis non habitat, sed pacis, quia eis nota sunt quae prophetant. Sicut in 68.0542D| omnibus ecclesiis sanctorum doceo. In omnibus ecclesiis sic est, ne novi aliquid me vobis imperare putetis. Mulieres in ecclesiis taceant. Quia contra ordinem est naturae vel legis, ut in conventu virorum feminae loquantur. Non enim permittitur eis loqui. Quomodo ergo alibi dicit, bene illas docere debere prudentiam, ut prudentiam et castitatem doceant; sed in sexu, simul et cum ostendit locum ubi taceant, alibi eas loqui permisit. Sed subditas esse, sicut et lex dixit. Quia et vir prior factus est, et Sara dominum vocabat Abraham. Si quid autem volunt discere, domi viros suos interrogent. Turpe est enim mulieri loqui in Ecclesia. An a vobis verbum Dei processit, aut in vos solos pervenit? Si quis videtur propheta esse, aut spiritalis, 68.0543A| cognoscat quae scribo vobis, quia Domini sunt mandata. Ne videretur eas etiam discere prohibuisse, ostendit eas domi debere discere, in Ecclesia autem omnes habere silentium. Notandum quod et viri tam docti debeant esse, ut uxores suas docere debeant, et de fidei veritate instruere. Si quis autem ignorat, ignorabitur. Itaque, fratres, aemulamini prophetare, et loqui linguis nolite prohibere: omnia autem honeste et secundum ordinem fiant in vobis. Cum ageret Apostolus ut omnia honeste et secundum ordinem fierent, ait: Si quis videtur prophetasse, aut spiritalis, cognoscat quae scribo vobis, quia Domini sunt mandata. Si quis autem ignorat, ignorabitur. Si quis videtur esse, et utique non est; nam qui est sine dubitatione cognoscit, nec admonitione et coercitione opus habet, 68.0543B| quia omnia judicat, et a nemine judicatur. Illi ergo seditiones et perturbationes in ecclesia faciebant, qui videbantur esse quod non erant: hos docet cognoscere Domini esse mandatum, quia non est seditionis Deus, sed pacis. Si quis autem ignorat, ignorabitur, id est improbabitur; non enim si ad scientiam referas, Deus ignorat eos, quibus dicturus est: Non novi vos, sed eorum improbatio hoc verbo insinuata est: Amen dico vobis, quia nescio vos. Et ideo debemus operam dare, ut cum charitate dono Dei simus instructi.
CAP. XV.
Notum autem vobis facio, fratres, Evangelium quod praedicavi vobis. Inter caetera quidam Corinthiorum etiam resurrectionem carnis ausi sunt denegare, quos redarguit Apostolus. Quod et accepistis. Ne non credentibus tantum praedicasse 68.0543C| videretur. In quo et statis. In cujus doctrina statis. Per quod et salvamini. Per quod et salvamini, si tamen fide credatis, et opere impleatis, aut quia et in praesenti de multis infirmitatibus salvantur. Qua ratione praedicaverim vobis, si tenetis, nisi frustra credidistis. Tradidi enim vobis in primis et accepi, quoniam Christus mortuus est pro peccatis nostris, secundum Scripturas: et quia sepultus est, et quia resurrexit tertia die secundum Scripturas. Capitulate ea quae eis praedicaverat, ad memoriam revocat. Et quia visus est Cephae. Non quod ei primum apparuerit, sed tertia apparitione ei se manifestaverit. Et post haec undecim. Ipsa resurrectionis die sero, quando aberat Thomas. Deinde visus est plusquam quingentis fratribus simul, ex quibus multi manent usque adhuc. Per quos 68.0543D| potestis, si vultis, scire quae dico. Quidam autem dormierunt. In Domino. Deinde visus est Jacobo; deinde apostolis omnibus. Novissime autem omnium tanquam abortivo. Abortivus dicitur, qui extra tempus nascitur, seu qui mortua matre vivus educitur. Abortivum se nominat, qui extra tempus dominicae praedicationis credidit. Visus est et mihi. Quando Damascum pergebat. Ego enim sum minimus apostolorum. Non labore, quia plus omnibus laboravi; sed ordine. Qui non sum dignus vocari apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. Tota ratio praedicationis nostrae haec est, ut resurrectionem credatis; hoc est enim praemium iis qui Christo deserviunt: alioquin superfluus est omnis labor jejuniorum, atque tribulationum, 68.0544A| quae in hac vita sive prospera, sive adversa cum infidelibus videantur esse communia; sicut nobis solent proponere quid ab illis amplius habeamus, et vere, si horum laborum praemium in vita alia non speramus, pejores illis sumus. Gratia autem Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit. Sed abundantius illis omnibus laboravi: non ego autem, sed gratia Dei mecum. Hoc est, gratia Dei me vivificavit, et refecit, et post haec cum Dei gratia laboravi, et in me vacua non fuit. Et quia dixerat: Abundantius illis omnibus laboravi, ne sibi aliquid videretur ascribere, continuo subjunxit: Non ego autem, sed gratia Dei mecum: quia Deus in nobis operatur, et ipse nos ut laboremus inspirat, et ipse adjuvat laborantes, ipse opus bonum consummat: quia ex ipso, et per 68.0544B| ipsum, et in ipso sunt omnia. Sicut et alibi dicit: Qui coepit in vobis opus bonum, ipse perficiet usque in diem Christi Jesu. Et ipse dicit: Sine me nihil potestis facere. Nam et beatus Hieronymus in Apologetico ad Pammachium, sic ponit testimonium istud: Non autem ego, sed gratia Dei, quae in me est. Sive enim ego, sive illi, sic praedicavimus, et sic credidistis. Si autem Christus praedicatur quod surrexit a mortuis, quomodo dicunt quidam in vobis, quoniam resurrectio mortuorum non est? Si autem resurrectio mortuorum non est, neque Christus resurrexit. Quod si Christus non resurrexit, inanis est praedicatio nostra, inanis est et fides vestra. Invenimur autem et falsi testes Dei: quoniam testimonium diximus adversus Deum, quod suscitaverit Christum, quem non suscitavit, 68.0544C| si mortui non resurgunt. Nam si mortui non resurgunt, neque Christus resurrexit: quod si Christus non resurrexit, vana est et fides vestra, adhuc enim estis in peccatis vestris. Ergo et qui dormierunt in Christo perierunt. Si in hac vita tantum in Christo sperantes sumus, miserabiliores sumus omnibus hominibus. Quoniam nec quemquam eorum gravavit, quibus Evangelium praedicabat, suum victum suis manibus transigebat: ubi magis impletum est quod ait: Plus omnibus illis laboravi; et adjungit: Non ego autem, sed gratia Dei mecum: ut hoc quoque appareat Dei gratiae deputandum, quod et animo et corpore poterat usque adeo plus illis omnibus laborare, ut neque cessaret ab Evangelio praedicando, neque tamen ex Evangelio sustentaret hanc vitam. Nunc 68.0544D| autem Christus resurrexit a mortuis. Quod jam probatum est. Primitiae dormientium. Si caput resurrexit, necesse est ut caetera quoque membra sequantur, quia primus in incorruptibilitate resurrexit. Quoniam quidem per hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum. Sicut per Adam mors intravit, quia ipse primus est mortuus, ita et per Christum resurrectio, quia ipse primus resurrexit: sicut ille forma morientium, ita et iste forma resurgentium. Et sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur. Quod moritur, hoc resurgit. Resurgere non dicitur, nisi quod cecidit. Nam neque anima mortalis est, quamvis peccato sit mortua: neque in ipsa sua substantia jacuit, quia incorporea. Sed corpus 68.0545A| alioquin surgere magis quam resurgere dicere potuit. Unusquisque autem in suo ordine. Temporis vel honoris. Primitiae Christus. Ut superius dixit: Primitiae dormientium. Deinde ii qui sunt Christi in adventu ejus. In adventu ejus non modo, sed in adventu ejus resurgent. Deinde finis. Cum omnium resurrectio, tunc erit finis mortis. Cum tradiderit. Calumniantur Ariani dicentes: Si tradit filius regnum patri, postquam tradiderit regnum, ipse regnare jam desinet. Quibus respondendum est: Si ideo filius non regnabit, quia regnum traditurus est patri, ergo nec pater regnat antequam ei tradatur a filio. Sin autem pater non tunc primum regnavit, quamvis tunc suscipiat, sic nec filius, quamvis tradat regnum, amittet. Iterum proponunt, quod subjectus erit patri: impios 68.0545B| illos esse, qui etiam modo negant illum in corpore suo patri esse subjectum. Subjectio vero non semper ad diminutionem pertinet. Nam spiritus prophetarum prophetis subjectus est, ut non sit Deus dissensionis, sed pacis. Regnum. Traditio autem regni noster profectus est, cum esse ex integro filii meruerimus in patris regnum, cum incorruptibiles factos electos suos ad contemplationem illam perduxerit, de qua B. Joannes dicit: Videbimus eum sicuti est. Tenendum primum est, quod hoc loco Apostolus non de Trinitate, sed de resurrectione agit, quam de Domini, id est, hominis assumpti exemplo confirmat. Regnum. Regnum Dei naturaliter quidem per omnia est, quae ipse constituit; sed tunc proprie regnare dicitur Deus, cum illi fuerint homines voluntate 68.0545C| subjecti, sicut regno diaboli se sponte subjecere. Deo et Patri. Deo secundum humanitatem, Patri secundum divinitatem: et ideo ait Deo et Patri. Cum evacuaverit omnem. Evacuans peccatis evacuabitur regnum eorum a nobis. Principatum. Quia sequebamur illos, faciendo voluntatem eorum. Et potestatem. Quia dominabantur nobis. Et virtutem. Quia vincebant sibi inimici. Oportet autem illum regnare. Regnare pro judicare posuit. Donec ponat omnes inimicos sub pedibus ejus. Quando alii erunt voluntate, alii necessitate subjecti. Novissima autem inimica destruetur. Non erit enim aliud quod destruatur postea, cum mortale hoc induerit immortalitatem. Mors. In Apocalypsi peccatum et mors appellatur quia auctor est mortis. Omnia enim subjecit sub 68.0545D| pedibus ejus. David hoc de homine dicit. Cum autem dicat, omnia subjecta sunt ei. Propter calumniam. Sine dubio praeter eum qui subjecit ei omnia. Deum, qui erat in ipso mundo reconcilians sibi. Vel certe patrem intellige, qui nullam conditionem assumpsit, qua debeat esse subjectus. Cum autem subjecta fuerint illi omnia. Quando et boni et mali subjecti erunt. Tum ipse filius subjectus erit illi, qui sibi subjecit omnia. De subjectione quidam dicunt, sicut in esurientibus esurit, vel pascitur in subjectis suis: hoc est, in corpore suo ipse subjicitur, aut quod ipsa humana natura in gratiarum actione debeat esse subjecta illi divinitati quae jam secum unum faciendo ei omnia subjecerit. Aliter: In judicio necesse est eum iterum in forma 68.0546A| humilitatis apparere: post judicium vero jam ita est subjectus, id est, connexus vel perunitus homo Deo, ut non jam appareat nisi divinitas, sicut ejus sermo declarat: Ut sit Deus omnia in omnibus. Subauditur temporibus: vel certe quia modo nondum, quia adhuc corpori ejus resistitur, dum non ea quae volumus facimus, quia caro adhuc concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem. Ut sit Deus omnibus. Totus in omnibus dominator: nunc adhuc non est omnia in omnibus, quia singuli sancti diversas virtutes ejus in se habent. Tunc autem universa unus habebit, et erit ipse omnia in omnibus. Item quid sanctus Augustinus episcopus senserit (Augustinus, in libro de Diversis quaestionib., quaestion. 66), videamus: Tunc et ipse filius subjectus erit ei qui illi subjecit omnia, 68.0546B| ut sit Deus omnia in omnibus. Recte quaeritur hoc loco, utrum secundum personarum proprietates, an secundum hominis susceptionem Apostolus dixerit. Solent circumstantia Scripturae illuminare sententiam, cum ea quae circa Scripturam sunt praesentem quaestionem contingentia diligenti discussione tractantur. Invenimus itaque ita ventum esse ad hunc locum, ut supra diceret: Nunc autem Christus resurrexit a mortuis, primitiae dormientium; agebat enim de resurrectione mortuorum, quod in Domino secundum susceptionem hominis factum est. Manifestum est ergo hoc secundum susceptionem hominis dictum. Sed alia in hoc capitulo solet quaestio oboriri. Primo quid dictum est, Cum tradiderit regnum Deo et Patri, quasi nunc non teneat regnum Pater; deinde quid 68.0546C| dictum est, Oportet enim illum regnare, donec ponat omnes inimicos suos sub pedibus suis: quasi postea non sit regnaturus, et ad hoc valeat quod supra dictum est: Deinde finis; quod haeretici sacrilega opinione sic accipiunt, quasi finem dixerit, consummationem regni ejus: cum in Evangelio scriptum sit: Et regni ejus non erit finis. Postremo quod dictum est: Cum autem ei omnia subjecta fuerint, tunc et ipse Filius subjectus erit illi, qui sibi subjecit omnia, sic volunt intelligi, quasi nunc aut aliquid Filio non sit subjectum, aut Patri non sit ipse subjectus. Genere igitur locutionis solvitur quaestio: sic enim plerumque Scriptura loquitur, ut quod semper est, tunc fieri dicatur in aliquo, cum ab eo cognosci coeperit. Ita enim dicimus in oratione dominica: Sanctificetur nomen tuum, 68.0546D| non quasi aliquando sanctum non sit. Ergo sicut sanctificetur est, sanctum esse innotescat, ita quoque cum tradiderit regnum Deo et Patri, id est, cum Patrem regnare monstraverit, ut per speciem manifestationemque clarescat, quod nunc a fidelibus creditur, et ab infidelibus non putatur. Evacuabit autem omnem principatum, et potestatem, manifestando utique regnum Patris: ut omnibus notum sit, nullum principum et potestatum, sive coelestium, sive terrestrium, per se habuisse aliquid principatus et potestatis: sed ab illo, ex quo sunt omnia, non solum ut sint, verum etiam ut ordinata sint. In illa enim manifestatione nulli spes aliqua remanebit in quoquam principe, aut in quoquam homine: quod etiam nunc 68.0547A| prophetice canitur: Bonum est sperare in Domino, quam sperare in homine. Bonum est sperare in Domino, quam sperare in principibus: ut ista meditatione anima jam in regnum Patris assurgat, nec cujusquam potestatem praeter illum magnifaciens, nec sua sibi ipsa perniciosissime blandiens. Tradit ergo regnum Deo et Patri, cum per illum per speciem cognoscitur Pater. Regnum enim ejus sunt, in quibus nunc regnat per fidem. Aliter enim dicitur regnum Christi secundum potestatem divinitatis, quod ei cuncta creatura subjecta est: et aliter regnum ejus dicitur Ecclesia, secundum proprietatem fidei quae in illo est, secundum quod orat qui dicit: Posside nos. Neque enim non ipse possidet omnia, secundum quod dicitur etiam illud: Cum servi essetis peccati, liberi 68.0547B| eratis justitiae. Evacuabit ergo omnem principatum, et omnem potestatem, et virtutem, ut nulli Patrem intuenti per Filium opus sit aut libeat in cujusquam creaturae, vel in sua conquiescere potestate. Oportet enim eum regnare donec ponat omnes inimicos suos sub pedibus suis: id est, oportet regnum ejus intantum manifestari, donec omnes inimici ejus ipsi eum regnare fateantur. Hoc non intelligitur, sub pedibus ejus futuros inimicos. Quod si de justis acceperimus, ideo dictum est inimicos, quia ex injustis justificantur, et ei credendo subduntur. De injustis autem qui ad justorum beatitudinem futuram non pertinent, sic accipiendum est, quoniam et ipsi eum regnare ipsa regni ejus manifestatione confusi fatebuntur. Ergo oportet eum regnare, donec ponat omnes inimicos 68.0547C| suos sub pedibus suis: non ita dictum est, quasi, cum posuerit inimicos suos sub pedibus suis, non sit postea regnaturus: sed oportet eum regnare, donec ponat omnes inimicos suos sub pedibus suis. Oportet eum, inquit, ad tantam evidentiam suum regnum perducere, donec inimici ejus nullo modo audeant negare quod regnat. Interdum, donec, verbum sacra eloquia pro conjunctione sumunt, qua et vel ut inindicari potest. Nam scriptum: Donec peperit filium suum, id est, et peperit filium suum. Scriptum est etiam: Oculi nostri ad Dominum Deum nostrum, donec misereatur nostri: id est, ut misereatur nostri. Nec ideo tamen, cum misertus nostri fuerit, oculos ab eo debemus avertere. Intantum est enim beatitudo nostra, inquantum ejus contemplatione perfruimur. 68.0547D| Sic ergo et hoc dictum est: Oculorum nostrorum intentio ad Dominum non porrigitur, nisi usque ad impetrationem misericordiae ipsius: non ut postea inde avertatur, sed ut nihil inde amplius requirat. Donec ergo pro eo positum est, ut non amplius intelligat. Quo enim amplius, id est, usque ad quam majorem manifestationem manifestabitur regnum Christi, nisi quousque omnes inimici eum regnare fateantur? Aliud est ergo, non amplius manifestari, aliud amplius non permanere. Non amplius manifestari est non fieri manifestius; non amplius permanere, non fieri perseverantius. Quando autem manifestius erit regnum Christi quam cum omnibus claruerit inimicis? Novissime inimica destruetur mors: non enim erit aliud quod 68.0548A| destruatur, posteaquam mortale hoc induerit immortalitatem. Omnia enim subjecit sub pedibus ejus: hoc est, ut etiam mortem destruat. Cum autem dixerit, quia omnia subjecta sunt, dixerit hoc utique propheta in Psalmis: manifestum, quia praeter eum qui subjecit illi omnia, Patrem vult intelligi omnia Filio subjecisse: sicut multis locis idem Dominus in Evangelio commendat et praedicat, non solum propter formam servi, sed etiam propter principium, de quo est, et de quo aequalis est ei de quo est. Amat enim ad unum principium referre omnia, tanquam imago ejus: sed in quo inhabitat omnis plenitudo divinitatis. Cum autem ei omnia subjecta fuerint, tunc et ipse Filius subjectus erit ei, qui illi subjecit omnia: non quasi modo non ita sit, sed tunc manifestum erit, secundum 68.0548B| locutionem superius tractatam. Ut sit Deus omnia in omnibus. Ipse est finis quem supra commemoravit, cum totum primo breviter vellet concludere, deinde quasi membratim explicare et exponere. Loquebatur enim de resurrectione, ubi ait: Initium Christus, deinde ii qui sunt Christi in praesentia ejus, deinde finis. Ipse scilicet finis est, ut sit Deus omnia in omnibus. Aliter enim dicitur finis qui pertinet ad consummationem, aliter qui pertinet ad consumptionem. Aliter enim tunica finitur texendo, aliter cibus comedendo. Deus autem omnia in omnibus dicitur, ut nemo eorum, qui ei cohaerent, amet adversus eum suam propriam voluntatem: manifestumque sit omnibus, quod idem Apostolus alio loco dicit: Quid autem habes, quod non accepisti? Sunt item 68.0548C| qui sic intelligant hunc locum: Oportet eum regnare donec ponat omnes inimicos suos sub pedibus suis; ut sub alia significatione positum hic dicant regnare, non sub ea qua positum est regnum, de quo ait: Cum tradiderit regnum Deo et Patri; ut illud sic appellaverit regnum, quo universam Deus creaturam regit: hoc autem sic appellaverit regnare, ut intelligatur tanquam adversus hostem exercitum ducere, vel defendere civitatem; ut ideo dixerit: Oportet eum regnare, donec ponat omnes inimicos suos sub pedibus suis, quia talis regni, quale habent principes armatorum, nulla erit causa, hoste ita subjecto, ut bellare non possit. Nam utique dictum est in Evangelio: Et regni ejus non erit finis, secundum quod regnat in aeternum: secundum autem quod adversus 68.0548D| diabolum sub eo militatur, tandiu erit utique ista utilitia, donec ponat omnes inimicos suos sub pedibus suis: postea vero non erit, cum pace perpetua perfruemur. Haec autem ita dicta sunt, ut noverimus diligentius etiam illud considerari oportere, secundum quid regnet nunc Dominus: id est secundum dispensationem sacramenti sui per incarnationem atque passionem. Nam secundum id quod Verbum Dei est, tam sine fine, quam sine initio, quam sine intermissione est regnum ejus. Secundum id autem quod Verbum caro factum est, coepit regnare in credentibus per fidem incarnationis suae. Unde est etiam illud, Dominus regnavit a ligno. Hinc autem evacuavit omnem principatum, et omnem potestatem, et 68.0549A| virtutem, dum non per claritatem ejus, sed per humilitatem servi fiunt credentes in eum. Hoc est absconditum a sapientibus et prudentibus, et revelatum parvulis, quoniam placuit Deo per stultitiam praedicationis salvos facere credentes: neque quidquam inter parvulos scire se dicit Apostolus, nisi Christum Jesum, et hunc crucifixum. Qua praedicatione tandiu opus est, donec ponantur omnes inimici sub pedibus ejus: id est, ipsi humilitati ejus, quam pedum nomine significari arbitror, cedat atque subdatur omnis superbia saecularis, sicut ex maxima parte jam factum, et quotidie fieri videmus. Sed quo fine ista fiunt? ut tradatur regnum Deo et Patri: id est, ut nutritos fide incarnationis suae perducat ad speciem, qua aequalis est Patri: jam eis, qui crediderant, 68.0549B| loquebatur, cum diceret: Si manseritis in verbo meo, vere discipuli mei estis, et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. Regnum enim tradit Patri, cum per id regnabit in contemplantibus veritatem, qua aequalis est Patri: et per se unigenitum per speciem faciet videri Patrem. Nunc enim per hoc regnat in credentibus, quod semetipsum exinanivit, formam servi accipiens. Tunc autem tradet regnum Deo et Patri, cum evacuaverit omnem principatum, et potestatem, et virtutem. Unde evacuabit, nisi humilitate, et patientia, et infirmitate? Quis enim principatus non evacuetur, cum Filius Dei propterea regnat in credentibus, quia eum principes saeculi judicarunt? Quae potestas non evacuatur, cum ipse, per quem facta sunt omnia, 68.0549C| propterea regnat in credentibus, quia ita subjectus fuit potestatibus, ut diceret homini: Non haberes in me potestatem, nisi data tibi esset desuper? Quae virtus non evacuatur, cum ipse, per quem coeli solidati sunt, ideo regnat in credentibus, quia usque ad crucem mortemque infirmatus est? Hoc autem modo Filius proprie in fide credentium. Non enim Pater dici aut credi potest, vel incarnatus, vel judicatus crucifixus: per speciem autem qua aequatis est Patri, cum Patre regnat in contemplantibus veritatem. Quod autem tradet regnum Deo et Patri, a fide incarnationis suae ad speciem deitatis perducens eos qui sibi nunc credunt, non ipse amittet, sed uterque se unum ad fruendum contemplantibus praebet. Tandiu autem 68.0549D| opus est, ut in hominibus, nondum valentibus aequalitatem Patris et Filii perspicua mentis luce contueri, per hoc regnet Christus, quod tales capere possunt, et quod proprie ipse suscepit, id est incarnationis humilitatem, donec ponat inimicos omnes sub pedibus suis, id est, donec omnis superbia saecularis incarnationis ejus humilitati subdatur. Sane quod dictum est: Tunc et ipse Filius subjectus erit ei qui illi subjecit omnia, quamvis secundum susceptionem hominis dicatur, quia inde quaestio nata est, cum ageret de resurrectione mortuorum, tamen recte quaeritur utrum secundum ipsum tantum sit dictum, quod est caput Ecclesiae, an secundum universum Christum, annumerato corpore ejus, et membris. Cum enim ait ad Galatas: Non dicit, et seminibus 68.0550A| tanquam in multis, sed tanquam in uno, et semini tuo, quod est Christus, ne ipsum solum hoc loco intelligeremus Christum, qui de Maria virgine natus est, postea dicit: Omnes enim vos unum estis in Christo Jesu. Si autem vos Christi, ergo Abrahae semen estis. Ad Corinthios, cum de charitate diceret de membris corporis similitudinem ducens: Sicut enim corpus unum est, inquit, et membra habet multa, omnia autem membra corporis cum sint multa, unum est corpus, ita et Christus; non dixit, ita et Christi, sed ita et Christus, ostendens Christum recte appellari etiam universum, hoc est, caput cum corpore suo, quod est Ecclesia. Et multis Scripturarum locis invenimus Christum etiam hoc modo appellari, ut cum omnibus suis membris intelligatur 68.0550B| quibus dictum est: Vos estis corpus Christi et membra. Non ergo absurde sic intelligimus; Tunc et ipse filius subjectus erit ei qui illi subjecit omnia; ut Filium non solum caput Ecclesiae, sed omnes cum eo sanctos intelligamus, qui sunt unum in Christo, unum semen Abrahae. Subjectum autem secundum contemplationem sempiternae veritatis, ad obtinendam beatitudinem, nullo motu animi, nulla parte corporis resistente, vi in illa vita nemine amante propriam potestatem, sed Deus omnia in omnibus.
Alioquin. Caeterum. Quid facient qui baptizantur pro mortuis? Si omnino mortui non resurgunt, utquid et baptizantur pro illis? Quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus. Omnes enim qui baptizamur, sic baptizamur ut jam pro 68.0550C| mortuis simus. Quid ergo prodest nos huic mundo mori, si hunc laborem vita non sequitur aeterna? Utquid et nos periclitamur omni hora? Quotidie morior propter vestram gloriam, fratres. Si nihil esset in futuro, non eramus tam stulti ut talia pro aliis pateremur. Quam habeo in Christo Jesu Domino nostro. Ego habeo mercedem laboris, etiamsi vos proficere non velitis. Si secundum hominem ad bestias pugnavi Ephesi, quid mihi prodest si mortui non resurgunt? Si nihil speratis me remunerationis accipere a Deo, ergo gratis pugnavi, forte ut hominibus placerem. Et aliter per allegoriam bestiae intelliguntur adversariae potestates. Sicut in Psalmo: Ne tradas bestiis confitentem tibi. Et multa dicuntur in Epistolis, quae in Actibus non habentur, et multa in Actibus, quae 68.0550D| in Epistolis non dicuntur. Manducemus et bibamus, cras enim moriemur. Propheta Isaias increpat gulae deditos desperatione futurorum, cujus blasphemiae crimen negat eis dimitti, quoadusque moriantur. Nolite seduci. Ab his qui talia agunt. Corrumpunt mores bonos colloquia prava. Ne dicerent: Seduci ergo nos posse existimas? occurrens sensui illorum: Non, inquit, de vobis timeo, sed de illorum tergiversatione formido. Econtrario redintegrant mores malos colloquia bona. Evigilate. Sobrii estote. Justi. Probat resurrectionem non credere eos qui se gulae et voluptatibus tradiderunt. Et nolite peccare. Ignorantiam enim Dei quidam habent. Ille justus est qui non peccat, id est, capitale peccatum, aut si subito praevenitur, 68.0551A| poenitentiam agendo delet, quia se credit in judicio rationem esse redditurum. Nam qui resurrectionem non credit, desperans omnia infanda committit. Multi solent proponere utrum debilia corpora, ita ut sunt defuncta, resurgant. Quibus respondendum est, quod in resurrectionem non indebilitatis vitium, sed natura reparetur. Nunquam enim tam debile est corpus quam cum latet in pulvere. Qui ergo creditur totum reddere, cur ex parte reparare dubitetur? cur oculos non reddat qui totum restituet corpus? Ad reverentiam vobis loquor. Sed dicet aliquis: Quomodo resurgent mortui? quali autem corpore venient? Ignorant potentiam Dei, qui eum putant mortuos suscitare non posse, divinitatem ex sua imbecillitate metientes, ut erubescatis vos talibus sermonibus 68.0551B| tanquam parvulos erudire. Insipiens, tu quod seminas non vivificatur, nisi prius moriatur. Insipiens, qui etiam naturalibus rebus edoceri debueras, de resurrectione non dubitare. Adhuc repromissionibus divinis existis incredulus? ex tui operis consuetudine considerare debuisti quod dicimus. Et quod seminas, non corpus quod futurum est seminas, sed nudum granum: ut puta tritici, aut alicujus caeterorum. Deus autem dat illi corpus sicut vult. Sicut de grano resurgit fecundior cum granis arista, et corpus corruptile in gloriae resurget augmentum. Et unicuique seminum proprium corpus. Unde B. Job: Et in carne mea videbo Deum. Non omnis caro eadem caro. Attende, quia proprium dixit corpus, non alienum. Sed alia hominum, alia pecorum, alia caro volucrum, alia autem 68.0551C| piscium. Similiter et de aquis intellige, quae tantam diversitatem volucrum et piscium ediderunt. Et corpora coelestia, et corpora terrestria. Quia talia fecit corpora elementorum, cur non reficiat exiguum corpus humanum? Sed alia quidem coelestium gloria, alia autem terrestriam. Alia claritas lunae, alia claritas stellarum. Omnis comparationis diversitas ad hoc facit, ut credas unum facile reddere posse, qui tanta fecit ex nihilo. Stella enim a stella differt in claritate: sic et resurrectio mortuorum. Stellarum diversitatem justorum comparat differentiae, quos virtutes, non peccata facient esse diversos. Nam peccatorum diversitas in coelo non erit, sed in poena. Seminatur in corruptione, surget in incorruptionem. Ut ne febres, nec caetera patiatur. Seminatur in ignobilitate. Quid 68.0551D| tam ignobile quam mortuum corpus? Surget in gloria. Surget in gloriam splendoris, sicut sol. Seminatur in infirmitate. Imbecillitatis humanae. Surget in virtute. In virtute aeternitatis angelicae. Seminatur corpus animale, surget corpus spiritale. Hic quidem animale corpus, quia non semper Spiritum sanctum habemus: tunc vero semper erit in nobis. Si est corpus animale, est et spiritale. Quod possit ire obviam Christo. Sicut scriptum est: Factus est primus homo Adam in animam viventem. Hoc testimonium ex lege. Novissimus Adam in Spiritum vivificantem. Cur homo secundus, vel Adam novissimus post tot homines dicitur? Primus Adam habetur quisquis vestigia ejus imitatur: postremus ille est qui Domini vestigia sequitur. Novissimus 68.0552A| ex primo ex eo dicitur Dominus, quod usque ad ipsum mors ab ipso primo inventa descendit, quod usque ad crucem lapsus primus hominis potestatem habuit, et ideo morti primus novissimus saluti: ille primus vivens, iste vivificans. Sed non prius quod spiritale est, sed quod carnale est, deinde quod spiritale est. Primus homo de terra terrenus. Notandum, quod cum duos Adam dicit, ejusdem naturae utrosque demonstrat, quia sicut ille sine genere, ita iste sine semine. Secundus homo de coelo coelestis. Hac ratione Christus homo de coelo, quia in baptismo Joannis non aqua, sed gratia de coelo descendit. Et quia sine peccato carnem assumpsit, et Deus ex Virgine nasci dignatus est. Qualis terrenus, tales et terreni, et qualis coelestis, tales et coelestes. Sic intellige Christum coelestem, quia omnino 68.0552B| sine peccato, non quia de coelo carnem attulerit. Igitur sicut portavimus imaginem terreni. Peccator imaginem Adam portat, justus vero Christi. Portemus et imaginem coelestis, veterem hominem ante baptismum, novum post baptismum. Hoc autem dico, fratres, quia caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt; neque corruptio incorruptelam possidebit. Frequenter Scriptura opera carnis nominat pro substantia, sicut ibi: Vos autem in carne non estis, sed in spiritu. Aliter: Caro, sicut nunc est, regnum Dei non possidebit, nisi immortalitate vestita. Ecce mysterium vobis dico. Obscurum significat nominando mysterium. Omnes quidem resurgemus. Omnes resurgemus, qui mortui inveniemur, Christo veniente. Sed non omnes immutabimur. Qui in corpore fuerint reperti, 68.0552C| quia sancti assumentur, peccatores vero aeterno incendio relinquentur. Nam qui vivi inventi fuerint peccatores, combusti primo ignibus, tunc resurgent ii peccatores, qui in adventum Domini vivi invenientur. Sed non omnes immutabimur. Quia justi ad gloriam, peccatores resurgent ad poenam. In momento, in ictu oculi. Brevitatem vult significare momenti, In novissima tuba. Quidam duas tubas, duos Christi adventus intelligunt. Canet enim tuba, et mortui resurgent. Primo resurgent mortui, et sic immutabuntur sancti, ut hoc dicatur novissima tuba. Incorrupti. Ut semper durent in poena. Et nos immutabimur. Oportet enim corruptibile hoc induere incorruptionem, et mortale hoc induere immortalitatem. Cum autem corruptum hoc induerit incorruptionem, et mortale hoc induerit immortalitatem. 68.0552D| Est quod induet et est quod induitur. Tunc fiet sermo qui scriptus est: Absorpta est mors in victoria. Evacuatis causis mortis. Ubi est, mors, victoria tua? ubi est, mors, stimulus tuus? Ubi est, mors, contentio tua? Quae contentio, nisi quia modo caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem? Ista pugna, ista contentio: sed ex persona justorum loquitur insultantium morti. Stimulus autem mortis peccatum est. Sagitta mortis peccatum, per quod animae jugulantur. Virtus vero peccati lex. Fortius fit per scientiam peccatum. Cur virtus peccati lex, si lex bona est? Quia peccatum per bonum operatum est mortem, ut fiat supra modum, hoc est, majores vires ex praevaricatione accipiat. 68.0553A| Deo autem gratias, qui dedit nobis victoriam per Dominum nostrum Jesum Christum. Victoriam illius peccati in quo lex infirmabatur, per carnalem nostram voluptatem quam Christus cruce sua destruxit. Itaque, fratres mei dilecti. Reddita ratione resurrectionis, de qua haesitabant, hortatur eos in Dei opere permanere, jam certus de retributione futura. Stabiles estote et immobiles, abundantes in opere Domini semper. Nemo vos de hoc gradu spei moveat ultra. Scientes quod labor vester non est inanis in Domino. Hoc est, non sine causa laboratis.
CAP. XVI.
De collectis autem quae fiunt in sanctos, sicut ordinavi ecclesiis Galatiae, ita et vos facite. De sumptibus dicit qui per singulas ecclesias collecti Hierosolymam sanctis pauperibus mittebantur. Per 68.0553B| unam sabbati unusquisque vestrum. Una sabbati, dominica dies est, sicut in Evangelio scriptum est Dominum una sabbati resurrexisse. Apud se seponat, recondens quod ei bene placuerit: ut non cum venero tunc collectae fiant. Cum autem praesens fuero, quos probaveritis per epistolas, hos mittam perferre gratiam vestram in Hierusalem. Ut paulatim reponentes non una hora gravari se putent, ut hilares sint datores qui diligantur a Deo. Quod si dignum fuerit, ut et ego eam, mecum ibunt. Si talis fuerit oblatio vestra, ut per me digne possit offerri. Veniam autem ad vos cum Macedoniam pertransiero. Nam Macedoniam pertransibo. Apud vos autem forsitan manebo, vel etiam hiemabo, ut vos me deducatis quocunque iero. Nolo autem vos modo in transitu videre. Quia se habent Macedones, 68.0553C| ut non sit necesse apud eos diutius demorari. Apud vos autem necesse est ut maneam vel hiemem: multa enim sunt quae corrigantur in vobis; nam et medicus ibi moram habet, ubi plures aegrotant. Spero enim me aliquantum temporis manere apud vos, si Dominus permiserit. Permanebo autem Ephesi usque ad Pentecosten. Ostium enim mihi apertum est magnum et evidens, et adversarii multi. Si autem venerit Timotheus, videte ut sine timore sit apud vos; opus enim Domini operatur sicut et ego. Ne quis ergo illum spernat. Deducite autem illum in pace, ut veniat ad me: exspecto enim illum cum fratribus. De Apollo autem fratre, multum rogavi eum ut veniret ad vos cum fratribus: et utique non fuit voluntas ejus ut nunc 68.0554A| veniret. Veniet autem cum ei vacuum fuerit. Vigilate, state in fide, viriliter agite, et confortamini. Omnia vestra in charitate fiant. Ideo ibi permanebo, quia cum mihi evidens nata sit opportunitas praedicandi, et plurimi sint qui resistant, plurimis autem Deus ostium cordis aperuit, et multi non credentes restiterunt. Obsecro autem vos, fratres: nostis domum Stephanae et Fortunati, quoniam sunt primitiae Achaiae. Vel fide primitiae, vel honore. Et in ministerio sanctorum ordinaverunt seipsos. Ad docendos sanctos vel necessaria eisdem ministranda. Ut et vos subditi sitis ejusmodi, et omni cooperanti, et laboranti. Qui nobiscum vel illis cooperantur in Evangelio Christi. Gaudebo autem in praesentia Stephanae, et Fortunati, et Achaici. Qui praesentes sunt apud vos. Quoniam 68.0554B| id quod vobis deerat. In scientia. Ipsi suppleverunt. Per doctrinam, vel exemplo. Refecerunt enim et meum spiritum et vestrum. Meum spiritum gaudio de vestro profectu, vestrum vero de instructione doctrinae. Cognoscite ergo qui hujusmodi sunt. Salutant vos Ecclesiae Asiae. Salutant vos in Domino semper multum Aquila et Prisca [Vulg. Priscilla]. Sicut alibi: Cognoscite eos qui ita ambulant sicut habetis formam nostram. Hic cognoscite pro honorate, agnoscentes eorum laborem. Cum domestica sua Ecclesia. Domestica congregatio fraternitatis Ecclesia dicitur. Salutant vos fratres omnes, apud quos etiam hospitor. Salutate invicem in osculo sancto. Non ficto, sicut Judas. Salutatio mea manu Pauli. Si quis non amat Dominum Jesum Christum, sit anathema, maranatha. Quomodo illis qui eum 68.0554C| amant redemptio venturus est Christus, ita his qui eum non amant, anathema illis venit: id est, ut illos abominetur et perdat. Gratia Domini Jesu Christi vobiscum. Subscriptio est: hoc est, sit vobiscum gratia semper, sine cujus auxilio subsistere non potestis, nec aliquid boni facere. Charitas mea cum omnibus vobis in Christo Jesu. Non saeculari charitate, ut quomodo vos ego diligo, ita vos alterutrum diligatis in Christo qui dixit: In hoc cognoscetur vos discipulos meos esse, si invicem diligatis. Amen. Confirmatio benedictionis est, amen. Sicut ipse superius dicit: Quomodo dicit amen super tuam benedictionem.
AD CORINTHIOS EPISTOLA SECUNDA. ARGUMENTUM. 68.0553D|
Post actam poenitentiam consolatoriam scribit eis a Troade, et collaudans eos hortatur ad meliora.
CAPUT PRIMUM.
Paulus Apostolus Jesu Christi. Quaeritur cur in omnibus Epistolis, contra usum scribendi, primo suum nomen ponat, et sic eorum quibus scribit; sed hoc auctoritatis est apostolicae et ordinis, quia minoribus se scribit, sicut solent judices ad eos quos regunt praecepta dirigere. Per voluntatem Dei. Sicut ad Galatas dicit: Non ab hominibus, neque per hominem; simul ut ostenderet non sine voluntate Patris 68.0554D| se missum: Dei autem voluntatem justam et rationabilem esse nullus ignorat. Et Timotheus frater. Non dixit Paulus et Timotheus, quia non ambo apostoli. Ad Philippenses vero, ubi auctoritas non tantum erat necessaria, sic incipit: Paulus et Timotheus servi Jesu Christi: quia ambo sunt servi. Ecclesiae Dei quae est Corinthi. Erat enim ibi Ecclesia, et non Dei. Cum sanctis omnibus qui sunt in universa Achaia. Possunt sancti hic accipi, non solum baptizati, sed et sacerdotes Dei, sicut in prima: Cum omnibus qui invocant nomen Domini. Et ad Philippenses: Cum episcopis 68.0555A| et diaconis; ideo autem postea posuit sacerdotes, ne parum intelligentibus eos in Ecclesia non comprehendisse videretur. Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. Sicut nos solemus initio epistolarum precari salutem, pro hoc Apostolus semper gratiam ponit. Benedictus Deus, et Pater Domini nostri Jesu Christi. Gratias agit Deo quod consolationem ideo accipiunt, ut ipsi alios consolentur. Pater misericordiarum. Quia ex ipso est omnis misericordia. Et Deus totius consolationis. Totius consolationis, quia perfecte consolatur, nec minor est tribulatione consolatio. Quia consolatur nos in omni tribulatione nostra. Non in aliquibus. Ut possimus et ipsi consolari eos qui in omni pressura sunt. Propterea nos liberat, ut ipsi possimus alios consolari, 68.0555B| ac sic formam nobis dat alios consolandi. Per exhortationem qua exhortamur et ipsi a Deo. Et per exhortationem qua ipsi a Deo consolamur, agnoscimus quod Deus neminem derelinquat, et multo magis in futuro remuneret, etiam quos in praesenti non deserit. Quoniam sicut abundant passiones Christi in nobis. Passiones pro nomine Christi. Ita et per Christum abundat consolatio nostra. Sicut Petrus est de carcere liberatus, et Paulus visione Domini, et voce confirmatus in templo. Sive autem tribulamur pro vestra exhortatione et salute, sive consolamur pro vestra consolatione. Quia vos exhortamur ad salutem, sive ut vobis exemplum tolerantia praebeamus. Sive exhortamur pro vestra exhortatione, quae operatur tolerantiam earumdem passionum, quas et nos patimur. 68.0555C| Propterea nos liberamur, ut ipsi reconfirmemini, non vos debere pertimescere passiones: sive ut hortemur patienter haec ferre, quae praesentem et futuram habent consolationem. Ut spes nostra firma sit pro vobis, scientes quoniam sicut socii passionum estis, sic eritis et consolationis. Quia certi sumus. Non enim volumus ignorare vos, fratres, de tribulatione nostra, quae facta est in Asia. Suas narrat passiones, ut illi cognoscant se parva pati, maxime cum illi talia sint perpessi, qui vice Christi fuerant destinati: comparatione magistri erubescant discipuli suam dolere injuriam, cum magistrum majora pertulisse cognoverint. Quoniam supra modum gravati sumus supra virtutem. Pressura tribulationum. Ita ut taederet nos etiam vivere. Ita ut mori cuperemus. Sed ipsi in nobis 68.0555D| ipsis responsum mortis habuimus. Ipsa mors nos docuit omne humanum auxilium defecisse, et ab illo solo sperandum esse remedium, cui etiam mortuos suscitare possibile est. Ut non simus fidentes in nobis. Sive etiam desperemus de vita. Facit locus iste contra eos qui catholici sunt, et suis aliquid meritis tribuere praesumunt. Sed in Deo, qui suscitat mortuos, qui de tantis periculis eripuit nos, et eruit. Non in nostra vel prudentia, vel cautela, neque in virtutibus nostris, quia maledictus qui ponit fiduciam carnem brachii sui. In quem speramus, quoniam adhuc et eripiet. Praescit se adhuc passurum, qui sperat se liberandum. Adjuvantibus et vobis. Sicut et Petrus de carcere liberatus est orationibus Ecclesiae: 68.0556A| simul notandum quod nisi laborans non dicitur adjuvari. In oratione pro nobis. Multum valet oratio omnis Ecclesiae. Ut ex multorum personis ejus quae in nobis est donationis per multos gratiae agantur pro nobis. Ut ex multarum conventu personarum, videlicet infantium, juvenum, senum, pro eo quod vobis donati sumus, Domino gratiae referantur. Nam gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae, quod in simplicitate et sinceritate Dei. Ideo glorior in tribulationibus, quia conscientia mea non reprehendit me lucri vel gloriae causa praedicare, sed in simplicitate vestram salutem requirere. Et non in sapientia carnali, sed in gratia Dei conversati sumus in mundo. Non subdole docentes, sicut est sapientia carnalis, quae mercede distrahitur, sed gratis, sicut 68.0556B| a Deo accepimus, vel Dei causa praedicavimus. Abundantius autem ad vos. A quibus nec victum qui nobis jure debebatur, accepimus. Non enim alia scribimus vobis. Non erubesco, quia etiam vos scitis certum esse quod dico. Quam quae legistis et cognoscitis. Haec legentes in epistola, quae cognoscatis in conscientia. Spero autem quod usque in finem cognoscetis. Non mutabo propositum meum. Sicut et cognovistis nos ex parte. Quia nondum est finis: cum autem venerit finis, tunc ex integro cognoscetis. Quia gloria vestra sumus, sicut et vos nostra. Sic est gloria discipulis de bono doctore, quomodo et magister in bonis discipulis gloriatur. In die Domini nostri Jesu Christi. Ubi et veri magistri et boni discipuli probabuntur. Et hac confidentia volui prius venire ad vos. Hac conscientia, 68.0556C| quia nihil aliud vestrum quaesivimus, quam salutem. Ut secundam gratiam haberetis, et per vos transire in Macedoniam. Et iterum a Macedonia venire ad vos, et a vobis deduci in Judaeam. Quia in primo adventu primam habuistis: aut certe poenitentiam secundam gratiam voluit intelligi, quia prima est baptismi. Cum ergo hoc voluissem, nunquid levitate usus sum? Quia promissum non exhibuerat, ne hoc levitatis esse putarent, veraciter et sapienter excusat. Aut quae cogito, secundum carnem cogito. Secundum voluntatem carnalem. Carnale est, nulla existente causa, non facere quod promittas, sicut multi carnales homines facere solent. Ut sit apud me Est, et Non? Ideo non cogito secundum carnem, ut non mentiar. Fidelis autem Deus: quia sermo noster 68.0556D| qui fuit apud vos, non est in illo Est, et Non: sed est in illo Est. Non est in illo dubietas, nec vobis sumus aliquando mentiti. Dei enim Filius Jesus Christus, qui in vobis per nos praedicatus est, per me et Silvanum et Timotheum, non fuit in illo Est, et Non. Contra Manichaeos, qui Christum falsam carnem habuisse confirmant: et contra Arianos, qui negant Filium semper fuisse: cum ipse locutus sit Moysi: Ego sum qui sum; et: Qui est, misit me ad vos; quia ipse et erat, et est, et semper est; quia nunquam non est. Sed est, in illo fuit. Hoc est, veritas, et immutabilitas; sicut Moyses dicit: Qui est, misit me. Ille est enim vere, qui semper idem est. Quotquot enim promissiones Dei sunt, in illo Est. Ideo et per ipsum 68.0557A| dicimus amen Deo. Veritatis impletio. Ad gloriam nostram. Omnis veritas promissionum in Christo est, quae per nos ad gloriam Dei completur. Qui autem confirmat nos. Quia dixerat: Per nos, modo hoc totum ostendit Deum facere, qui in eis ista omnia operatus est, ne sibi aliquid humana infirmitas arrogaret. Vobiscum in Christo. Virtutibus. Et qui unxit nos Deus. Spiritu sancto, vel chrismate. Et qui signavit nos. Omne quod intrinsecus est pretiosum, signatur. Et dedit pignus Spiritus in cordibus nostris. Omnis arrha pro pretii magnitudine datur: quantum ergo praemium est, cujus tanta est arrha? id est, gratia Spiritus. Ego autem. Reddit causas quare non ierit, non suae levitati, sed illorum infirmitati deputandum. Testem Deum invoco in animam meam. Quem 68.0557B| solum animae secreta non fallunt. Quod parcens vobis, non veni ultra Corinthum. Ne in vobis acrius vindicarem. Non quia dominamur fidei vestrae. Non quia ideo credidistis, ut vobis dominemur, sicut in lege sacerdotes, et ideo vos terremus, sed omnia ad emendationem vestram facimus, ut et hic in conscientia et in perpetuo gaudeatis. Non quod iterum quasi servi metu cogamini, sed ipsi libertati adjutorium damus, ne dum ejus mensuram servare non nostis, ruatis in pejus. Sed adjutores sumus. Cooperatores. Gaudii vestri. Nam fide stetistis. Liberi estis, si non peccatis. Gaudet conscientia, cum bonorum operum recordatur. Doctoris gaudium est discipulorum profectus.
CAP. II.
Statui autem hoc ipse apud me. Cogitavi, 68.0557C| vel disposui. Ne iterum in tristitia venirem ad vos. Qui primum in gaudio veneram, quando credidistis. Si enim ego contristo vos, et quis est qui me laetificet? Ad hoc vos contristo, ut gaudeam de vobis. Nisi qui contristatur ex me? Qui enim contristatur, intelligit se peccasse; sicut aeger, qui dolorem adhuc sentit, potest recipere sanitatem. Et hoc ipsum scripsi vobis. Ideo scripsi, ut litteris correcti praesentem me gaudere faceretis. Ut non cum venero, tristitiam super tristitiam habeam. Tristitiam enim habeo, quia peccatis: augetur ergo tristitia, si vos ad perfectum non emendatis. De quibus oportuerat me gaudere. De quibus me nunquam oportuerat contristari, sive de emendatione gaudere. Confidens in omnibus vobis, quoniam meum gaudium omnium vestrum est. Confidens 68.0557D| vos omnes intelligere, quia tunc verum gaudium habetis, si ego gaudeo. Nam ex multa tribulatione et angustia cordis. Et hic intelligendum quam solliciti erant apostoli de omnium salute. Scripsi vobis per multas lacrymas. Priorem epistolam. Non ut contristemini, sed ut sciatis quam charitatem. Non quo me vester dolor delectet, sed quia curari aliter non potest. Abundantius habeam in vobis. Ne dicerent: Non soli nos peccavimus. Ex abundantiori sollicitudine majorem potestis charitatem probare. Si quis autem contristavit, non me contristavit. Quia per illius peccatum etiam vos correpti amplius proficitis, sive quia emendavit, non per omnia contristavit. Sed ex parte. Quasi bonus nocuit. Ut non onerem omnes vos. Ideo 68.0558A| scribo eum recipi, ut non vos gravet, si per vestram duritiam desperaverit. Sufficit illi, qui hujusmodi est, objurgatio haec, quae fit a pluribus. Non solum de illo dicit, qui paternum polluit torum, sed de omni peccante: quia multi peccaverunt, sicut prima docet Epistola. Ita ut contra magis donetis, et consolemini, ne forte abundantiori tristitia absorbeatur, qui hujusmodi est. Donetis veniam, et consolemini verbis Prophetae: Nolo mortem peccatoris, tantum ut convertatur. Et: Quacunque die conversus fuerit iniquus. Ne per desperationem indulgentiae absorbeatur, profundo vitiorum vel a diabolo absorptus, ad infidelitatis et blasphemiae praecipitia deducatur. Propter quod obsecro vos, ut confirmetis in illum charitatem. Ut per prophetiam se agnoscat veniam consecutum, 68.0558B| qua Deus dixit: Nolo mortem morientis. Ideo enim scripsi, ut cognoscam experimentum vestrum, an in omnibus obedientes sitis. Ideo hanc secundam scribo, ut videam, si quomodo obedistis in excommunicando, sic obediatis in recipiendo. Obedientia enim illa perfecta et vera est, quae in nullo contemnit. Cui autem aliquid donastis. Pro donaveritis. Et ego. Sicut vobiscum vindicavi, ita et vobiscum dono. Nam et ego quod donavi. Et ego quod donavi, non in mea persona, sed Christi qui dixit: Quae solveritis in terra, erunt soluta et in coelo. Si quid donavi, propter vos. Ne vos gravemini. In persona Christi. Quia personam gerimus Christi. Ut non circumveniamur a Satana. Similiter enim circumvenit per nimiam severitatem nostram, ut pereant animae desperando, quomodo 68.0558C| et per nimiam bonitatem nostram non corrigendo: unde Salomon ait: Non declines ad dexteram neque sinistram. Quamvis tota epistola contra Novatianos sit, tamen hic evidentissime ostenduntur a diabolo circumventi poenitentiam denegare. Non enim ignoramus cogitationes ejus. Hae sunt versutiae ejus, ut per immoderata bona fallat incautos. Cum venissem autem Troadem propter Evangelium Christi. Modo illis vult probare quanto amplius eos diligat, et quam sit eorum causa sollicitus, qui cum illi omnia essent prospera, nullam tamen habuit requiem quia non invenit Titum, quem miserat ad eos, ut ei nuntiaret, si se correxissent, hoc ut intelligant eum omnia propter charitatem fecisse. Et ostium mihi apertum esset in Domino: non habui requiem spiritui meo. Ostium, 68.0558D| aditus, vel opportunitas praedicanti, vel quia corda eorum aperuit Deus quibus ille praedicabat. Eo quod non invenirem Titum fratrem meum. Eo quod non redisset ad me, ut me de vobis faceret certiorem. Sed vale faciens eis profectus sum cito. Inde exii, quamvis occasionem habuerim praedicandi: et eis vale feci, qui crediderunt, quorum cordis ostium aperuit Deus. In Macedoniam. Unde et celerius de vobis audirem Vicinior est Achaiae Macedonia. Deo autem gratias, qui semper triumphat nos in Christo Jesu. Triumphare nos facit sive in nos ipse triumphat. Et odorem notitiae suae manifestat per nos in omni loco. Et quia primo credentes modicum aliquid quasi odorem fidei cognoscere poterant. Quia Christi bonus odor sumus 68.0559A| Deo. Odor notitiae Dei per doctrinam et signa manifestatur. Odor autem ideo, quia sentitur potius quam videtur. Bonus odor praedicatio sancta est, et vita bona: qui amant talem, bono odore vivunt: qui invident, bono odore moriuntur. In his qui salvi fiunt. Gratiae ejus. Et in his qui pereunt. Judicium ejus justissimum. In his qui salvi fiunt, uti Tabita: et in his qui pereunt, ut Hymeneus et Alexander. Aliis quidem odor mortis in mortem, aliis autem odor vitae in vitam. Unus odor quomodo et vitam et mortem confert? sicut enim solis aspectus sanis oculis claritatem, lippientibus affert caecitatem; ita doctrina Christi obedientibus vita, contradicentibus mors est. Item aliter: Odor bonus baptisma Christi est: qui hoc in Ecclesia catholica accipit, bono odore 68.0559B| vivit; qui in haeresi, bono odore moritur. Item aliter: Amasti bene agentem, vixisti bono odore; invides et detrahis bene agenti, mortuus es bono odore. Et ad haec quis tam idoneus? Quis per se, aut suis viribus, nisi illo inspirante et donante, sine quo nihil possumus? nam quis hoc comprehendat, quomodo gratia Dei alios salvat et alios relinquat? Non enim sumus sicut plurimi, adulterantes verbum Dei, sed ex sinceritate. Pseudoapostolos taxat, humanum sensum divinae praedicationi miscentes, sicut in Isaia dicit: Caupones tui miscent vino aquam, id est, merae doctrinae adulationis verba quibus homines non tam ebrietate ferveant, quam delectatione tepescant. Sicut ex Deo coram Deo. Praecessit, et scientes nos ab ipso coram ipso loqui. In Christo loquimur. In persona 68.0559C| Christi, sicut ipse docuit.
CAP. III.
Incipimus iterum nosmetipsos commendare? aut nunquid egemus sicut quidam? Non ut commendemur vobis, laudamus vos, sed ne ab aliis seducamini, cogimur memorare haec. Commendatitiis epistolis ad vos, aut ex vobis? Quos non commendat gratia virtutum, illos digne commendant litterae amicorum. Epistola nostra vos estis. Sicut in prima dicit: Signaculum apostolatus mei vos estis: epistola commendatitia. Scripta in cordibus nostris. In conscientiis nostris est, nos vobis praedicantibus credidisse. Quae scitur et legitur ab omnibus hominibus manifestati. Omnibus manifestum est, vos Christo per nos credidisse, confirmante doctrinam nostram Spiritu sancto per virtutes: sive hinc vere cognoscemini Christi 68.0559D| esse, quod ejus Spiritum accepistis. Quoniam epistola estis Christi, ministrata a nobis, et scripta, non atramento, sed Spiritu Dei vivi. Invisibili. Non in tabulis lapideis. Judaei in dura materia legem acceperunt, significante duritiam eorum: sicut velamen Moysi ostendebat velamen cordis eorum. Quamvis et nos legem Christi scriptam habeamus, tamen primo non quasi absentes, sed praesentes scriptis tabulis corde nostro Domini verba suscipimus: Evangelia vero postmodum propter memoriam scripta sunt posterorum. Hinc jam differentiam inducit legis et gratiae. Sed in tabulis cordis carnalibus. Ubi est fides et gratia Spiritus. Vult ostendere nobis plus collatum, qui legem in corde accepimus. Si ergo illi 68.0560A| inexcusabiles fuerunt qui extrinsecus legem habebant, quanto magis nos qui verba ex ore Christi in corde suscepimus! Fiduciam autem talem habemus. Qua scimus vos per nos Christo credidisse, vel quia nos non humana epistola, sed Dei gratia commendat. Per Christum ad Deum. Non per nos, qui sine ipso nihil sumus. Non quod sufficientes simus cogitare aliquid. Si nec cogitare, quanto magis facere! sicut et Dominus dicit in Evangelio: Sine me nihil potestis facere. Hinc cognoscamus quia per nos nihil sumus, nisi Domini misericordia et gratia regamur. Vult ergo ostendere nihil sua virtute vel prudentia se facere, cum utique pauci, si non Dei gratia, nunquam totum mundum salvare potuissent. Ideo autem hoc praemisit, quia dicturus erat, tanto majus se ministerium 68.0560B| suscepisse quam Moyses, quanto majus est Novum Testamentum a lege, ne quid sibi arrogare videretur: quod ideo dicebat, ut eos et a falsis apostolis revocaret, et ne aliquid meritis suis ascriberent. A nobis quasi ex nobis; sed sufficientia nostra ex Deo est. Quasi nostra sapientia, vel virtute, ut nihil viribus suis deputet humana fragilitas. Qui et idoneos nos fecit ministros Novi Testamenti. Ad hoc implendum idoneos nos fecit. Non littera, sed spiritu. Non legis littera, sed spiritalium praeceptorum. Nec littera malum est, quia occidit: sed mali sunt quos praevaricatione convincit: aculeus enim mortis, peccatum; virtus autem peccati, lex: auget peccati desideria, et inde occidit; lex enim sola littera est eis qui eam legere noverunt et implere non possunt: quae 68.0560C| non est adjutrix legentium, sed testis peccantium, quae mortificat peccatores. Caeterum ipse dixit: Lex sancta, et mandatum sanctum. Cur ergo ministratio mortis dicitur, si bona est lex? Nec mireris, cum etiam de praedicatione Evangelii dictum sit: Christi bonus odor sumus Deo, in his qui salvi fiunt, et in his qui pereunt, et reliqua. Ad Judaeos enim dicta est lex ministratio mortis, ad quos et in lapides scripta est, ad eorum duritiam figurandam: non ad eos qui legem per charitatem implent. Ipsa enim lex, quae in litteris est figurata lapideis, dicit: Non adulterabis; non moechaberis, et reliqua. Occidit autem peccatores, cum transgrediuntur. Quomodo ergo lex spiritalis? Quidam putant quod litterae intellectus occidit: non intelligentes quia nec ubique historia, nec 68.0560D| ubique possit allegoria servari. Nam sunt quaedam in figura dicta. Si praeceptum velimus in allegoriam vertere, omnem eorum enervamus virtutem, et aperitur janua delinquendi. Littera enim occidit: spiritus autem vivificat. Dum credentes facit, et spiritalem intellectum infundit, ut opportune unaquaeque res intelligatur. Quod si ministratio mortis litteris deformata in lapidibus, fuit in gloria. Insensibilibus, ut dura corda merebantur Judaeorum. Ita ut non possent filii Israel intendere in faciem Moysi, propter gloriam vultus ejus. Contra Manichaeos: nunquam Apostolus possit contraria comparare, nec minorem suam quam Moysi gloriam praedicare, nisi quia idem Deus utriusque Testamenti est conditor. Quae evacuatur. Quia 68.0561A| visibilis gloria evacuatur per gloriam Evangelii: sed ita evacuatur ut proficiat, sicut infantia evacuatur in juventute, et semen in fructu: melior quidem fructus semine, sed nunquam sine semine fructus; et non perit, sed multiplicatur semen in fructu, sic evacuatur, sicut ipse dicit in prima prophetiam et scientiam destruendas, dicens: Cum venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. Quomodo non magis ministratio Spiritus. Sicut enim injuria fit Veteri Testamento, si dicatur non ab eodem Deo conditum a quo Novum, ita Novo fit injuria si Veteri comparatur. Erit in gloria? Nostra, quae non evacuatur, quia perfecta est. Nam si ex ministerio damnationis gloria est. Exposuit ministrationem mortis. Multo magis abundat ministerium justitiae in gloria. Qua justitia 68.0561B| justificat gratis, vel exspectat ad poenitentiam. In gloria aeterna. Nam nec glorificatum est quod claruit in hac parte, propter excellentem gloriam. Ad comparationem gloriae Evangelii obumbratur gloria legis: sicut orto sole lumen lucernae caecatur, cum tamen suo tempore magnum videatur habere fulgorem. Hoc ostendit Dominus, cum ascendens in montem solus, splendore solis dicitur radiasse: cum tamen Moyses et Elias visi in gloria referantur, et ideo vox Patris ipsum jam solum audire nos praecepit. Si enim quod evacuatur, per gloriam est, multo magis quod manet, in gloria est. Si evacuandum per gloriam datum est Testamentum, quomodo non manens in gloria est? Habentes igitur talem spem. Talem spem gloriae, quae per fidem ambulamus. Multa fiducia utimur. In eo 68.0561C| quod idoneos nos fecerit Deus. Et non sicut Moyses ponebat velamen super faciem suam. Jam nos non sic facimus, quia hic omnes gloriam vident Christiani. Ut non intenderent filii Israel in faciem ejus. Usque ad revelationem ejus: sic et lex non intelligitur, usque dum in fine ejus Christo credatur: quia ipse est finis legis, quo nobis est perveniendum. Quod evacuatur. Velamen in fine, et nunc in Christo. Sed obtusi sunt sensus eorum usque in hodiernum diem. Nisi enim credideritis, non intelligetis. Idipsum velamen in lectione Veteris Testamenti manet. Cujus ille figuram gestabat in facie. Non revelatum. Quandiu non credit Christo. Quod in Christo evacuatur. Qui est finis legis. Sed usque in hodiernum diem, cum legitur Moyses, velamen est positum super cor eorum. 68.0561D| Ignorantiae in cordibus Judaeorum. Cum autem conversus fuerit ad Deum, auferetur velamen. Aliquis ex illis quomodo Moyses convertebatur. Dominus autem spiritus est. Nihil in illo obscurum, neque compositum; liber est spiritus, et idcirco non potest velamen accipere, sed magis ipse revelat. Ubi autem Spiritus Domini, ibi libertas. Qui autem Spiritum Domini habet, omnia libere conspicit: Spiritus enim omnia scrutatur. Nos vero. Fideles. Omnes revelata facie. Non pauci, sicut Moyses. Gloriam Domini speculantes. Evidenter et clare Domini gloriam intelligimus, vel fide cernimus. In eamdem imaginem. Quam Christus ostendit in monte, sicut alibi, Qui transformabit corpus humilitatis nostrae. Transformamur. Quotidie id 68.0562A| nitimur. A claritate. A gloria praesenti, quae non finitur, sed proficit ad futuram. In claritatem, tanquam a Domini Spiritu. Gloria in gloriam.
CAP. IV.
Ideo habentes hanc ministrationem. Apostolatus. Juxta quod misericordiam consecuti sumus. Quia per nos idonei tanto ministerio non eramus, misericordiam illius, quae nos praevenit, jugiter imploramus. Non deficimus. Non deficimus in omnibus tribulationibus. Sed abdicamus occulta dedecoris, non ambulantes in astutia. Per gratiam Dei abjicimus ab hominibus occulta vitiorum. Dedecus est enim Christiano, dedecorose vivere. Neque adulterantes verbum Dei. Sicut illi qui laetificant homines verbo Dei, sermonem vilem admiscent, et per terram repent, excusando peccata per adulationem. Sed in manifestatione 68.0562B| veritatis, commendantes nosmetipsos ad omnem conscientiam hominum. Sed ita manifestum est omnibus verum esse quod dicimus, ut etiam eorum conscientia testimonium nobis perhibeat, qui resistunt. Coram Deo. Coram Deo hoc facimus, non propter homines: quamvis ex hoc ipso et hominibus placeamus. Quod si etiam opertum est Evangelium nostrum, in his qui pereunt est opertum. Quasi aliquis illi dixisset: Sed vestram praedicationem non omnes intelligunt. Sed infideles, inquit, vel pseudoapostoli non intelligunt. Nam credentes Deo revelante intelligunt. In quibus Deus. In pseudoapostolis. Hujus saeculi excaecavit mentes infidelium. Potest sic accipi Deus saeculi, quomodo princeps mundi: quia ipse sibi in infidelibus vindicat principatum: sed propter calumniantes 68.0562C| ita pronuntiandum est ut dicamus, Deum mentes infidelium hujus saeculi excaecasse merito infidelitatum, sicut ipse Salvator ait: In judicium veni in mundum, ut qui vident caeci fiant. Et ipse Apostolus dixit alibi: Quia non crediderunt veritati, mittet illis Deus spiritum erroris: quia permittit dari non credentibus sibi: sicut si medicus aegrum inobedientem deserat, ipse ei dicitur aegritudinem prolongasse, cum totum ejus sit, qui eum audire contempsit. Si tamen rursum obediat, veniet ad salutem. Ut non fulgeat illuminatio Evangelii gloriae Christi. Quia caeci sunt, clare lucentem solem videre non possunt. Qui est imago Dei. Sive imago expressa substantiae, sive quia sine peccato. Non enim nosmetipsos praedicamus: sed Dominum Jesum Christum. Qui enim propria 68.0562D| commoda quaerit, non Christum praedicat, sed se: sicut qui suo ventri deserviunt. Nos autem servos vestros per Jesum. Quia vestris commodis servimus per exemplum ejus qui formam servi suscepit: non propter avaritiam, nec gloriam. Quoniam Deus, qui dixit de tenebris lucem splendescere. Contra omnes inimicos Veteris Testamenti. Qui illuxit in cordibus nostris. Primo per Christum, ut per nos alios illuminaret. Ad illuminationem scientiae claritatis Dei. Manifestationem. In facie Christi Jesu. In persona Christi. Sed et hoc adverte, quod hic Trinitatem indicavit. Deus qui dixit de tenebris lumen splendescere, Spiritus sanctus intelligitur, et ad illuminationem scientiae claritatis Dei, Patrem agnosce. In facie Jesu 68.0563A| Christi, Filium designavit. Habemus autem thesaurum istum in vasis fictilibus, ut sublimitas sit virtutis Dei, et non ex nobis. Thesaurum gratiae spiritalis, qua signa facimus, in fragili corpore bajulamus, in quo etiam frequenter cum alios sanemus, ipsi infirmamur, ut quae facimus, non nostra virtute, vel nostris meritis, sed sublimitatis Dei esse intelligatur. In omnibus tribulationem patimur. Tribulationem persecutionum vel laborum. Sed non angustiamur. Caedibus vel opprobriis. Aporiamur, sed non destituimur: persecutionem patimur, sed non derelinquimur. Per consolationem spei non destituimur. Dejicimur, sed non perimus. Usque ad desperationem vitae venimus, sed non morimur: et etsi moriamur, non perimus. Semper mortificationem Jesu in corpore nostro circumferentes: 68.0563B| ut et vita Jesu in corporibus nostris manifestetur. Mortificationem tribulationum, sicut alibi: Quotidie morior per vestram gloriam: si enim commorimur, et convivemus. Illi autem qui non commoriuntur, nec convivent. Semper enim nos qui vivimus, in mortem tradimur. Qui sumus in corpore. Propter Jesum: ut et vita Jesu. Si patiamur pro corpore ejus quod ille pro nobis passus est, et vitam Jesu, hoc est, incorruptibilitatem accipiet caro nostra mortalis, ut fiat immortalis. Manifestetur in carne nostra mortali. Quia nondum apparuit quid erimus, vel per nos illius potentia innotescat. Ergo. Nunquid ergo? Mors in nobis operatur, vita autem in vobis? Increpat eos quia crediderunt falsis apostolis, dicentibus idcirco Paulum persecutionibus subjacere, quia minoris 68.0563C| sit fidei, se vero per fidem tribulari non posse. Ostendit ergo econtrario se non propter infidelitatem, sed propter fidem haec pati: illos vero causam odii non habere, per adulationem et desidiam, sicut ait ad Galatas: Ut crucis Christi persecutionem non patiantur, ideo cogunt vos circumcidi. Habentes autem eumdem spiritum fidei, sicut scriptum est. Quem David et reliqui patriarchae vel prophetae: quia ex fide qua nos vivimus, una eademque vixerunt, incarnationem, passionem, resurrectionemque Christi credentes futuram, quam nos credimus factam, usque ad ipsum Baptistam Joannem. Credidi propter quod locutus sum: et nos credimus, propter quod et loquimur. Hoc testimonio probat se credere. Si enim illi ideo locutus est, quia credidit (nemo enim aliis sanae mentis affirmat, 68.0563D| quod ipse non credit), ergo et nos qui loquimur, inquit, credimus, qui etiam propterea tribulamur, quod illi crediderunt futurum, nos credimus factum. Scientes, quoniam qui suscitavit Jesum. Firmissime tenentes: haec est perfecta fides, a qua nec morte divellimur. Et nos cum Jesu suscitabit et constituet vobiscum. Similiter suscitabit, si pro eo moriamur. Omnia enim propter vos. Omnia ideo patimur, quia perfecte salutem vestram curamus. Illi vero propter negligentiam suam nihil tale patiuntur. Ut gratia abundans per multos gratiarum actione abundet in gloriam Dei. Ut per multitudinem credentium, propter abundantem gratiam, et gratiarum actio abundet in gloriam Dei. Propter quod. Ideo non cessamus. Non 68.0564A| deficimus. In tribulationibus et opprobriis. Illi tribulationibus non deficiebant. Nos vero si non laudamur, deficimus. Sed licet is qui foris est, noster homo corrumpitur: tamen is qui intus est, renovatur de die in diem. Licet corpus tribulationibus et passionibus corrumpatur; sed anima spe futurorum quotidie confortatur ad omnia toleranda. Id enim quod in praesenti est momentaneum et leve tribulationis nostrae. Quantavis poena praesens, et quandiulibet perseverans, ad comparationem immensae et aeternae gloriae, et facilis, et brevis est, sicut alibi dicit: Existimo enim quod non sint condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis. Supra modum in sublimitate. Quia nec comparatio esse potest. Aeternum gloriae pondus operatur in nobis. Quia illud leve 68.0564B| dixerat, ideo hic pondus posuit, servans metaphoram staterae. Non contemplantibus nobis quae videntur, sed quae non videntur. Quae enim videntur, temporalia sunt: quae autem non videntur, aeterna sunt. Non considerantibus nec bona quae videntur, nec mala: quia neutrum eorum aeternum est.
CAP.
Scimus enim quoniam. Quasi aliquis diceret: Si in hac vita haec patior, quando ista accipiam, qui morior? ideo incipit gloriam resurrectionis ostendere. Si terrestris domus nostra. Hoc est, corpus, quod de terra factum est, et in quo in hoc saeculo habitamus. Hujus habitationis dissolvatur. Si ante adventum Domini dissolvatur, vel passionibus, vel conditione naturae. Quod aedificationem. Ipsam incorruptionem. Ex Deo habeamus. Quia immortalem. Domum non manufactam, 68.0564C| aeternam in coelis. Quia hoc corporale quasi manu corporali dicitur factum: hoc ipsum ergo spiritale per spiritum fiet. Nam et in hoc ingemiscimus, habitationem nostram quae de coelo est. Ingemiscimus, pro quo laboramus, quia nemo sine gemitu laborat: sicut partus ponitur pro dolore. Superindui cupientes. Sumus ergo aliquid induti, ut superinduamur. Si tamen vestiti, non nudi inveniamur. Si tamen exspoliati corpore, non nudi inveniamur ab opere. Nam et qui sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimus gravati, eo quod nolumus exspoliari, sed supervestiri. Nam et quod vivi fuerint inventi in adventu Domini, hoc ingemiscunt et laborant, ut non exspolientur ab igne cum peccatoribus: sed cum justis immortalitate superindui mereantur. Ut absorbeatur. Quod absorbetur, non apparet 68.0564D| quamvis sit: sicut ferrum, si mittatur in ignem, et manente materia totum ignis sit: quia ipsum ferrum splendorem et calorem ignis assumpsit. Quod mortale est. Quasi tangens corpus. A vita. Aeterna Qui autem efficit nos in hoc ipsum Deus. Deum dicit hoc facere, ne cui incredibile videretur. Qui dedit nobis pignus spiritus. Qui jam nobis pignus dedit spiritum, ut sciamus quia templum sui spiritus perire non patitur, et ut quod loquimur, ipsius esse credatis. Sequitur: Audentes igitur semper, et scientes quoniam dum sumus in corpore. Ideo audemus sperare. Peregrinamur a Domino. Peregrinamur, quia adhuc non sumus in haereditate paterna; ergo ut peregrini non debemus de hujus saeculi rebus magnopere curare, 68.0565A| sed necessariis contenti omne desiderium et studium habeamus, quomodo ad patriam pervenire possimus. Per fidem enim ambulamus, et non per speciem. Fide adhuc speramus, nondum specie possidemus. Audemus autem, et bonam voluntatem habemus. Prorsus audenter hoc eligimus, sicut alibi: Desiderium habens dissolvi et cum Christo esse multo magis melius. Magis peregrinari a corpore. Bene peregrinari: quia ad eum sumus iterum regressuri. Et praesentes esse ad Deum. Ille ubique praesens est: sed nos illi tunc magis sumus quodammodo praesentes, cum carnis fuerimus fragilitate sejuncti. Et ideo contendimus, sive absentes sive praesentes, placere illi. Jam tales contendimus esse modo actu, quales futuri sumus in regno substantia incorruptibiles, sine dubio et perfecti. 68.0565B| Omnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Christi. Pro magnitudine potestatis et judicis, magnitudo tribunalis et judicii aestimanda est: quanto enim major potestas judicis, tanto major terror judicii sit, necesse est. Ut referat unusquisque. Recipiat. Propria corporis, prout gessit. Quid est secundum ea quae per corpus gessit, nisi secundum ea quae gessit eo tempore quo in corpore fuit? Quia de resurrectione tractat, vult ostendere in omnibus animam per corpus operatam esse, quandiu in corpore vixit. Nam anima sine corpore peccat, corpus sine anima non potest. Sive malum, sive bonum. Discedite a me, maledicti; venite, benedicti Patris mei. Notandum quia poena mali malum dicitur. Scientes ergo timorem Domini hominibus suademus, Deo autem manifesti sumus. 68.0565C| Scientes quantus sit metus judicii Dei, hominibus suademus, ut caveant in eum incidere. Deo vero manifesti sumus. Si quam docemus, aliter agimus. Spero autem et in conscientiis vestris manifestos nos esse. Quamvis vobis de nobis male suggestum sit, puto tamen quod non recipiat vestra conscientia de nobis aliter suspicari quam novit, nec possit magis aliis fidem accommodare quam sibi. Non iterum nosmetipsos commendamus vobis. Quia superius dixerat se commendatitiis non egere. Sed occasionem damus vobis gloriandi pro nobis. Contra pseudo-apostolos, qui eis primo per detractionem odium ejus inserere volebant, ut eis fides facilius haberetur. Ut habeatis ad eos. Quid respondeatis. Qui in facie gloriantur, et non in corde. Qui cum ad faciem 68.0565D| gloriantur de sua justitia et nostra infirmitate, cordis sui testimonio revincuntur, sive in carnalibus operibus legis. Sive enim mente excedimus, Deo: sive sobrii sumus, vobis. Quidam dicunt, sive super hominem sapimus, id est, in exstasi sumus, Deo: quia plus est quam humanum quod loquimur: sive nostro sensu loquimur, vobis. Mente excedere dicitur doctor, quando alta et spiritalia loquitur: ut beatus Joannes: In principio erat Verbum, et reliqua. Sobrie loquebatur, quando se humiliabat dicens: Verbum caro factum est; quod etiam significabant angeli in scala, quam vidit Jacob, ascendentes et descendentes, id est, doctores, ut ipse beatus Paulus ascendebat, cum dicebat: Sapientiam loquimur inter perfectos, 68.0566A| et: Ego non potui vobis loqui quasi spiritalibus. Descendebat, cum dicebat: Neque enim indicavi me scire aliquid inter vos, nisi Christum Jesum, et hunc crucifixum. Charitas enim Christi urget nos. Necesse est nos aliquam partem ejus rependere charitati, ut pro ejus corpore patiamur, qui mori pro nostra morte dignatus est. Judicantes hoc. Recogitantes, sive arbitrantes. Quoniam si unus pro omnibus mortuus est, ergo omnes mortui sunt. Et pro omnibus mortuus est Christus. Solus inventus est, qui ut immaculata hostia pro omnibus moreretur, pro eis qui erant mortui in peccatis. Ut et qui vivunt. Ei debemus vitam nostram, qui eam in nobis sua morte reddidit. Jam non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est. Si quis suas voluntates, et non Dei facit, sibi vivit; unde Dominus: 68.0566B| Si quis vult, inquit, post me venire, abneget seipsum, et reliqua. Et resurrexit. Semper morti resurrectionem jungit, propter calumniam. Itaque nos ex hoc neminem novimus secundum carnem. Quia illi veterum exempla Corinthiis proponebant, neminem novimus carnaliter circumcisum, et carnalem sabbatum observantem, nullius veteris sequimur exemplum. Et si cognovimus secundum carnem Christum. Etiamsi ipse Christus carnaliter circumcisus est, et cum Judaeis omnia celebravit. Sed post resurrectionem ejus Novum est Testamentum. Sed nunc jam non novimus. Jam non novimus ulterius passurum Christum, qui spiritaliter eum post resurrectionem totum Deum esse intelligimus. Si qua ergo in Christo nova creatura, vetera transierunt. Si quis novus est, nova in Christo creatura, 68.0566C| intelligat omnia vetera suo tempore esse disjuncta, et modo novo more vivendum. Ecce facta sunt. Secundum Isaiam. Omnia nova. Quia etiam praecepta innovata sunt, dum implentur per gratiam Christi. Omnia autem ex Deo. Et nova et vetera ab uno Deo pro diversitate temporum sunt effecta. Qui reconciliavit nos. Quia per peccata ab eo fueramus aversi. Sibi per Christum. Per sanguinem et exemplum Christi: quia et redemit, et docuit. Et dedit nobis ministerium reconciliationis. Ut et nos alios reconciliemus. Quoniam quidem Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi. Non solum homo erat Christus, sed et Deus, id est, Deus homo secundum praesentiam ubique est, non secundum effectum; in Christo autem omnis plenitudo divinitatis inhabitat. Non reputans illis delicta 68.0566D| ipsorum. Hoc est, indulgens per solam fidem, quae gratis donata est. Et posuit in nobis verbum reconciliationis. Praedicationem, ut pro Christo nos reconciliemus homines Deo. Pro Christo ergo legatione fungimur. Cujus vice legati sumus Dei. Tanquam Deo exhortante per nos. Non ex nobis dicimus, sed Deus per nos loquitur. Obsecramus. Id est, tanquam vos Christus obsecret. Quid reconciliari Deo? quia inimici eramus: nemo enim reconciliatur, nisi ex inimicitiis. Inimicos autem nos non natura, sed peccata fecerunt: unde inimici illius, inde servi peccati. Quomodo autem reconciliamur, nisi solvatur quod inter nos et ipsum separat, hoc est, peccatum? et ideo mediator Dominus Christus, qui factus est sacrificium, pro peccato offerens 68.0567A| seipsum. Pro Christo reconciliamini Deo. Hoc est, vice Christi rogamus, ut convertamini et credatis. Eum qui non noverat peccatum. Deus Pater, scilicet Filium. Pro nobis fecit peccatum. Id est, sacrificium pro peccato pro nobis peccatum fecit. Hostia oblata pro peccato, peccatum dicebatur in lege, cum nihil peccaret, sicut scriptum est: Et imponet manus super caput peccati sui. Per quorum sanguinem sanguis ille qui pro nobis effusus est praefigurabatur. Ita et Christus pro peccatis nostris oblatus, peccati nomen accepit. Ut nos efficeremur justitia Dei. Non nostra. In ipso. Non in nobis.
CAP. VI.
Adjurantes autem exhortamur vos. Verbo Dei. Ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. In vacuum gratiam Dei recipit, qui cum Dei gratia non laborat, nec 68.0567B| adjungit studium suum, ut possit Dei praecepta ipso adjutore implere: qui non novus est in Novo Testamento, et novam vitam sectatur, cui nihil proficit gratia Dei. Nam ad Galatas idem dicit: Non adjicio gratiam Dei. Ait enim. Deus per prophetam Isaiam. Tempore accepto exaudivi te, et in die salutis adjuvi te. Mihi ad exaudiendum tempus acceptum, et dies salutis, in hac vita est, sicut ait Salvator: Ambulate dum lucem habetis, ne vos tenebrae comprehendant. Ecce nunc tempus acceptabile. Sicut alibi: Ergo dum tempus habemus, operemur bonum. Dies autem dicitur vita haec, quia apta est ad operandum, et concluditur nocte judicii, in qua nemo poterit operari. Haec vita et aestas dicitur, in cujus comparatione formicae dicuntur hiemen sperare venturam. Ecce 68.0567C| nunc dies salutis. Hic solum salutem, Deo donante, possumus invenire. Nemini dantes ullam offensionem, ut non vituperetur ministerium nostrum. Nemo exemplo nostro offendatur, ne non tam nostrum vitium putetur esse, quam ministerii. Sed in omnibus. Non in aliquibus. Exhibeamus nosmetipsos. Hinc ostenditur, reparatis nobis per gratiam Dei, posse cum Dei adjutorio exhibere nos ministros Deo in descriptis virtutibus. Sicut Dei ministros. Dei ministri Deum debent in omnibus imitari, et ex vita et actu cognosci veri Dei cultores, sicut ille se patitur ab omnibus blasphemari, et in praesenti vita etiam ingratis sua non negat beneficia. In multa patientia. Non modica. Modo patientiae membra describit. In tribulationibus. Omnis laesio tribulatio est. In necessitatibus. Omne quod necesse est, sic feramus, ut necesse est. In angustiis. 68.0567D| Angustia est omnis inopia. In plagis, in carceribus, in seditionibus. A principibus locorum. In laboribus, in vigiliis. In laboribus discursuum, sive operationum, quae mentis debent esse magis quam corporis. Nam vigiliae honestatis macerant carnes. In jejuniis. Notandum jejunia cum virtutibus numerari. In castitate. Illa est vera castitas, quae et corde et corpore conservatur. In scientia. Scientia species virtutum est, si ex ea quis erudiatur, non infletur. In longanimitate. Longanimitas vera est sustinentia diuturna. In suavitate. Suavitas autem est, si nulli verbis nostris amaritudinem generemus, et illud ejusdem Apostoli impleamus: Omnis amaritudo, et clamor, et blasphemia tollatur a vobis cum omni malitia; et 68.0568A| dicatur a vobis, Fauces ejus dulcedinis, et totus desiderium. In Spiritu sancto. Id est, ita nos ejus dono possumus exhibere, si nos ejus dono dignos praeparemus, et templum suum, quod mandavit in baptismo, non violemus. In charitate non ficta. Charitas sane non ficta est, si omnia quae nobis fieri volumus, aliis faciamus, sicut ait sanctus Joannes: Non diligamus verbo et lingua, sed opere et veritate. In hoc quoque non ficta est charitas, si delicta et culpas benigno affectu in fratribus castigemus. In verbo veritatis. Verbum veritatis verbum est Christi, quod ex Scripturis profertur, si tamen apte proferatur: et verendum ne forte faciamus de veritate mendacium, vel illud: Nolite mentiri invicem. In virtute Dei per arma justitiae. In virtute Christi per arma justitiae adversus 68.0568B| diabolum dimicamus: sive in virtute Dei, qui per arma legis diabolum superavit. A dextris et a sinistris. Neque prosperis elevemur, nec frangamur adversis. Per gloriam et ignobilitatem. Gloria virtutum, ignobilitate carcerum. Per infamiam et bonam famam. Omnia haec per patientiam aequaliter ducamus, nec extollant nos laudantes, nec dejiciant detrahentes: quia necesse est nonnunquam utrosque mentiri. Nos vero ad conscientiam respicientes, non debemus aliis plus de nobis fidem accommodare quam nobis. Ut seductores, et veraces. Exposuit infamiam et bonam famam, quia ab aliis seductores, ab aliis non solum veraces, sed et dii nominati sunt. Non ergo mirum, si apostoli seductores dicebantur, cum ipsum Dominum Judaei sic dixerint. Sicut qui ignoti. Ab infidelibus. 68.0568C| Et cogniti. A credentibus. Quasi morientes, et ecce vivimus. Hoc est, usque ad desperationem vitae pervenientes: sicut quando lapidatus putabatur mortuus, ille vero surrexit, et docebat in Listris. Simulque notandum quod adversa et temporaria quasi habeantur veluti si aliquis somnium referat: Videbar mihi quasi essem ibi; nam praemia aeterna non habent quasi. Ut castigati, et non mortificati. Castigans castigavit me Deus, et morti non tradidit me. Quasi tristes, semper autem gaudentes. Tristes severitate vultus, corde vero etiam in tribulatione gaudentes in spe. Sicut egentes, multos autem locupletantes. In hoc ipso quo egemus nobis, aliis abundamus, dum per nos eleemosynae fiunt: sive terrenis egentes, alios facimus locupletes, quasi talionem praemii sempiterni. Tanquam nihil habentes et omnia possidentes. Sicut dicit 68.0568D| Salomon: Ei qui fidelis est, totus mundus divitiarum est, excepto quae omnia Domini sunt: nemo plus habet quam qui nullo indiget. Ille nullo indiget, qui praeter necessaria nihil requirit. Os nostrum patet ad vos. Ita provocati sumus profectu vestro, ut tacere non possimus: profectus enim discipuli aperit os, et cor dilatat atque magnificat. O Corinthii, cor nostrum. Ut scriptum est: Quia dedit Deus Salomoni latitudinem cordis, et vobis donet. Dilatatum est. Sensibus et doctrinis. Non angustiamini in nobis. Non ex nobis est sermonis angustia. Angustiamini autem in visceribus vestris. Ex vobis causa procedit angustiae. Eamdem autem habentes remunerationem. Eamdem habentes remunerationem, si eumdem adjutorem Deum habueritis 68.0569A| et cursum: aut certe, si quantum docemus, Deo inspirante capitis. Tanquam filiis dico, dilatamini et vos. Quasi filii exemplo meo, implorando gratiam Dei, intellectu dilatamini, ut majora ipsius dono capiatis. Sive sacerdotes docet exemplo dilatare, vel in latitudine charitatis proficere. Nolite jugum ducere cum infidelibus. Nolite conjungi illis, vel aequari; jugum enim simul pares trahunt. Quae enim participatio justitiae cum iniquitate? Ostendit neminem posse justum esse pariter et injustum, contraria exempla proponens. Aut quae societas luci ad tenebras? Nulla: sicut nec lucis cum tenebris. Quae autem conventio Christi ad Belial? aut quae pars fideli cum infideli? Non illis potest convenire. Belial diabolum vel Antichristum dicit. Qui autem consensus templo Dei cum idolis? 68.0569B| Idolum dicit ipsos homines qui idola colunt. Vos enim estis templum Dei vivi, sicut dicit Deus. Illi autem templum sunt idolorum mortuorum, quos daemones possident. Cum Deus ubique sit, tamen in illis inhabitat, qui ejus sentiunt beneficium, et credunt ipsius donum esse, si aliquid sunt. Quoniam inhabitabo in illis. Hoc ipsum probat testimonio, quod templum simus nos Dei, docens quod mundum ei in corde nostro praebere debeamus ipso adjutore hospitium. Et inambulabo inter eos. Omnes eorum sensus obtinebo, vel percurram. Et ero illorum Deus. Deus natura omnium est, voluntate paucorum: non enim est Deus mortuorum, sed vivorum. Et ipse erit mihi populus. Qui voluntarie servi sunt, non inviti: id est fide et obedientia, non tantum natura. Propter quod exite 68.0569C| de medio eorum, et separamini, dicit Dominus. Actu et conversatione, vel familiaritate, non loco. Et immundum. Omnis qui peccat, immundus est: immundus enim apud Deum omnis iniquus. Ne tetigeritis. Ne tetigeritis conjunctione, vel consortio, seu consensione, aut imitatione actuum iniquorum. Et ego recipiam vos. Si vos ejecerint. Et ero vobis in patrem, et vos eritis mihi in filios et filias. Dicendo: Si vos parentes abdicaverint infideles, me patrem habebitis sempiternum. Dicit Dominus omnipotens. Addidit omnipotens, ne dicas, quomodo possunt homines fieri filii Dei?
CAP. VII.
Has igitur habentes promissiones, charissimi, mundemus nos. Tantas et tales promissiones habentibus, quanto studio mundanda est domus talem 68.0569D| hospitem receptura! et Dei filii quomodo patrem debent in omnibus imitari? Ab omni inquinamento carnis et spiritus, perficientes sanctificationem. Inquinamentum carnis est, quod per carnem committitur, spiritus vero, quod sola cogitatione peccatur. Tunc ergo perficientes sanctificationem, si utraque munda servemus. In timore Dei. Non in laude hominum vel timore. Capite nos: neminem laesimus. Accipite quod dicimus, sive nostrum exemplum accipite in his omnibus imitandum: vel considerate nos. Neminem corrupimus: neminem circumvenimus. Mala doctrina. Non ad condemnationem vestram dico: praediximus enim quod in cordibus nostris estis ad commoriendum et ad convivendum. Non me excusando, vos condemno, 68.0570A| quasi tales sitis: non enim possum ita de vobis sentire, quos tantum diligo, sicut dixi superius: sive dilectio vestra tantam me facit habere fiduciam. Multa mihi fiducia est apud vos. Multam mihi fiduciam loquendi dedistis, quia in omnibus obedistis: sive quia multum me a vobis diligi non ignoro. Multa mihi gloriatio pro vobis. Apud omnes Ecclesias vestra glorior emendatione. Repletus sum consolatione. Post tristitiam, quam pro vobis habebam: sive abundat mihi sermo consolationis, provocante vestro profectu. Superabundo gaudio in omni tribulatione nostra: nam et cum venissemus Macedoniam, nullam requiem habuit caro nostra. Tantum est gaudium meum, ut obliviscar omnium pressurarum. Ostendit quam magnam pressuram magnitudo gaudii superaret. Sed omnem 68.0570B| tribulationem passi sumus. Nullum genus tribulationis non sumus experti. Foris pugnae. Pugnae contra infideles: et a falsis fratribus timor: sive ne credentes scandalum paterentur, omnino verebamur. Intus timores. Ne exacerbati essetis. Sed qui consolatur humiles, consolatus est nos Deus. Contribulatos. In adventu Titi. Non solum autem in adventu ejus, sed etiam in solatio. Non solum quia desideratus advenit, sed etiam quia illa nuntiavit, propter quae ejus spectabamus adventum. Quo consolatus est in vobis, referens nobis vestrum desiderium. Consolatus est post luctum, quem vobiscum pro vobis habebat. Vestrum fletum, vestram aemulationem pro me. Pro contristatione nostra et pro quorumdam peccatis. Ita ut magis gauderem. Quia non solum correxistis, sed etiam amplius profecistis. 68.0570C| Quoniam et si contristavi vos in epistola, non me poenitet: etsi poeniteret, videns quod epistola illa etsi ad horam vos contristavit, nunc gaudeo, non quia contristati estis, sed quia contristati estis ad poenitentiam. Etsi poeniteret, eo quod vos nimium increpassem, tamen vester me facit non poenitere profectus. Contristati enim estis secundum Deum. Non secundum saeculum, nec diabolum. Ut in nullo detrimentum patiamini ex nobis. Quae enim secundum Deum tristitia est. Aut nostra negligentia, aut ne venientes aliquem damnaremus. Poenitentiam in salutem. Est enim poenitentia contra salutem. Stabilem. Impoenitibilem. Operatur. Perseverantem poenitentiam: de propitiatione enim peccatorum non debemus esse sine metu, et cum Deus non memoretur, nos memorare debemus poenitendo. 68.0570D| Saeculi autem tristitia mortem operatur. Saeculi tristitia est, ut de amissis rebus praesentibus, aut de alienis non invasis, aut de aliena felicitate torqueri. Secundum Deum vero tristitia est, aut sua, aut aliena peccata lugere. Ecce enim hoc ipsum, secundum Deum contristari vos, quantum in vobis operatur. Hoc ipsum quod modo factum est, potest vos docere, quid sit inter saeculi et Dei tristitiam. Sollicitudinem. Quia nostra sollicitudo illius inspiratio est: et ubi est sollicitudo, non est inertia, vel somnolentia, aut securitas. Sed defensionem. Defensionem vel disciplinae, vel fidei. Sed indignationem. Vel contra peccantes indignamur, vel gentium indignationes sufferimus. Sed timorem. Non securitatem 68.0571A| contra peccantes. Sed si quis scandalizatur, ego uror. Sed desiderium, sed aemulationem. Desiderium nostrum, non fastidium. Sed. Quidam dicunt hoc loco sed praepositionem esse superfluam in Latino: apud Graecos vero structuram habere sermonis. Vindictam. Non malam veniam: melius est juste vindicare, quam male indulgere; nam qui malis parcit, perdere bonos cupit. In omnibus exhibuistis vos incontaminatos esse. Probatis vos a culpa immunes. Contaminatus enim auctoritatem non habet in alio vindicandi. Negotio. De quo agitur. Igitur etsi scripsi vobis, non propter eum qui fecit. Sive non propter eum qui fecit patri injuriam, et excommunicatus est, neque propter eum qui passus est, quasi haec sola me delectassent. Injuriam. Patri. Nec propter cum qui 68.0571B| passus est. Subauditur, tantum. Sed ad manifestandam sollicitudinem nostram, quam pro vobis habemus coram Deo. Ne putetis nos aliquid posse latere per sollicitudinem nostram. Ideo consolati sumus. Eo quod vos probaveritis castos esse negotio. In consolatione autem nostra. Quia de vobis consolationem accipimus. Abundantius magis gavisi sumus super gaudio Titi, quia refectus est spiritus ejus ab omnibus vobis. Illud adhuc amplius gavisi sumus, quod ita a vobis Titi est spiritus refectus, ut nunquam de ejus mente recedatis: profectus enim discipulorum refectio spiritus est magistri. Et si quid apud illum de vobis gloriatus sum, non sum confusus. Gloriatio profectus confusionem non habet, sicut gloriatio saecularis. Sed sicut omnia vobis in veritate locuti sumus, ita et 68.0571C| gloriatio nostra, quae fuit ad Titum, veritas facta est. Qui in rebus justis gloriatur, in veritate gloriatur, et in Deo, cujus donum est. Et viscera ejus abundantius in vobis sunt, reminiscentis omnium vestrum obedientiam. Omnia vos ejus membra desiderant, ut oculi praesentiam vestram, aures sermonem, os colloquium, et caetera. Quomodo cum timore et tremore suscepistis eum. Obedientia sine timore esse non novit; nam qui ex charitate obedit, quem diligit, timet offendere. Gaudeo, quod in omnibus confido in vobis. Ut peritus archiatrus ad jam prope sanatum vulnus lenissimis medicamentis utitur, ut cauteriis ustura sanetur. Fecistis me gaudere, quia de vestra obedientia nunquam diffido.
CAP. VIII.
Notam autem vobis facimus, fratres, gratiam 68.0571D| Dei, quae data est in Ecclesiis Macedoniae. Exemplo ecclesiarum Macedoniae eos ad misericordiam provocat: ut non putent grave, quod viderint Philippenses vel alios jam fecisse. Et quod in multo experimento tribulationis abundantia gaudii ipsorum fuit. Tunc maxime gaudent, quando multum fuerint tribulati, sicut apostoli ibant gaudentes, quia digni habiti sunt pro nomine Jesu Christi contumeliam pati. Et altissima paupertas eorum abundavit in divitias simplicitatis eorum. Scio paupertatem tuam, et tribulationem, sed dives es: multum quidem pauperes in opibus, sed amplius in simplicitate sunt divites, et plus cupiunt dare quam habent: et ideo magis animum Deus probat, quam quod dextera porrigebat: qui enim quantum 68.0572A| potest facit, totum facit: aequaliter dives et pauper, quamvis dives amplius dare videatur. Quia secundum virtutem testimonium illis reddo: et supra virtutem voluntarii fuerunt. Praeposteravit verba: nam sensus hic est: Testimonium illis reddo, quod secundum virtutem fecerunt, et supra virtutem voluntarii fuerunt. Cum multa exhortatione obsecrantes nos gratiam et communicationem ministerii, quod fit in sanctos. Multum nos suadentes rogaverunt, ut gratanter susciperemus eorum communicationem in ministerio sanctorum. Et non sicut speravimus. Sed plus quam speravimus. Sed semetipsos dederunt primum Domino, deinde nobis. Non solum sua omnia, sed et se primum Domino tradiderunt in hoc opere, deinde nobis; id est, Deus voluntatem eorum vidit, nos effectum. Per voluntatem 68.0572B| Dei. Non ut nobis placerent contra Domini voluntatem; sed ut illi hoc facerent, voluntatis Dei fuit, qui illis hoc ut facerent, inspiravit. Ita ut rogaremus Titum, ut quemadmodum coepit, ita et perficiat in vobis etiam gratiam istam. Illorum exemplo accensi sumus mittere ad vos Titum, ut doctrina vel dispositione sua etiam hoc in vobis Deo adjutore perficiat, ne quid minus caeteris habeatis. Sed sicut in omnibus abundatis fide, et sermone, et scientia, et omni sollicitudine, et charitate vestra in nos. Non tantum cum fide sermonem et scientiam copulat. Ut et in hac gratia abundetis. Ne cum in aliis caeteros vincatis, in hoc inferiores inveniamini. Non quasi imperans dico: sed per aliorum sollicitudinem etiam vestrae charitatis ingenium bonum comprobans. Non impero, nec exigo, sed 68.0572C| consilium do: ut sicut in omnibus, ita et hic formam aliis praebeatis: cum etiam sciamus obedientiam et misericordiam vos tantam habere, ut non didicisse eam videamini, sed naturaliter possidere. Scitis enim gratiam Domini nostri Jesu Christi. Non enim ignoratis illum propter vos pauperem factum, qui universorum erat factor et Dominus: ut ejus gratia bonis coelestibus ditaremini. Si ergo ille propter vos omnia sua contempsit, quanto magis vos propter vos dare debetis parva, non vestra, imo sua ei restituere! Ipsi enim datur, quidquid ejus causa porrigitur. Quoniam propter vos egenus factus est. De Deo homo. Cum esset dives: ut illius inopia vos divites essetis. Et consilium in hoc do. Hoc enim vobis utile est. Contra Photinum etiam hoc facit, quia erat dives prius, quam fieret 68.0572D| pauper. Qui non solum facere, sed et velle coepistis ab anno priore. Quosdam ostendit posse facere non voluntate, cum aut importunitas petentis, aut auctoritas praecipientis exegerit. Nunc vero et facto perficite, ut quemadmodum promptus est animus voluntatis. Quod voluntate facere coepistis, effectu implete. Omnis etiam rei finis est expetendus. Sicut enim factum inviti acceptum non est, ita et voluntas renitens sine fructu est. Ita sit et perficiendi ex eo quod habetis. In finem usque. Si enim voluntas prompta est secundum id quod habet, accepta est. Ne putetis me aliquem supra vires exigere, aut tantum a paupere quantum a divite exspectare: omnes enim aequaliter dant, si unusquisque de tanto det quantum habet. Non secundum 68.0573A| id quod non habet. Sicut habueris, fili, sic fac eleemosynam. Non enim ut aliis sit remissio. Quales erant, ut hoc illis necesse esset dici: Non ut vobis nihil servetis; sed ut et illis sufficiat, et vobis! Vobis autem tribulatio. Inopiae. Sed ex aequalitate; in praesenti tempore. Sancti et servi Dei in hoc saeculo peregrini et pauperes sunt, in vita vero aeterna patriam habent atque divitias: laici vero vel qui facultatibus abundant, hic quasi patriam habere videntur, si communicant sanctis: hic illi eis restituunt, ut in sua patria, ubi esse divites comprobantur. Vestra abundantia illorum inopiam suppleat: ut et illorum abundantia. Date illis carnalia, ut et illi vacantes Deo possint vobis reddere spiritalia: isti enim duo gradus sine alterutro stare non possunt. Tam ille perfectus non erit, cogitando 68.0573B| de carnalibus, quam hic misericors, cum non habet cui dare vel a quo dare doceatur. Vestrae inopiae sit supplementum, ut fiat aequalitas. Sic sunt in hoc saeculo divites, quomodo ulmus vitem sustinens: illius adminiculo vitis fructus uberes dat, et per fecunditatem vitis ulmus fructuosa conspicitur. Sic sunt servi Dei, et spiritu pauperes, sicut vitis: qui facultatibus divitum sustentantur, sibi invicem quod abundant, communicant, utrique pleni ad vitam aeternam perveniunt. Sicut scriptum est. Hoc de manna dictum, cujus exemplo docemur quod omnis superabundantia generet vermes: simul et ostenditur, quae Deus dat, omnibus esse debere communia in praesenti. Qui multum non abundavit. Hoc testimonio vult nos omnia communiter possidere, ut et perfecti doctrinam non 68.0573C| abscondant: et habentes substantiam, eis non denegent victum. Dignus est enim operarius cibo suo. Et qui modicum non minoravit. Gratias autem ago Deo, qui dedit eamdem sollicitudinem pro vobis in corde Titi. Sicut de manna, si studium vel sollicitudinem, ut quisque pro aliis habeat, Deus dat, ut pro seipso habeat, quis alius est daturus? Quae cum ita sint, nihil Scripturis sanctis homini a Domino jubetur, propter probandum liberum arbitrium, quod non inveniatur dari ab ejus bonitate: nec omnino incipit hoc ex malo in bonum per initium fidei commutari, nisi hoc in illo agat indebita et gratuita misericordia Dei: quia non nostrae, sed dexterae Excelsi est immutatio. Quoniam exhortationem quidem suscepit: sed cum sollicitior esset, sua voluntate profectus est ad vos. Gratiam 68.0573D| quidem exhortationis accepit, sed et propria voluntate festinavit, ut mercedem haberet non invitus, quasi ei sit credita dispensatio. Misimus etiam cum illo fratrem nostrum, cujus laus est in Evangelio per omnes Ecclesias. Hoc de Luca intelligitur, qui laudem in Evangelio prae caeteris habet, quia et Evangelium et Actus apotolorum scripsit. Non solum autem, sed et ordinatus ab Ecclesiis comes peregrinationis nostrae. Ut eum idoneum esse demonstret. In hanc gratiam, quae ministratur a nobis ad Domini gloriam. Sive minister sanctorum, sive doctrinae: quia omnia ad Domini gloriam fiunt. Et destinatam voluntatem nostram. Propositam sive paratam. Devitantes hoc, ne quis nos vituperet in hac plenitudine, quae ministratur a nobis. 68.0574A| Ne quis dicat, quomodo Christus legem implevit, cum videamus Christianos nec tantam eleemosynam facere, quantam fieri in lege praeceptum est? In gloriam Domini. In gloriam Domini omnis pius glorificat Deum. Providemus enim bona. Nihil quidem propter humanam gloriam facimus: sed tamen nolumus ut per nos aliquis scandalizetur et pereat: sed ut videns opera nostra bona, magnificet Patrem nostrum, qui in coelis est. Non solum coram Deo, sed etiam coram hominibus. Conscientia nostra sufficit nobis propter nos: fama vero, propter proximos, quae non debet pollui, sed pollere. Duae res sunt, conscientia et fama. Conscientia tibi, fama aliis. Qui fidens conscientiae suae, negligit famam suam, crudelis est. Misimus autem cum illis et fratrem nostrum. Quidam dicunt hoc 68.0574B| de Apollo dictum; sed incertum est. Quem probavimus in multis saepe sollicitum esse. Testimonium eis perhibet, ut magis audiatur. Nunc autem multo sollicitiorem. Eum probamus, confidentes, quia vestra obedientia provocetur. Confidentia multa in vos. Ita jam novit, ut confidat in vobis. Sive pro Tito, qui est socius meus et in vos adjutor; sive fratres nostri, apostoli Ecclesiarum, gloria Christi. Sensus hoc habet, sive quia Titus ei de vobis dixit, qui vestram obedientiam probatam habet, sive quia etiam singularum Ecclesiarum apostoli eidem nuntiarunt ad gloriam Christi. Ostensionem ergo, quae est charitatis vestrae, et nostrae gloriae pro vobis, in illos o tendite in faciem Ecclesiarum Dei. Ut cum viderint verum esse quod dicitur, omnibus hoc Ecclesiis deferant pervidendum. 68.0574C| Sive ostendite charitatem, quam habetis, de qua pro vobis gloriamur, ad exemplum omnium Ecclesiarum.
CAP. IX.
Nam de ministerio quod fit in sanctos. Mutare sensum videtur. Quidam dicunt, superius eum de sanctis laicis dixisse: hic vero de sacerdotibus. Alii vero aiunt eum ante de eleemosyna tractasse, modo de verbi ministerio commonere, quod sanctificatis per baptismum exhibetur. Hi duo sensus usque ad finem causae diligenter sunt observandi. Ex abundantia est mihi scribere vobis. Ex superfluo commoneo, quia ultro vel docetis, vel sacerdotibus ministratis, qui etiam caeteris misericordiam non negatis. Scio enim promptum animum vestrum. In hoc opere. Pro quo de vobis glorior apud Macedonas. Animo. Quoniam 68.0574D| et Achaia parata est ab anno praeterito. Achaia tota per vos, qui ejus caput estis, ad hoc est ministerium provocata. Et vestra aemulatio provocavit plurimos. Hic aemulatio pro imitatione. Misimus autem fratres. Quos superius nominavit. Ut ne quod gloriamur de vobis, evacuetur. Qui vos vel praeparent vel commoneant. In hac parte, ut quemadmodum dixi, parati sitis: ne cum venerint mecum Macedones, et invenerint vos imparatos. Ne aliter inveniam, quam putabam. In parte, sive ministerii, sive doctrinae. Erubescamus nos. Si nos erubuerimus, quasi falso pro vobis gloriantes, quanto magis vos, et pro vestra negligentia, et pro nostro rubore! Multa confusio est, si pro te, qui te diligit, erubescat. Ut non dicamus 68.0575A| vos in hac substantia. Necessarium ergo existimavi rogare fratres, ut praeveniant ad vos. Quod superius dixerat, in hac parte. Et praeparent repromissam. Quam eis de vobis promisimus. Benedictionem. Sive a benedicendo, sive quia per eleemosynam benedictio nascitur Dei ab hominibus. Hanc paratam esse. Sufficientem benedictionem. Sic quasi benedictionem, non quasi avaritiam. Benedictio erit, si grato animo detur: Hilarem enim datorem diligit Deus, avarus autem abundans esse non potest. In scientia autem avarus est, qui sensum, quem coeperit, differt implere vel exsequi, unde et Dominus dicit, Neminem salutaveritis in via, hoc est nemini verbum salutis transitorie praedicaveritis. Hoc autem dico, qui parce seminat, parce et metet. Notandum, quia etiam hic gradus esse 68.0575B| monstratur. Et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet. Potest et econtrario qui in maledictione seminat, idem et metere. Unusquisque prout destinavit in corde suo. Non quasi coactus, sed voluntarius. Non ex tristitia, aut ex necessitate. Si volens hoc ago, mercedem habeo: si autem invitus, dispensatio mihi credita est, et quam sine simulatione didici, et sine invidia communico. Hoc totum ad ministerium verbi. Nam si de eleemosynis, unusquisque prout habet. Hilarem enim datorem diligit Deus. Econtrario tristem sine dubio odit. Potens est autem Deus. Ne timeas inopiam. Omnem gratiam. Donum gratiae, id est copiam fructuum: quia exinde operibus vestris gratiae referuntur: sive gratiam scientiae. Sed bene accipitur gratia donum, quia gratis donatur, quia et 68.0575C| hoc donum Dei est, ut nos largi simus. Abundare facere in vobis. A fructu frumenti, vini et olei sui multiplicati sunt. Ut in omnibus semper. Sive in speciebus, sive gratiis, vel doctrinis. Omnem sufficientiam habentes, abundetis in omne opus bonum. Omnem sufficientiam tam spiritalium quam etiam carnalium, ut possitis omne opus bonum implere. Sicut scriptum est: Dispersit, dedit pauperibus, justitia ejus manet in aeternum. De rebus temporalibus aeterna justitia comparatur: qui erogat praesentia recipiet aeterna. Qui autem administrat semen seminanti, et panem ad manducandum praestabit. Hoc magis ad verbi pertinet semen: qui dedit officium docendi, escam quoque praestabit: si modo vacetis ad doctrinam: sive qui tibi dedit quod dispenses, esuriem minime patietur. Et 68.0575D| multiplicabit semen vestrum. Sive sermonis, sive justitiae. Et augebit incrementa frugum justitiae vestrae, ut in omnibus locupletati. Frugum justitiae, sermo Dei. Fruges justitiae sunt, et facultates, cum de eis justitia fit: cum vero aut inique congregantur, aut inique ad superbiam aut ad avaritiam abutuntur, fruges sunt iniquitatis. Pretio enim gravans triticum in populo maledictus. Sive qui per pecuniae ambitionem tumescunt. Abundetis in omnem simplicitatem. Ut sine discretione omnibus simpliciter tribuatis, non quaerentes cui detis, sed propter quid detis. Quae operatur per nos gratiarum actionem Deo. Quae simplicitas dandi est. Quoniam ministerium hujus officii. Administrationis. Non solum. Non solum inficit sanctos, sed etiam Domino 68.0576A| gratiae referuntur, qui vos tanta sapientia condivit. Supplet ea quae desunt sanctis. Tantum tribuitis, quod non solum suppleat necessitatem sanctorum, sed etiam remaneat unde aliis erogaretur. Sed etiam abundat per multas gratiarum actiones in Domino. Duplicem potestis habere mercedem, et refectionis sanctorum, et gratiarum a Domino actionis. Per probationem ministerii hujus. Per hoc ministerium esse probamini Christiani. Quia perfecte docetis et ostenditis divinum esse, in quo per obedientiam Deum magnificatis. Glorificantes Deum in obedientia confessionis vestrae in Evangelio Christi. Magnificant Deum, qui per obedientiam confitentur Deum, sicut quidam factis negant. Et simplicitate communicationis vestrae. Sive simpliciter docentes, sive simpliciter tribuentes. In 68.0576B| illos et in omnes. Quia et in illos et in omnes communicatis potius quam donatis, quod certi estis vos cum multiplici fenore recepturos. Et in ipsorum obsecratione pro vobis. Etiam in hoc abundat, haec omnia operatur administratio hujus officii. Desiderantium vos. Quis enim non desideret videre hujusmodi? Propter eminentem gratiam Dei in vobis. Sive scientiae, sive misericordiae. Gratias Deo super inenarrabili dono ejus. Subauditur, referentes: qui tantam vobis gratiam suam inspiratione donavit. Notandum quod quidquid boni vel facimus, vel habemus, donum esse ipsius comprobetur.
CAP. X.
Ipse autem ego Paulus obsecro vos per mansuetudinem et modestiam Christi. Ea vos mansuetudine rogo qua Christus, cum se posset vindicare, 68.0576C| injuriosos sustinuit, ut corrigeret. Qui in facie quidem humilis sum inter vos, absens autem confido in vobis. Quasi qui nihil virtutum habeam: sicut alibi, Quasi nutrix semper. Praesentia sanctorum per nimiam humilitatem potest esse contemptui: absentes vero si necesse fuerit, confidenter suam indicant potestatem. Rogo autem vos, ne praesens audeam, per eam confidentiam. Ita agite ne praesens meam incipiam vindicando manifestare virtutem. Qua existimor audere, in quosdam. Non omnis existimatio falsa est, sicut: Puto quod et ego Spiritum Dei habeam. Qui arbitrantur nos tanquam secundum carnem ambulemus. Qui putant nos nihil super humanam naturam habere virtutis. In carne enim ambulantes. Ut homines. Non secundum carnem militamus. Ut Christi ministri, et 68.0576D| sic intelligi potest, ut hi militare in carne dicantur, qui Vetus Testamentum humiliter edisserunt; qui vero sequuntur intelligentiam spiritalem, sint quidem in carne, quia eamdem habeant litteram quam Judaei, sed non juxta carnem militent, a carne ad spiritum transcendentes. Nam arma militiae nostrae non carnalia sunt, sed potentia Deo. Arma nostra non est scutum vel gladius, sed potentia Dei qua plus faciemus verbo quam alii armis carnalibus. Et quia nobis non est colluctatio adversus carnem et sanguinem. Ad destructionem munitionum, consilia] destruentes. Muniunt enim et circumdant etiam pseudoapostoli doctrinam suam astutis consiliis et callidis argumentis, quae aries apostolicus destruit virtute gratiae spiritalis, 68.0577A| sicut illum magnum Magum, quem vias Dei disputationibus subvertentem verbo caecavit. Et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei. Quid enim superbius quam divinis contraire doctrinis? Et in captivitatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi. Destruimus pseudoapostolos, qui sub nomine Christi omnium intellectum sibi cupiunt captivare, et suae doctrinae subdere, quod haeretici facere conantur. Et in promptu habentes ulcisci omnem inobedientiam, cum impleta fuerit vestra obedientia. Cum jam vero obedientia per nos fuerit impleta, illi si non audientur, potestatem se vindicandi accepisse a Domino mentiuntur. Quae secundum faciem sunt, videte. Manifesta est rei probatio, et facilis intellectus. Si quis confidit sibi Christi se esse, 68.0577B| hoc cogitet iterum apud se, quia sicut ipse Christi est, ita et nos. Nemo tam stultus est quam qui se solum Christi esse gloriatur. Nam et si amplius aliquid gloriatus fuero de potestate nostra, quam dedit Dominus in aedificationem, et non in destructionem vestram, non erubescam. Nam et si magis me potestatem a Christo accepisse dixero, ut verum apostolum, vindicandi, non erubescam: quia et verum dicam, et non gloria elatus, sed vestrae aedificationis causa compulsus hoc faciam. Illi ergo et usurpatam, et in destructionem vestram volunt exercere potestatem. Ut autem non existimer tanquam terrere vos per epistolas: quoniam quidem epistolae, inquiunt, graves sunt et fortes; praesentia autem corporis infirma, et sermo contemptibilis. Hoc ideo dico, ne quis me putet illud comminari, 68.0577C| quod implere non possum, sicut de me vestri jactitant deceptores. Hoc cogitet qui ejusmodi est, quia quales sumus verbo per epistolas absentes, tales et praesentes in facto. Qui hoc putat, sciat me omnia posse facere, per eum qui manet in me, si necesse fuerit, quae promitto. Nam et obedientibus per humilitatem, infirmus, et peccantibus, per severitatem fortis invenior. Non enim audemus inserere aut comparare nos quibusdam, qui semetipsos commendant. Non enim possumus de nobis majora jactare quam simus: non audemus ita Deum contemnere, ut similes simus quibusdam, qui suis malunt laudibus quam Dei gratia commendari. Sed ipsi in nobis nosmetipsos metientes. Non excedimus mensurae nostrae terminos. Et comparantes nosmetipsos nobis. Non majoribus, ut 68.0577D| illi qui, cum nihil sint, non modo se aequant, sed etiam anteponunt. Nos autem non in immensum gloriabimur, sed secundum mensuram regulae qua mensus est nobis Deus, mensuram pertingendi usque ad vos: non enim quasi non pertingentes ad vos superextendimus nos. Nihil super homines, sed inquantum nobis Deus donare dignatus est, id est apostolatus gratiam, per quam etiam vobis Corinthiis praedicamus. Non enim hoc usurpatione facimus, sed praecepto. Usque ad vos enim pervenimus in Evangelio Christi. Non in nostro. Non in immensum gloriantes in alienis laboribus. Immensum est in alienis laboribus gloriari, quia illi semper ad fideles ibant, qui signa minime requirebant. Spem autem habentes crescentis fidei vestrae in 68.0578A| vobis magnificari. Quos nos docemus. Secundum regulam nostram. Non alienam. In abundantiam, etiam in illa quae ultra vos sunt evangelizare. Non enim usque ad vos sufficit pervenisse, sed cum vestra fides creverit, alibi transiemus, etiam ad illas gentes quae trans vos sunt, Evangelium praedicare. Non in aliena regula. Loca. In his quae praeparata sunt gloriari. Sive illi in praeparatam intrant gloriam: sive nos in his qui jam praeparati sumus, ad gloriam Domini pergemus. Qui autem gloriatur, in Domino glorietur. Etiam qui gloriatur, in Domino, cujus donum est, quod sumus, et cujus in nobis virtutes operatae sunt, glorietur. Hoc contra Pelagianos. Non enim qui seipsum commendat. Praedicatio enim nostra, nisi Domini virtutibus confirmetur, ab infidelibus non suscipitur, 68.0578B| ut sciamus quia et fides ex Deo, qui dat virtutes ut signa fiant, per quae credant infideles. Ille probatus est. Laudando. Sed quem Deus commendat. Signa monstrando.
CAP. XI.
Utinam sustineretis. Sustinete me parum, quia alios multum sustinetis. Modicum quid insipientiae meae, sed et supportate me. Insipientem se dicit, quia illi necesse erat aliqua de se dicere vera, ut ostendat multo magis insipientes, qui falso et nulla necessitate cogente se laudant. Aemulor enim vos Dei aemulatione. Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo. Non stimulo livoris inflammor humani, sed vos tanquam pater aemulatione divina custodio, ut possimus vos immaculatos Christo conjungere, tanto majori studio conservatos, quanto 68.0578C| meliori estis sponso copulandi. Timeo autem ne, sicut serpens Evam seduxit astutia sua, ita corrumpantur sensus vestri. Serpens Evam mentiendo de Deo seduxit, dicens, solo terrore Deum comminatum esse, mortem non illaturum, si peccassent: ita et nunc pseudoapostoli, dicebant ideo Evangelii praecepta legi addita, vel ut sic custodiretur, et ea sola sufficeret custodita. Sed et nunc serpens similiter seducit, gehennam propter solum terrorem asserens nominari: eam autem aut non esse omnino, aut non aeternam esse confirmans. Et excidant. A vera castitate. A simplicitate. Castus sensus est, qui uni viro placere desiderat, et cui ejus solius semel promissa sufficiant. Quae est in Christo. Esse Dei verba credenti. Nam si is qui venit, alium Christum praedicat, 68.0578D| quem non praedicavimus, aut alium spiritum accipitis, quem non accepistis, aut aliud Evangelium, quod non recepistis, recte pateremini. Si vobis aliquid amplius praestarent, quam per nos accepistis, recte eos admiseratis contra nos venientes et nobis detrahentes. Existimo enim nihil me minus fecisse. In vobis. A magnis apostolis. Si a magnis, quanto magis ab istis qui nihil sunt! Sive, ne putetis vos minus quam caeterae Ecclesiae aliquid accepisse, quibus Petrus et caeteri praedicarunt. Nam etsi imperitus sermone, sed non scientia. Ostendit istos scientia imperitos, in sermone tumido gloriari. In omnibus autem manifestus sum vobis. Ostendit suam integritatem, quia omnia secundum Deum fecerit: cum nec avaritiam, 68.0579A| nec gulam, nec gloriam ab eis aliquando quaesierit. Aut nunquid peccatum feci, meipsum humilians, ut vos exaltemini? Si forte hoc solum peccavi, quia propter utilitatem vestram etiam licita omisi. Quoniam gratis Evangelium Dei evangelizavi vobis, alias Ecclesias exspoliavi, accipiens stipendium. Quia nec panem quotidianum a vobis accepi, quem Dominus ordinavit. Ad ministerium vestrum. Cum vobis Evangelium ministrarem. Et cum essem apud vos. Cum essem vobiscum, et a vobis non acceperim, a Macedonibus longe positis accepi, ne crederetis me lucri terreni causa Evangelium praedicare. Et egerem, nulli onerosus fui. Hoc amplius est, ut cum egerem, nolim accipere. Nam quod mihi deerat, suppleverunt fratres qui venerunt a Macedonia. Quod manibus minime occurrebam. 68.0579B| Et in omnibus me sine onere vobis servavi. Qui pseudoapostolos non habebant, nec erant infirmi. Et servabo. Quia adhuc tales habetis, ne illi per nos occasionem inveniant. Est veritas Christi in me. Sicut Christus quod semel statuit, non mutavit, nec est aliquando mentitus. Quoniam haec gloriatio non infringetur. Gloria est, propter Deum etiam concessa contemnere: maxime si inopiam patiantur. In me in regionibus Achaiae. Ubi illi sunt: alibi ergo accepit. Quare? quia non diligo vos? Deus scit. Deus scit, utrum vos diligam necne: imo ideo non accipio, quia diligo. Quod autem facio et faciam, ut amputem occasionem eorum qui volunt occasionem. Hic reddit causam, quare et ipse non accipiat. Pseudoapostoli docebant scilicet gulam, vel avaritiam sectantes, et 68.0579C| gloriam, quaerentes occasionem, ut si ille panem accepisset, illi exigerent aurum: ut si propter Deum praedicant, sicut dicunt, statim appareat: utique si non accipiant, nec docebunt. Ut in quo gloriantur, inveniantur sicut et nos. Tales. Nam ejusmodi pseudoapostoli. Dicentes, Haec dicit Dominus, et Dominus non misit eos, et visiones a corde suo loquentes. Sunt operarii subdoli, transfigurantes se in apostolos Christi, et non mirum. Subdolus operarius aliud fugit, aliud agit, et habitu simplici praedicationis Christi rapacitas belluina contegitur: tales ut placeant, et placendo accipiant, necesse est adulentur, et adulando decipiant, illa dicentes quae placeant, non quae expediant audienti. Ipse enim Satanas transfigurat se in angelum lucis. Non est tam facile somniis et aliquibus 68.0579D| visionibus quasi angelicis fides habenda: ne forte transfiguret se Satanas in angelum lucis, et decipiat ac fallat incautos. Non est ergo magnum, si ministri ejus transfigurentur velut ministri justitiae. Non mirum, si ministri avaritiae fingant se justitiam praedicare. Quorum finis erit secundum opera ipsorum. Mala opera malus finis exspectat. Iterum dico, ne quis me putet insipientem. Jam enim superius dixerat, Sustinete modicum quid insipientiae meae, et reddiderat rationem: Quia zelo Dei eos zelaret, non gloriae desiderio esset de se aliqua narraturus: ne scilicet in ejus odium versi falsos apostolos sequerentur. Alioquin velut insipientem accipite me, ut et ego modicum quid glorier. Quomodo vultis accipite me. Quod 68.0580A| loquor, non loquor secundum Deum, sed quasi in insipientia. Si Apostolus necessitate compulsus populi Dei negat secundum Deum esse gloriandum, sed de insipientia, quid de illis dicendum sit, manifestum est. In hac substantia gloriae. Est enim alia substantia verae gloriae. Quoniam multi gloriantur secundum carnem, et ego gloriabor. Quoniam in nobilitate generis gloriari carnale est. Libenter enim suffertis insipientes, cum sitis ipsi sapientes. Video enim vos, cum edocti sitis ista nullius momenti esse, tam facile insipientibus consensisse. Sustinetis enim si quis vos in servitutem redigit. In servitutem legis, vel sacerdotum, qui dominatum in populo exercebant. Si quis devorat, si quis accipit. Si quis devorat, id est substantias vestras accipiendo vel rapiendo consumit. 68.0580B| Si quis extollitur. Pecunia, Judaica superbia, vel generis, vel scientiae. Si quis in faciem vos caedit. Si quis vos etiam praesentes objurgat, vel conviciis agit. Secundum ignobilitatem dico. Ignobilitas maxima est, si filii Dei nobilitate terrena se jactent. Quasi nos infirmi fuerimus in hac parte. Quasi nos in hac parte ab illis minus aliquid habeamus, et non magis vobis vera et fortia praedicemus. In quo quis audet, in insipientia dico, audeo et ego. Possum audere si volo. Hebraei sunt, et ego. Israelitae sunt, et ego. Semen Abrahae sunt, et ego. Si in hoc gloriantur, quia Hebraei sunt, et ego hujus sum generis. Ministri Christi sunt, et ego. Ut minus sapiens dico. Notandum quia, si quis etiam de Christi ministerio glorietur, carnaliter gloriatur. Plus ego. Quam illi. In laboribus plurimis: 68.0580C| in carceribus abundantius: in plagis supra modum. Non dixit, tantis praedicavi, sed dimittens omnia praeclara facinora sua, quae toleravit enumerat. In mortibus frequenter. A Judaeis quinquies quadragenas una minus accepi. In Actibus apostolorum semel habet, quinque vicibus tricenas et novenas, quasi transgressor legis accepit. Ter virgis coesus sum; semel lapidatus sum. Haec in Actibus apostolorum non omnia reperiuntur, quia nec in Epistolis omnia quae ibi sunt continentur. Ter naufragium feci. Ibi semel habet. Nocte et die in profundo maris fui. In ultimo periculo, cum navem in profundum deductam moles fluctuum operire putaremus. In itineribus saepe: periculis fluminum, periculis latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus. De genere et gente 68.0580D| Judaeorum dicit. Periculis in civitate, periculis in solitudine, periculis in mari. Quando navigantes periclitabantur, et impegerunt navem ad littus, quia prora fixa manebat immobilis, puppis vero solvebatur a vi maris. Periculis in falsis fratribus. Qui subintroierunt explorare libertatem nostram. In labore. Manuum. Et aerumna. Miseria. In vigiliis multis, in fame et siti, in jejuniis multis, in frigore et nuditate. Fames necessitatis est, jejunium voluntatis. Praeter illa quae extrinsecus sunt, instantia mea quotidiana. Ac si diceret, praeter illa quae jam usitata sunt, et ipsa consuetudine leviora putantur. Sollicitudo omnium Ecclesiarum. Ostendit quae sit illa. Quis infirmatur. Cum infirmantibus infirmor, eum pereuntibus perire 68.0581A| me credo. Et ego non infirmor? In fide. Quis scandalizatur, et ego non uror? Tristitia. Si gloriari oportet. In his si volunt gloriari, in his glorientur in quibus ego, licet coactus; sed quia haec non habent, ideo de carnalibus gloriantur. Quae infirmitatis meae sunt, gloriabor. Omnes superiores passiones infirmitatis nomine designavit, quod humanae infirmitati ista praevaleant. Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi scit, qui est benedictus in saecula, quod non mentior. Rem quasi difficilem dicturus, quod Judaei contra eum etiam gentium principes concertassent, ante Dei testimonium implorat, ne verae hoc jactantiae putaretur, quod adversum eum etiam regna surrexerint, et nihil potuerint praevalere; ideo autem haec enumerat, ut ostendat quid intersit inter veros et falsos 68.0581B| apostolos. Damasci praepositus gentis Arethae regis custodiebat civitatem. Damascenorum. Ut me comprehenderet, et per fenestram in sporta demissus sum per murum, et sic effugi manus ejus. Praepositus gentis illius erat, cui regnabat Aretha.
CAP. XII.
Si gloriari oportet, non expedit quidem. Nec mihi expedit, quia necessitate compellor. Veniam autem ad visiones et revelationes Domini. Ac si diceret, infirmitates meae sunt, visiones autem non meae, sed Domini. Scio hominem in Christo. Sive de se dicat, et causa humilitatis quasi de alio loquatur, sive vere de alio, utrumque stare potest. Ante annos quatuordecim, sive in corpore, nescio, sive extra corpus nescio, Deus scit, raptum hujusmodi usque ad tertium coelum. Intuere quanta necessitas ei incumbat ut quod quatuordecim 68.0581C| annis celaverat, postmodum prodere cogeretur. Et scio hujusmodi hominem sive in corpore, sive extra corpus, nescio, Deus scit; quoniam raptus est in paradisum. Quod iterum repetit, sive in corpore, sive extra corpus, nescio, ostendit alteram fuisse visionem. Et audivit arcana verba. Abscondita. Quae non licet homini loqui. Sive quae nulli homini fas est diei, sive quae impossibile est humanam narrare naturam. Pro ejusmodi gloriabor, pro me autem nihil gloriabor, nisi in infirmitatibus meis. Sive pro ejusmodi visione, sive pro ejusmodi homine. Pro me autem nihil, sive pro mea virtute, quia non est mea, sed Domini revelatio. Nam et si voluero gloriari, non ero insipiens, veritatem enim dicam. Hic videtur ostendere, quod quasi de alio dicat, cum dicit, 68.0581D| etiam se habere unde gloriari, sed nolle. Parco autem, ne quis me existimet. Sunt et occulta quae possim in veritate proferre, sed parco, id est non facio. Supra id quod videt in me. Sufficiunt manifesta, etiamsi celentur occulta. Aut audit ex me aliquid. De his me tantum aestimet unusquisque quae videt in me, aut audit ex me. Et ne magnitudo revelationum extollat me, datus est mihi stimulus carnis meae angelus Satanae. Quanta sunt quae celo! ut merito mihi esset stimulus necessarius qui me hominem esse commemoret. Ut me colaphizet. Colaphizabat eum Satanas, aut tribulationes suscitando, aut inferendo dolores: quidam enim dicunt eum frequenti dolore capitis laborasse. Alii dicunt titillatione carnis stimulatum; 68.0582A| sed magis credendum est juges tribulationes. Propter quod ter Dominum rogavi, ut discederet a me. Intelligimus etiam sanctos contraria aliqua postulasse; simul et discimus quod importuna petitio vel responsum mereatur, si non meretur effectum. Nam quando quod non expedit, non dat Deus, tunc magis exaudit. Et dixit mihi: Sufficit tibi gratia mea: nam virtus in infirmitate perficitur. Quam habes, sive quae te liberat quae virtus nisi ad quam pertinet, non extollit. Et quis dubitat hoc ad justitiam pertinere? hanc perfectionem virtutis utique nondum habebat Apostolus, nondum erat aequalis angelis Dei: sed inerat illi extollendi se infirmitas, quae per angelum etiam Satanae fuerat comprimenda, ne revelationum magnitudine extolleretur. Quare per angelum Satanae? Quia frequenter 68.0582B| et antidotum etiam de serpentibus contra venena serpentum conficitur. Quid est ergo: Sufficit tibi gratia mea, nisi, ne deficiendo succumbas sub colapho angeli Satanae? Et quid est: Virtus in infirmitate perficitur, nisi quia in isto loco infirmitatis hactenus perfectio potest esse virtutis, ut ipsa infirmitate praesente elatio reprimatur, ut ad ejus perfectionem pertineat, etiam ipsius imperfectionis et in veritate cognitio, et in humilitate confessio? Libenter igitur gloriabor infirmitatibus meis. Postquam cognovi prodesse quod nocere putabam. Ut inhabitet in me virtus Christi. Non in potentia. Propter quod placeo mihi in infirmitatibus, in contumeliis. Non in honoribus. In necessitatibus. Non in otio. In persecutionibus. Non in salutationibus. In angustiis. Non in divitiis. Pro 68.0582C| Christo. Non pro avaritia, vel pro aliquo crimine, sicut et Salvator ait, ut sola causa justitiae patiamur. Cum enim infirmor, tunc potens sum. Maxima potentia est infirmari pro Christo. Factus sum insipiens, vos me coegistis: ego enim debui a vobis commendari. Insipientis est suos narrare labores, et proprias jactare virtutes. Sed hoc vos coegistis, qui cum aliis de me satisfacere debuissetis, quia nihil minus fuerim a magnis apostolis, modo iterum opus habetis, ut vobis nos ipsi commendemus. Nihil enim minus feci ab his qui sunt supra modum apostoli. Quanto magis istis! Tametsi nihil sum, signa tamen apostolatus mei facta sunt super vos in omni patientia in signis, et prodigiis, et virtutibus. Ego quidem nihil sum quia homo, sed apostolatus sua signa ostendit in vobis, hoc est, 68.0582D| potentiam virtutis atque prodigia. Quid est enim quod minus habuistis prae caeteris Ecclesiis. Quibus alii apostoli praedicaverunt. Nisi quod ego ipse non gravavi vos? Quia nihil a vobis accepi. Donate mihi hanc injuriam. Si hoc injuriam esse putatis, ignoscite. Ecce tertio hoc paratus sum venire ad vos, et non ero gravis vobis: non enim quaero quae vestra sunt, sed vos. Nec enim debent filii parentibus thesaurizare. Salutem vestram quaero, non munera. Sed parentes filiis. Ego magis vobis debeo dare quod habeo. Ego autem libentissime impendam. Si quid habeo. Et superimpendar ipse pro animabus vestris. Licet plus vos diligens, minus diligar. Quod habeo labore impendo, et ipse superimpendar pro vestris animabus: perfecta enim dilectio non 68.0583A| solum totum gratis impendit quod habet, sed etiam ipsa libenter impenditur. Ubi necesse est. Sed esto, ego vos non gravavi. Per omnia se purgat ipsorum semper conscientiam interrogans, simul et quomodo ab illis caveant monstrans. Sed cum essem astutus, dolo vos cepi. Nunquid per aliquem eorum quos misi ad vos, circumveni vos? Rogavi Titum, et misi cum illo fratrem. Forte. Nunquid Titus vos circumvenit? Non utique, non. Nonne eodem spiritu ambulavimus? Nunquid tulit vobis aliquid quod mihi afferret, aut aliter docuit quam me docere videtis? Nonne iisdem vestigiis? Olim putatis quod excusemus nos apud vos. Non, ut superius dixi, ut vobis placeamus, haec dicimus: sed ne nobis, cum venerimus, necesse sit acrius vindicare. Coram Deo in Christo loquimur, omnia autem, 68.0583B| charissimi, propter vestram aedificationem. Quam fallere impossibile est. Timeo enim ne forte cum venero, non quales volo inveniam vos, et ego inveniar a vobis qualem non vultis. Si vos non invenero justos, et ego a vobis severus inveniar. Blandimentis minime utitur. Ne forte contentiones, aemulationes, animositates, dissensiones, detractiones, susurrationes, inflationes, seditiones sint inter vos. Si propter haec se dicebat severissime vindicare, quid faceret si nostris temporibus adinveniret, quibus ad comparationem aliorum criminum ista nec putantur esse peccata? Contentio est ubi non ratione aliquid, sed animi pertinacia defenditur. Susurro est quia murmurat, et non alicui in facie, sed de ipso aliis male loquitur. Et iterum cum venero, humiliet me Deus apud vos. Et hoc timeo. Et 68.0583C| lugeam multos ex his qui ante peccaverunt, et non egerunt poenitentiam super immunditia et fornicatione. Contra Novatianos poenitentiae negatores. Si luget poenitentiam non agentes, utique de agentibus gaudet. Et impudicitia quam gesserunt. Impudicitia gravior est, quasi monstruosa fornicatio, sicut ille fecit qui uxorem patris accepit.
CAP. XIII.
Ecce tertio hoc venio ad vos. Jam enim bis fuerat. In ore duorum vel trium testium stabit omne verbum. Secundum legem. Praedixi enim et praedico, ut praesens, et nunc absens, his qui ante peccaverunt, et caeteris omnibus, quoniam si venero iterum, non parcam. Qui postmodum peccaverunt nec ipsis parcam, quia priorum ruina istos facere debuit cautiores. An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christi? An 68.0583D| in me Christum tentatis si vobis valeat vindicare? Et notandum quod doctrina ejus non humana, sed Christi esse probatur, quam qui reprehendit, sine dubio Deo contumax invenitur. Qui in vobis non infirmatur. Potest dici eum non infirmum, sed potentem esse, nec ipsi ignoratis. Sed potens in nobis. Si etiam in vobis potens est, quanto magis in nobis capacioribus sui! Nam etsi crucifixus est. Quod crucifixus est, nostrum 68.0584A| est, quod vivit, suum. Ex infirmitate. Humanae naturae. Sed vivit ex virtute Dei: nam et nos infirmi sumus in illo. Sed et nos in praesenti quidem infirmamur, sed in futuro cum illo, non in nostra, sed Dei virtute vivemus. Sed vivemus cum eo, ex virtute Dei in nobis. Si nos provocaveritis infirmos, invenietis nos vivere cum Christo in virtute Dei, cum in vos vindicare coeperimus. Vosmetipsos tentate, si estis in fide: ipsi vos probate. Si estis in fide, ex vobis nos cognoscite, date sententiam in peccante, et videte si non statim verbo vindicta procedit. Annon cognoscitis vosmetipsos, quia Christus Jesus in vobis est, nisi forte reprobi estis. An nescitis quia Christus Dei virtus in vobis est? si tamen non estis reprobi, hoc est si non dereliquit per negligentiam vestram. Spero autem quod cognoscetis 68.0584B| quia nos non sumus reprobi. Spero nos sensuros quomodo vos video conversari. Oramus autem Deum, ut nihil mali faciatis. Si enim aliquid feceritis, nos vindicando probati parebimus; sed malumus nos reprobi videri, tantum ut vos quod bonum est faciatis. Non ut nos probati pareamus, sed ut vos quod bonum est faciatis. Subauditur, oro. Nos autem ut reprobi simus. Non enim possumus aliquid adversus veritatem, sed pro veritate. In innocentem enim non praevalet nostra sententia, nisi in eum qui peccaverit. Gaudemus enim quando nos infirmi sumus, vos autem potentes estis. Gaudemus si necesse non est ut nostra virtus appareat: sicut apparuit in Anania et Saphyra Petri, ut nostra in Mago. Hoc et oramus, vestram consummationem. Ut vos perfecti sitis atque potentes. Ideo haec 68.0584C| absens scribo, ut non praesens durius agam secundum potestatem quam Dominus dedit mihi. Si enim non corrigitis, adhuc durius agam quam dico. In aedificationem. Ut et vos emendetis, et alii peccare formident. Et non in destructionem. Vestram: sicut illi sibi usurpant. De caetero, fratres, gaudete, perfecti estote. Notandum quod omni Ecclesiae scribens dicit esse debere perfectos, et quod laicos se jubet invicem exhortari. sicut alibi dicit: Vellem omnes homines esse sicut meipsum. Sed quia ibi sequitur: Unusquisque proprium donum habet a Deo: in donantis, non in accipientis est potestate perfectio. Exhortamini, idem sapite, pacem habete. Hoc est unum. Et Deus pacis et dilectionis erit vobiscum. Sin autem auctor dissensionis et odii erit vobiscum, et eritis cum illo in aeternum. 68.0584D| Salutate invicem in osculo sancto. Non ficto. Salutant vos sancti omnes. Non divites. Gratia Domini nostri Jesu Christi, et charitas Dei, et communicatio sancti Spiritus. Contra Arianos, qui calumniantur quod Pater major sit, quia semper prior nominetur. Sit cum omnibus vobis. Amen. Sicut est cum aliquantis justioribus vobis, ita sit cum omnibus vobis.
EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD GALATAS. ARGUMENTUM. 68.0583D|
Galatae sunt Graeci: hi verbum veritatis primum ab Apostolo acceperunt, sed post discessum ejus tentati 68.0584D| sunt a falsis apostolis, ut in legem et circumcisionem everterentur: hos Apostolus revocat ad fidem veritatis, scribens eis ab Epheso. Hoc ut apparet argumente, 68.0585A| Galatae erant a pseudoapostolis persuasi atque seducti, quod Paulum, per quem vero Evangelio crediderant, non esse apostolum audiebant, videlicet quia neque de duodecim electis, neque Christum, ut Petrus et caeteri aliquando secutus fuisset: quam derogationem necesse habet veris rationibus ex auctoritate sancti Spiritus refutare, per ordinem probans, non se ab hominibus, neque per hominem missum: sed per eum, qui ipsum, et caeteros in ordinem apostolatus elegit.
CAPUT PRIMUM.
Paulus apostolus. Ut saepe dictum est, pusillus, ab humilitate. Non ab hominibus, neque per hominem, sed per Jesum Christum. Non ab humana praesumptione, neque per apostolos, ut Aaron per Moysen; sed per ipsum Deum et Dominum, ut Moyses et apostoli, et prophetae. Ab hominibus plerique ordinantur, cum populi favore, non digni, patientiam 68.0585B| Domini contemnentes; et ut majorem auctoritatem suam ostenderet, adjecit: Per Jesum Christum; et Deum Patrem, qui suscitavit eum. Quia et Filii, et Patris una est operatio: et ut scias quia Deus est Christus, a quo ille est factus apostolus, diligenter adverte quod ante nominaverit Filium quam Patrem, contra calumnias Arianorum. A mortuis. Secundum hoc quod potuit mori, carne scilicet. Et qui mecum sunt omnes fratres, Ecclesiis Galatiae. Ne si solus, indigne ferre putaretur suam conculcari doctrinam. Gratia vobis. Quia sola fide salvati estis per gratiam Dei. Et pax a Deo Patre et Domino nostro Jesu Christo. Quia remissis delictis omnibus reconciliati fuerant Deo. Qui dedit semetipsum pro peccatis nostris, ut eriperet nos. Ostendit beneficia Christi, quibus ingrati existunt, volentes 68.0585C| in lege vivere, quae peccatoribus data est, quibus omnia sunt peccata dimissa. De praesenti saeculo nequam. De saeculi operibus malis, quae in eo fiunt. Secundum voluntatem Dei et Patris nostri, cui est gloria. Non secundum merita nostra. In saecula saeculorum. Infinitis beneficiis, infinita gloria debetur. Amen. Quod prologum suo Amen, Hebraeo sermone concludit. Amen Septuaginta transtulerunt Γένοιτο, fiat; Aquila πεπείσθωμαι: nos vero vere, sive fideliter: quod etiam in Evangelio a Salvatore semper assumitur, sua per Amen verba firmante. Miror quod sic tam cito transferimini ab eo qui vos vocavit. Enumeratis beneficiis, mirari se dicit quod ab illo potuerint solis verbis retrahi, a quo nullis tormentis debuerint separari. In gratiam Christi, in aliud Evangelium. Non in legem. 68.0585D| Quod non est aliud, nisi sunt aliqui qui vos conturbant. Nam Evangelium aliud esse non potest. Et volunt convertere Evangelium Christi. Perverso ordine, dum lex ad Evangelium proficeret, illi Evangelium ad legem revocare nituntur. Sed licet nos, aut angelus de coelo evangelizaret vobis praeterquam quod evangelizavimus vobis. Breviter omni personae praejudicavit, quando nec apostolos, contra quod semel praedicaverat, nec vocem de coelo angeli loquentis permisit audiri. Facit autem hoc contra omnes haereticos, qui traditiones apostolicas mutare conantur. Anathema sit. Abominabilis sit vobis. Sicut praediximus, et nunc iterum dico: si quis vobis evangelizaverit praeter id quod accepistis, anathema sit. Repetit, ut fortius commendet. 68.0586A| Modo enim. Ostendere vult, se hominum odium non timentem libere praedicare debere veritatem. Nunquid propter homines vos suadeo, sicut propter Judaeorum traditiones ante faciebam? Hominibus suadeo. Satisfacio. An Deo? Sed Deo. An quaero hominibus placere. Ubicunque sine additamento aliquo homines nominantur, maxime in malam partem accipitur, ut est illud: Omnis homo mendax, et, Quem me dicunt homines esse? et, Nonne homines estis? Igitur quicunque talibus placere voluerit, necesse est, ut eorum faciat voluntatem: sancti autem Deo tantum et Deum amantibus placent, qui jam amplius quam homines esse dicuntur. Si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem. Nam me oderunt, quia servus sum Christi. Notum enim vobis facio, fratres, Evangelium, 68.0586B| quod evangelizatum est a me, quia non est secundum hominem. Vult purgare usurpationes, et humanae traditionis infamia. Neque enim ego ab homine. Neque a me finxi, neque ab alio accepi, quod gentes sola fide salventur. Simul notandum, quod hic Christum Deum dicat, a quo accepit Evangelium. Accepi illud, neque didici, sed per revelationem Jesu Christi. Inter accipere et discere, hoc interest: quod accepit Evangelium, cui primum insinuatur, et ad fidem ejus adducitur, ut credat vera esse quae scripta sunt: discit is qui ea quae in illo per aenigmata et parabolas figurata sunt, explanata et disserta cognoscit. Audistis enim. Nec vos ipsos latet quod dico. Conversationem meam aliquando in Judaismo. Hic enumerat quam firmiter tenuerit Judaismum, et qualiter pro traditionibus 68.0586C| patriis Ecclesiam expugnaverit, ut ostendat se non potuisse inde humano consilio, nisi divina revelatione et misericordia separari. Quoniam supra medum persequebar Ecclesiam Dei et expugnabam illam. Suum exemplum ponit: ut si ego, qui Judaeus natus, et ibi eruditus, non legis caeremonias sequor, quid vos facere debetis? Et proficiebam in Judaismo. Non in lege Dei, sed traditione patrum. Supra multos coaetaneos in genere meo. Non dixit supra omnes, ne jactantiae videretur occasio. Abundantius aemulator existens paternarum mearum traditionum. Paternas traditiones, non Domini mandata commemorat. Cum autem placuit ei qui me segregavit de utero matris meae. Qui me jam in praesentia ab utero segregaverat, quando voluit, fecit quod sciebat esse futurum. Uterus matris suae 68.0586D| potest et Synagoga intelligi. Et vocavit per gratiam suam. Non meis meritis. Ut revelaret Filium suum in me, ut evangelizarem illum in gentibus. Per me, vel in me. Revelavit autem non solum in via, sed etiam in caeteris locis. Continuo non acquievi. Continuo non fui incredulus coelesti visioni, quia non carnis et sanguinis vocem audivi, sed Domini, nec contuli cum carne et sanguine. Carni et sanguini, id est, generi meo. Neque veni Hierosolymam ad antecessores meos apostolos, sed abii in Arabiam, et iterum reversus sum Damascum. Ut aliquid ab illis discerem; sed de Damasco abii in Arabiam, ut docerem quod mihi fuerat revelatum. Deinde post annos tres Hierosolymam veni. Ideo post annos tres, ut intelligamus, non illum 68.0587A| indiguisse doctrina, quia tribus jam annis docuerat. Vadit aut videre Petrum, quando refertur tentasse se jungere discipulis. Videre Petrum. Videndi gratia, non discendi. Et mansi apud eum diebus 15. Susceptum se ab illo monstrat in charitate, et brevi tempore nihil discere potuisse. Alium autem apostolorum vidi neminem. Ne si non a Petro, ab aliis didicisse videretur. Nisi Jacobum fratrem Domini. Ex cognatione Mariae. Quae autem scribo vobis ecce coram Deo, quia non mentior. Deinde veni in partes Syriae et Ciliciae. Eram autem ignotus. Notandum quia post triennium vidit ignotos. Facie Ecclesiis Judaeae, quae erant in Christo. Tantum autem auditum habebant, quoniam qui persequebatur nos aliquando, nunc evangelizat fidem, quam aliquando expugnabat. Qui tunc seorsum ex Judaeis 68.0587B| credentes suas Ecclesias habebant, nec his qui erant ex gentibus miscebantur. Et in me clarificabant. De re difficili grande miraculum est. Deum. Qui solus potest de persecutore Apostolum facere, et de malo bonum.
CAP. II.
Deinde post annos quatuordecim iterum ascendi Hierosolymam cum Barnaba, assumpto et Tito. Quando de oneribus legis quaestio mota est. Ascendi autem secundum revelationem. Non secundum propriam voluntatem. Et contuli cum illis Evangelium. Non didici ab illis, sed contuli cum illis. Aliud est conferre, aliud discere: inter conferentes aequalitas est: inter docentem et discentem minor est ille qui discit. Quod praedico in gentibus. Quod sola gratia et fide salventur. Seorsum autem. Ne illos discipuli dubitare putarent. His qui videbantur aliquid esse. Praestantiores. 68.0587C| Ne forte in vacuum currerem, aut cucurrissem. Non est dubitantis, sed confirmantis. Sed neque Titus, qui mecum erat, cum esset gentilis, compulsus est circumcidi. Neque semper negationem secum habet. Sed propter subintroductos falsos fratres, qui subintroierunt. Reddit causas quare secundum Latina exemplaria circumcideret Titum: non quia illi circumcisio prodesset, sed ut scandalum vitaretur. Explorare libertatem nostram, quam habemus in Christo Jesu, ut nos in servitutem redigerent. Qua liberi sumus a jugo legis. Quibus neque ad horam cessimus subjectioni, ut veritas Evangelii permaneat apud vos. Latinus habet: Quibus ad horam cessimus, ut periculum vitaremus, et essent qui in vobis veritatem Evangelii confirmarent: non impleto sensu quem coeperat, 68.0587D| alium introduxit: quo expleto, redit ad coeptum. Ab his autem qui videbantur esse aliquid, nihil accepi. Si igitur nos inter tantos Judaeos, imminentibus hinc inde fratribus, ex parte conniventibus, nulla potuimus vi ac ratione compelli, ut observaremus circumcisionem, quam sciebamus esse finitam, vos ex gentibus, vos in Galatia, vos quibus vis nulla inferri potest, ultro a gratia recedentes, ad legis jam abolitae transcenditis vetustatem, et caeremonias jam non necessarias observatis? Quales aliquando fuerint, nihil mea interest. Non mihi curae est, quod cum Domino conversati sint. Deus enim personam hominis non accipit: mihi autem qui videbantur esse aliquid, nihil contulerunt. Quia tempus non praejudicat fidei. 68.0588A| Sed contra, cum vidissent, quod creditum est mihi Evangelium praeputii, sicut Petro circumcisionis. Ut praedicem gentibus, sicut Petrus Judaeis. Qui enim operatus est in apostolatum Petro circumcisionis, operatus est et mihi inter gentes. Non illi sum inferior, quia ab uno sumus ambo, in unum ministerium ordinati. Et cum cognovissent gratiam, quae data est mihi: Jacobus, et Cephas, et Joannes. Hic reddit causam, et nomina, et qui essent quos supra dixerat. Qui videbantur columnae esse. Firmamentum Ecclesiae, et in quibus incumbebat. Dextras dederunt mihi. Consenserunt, ita nos debere docere. Et Barnabae societatis. Ambo enim simul missi sumus ab Spiritu sancto gentibus Evangelium praedicare. Ut nos in gentes, ipsi autem in circumcisionem. Essent, subauditur. Tantum ut pauperum memores 68.0588B| essemus. Qui sua vendentes ad apostolorum pedes posuerant: aut quorum bona fuerant a Judaeis invasa, sicut ad Hebraeos dicitur: Et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis. Quod etiam sollicitus fui hoc ipsum facere. In omni epistola hoc agit. Cum autem venisset Cephas Antiochiam, in faciem ei restiti. Galatarum infirmitas compulit eum narrare quod nec ipsi Petro pepercerit, veritatem Evangelii non libere defendenti, sicut ad profectum Corinthiorum manifestavit visionem quam annis quatuordecim occultaverat. Hoc autem totum agit, ut ostendat se nunquam circumcisionis fuisse fautorem, sicut de illo pseudoapostoli jactitabant. Quia reprehensibilis erat. A gentibus: quia eos judaizare cogebat. Prius enim quam venirent quidam ab Jacobo, 68.0588C| cum gentibus edebat. Edebat cum his qui ex gentibus erant, sciens sibi dictum a Domino, ut neminem hominum vocaret immundum. Cum autem venissent, subtrahebat, et segregabat se, timens eos qui ex circumcisione erant, et simulationi ejus consenserunt caeteri Judaei. Non idcirco reprehenditur, quia cum illis edebat, sed quia se postea subtrahebat. Ita ut Barnabas duceretur ab illis in illam simulationem. Qui mecum missus ad gentes, nullam esse differentiam praedicaverat inter Judaeum atque gentilem. Sed cum vidissem quod non recte ambularent ad veritatem Evangelii. Quamvis hoc propter scandalum faceret Judaeorum, tamen publice illum conveni, ut et Judaeis superbia, et gentibus desperatio tolleretur. Dixi Cephae coram omnibus. Publicum scandalum non poterat 68.0588D| private sanari. Si tu cum sis Judaeus. Rationem reddidit, non injuriam fecit: si tu non tenes quod natus es, quomodo illos facis tenere quod nati non sunt? Gentiliter et non Judaice vivis. Non ex operibus, sed sola fide per gratiam vitam habere te nosti. Quomodo cogis gentes judaizare? Nos natura Judaei, et non ex gentibus. Subtrahendo te tanquam ἄλιον (hoc est malum) aliquid habentibus. Peccatores. Tamen peccatores, quia conclusit Scriptura, omnia sub peccato. Scientes autem quod non justificatur homo ex operibus legis. Legis, non justitiae operibus. Opera autem legis circumcisio, sabbatum, dies festi, baptismata, et caetera, quae non propter justitiam, sed occupandi populi gratia sunt mandata. Nisi per fidem Jesu Christi: 68.0589A| et nos in Christo Jesu credimus, ut justificemur ex fide Christi, et non ex operibus legis, id est, fidem a Christo donatam. Propter quod ex operibus legis non justificabitur omnis caro. Hoc tempore. Juxta simplicem intellectum justificabantur quondam ex lege, non omnis caro, sed hi tantum homines qui in Palaestina erant. Nunc autem ex fide Jesu Christi justificatur omnis caro, dum Ecclesia ejus in toto orbe fundatur. Quod si quaerentes justificari in Christo, inventi sumus et ipsi peccatores. Si enim gentes fides sola non salvavit, nec nos, quia ex operibus nemo justificabitur. Ergo adhuc peccatores sumus, et Christus peccatorum minister est, tanquam non valens peccata donare. Nunquid Christus peccati minister est? Absit. Peccatoribus ministrat, sicut Moyses, quia per Moysen, 68.0589B| id est legem, aucta sunt peccata, non ablata. Si enim quae destruxi haec iterum aedifico, praevaricatorem me constituo. Destruxi nihil amplius habere Judaeum, si hoc iterum reaedifico, ut illi dicunt, ipse meae sententiae refragator invenior. Ego enim per legem legi mortuus sum. Per legem Christi veteri, sive per ipsam legem veterem ipsi mortuus sum, quia ipsa se cessaturam praedixit. Ut Deo vivam. Non saeculo. Christo crucifixus sum cruci. Omnibus peccatis mortuus sum, propter quod lex data est. Ergo lex mihi minime necessaria est. Vivo autem jam non ego. Non vivit vetus homo, ille qui quondam vivebat in lege, qui persequebatur Ecclesiam; vivit autem in eo Christus, sapientia, fortitudo, sermo, pax, gaudium, et caeterae virtutes, quas qui non habet, non potest 68.0589C| dicere: Vivit autem in me Christus. Hoc autem totum sub sua persona adversus Petrum de Petro disputat. Vivit vero in me Christus. In illo vivit Christus, in quo vivunt virtutes ejus. Quod autem nunc vivo in carne. Aliud est in carne esse, aliud in carne vivere: qui enim in carne sunt, Deo placere non possunt; unde ad bene viventes dicitur: Vos autem in carne non estis, sed in spiritu. In fide vivo Filii Dei. In sola fide: quia nihil debeo legi. Qui dilexit me, et tradidit seipsum pro me. Uti Patris suamque faceret voluntatem. Seipsum pro me, non aliquid aliud. Non abjicio gratiam Dei. Non debeo illi ingratus existere, qui me tantum dilexit, ut pro me mori non recusaret. Abjicio enim gratiam, si mihi hoc solum non sufficit. Si enim per legem justitia. Si lex 68.0589D| poterat justificare, superflue Christus mortuus est. Erubescant qui dicunt quod lex ad regnum miserit. Ergo Christus gratis mortuus est. Hucusque contra Petrum, vel contra Judaeos: nunc ad Galatas revertitur.
CAP. III.
O insensati Galatae. Non est contrarium Salvatori, qui fratrem fatuum vocari prohibet, non enim dicitur sine causa. Stultos vocat quia spiritum legis, et litteram dijudicare non possint. Quis vos. Quis vobis invidit? sicut Salomon dicit: Domum in vidi cruciat oculus. Fascinavit non credere veritati? Qui apud nos invidus, in Graeco significantius ponitur (βάσκανος) fascinator. Dicitur fascinus proprie infamibus nocere, et aelati parvulae, et iis qui necdum firmo vestigio figunt gradum. Unde est illud: Quis teneros 68.0590A| oculus mihi fascinat agnos? Quomodo ergo tenera aetas noceri dicitur fascino, sic etiam Galatae in Christi fide nuper na i et nutriti, quodam fascinante sunt nociti, et stomacho fidei nauseati; Spiritus sancti cibum evomuerunt. Ante quorum oculos Jesus Christus proscriptus est. Quibus tantum manifesta facta est passio ejus me praedicante, ut eum ante oculos vestros pendere putaretis. Et in vobis crucifixus. Sententiam accepit; sive, quem tanquam damnatum, etiam nunc vilem habetis. Hoc solum a vobis volo discere. Hoc unum vos interrogo, Spiritum sanctum vobis legis opera dederint, an auditus fidei. Ex operibus legis Spiritum sanctum accepistis, an ex auditu fidei? Si ex fide Spiritum accepistis, quid vobis amplius conferet lex? Sic stulti estis, ut cum spiritu coeperitis. 68.0590B| Cum Judaei non aliter Spiritum accipiant, nisi per fidem, vos econtrario putatis vobis Spiritum non sufficere, nisi et legi subdamini. Nunc carne consummamini. Tanta passi estis sine causa. Adverte quod qui Scripturam juxta litteram sequitur, consummari carne dicitur. Si tamen sine causa. Pro Christo si passi estis, tamen non gratis. Hic, Si tamen, non dubitantis est, sed confirmantis: ut est illud: Si tamen justum est apud Dominum retribuere his qui vos tribulant tribulationem, et vobis qui tribulamini, requiem nobiscum. Qui ergo tribuit vobis Spiritum et operatur virtutes in vobis. Spiritum sanctum sola virtute accepistis, qui non nisi a justis accipitur. Justos ergo sine legis operibus fuisse vos constat. Ex operibus legis, an ex auditu fidei? Legis 68.0590C| opera, sabbati otium, observatio circumcisionis, et caeremoniarum superstitio. Sicut scriptum est: Abraham credidit Deo, et reputatum est ei ad justitiam. Ita et vobis fides sola sufficit ad justitiam. Cognoscitis ergo quia qui ex fide sunt. Sive Judaei, sive Graeci. Hi sunt filii Abrahae. Non qui carnaliter circumcisi sunt. Providens autem Scriptura. Ante videns. Quia ex fide justificat gentes Deus, praenuntiavit Abrahae. Non ex operibus, sed ex fide, quam ipse inspirat gratia sua. Quia benedicentur in te omnes gentes. Non soli Israelitae. Igitur qui ex fide sunt, benedicentur cum fideli Abraham. Non enim omnes circumcisae sunt gentes, ut possint ex operibus benedici. Quicunque enim ex operibus legis sunt, sub maledicto sunt. Quia ita praevaluit consuetudo peccandi, ut nemo jam 68.0590D| custodiat legem, et ideo non immerito subjacent maledicto. Scriptum est enim, Maledictus omnis. Quaeritur, Utrum fides sola sufficiat Christiano, et, Utrum non sit maledictus qui evangelica praecepta non servat. Fides sufficit, ut primo credentem et justum efficiat, si deinceps in justificatione permaneat; caeterum sine operibus mortua est, sed fidei operibus, non legis. Qui non credit Deo, attendit mandatis, et eos qui Evangelii praecepta contemnunt, maledictos esse et Salvator edocuit dicens: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum. Et Jacobus apostolus: Qui unius mandati transgressor est, omnium reum se esse monstravit. Sed istud unum transgressum charitatem intelligunt docti, in qua omnis lex pendet et 68.0591A| prophetae. Nam quidam dicunt quod fides sine operibus prosit, quia et si baptizatus transeat statim, aut certe facultas desit unde operetur, sufficit fides sine operibus, nam opera sine fide nihil sunt. Qui non permanserit in omnibus quae scripta sunt in libro legis, ut faciat ea. Hoc est, qui non omnia usque ad finem mandata legis servaverit. Quoniam autem in lege nemo justificatur apud Deum, manifestum est. Hoc tempore lex nullum justificat, sic nec antea profuit sine fide. Quia justus ex fide. Fides perfecta est, non solum Christum, sed etiam in Christo credere. Vivit. Vitam habet. Lex autem non est ex fide. Quia non justificat. Justus ergo ex fide vivit, et non additur in his sive in illis. Vivens autem in lege, qui fecerit, vivit in eis, hoc est, in his quae fecit, quae putavit 68.0591B| bona, mercedem laboris sui habens, ea tantum opera quae fecit in praesenti vita, sive longitudinem vitae, ut Judaei putant, sive declinationem praesentis poenae, per quam transgressor legis occiditur. Sed qui fecerit ea, vivet in illis. Suo labore vivit, sub timore vivebat in illa quandiu viguit Christus. Qui sub maledicto non erat, quia solus per omnia legem implevit, et ideo indebito maledicto ejus nostrum compensatum est maledictum, ut libere transeuntes ad fidem, legis opera non curemus. Nos redemit de maledicto legis, factus pro nobis maledictum. Qui emit, alienum emit: qui autem redimit, id emit proprie quod suum fuit et suum esse desivit. Redemit ergo nos Christus de maledicto legis, quod peccantibus constitutum est, sicut dicit: Ecce peccatis vestris venditi 68.0591C| estis, et reliqua. Quia scriptum est: Maledictus omnis qui pendet in ligno. Considerandum est, quod non quicunque in ligno pependerit, maledictus sit apud Deum, sed qui peccaverit, et propter scelus morti fuerit adjudicatus. Non ideo maledictus, quia crucifixus est quicunque malus, sed quia meruerit pro reatu crucifigi, quia reum non facit poena, sed causa. Sic enim est scriptum, Si cui fuerit judicium mortis, suspenderis eum in ligno, et non manebit corpus ejus in ligno, quia maledictus omnis qui pependit in ligno. Non ideo maledictus quia pependit, sed ideo pependit, quia maledictus. Christus ergo, cui non erat judicium mortis, nec erat causa crucis, et maledicti, pro nobis maledictum subiit, quia omnes rei eramus mortis, et debiti ligno, quia maledicti, quippe 68.0591D| qui non permansimus in omnibus quae scripta erant in libro legis, utrumque enim eadem lex decreverat maledictum. Ut in gentibus benedictio Abrahae fieret in Christo Jesu. Ut sola fide gentes benedicerentur in Christo, sicut promissum fuerat Abrahae. Ut pollicitationem spiritus accipiamus. Qui per Johel promissus est omni carni, id est, omni generi hominum: a parte totum, secundum synecdochen. Per fidem. Solam. Fratres, secundum hominem dico. Humana comparatione loquor: comparari enim humana divinis propter evidentiorem intellectum possunt, aequari non possunt. Tamen hominis confirmatum testamentum nemo spernit, aut superordinat. Hoc est, jure conscriptum testamentum non dicitur sine morte. 68.0592A| Abrahae dictae sunt repromissiones. Promissiones Abrahae Novum Testamentum vocat. Et semini ejus. A Deo. Non dicit, Et seminibus, quasi in multis, sed quasi in uno, Et semini tuo, qui est Christus. Semen Abrahae Christum interpretatur. Hoc autem dico testamentum confirmatum a Deo, quae post quadringentos et triginta annos facta est lex. Lex quae post tantum temporis data est, testamentum illud non potest evacuare, quod Abrahae Deus confirmavit in Christo. Hic si quaeramus, utrum Vetus an Novum sit hoc Testamentum, quod dicit confirmatum a Deo, non infirmari a lege, quae post quadringentos et triginta annos facta est, nulli dubium quin Novum, sed in propheticis latebris occultatum, donec veniret tempus quo revelaretur in Christo. Ad Testamentum Vetus illi pertinent, 68.0592B| qui cum acceperint legem sanctam et justam, putant sibi ad vitam litteram posse sufficere, justitiam suam quaerentes statuere, justitiae Dei non sunt subjecti. Sed dicet aliquis: Quomodo vetus appellatur, quod post annos 430 factum est per Moysen, et novum dicitur, quod ante tot annos factum est ad Abraham. Qui ex hoc non litigiose, sed studiose movetur, intelligat: primum quia ex anteriori tempore dicitur vetus, ex posteriore autem novum; revelationes eorum considerantur in his nominibus, non institutiones. Per Moysen quippe Testamentum Vetus, per quem lex data est sancta et bona, per quam fieret non abolitio, sed cognitio peccati: per quam convincerentur superbi. Erat enim occulta ista lex ab initio, cum homines iniquos natura ipsa convinceret, aliis facientes 68.0592C| quod sibi fieri noluissent. Revelatio autem Novi Testamenti in Christo facta est, cum est manifestatus in carne, in quo apparuit justitia Dei, id est, quae hominibus ex Deo est. Sic enim ait: Nunc autem sine lege justitia Dei manifestata est. Ecce qua causa illud dicitur Vetus Testamentum: quia priore tempore revelatum est. Deinde quia Testamentum Vetus pertinet ad hominem veterem, a quo necesse est hominem incipere: Novum autem ad hominem novum, quod debet homo ex vetustate transire: quia in illo sunt promissa terrena, in isto promissa coelestia. Non irritum facit ad evacuandam promissionem. Nam si ex lege haereditas, jam non ex promissione. Non posse per legem, quae postea data est, repromissiones, quae ante factae sunt ad Abraham, destrui: 68.0592D| et posteriora prioribus praejudicare, cum repromissiones ad Abraham ante 430 annos datae sint, benedicerentur in illo universae nationes. Abrahae autem per repromissionem donavit Deus. Non ergo quae ex lege, quae nondum erat, sed cum venit, ostendit peccatum, non abstulit. Quid igitur? Utquid ergo data est infirmis necessaria? ut lubricos et errantes praecepti salutaris austeritate cohiberet, et observationum attentione concluderet. Bona autem lex, quia spiritalis? ei ergo non putat spiritalem ( sic ). Bona est lex, si supra litteram mentem erigas, quia littera occidit. Lex propter transgressionem posita est. Ut nos doceret non transgredi, vel constringeret usque dum Christus veniret. Donec veniret semen cui promiserat. Post 68.0593A| offensam in eremo populi, post adoratum vitulum, et murmur in Dominum, lex transgressionis prohibitoria successit. Justo lex non est posita, et ideo tam dura praecipit, ut domaret superbiam Judaeorum. Propter transgressionem, inquit: nam non propter justificationem. Haec audientes conticescant, qui delirant quod lex quemquam per se ad regnum coelorum transmiserit. Ordinata per angelos. Hoc vult intelligi quod in omni Veteri Testamento, ubi angelus quicunque sit visus, in illo mediator loquebatur, qui dicit: Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Jacob. Nec enim mirum si Deus loquatur in angelis, cum etiam per angelos qui in hominibus sunt loquatur Dominus in prophetis, dicente Aggeo: Et ait angelus qui loquebatur in me; et infert: Haec dicit Dominus Deus 68.0593B| omnipotens. Angelos possumus accipere Moysen, Aaron et Josue, qui Dei nuntii fuerunt, per quos Deus legem dedit et ordinavit per angelos. Quae lex per angelos ordinata est. Legimus enim angelos adfuisse sive Moysi, ut quidam putant, sive Christo. Nam et Moyses, inquiunt, inter Deum et populum medius fuit. Nam angelus officii nomen est, non naturae. In manu mediatoris. In potestate, et potentia, et virtute Christi. Mediator autem unius non est, Deus autem unus est. Lex ergo adversus promissa Dei? Absit. Subauditur substantiae, vel unius partis: quia inter Deum et homines exstitit mediator. Ideo autem addidit: Deus autem unus est, ne quis eum propter officium carnis assumptae ab unitate divinae substantiae separaret. Unius non est, ut subaudias, substantiae: quia 68.0593C| in Christo sicut una persona, ita gemina substantia. Si enim data esset lex quae posset vivificare. Sicut ad Romanos. Nam quod impossibile erat legis in quo infirmabatur: scilicet quia jam a nemine servabatur: si enim non vivificabatur, quomodo mortuos ad regnum mittebat? Vere ex lege esset justitia. Haereditatem justitiam nominavit, vel certe justitiam, quae ex fide est Novi Testamenti. Sed conclusit Scriptura omnia sub peccato. Deprehendit. Ut promissio Jesu Christi daretur credentibus. Ut necesse esset sola fide per gratiam salvari credentes. Prius autem quam veniret fides, sub lege custodiebamur. Priusquam veniret cui crederemus, vel per quam crederemus. Si venit, ubi sunt qui dicunt quod ex natura sit fides? Conclusi in eam fidem quae revelanda erat. Servabamur a lege 68.0593D| huic fidei, quae erat revelanda. Ergo non est ex natura, quae quandoque post legem est revelata. Itaque lex paedagogus noster fuit in Christo. Perfectae aetatis discipuli non indigent paedagogo. Ut ex fide justificemur. At ubi venit fides, jam non sumus sub paedagogo. Diligenter adverte, quoties dicit, Ex fide: ut confundantur illi qui dicunt quod lex ad regnum miserit sine gratia: et non intelligunt quod quicunque sub lege salvati sunt, gratia sunt salvati, quia ex fide, quam gratia tribuit. Omnes enim filii Dei estis per fidem in Christo Jesu. Omnes enim aequaliter et Judaei et gentes per fidem solam, qua dono Dei creditis Christo. Quicunque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis. Filium Dei induti, et toti ejus 68.0594A| membra per baptismi sanctificationem effecti, filii Dei sitis necesse est. Utquid ergo vobis legem, quae peccatoribus data est, quibus jam peccata remissa sunt? Non est Judaeus neque Graecus. Tunc inter Judaeum et proselytum, etiam inter tribum et tribum, et in istis omnibus diversitas erat. Non est servus, neque liber. Non conditione separantur, sed fide: quia potest et servus libero esse melior, et liber servum in fidei qualitate praevertere. Non est masculus neque femina. Omnes enim vos unum estis in Christo Jesu. Fortitudine et imbecillitate corporum separantur. Caeterum fides in mentis devotione censetur: nam saepe mulier viro fit causa salutis. Si autem vos Christi, ergo Abrahae semen estis, secundum promissionem haeredes. Si corpus Christi unum omnes facti estis, Abrahae semen 68.0594B| estis et veri haeredes: non ex carnali semine, sed ex divina promissione.
CAP. IV.
Dico autem: Quanto tempore haeres parvulas est. Secundum comparationem coeptam loquitur. Nihil differt a servo, cum sit dominus omnium; sed sub tutoribus et actoribus est usque ad praefinitum tempus a patre. Quia in illos dominatum sacerdotes et principes exercebant, quos tutores et actores appellat. Modo autem non dominari, sed formam exhibere jubentur: quia omnes genus sumus sacerdotale, et omnia communiter, quamvis per illos sacramenta percipimus. Tutores autem et actores possunt et prophetae accipi, quorum verbis quotidie in adventum Salvatoris erudiebamur, sicut paedagogus lex Moysi superius dicta est. Recte ii sub tutoribus et actoribus 68.0594C| esse dicuntur, qui habentes spiritum timoris, necdum meruerunt spiritum libertatis et adoptionis accipere. Aetas enim infantiae peccata formidat, paedagogum metuit, non confidit se liberam, licet per naturam domina sit. Ita et nos cum essemus parvuli. Potest intelligi quandiu quis parvulus est, nec statutum a patre tempus implevit, ut filius et haeres appellari queat. Sub elementis hujus mundi eramus servientes. Dierum et temporum, quae propter infirmitatem, et ne idola observaremus, aliquando accepimus: elementa mundi eos quos supra tutores et actores dixerat appellavit, quod sub ipsis primum praesidibus constituti, quia necdum filii Dei ad nos capere poteramus adventum. Alii elementa mundi, coelum et terram, et ea quae intra haec sunt, dixerunt. Alii legem interpretantur 68.0594D| elementa, et eloquia prophetarum: quod per haec quasi initia et exordia litterarum Dei timorem, qui sapientiae principium est, suscipiamus. Tamen simpliciter elementa pro litteris accipiuntur, vel lex et prophetae, quod per ea initiantur homines: et non tam sui quam alterius rei utilitate discantur: ut possimus orationem legere contextam, in qua sensus magis et ordo verborum quam litterarum principia considerantur. At ubi venit plenitudo temporis. Quando jam legem nemo poterat per consuetudinem custodire, vel quod in praesentia sua decreverat se facturum. Misit Deus Filium suum. Missio Filii incarnatio ejus intelligitur, non diminutio majestatis. Factum ex muliere. Mulier, non corruptionem, sed sexum significat. 68.0595A| Denique Eva statim ut facta est, mulier appellatur. Quomodo sub lege factus est? ut eos qui sub lege erant redimeret. Nam si aliter salvari non poterant, sic propter illos qui nati erant, ex muliere et femina nasci voluit. Nam et baptismum ideo quasi poenitens, cum esset a peccatis liber, accepit, ut caeteros edoceret mundandos esse per baptismum. Factum sub lege, ut eos qui sub lege erant redimeret. Quia si sub lege factus non esset, Judaeos salvare non poterat. Gentes vero poterat positas sub lege redimere. Ut adoptionem filiorum reciperemus. Non enim omnes recepissemus adoptionem, si factus sub lege non esset. Quoniam autem estis filii, misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra clamantem: Abba, Pater. Probat nos filios esse Dei, ut spiritum quem in se 68.0595B| habuit, Christi acciperemus, clamantem, id est clamare nos facientem. Itaque jam non es servus, sed filius; quod si filius, et haeres per Deum. Quid vis servus fieri, qui accipiens spiritum Filii, filius et haeres effectus, non per meritum proprium nec per naturam? Sed tunc quidem ignorantes Deum. Convertit se ad illos, hoc est, ex gentibus credentes, et arguit illos quod dies festos velint et tempora Judaica observare, sicut antea ad idola faciebant. Nam et Judaeis ideo isti dies concessi sunt, ne eos amore festivitatis idolis exhiberent. His qui natura non sunt dii serviebatis. Nunc autem cum cognoveritis Deum, imo cogniti sitis a Deo, quomodo convertimini iterum ad infirma et egena elementa, quibus denuo servire vultis? Quia non novit iniquos: non ergo vos illum quaesistis, sed ille vos. 68.0595C| Dies observatis, et menses, et tempora. Nos non similiter: non enim calendas colimus, nec dies festos in luxuriis, sicut illi, et epulis celebramus: sed in azymis sinceritatis et veritatis. Et annos. Forte de septimo remissionis anno dicit, aut de quinquagesimo, id est jubilaeo. Timeo ne forte sine causa laboraverim in vobis. Nihil enim profeci Christianos vos faciendo, si ista iterum observatis. Estote sicut ego. Sancti estote, et perfectiora sapite. Quia et ego sicut vos. Homo qui sine querela vixi in lege, omnia ut stercora arbitratus sum, ut Christum lucrifacerem. Fratres, obsecro vos, nihil me laesistis. Ut merito putetis me inimicitiarum, et non salutis vestrae causa moveri. Laedit discipulus magistrum, si per negligentiam suam praecepta laboremque ejus spernit. Scitis autem quia per infirmitatem 68.0595D| carnis evangelizavi vobis jampridem. Sive passionum, sive naturalem infirmitatem: quia habebat thesaurum in vasis fictilibus. Per infirmitatem carnis docet, qui dicit, si se non continent, nubant: hoc est humiliora praecepta dedi vobis, quasi parvulis. Potest et ita accipi: quando veni ad vos, non veni in sermone sapientiae, sed humilis atque contemptus. Et tentationem vestram in carne mea non sprevistis neque respuistis. Grandis tentatio est discipulis, si magister aut infirmetur, aut impune laedatur. Sed ideo hic a Deo ista pati permittuntur, ut virtutem in infirmitate perficiant, et ut corruptionem sentientes incorruptam vitam majori ardore desiderent. Sed sicut angelum Dei excepistis me. Cum se angelo comparatum dicit, 68.0596A| ostendit angelum majorem. Sicut Christum Jesum. Non solum ut angelum, quia me ita suscepistis. Ubi est ergo beatitudo vestra? Testimonium enim perhibeo vobis, quia si fieri posset, oculos vestros eruissetis, et dedissetis mihi. Ostendit quanta cum charitate susceperint, et quomodo se totos ejus doctrinae tradiderint, ut quae charissima sunt corporis sui membra eidem dare cuperent, quo vel sic evangelico lumini vicem redderent, si sua lumina tradidissent. Ergo inimicus vobis factus sum, verum vobis dicens? Haec est natura veritatis, ut eam inimicitiae prosequantur, sicut per adulationem perniciosae amicitiae prosequuntur. Libenter enim quod delectat auditur; offendit omne quod nolumus; sicut et ii diligere coeperant sabbati otium, et dierum festorum epulas, praedicantes contra 68.0596B| Apostolum, qui omnem continentiam suo docebat exemplo. Aemulantur vos non bene: sed excludere vos volunt, ut illos aemulemini. Aemulus et imitator intelligi potest, et inimicus et invidus. Non bene aemulatur qui, ut alium dejiciat, non ut ipse proficiat, aemulatur. Bonum autem aemulamini in bono semper, et non tantum cum praesens sum apud vos. Nolite illos aemulari, sed bonum semper aemulamini, non ad tempus. Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis. Per Evangelium in lucem producti, et per doctrinam geniti. Ostendit per poenitentiam posse renasci. Iterum me dolorem sustinere fecistis. In illo vero Christus formatur, qui virtutem fidei ejus intelligit: in quo omnis conversatio ejus exprimitur atque depingitur. Formatur Christus in corde 68.0596C| credentium, cum omnia illis sacramenta panduntur, et ea quae obscura videbantur perspicua fiunt. Vellem autem esse apud vos modo. Quia scribere tanta non possum quanta vos audire miremini. Et mutarem vocem meam. Vocem blandientis patris in furorem magistri verterem arguentis. Doctrina Scripturae divinae aedificat et delectat, sed multo plus prodest, si de litteris vertatur in vocem. Magnam siquidem vim habet vox viva, quae sic exponitur, quomodo in corde generatur. Quoniam confundor in vobis. Dicite mihi, qui sub lege vultis esse, legem non legistis? Detrimentum discipulorum confusio et opprobrium est magistri, sicut et profectus eorum gloria est praeceptoris. Confunditur enim in eis, quia jam filii facti, servi esse desiderant. Scriptum est enim quoniam Abraham 68.0596D| duos filios habuit: unum de ancilla, et unum de libera. Sed qui de ancilla, secundum carnem natus est; qui autem de libera, per repromissionem. Ismael carnis filius, Isaac fidei fuit. Illum enim Abraham secundum carnalem consuetudinem genuit: istum contra naturam per repromissionem, credendo suscepit. Qui sunt secundum carnem nati, nisi dilectores mundi? Qui sunt per repromissionem nati, nisi amatores regni coelorum? quia et ipsis promissum est desiderantibus vitam aeternam, gratis colentibus Deum. Quae sunt per allegoriam dicta. Hoc est, aliud ex alio figuratum. Dedit regulam Apostolus, quomodo allegorizare debemus: scilicet ut manente veritate historiae, figuras intelligamus. Nam cum dixisset Abraham vere 68.0597A| duas uxores habuisse, postea quid hae ipsae praefigurarent ostendit: et hoc ipsum fecit, ubi aliqua sanctorum facta referuntur, non ubi peccata damnantur. Caeterum delicta mysteria dicere, Deum aut impossibilitatis, aut ignorantiae notare est, qui aut aliter sacramenta sua monstrare non potuerit, aut nesciens sibi necessaria, peccata quorumdam antea generaliter condemnaverit; deinde vel postea ea non reprehendisset et vindicasset, si illa propter mysteria sua fieri ipse voluisset: praecepta vero difficile invenies ita interpretata, ne eorum virtutem evacuare videretur. Haec enim sunt duo Testamenta: unum quidem a monte Sinai. Vetus et Novum, quasi duae matres, et quod in monte Sinai per Moysen datum est. In servitutem. Subauditur legis. Generans. Judaei 68.0597B| metu etiam praesenti cogebantur ut servirent: legis minis errentur, Christiani praemiis invitantur ut liberi. Illi quasi servi praeter moralia praecepta etiam diversis operibus occupantur: nobis tanquam filiis adimpletis moralibus monitis omnia servilia onera auferuntur; et illi sacerdotibus ex debito servientes, etiam tributa reddere cogebantur, nos vero praeter charitatem nihil debentes, eos voluntarie honoramus. Ex ipso genere fuerunt qui donum crucifixerunt et in eadem infidelitate manserunt: inde sunt per omnes terras dispersi, ut ex eorum codicibus Christianae non desit testimonium veritati. Ex Veteri igitur Testamento Deus condidit Novum, quia Deo placuit usque ad plenitudinem temporis promissis terrenis tanquam in praemio constitutis promissa revelare coelestia, et 68.0597C| populo terrenis bonis inhianti in tabulis lapideis legem dedit. Quae est Agar. Ancilla Abrahae. Sina enim mons est in Arabia. De qualitatibus locorum vult intelligi diversitatem Testamentorum. Qui conjunctus est ei quae nunc est Hierusalem, et servit cum filiis ejus. Confinis. Illa autem quae sursum est. Ideo et de coelo advenit mediator et pontifex Novi Testamenti. Et Evangelium non in uno loco, sed in toto mundo est praedicatum. Hierusalem libera est. Filii liberae servi esse non debent. Quae est mater omnium nostrum. Hoc est multitudinis credentium. Scriptum est enim: Laetare, sterilis, quae non paris. Probat aliam matrem nos habere meliorem quam Judaei, Hierusalem plenam iniquitatis. Erumpe, et clama, quae non parturis. Clama prae magna laetitia. Quia multi filii 68.0597D| desertae. Quod praefigurabat Anna, quae dixit: Sterilis peperit septem, et fetosa in filiis infirmata est. Magis quam ejus quae habet virum. Quae de fecunditate gloriatur, virum habere se putans: aut quia tunc habebat, antequam ejiceretur ancilla cum filio suo. Nos autem fratres secundum Isaac. Quomodo de Isaac promissum est Abrahae, ita et de nobis: quia in eo benedicerentur omnes gentes. Promissionis filii sumus. Non secundum Ismael carnis. Sed quomodo tunc qui secundum carnem natus fuerat. Non solum Judaei, sed carnales Christiani hodie quoque persequuntur Ecclesiam, aut detrahendo, aut immittendo calumnias, aut male vivendo, quae longe major est persecutio. Semper quidem qui carnales sunt, eos qui spiritales 68.0598A| sunt persequuntur: quod mirari non debemus, si ex hoc nos spiritales intelligamus, si tales nos insectentur. Persequebatur eum qui secundum spiritum. In Genesi quidem scriptum est: Quia ludebat Ismael cum Isaac. Sed hic ostenditur non simplex lusus fuisse qui persecutio nominatur, sed quia scurrilem eum et levem volebat facere qualis ipse erat, ne ei in haereditate praeponeretur. Ideo Abraham dejiciendo eo vocem Sarae audire jubetur. Forte Ismael quasi major natu, et eo tempore circumcisus, quo jam poterat intelligere et sentire, quod passus sibi primogenita vindicabat, Scriptura jurgium parvulorum lusum vocabat: hodieque Judaei plus quam gentiles persequuntur Ecclesiam. Ita et nunc. Ita vos isti sui similes esse desiderant servos. Sed quid dicit Scriptura? 68.0598B| Ejice ancillam et filium ejus. Non enim haeres erit filius ancillae cum filio liberae. Itaque, fratres, non sumus ancillae filii. Quantumvis se iniquitas extollat, ancilla est, et subjicienda est sanctis: quantumvis se extollant, et filios Abrahae esse se jactitent. Quandiu ancillae filii fuerint, vobiscum haereditatem habere non possunt. Sed liberae. Non ergo debemus derelicta matre nostra ancillam sequi: quia licet ejusdem viri fuerit uxor, tamen ad tempus, quia nondum poterat Sara generare. Qua libertate Christus nos liberavit. Redemit de manu inimici.
CAP.
State. In fide Evangelii firmi estote. Et nolite iterum jugo servitutis contineri. Jam enim saeculi tempus effluxit: jam tenebrae transierunt et verum lumen jam lucet: non debetis ultra jugum trahere 68.0598C| cum servis. Jugum servitutis, legem vocat duram, difficilem, laboriosam, quae cultores suos gravi onere consumat, quod Christus abstulit a nobis illud gravissimum multarum observationum jugum, ne carnaliter circumcidamur, vel reliqua hujusmodi: sed ea spiritualiter intellecta teneamus, remotisque umbris significantibus, in rerum ipsarum, quae significantur, luce vigilemus. Nam et ad nos pertinet: Ne memor sis injuriae civium tuorum: et, Alienum si quis invenerit, reddat, et reliqua. Maximeque ipsum decalogum, excepta sabbati observantia, carnaliter contineri. Ecce ego Paulus dico vobis. Ego Paulus audenter vobis dico, neminem pertimescens, non occultans nomen meum, ut audientes non tam missi quam mittentis auctoritate moveantur. Quoniam si 68.0598D| circumcidamini, Christus vobis nihil proderit. Quem vobis solum ad salutem sufficere non putatis. Testificor autem rursum omni homini circumcidenti se. Qui caput operum legis suscepit, necesse est ut universa persolvat, et maledicto subjaceat. Quoniam debitor est universae legis faciendae. Debitor est non solum circumcisionis, sed et dies festos Hierosolymis frequentando, hostiarum holocausta offerre, et reliqua. Evacuati estis a Christo. Si enim in lege spem ponitis, infirmam Christi gratiam judicatis: et quod gratis jam accepistis, tanquam non habentes, propriis vultis laboribus adipisci. Qui in lege justificamini, a gratia excidistis. Justificari vultis, et umbram magis quam veritatem sequi. Quis ita sit surdus adversus apostoli 68.0599A| voces, ut audeat dicere legem esse gratiam, cum clamet Apostolus: Qui in lege justificamini, a gratia excidistis? Nos enim spiritu. Spiritualibus actibus, non carnalibus. Ex fide. Non ex lege. Spem justitiae. Spe enim salvati sumus. Exspectamus. Moraliter spiritum ad distinctionem litterae posuit. Spes vero justitiae Christus intelligendus: quia ipse est veritas, patientia, spes, justitia, omnis virtus: cujus nos secundum exspectamus adventum, quo judicaturus est omnia: etiam non in patientia, sed in terrore et justitia affuturus. Nam in Christo Jesu. Valebat in lege, non valebat in Christo. Neque circumcisio aliquid valet, neque praeputium. Nec circumcisio prodest, nec praeputium obest. Sed fides. Ergo et fides operatur: qui enim credit Deo, attendit mandatis. Nam qui 68.0599B| credit futuris, amplius operatur quam qui praesentem poenam metuit. Quae per charitatem operatur. Non per timorem. Currebatis bene: quis vos impedivit veritati non obedire? Fidei gressibus et moralibus disciplinis, qui vos iterum vocat, quis ille fuit, qui vos legis oneribus impedivit, quae nec ipsi ferre potuerunt? Persuasio haec non est ex eo qui vocat vos. Persuasionem istam non dicit Dei esse, sed eorum qui talia asserunt: hortatur eos nullum eorum audire debere. Modicum fermentum totam massam corrumpit. Ne quis diceret, cur omnes corripis, dum non omnes erraverint? praedicit quod modicum fermentum malitiae totam possit Ecclesiae massam corrumpere. Nolite putare paucorum hominum, qui a Judaea venientes aliud docent, insidias contemnendas, quia modicum 68.0599C| fermentum totam massam corrumpit. Ego confido in vobis in Domino. In vobis: qui necdum estis pravitate corrupti. Quod nihil aliud sapietis. Quam veritas habet. Qui autem conturbabat vos, portabit judicium, quicunque est ille. Qui conturbat vos ab Evangelii veritate. Ego autem, fratres, si circumcisionem adhuc praedico. Sicut de me vobis mentiti sunt seductores, quod ita aliis praedicarem. Quid adhuc persecutionem patior? Tanquam legis et circumcisionis inimicus. Omne, inquit, in me odium Judaeorum, et cum adversum me frendeant insania, ob aliud non est, nisi quia doceo gentes non debere circumcidi, et legis onera superflua, licet abolita, custodire: quia veniente veritate umbrae cessarunt. Ergo evacuatum est scandalum crucis. Ideo enim scandalizantur, quod 68.0599D| in sola fide crucis dico esse salutem. Ac per hoc illi inimici sunt crucis ejus, qui per legem dicunt esse justitiam, ad quam jubere pertinet, non juvare. Utinam et abscindantur qui vos conturbant. Quidam dicunt, utinam abscindantur ab errore, et inserantur veritati; alii dicunt, si putant sibi hoc prodesse, non solum circumcidantur, sed etiam abscindantur, si exspoliatio membri proficit. Vos enim in libertatem vocati estis, fratres, tantum ne libertatem in occasionem detis carnis. In libertatem Novi Testamenti, in tantum ne per occasionem circumcisionis ad legis servitia revocemini. Et ne libertate vivendi in occasionem carnis utantur, scilicet ne juxta carnem vivant. Juxta carnem circumcidantur. Juxta carnem legis praecepta observent. 68.0600A| Si spiritu magis stent, spiritu praeputium carnis abscindant, et ad spiritus intelligentiam altius attendentes humilitatem litterae derelinquant. Sed per charitatem spiritus servite invicem. Non superbiam doceo, sed voluntarium debet esse servitium, non coactum: quia charitas non quaerit quae sua sunt, sed quae proximi. Omnis enim lex in uno sermone impletur. Legis etiam ipsa moralia quae quaeruntur, uno possunt sermone concludi, et uno praecepto compleri. Non ergo sola ad vitam sufficit fides, ut laciniosa legis praecepta uno dilectionis capitulo concludantur. Diliges proximum tuum. Charitas, vel dilectio in quatuor modis completur: hoc est, primo Deus diligendus est; secundo nos ipsos diligamus; tertio proximos; quarto inimicos. Deum plus quam nos, 68.0600B| proximum sicut nos, inimicum quasi proximum; et nisi Deum primum dilexerimus, nos diligere non possumus, hoc est, non peccare; et si nos non diligamus, ad quam formam proximos diligemus? si autem proximum non amamus, multo magis inimicum. Si ergo volumus dilectionem habere, primo Deum plus quam animas nostras diligamus: quod ita probatur: si propter Deum etiam salutem nostram et ipsas animas contemnamus, non ergo sola ad vitam sufficit fides? Sicut teipsum. Qui dicit se diligere proximum, non solum ei malum non facit, quod sibi non vult, sed etiam bonum facit ei, quod sibi vult ab alio fieri: et universam legem implet, quae duo habet genera mandatorum: hoc est, non faciendum malum, et faciendum bonum. Quod si invicem mordetis 68.0600C| et comeditis. Per contentionem, quia vos meliores alterutrum judicatis, quando detrahitis alterutrum, quando aliena torquemini felicitate, et ex alterius bono vestrum malum facitis, cum invicem mordetis, et quando maledicto vos putatis ulcisci: vel sive secundum legem, oculum pro oculo, et reliqua legis praecepta ad revindicandum parata quaeritis, ut morsum sequatur remorsus, ut quae videtur justitia esse, consumptio sit; non unum vindicans, sed utrumque consumens. Videte ne ab invicem consumamini. Dum alter alteri occasio perditionis existit. Dico autem, Spiritu ambulate. Spiritalibus actibus quos infra describit. Et desideria carnis non perficietis. Non quod caro sine anima concupiscat: sed ipsa anima, quando carnalia cogitat, caro dicitur: quando divina, unus 68.0600D| spiritus cum Deo. Quandiu ergo duplex in nobis desiderium, vel voluntas est, non perficimus quaecunque volumus. Uno aedificante, et alio destruente non perficimus: dum reluctamur desideriis. Et hoc notandum, quod non dixerit, ne habueritis, sed ne perfeceritis: id est: Ne consensum praebeatis, et desinatis facere. Caro enim concupiscit. Carnales actus. Non enim caro sine anima concupiscit, quamvis caro concupiscere dicatur, quia carnaliter anima concupiscit. Tunc enim erit justus sine ullo omnino peccato, quia lex nulla erit in membris ejus repugnans. legi mentis ejus: sed prorsus tota anima et mente diligit Deum, quod est primum summumque praeceptum. Adversus spiritum; spiritus autem adversus carnem. 68.0601A| Haec enim sibi invicem adversantur. Adversus spiritalem actum: caro adulterium, spiritus castitatem desiderat. Ut non quaecunque vultis, illa faciatis. Haec facit ratio, ut voluntatem consequatur effectus, quia in hac vita pugnat caro contra spiritum, et spiritus contra carnem. Quod si spiritu ducimini, non estis sub lege. Si vos totos spiritalibus occupetis, non vobis opus est lex, quae carnalibus data est. Si spiritu, inquit, ducimini, non estis sub lege. Lege utique quae timorem incutit, non quae tribuit charitatem. Quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris non per legis litteram, sed per Spiritum sanctum, qui datus est nobis. Haec est lex libertatis, non servitutis. Inquantum quisque spiritu ducitur, non est sub lege: quia quantum condelectatur lege Dei, non est sub legis 68.0601B| timore, qui timor tormentum habet, non delectationem. Manifesta autem sunt opera carnis. Nec difficile est discernere inter carnalia opera atque spiritalia. Quae sunt fornicatio. Principium operum carnis, fornicatio. Immunditia, impudicitia, luxuria, idolorum servitus. Quam faciebat Onam, filius Judae. Veneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, sectae, invidiae, homicidia, ebrietates, comessationes. Inimicitias et caetera similia carnalia dixit quae animae sunt, non carnis: ne Manichaeam carnem accusare putarent. Sed omne malum carnale definivit, quia carnalia cogitando efficitur. Omne vero bonum spiritale, quia desursum descendit. Et his similia. Potestis ex his caetera ipsi colligere. Quae praedico vobis, sicut praedixi, quoniam qui talia agunt regnum 68.0601C| Dei non consequentur. Notandum itaque plangendumque quod contendentes, et dissidentes, et iracundos, cum idololatris, veneficis, et homicidis, penitus exclusit a regno. Fructus autem Spiritus est charitas. Omnium virtutum prima est charitas, quae, sicut notavimus, in quatuor dividitur partes, in dilectionem Dei, in suam uniuscujusque, in proximi et inimici. Gaudium. Spiritale. Pax. Si tranquilla mens nullis passionibus perturbetur. Longanimitas. Injurias illatas sustinere. Bonitas. Semper benefacere velle. Benignitas. Nulli injuriam facere, sed et sibi factam patienter tolerare. Mansuetudo, fides. Notandum quod et fides a Deo detur: quam inter fructus spiritus septimo loco Apostolus posuit; et hoc notandum, quia a Deo est fides, vel Deo credere, vel hominibus 68.0601D| promissa complere. Modestia. Non irasci. Continentia, castitas. Continentia pro tempore est: castitas sempiterna. Et non solum a fornicatione, sed ab omni iniquitate contineri. Adversus hujusmodi non est lex. Non enim ista prohibuit, et qui novum implet, non est in Veteri Testamento. Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. Si omnia simul vitia crucifixa sunt, et caro quasi pendens nihil concupiscit, utquid nobis legem, quae data est ad vitia coercenda? Simul illud notandum, quod eos dixerit Christi esse qui carnem cum vitiis et concupiscentiis crucifigunt: contra illos qui solam fidem sufficere arbitrabantur.
CAP. VI.
Si vivimus spiritu, spiritu et ambulemus. 68.0602A| Per spiritum vitam habemus, si spiritaliter conversemur, et non legi carnaliter serviamus. Quis est autem qui vivit spiritu, nisi absconditus homo noster, qui et juxta carnem interdum solet vivere? Sed cum spiritu vixerit, spiritu ambulat. Cum in carne voluerit ambulare, vivens mortuus est. Vir perfectus in Christo, semper vivit spiritu: spiritu obedit, nunquam vivit in carne. Econtra qui se totum carni dederit, et passionibus deputarit, nunquam vivit in spiritu. Inter hos medii sunt, quos nec spiritales possumus appellare, nec carneos; sed qui inter virtutes et vitia fluctuantes, nunc ad meliora retrahuntur, et spiritus sunt; nunc carnis lubrico supplantantur, et caro sunt. Si spiritu, inquit, vivimus, spiritu obtemperemus, nequaquam per legem, sed per charitatem, 68.0602B| nobis invicem servientes. Non debemus de Scripturarum interpretatione contendere, et dicere, verbi gratia: Circumcisio melior est: non, sed praeputium. Contemnenda historia, et allegoria sequenda: imo allegoria vana est, et umbratica, et nullis veritatis fulta radicibus. Unde venit, ut invicem nascantur invidiae. Excludere enim, ait, vos volunt, ut illos aemulemini: non tam veritatem legis volentes docere, quam vincere. Non efficiamur inanis gloriae cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes. Istae grandes expositiones de commentis sancti Hieronymi sunt ad Galatas. Inanis gloria est, si in iis sunt quae non praecipiuntur in lege, ut abstinentiam omnis carnis cogamus facere quod facimus, et cum ipsa jam non potuerimus, haec superflua esse dicimus. Dicam plane, 68.0602C| nec tacebo passionem meam, passionem pene communem, non de divitiis, non de potentia, non de pulchritudine, et corporum venustate gloriandum: haec enim manifeste inter carnis opera numerantur. Eleemosyna si ob laudem fiat, inanis est gloria: longa oratio, pallor ex jejunio sequens. Non mea sunt verba, sed Salvatoris in Evangelio pertonantis. Ipsa quoque castitas in matrimonio, in viduitate, in virginibus saepe plausum quaerit humanum: et quod dudum timeo dicere, sed dicendum est: martyrium ipsum, si ideo fiat ut admirationi et laudi habeamur a fratribus, frustra sanguis effusus est. Loquitur Apostolus, loquatur Vas electionis: Si tradidero corpus meum, ut glorier ( sic ), charitatem autem non habeam, nihil mihi prodest. Ille qui dixerat: Scio hominem 68.0602D| in Christo, ante annos quatuordecim sive in corpore, sive extra corpus, nescio, Deus scit, raptum esse usque ad tertium coelum, et reliqua. Illi, inquam, qui plus omnibus laboravit, ne magnitudo revelationum extolleret eum, datus est stimulus carnis ejus, angelus Satanae, qui eum colaphizaret, ut non extolleretur. Et certe ter Dominum rogavit ut discederet ab eo: sed dictum est ei. Sufficit tibi gratia mea: virtus enim in infirmitate perficitur. Quid tam Dei opus, quam Scripturas legere, in ecclesia praedicare, sacerdotium capere, ante altare Domini ministrare. Sed haec, nisi aliquis omni diligentia custodierit cor suum, de cupiditate laudis oriuntur. Videas plerosque (quod etiam Tullius ait) libros suos de 68.0603A| contemnenda gloria inscribere, et causa gloriae proprii nominis titulos praenotare. Interpretamur Scripturas saepe, et quae digna lectione sunt scribimus, et nisi causa Christi fiant, sed memoriae in posteros, et famae in populos, totus labor irritus fiet: et erimus quasi tympanum sonans, et cymbalum concrepans. Videas plerosque de Scripturis inter se contendere, et athleticum scamma Dei facere sermonem: invicem provocant, et si victi fuerint, invident: inanis quippe gloriae cupidi sunt. Fratres, et si praeoccupatus fuerit homo in aliquo delicto: vos qui spiritales estis, hujusmodi instruite in spiritu lenitatis. Praevenitur humana fragilitas in levioribus, quae ex insperato contingunt: caeterum non est praeventio, ubi aliquid cum consilio diu meditato committitur, 68.0603B| non illis dicit qui non fuerant persuasi, ut non mansuete corrigant praeventos. Sciens Paulus ejus Dei se esse cultorem, qui nollet mortem peccatoris, sed poenitentiam, et omnem creaturam, licet non peccet, tamen posse peccare, eum quoque qui spiritualis est, cohortatur sui timore, ne peccet, et manum porrigere corruenti: et pulchre praeoccupatum in delicto hominem vocat, qui mori possit, ex ipso nomine fragilitatem conditionis ostendens, ut dignus sit venia, qui velut homo errore deceptus, et mersus in voraginem, seipsum sine auxilio et adjutore erigere non possit. Notandum, quod non peccatis pluribus, sed qui vitio aliquo praeoccupatus erravit, illi lenitatis spiritum et mansuetudinis in correctione peccati spiritualis adhibeat, ne rigidus, ne iratus et tristis, 68.0603C| corrigere cupiat errantem: sed provocet eum sponte ad salutem, veniam repromittens: et Christi testimonium proferat, quo gravi legis et peccatorum onere depressos ad jugum suum suave, et leve invitet onus: ut discat quia humilis sit, et mitis, et mansuetus corde, et inveniat requiem animae suae. Utamur hoc testimonio adversus haereticos, qui diversas fingentes fabulas, natura aiunt spiritalem esse arborem, et nunquam malos afferre fructus. Ecce Apostolus, cujus et ipsi auctoritatem sequuntur, dicit eos qui spiritales sunt posse peccare, si per altitudinem cordis sui inflentur et corruant. Quod et nos quoque fatemur, et eos quoque spiritales fieri si ad meliora revertantur. Opponi potest illud quod ad Corinthios scribitur: Quid vultis? in virga veniam ad vos, an in 68.0603D| charitate et spiritu mansuetudinis? Si enim ibi ad peccatores non in spiritu mansuetudinis, sed in virga venire se dicit, quomodo nunc illis qui in aliquo peccato praeventi fuerint, non virgam adhibet, sed spiritum mansuetudinis? Verum ad eos dicitur qui post peccatum non sentientes errorem suum, nolebant majoribus suis subdi et poenitentia corrigi. Ubi vero peccator intelligens vulnus suum, tradit se medico curandum, ibi non est virga necessaria, sed spiritus lenitatis. Sed et illud forte quaeritur: Quod si propterea instruere quis debeat peccatorem in spiritu lenitatis, quia consideret se, ne et ipse tentetur, ergo justus, qui de sua certus est mente, qui scit non posse se labi, non instruet peccatorem in 68.0604A| spiritu lenitatis? Ad quod dicimus, etiamsi vicerit justus, sciens quanto labore superaverit, magis peccanti veniam largietur. Si quis ergo usque ad senectam in virginitate permanserit, ignoscat ei qui adolescentiae quodam calore deceptus est, sciens quantis difficultatibus illam transierit aetatem. Si quis pro nominis Christi confessione cruciatus in tormentis viderit quempiam denegasse, compatietur vulneribus negatoris, et non tam illum victum, quam se vicisse miretur. Cautelam quoque scribentis attendite, quia non dixit: Considerans te, ne et tu cadas, sed: ne tu tenteris. Vinci quippe, vel vincere, adjutore Deo in nostra estpotestate. Caeterum tentari in potestate tentantis est: si enim Salvator tentatus est, quis potest esse securus intentatum se vitae hujus maria transire? Non 68.0604B| ergo Paulus desperat salutem; sed manum porrigit deprecanti, et quantum in se est, flet cum flente, infirmatur cum infirmo, suaque judicat aliena peccata. Iste per charitatem adimplet legem Christi, quae lex est: Hoc est mandatum meum, ut diligatis invicem. Quae lex Filii Dei est? Diligite alterutrum, sicut et ego dilexi vos. Qui clementiam non habet, nec indutus est viscera misericordiae et lacrymarum, quamvis spiritalis sit, non adimplet legem Christi. Sed et si quis infirmus in fide est, et adhuc lacte nutritur infantiae, nec potest tam cito a legali observatione ad spiritalia sacramenta transire: vos qui robustiores estis, ejus onera portate: ne per scientiam vestram frater pereat, pro quo Christus est mortuus. Portat quoque fratris necessitatem, qui gravatum pauperem 68.0604C| onere egestatis adjuvat, et facit sibi amicos de iniquo mammona. Considerans teipsum, ne et tu tenteris. Quia et tu homo es, et potes in aliquo praeveniri, et adjutorio indigere. Sani enim infirmos sustinent, et mortuos sepeliunt: quia et ipsi infirmari et mori posse se credunt. Alter alterius onera portate. Verbi gratia: Iram fratris tu portabis, cum tu adversus eum non irasceris. Et rursum: Eo tempore quo te ira praeoccupaverit, ille te lenitate et tranquillitate supportet. Certe vel si quis in se loquacitatem vicerit, et pertinaciam nondum vicerit, alius vero adhuc loquax, sed jam pertinax non sit: debet ille hujus loquacitatem, et iste illius pertinaciam, donec illud in illo, et hoc in isto sanetur, charitate portare. Et sic adimplebitis legem Christi. Lex Christi charitas est, 68.0604D| dicit enim: Mandatum novum do vobis, ut vos invicem diligatis sicut ego dilexi vos. Nam si quis existimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit. Qui se putat non posse tentari, sive plus de se laudanti se, quam suae conscientiae credit, seipsum seducit. Si quis non vult onera aliena portare, et immisericors suo tantum opere et virtute contentus est, non quaerens quae aliena sunt, sed quae sua: hoc est, sui tantum amator et non etiam Dei, ipse se seducit. Opus autem suum probet unusquisque. Qui conscientiam habet operis boni, et seipsum considerans, opus suum non reprehendit, non debet de hoc apud alium gloriari, et laudem suam foras fundere, et communicare cum cunctis, et ex hominum quaerere favore jactantiam: 68.0605A| sed in semetipso habeat gloriam, et dicat: Mihi absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, per quem mundus mihi crucifixus est, et ego mundo. Qui gloriam quaerit ab altero, huic nec mundus crucifixus est, nec crucifixus est ipse cum Christo. Recepit quippe quod quaerebat ab hominibus mercedem suam. Et sic in semetipso tantum gloriam habebit, et non in altero. In sua conscientia, non in alterius adulatione. Item aliter: Hoc est portare oleum secum: non ex aliena laude pendere: sed quam gloriam in se habebit, nisi in eum cui dicitur: Gloria mea, et exaltans caput meum? qui gloriatur in sua justitia, non in alieno peccato. Nihil enim proficit per alterius detrimentum, nec ex illius delicto in die judicii quanto est justior apparebit. Unusquisque enim 68.0605B| onus suum portabit. Si unusquisque onus suum portabit, alter alterius onera portare non poterit. Sed videndum quod ibi praeceperit, ut peccantes in hac vita nos invicem sustentemus, et in praesenti saeculo alterutrum auxilio simus. Hic autem de Domini dicat in resurrectione judicio, quod non ex alterius peccato, sed juxta nostrum opus simus recepturi, in die judicii hoc erit. Nam hic peccantes in hac vita invicem nos sustentemus: et ideo dixit: Invicem onera vestra portate, etc. Onus suum portabit. Non enim onus ejus laus auferet seducenti. Communicet autem is qui catechizatur verbo ei qui se catechizat in omnibus bonis. Communicet sive obedientia, verbo, et actibus, imitatione, sive substantia victus; qui a magistris spiritalia accipitis, magistris carnalia praebete. Nolite errare. 68.0605C| Deus non irridetur. Homo potest a serpente Dei vindictam negante irrideri, sicut Eva. Nam Deus exhibet quod promittit. Nam ut omnem diaboli astutiam excluderet, amplius Adae et Evae reddidit quam promisit. Et uxori Loth, etiam quod non praedixerat, fecit. Quae enim seminaverit homo, haec et metet. Et quantum seminaverit. Quoniam qui seminat in carne sua, de carne metet corruptionem. Qui spem ponit in circumcisione carnali, vel qui vitia seminat in spiritali conversatione, vel in fide. Qui autem seminat in spiritu, de spiritu metet vitam aeternam. Omne quod loquimur, agimus, cogitamus, in duobus seminatur agris, carne et spiritu: si bona sunt quae de manu, corde, ore promuntur, seminata in spiritu, vitae aeternae fructibus redundabunt: si mala ab agro carnis excepta, 68.0605D| corruptionis nobis segetem pullulabunt. Item aliter: Qui legem carnaliter intelligit, repromissiones quoque carnales, et quae in praesenti saeculo corrumpuntur, exspectat; qui autem spiritalis adjutor est, seminat in spiritu, et de spiritu metet vitam aeternam. Illud etiam observandum, quod qui seminat in carne, cum additamento, sua, ponitur; qui autem seminat in spiritu, non dicitur, in spiritu suo, sed simpliciter, in spiritu: qui enim bona seminat, non in suo spiritu, sed in Dei Spiritu; et ideo nemo sibi aliquid tribuat, quia Dei dona sunt, quaecunque bona sunt. Bonum autem facientes non deficiamus. Sicut in Ecclesiastico scribitur: Non impediaris orare semper, et non verearis usque ad mortem justificari: quoniam 68.0606A| merces Dei in aeternum manet. Indeficientem ergo justitiam indeficiens praemium subsequetur: qui enim perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Cohortatur eos ad studium perseverantiae, qui in hac vita mercedem boni operis exspectant: nescientes quia sicut in semine aliud sationis, aliud messis est tempus, sic et in praesenti vita sementis est opera quae vel in spiritu vel in carne metuntur. Messis vero futurum judicium; et pro qualitate vel diversitate sementis diversas non facere messuras, centesimum, sexagesimum, et trigesimum fructum: quam segetem nemo potest metere deficiens. Qui enim perseveraverit, ut supra dictum est, usque in finem, hic salvus erit. Quale est autem, ut cum peccatores quotidie in malis operibus augeantur, nos in bono opere lassemur. 68.0606B| Tempore enim suo metemus non deficientes. Nunc tempus seminandi est, non metendi: non ergo hic mercedem nostram quaeramus accipere; nec hieme tenera herba dimissa in praesenti, ut haec herba non prematur, et non sit quae in futuro metatur. Dicetur enim nobis: Recepistis bona vestra in vita vestra. Et iterum: Recepistis mercedem vestram. Ergo dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes. Tempus sementis, ut diximus, tempus est praesens, et vita quam currimus: in hac licet nobis quod volumus seminare. Cum ista vita transierit, operandi tempus auferetur, sive aegrotemus, sive sani simus: humiles, vel potentes; ignobiles, vel honorati; esurientes, atque vescentes, omnia in nomine Domini cum patientia et aequanimitate faciamus, et implebitur in 68.0606C| nobis illud quod scriptum est: Diligentibus autem Deum omnia cooperantur in bonum. Quod si nos oportet in cunctos indifferenter liberalitatis frena laxare, quanto magis in domesticos fidei, et in Christianos, qui eumdem habent patrem, et ejusdem magistri appellatione censentur? Videtur mihi locus iste posse superioribus cohaerere, ut domesticos fidei magistros nominet; quibus supra omnia quae putantur bona ab auditoribus suis jusserat ministrari. Ultimum sementis hoc tempus est, festinemus ergo campos omnes serere, et maxime eos qui sunt uberrimi repleamus: ne incipiamus tempore messium aliis epulantibus esurire. Maxime autem ad domesticos fidei. Et Judaeis, et paganis, atque Christianis, et bonis, et malis misericordiam faciamus, ne eis quod Deus non 68.0606D| negat denegemus: maxime tamen iis qui peculiarem fidei exhibent famulatum. Videte qualibus litteris scripsi vobis mea manu. Intelligite quam fiducialiter scripserim, et neminem pertimuerim, qui litteras mea manu perscripsi. Quicunque enim volunt placere in carne. Qui Judaeis carnalibus placere desiderant, crucis Christi persecutionem sustinere timentes, non vestrae aliquid saluti providentes. Hi cogunt vos circumcidi, tantum ut crucis Christi persecutionem non patiantur. Caius, qui et Julius Caesar, et Octavianus Augustus, et Tiberius successor Augusti leges promulgaverant, ut Judaei, qui erant in toto orbe Romano dispersi, proprio ritu viverent, et patriis caeremoniis viverent. Quicunque igitur circumcisus erat, 68.0607A| licet in Christum crederet, a gentilibus quasi Judaeus habebatur, et nemo eum persequebatur: quam circumcisionem nunc Apostolus confidentiam nominat; et ideo dicit: Quicunque volunt placere in carne, hi cogunt vos circumcidi, tantum ut crucis Christi persecutionem non patiantur. Neque enim qui circumciduntur legem custodiunt, sed volunt vos circumcidi. Velut si circumcisio legem faceret custodiri, aliquid videretur habere rationis ista persuasio; sed propter terrenam felicitatem, vel cupiditatem adipiscendi, vel timore amittendi; et ideo non vere custodiunt, quoniam carnalis cupiditas qua peccatur, mutatur potius quam augetur, cupiditate alia non sanatur: quia facit eos carnalis timor et cupiditas servos: quia carnaliter cuncta observare se credunt. Ut in carne vestra glorientur. Sive quod discipulos ad se transduxerint. Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce. Apud Judaeos. Domini nostri Jesu Christi. Non in propria justitia vel doctrina, sed in fide crucis, qua mihi omnia peccata dimissa sunt, ut ego mundo morerer: et ille mihi solus potest in cruce Christi gloriari, qui tollit eam, et sequitur Salvatorem, qui crucifixit carnem suam cum vitiis et concupiscentiis; qui mortuus est mundo, et non contemplatur ea quae videntur, sed quae non videntur. Per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. Mortuus. In Christo enim Jesu neque circumcisio 68.0608A| aliquid valet, neque praeputium, sed nova creatura. Hoc tempore neque circumcisio prodest, neque praeputium nocet. Sed hoc solum prodest, si quis renatus nova conversatione utatur, sicut ait propheta: Innovate vobis novalia: et ne seminaveritis in spinis: circumcidite vos Deo vestro, et circumcidite praeputium cordis vestri. Et quicunque hanc regulam secuti fuerint. Hanc regulam qua in sola fide spes ponenda est. Pax super illos et misericordia. Super Christianos: nam Judaei secundum carnem sunt Israel. Et super Israel Dei. Est enim Israel, et non Dei, id est carnalis; non enim omnes qui ex Israel, hi Israelitae. De caetero nemo mihi molestus sit. Nemo me amplius interroget quasi dubitans. Omnem enim veritatem exposui. Ego enim stigmata Domini nostri Jesu Christi 68.0608B| in corpore meo porto. Ego enim signa et characteres non circumcisionis, sed crucis per passionem in corpore meo circumfero, et plagas vel flagella, quae propter Christum sustinui. Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu vestro, fratres. Amen. Subscriptio Pauli talis est. Optat autem ut gratia cum eis Domini, non legis opera, comitetur: Cum spiritu, inquit, non in carne, in cujus circumcisione gloriantur carnales, vos autem spiritualiter circumcisi estis, et spiritualiter conversamini.
EPISTOLA BEATI PAULI AD EPHESIOS. ARGUMENTUM. 68.0607C|
Ephesii sunt Asiani. Hi, accepto verbo veritatis, perstiterunt in fide. Hos collaudat Apostolus, scribens eis a Roma de carcere. Ephesii ex Judaeis et gentibus Apostolo praedicante crediderunt, quibus firmiter stantibus scribit. In principio Epistolae Judaeos appellans sacramenta Christi Incarnationis exponit. Post ad gentes convertitur, et hortatur ut tantis beneficiis ingrati non sint. Deinde communiter usque ad finem moralia praecipit statuta.
CAPUT PRIMUM.
Paulus apostolus Christi Jesu. Sicut omnibus Epistolis auctoritas praeponitur apostolica. Per voluntatem Dei. Subauditur Patris: non meis meritis. Sanctis omnibus qui sunt Ephesi. Omnis sanctus, fidelis, non omnis fidelis sanctus baptizatis fidelibus sive fideliter servantibus sanctitatem: catechumenis qui habent fidem, quia credunt, sed non habent sanctitatem. 68.0607D| Et fidelibus in Christo Jesu. Qui licitis utuntur. Gratia vobis. Subsit. Et pax a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. Tunc vobis erit gratia, si ei non sitis ingrati, et salutem vestram non vestris meritis, sed ejus gratiae deputantes. Pacem vero reconciliationis servavimus, si nihil ejus bonitati vel justitiae deinceps contrarium faciamus. Consueta ejus est salutatio: cum ab utroque gratia optatur, unum esse monstrantur. Benedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi. A laudibus Dei incipit, qui talia eis donaverit, quae inferius continentur. Qui benedixit nos in omni benedictione. Non in aliqua: ita ut nihil in ulla gratia desit. Spiritali. Non carnali prosperitate, nec terrena abundantia. In coelestibus. Rebus, non in terrenis. In Christo. In capite omnia membra benedixit 68.0608C| et elegit, ut nos faceret sanctos et immaculatos: non quia futuri eramus, sed ut essemus. Sicut elegit nos in ipso. In Christo praedestinavit. Ante mundi constitutionem, ut essemus sancti et immaculati. Quia Deo nihil est novum, apud quem omnia erant antequam fierent: non ut quidam somniant, animas ante mundum in coelo fuisse electas: sed Ecclesia sua sine macula et ruga in illis est praescientia praedestinata atque electa, quia ipse scit qui sunt ejus. Non sicut Pelagiani de hoc loco sentiunt, quod acceptis praeceptis possint solo libero arbitrio esse immaculati, dicentes: Quoniam praescivit Deus nos tales futuros, ideo nos ante mundi constitutionem elegit, et praedestinavit in Christo. Sed non ita est, nec quia futuros tales nos esse praescivit, sed ut essemus tales, 68.0608D| per ipsam electionem gratiae suae nos tales ipse facturus, qua gratificavit in dilecto Filio suo. Cum ergo nos praedestinavit, opus suum praescivit, quo nos sanctos et immaculatos facit. In conspectu ejus et in charitate. Non hominum. Qui praedestinavit nos. Hoc praedestinavit, ut infundendo fidem filios Dei faceret omnes credentes. Loquebantur quidem verbum Dei cum fiducia omni volenti credere; sed ut crederent, jam Deus cor eorum tetigerat, sicut in ipsis Actibus legimus: Et credidit Lydia purpuraria, cujus Deus aperuit cor, ut intelligeret quae a Paulo dicebantur. Et: Scit Dominus qui sunt ejus; et: Praeparatur voluntas a Domino. In adoptionem filiorum. Non naturam. Per Jesum Christum in ipsum. Ut membra ejus simus. Secundum propositum voluntatis suae. Non secundum 68.0609A| merita nostra. In laudem gloriae gratiae suae. Ut laudemus gloriam justitiae et misericordiae ejus, quam contulit non merentibus. In qua gratificavit nos. Gratia vel voluntate sua gratos nos sibi fecit in eo. Sic dicitur, gratificavit, a gratia, sicut justificavit, a justitia. In dilecto: in quo habemus redemptionem per sanguinem ejus, remissionem peccatorum. In dilecto, subaudis, Filio suo. Non quia futuros nos tales esse praescivit; sed ut essemus tales, per ipsam electionem gratiae suae tales fecit. Non solum nos redemit, sed etiam peccata remisit, ut sine nostro labore justi essemus. Secundum divitias gratiae ejus. Subauditur, habemus nos redemptionem: non secundum merita nostra. Ubi sunt qui dicunt sua industria posse salvari? Quae superabundavit in nobis in omni sapientia 68.0609B| et prudentia: ut notum faceret nobis sacramentum voluntatis suae, secundum bonum placitum ejus. Plusquam abundavit, ut non solum a morte redemptis peccata dimitteret, sed etiam tantam nobis sapientiam donaret, ut voluntatis ejus occulta mysteria nosceremus; ipso pro sua clementia revelante in hoc sacramento voluntatis suae posuit divitias gratiae suae secundum bonum placitum ejus, non secundum nostrum. Quod proposuit in eo. In Christo, in quo electi et praedestinati sumus, ut nos ipse faceret sanctos: non quod praeviderit sanctos. In dispensationem plenitudinis temporum. In novissimis temporibus, quando jam omnis dispensatio temporum legis et naturae transacta est, atque prophetarum, sicut alibi dicit: Cum venisset plenitudo temporum, misit Dominus Filium 68.0609C| suum. Instaurate omnia in Christo. Hoc proposuit. Quae in coelis, et quae in terra sunt, in ipso. Multi super hac re diversa senserunt: quidam aiunt coelos animas, terram corpora accipiendum. Alii coelos Judaeos, qui coelestia praecepta habuerant, terram esse gentiles. Alii vero asserunt in coelis non angelos restauratos, sed eorum scientiam ex Christi tempore profecisse, qui tanquam ignari interrogabant: Quis est iste rex gloriae? et docentur Dominum eum esse virtutum. Sed quoniam restaurari non dicitur, nisi lapsum, melius est, si eorum gaudium per salutem hominum restauratum esse dicamus, quod ante habuerant quam homines a justitia penitus declinarent. In terra vero genus humanum restauratum esse quis ambigat? Item aliter: Reparatur in coelo illa quae 68.0609D| cum principe suo cecidit angelorum portio, per augmentum et societatem sanctorum, de quibus scribitur: Sed sunt sicut angeli in coelo. Reparantur quoque omnia in terra, cum etiam loco deficientium Judaeorum admittentur credentes ex gentibus. Et aliter: Restaurantur quae sunt in terra, dum nos per mediatoris nostri sanguinem reconciliationemque reparamur. Reparantur coelestia, cum de salute nostra gaudium nascitur angelorum. In qua etiam nos sorte vocati sumus. Nos qui ex Judaeis credidimus. Praedestinati. Ante destinati, sive praecogniti et praesciti: non quia eramus, sed quia ab ipso de malis futuri eramus boni. Secundum propositum ejus. Quia proposuit Judaeos primo restaurare, et sic gentes: licet 68.0610A| pars crediderit Judaeorum. Qui omnia operatur. Omnium causa voluntas est Dei, quam rationabilem esse fidelium nullus ignorat, sine dubio bona. Si ipse omnia, ubi est superbia Pelagiana? Ipse ergo et ut credere incipiamus, operatur, qui omnia operatur. Secundum consilium voluntatis suae. Non secundum merita nostra. Qui dicunt: Voluntas mea bona fecit me Christianum? cum audivit: Secundum consilium voluntatis suae, taceant de meritis. Ut simus in laudem gloriae ejus. Ut per signa quae facimus, laudetur gloria Dei. Nos qui ante speravimus in Christo. Nos ex Judaeis, qui priores credidimus, sive ex lege cum speravimus. In quo. In quo etiam vobis annuntiata est salus. Et vos cum audissetis verbum veritatis, Evangelium salutis vestrae. Gentes subaudiendum. In quo et credentes 68.0610B| signati estis. In quo Evangelio, vel in Christo, uno charactere signati, et hinc cognoscemini unus esse grex, quia et vos similiter ut nos virtutes per spiritum operamini, quae virtutes arrha sunt futurae haereditatis. Si ergo mortuos suscitare arrha est, quanta erit ipsa possessio? Spiritu promissionis sancto. Qui promissus est per Joelem prophetam. Qui est pignus haereditatis nostrae. Pignus datur, ut promissis credatur. In redemptionem acquisitionis. Quos sibi sanguine acquisivit. In laudem gloriae ipsius. Ut etiam in hoc nomen ejus glorificetur a nobis. Propterea et ego audiens fidem vestram, quae est in Domino Jesu, et dilectionem in omnes sanctos. Quam firmiter credatis Domino Jesu, et omnes sanctos, sine exceptione personae, vel notitiae diligatis. Cavere enim a falsis prophetis, 68.0610C| et non omni spiritui credere: non ante probationem judicare praecipimur. Non cesso gratias agens pro vobis. Hoc est, fidem operibus comprobare: quia vobis dono misericordiae suae infudit fidem, qua crederetis, et charitatem, qua diligeretis. Memoriam vestri faciens in orationibus meis. In orationibus, non ut quidam, jucunditate convivii; mihi autem nihil oratione jucundius. Ut Deus Domini nostri Jesu Christi Pater gloriae. Pater gloriae Domini nostri Jesu Christi. Det vobis spiritum sapientiae et revelationis. Quomodo Ephesiis a Deo sapientiam postulat, cum scientiam inflare dixerit ad Corinthios? sed distat in effectu, quod non distat in nomine: nam ibi scientia saeculari loquitur, quae stultitia est apud Deum: hic vero coelestem divinamque sapientiam petit, quam qui habuerit, humiliari 68.0610D| magis poterit quam inflari: et per quam dono Dei omnes possunt acquiri virtutes: quia scientia sicut sine charitate inflat, ita cum charitate aedificat. In agnitione ejus. Quomodo optat ut agnoscant Deum, quem usque adeo sciebant, ut ei credentes pro eo omnes diligerent sanctos? Sed ut perfecte cognoscant quia Dei gratia, non suo merito sunt salvati: et quanta sit virtus et magnitudo ejus. Virtus, quia potest promissa praemia vel poenas implere; magnitudo, quia ubique est, et nihil eum potest latere. Qui enim haec cognoverit, et pro certo habuerit, peccare capitalia pertimescit. Nam qui humanam praesentiam erubescit, multo magis divinam. Inde filii Eli sacerdotis Deum nescisse dicuntur, quia ejus praesentiam 68.0611A| et potentiam minime timuerunt. Illuminatos oculos cordis vestri. Spiritalia promissa non nisi spiritalibus oculis praevidentur. Ut sciatis quae sit spes vocationis ejus, quae divitiae gloriae haereditatis ejus. Si scieritis ad quam spem vocati estis, omnem spem saeculi facile contemnetis. Et si divitias haereditatis Dei videtitis, omnis terrena vobis sordebit haereditas. Nemo enim regnum cum opibus suis sperans, aes aut plumbum possidere dignatur. In sanctis. In justis et sanctis: non omnibus hominibus. Et quae sit supereminens magnitudo virtutis ejus in nos qui credidimus. Quis potest comprehendere magnitudinem virtutis ejus, et ineffabilem bonitatem, quam vel in eos qui ex circumcisione, vel in eos qui ex gentibus crediderunt contulit, ut eos faceret credentes, et Filio suo faceret membra, qui est caput Ecclesiae suae, et ad 68.0611B| suam dexteram in coelestibus collocaret? Secundum operationem potentiae. Non secundum legem vel naturam. Virtutis ejus, quam operatus est in Christo. Haec est supereminens magnitudo virtutis ejus super nos. Suscitans illum a mortuis. Nostrae naturae assumptione. Et constituens ad dexteram suam in coelestibus super omnem principatum, et potestatem, et virtutem. Dextera pro honore ponitur ac beatitudine; non ut Deus corporeus esse credatur: nam et Pater a dextris Filii esse dicitur, sicut scriptum est: Dominus a dextris tuis confregit. Ambo ergo a dextris sunt, quia nihil est in Divinitate sinistrum. Dextera ergo Dei beatitudo; sessio, habitatio intelligenda est. Et dominationem. Quia unum cum Deo, vel in Deo est. Et 68.0611C| omne nomen quod nominatur. Si quod est aliud quod nescimus. Non solum in hoc saeculo, sed et in futuro. Et omnia subjecit sub pedibus ejus. In futuro, hoc est in coelesti, quod nobis futurum est, non Deo, nec sibi. Et ipsum dedit caput omni Ecclesiae. Christus caput Ecclesiae est, omnium plenitudo membrorum. Quae est corpus ipsius et plenitudo ejus. Capitis. Qui omnia in omnibus adimpletur. Qui totus in membris omnibus adimpletur, non in singulis, ne ulla diversitas meritorum sit: quando omnes crediderint, et perfecti fuerint, tunc erit corpus perfectum in omnibus membris.
CAP. II.
Et vos cum essetis. Hinc illis vult ostendere quantum eis beneficii sit collatum. Mortui delictis et peccatis vestris. Morte peccati, contra Pelagianos, qui 68.0611D| naturam tantum defendunt quantum ratio non habet: et dicunt fidem ex natura esse. Quid enim boni potest mortuus facere? In quibus aliquando ambulastis. Jam vero non ambulatis. Secundum saeculum mundi hujus. Ideo saeculum homines saeculi dicimus, sicut dicimus domum vel bonam, vel malam, dum habitantes in ea intelligimus homines saeculi. Idola colentes nominat saeculum, sicut et serpentes, quorum similes eramus sequentes diaboli voluntatem. Secundum principem potestatis aeris hujus. Secundum principem illius potestatis, qui in hoc aere ventoso est de coelis dejectus. Spiritus qui nunc operatur. Suasione, non vi. In filios diffidentiae. In eos qui non credunt: unusquisque illius filius efficitur, quem imitatur, sive 68.0612A| quo dignus est: quomodo filii irae, et mortis, et gehennae. In quibus et nos. Non solum vos. Omnes aliquando conversati sumus. Gentes Deum non credendo, Judaei male vivendo: omnes originali peccato detinebamur. In desideriis carnis nostrae, facientes voluntates carnis et cogitationum. Quando anima nostra rebus terrenis et carnalibus inhaerebat: non solum desiderans, sed et faciens quae cogitatio suggerebat. Et eramus natura. Ita nos paternae originis mala consuetudo possedit, ut omnes ad damnationem nasceremur. Filii irae, sicut et caeteri. Filii irae, sicut supra diffidentiae, filii Adae, filii vindictae. Haec audiant et erubescant, qui tantum vitiatae naturae tribuunt, ut Apostolo contradicant, et a fide exorbitent. Deus autem, qui dives est in misericordia. Non solum in virtute, 68.0612B| sed etiam in misericordia. Misereris autem, ait, omnium, quia omnia potes, et diligis ea quae creasti: nec enim odiens aliquid constituisti. Propter nimiam charitatem suam. Nimia charitas est, rebelles servos, et impios, velut filios diligere. Unde considerandum est quantum dil gat jam sanctos effectos, qui tantum amavit peccatores et impios. Qua dilexit nos. Et misertus est nostri. Et cum essemus mortui peccatis. Rei mortis jam quasi mortui vivebamus, non solum in originali peccato, sed etiam actuali. Convivificavit nos Christo. Sine peccato per baptismum faciendo, et resuscitando: nec debemus desperare in vobis fieri quod nostra natura jam possidet in Christo. Cujus gratia estis salvati. Gratis, non merito nostro, ut humilietur humana superbia, quae se de meritis jactat, 68.0612C| et sciat gratiam gratis datam. Et conresuscitavit, et consedere fecit in coelestibus in Christo Jesu. Quia ubi caput est, ibi erit et corpus, sicut et ipse ait: Volo ut ubi ego sum, et ipsi sint. Ut ostenderet in saeculis supervenientibus. Ante praedestinavit quod erat modo facturus. Abundantes divitias gratiae suae in bonitate. Vere abundans gratia, ut non solum peccata donaret, sed etiam cum Christo resuscitaret: et nec hoc suffecit, nisi etiam nos ad dexteram Dei in coelestibus collocaret in assumpto homine. Super nos in Christo Jesu. In corpus Christi, vel exemplo ejus. Gratia enim estis salvati. Non meritis vestris, sed gratia gratis data. Hoc contra eos qui dicunt quod suis meritis salventur. Per fidem. Per solam fidem, quam sanctus Spiritus dono suo infundit. Et hoc non ex vobis, Dei 68.0612D| enim donum est. Sed dono gratiae, ne dicerent quod fides ex ipsis esset, et non ex Deo. Non ex operibus vestris, ut ne quis glorietur. Ne quis glorietur se suis meritis accepisse. Ipsius enim sumus factura. Quia nuper sumus in Christo renati, ut in bonis operibus Dei adjutorio ambulemus, quae in Evangelio sunt ostensa. Creati in Christo, in operibus bonis. Non de illa creatione dicit, qua in Adam vel ex Adam nascimur, sed qua in baptismo per gratiam reformamur, ut ipsius adjutorio in bonis operibus ambulemus. Haec omnia ex gratia eveniunt, vel praeparantur: nam quod sequitur, Quae praeparavit Deus, id est praedesti navit. Quae praeparavit Deus, ut in illis ambulemus. Praeparavit Deus in praesentia sua: et nunc dedit per 68.0613A| gratiam suam, secundum novum hominem ambulemus: id est, praedestinavit; praedestinatio sine praescientia esse non potest. Propter quod memores estote, quod aliquando vos gentes. Commemorat illos de quanta ignobilitate ad summam regni perducti sunt, ut non sint ingrati ei qui hoc illis gratia sua praestare dignatus est. In carne, qui dicebamini praeputium. Gentes praeputium, Judaei circumcisio dicebantur. Ab ea quae dicitur circumcisio. Non in corde per spiritum. In carne manu facta. Humana. Quia eratis in illo tempore sine Christo, alienati a conversatione Israel. Quia illi Christum in multis mysteriis et sacramentis habebant promissum: vos autem idola caeca et muta sequentes, nec in nomine Christum sciebatis, qui Dei populus habebatur. Et hospites 68.0613B| testamentorum. Etiamsi aliqui credebant, proselyti, hoc est, peregrini habebantur: quia extraneae erant gentes ab Israel et a Christo. Promissionis spem non habentes. Sicut illi sperabant promissa Dei quae promiserat Abrahae, in Christo salutem esse venturam. Et sine Deo in hoc mundo. Multos enim falsos deos sequentes, unum et verum amiserant. Nunc autem in Christo Jesu. Unum estis in corpore ejus, id est, Ecclesia. Vos qui aliquando eratis longe a Deo facti, estis prope. Ita ut Judaeis aequaremini. In sanguine Christi. Credite vos ejus sanguine liberatos, qui vos illis aequavit. Ipse enim est pax nostra. Reconciliatio populi utriusque ad invicem, et ad Deum. Qui fecit utraque unum. Gregem. Et medium parietem maceriae. Medius quasi paries et maceria sepserant: inter 68.0613C| utrumque populum onera legis, quae gentes deterrebant, ne Israelitico populo jungerentur. Ipse paries inimicitia nominatur. Vel certe peccata tam actualia, quam originalia, quae a Deo separare noscuntur, merito inimicitiae dicuntur. Solvens inimicitias in carne sua, legem mandatorum. Hoc est circumcisionis et caeterorum, quae non Dei voluntas, sed populi duritia exigebat. Has inimicitias tulit Dominus, et pacem refudit, legemque evacuans, ut duos conderet in uno novo homine: in quo non solum interiorem et exteriorem, sed etiam Judaeum significat, et Graecum, ut esset omnia in omnibus. Dominus enim sabbati, superstitionem tulit sabbati corporalis, et quasi medium solvit legis parietem, qui nos ab ea pietate, quae secundum Deum est, decretorum difficultate 68.0613D| prohibebat: quia impossibile erat gentibus juxta legem Moysi militare Deo. Decretis evacuans, ut duos condat in semetipsum in unum novum hominem. Per fidem solam justificans: et dum decernit, sola moralia ista destruxit, quo non solum exteriorem et interiorem, sed etiam in unum populum christianum ex duobus populis factum. Faciens pacem, et reconciliet ambos in uno corpore Deo. Quia ambo fuerant per peccatum aversi. Per crucem. Per solam fidem crucis, quae neminem deterret. Non enim gravis est, quam subito accipere etiam latro potuit crucifixus, Interficiens inimicitiam. Separationis. In semetipso. In carne sua. Et veniens evangelizavit. Ad hoc venit. Pacem vobis, qui longe fuistis. Gentibus loquitur, quae 68.0614A| longe a Deo discesserant: non loco, sed idola colendo. Et pacem his qui prope. Judaeis. Quoniam per ipsum habemus. Nemo venit ad Patrem nisi per me. Ambo accessum. Populi. In uno spiritu ad Patrem. Unum corpus unum spiritum habet. Ergo jam non estis hospites, et advenae; sed estis cives sanctorum et domestici Dei. Jam non extranei, nec proselyti: nec enim separavit vos a populo suo, sicut praedixit Isaias: cives ejusdem sunt et originis et habitationis. Superaedificati super fundamentum. Fundamentum apostolorum et prophetarum Christus est, qui etiam lapis dicitur angularis; ut scriptum est: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, duos parietes conjungens et continens. Et fundamentum autem, et summus, quia in ipso et fundatur et consummatur 68.0614B| Ecclesia. Apostolorum et prophetarum, ipso summo angulari lapide Christo Jesu. Prophetarum, Novi, non Veteris Testamenti: alioquin priores prophetas nominasse debuerat. In quo omnis aedificatio constructa crescit. Ad comparationem templi Salomonis dicit instrui corpus Christi, id est, Ecclesiam: ut multo majorem habeat munditiam et sanctitatem veritas quam imago. In templum sanctum in Domino. In templo sancto non possunt poni lapides non sanctificati. In quo et vos. Ut et vos sitis Dei habitaculum spiritale, id est, non manu factum. Coaedificamini in habitaculum Dei in spiritu. Apostolis et prophetis.
CAP. III.
Hujus rei. Hujus, quam superius memoravi, quod Filius Dei descendens de coelis, et Judaeos et gentes salvaverit, et unum fecerit gregem. Gratia. Dono 68.0614C| Dei. Ego Paulus vinctus Christi Jesu. Sive vinctus catenis, sive vinctus amore Christi, non possum meam, nisi Dominus dederit, facere voluntatem. Quando se vinctum nominat, confirmat Evangelium, ostendens quanta sit spes ejus, pro qua talia pati libenter amplectitur, cum possit apud Judaeos ut legis doctor, et magnis divitiis abundare, et summo honore haberi. Pro vobis gentibus. Secundum Evangelium inimici propter vos, quia eos unum esse dicebat. Si tamen audistis. Si firmiter retinetis. Dispensationem gratiae Dei, quae data est mihi in vobis. Quis fidelis servus et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam, ut det illi escam in tempore? Haec est dispensatio praedicationis. Diligenter adverte, quod gratiae Dei tribuit quod est, ne aliquis de meritis extollatur; 68.0614D| et dum sibi tribuit, quod habet, dono Dei existat ingratus. Quoniam secundum revelationem notum mihi factum est sacramentum. Judaeos et gentes unum esse in Christo, secundum revelationem, non secundum humanam doctrinam. Sicut supra scripsi in brevi, prout potestis legentes intelligere. Non quantum ego scribere poteram, sed quantum intelligere valebatis. Prudentiam meam in mysterio Christi. Non in eloquentia saeculari. Quod aliis generationibus non est agnitum filiis hominum. Sciebant, quidem antiqui prophetae gentes esse vocandas; sed nesciebant nullam distantiam futuram inter Judaeum et gentilem: sive non ut homines prophetae loquebantur. Sicuti nunc revelatum est sanctis apostolis ejus et prophetis. Propheti, 68.0615A| Novi Testamenti, quibus nunc asserit revelatum. In spiritu. Per spiritum. Esse gentes cohaeredes. Non solum cohaeredes, quod potest esse diversi generis: nec solum corporales, quia possunt ejusdem generis filii, non ejusdem esse in haereditate substantiae. Sed et concorporales, et comparticipes promissionis in Christo Jesu. Unius corporis. Per Evangelium, cujus factus sum minister. Omnibus innotescit, proprie hoc mihi donum collatum esse. Secundum donum gratiae Dei, quae data est mihi. Non secundum meritum meum: unde cognoscamus non de meritis gloriandum, quia donum gratis datur. Secundum operationem virtutis ejus. Cujus virtus me confortavit: sive per virtutes Evangelium confirmatur. Mihi enim omnium sanctorum minimo data est gratia haec in gentibus. Est ergo 68.0615B| inter sanctos minimus, id est, extremus secundum ordinem, et maximus per gratiam. Quamvis enim se humiliaverit, tamen est opus in quo se humiliat unusquisque. Evangelizare. Annuntiare divitias futurae haereditatis. Investigabiles divitias Christi. Investigabiles per se humano sensui, non revelationi divinae. Et illuminare omnes, quae sit dispensatio sacramenti absconditi. Ut Judaeos et gentes sacramenti hujus docerem rationem. A saeculis in Deo. A prioribus saeculis intra Deum, hoc est, ipsi soli notum erat. Qui omnia creavit. Et Judaeos, et gentes: sive omnem creaturam, contra Marcionem. Ut innotescat principatibus, et potestatibus in coelestibus. Ut per me his, qui rebus coelestibus per omnem Ecclesiam principantur, multiformis Dei gratia innotescat. Per Ecclesiam 68.0615C| multiformis sapientia Dei, secundum praefinitionem saeculorum, quam fecit in Christo Jesu Domino nostro. Quae praefinivit, ut hoc tempore, quando homines aliter salvari non poterant, sola fide Christi salvarentur. In quo habemus fiduciam et accessum in confidentia. Non per nostram justitiam habemus fiduciam et accessum ad Deum: sed in eo cujus fides nobis peccata dimisit. Per fidem ejus. Audi fidem ejus, et noli hoc tibi arrogare, quod de tuo habeas fidem, nisi ab illo datam. Propter quod peto, ne deficiatis in tribulationibus meis pro vobis, quae est gloria vestra. Ne me audientes sine causa, et impune claudi, et contumeliis affici, ad Deum non pertinere putetis meam injuriam; sed magis gloriari debetis, intelligentes, me tanta sine fructu pati non posse, quia 68.0615D| remunerationem in futurum retribuit. Hujus rei gratia, flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi. Ex quo omnis paternitas in coelis et in terra nominatur. Ex quo omnis paternitas nomen accepit; sive ex quo omnis res paternitas nominatur: quia cum ille nobis pater primus et verus sit, ab illius nomine derivatur, a quo Patres alii appellantur. Ut det vobis secundum divitias gloriae suae. Ut vos per illuminationem scientiae divitiarum suae gloriae confirmet. Virtute corroborari per Spiritum ejus. Sapientiae et protectionis suae. In interiori homine habitare Christum per fidem in cordibus vestris. Ubi interior homo per fidem robustus est, ibi habitat Christus, non ubi exterior saginatus. In charitate. Ut eum cognitis ejus 68.0616A| beneficiis diligatis. Radicati et fundati, ut possitis comprehendere. Ut ex omni parte magnitudine scientiae comprehendere valeatis. Cum omnibus sanctis. Quaeris apud malos sapientiam, et non invenies. Quae sit latitudo, et longitudo, et sublimitas, et profundum. Quidam dicunt quod latitudo spatiosa via intelligitur; longitudo, vita aeterna; sublimitas, coelum; profundum, inferna; ut scilicet horum omnium notitiam habentes, sciant quid eligant, quid refutent. Item aliter: in latitudine, bona opera charitatis; in longitudine, perseverantiam boni usque in finem; in altitudine, spem coelestium praemiorum; in profundo, inscrutabilia judicia Dei, unde ista gratia in homines venit, et hunc intellectum coaptat sacramento crucis. Longitudo, ut longanimitate pro charitatis latitudine 68.0616B| molestiae tolerentur. Altitudo, aeternum praemium. Profundum, unde gratuita gratia Dei secundum secretum voluntatis ejus existit. Scire etiam supereminentem scientiae charitatem Christi. Supereminet scientiae charitas Christi, ut ex ipsa nascatur, sicut radicem supereminet fructus. Ut impleamini in omnem plenitudinem Dei. Ut perficiamini in omnibus Christi virtutibus. Ei autem qui potens est omnia facere superabundanter quam petimus aut intelligimus. Frequenter majora tribuit non solum quam petimus, sed etiam intelligimus. Secundum virtutem quae operatur in nobis. Ex virtute signorum hoc intelligimus, quae operatur in nobis: vel quidquid boni per nos agitur, ipse operatur in nobis. Ipsi gloria in Ecclesia. Nos enim non habemus unde gloriari. In Christo Jesu in omnes 68.0616C| generationes. Quia veniens Christus congregavit Ecclesiam ad gloriam Dei. Saeculi. Immensa beneficia immensis laudibus celebranda sunt. Saeculorum. Amen. Hucusque de mysterio Incarnationis Christi, et de vocatione gentium, et unitate cum Judaeis per Evangelium facta; ejus mysterium ipse suscepit, ut per omnia per gratiam Dei verbo et oratione sua eos exhibere perfectos edocuit.
CAP. IV.
Obsecro itaque vos, ego vinctus in Domino, ut digne ambuletis vocatione qua vocati estis. Ego vos rogo, qui vestri causa sum vinctus, ut vos Dei filios agnoscentes digne tanto honore conversemini: quia unaquaeque dignitas habet propria instituta, quibus agnoscitur, et mentis, et corporis, ne ficta sit. Cum omni humilitate, et mansuetudine. Humilitas nihil 68.0616D| sibi vindicat: mansuetus nihil nocet, nulli malum pro malo reddit. Cum patientia supportantes invicem in charitate. Et philosophi sufferunt, sed non in charitate, nec propter Deum; sed propter laudem humanam. Nos vero non ut laudemur, sed ut ille quem sustinemus proficiat, non cum dolore, sed cum amore sufferamus. Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Per vinculum pacis unitas sancti Spiritus retinetur, quem unum omnes accipimus, et ubicunque unitas et concordia est, ibi Spiritum sanctum ejusque donum esse non dubitemus. Ubi autem discordia et dissensio, ibi spiritus contrarius, id est, operatio antichristi, qui jam mysterium operatur iniquitatis. Unum corpus, et unus 68.0617A| spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae. Unum consensum debet habere in uno corpore omnium compago membrorum, quae ad unam spem sunt vocata. Potest contra illos dici, qui sibi licere putant peccare, et aliis non licere: cum et ipsi in uno corpore baptizati, eumdem Spiritum acceperint: et caetera quae sequuntur. Unus Dominus, una fides. Una omnium fides, in qua omnes credidistis. Unum baptisma, unus Deus. Cognoscant haeretici qui rebaptizant. Et Pater omnium. Omnium etiam gentium credentium, non solum Judaeorum. Qui super omnes, et per omnia et in omnibus nobis. Super omnes virtutes, quia omnipotens per omnia opera sua, quia immensus in omnibus Christianis secundum sanctificationem habitare dignatur. Unicuique autem nostrum 68.0617B| data est gratia. Non multa sunt corpora, sed membra diversa per varietatem gratiarum. Secundum mensuram. Secundum mensuram suae donationis, et discretionem largitatis suae: mensuram, fidem. Donationis Christi: propter quod dicit. Dona illius sunt, ut et praeparemur unicuique gratiae, et quomodo vult ipse dispensat. Cognoscamus dona, non praesumamus de meritis. Ascendens in altum captivam duxit captivitatem, dona dedit hominibus. Quos diabolus captivos tenebat in mortem, Christus captivavit ad vitam, caput nostrae naturae sursum vehendo. Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum. Exponit cur dicatur ascendere, qui ubique est, secundum formam scilicet servi, ad quam non localiter descendere est, sed dignanter. Nam qui secundum 68.0617C| deitatem ubique est, quo ascendit, vel descendit? Corpus enim Domini, in quo passus est et resurrexit, uno loco esse potest: veritas ejus et divinitas ubique est. In inferiores partes terrae? Ergo sub terra est infernus. Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes coelos, ut adimpleret omnia. Qui descendit cum anima in infernum, ipse cum anima et corpore ascendit ad coelos, ut impleret omnia quae scripta sunt. Et ipse dedit quosdam quidem apostolos. Contra Arianos, quod una est Filii cum Patre operatio; nam ad Corinthios Deum Patrem dicit posuisse primo apostolos, secundo prophetas. Hic vero Christum eos dedisse commemorat. Quosdam autem prophetas. Novi Testamenti. Alios vero evangelistas. Omnis apostolus evangelista, non 68.0617D| tamen omnis evangelista apostolus: sicut Philippus, qui erat unus ex septem. Alios autem pastores et doctores. Pastores sunt sacerdotes, doctores omnes quicunque sunt idonei ad alios instruendos. Omnes ergo pastores etiam doctores [ Supp., non autem omnes doctores] etiam pastores. Ad consummationem sanctorum, in opus ministerii, in aedificationem corporis Christi. Hos omnes posuit ad hoc ut aedificent Ecclesiam, quae corpus est Christi, et omnes ad fidei perceptionem adducant. Donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis Filii Dei. Volo esse omnes homines sicut me: ille qui agnovit Filium Dei, non repugnat contra praecepta Dei, nec committit capitalia, nec defendit 68.0618A| mala sua; quod tunc fiet, quando fuerit omnia in omnibus Christus: et omne schisma, vel contentio mortis carnisque discesserit, ut voce libera dicant justi: Ubi est, mors, cententio tua? et reliqua. In virum perfectum. Sicut Christus. Qui enim dicit se in Christo manere, debet sicut ille ambulavit et ipse ambulare. In mensuram aetatis plenitudinis Christi. Ut non annorum ejus aetatem, sed plenitudinis imitemur, fidei ejus perfectionem teneamus. Ut jam non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni vento doctrinae. Ut non simus ignorantes, neque dubii, neque vacillantes, et more imperiti gubernatoris, omni vento nostrae mentis vela pandamus, ut facile naufragemus, aut ad portum minime veniamus. In nequitia hominum. Nequitia humana 68.0618B| et astutia a fidei recto cursu detorquent quos decipiunt. In astutia ad circumventionem erroris. Errantibus remedium facile promittentes, permanere faciunt in errore, sive remedium erroris sui putant, si plures faciant secum errare. Veritatem autem facientes in charitate, crescamus in illo. Omnia in veritate propter charitatem Christi, et nihil in hypocrisi facientes. Per omnia qui est caput Christus. In ipsius perfectione ex omni parte crescamus. Ex quo totum corpus compactum et connexum per omnem juncturam subministrationis secundum operationem. Ex capite compactum et connexum corpus per omnem subjectionem operationis crescit, dum se alterutrum aedificant diligendo; ita ut unumquodque membrum in sua mensura augeatur, hoc est, ut qui est oculus, in eorum 68.0618C| numero crescat, qui oculi officium gerunt, et singula suo loco membra proficiant. In mensuram uniuscujusque membri, augmentum corporis facit in aedificationem sui in charitate. Dum singula membra crescunt, majus efficitur corpus, dum se alterutrum membra in charitate aedificant. Hoc igitur dico et testificor in Domino. Quod superius obsecrat, hic Domini obtestatione constringit. Ut jam non ambuletis sicut gentes ambulant. Nolo, ait, solo vos esse nomine Christianos, Deum ore confitentes, operibus denegare; sed quantum inter diabolum distat et Deum, tanta differentia debent filii Dei a filiis diaboli, non solum nomine, sed etiam operibus separari; ne Deum labiis honorantes, corde, hoc est affectu et timore longius absistamus, et dicatur de nobis: Sine causa 68.0618D| colunt me, hoc est, nullos ex mea cultura capiunt fructus. In vanitate sensus sui. Vani sunt omnes homines, quibus non est scientia Dei. Tenebris obscuratum habentes intellectum. Habentes quidem naturalem intellectum, sed ignorantiae tenebris obscuratum, ita ut pro Deo idola venerentur; nos vero econtrario scientiae lumine dono gratiae illustratum. Alienati a vita Dei. Illi ideo a vita Dei alienati sunt, quia ignorant Deum. Vos autem qui cognovistis Deum, sequi debetis. Per ignorantiam quae est in illis. Notandum, quia idololatriam ignorantia generavit. Propter caecitatem cordis ipsorum. Excaecatum est insipiens cor eorum dicentium: Non est Deus. Qui desperantes. Desperantes poenam impiorum, et praemium esse justorum, 68.0619A| vel de futura vita. Semetipsos tradiderunt impudicitiae. Necesse est, ut qui de futura desperant, praesentibus haereant voluptatibus, sicut in libro Sapientiae dicitur ex persona eorum qui animam in aere solvi praesumpserant: Venite et fruamur bonis quae sunt, et caetera. In operationem immunditiae omnis, in avaritiam. Omnia crimina avaritiae nomine comprehendit. Vos autem non ita didicistis Christum. Ut sicut illi, id est gentiles, vivatis. Ille enim vere Christum audivit, et ab ipso didicit, qui nullo vitio gentibus similis invenitur. Si tamen illum audistis et in ipso edocti estis, sicut est veritas in Jesu. Sicut ille vere est mortuus, et vere resurrexit, ut nos vere in novitate vitae ambulemus, ut ait ad Romanos: Sicut in die honeste ambulemus, et caetera. Deponere vos 68.0619B| secundum pristinam conversationem veterem hominem. Exposuit quid sit vetus homo, et quomodo deponatur, scilicet qui pristinos errores repudiat, et secundum conversationem Christi mutatur. Qui corrumpitur secundum desideria erroris. Faciens voluntatem carnis et cogitationum. Renovamini autem spiritu mentis vestrae. Sicut ait Jeremias: Facite vobis cor novum et spiritum novum. Et mente possumus accipere spiritum: renovamini in anima. Et induite novum hominem. Ex vetere novum intellige. Qui secundum Deum creatus est in justitia et sanctitate. Exposuit quid sit hominem ad imaginem Dei esse creatum, ut sit scilicet justus, et sanctus, et verax sicut Deus. Veritatis. Non vanitatis, quae vanam hominum gloriam aucupatur, cum scriptum sit: Juste quod justum est persequeris, et 68.0619C| iterum: Qui custodierint juste justa, justificabuntur, non qui injuste servaverit justa. Propter quod deponentes mendacium, loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo. Deponentes mendacium litterarum saeculi, legis Dei loquimini veritatem. Ipsas describit species sanctitatis, quibus homo novus agnoscitur; sed et mendacium nos fugere docuit. Quoniam sumus invicem membra. Nemo suum fratrem circumveniat, quia unum corpus sumus, et non possunt alterutrum membra se fallere, vel lacerare; nec enim manus ori mentitur, nec dentes laniant corpus, nisi ubi spiritus immundus inhabitat. Irascimini, et nolite peccare. Non mentem ira inebriet, sed severitas dispensetur: nec tuam injuriam, sed fratris animadverte peccatum; vel irascimini vobiscum, in aliquod praevenimini 68.0619D| ( sic). Sol non occidat super iracundiam vestram. Nolite locum dare diabolo. Ne fidei vel scientiae lumen in tua indignatione deficiat. Et locum damus diabolo iracundiam retinendo, vel si indignatio in odium convertatur. Qui furabatur, jam non furetur. Irascendo vel furando locum damus diabolo, vel quolibet peccato; porta enim diaboli est rapina, sicut Spiritus sancti porta est justitia. Magis autem laboret, operando manibus. Alienos labores invasos suo labore compenset, et operando tribuat indigentibus, quae multos furando fecit egentes. Quod bonum est, ut habeat unde tribuat necessitatem patientibus. Non quod malum est. Sunt enim multae vel inhonestae, vel malae artes, ut maleficia et quae voluptati proficiunt. Omnis sermo malus 68.0620A| ex ore vestro non procedat. Non unus, non duo, sed omnes. Sed si quis bonus ad aedificationem fidei. Notandum quia, licet omni Ecclesiae praecipiat, sed praecipue sacerdotali officio: et non silentium imposuit, sed qualitatem loquendi mutavit, ut omnis sermo fidem aedificet Christianam, et os nostrum ad solum pateat Dei verbum. Ut det gratiam audientibus. Ut ex sermone nostro gratiam accipiant audientes, sicut alibi dicit: Sermo vester semper in gratia sale sit conditus. Et nolite contristare Spiritum sanctum Dei. Ex humana comparatione loquitur ut hominibus, ut ex nobis intelligamus quantam Spiritui sancto injuriam faciamus, cum domum ( Alias, donum) ejus in nobis aliqua peccati sorde polluimus: et quia de hospitio suo nobis condolet, ideo sic dolens tristis 68.0620B| abscedit. Caeterum tristitia, et ira, et caetera hujusmodi in nobis passiones sunt, quia passibiles sumus; in Deo vero dispensationes; nos enim ea inviti patimur; ille voluntate ad nostram emendationem assumit. Haec est inter Deum et hominem harum conditionum diversitas, quae et naturae. Item aliter: Neque enim ipsa Spiritus sancti, quae est quidquid ipse est, substantia contristari potest, cum hab at aeternam atque incommutabilem beatitudinem, magisque sit ipsa aeterna et incommutabilis beatitudo; sed quia in sanctis habitat, ut eos impleat charitate, qua necesse est ut spiritales homines gaudeant profectu fidelium et bonis operibus, ideo necesse est etiam contristentur lapsu vel peccatis eorum de quorum fide atque profectu gaudebant. Propterea Spiritus 68.0620C| sanctus dicitur contristari ab eis qui sic agunt, ut eorum factis contristentur sancti, non ob aliud, nisi quia Spiritum sanctum habent, cujus dono tam boni sunt, ut eos mali moestificent: sicut etiam dicitur Deus facere quidquid ipso ordinante fecerimus, ita recte dicitur Deus requiescere, cum ejus munere requiescimus; sicut dicitur cognoscere, cum efficit ut nos cognoscamus; sicut et gemere, cum nos gemere facit. In quo signati estis. Novum signum habere coepistis. In die redemptionis. In die baptismi signaculum Spiritus sancti accepistis. Omnis amaritudo. Ostendit in quo contristetur Spiritus sanctus, scilicet amaritudine, id est provocatione. Et ira. Omnem occasionem tulit ne irascamur. Et indignatio, et clamor. Indignatio ex superbia est, cum aliquem judicamus indignum, et ideo 68.0620D| eum non sustinemus. Non clamabit neque contendet vir bonus. Clamor qui ex furore descendit, quem non habuit Christus. Caeterum et Isaias clamare jubetur, et Dominus clamavit in templo: Si quis sitit, veniat et bibat. Et blasphemia. Ut neminem blasphemetis. Tollatur a vobis cum omni malitia. Quae vel inimico vicem referre potest. Estote autem invicem benigni, misericordes. Servat ordinem legis, ut non solum malitia tollatur, sed etiam benignitas inseratur. Donantes invicem. Ne nobis dicatur: Serve nequam, omne debitum remisi tibi, et caetera. Sicut et Deus in Christo. Per Christum. Donavit nobis. Omnia peccata.
CAP.
Estote ergo imitatores Dei, sicut filii charissimi. Imitatione enim vel adoptione estis Dei filii, non natura, 68.0621A| sicut ait Dominus: Ut sitis filii Patris vestri, et caetera. Et ambulate in dilectione, sicut et Christus dilexit vos. Sicut et Joannes ait: In hoc cognovimus charitatem ejus, quia ille pro nobis animam suam posuit: et nos debemus pro fratribus animas ponere. Et tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo. Voluntarie ipse se tradidit. In odorem suavitatis. Suavissimus Deo odor est charitas. Fornicatio autem. Omnia crimina breviter comprehendit, duas nominando radices. Et omnis immunditia, aut avaritia. Quomodo enim in veteri lege, de nefandis criminibus, quae in occulto fiunt, et ea nominare turpissimum est, ne ea dicentes os et aures audientium polluerent, generaliter Scriptura complexa est dicens: Verecundos, vel reverendos facite filios Israel ab 68.0621B| omni immunditia. Et in hoc loco caeterae extraordinariae voluptates, ipsarum quoque opera nuptiarum, si non verecunde et cum honestate, quasi sub oculis Dei fiant, tantum ut liberis serviatur, immunditia nominantur. Nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos. Consideremus si licet fieri quod non licet nominari. Aut turpitudo, aut stultiloquium. Stultiloquium etiam in hominum filiis reprehenditur. Aut scurrilitas, quae ad rem non pertinet. Scurrilitas quae risum movet, et gravitati non convenit Christianae, quia ad rem coelestem divinamque non pertinet. Sed magis gratiarum actio. Hoc magis agere et tractare debetis, ut Deo non sitis ingrati. Hoc enim scitote, intelligentes quod omnis fornicator. Contra illos agit qui solam fidem dicunt posse sufficere ad salutem sine operibus, 68.0621C| quod de illis solis bene dicitur, qui post baptismum rapiuntur, et tempus non habent operandi. Aut immundus, aut avarus, quod est idolorum servitus. Quia hujusmodi actus non Deo, sed daemonibus exhibentur. Avarus enim dum solidos servat et pecuniae famulatur, de qua nec sibi nec aliis prospicit, utique effigiem humanam colit, in modum simulacrorum, non congrue idolis servire dicitur. Non habet haereditatem in regno Christi et Dei. Quae Dei filiis, non diaboli praeparatur. Contra Arianos, qui dicunt: Major est qui prior nominatur. Nemo vos seducat inanibus verbis. Dicendo, opus est ut fides sit, et homo, Christi tantum baptisma consequatur, quantumvis peccet, perire non potest. Propter haec venit ira Dei in filios diffidentiae. Ex praeteritis futura cognoscite: 68.0621D| si Sodomitis pepercit et his qui in diluvio perierunt, parcet et vobis. Nolite ergo effici participes eorum. Si in peccatis participes fueritis, eritis et in poena consortes. Eratis autem aliquando tenebrae. Quando nesciebatis Domini voluntatem; nunc vero omnia cognovistis. Quantum ergo interest inter lucem et tenebras, tantum debetis a pristina conversatione distare. Nunc autem lux in Domino: ut filii lucis ambulate. Diligenter advertendum quia tenebrae nos sumus; lux autem in Domino, ut nemo de suis meritis glorietur. Fructus enim lucis est in bonitate, et justitia, et veritate. Tales habet vera scientia fructus. Probantes quid sit beneplacitum Deo. De lege probate, quid Deus velit, non quid homines asseverent. Et 68.0622A| nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum. Quia nec lux potest communicare cum tenebris. Non prodest quidquid sine timore vel scientia est Dei, vel quidquid non propter Deum fit. Magis autem redarguite. Non solum communicare nolite, sed etiam redarguite: Quae enim in occulto fiunt ab ipsis. In domibus, vel in templis. Turpe est et dicere. Nobis dicere turpe est quae illi quasi in tenebris facere non erubescunt. Omnia autem quae arguuntur, a lumine manifestantur. Incipit lumen esse, cum credit, et vobis jungitur. Omne enim quod manifestatur, lumen est. Sicut ad Corinthios ait: Occulta etiam cordis ejus manifestata fiunt, et tunc cadens in faciem suam adorabit Dominum, pronuntians quia vere Deus est in vobis. Propter quod dicit: Surge, qui dormis. Quasi 68.0622B| vocem alicujus sapientis conscientiam pagani pulsantis inducit. Et illuminabit tibi Christus. Cum ei credideris, efficieris lux. Videte itaque, fratres, quomodo caute ambuletis, non quasi insipientes, sed ut sapientes. Quasi filii sapientiae et filii lucis, ne alicui offendiculum detis, et incipiatis causa ei perditionis existere. Redimentes tempus. Vestra sapientia, vel cautela, et pro quiete vestra, calumniatoribus necesse est ut aliquid pereat. Quoniam dies mali sunt. Non dies mali sunt, sed homines; sicut locus dicitur malus, in quo aliquid mali committitur. Propterea nolite fieri imprudentes, sed intelligentes quae sit voluntas Dei. Scripturas scrutamini, quia ibi voluntas ejus agnoscitur. Et nolite inebriari vino, in quo est luxuria; sed impleamini spiritu, loquentes vobismetipsis. Exponit 68.0622C| continentiae bonum, quia luxuriae materiam appetere non convenit crucifixis, sed Spiritu sancto repleri, quia ebrietas mater est vitiorum. In psalmis et hymnis, et canticis spiritualibus cantantes. Non de rebus saeculi, sicut ait David: Ut non loquatur os meum opera hominum. Et psallentes in cordibus vestris Deo. Non ore tantum Dei verba cantemus. Gratias agentes semper pro omnibus in nomine Domini nostri Jesu Christi, Deo et Patri. Pro omnibus quae eveniunt, sicut Job, seu bona, seu mala, dicite: Sit nomen Domini benedictum; secundum David: Benedicam Dominum in omni tempore. Subjecti invicem in timore Christi. Non humano timore, vel avaritiae causa, sicut quidam suis patronis adulantur. Mulieres viris suis subditae sunt, sicut Domino. Quia non eos, 68.0622D| sicut Corinthios, lactabat incontinentes, sed perfecto cibo continentiae nutriebat, timet ne in plerisque, cessante carnis officio, aut in mulieribus subjectio, aut in viris cessaret charitatis affectus, et non tam continentiam quam divortium docuisse videretur. Caeterum quale est, ut novae vitae praedicator nulla ex causa hoc doceret quod ipsa natura poscebat. Quoniam vir caput est mulieris, sicut Christus caput Ecclesiae. Ipse salvator corporis ejus. Reddit causam subjectionis: quia prior est vir, et utriusque corporis debet esse salvator. Sed sicut Ecclesia subjecta est Christo, ita et mulieres viris suis in omnibus. Omnibus piis debent parere praeceptis. Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam. Tam sancta charitate. Et 68.0623A| semetipsum tradidit pro ea. Ita et vos pro sanctitate uxorum nec mori, si necesse fuerit, recusetis. Ut illam sanctificaret, mundans eam lavacro aquae. Aqua lavit corpus, animam sanctificatione verbi, vel doctrina, sicut ad Hebraeos ait: Abluti corpus aqua munda. In verbo, ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam. Ita et vos corpora uxorum continentia, animam mundate doctrina. Non habentem maculam, aut rugam, aut aliquid ejusmodi. Ita sibi Christus mundavit Ecclesiam, ut et vetera crimina tolleret, et novas maculas. Sed ut sit sancta et immaculata. Si omnibus membris immaculata est, maculati in ea esse non censentur, nisi rursum poenis purgatoriis expurgentur; sed sine macula et ruga in futuro erit: nam modo permixta est, ut palea et triticum in area ante 68.0623B| ventilationem. Ita et viri debent diligere uxores suas ut corpora sua. Ut quales ipsi cupiunt inveniri, tales et uxores exhibeant. Qui suam uxorem diligit, semetipsum diligit. Quia duo in carne sunt una. Nemo enim unquam carnem suam odio habuit; sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus Ecclesiam. Non ut ei labores et dolores infligat, sed ut securam faciat et quietam. Non nuptias damnat, sed ad continentiam hortatur. Quia membra sumus corporis ejus. Membra ejus debent eum in omnibus imitari. De carne ejus et de ossibus ejus. Ex omni substantia sumus corporis ejus. Propter hoc relinquet homo patrem et matrem suam, et adhaerebit uxori suae: et erunt duo in carne una. Sacramentum hoc magnum est. Amore, non loco solum. Ego autem dico in Christo et in Ecclesia. Verumtamen 68.0623C| et vos singuli unusquisque suam uxorem sicut seipsum diligat. Ego hoc, inquit, in Christo intelligo et in Ecclesia; sed tamen non ideo vos non amare debetis, imo amplius, ut Christus Ecclesiam. Quoniam Christus reliquit matrem, id est, relinquendo Synagogam Judaeorum, de qua secundum carnem natus est, et inhaerendo Ecclesiae suae, quam ex omnibus gentibus congregavit. Quomodo reliquit Patrem? non quia recessit a Patre, sed quia in ea forma apparuit in qua aequalis est Patri. Uxor autem timeat virum. Subjecta sit tanquam infirmior, ut regatur.
CAP. VI.
Filii, obedite parentibus vestris in Domino. Parate eos disciplina, quia eos a parentibus secundum Deum praecipit erudiri. Hoc enim est justum. Ut mutua officia rependatis. Honora patrem tuum et matrem tuam. 68.0623D| Sed bonos: nam ipse Moyses docuit, contra Deum venientes non sequendos, honorem tamen eis exhibere pro Dei timore debemus. Quod est mandatum primum in promissione. Promissionis primum in secunda tabula, quae ad humanitatem pertinentia praecepta sex numero continebat. Prima enim tabula propria divina officia exigebat. Ut bene sit tibi, et sis longaevus super terram. Non in hac terra, in qua etiam impii et scelesti senes sunt, sed super illam terram quam et Dominus mitibus repromittit, et in qua justi inhabitabunt; et quam Psalmista visurum esse se credit. Et patres, nolite ad iracundiam provocare filios vestros. Sive simpliciter accipiendum, ne immoderate et sine causa correpti magis ad iracundiam provocentur. 68.0624A| Sed educate illis in disciplina et correctione Domini. Ne dum male vivitis aut cum uxoribus, aut post uxores, malo vestro eos perdatis. Servi, obedite dominis carnalibus. Servitium non natura dedit, sed captivitas adinvenit; neque ex maledicto Cham coepit, ut quidam putant, cum exreges legamus esse generatos: sed in Chananaeis impletum est, qui Israel sunt filiis subjugati. Providit Apostolus ne doctrina Dei in aliquo blasphemetur, si credentes servi inuti les suis dominis fiant: et qui forte permissurus erat etiam alios servos fieri Christianos, de ipsis jam factis incipiet poenitere: si vero viderit eos in melius pro fecisse, et fideles effectos, non solum alios optabi credere, sed etiam ipse salvabitur: Non enim venit Christus mutare conditiones, sed mores. Cum timore 68.0624B| et tremore, in simplicitate cordis vestri. Hoc est, cum omni humilitate, exposita priori superbia. Sicut Christo. Christo facitis, quidquid propter Christum hominibus exhibetis. Non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes; sed ut servi Christi. Hoc est, nolite praesentes tantum Domino operari. Facientes voluntatem Dei ex animo, cum bona voluntate servientes, sicut Domino, et non hominibus. In his quae Dei non sunt contraria voluntati; in multis enim concurrunt cum lege naturaliter animi dominorum, quia servos et fideles, et sobrios, et castos, et benignos habere desiderant. Servite domino non cum murmuratione. Scientes quoniam unusquisque quodcunque fecerit bonum, hoc percipiet a Domino. Cuicunque propter Deum benefeceris, a Deo exspectas mercedem. 68.0624C| Sive servus, sive liber. Non vos desperare faciat conditio servitutis. Et vos, domini. Audite me: si et illos vultis audire, date illis exemplum. Eadem facite illis. Ne si fugerint, non religioni, sed tuae incipies malitiae imputare. Remittentes minas: scientes quia et illorum et vester Dominus est in coelis. Minamini propter disciplinam, sed remittite propter misericordiam, ut et vobis a vestro Domino remittatur. Et personarum acceptio non est apud Deum. Apud Dominum usque adeo unum estis, ut aequaliter empti sitis, una vobis sit haereditas repromissa. De caetero, fratres, confortamini in Domino, et in potentia virtutis ejus. Epistolam generali exhortatione concludit, in exemplo Domini et virtute. Induite vos armaturam Dei, ut possitis stare adversus insidias diaboli. Contra spiritales 68.0624D| hostes spiritalia arma sumenda sunt, ut dissimilitudo naturae armorum spiritualium fortitudine protegatur. Quia non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem. Caro et sanguis homo dicitur. Sed adversus principes et potestates. Qui sibi principatum in hujus mundi hominibus usurparunt, et qui homines ignorantes, et impios ad peccata committenda et instigant, et gubernare videntur. Adversus mundi rectores tenebrarum harum. Ne quis spiritus nefandos cum auctore et principe suo diabolo regere coelum et terram et mare arbitraretur, subjecit et expressit quid deceret, mundi. Tenebrarum, inquit, harum, id est tenebrarum harum, utique infidelium et impiorum, qualibus jam credentibus dictum est: Fuistis aliquando 68.0625A| tenebrae, nunc autem lux in Domino. Fuistis tenebrae, id est infideles; nunc autem per Dominum facti estis fideles. Contra spiritalia nequitiae. Sunt enim et spiritalia bonitatis. In coelestibus. In aere, in quo aves volantes, coeli volucres appellantur. Propterea accipite arma Dei. Quia tales habetis inimicos. Ut possitis resistere in die malo. Dies malus est nobis, quando impugnamur a malo. Et in omnibus. Non in uno. Perfecti stare. Ut cum Dei adjutorio diabolicis insidiis perfecte armis spiritalibus resistamus, lumbos mentis accincti, hoc est casti, et in omni praelio viriliter praeparati, et ab omnibus curis saeculi expediti. State ergo succincti lumbos vestros in veritate. Non hypocrisi. Et induti loricam justitiae. Sicut lorica multis armillis intexitur, vel circulis, ita et justitia diversis virtutum 68.0625B| connectitur speciebus; munit autem non solum pectoris conscientiam, sed et ventris continentiam, necnon et ad femorum pertingit libidinem coercendam. Et calciati pedes in praeparationem Evangelii pacis. Sicut calciati pedes fiducialiter ambulant, ita et vos intrepide praedicate. In omnibus sumentes. In omnibus praeliis fide tegamur, quia scutum ipsorum-quoque armorum defensio est, et sine hoc infirma sunt omnia. Ita et hae virtutes sine fide salvare non possunt. Scutum fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea exstinguere. Sicut scutum omnia injecta respuit et excutit, ita et fides omnes ejus suasiones exstinguit, quamvis, quasi rationales, lumen habere videantur. Et galeam salutis assumite. Quae omnes sensus capitis a pravis officiis protegat aut abscondat. 68.0625C| Et gladium. Nemo miles audet ad pugnam sine gladio proficisci; se enim utcunque tueri potest, sed hostem non valet interimere; nonnunquam etiam ab audaci hoste suis armis exspoliatus occiditur. Ita sine Dei verbo justitia omnis intecta est. Spiritus, quod est verbum Dei. Spiritalem gladium. Per omnem orationem et obsecrationem. Nunc gladium postulate, et semper habete. Orantes omni tempore in spiritu. 68.0626A| Ne impediaris orare semper, sed pro rebus spiritalibus deprecare. Et in ipso vigilantes in omni instantia, et obsecratione, pro omnibus sanctis et pro me. Nihil enim prodest dormientis more jacente corpore animo pervagari, dum hac vanitate nec ab homine aliquid impetretur. Ut detur mihi sermo in apertione oris mei cum fiducia notum facere mysterium Evangelii. Ut abundanter et sine metu persecutionis vel odii Judaeorum exponam uniti in Christo populi rationem. Pro quo legatione fungor in catena. Omnes enim verbi legatos talia necesse est sustinere. Ita ut in ipso audeam prout oportet me loqui. Tunc enim major fiducia erit, si rationabiliter dicatur, et sit abundantia, quae exprimat rationem. In ipso, inquit, et non in meis viribus. Ut autem et vos sciatis quae circa me 68.0626B| sunt, quid agam, omnia nota faciet vobis Tychicus charissimus frater, et fidelis minister in Domino: quem misi ad vos in hoc ipsum ut cognoscatis quae circa nos sunt, et consoletur corda vestra. Sollicite agit, non solum ut proficiant, sed etiam ne deficiant in tribulationibus ejus, vel ne in aliquo contristentur. Pax fratribus. Et pax, charitas et fides perfectum faciunt Christianum. Simulque notandum quod haec nobis non a nobis, sed a Deo Patre, et Domino Jesu Christo esse confirmat, ut ne quis de suis glorietur meritis, et se dicat fidem non a Deo accipere. A quo ergo pax et charitas, ab illo est et fides. Propter quod ab illo eam quam non solum augeri habentibus poscimus, sed et non habentibus dari deprecamur. Et charitas. Charitas major est pace; potest enim eam habere 68.0626C| quis, non tamen et amari. Cum fide, a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. Sine fide enim infructuosa sunt omnia. Et diligenter attendite quod et ipsa fides cum reliquis virtutibus nobis donatur. Gratia cum omnibus qui diligunt Dominum nostrum Jesum Christum in incorruptione. Amen. Sive in castitate, sive in quorum corde nullo adulterino saeculi amore Christi dilectio violatur. Scripta ab Urbe.
AD PHILIPPENSES D. PAULI EPISTOLA. ARGUMENTUM. 68.0625C|
68.0625D| Quid sanctus Hieron. de divo Paulo dixerit in Apologetico ad Pammachium videamus: « Paulum apostolum proferam, quem quotiescunque lego, videor mihi non verba audire, sed tonitrua. Legite Epistolas ejus, et maxime ad Romanos, ad Galatas, a que ad Ephesios, in quibus totus in certamine positus est; et videbitis eum in testimoniis quae sumit ex Veteri Testamento, quam artifex, quam prudens, quam dissimulator sit ejus quod agit. Videntur quidem verba simplicia, et quasi innocentis hominis, ac rusticani, et qui nec facere, nec declinare norit insidias: sed quocunque respexeris, fulmina sunt. Haeret in causa; capit omne quod tetigerit; tergum vertit, ut superet; fugam simulat, ut occidat. » Philippenses sunt Macedones. Hi accepto verbo veritatis, perstiterunt in fide, nec receperunt falsos apostolos; hos Apostolus collaudat scribens eis a Roma. In Actibus apostolorum legimus, quia ipso praedicante crediderint Philippenses: tantum autem profecerant in fide et scientia, ut etiam fiducialiter et praedicarent, et defenderent 68.0626C| Evangelium. Quapropter ab istis solis se memorat accepisse, etiam cum aliis praedicaret. Hos ergo 68.0626D| collaudans monet, ne ejus passionibus terreantur, quibus non destruitur Christi Evangelium, sed firmatur, dum omnes intelligunt tanta eum non posse pro re falsa vel dubia sustinere; et hortatur eos exemplo suo libenter usque ad mortem certare pro Christo.
CAPUT PRIMUM.
Paulus et Timotheus servi Jesu Christo. Omnis apostolus et servus, non omnis servus apostolus. Omnibus sanctis in Christo Jesu, qui sunt Philippis. Non passim omnibus Philippensibus, quia erant ibi et pagani. Cum episcopis et diaconibus. Episcopos hic non solum pontifices, sed et presbyteros intelligimus. Non enim in una civitate plures erant episcopi: hoc etiam in apostolorum Actibus invenitur. Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. Bonorum memoria cum gratiarum 68.0627A| actione celebratur. Gratias ago Deo meo in omni memoria vestri semper in cunctis orationibus meis, pro omnibus vobis. Ostendit circa eos dilectionem suam, pro quibus semper exorat. Cum gaudio deprecationem faciens. Non cum moerore, sicut pro peccatoribus. Super communicatione vestra in Evangelio. Quia communicatis in Evangelio praedicando. A prima die usque nunc. Ab initio fidei vestrae deprecor, ut perseveretis. Confidens hoc ipsum. Confido me impetrare. Quia qui coepit in vobis opus bonum, perficiet. Notandum quia, ut incipiamus, ipsius gratia est, ne quid sibi humana superbia arroget; quia et fides, et doctrina, et scientia ab illo donatur, et ipse in nobis incipit et consummat. Usque in diem Christi Jesu. Usque ad diem mortis. Sicut est mihi justum hoc sentire pro 68.0627B| omnibus vobis. Charitas enim omnia sperat. Eo quod habeam vos in corde, et in vinculis meis. Tantum vos diligo, ut mihi memoriam vestri nec vistribulationum, nec sollicitudo defensionis auferat. Et in defensione, et confirmatione Evangelii. Confirmatio Evangelii est, Deo confirmante, constantia praedicantis. Socios gaudii mei omnes vos esse. Hoc sentio de vobis, et credo quia sicut tribulationis meae socii estis, ita eritis et gaudii. Testis enim mihi est Deus, quomodo cupiam omnes vos in visceribus Christi Jesu. Sive ejus inesse visceribus, sive ita vos. tanquam viscera ejus desiderio. Et hoc oro, ut charitas vestra magis ac magis abundet. Notandum quod non solum praecipit ut faciant, sed et orat pro eis; ut sciamus quia non sufficit lex jubendo, nisi gratia subvenerit juvando. In scientia 68.0627C| et omni sensu, ut probetis potiora. Notandum quia scientibus majorem adhuc scientiam deprecatur, ut sinceri esse praevaleant: quae scientia cum charitate aedificat. Ut sitis sinceri et sine offensa in diem Christi. Sinceri, sicut baptismi grat a reparavit. Repleti fructu justitiae per Jesum Christum. Ut non solum sinceri a corruptione sitis, sed etiam fructibus justitiae abundetis dono Christi, qui non modo malitiam non habet, sed etiam bonitate redundat. In gloriam et laudem Dei. Ut glorificetur Deus in nobis: non humana praesumptio, et vana gloria, sibi tribuens si aliquid boni habere videtur. Sed ut videant homines opera bona, et glorificent Deum, cujus donum est quod habemus. Scire autem vos volo, fratres, quia quae circa me sunt. Consolatur eos de tribulatione sua, quia audierant 68.0627D| eum vinctum in domo Caesaris custodiri. Magis ad profectum venerunt Evangelii. Non solum non obsunt, sed etiam prosunt, dum manifestatur, me non pro aliquo crimine, sed pro Christo omnia sustinere. Ita ut vincula mea manifesta fierent in Christo in omni praetorio. Apud omnem judicem. Et in caeteris omnibus. Subauditur locis. Ut plures ex fratribus in Domino confidentes, vinculis meis abundantius auderent sine timore verbum Dei loqui. Vinculorum meorum exemplo incitati, dum me vident haec pro Christo libentissime pati. Quidam quidem et propter invidiam et contentionem, quidam autem et propter bonam voluntatem Christum praedicant. Dum mihi apud credentes gloriam auferre desiderant, quasi qui solus 68.0628A| mihi vindicem scientiam praedicandi. Alii etiam alios salvari volentes, fideliter annuntiant Christum, quidam autem ex charitate adjuvant me Evangelium defensare. Alii autem dolose praedicant ut me amplius gravent, quasi plures discipulos facientem, et doctrina mea totum orbem implere conantem: ut mihi majorem invidiam cumularent. Quidam ex charitate, scientes quoniam in defensionem Evangelii positus sum. Scientes quia non a me, sed a Deo ad hoc sum positus. Quidam autem ex contentione Christum annuntiant, non sincere, existimantes pressuram se suscitare vinculis meis. Non sincera conscientia; quia propter lucrum praesentis temporis praedicabant, et illi sua praedicatione invidiam excitabant, et augebant poenas vinculorum ejus, et de illius poenis gaudebant. 68.0628B| Ille vero gaudebat, quia et per fallaces verum praedicabatur, et per malorum ora Christus annuntiabatur. Quid enim? dum omni modo, sive per occasionem, sive per veritatem, Christus annuntietur. Non mihi cura est qua mente praedicent, dummodo, quod cupio, Christi nomen omnibus innotescat et a multis credatur. Quapropter et modo gaudeo, et in futurum gaudebo. Et in hoc gaudeo, sed et gaudebo. Sive per occasionem odii, vel invidiae: non quia malevolus erat, et de alieno malo gaudebat; sed quia et a malis verbum praedicabatur, et per malorum ora Christus annuntiabatur. Scio enim quia hoc mihi proveniet. Quod non solum per Verbum et passionem meam, sed etiam per odium Christi Ecclesiae augmentantur; quia novit Dominus de malis bene 68.0628C| operari. Ad salutem, per vestram orationem et subministrationem Spiritus Jesu Christi. Qui ad meam omnia salutem gubernat, et adversa vertit in prospera. Secundum exspectationem meam, et spem. Quia de omnibus his exspecto mercedem, et ut convertantur sustineo. Quia in nullo confundar. Ille enim neque in opprobriis neque in contumeliis, nos vero in omnibus confundimur: quamvis secundum Deum sit: unde ostendimus, nos laudibus hominum deservire, non Christo. Sed in omni fiducia, sicut semper. Nulla res me terret. Et nunc magnificabitur Christus in corpore meo, sive per vitam, sive per mortem. Et vita mea et mors ad magnificentiam pertinet Christi, qui me in omnibus confortat: insultat inimicis suis, quod habebit, si servaverit Christum 68.0628D| annuntiando, plurimum fructum. Mihi enim vivere Christus est, et mori lucrum. Nulla jam hic voluntas vivendi est, nisi ut corpus ejus aedificem exemplo meo: lucrum maximum computans jam saecularibus laqueis non teneri, jam nullis peccatis et vitiis carnis obnoxium fieri, quod post hanc vitam sine dubio est futurum. Quod si vivere in carne hic mihi fructus operis est. Quia nec hic sine fructu animae, dono Domini vivo. Et quid eligam, ignoro. In tantum mihi utraque expediunt, ut quid eligere possim ignorem, quae mihi nocere putantur. Coarctor autem e duobus, desiderium habens dissolvi, et cum Christo esse, multo magis melius est. Permanere autem in carne, necessarium propter vos. Illud mihi melius, illud vobis 68.0629A| necessarium: et mortem illos non timere, sed eligere debere, suo docet exemplo: et ne contristentur, mansurum se in carne spiritu prophetico repromittit. Et hoc confidens scio, quia manebo et permanebo in omnibus vobis. Non solum credo, sed scio. Ad profectum vestrum et gaudium fidei, ut gratulatio vestra abundet in Christo Jesu in me. Ut per profectum de fructu fidei vestrae gaudium habeatis. Per meum adventum iterum ad vos. Ut me viso, iterum abundantius gratulemini. Tantum digne Evangelio Christi conversamini, ut sive cum venero et videro vos. Omnia ejus praecepta servetis. Sive absens, audiam de vobis, quia stetistis uno spiritu. Sicut legimus, quia erat eis cor unum et anima una, nec quidquam suum dicebant, sed erant eis omnia communia. Unanimes, collaborantes 68.0629B| fidei Evangelii. Omnes unanimes in pugna victoriam faciunt. Et in nullo terreamini ab adversariis; quae est illis causa perditionis. Neque callidis lisputationibus, neque passionibus, neque opprobriis. Vobis autem, salutis. Quia vult suos probatos coronari. Unde apostoli ibant gaudentes, quia digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati; et Job permittitur tentari, quia Dei adjutorio protectus, nec vinci habebat, et ejus gloria amplianda erat adversario superato atque confuso. Et hoc a Deo; quia vobis donatum est pro Christo, non solum ut in eum credatis. Occasio fidei a Deo donata est, quia nisi venisset Christus, et non solum docuisset, sed etiam corda tetigisset, inanis fuerat praedicatio nostra: et quamvis in Actibus legamus fidem voluntariam esse, tamen 68.0629C| evidenter hic docet quod Dei donum sit ut credamus; et ideo nihil nobis donemus, quia ut credamus et ut perseveremus, vel pro ipso patiamur, ipsius donum est: unde evidenter patet fidem, qua credimus, ipsius donum esse; nempe utrumque dixit esse donum ut et credamus et ut patiamur. Sed ut etiam pro illo patiamini. Non solum fidei insipientiam, sed etiam martyrii donum ac praemium ab ipso habemus. Idem certamen habentes, quale et vidistis in me, et nunc audistis de me. Nihil novi patiamini, sed hoc quod et praesentes vidistis de me, et nunc absentes audistis.
CAP. II.
Si qua ergo consolatio in Christo. In omni tribulatione in Christo solo consolamini. Si quod solatium charitatis. Non amicorum. Si qua societas spiritus. 68.0629D| Spiritalium, non carnalium. Si qua viscera miserationis. Vestri miseremini, non parentum. Implete gaudium meum. In talibus discipulis doctor exsultat. Ut idem sapiatis. Hoc ipsum. Eamdem charitatem habentes, unanimes. Omnes in alterutrum. Ipsum sentientes. Hoc alteri sentio, quo tibi ( sic ). Nihil per contentionem, neque per inanem gloriam. Ne aliquid in Dei aemulatione faciamus, sed ne quis nobis melior esse videatur. Sed in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes. Si omnes a quibus injurias patimur, superiores putaremus, patienter ferremus: nemo enim a patre vel a domino indigne fert se injuriam accepisse. Cogitandum etiam nullum esse hominem, qui non possit habere aliquod bonum, quod tu nondum 68.0630A| habes, etiamsi lateat; in quo sine dubio possit te esse superior: quae cogitatio ad contundendam et edomandam superbiam valet, ne arbitreris, quoniam aut quaedam eminent et apparent, ideo alterum nulla habere quae lateant, et fortasse majoris ponderis illi inesse bona, quibus te superat nescientem. Non quae sua sunt singuli considerantes, sed ea quae aliorum. Non quae nobis solis expediunt, sed quae et aliis prosunt. Hoc enim sentite in vobis. Tanta humilitas in vobis sit; quia quamvis se quisque humiliet, humilior Christo non erit. Vult ostendere Christum non propter se passum, sed propter alios. Aliqui hunc locum ita intelligunt, quod secundum divinitatem se humiliaverit Christus secundum formam, scilicet Dei, secundum quam aequalitem Dei non rapinam 68.0630B| usurpaverit, quam naturaliter possidebat, et exinaniverit se, non substantiam evacuans, sed honorem abscondens, formam servi, hoc est substantiam hominis induendo, et per omnia ut homo tantummodo apparendo, atque humili obedientia nec crucis mortem recusando. Sed quomodo haec expositio Arii calumniam effugiat, considerandum est: qui nihil aliud agit, nisi ut Filium asserat minorem: ac si dicatur exaltatus a Patre secundum divinitatem, et nomen accepisse quod antea non habebat, nisi forte pronuntiatae personae, quae secundum formam hominis dicta sunt, Deo ascribantur. Quia Christus Deus homo recte creditur; et ideo bene sentit, qui sic sentit, nec contra fidem sentit. Quod et in Christo Jesu. Secundum quod Christus est, et Jesus. 68.0630C| Qui cum in forma Dei esset. Id est, imagine Dei absque peccato, sive in quo erat Deus, id est, plenitudo divinitatis. Non rapinam arbitratus est, esse se aequalem Deo. Quod erat humilitate celavit, dans nobis exemplum, ne de nobis in aliquod gloriemur: non rapuit quod habebat, id est aequalitatem Patris, quam naturaliter habebat, non rapuit. Sed semetipsum exinanivit. Assumendo quod non erat, non amittendo quod erat. Formam servi. Ita ut pedes lavaret, nihil sibi vindicans potestatis, quam haberet omnium dominatum, quasi Unigeniti a Patre. Accipiens. Carnem nostram peccatricem sine peccato. In similitudinem hominum factus. Non semper similitudo vera est; nam genuit Adam filium secundum imaginem et similitudinem suam, et vocavit nomen ejus Seth. Et habitu 68.0630D| inventus ut homo, humiliavit semetipsum; factus obediens usque ad mortem. Ut nobis perfectae obedientiae monstraret exemplum. Mortem autem crucis. Quia nulla mors pejor, propter diuturnum cruciatum. Propter quod et Deus illum exaltavit, etc. Divinitas non exaltatur, quia nec humiliari potest: et illi donatur, qui non habet, unde secundum humanam magis naturam potest intelligi, quam secundum divinam. Si et nos exaltari cupimus, exemplo Christi, fratribus serviamus. Si enim ille Dominus et magister servis et discipulis ministravit, quanto magis nos majoribus et aequalibus servire debemus, et Deo ac sancti usque ad mortem obedire, ne magistrum humilem superbi discipuli non sequamur! Ut in nomine Jesu 68.0631A| omne genu flectatur, coelestium, terrestrium et infernorum. Ut omnes simul adorent hominem assumptum in Verbum. Et omnis lingua confiteatur quia Dominus. Omnium gentium et angelorum. Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Hoc est in natura, et gloria deitatis, id est ejusdem est gloriae et aequalitatis. De loco isto integram expositionem D. Augustini posuimus. De eo quod scriptum est: Et habitu inventus ut homo. Multis modis habitum dicimus: vel habitum animi, sicuti est cujusque disciplinae perceptio usu roborata atque firmata; vel habitum corporis, secundum quem dicimus alium alio esse succulentiorem et validiorem, quae magis proprie habitudo dici solet; vel habitum eorum quae membris nostris accommodantur extrinsecus, secundum quem dicimus vestitum, 68.0631B| calciatum, armatum, et si quid ejusmodi est. In quibus omnibus generibus, siquidem nomen hoc dictum est ab illo verbo, quod est habere, manifestum est in ea re dici habitum, quae accidit alicui, ita ut eam possit etiam non habere; nam et doctrina accidit animo, et succus ac robur corpori: et vestis, atque arma, non dubium est quin accidant membris nostris; ita ut et imperitus possit esse animus, si ei doctrina non acciderit; et exile atque languidum corpus sine succo viscerum et robore; et nudus sine veste, et inermis sine armis, et pede nudo sine calciamentis, esse homo possit. Habitus ergo, in ea re dicitur, quae nobis ut habeatur, accidit: verumtamen hoc interest, quod quaedam eorum quae accidunt nobis, ut habitum faciant, non mutantur a nobis, sed 68.0631C| ipsa nos mutant, in se ipsa integra et inconcussa manentia: sicuti sapientia cum accidit homini, non ipsa mutatur, sed hominem mutat quem de stulto sapientem facit. Quaedam vero sic accidunt, ut mutent et mutentur; sicuti cibus, et ipse mutans speciem suam in corpus nostrum vertitur, et nos refecti cibo ab exilitate atque languore, in robur atque valentiam commutamur. Tertium genus est cum ipsa quae accidunt, mutantur, ut habitum faciant, sicuti est vestis; nam cum projecta vel reposita est, non habet eam formam quam sumit cum induitur atque inducitur membris: induta ergo accipit formam, quam non habebat exuta: cum ipsa membra et cum induuntur, et cum exuuntur, in suo statu permaneant. Potest etiam esse quartum genus, cum et ea quae accidunt 68.0631D| ad faciendum habitum, nec mutant quibus accidunt, nec ab eis ipsa mutantur, sicuti annulus in digito, si non nimis subtiliter attendatur. Verumtamen hoc genus, aut nullum est, si diligenter discutias, aut omnino rarissimum. Cum igitur Apostolus de unigenito Dei Filio loqueretur, quantum pertinet ad divinitatem ejus secundum id quod verus Deus est, aequalem esse dixit Patri, quod non ei fuit tanquam rapina, id est, quasi alterum appeteret. Latuisset itaque misericordiae opus, si semper manens in ea aequalitate nollet hominem indui, et hominibus ut homo apparere; sed semetipsum exinanivit, non formam suam mutans, sed formam servi accipiens, neque conversus et transmutatus in hominem, 68.0632A| amissa incommutabili stabilitate, sed tanquam verum hominem suscipiendo, ipse susceptor in similitudine hominum factus, non sibi, sed eis quibus in homine apparuit, et habitu inventus ut homo, id est, habendo hominem inventus, ut homo est. Non enim poterat inveniri ab his qui cor immundum habebant, et Verbum apud Patrem videre non poterant, nisi hoc suscipiendo, quod possent videre, et per quod ad illud interius lumen ducerentur. Iste autem habitus non est ex primo genere; non enim manens in se natura hominis naturam Dei commutavit: neque ex secundo, non enim et immutavit homo Deum, et immutatus ab illo est: neque ex quarto, non enim sic assumptus homo, ut neque ipse mutaret Deum, nec ab illo mutaretur, sed potius ex tertio; sic 68.0632B| enim assumptus est, ut commutaretur in melius, et ab eo formaretur ineffabiliter, excellentius atque conjunctius, quam vestis ab homine, cum induitur. Hoc ergo nomine habitum satis significavit Apostolus, quemadmodum dixerit: In similitudinem hominum factus; quia non transfiguratione in hominem, sed habitu factus est, cum indutus est hominem, quem sibi vivens quodam modo, atque conformans, immortalitati aeternitatique sociaret. Sed illum habitum qui est in perceptione sapientiae, vel potius disciplinae quam Graeci ἕξιν vel σχέσιν vocant; hunc autem secundum quem dicimus vestitum vel armatum, σχῆμα potius appellant. Ex quo intelligitur de isto genere habitus locutum Apostolum, quandoquidem in Graecis exemplaribus σχήματι scriptum 68.0632C| est, quod nos in Latinis habitum habemus. Quo nomine oportet intelligi, non mutatum esse Verbum susceptione nominis, sicuti nec membra veste induta mutantur, quanquam illa susceptio ineffabiliter susceptum suscipienti copulaverit; sed quantum verba humana rebus ineffabilibus coaptari possunt, ne mutatus intelligatur Deus humanae fragilitatis assumptor, electum est, ut Graece σχῆμα et Latine habitus diceretur illa susceptio. Itaque, charissimi mei, sicut semper obedistis. Exemplo ejus qui usque ad mortem obediens fuit. Non ut in praesentia mea tantum. Quasi servi ad oculum servientes. Sed multo magis nunc in absentia mea. Quia si quid, me praesente, liberius agebatis, corrigi poteratis. Cum metu et terrore. Non negligenter, sicut ait Job: Verebar omnia opera mea. 68.0632D| Vestram salutem operamini. Mutuam salutem curate: et quia dixerat, vestram ipsorum salutem operamini, ne sibi aliquid humana fragilitas arrogaret et suae industriae salutem suam ascriberet, secutus adjunxit: Deus, inquit, qui operatur in vobis. Non solum vobiscum, sed intus in vobis miro modo infunditur et donatur: quando enim jubentur, ut operentur, liberum eorum convenitur arbitrium, sed ideo cum timore et tremore, ne sibi tribuendo quod bene operantur, de bonis tanquam suis extollantur operibus. Deus est enim qui operatur in vobis. Conticescat humana superbia, et non dicat: Ex me habeo bonum velle; quia et hoc in vobis occulta inspiratione Deus operatur, qui non solum fidem, sed et perseverantiam donat. Sed 68.0633A| forte dicet aliquis: Ergo meum nihil est, totum tuum est, sed gratia donatori, quia bona voluntas a Domino praeparatur. Et velle, et perficere. Perficere sine dubio ipsius est qui dixit: Sine me nihil potestis facere. Perficit in nobis, dum implet quod dixit: Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi; qui coepit in nobis opus bonum, ipse perficiet usque in finem. Pro bona voluntate. Subaudiendum sua, id est Dei. Omnia autem facite sine murmurationibus et haesitationibus, ut sitis sine querela. Ingratus servus qui gravia domini sui queritur esse praecepta: omnis qui murmurat, dubitat de praeceptis. Et simplices filii Dei, sine reprehensione. Considerate cujus filii sitis, qui cum simplicis naturae sit, filios non vult habere degeneres. In medio nationis pravae 68.0633B| et perversae. Quae omnem rationabilem ordinem pervertit et perdit infidelitate sua. Inter quos lucetis sicut luminaria in mundo. Sic luceat Dei genus in genere humano, sicut sol et luna in mundo: id est, omnes catholici inter haereticos, Judaeos et paganos. Verbum vitae continentes. Ut exemplo vestro illuminentur et verbo. Ad gloriam meam. Gloria patris filius sapiens, ait Salomon, perfectio discipulorum magistri gloria comprobatur. In die Christi. In diem judicii Christi. Quia non in vacuum cucurri, neque in vacuum laboravi. Qui talem Deo populum acquisivi. Sed et si immolor super sacrificium. Sed etiamsi occidar, quia sacrificium et obsequium fidei vestrae obtuli Deo, vincit gaudium profectus vestri justitiam poenae vel mortis. Et obsequium fidei vestrae, gaudeo et congratulor 68.0633C| omnibus vobis. Sive quia vestrae fidei ministravi, ut Deo in vobis id operante, et me praedicante crederetis. Idipsum autem gaudete et congratulamini mihi. Praemium est pro vobis occidi. Spero autem in Domino Jesu Timotheum cito mittere ad vos. Dat exemplum non timere, sed omnia sub spe Domini promittenda. Ut et ego bono animo sim, cognitis quae circa vos sunt. Si vos meae passiones minime terruerint. Neminem enim habeo tam unanimem, qui sincera affectione pro vobis sollicitus sit. Qui ita mecum pro omnium salute sollicitus sit. Omnes enim sua quaerunt. Non enim in Ecclesia Christi tunc, praeter Paulum apostolum et Timotheum erat, qui germane de grege sollicitus esset; sed contigerat ut illo tempore quo Timotheum misit, circa se alium de filiis non haberet, 68.0633D| sed mercenarii cum illo essent, id est, sua quaerentes. Sua quaerunt commoda vel quietem, nolentes pro aliorum tribulari salute. Non quae sunt Christi Jesu. Experimentum autem ejus cognoscite. Qui pro salute omnium nec mori recusavit. Quoniam sicut patri filius mecum servivit in Evangelio. Secundum hominem, propter hominem factus est usque ad mortem obediens; et aliter: Sic servivit tanquam ego eum carnaliter genuissem. Hunc igitur spero me mittere mox ut videro quae circa me sunt: confido autem in Domino, quoniam et ipse veniam ad vos cito. Quia modo adhuc incertus sum, qui de Timotheo loquor. Necessarium autem existimavi. Necessarium vobis. Epaphroditum fratrem, et cooperatorem. Propter 68.0634A| opus Evangelii. Et commilitonem meum. Propter gradum apostolatus quem in vobis accepit. Vestrum autem apostolum, et ministrum necessitatis meae, mittere ad vos. Qui meae venit necessitati ministrare pro vobis. Quoniam quidem omnes vos desiderabat. Charitatem ejus illis nititur commendare, ut et ipse ab eis amplius diligatur. Et moestus erat, propterea quod audieratis illum infirmatum, nam et infirmatus est usque ad mortem. Tristitiae vestrae causa moestus erat, eo quod vos per infirmitatis suae nuntium contristatos timeret. Sed Dominus misertus est ejus: non solum autem ejus, verum etiam et mei. Misertus est ejus, ut majorem docendo colligat fructum. Ne tristitiam super tristitiam haberem. Ne tristitiam carceris desolationis augeret. Festinantius ergo misi illum, ut viso eo, iterum 68.0634B| gaudeatis. Pro cujus absentia tristabamini. Et ego sine tristitia sum. Quae mihi de vestra tristitia erat. Excipite itaque illum cum omni gaudio in Domino. Quasi Dominum, et ne quod scrupulum de ejus tarditate nascatur. Et ejusmodi cum honore habetote. Non solum hunc, sed et homines hujusmodi. Quoniam propter opus Christi. Qui quasi reo non timuit ministrare. Usque ad mortem accessit, tradens animam suam. Paratus ad mortem. Ut impleret id, quod ex vobis deerat erga meum obsequium. Ut vestrum erga me officium pro omnibus solus impleret.
CAP. III.
De caetero, fratres mei, gaudete in Domino. Non in rebus saeculi, vel in aliquo praeter Dominum. Eadem vobis scribere mihi quidem non pigrum, vobis autem necessarium. Eadem repetere quae etiam praesens, 68.0634C| sicut plantas saepius adaequari, non est inutile. Videte canes. Contra Evangelium latrantes. Hinc jam contra pseudoapostolos. Videte malos operarios. Quidquid nos aedificamus, destruere conantur. Videte concisionem. Concisio ista, non circumcisio. Nos enim sumus circumcisio. Nos sumus veri Judaei, quia non unius membri pellem, sed totius carnis simul vitia amputavimus. Qui spiritu Deo servimus. Qui secundum Jeremiam cordis praeputium circumcidimus. Et gloriamur in Christo Jesu, et non in carne fiduciam habentes. Cujus fide sola justificati sumus, non circumcisione carnali. Quanquam ego habeam confidentiam et in carne. Ne quis putet me hoc ideo dicere, quasi ego gloriandi non habeam causam, et idcirco glorier. Si quis alius videtur confidere in carne, ego 68.0634D| magis, circumcisus octava die. Quia forte aliqui ex illis proselyti erant. Ex genere Israel, de tribu Benjamin, Hebraeus ex Hebraeis. Quae semper fuit cum Juda conjuncta. Secundum legem Pharisaeus. Legisperitus. Secundum aemulationem persequens Ecclesiam Dei. Tantam aemulationem habui et legis amorem, ut etiam Ecclesiae Dei persecutor existerem. Secundum justitiam quae in lege est. Omnium justificationum et caeremoniarum. Conversatus sine querela, etc. Implebam legem, praeter hoc tantum, quia non credebam Christo, quem lex promiserat; prior fui in omnibus in quibus illi gloriantur, sed quia hoc tempore illa non valere cognovi, ideo ea tanquam detrimenta habeo, et nullius momenti duco. Potuit enim esse intus in affectionibus 68.0635A| pravis praevaricator legis, et tamen conspicua opera legis implere, vel timore hominum, vel ipsius Dei, sed poenae formidine, non dilectione et delectatione justitiae. Nam profecto in ipsa intus voluntate peccat, qui non voluntate, sed timore non peccat, in quibus interioribus suis talem se fuisse sciens, quibus se vitam putabat acquirere. Haec, inquit, propter Christum tanquam impedimenta abjeci. Ad comparationem inventi auri contemnitur aeramentum, quamvis utrumque sit ei suo tempore necessarium. Tunc erit apud homines eminens Christi scientia, quando fuerit ab eo propter Christum mundus contemptus. Omnia caeremonialia legis projeci. Stercora ciborum sunt reliquiae et rerum quondam utilium purgamenta. Ut Christum lucrifaciam, et inveniar 68.0635B| in illo. Ut Christum habeam caput, et manens in eo ejus membrum inveniar. Non habens meam justitiam quae ex lege est. Meo labore quaesitam, quasi naturalem vel legalem. Sed illam quae ex fide est Christi. Sed illam quae proprie a Deo per solam fidem Christi, quam ipse donavit, collata est. Quae ex Deo est justitia in fide ad cognoscendum illum. Qui hoc agnoscit, satis agit, ne sibi aliquid arroget, ut id quod ei ex gratia Dei donatum est, ille vel legi tribuat vel naturae, sed Deo soli, cujus donum est, deputet. Et virtutem resurrectionis ejus. Ut cognoscam perfecte beneficium et vim resurrectionis illius, quia ideo resurrexit, ut nos similiter resurgamus. Et societatem passionum illius, configuratus morti ejus. Si enim compatimur, et convivemus. Si quo modo occurram 68.0635C| ad resurrectionem, quae est ex mortuis. Ad perfectorum resurrectionem, non ad illam quam etiam inviti habebunt. Non quod jam acceperim. Perfectionem, quia finis nondum advenit. Aut jam perfectus sim. Adhuc de hac perfectione et de tali resurrectione de me incertus sum, quia est perfectio alia post hanc vitam: illud perfectum de quo dicit ad Corinthios: Dum venerit quod perfectum est, et alibi: Donec occurramus omnes in unitatem fidei, et agnitionem Filii Dei, in virum perfectum, et reliqua, quia in hoc mundo positus veram perfectionem nullus habet, quia ipse dixit: Videmus nunc per speculum, et reliqua. Perfectus sim: quantum ad perfectionem quae in hac vita haberi potest a sanctis, perfectus fuit; quantum vero ad illam perfectionem pertinet, quae 68.0635D| erit post resurrectionem, imperfectus. Et ideo hic quamdam imperfectam perfectionem habuisse intelligendus est: quia per fidem, non per speciem, et per speculum, non facie ad faciem videbat. Sequor autem si comprehendam in quo et comprehensus sum a Christo. Si comprehendam meritum apostolatus, in quo apostolatu a Christo sum comprehensus. Fratres, ego me non arbitror. Se humiliando omnibus gloriam tulit, et provocat ad profectum. Comprehendisse. Tunc certus ero, quando finis advenerit. Unum autem. Porro unum est necessarium. Quae quidem retro sunt obliviscens: ad ea vero quae sunt interiora extendens me ad destinatum. Hoc solum scio, quia dono Dei quotidie proficio, et praeteritum laborem non computans 68.0636A| ad potiora festino: sive legem obliviscens ad perfecta Evangelii praecepta me extendo. Persequor, ad bravium supernae vocationis Dei in Christo Jesu. Quod perfectus Christus promisit in coelis. Quicunque ergo perfecti, hoc sentiamus. Quicunque perfectus est, hoc sentiat, vetera obliviscenda, et nova sectanda: quia perfecti debent esse discipuli Christi. Est ergo nunc imperfecta perfectio; nam in futuro erit perfecta. In aliqua re erit perfectus: sed in aliqua imperfectus Velut sit jam si aliquis sapientiae perfectus auditor, cujus nondum sit perfectus et doctor. Potest esse perfectus ut diligat inimicos, qui nondum est perfectus, ut sufferat. Et qui perfectus est in eo quod omnes homines diligit, quippe qui etiam ad inimicorum dilectionem pervenerit, quaeritur utrum jam 68.0636B| sit in ipsa dilectione perfectus, id est, utrum quos diligit, tantum diligat quantum ille. Incommutabilis regula veritatis diligendos esse praescribit: ut ostenderet secundum istius vitae modum esse quamdam perfectionem, eique perfectioni hoc quoque deputari, si se quisque noverit nondum esse perfectum: quia in ista vita perfectam perfectionem non habet quis, quia caro concupiscit adversus spiritum. Hic ergo praeceptum est, ut desideriis peccati non obediamus. Ibi erit, ut desideria peccati non habeamus; tunc enim est secundum hanc infirmitatem pro suo modulo perfecta in hoc saeculo. Ista parva justitia, quando etiam quid sibi desit, intelligit. Ideoque Apostolus et imperfectum perfectum se dicit: imperfectum scilicet cogitando quantum illi ad justitiam desit, cujus plenitudinem 68.0636C| adhuc esurit; perfectum autem, quod et suam imperfectionem non erubescit. Si perfecte currimus, hoc sapiamus, quod nondum perfecti sumus, ut illic perficiamur, quod perfecte adhuc currimus: ut cum venerit quod perfectum est, destruatur quod ex parte est. Et si quid aliter sapitis. Si quid vobis alia ratione Deus revelavit: aliter, non aliud, hoc est, alio sensu. Et hoc vobis Deus revelabit. Etiamsi quid minus perfecte sapitis, humiliter exspectate, et a Deo poscite. Ipse potest revelare ambulantibus et perficientibus in via rectae fidei. Verumtamen ad quod pervenimus. Ad perfectionem Novi Testamenti. Ut idem sapiamus. Idem, licet aliter asseratur. Et in eadem maneamus regula. Non enim scire sufficit sine facto. Imitatores mei estote, fratres. Me imitamini, 68.0636D| non pseudoapostolos. Et observate eos qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram. Dupliciter dicitur observari, vel ad imitandum, ut hic; vel ad cavendum, ut ad Romanos ait: Observate qui dissensiones et offendicula faciunt. Multi enim ambulant, quos saepe dicebam vobis. De pseudoapostolis, qui spem passionis Christi, per quam peccata dimissa sunt, tollentes, in legis caeremoniis collocabant. Potest de Jovinianistis accipi, qui cruciatum corporis in epulas et luxuriam converterunt. Nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi, quorum finis erit interitus. Notandum quod affectu etiam inimicorum salutem optet. Quorum Deus venter est. Qui se putant in hoc Deo servire, si epulentur. Et gloria in confusione 68.0637A| ipsorum. In circumcisione membri pudendi. Qui terrena sapiunt. Nostra autem conversatio in coelis est. Hoc non potest dicere qui terrenis vitiis mancipatus est. Unde etiam Salvatorem exspectamus Dominum nostrum Jesum Christum. Qui est caput nostrum. Qui reformabit corpus humilitatis nostrae, configuratum corpori claritatis suae. Sicut praefiguravit in monte, cum unum ex viventibus et unum ex mortuis claritati sui corporis configurat, exemplum resurrectionis ostendens. Secundum operationem qua possit etiam subjicere sibi omnia. Sive secundum hanc virtutem etiam hoc illi possibile est, qua sibi cuncta subjecit.
CAP. IV.
Itaque, fratres mei charissimi et desideratissimi. Plus caeteris, quia perfectiores. Gaudium et corona mea. Per vos enim sum coronandus et remunerandus. 68.0637B| Sic state in Domino, charissimi. Quomodo superius dixi, in sola Christi fide spem ponentes et in conversatione coelesti. Evodiam rogo et Syntychem deprecor. Mulieres erant scientiam habentes, quas similiter sentire commonet et hortatur. Idipsum sapere in Domino. Idipsum quod dixi. Etiam rogo et te. Germane compar, adjuva illas. Germanus nomen hominis est, compar officii. Quae mecum laboraverunt in Evangelio. Laboraverunt non viros, sed feminas dicit, nec in ecclesia, sed in domo docentes. Cum Clemente et caeteris adjutoribus meis. Clemens ex philosopho magnae doctrinae vir, qui Romae episcopus fuit. Quorum nomina sunt in libro vitae. Ne moleste ferant, se in hac Epistola non scriptos, cum in libro vitae sint scripti, cujus libri etiam Moyses meminit 68.0637C| et David et Dominus. Gaudete in Domino semper. Quia in saeculo gaudium non habetis, sed pressuram. Iterum dico, gaudete. Repetit ut confirmet. Modestia vestra nota sit omnibus hominibus. Et Judaeis, et gentibus: sed et omnibus qui vos tribulant. Dominus prope est, nihil solliciti sitis. Videte si quid deest vobis, nolite cogitare quid manducetis, aut quid induamini. Sive Dominus prope est ad liberandum: nolite timere persequentes. Juxta est enim Dominus his qui tribulato sunt corde. Sed in omni oratione, et obsecratione, cum gratiarum actione, petitiones vestrae innotescant apud Deum. Non cum murmuratione atque tristitia. Tunc digna Deo erit vestra oratio, si pro omnibus quae patimini gratias referatis, sicut apostoli faciebant. Et pax Dei, quae exsuperat 68.0637D| omnem sensum. Qua malos sustinet et ingratos: vel pax Christi, qua pro persequentibus orabat, recogitata omnem mentem furiosam exsuperat et inclinat. Custodiat corda vestra et intelligentias vestras, in Christo Jesu. Ista corda et intelligentias vestras in exemplo Christi custodiat. De caetero, fratres, quaecunque sunt vera, quaecunque pudica, quaecunque justa, quaecunque sancta. Ad extremum, ut omnia breviter dicam. Quaecunque amabilia, quaecunque bonae famae. Quia omnis natura humana novit diligere et laudare quod bonum est. Si qua virtus, si qua laus tolerantiae, haec cogitate. Meditamini nihilque aliud cogitetis. Quae didicistis. Verbo vel exemplo. Et accepistis. Dono gratiae Christi. Et audistis. Auribus haec per praedicationem. 68.0638A| Et vidistis in me. Oculis. Haec agite, et Deus pacis erit vobiscum. Tunc Deus pacis erit vobiscum, si fueritis ista se tati. Gavisus sum autem in Domino vehementer, quoniam tandem aliquando refloruistis pro me sentire sicut et sentiebatis. Iterum floruistis flore boni operis, quem non oblivio arefecerat, sed occupatio impedierat. Occupati autem eratis: non quasi propter penuriam dico. Non propter meam penuriam, sed propter vestrum fructum dico me gavisum. Ego enim didici, in quibus sum sufficiens, esse. A Christo omnia aequaliter ferre sum doctus. Scio et humiliari, scio et abundare: ubique et in omnibus institutus sum, et satiari, et esurire, et abundare, et penuriam pati. Ut nec abundantia extollar, nec frangar inopia. Omnia possum in eo qui me confortat. Dans intelligentiam, 68.0638B| quare sciat et humiliari, et abundare, dum dicit: Omnia possum in eo qui confortat me, dum sibi nihil tribuit, sed et quotidianum adjutorium implorat ut possit ejus implere praecepta. Verumtamen bene fecistis communicantes tribulationi meae. Non enim debuit mea aequanimitas vestram impedire mercedem. Scitis autem et vos, Philippenses, quod in principio Evangelii quando profectus sum a Macedonia. Quia vos solos, a quibus necessaria acciperemus, elegimus, fideliores vos omnibus judicantes. Nulla mihi Ecclesia communicavit in ratione dati et accepti, nisi vos soli. Illi dati, ego accepti: sive dantes carnalia, acceperunt spiritalia. Quia et Thessalonicam semel et bis in usum mihi misistis. Non solum Corinthum, sed etiam Thessalonicam transmisistis. Non quia 68.0638C| quaero datum, sed requiro fructum abundantem in ratione vestra. Superabundans fructus orationis cum sanctis etiam absentibus ministratur datum, est res ipsa quam das: fructus autem, bona et recta voluntas datoris: ut quod tribuit, propter Dominum tribuat, veluti qui suscipit prophetam in nomine prophetae, et justum in nomine justi, mercedem prophetae et justi suscipiat. Habeo autem omnia, et abundo, repletus sum, acceptis ab Epaphrodito quae misistis. Provocat illos ad simile opus, laudando et gratias referendo. In odorem suavitatis. Odor suavitatis non in re oblata, sed in mentis devotione consistit, sicut sacrificium Noe grate Deus describitur odoratus, cum ipse postmodum dicit, se nec carnibus, nec sanguine animalium delectari. Hostiam acceptam, 68.0638D| placentem Deo. Notandum quod eleemosyna hostia appellatur, et sicut a sanctis oblata, est accepta, ita ab his qui in peccato duraverunt data, reprobatur. Deus autem meus impleat omne desiderium vestrum. Quia ut perfecti malum desiderare non credebantur. Secundum divitias suas in gloria in Christo Jesu: Deo autem et Patri nostro gloria in saecula saeculorum. Amen. Quod secundum divitias Dei, ad gloriam pertinet Christi. Salutate omnem sanctum in Christo Jesu. Salutant vos qui mecum sunt fratres. Salutant vos omnes sancti. Erant ergo sancti, quos solus vult salutari prae caeteris, quos etiam in omnibus Epistolis nominavit: capitalia non habuisse peccata intelligendi sunt. Nam quis sine peccato? Sed et Scriptura baptizatum 68.0639A| frequenter appellat. Maxime autem qui de Caesaris domo sunt. Gratia Domini Jesu Christi cum spiritu vestro. Amen. Ut eos confortaret, et illi liberius 68.0640A| vel in fide persisterent, vel fiducialius praedicarent, quando audiebant etiam de officio Caesaris multos fuisse conversos.
AD THESSALONICENSES EPISTOLA PRIMA. ARGUMENTUM. 68.0639|
Thessalonicenses sunt Macedones. Hinc Christo Jesu accepto verbo veritatis perstiterunt in fide, etiam in persecutione civium suorum. Praeterea nec receperunt falsos apostolos, nec ea quae a falsis apostolis dicebantur. Hos collaudat Apostolus, scribens eis ab Athenis, per Tychicum diaconem et Onesimum acolytum.
CAPUT PRIMUM.
Paulus, et Silvanus, et Timotheus Ecclesiae Thessalonicensium. Per Silvanum et Timotheum, 68.0639B| non solum his, sed etiam Corinthiis cum Apostolo verbum Dei fuerat nuntiatum, sicut ipse ait in secunda: Per me, et Silvanum, et Timotheum. In Deo Patre, et Domino Jesu Christo, gratia vobis et pax. Praeposterato ordine ante dicit in Deo Patre, et Christo Jesu, et sic gratia vobis et pax. Gratias agimus Deo semper pro omnibus vobis, memoriam vestri facientes. Pro omnibus, quia omnium nobis grata memoria est. In orationibus nostris sine intermissione. Non impediaris orare semper. Memores operis fidei vestrae, et laboris et charitatis. Non solius fidei, nec in solo verbo laboris et charitatis, sed in re. Et sustinentiae spei Domini nostri Jesu Christi. Omnis sustinentia propter spem. Ante Deum et Patrem nostrum. Non ante homines. Scientes, fratres dilecti, a Deo electionem 68.0639C| vestram. Ex hoc cognoscimus vos vere a Deo esse electos, quia reales estis. Notandum quia electi sunt potius quam elegerunt. Quia Evangelium nostrum non fuit ad vos in sermone tantum. Quia nec auditur tantum, sed etiam opus apparuit. Sed et in virtute, et in Spiritu sancto. Quem accepistis. Et in plenitudine multa. Perfectionis vestrae, sive abundantiae nostrae. Sicut scitis quales fuerimus in vobis propter vos. Etiam a licitis abstinuimus. Et vos imitatores nostri facti estis, et Domini excipientes verbum. Per passionem suscipientes verbum, sicut et nos et Dominus praedicavimus. In tribulatione multa. Quod vix excipitur in quiete. Cum gaudio Spiritus sancti. Hoc est vere gaudere in Spiritu sancto, sicut apostoli, qui ibant gaudentes, quia digni habiti sunt pati contumeliam 68.0639D| pro nomine Christi. Ita ut facti sitis forma omnibus credentibus in Macedonia et in Achaia. Perfectorum est formam credentibus exhibere: vestro exemplo omnes sunt provocati. A vobis enim diffamatus est sermo Dei. Natura famae haec est, ut sive bonum, sive malum nuntians, ubique discurrat. Non solum in Macedonia et in Achaia, sed in omni loco. In quorum pene confinio est Thessalonica. Fides vestra quae est in Deum, profecta est. Ab idolis ad Dominum conversa. Ita ut non sit nobis necesse quidquam loqui. Ita ut nobis incipientibus aliquid de vobis ad eorum aedificationem loqui, ipsi optime scire se dicant. Ipsi enim de nobis annuntiant, qualem introitum habuerimus, 68.0640A| ad vos. Et nostrae constantiae, et vestrae conversationis opinio omnibus nota est. Et quomodo conversi estis ad Deum a simulacris, servire Deo viro et vero, et exspectare Filium ejus de coelis quem suscitavit ex mortuis Jesum. Notandum dici conversos ad Dominum ab idolis, non solum autem, sed et credentes saepe in prophetis dicuntur converti debere a malitia ad fidem Dei. Qui eripuit nos ab ira ventura. Gratia et misericordia sua ab ira nos judicii 68.0640B| liberavit, quia jam habemus in spe libertatem reparari per baptismum.
CAP. II.
Nam ipsi scitis, fratres, introitum nostrum ad vos, quia non inanis fuit, sed ante passi, et contumeliis affecti. Non est inanis sermo, qui firmatur constantia passionis. Sicut scitis, in Philippis, fiduciam habuimus in Domino nostro loqui ad vos Evangelium Dei. Quia aliquanti vestrum viderunt nos Philippis passos non expavisse tribulationes, nec praedicare cessasse. In multa sollicitudine. Non negligenter, nec transitorie. Exhortatio enim nostra. Ideo non terremur. Non de errore. Errat quicunque putat vel docet malos regnare cum Christo: Nolite errare, neque fornicarii neque adulteri, etc. Neque de immunditia. Quomodo Joviniani doctrina. Neque 68.0640C| in dolo. Contra conscientiam loquentes atque suadentes. Sed sicut probati sumus a Deo, ut crederetur nobis Evangelium, ita loquimur. Integre loquimur, quasi a Deo probati, qui omnium mentes novit, et ab ipso in hoc officio destinati. Non quasi hominibus placentes, sed Deo, qui probat corda nostra. Quae falli possunt. Neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis, sicut scitis; neque in occasione avaritiae, Deus testis est; nec quaerentes ab hominibus gloriam, neque a vobis, neque ab aliis. Sicut qui hominibus placent, infirmis omnia quae desiderant concedentes, et eorum mortem non curantes. Omnis qui adulatur, aut propter avaritiam vel gloriam adulatur. Ille ergo probatur propter Deum loqui, qui ista non quaerit. Cum possemus oneri esse ut Christi apostoli. Cum possimus 68.0640D| vos vel in hoc gravare, quod nobis Deus ordinavit. Sed facti sumus parvuli in medio vestrum. Humiliantes nos et nec debitum quaerentes honorem. Tanquam si nutrix foveat filios suos. Humilians se, et in omnibus parvulo coaequans, ut illum ad majora, sua imitatione perducat. Nam et in lingua balbutit, et parum edit, et cum eo lente ambulat, ut consuescat. Ita desiderantes vos cupide volebamus tradere vobis. Vos proficere. Non solum Evangelium Dei, sed etiam animas nostras. Sicut nutrix sensum perfectionis suae in parvulum vult transfundere, ut et sit similis. Quoniam charissimi nobis facti estis. Propter fidem vestram. Memores enim facti estis, fratres, laboris 68.0641A| nostri. Labores manuum exercebat noctibus, fatigationem verbi diebus. Nam si semper operabatur, quando docebat? Et fatigationis, nocte et die operantes. Apud hos, et Corinthios, et Ephesios laboravit, quibus occasionem auferre cupiebat vel accipiendi vel detrahendi. Ne quem vestrum gravaremus, praedicavimus in vobis Evangelium Dei. Hoc est, cum possimus oneri esse, quod superius dixerat. Vos testes estis et Deus. Sicut Samuel populo dixit. Quam sancte et juste et sine querela. Ne vobis ullam offensionem daremus. Vobis qui credidistis adfuimus. Non incredulis. Sicut scitis, qualiter unumquemque vestrum tanquam pater filios deprecantes vos. Parvulum ut nutrix, proficientem jam ut pater instituit. Et consolantes, testificati sumus. In tribulatione consolati sumus promissis 68.0641B| Christi. Ut ambularetis digne Deo. Digne Deo ambulat qui nihil Deo agit indignum. Qui vocavit vos in suum regnum et gloriam. Quod non nisi fideles possidebunt, quibus dicitur: Venite, benedicti. Ideo et nos gratias agimus Deo sine intermissione: quoniam cum accepissetis a nobis verbum auditus Dei. Quod primum de Deo audistis, sive ut audiretis Deum: Accepistis illud, non ut verbum hominum, sed, sicut est vere, verbum Dei. Ut verbum hominum qui contemnit; vos autem ita credidistis, ut ab ipso Deo vos audire putaretis. Qui operatur in vobis, qui credidistis. Operatur inspiratione, vel signis, vel si quid boni facitis, ille in vobis facit. Adverte quia in vobis dixit, et non vobiscum, ut Deo semper gloria detur, cujus est omne quod possumus, et qui in nobis operatur, 68.0641C| ut operemur, sicut dicit in cantico Isaiae: Domine Deus noster, pacem dabis nobis, et, omnia opera nostra operatus es in nobis. Vos enim imitatores facti estis Ecclesiarum Dei quae sunt in Judaea in Christo Jesu. Quibus dicit: Nam et vinctis compassi estis, et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis. Quia eadem passi estis et vos. De vobis plus miror, quia nec legem edocti, nec exemplis prophetarum estis provocati. A contribulibus vestris, sicut et ipsi a Judaeis. Contribules de eadem sunt natione. Qui et Dominum occiderunt Jesum et prophetas, et nos persecuti sunt, et Deo non placent. Quid mirum si nos persequantur, qui occiderunt et Deum et prophetas? Et omnibus hominibus adversantur, prohibentes nos gentibus loqui, ut non salvi fiant. 68.0641D| Non solum suis. Ut impleant peccata sua semper. Quia non solis Judaeis impediunt, sed etiam gentibus invident, ad suorum cumulum peccatorum. Pervenit autem ira Dei super illos usque in finem. Sive quia ablatus est non credentibus intellectus, sive quia praecoqua poena captivi, et in universa terra dispersi. Nos autem, fratres, desolati a vobis ad tempus horae, aspectu, non corde, abundantius festinavimus faciem vestram videre cum multo desiderio, quoniam voluimus venire ad vos. Sicut alibi: Absens corpore, praesens autem spiritu jam judicavi. Ego quidem Paulus, et semel, et iterum, sed impedivit nos Satanas. Tribulationibus persequentium, vel imbecillitatibus infirmorum, non sua virtute. Quae est enim nostra 68.0642A| spes. Quae non detineat: Aut gaudium, aut corona gloriae? Nonne vos ante Dominum nostrum Jesum Christum estis in adventu ejus? Vos enim estis gloria nostra, et gaudium. Boni magistri omnem spem, et gaudium, et coronam in perfectione discen ium ponunt.
CAP. III.
Propter quod non sustinentes amplius. Neminem nostrum ad vos venire, et consolari vos de nobis, et ideo sollicitudine torquebamur. Placuit nobis remanere Athenis, solis. Maluimus soli remanere, quam nescire quid ageretis. Et misimus Timotheum fratrem nostrum. Quomodo simul scripsit si missus est? sed hic factum ante refert, et recapitulat. Et ministrum Dei in Evangelio Christi. Adjutores pro discipulis etiam vulgo dicuntur. Ad confortandos vos, et exhortandos pro fide vestra. Quia 68.0642B| jam fidem recepistis, tantum confirmari opus habetis. Ut nemo moveatur in tribulationibus istis. Non dico omnes, sed ne vel aliqui. Ipsi enim scitis Non ergo moveri ac mirari debetis, scientes nos aliter transire non posse. Quod in hoc positi sumus. A Christo, qui dixit: Ecce ego mit o vos sicut agnos inter lupos, et multa alia. Nam et cum apud vos essemus, praedicabamus vobis passuros nos tribulationes, sicut et factum est, et scitis: propt rea et ego amplius non sustinens misi ad cognoscendam fidem vestram. Ut non vos rei novitas deterreret, sed nostra prophetia firmaret, unde et Salvator passionem suam ante praedixit. Ne forte tentaverit vos. Ne si vobis dixerit tentator: Ecce in quibus speratis Deum esse, de tribulationibus liberari non possunt, et fidem vestram 68.0642C| forsitan turbaret. Is qui tentat. Qui etiam Deum tentavit. Et inanis fiat labor noster. Si vobis per hanc suggestionem scrupulum injecisset. Nunc autem veniente Timotheo ad nos a vobis, et annuntiante nobis fidem. Qui firmiter creditis Christo. Et charitatem vestram. Quia nos solito plus diligitis. Et quia memoriam nostri habetis bonam. Est enim et mala memoria. Semper desiderantes nos videre, sicut et nos quoque vos. Firmiter. Ideo consolati sumus, fratres, in vobis, in omni necessitate tribulationis nostrae per vestram fidem. Omnem necessitatem et tribulationem non sentimus propter magnitudinem gaudii status vestri. Quoniam nunc vivimus, si vos statis in Domino. Etiamsi occidamur, vita nostra ex vobis pendet. Quam enim gratiarum actionem possumus Deo tribuere 68.0642D| pro vobis in omni gaudio, quo gaudemus propter vos ante Dominum nostrum nocte et die. Triplicem causam laetitiae nobis vestra conversatio praestat, quia et vos proficitis, et Dominus per vos benedicitur, et aliis praebetis exemplum. Abundantius orantes, ut videamus faciem vestram. Ostendit quantum ab illis desiderandus sit fratribus, quos tantum ipse desiderat. Quis enim cum de fama compererit, videre non optat? Et compleamus ea quae desunt fidei vestrae. Si quid vestra fides minus potest habere doctrinae: quando enim completur quod defuit, non improbatur quod fuit ei; quod minus erat additur, non quod inerat tollitur; sed quia rectae fidei eos esse sciebat, quia fundamentum Christum habebant, et ideo additur, 68.0643A| ad aedificium, non subtrahitur fundamentum. Ipse autem Deus, et Pater noster, et Dominus Jesus Christus dirigat viam nostram ad vos. Remotis diabolicis scandalis, et tentationibus, quibus noster impeditur adventus. Vos autem Dominus multiplicet, et abundare faciat charitatem vestram in invicem. Multiplicet in numero credentium, vel in fide et scientia. Et notandum quod Dominus hoc facit, et non sine Deo humana fragilitas. Et in omnes, quemadmodum et nos in vobis, ad confirmanda corda vestra sine querela. Ut non solum Christianos, sed etiam omnis sectae homines, non propter errorem, sed propter substantiam diligatis, et eis in quo indiguerint, misericordiam, quam eis Deus in praesenti exhibet, non negetis. Haec omnia ut faciatis, subaudiendum est quod illud superius 68.0643B| dixit, Vos autem Dominus multiplicet, et abundare faciat in charitate: quia ipsius donum est, ut faciamus, cujus est donum, ut diligamus. In sanctitate ante Deum et Patrem nostrum, in adventu Domini nostri Jesu Christi cum omnibus sanctis ejus. Amen. Non ante homines.
CAP. IV.
De caetero ergo, fratres, rogamus vos et obsecramus in Domino Jesu, ut quemadmodum accepistis a nobis, quomodo vos oporteat ambulare et placere Deo. Vos, quibus via Christus est, dignis eam gressibus ambulate, mansuetudinis scilicet, charitatis, pacis, et caeterorum similium. Sic et ambuletis, ut abundetis magis. Scitis enim quae praecepta dederim vobis per Dominum Jesum. Quia cum aetate et fide debetis profectus augere et mores, sicut pro aetate carnis et 68.0643C| cibus crescit et studium. Haec est enim voluntas Dei sanctificatio vestra. Sanctificatio ab omni incontinentia temperat Christianum, cum Moyses sanctificare volens populum, ab omni femina praeceperit continere, ut Dei legem accipere mereretur. Ut abstineatis vos a fornicatione, ut sciat unusquisque vestrum. Considerandum est quia non eis ut Corinthiis scribit. Suum vas possidere in honore et sanctificatione. Suum corpus castum servando sanctificet et honoret, vel certe tantum propter filios uxorem cognoscat. Non in passione desiderii, sicut et gentes quae ignorant Deum. Ne extra conjugium licitum fornicemini. Et ne quis supergrediatur. Propositum continendi. Neque circumveniat in negotio fratrem suum. Ne quis 68.0643D| post devotam ex consensu continentiam pari suo aliqua circumventione vim inferat, sive in quolibet negotio fraus fiat. Quoniam vindex est Dominus de his omnibus. Non solum de fornicatione, sed etiam de transgressione propositi, quia ipsi sibi movendo fecerunt illicitum quod licebat. Sicut praediximus vobis, et testificati sumus. Si enim Corinthiis, multo magis his praedicaverat castitatem. Non enim vocavit nos Deus in immunditiam. Nimia incontinentia in conjugio poterit immunditiae deputari, quia corpus Christi non permittit accipere. Sed in sanctificationem. Ut exemplo Christi vivatis. Itaque qui haec spernit, non hominem spernit, sed Deum. Non mea verba spernit, sed ejus qui in me loquitur, cujus Spiritui injuriam facit omnis qui contemnit. Qui etiam dedit Spiritum 68.0644A| suum sanctum in nobis. Qui non nisi in sanctis habitat. De charitate autem fraternitatis non necesse habemus scribere vobis: ipsi enim a Deo didicistis ut diligatis invicem, etenim facitis illud. Propter Christum, qui dixit: Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem. Novum, hoc est, ut pro alterutro moriamur, quia hoc vetus non jusserat Testamentum. In omnes fratres, in universa Macedonia. Sine exceptione personae. Rogamus autem vos, fratres, ut abundetis, et operam detis. Etiam erga peregrinos vel inimicos amandos. Ut quieti sitis, et ut vestrum negotium agatis, et operemini manibus vestris, sicut praecepimus vobis. Quosdam a superfluis et saecularibus negotiis revocat, quae, quantum datur intelligi, lucri causa agebant: multo ergo justius est propriis manibus 68.0644B| victum quaerere, quam causis talibus implicari, et per has ab his aliquid qui foris sunt sperare beneficii, pro quolibet quam juvando alios laedebat. Aliqui putant quod non officium docentis, sed vitium gentis exprobret: denique in secunda ad eos dicit: Si quis operari non vult, nec manducet. Et ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt, et nullius aliquid desideretis. Ne vos ipsi denotent, qui praestare videntur. Nolumus autem vos ignorare, fratres, de dormientibus, ut non contristemini. Lazarum Salvator dixerat dormire, quem noverat surrecturum. Sic et caeteri. Aliter debet fieri qui peregre proficiscitur, aliter ille qui moritur. Qui spem non habent. Futurorum. Si enim credimus, quod Jesus mortuus est et resurrexit. Si hoc credimus quod aeque non 68.0644C| videmus, et per ejus nos resurrectionem certi simus veniam consecutos, cur illud similiter non credamus, quod gentes ideo non credunt, quia non vident? Ita et Deus eos qui dormierunt per Jesum, adducet cum eo. Qui caput resuscitavit, ipse et caetera membra resuscitare repromisit. Hoc enim vobis dicimus in verbo Domini. Non in nostro. Quia nos qui vivimus, qui residui sumus. Suspensa Evangelii sententia, semper eos diem Domini fecit habere suspectum, quasi eos in corpore inveniret dies ipse. In adventum Domini nostri, non praeveniemus eos qui dormierunt. Tam celer erit eorum resurrectio, quam nostra assumptio. Quoniam ipse Dominus in jussu et in voce archangeli. Terribili. Elias terribilem Dei vidit 68.0644D| adventum. Et in tuba Dei descendet de coelo, et mortui qui in Christo sunt. Non homines. Resurgent primi. Ab illis qui sunt mortui non in Christo. Deinde nos qui vivimus, qui relinquimur, simul rapiemur cum illis in nubibas obviam Domino in aera. Peccatores mortui cum his qui vivi inveniuntur, et igne solventur, simul resurgent ad poenam: et justi vivi, immutati, et incorruptibiles effecti, in momento cum justis resurgentibus rapientur ad gloriam, qui non judicabuntur, sed judicabunt. Et sic semper cum Domino. In eadem gloria. Erimus. Ubicunque fuerit. Itaque consolamini invicem. Notandum quod se laicos dicit debere consolari. In verbis istis. Ne contristemini.
CAP.
De temporibus autem et momentis, fratres, 68.0645A| non indigetis ut scribamus vobis: ipsi enim diligenter scitis. Evidenter de Evangelii lectione. Quia dies Domini sicut fur in nocte ita venit. Quando omnes scierit dormire securos. Cum enim dixerint, pax et securitas, tunc repentinus eis supervenit interitus. Tunc maxime timendus est, quando eum nemo timet. Sicut dolor in utero habentis. Id est partus. Et non effugient. Sicut illa venientibus doloribus non effugiet partum. Vos autem, fratres, non estis in tenebris. Non estis in ignorantia, quia scitis vos semper paratos esse debere. Ut vos dies ille tanquam fur comprehendat. Somno inertiae dormientes. Omnes enim vos filii lucis estis, et filii diei. Ipse est lux, et dies scientiae, et operationis. Non sumus noctis neque tenebrarum. Sicut tenebrae, ita et ignorantia 68.0645B| dat fiduciam delinquendi. Igitur non dormiamus. Mente. Sicut caeteri. Qui sic. Sed vigilemus, et sobrii simus. Attendite vobis, ne graventur corda vestra crapula, et ebrietate, et curis hujus vitae: ergo et curae inebriant. Qui enim dormiunt. Ideo otiosi sunt et caeteri, quia in tenebris sunt. Sequitur comparationem. Nocte dormiunt. In peccatis. Et qui ebrii sunt, nocte ebrii sunt. Id est, de peccatis. Nos autem qui diei sumus. Nos qui diem habemus, nec otiosi nec ebrii esse debemus. Sobrii simus. Ab omni peccato. Induti loricam fidei et charitatis, et galcam spem salutis. Fide et charitate justitiae vestem induti, quam alibi loricae comparavit. Quoniam non posuit nos Deus in iram. Id est in perditionem. Non credentes in ira sunt positi, qui jam judicati sunt. Sed 68.0645C| in acquisitionem salutis per Dominum nostrum Jesum Christum. Ut acquiramus salutem. Qui mortuus est pro nobis. Nam sive morimur, sive vivimus, sive in corpore, sive extra corpus, cum ipso semper vivimus. Ut sive vigilemus, sive dormiamus, simul cum illo vivamus. Bonis operibus. Propter quod consolamini invicem, et aedificate alterutrum, sicut et facitis. Sicut felix est qui aedificat, ita infelix qui destruit. Rogamus autem vos, fratres. Notandum quia hoc laicis, quos praepositis monet exhibere officia charitatis. Ut noveritis eos qui laborant inter vos. Ut intelligatis laborem ipsorum. Et praesunt vobis in Domino. Domini exemplo, non potestate terrena: quia bonus doctor non sine labore potest docere, vel praeesse aliis. Et monent vos, ut habeatis illos abundantius in 68.0645D| charitate. Presbyteri qui laborant in verbo, duplici honore digni sunt, et charitatis, et loci. Propter opus illorum: et pacem habete eum eis. Ne cum pro aliqua causa corriperentur a sacerdotibus, inimici et ingrati existerent. Rogamus autem vos, fratres. Hoc sacerdotibus praecipit. Corripite inquietos. Pro diversitate morborum diversitas adhibenda est medicinae. 68.0646A| Nunc praepositis loquitur, et hucusque plebi. Consolamini pusillanimes. Qui exasperati deficiunt. Suscipite infirmos, Sustinete nuper credentes, quia nondum sunt firmi in fide. Patientes estote ad omnes. Etiam ad illos qui corripiuntur. Qui in patientia non est, non corrigit, sed irritat. Videte ne quis malum. Omni diligentia et cautela. Pro malo alicui reddat. Timet ne vel reddant quos facere non posse credebat, hoc jam generaliter. Sed semper quod bonum est sectamini in invicem. Reddere pro malo bonum. Et in omnes. Non solum in invicem, sed etiam in omnes homines. Semper gaudete. Quasi tristes, semper autem gaudentes, id est, spe futurae vitae. Sine intermissione orate. Corde, sicut Moysi tacenti dicitur: Quid clamas ad me? In omnibus gratias agite. 68.0646B| In omnibus quae acciderint, sicut B. Job, in omnibus actibus vestris Domino gratiae referantur. Haec est enim voluntas Dei in Christo Jesu in omnibus vobis. Sicut in illo impleta est per omnia, ita et in vobis omnibus impleatur. Spiritum nolite exstinguere. Spiritum exhortantis objectionibus nolite exstinguere quaestionum. Exstinguere malis operibus, id est opera sancti Spiritus, quia quidquid illo inspirante facimus, ille facit: qui auctor est operis boni, sicut diabolus mali. Prophetias nolite spernere. Sive futura praedicentes, sive praeterita disserentes, tantum probetis si fidei non sunt contraria, quae dicuntur, et si quid tale fuerit, refutate. Omnia probate, quod bonum est tenete; ab omni specie mala abstinete vos. Quia multae species sunt malorum. Ipse autem 68.0646C| Deus pacis. Qui omnes sustinet etiam blasphemantes. Sanctificet vos. Jugi custodia protegendo: quos autem justificavit, hos et sanctificavit. Per omnia. Ut perfecti sitis in omnibus. Et integer spiritus vester. Gratia spiritus quaecunque in se integra sit, non tamen integra, nisi ab integris custoditur. Dicitur frequenter spiritus ipsa mens rationabilis, ubi est quiddam tanquam oculus animae, ad quam pertinet imago et agnitio Dei, et aliquoties spiritus pro spiritali intellectu accipitur. Et anima. Cogitatu. Et corpus sine querela. Ab opere. In adventum Domini nostri Jesu Christi servetur. Fidelis est qui vocavit vos. Qui dixit: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego vos requiescere faciam. Qui etiam faciet. Ut perseveretis. Quod promisit dicens: 68.0646D| Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem. Fratres, orate pro nobis. Salutate fratres omnes in osculo sancto. Adjuro vos per Dominum, ut legatur Epistola haec. Adjurare licet, jurare non licet. Omnibus sanctis fratribus. Gratia Domini nostri Jesu Christi vobiscum. Amen. Sanctos possumus baptizatos accipere.
AD THESSALONICENSES EPISTOLA SECUNDA. CAPUT PRIMUM. 68.0645D|
Paulus, et Silvanus, et Timotheus Ecclesiae Thessalonicensium in Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. Gratia vobis et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. Sancti sunt, id est 68.0646D| Ecclesia et omnes fideles baptizati. Gratias agere debemus Deo semper pro vobis, fratres, ita ut dignum est. Qui vos tales fecit, talemque ex V bis Ecclesiam, donoque misericordiae praeparavit, ut tantis 68.0647A| tribulationibus non cedatis. Quoniam supercrescit fides vestra, et abundat charitas uniuscujusque vestrum in invicem. Ante dono Dei credidit: nunc supercrescit fides, ideo et laus augetur. Justum erat, ut supercrescente eorum fide et charitate, et ejus supercresceret laus simul: et illud eis praenuntiat, quod id novo argumento eos quidam a fide tentaturi essent avertere, quod dicerent Christum cito adesse, et quem vellent, pro Christo inducerent ad suadendum. Ita ut et nos ipsi in vobis gloriemur in Ecclesiis Dei, pro patientia vestra et fide. Tantum profecistis, ut non solum alii vos laudent, sed etiam nos ipsi praeferamus omnibus vos imitandos. In omnibus persecutionibus vestris et tribulationibus, quas sustinetis. Quia nisi crederetis dono Dei futura, ista minime 68.0647B| sufferretis. Sed gratias agimus Deo, cujus est, ut possitis. In exemplum justi judicii Dei. Ut exemplum detis justum Dei judicium exspectandi: quem ita creditis venisse. Ut digni habeamini regno Dei. Digni sunt regno Dei, qui gloriam ejus scientes, nullam condignam esse putant passionem. Pro quo et patimini: nisi si tamen justum est apud Deum retribuere tribulationem his qui vos tribulant. Hic, si tamen insultantis est, non dubitantis, quasi dicat: Si tamen fons justitiae potest judicare, quod justum est. Et vobis, qui tribulamini, requiem nobiscum in revelationem Domini de coelo. Quia nobiscum compatimini. Cum angelis virtutis ejus. Qui vindicent. In flamma ignis dentis vindictam his qui non noverunt Deum. Si potuit flamma tres pueros non tangere, quare non 68.0647C| eadem aliis saevior, aliis mitior credatur? Et qui non obediunt Evangelio Domini nostri Jesu Christi. Non solum qui non noverant Deum, sed etiam qui non obediunt Evangelicis disciplinis. Qui poenas dabunt in interitum aeternas. Poena sine patiente dici non potest sempiterna. A facie Domini, et a gloria virtutis ejus. A cujus conspectu sententiam accipient. Cum venerit glorificari in sanctis suis. Ipse in suis glorificabitur membris, qui solis splendore rutilabunt. Sive glorificabitur, cum exhibebit quod promisit. Et admirabilis fieri in omnibus qui crediderunt. Mirabuntur enim impii in sublimatione justorum inspirante salutis ( sic ). Quia creditum est testimonium nostrum super vos in die illo. Quia multi creditis testimonio nostro de die illo. In quo etiam oramus semper pro vobis, ut 68.0647D| dignetur vos vocatione sua Deus. Ut digni inveniamini ad quod estis vocati: quos enim vocavit, illos et justificavit. Certe jam baptizatis loquebatur. Et impleat omnem voluntatem bonitatis, et opus fidei in virtute. Ad utorio quotidiano gratiae et scientiae: ac consolatio virtutum, quae opus sunt fidei. Ut clarificetur nomen Domini nostri Jesu Christi in vobis, et vos in illo. Ut Christi nomen in vestris actibus clarum sit, et vos in ejus signis atque virtutibus gloriosi. Secundum gratiam Dei nostri et Domini Jesu Christi. Non secundum virtutem nostram, sed secundum gratiam Dei. Diligenter considera, quod secundum gratiam Dei dixit, non secundum merita nostra; ut nihil sibi 68.0648A| arroget humana praesumptio, et suis meritis quidquam ascribat.
CAP. II.
Rogamus autem vos, fratres, per adventum Domini nostri Jesu Christi. Quo vobis nihil est charius, quasi sanctis. Et nostrae congregationis in ipsum. Quando a quatuor ventis coeli congregabuntur electi. Ut non cito moveamini a vestro sensu. Non facile, sed rationabiliter, secundum Evangelii evidentissimam sententiam de illa die. Qui credit cito, levis corde, et minorabitur. Neque terreamini, neque per spiritum. Nec signa vos terreant quae per spiritum transfiguratum in sanctum fient; quia et hoc Salvator ante praemonuit. Neque per sermonem. Dialecticae fallaciae, vel rhetoricae suasionis. Neque per epistolam. Poterat enim etiam hoc diabolica invenire versutia: 68.0648B| sicut in multis apocryphis apparet, quae ad fidem perfidiae faciendam apostolorum nomine titulantur. Tanquam per nos missam. Nostro nomine titulatam. Quasi instet dies Domini. Dies judicii. Ne quis vos seducat ullo modo. Dicens, Ecce hic Christus, ecce illic. Quoniam nisi venerit. Nisi Antichristus venerit, non veniet Christus, quia ita ipse promisit. Discessio primum. De ertio veritatis, vel sui principatus; sive discessio gentium a Romano imperio, sicut in Daniele per bestiam et imaginis figuram monstratur. Discessio autem diabolus non immerito dicitur, ab eo quod discessit a Deo. Et revelatus fuerit homo peccati. Id est diaboli, qui secundum Isaiam prophetam conturbat gentes, etc. Filius perditionis qui adversatur, et extollitur. Quia 68.0648C| eum quasi sibi natum excipiet. Supra omne. Supra aeternitatem et omnipotentiam se jactitabit, et sacramenta culturae augere se dicet. Nam et templum Hierosolymis restituet, et omnia legis caeremonialia restaurabit, tantum ut Evangelium Christi dissolvat: quae res miserabiles Judaeos eum pro Christo suscipere persuadebit, in suo, non in Dei nomine venientem. Quod dicitur Deus, aut quod colitur: ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se tanquam sit Deus. Non retinetis quod, cum essemus apud vos, haec dicebamus vobis? Quod dicitur Deus, Ecclesia est: quod autem colitur, Deus summus est. Ut in templo Dei sedeat, ostendens se, quod ipse sit Deus, id est quod ipse sit Ecclesia: quale est, si diceret, in templum Dei sedeat, ostendens se quod ipse sit Dei 68.0648D| templum; aut in Deum sedeat, ostendens quod ipse sit Deus. Istud de Ticonii Regulis. Et nunc quid detineat scitis. Adventum Antichristi. Ut reveletur in suo tempore. Idem Antichristus. Nam mysterium jam operatur iniquitatis. In praecursoribus ejus Antichristi, qui exierunt in mundo. Tantum ut qui tenet nunc. Scilicet imperium. Teneat, donec de medio fiat. Regnum Romanorum de medio prius auferetur quam Antichristus reveletur. Et tunc revelabitur ille iniquus, quem Dominus Jesus interficiet spiritu oris, et destruet illustratione adventus sui. Quia sicut fulgor coruscabit in mundo. Eum, cujus est adventus secundum operationem Satanae. Exsurgent pseudoprophetae, et pseudochristi, et dabunt signa magna, ita ut in errorem 68.0649A| mittantur, si fieri potest, etiam electi. In omni virtute, et signis, et prodigiis mendacibus. In phantasia. Et in omni seductione iniquitatis. Est enim seductio veritatis. His qui pereunt: eo quod charitatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Qui veritatem non dilexerunt, diligent vanitatem. Ideo mittet illis Deus operationem erroris, ut credant mendacio. Permittit deserendo. Nam si Deus mittit, quomodo operatio Satanae est ejus adventus? Ut judicentur omnes qui non crediderunt. Ut non se per incarnationis Christi obscuritatem excusent divinis virtutibus non credidisse, cum homini diabolica arte fallenti crediderint: quia in hominis effigie apparebit. Veritati Christo. Sed consenserunt iniquitati. Antichristo. Nos autem debemus gratias agere Deo semper 68.0649B| pro vobis, fratres dilecti a Deo. Qui charitatem recepimus veritatis, et propterea a Deo diligimur. Quod elegerit vos Deus. Fecerit paratos ad credendum: sicut ei alio ire cupienti de viro Macedone revelatum est. Primitias in salutem, in sanctificatione spiritus, et fide veritatis, in qua et vocavit vos per Evangelium nostrum. Quia primos nos fecit credere, quam gentes. In acquisitionem gloriae Domini nostri Jesu Christi. Ad hoc vocati estis, ut Christi gloriam acquiratis: scimusque, cum apparuerit, similes illi erimus: sive ad Dei gloriam pertinet, cum major credentium numerus crescit. Itaque, fratres, state et tenete. Haec in fide, et veritate, et sanctificatione spiritus. Traditiones. Cum suas vult teneri, non vult alias superaddi. Quas didicistis, sive per sermonem, 68.0649C| sive per Epistolam nostram. De baptismi sacramento et caeteris quae toto mundo servantur, et per hoc apostolice comprobantur. Ipse autem Dominus noster Jesus Christus, et Deus et Pater noster. Qui haec nobis omnia attulit. Contra Arianos, qui majorem putant, qui prius fuerit nominatus: ecce hic prius filius nominatur. Qui dilexit nos. Impios, cum non mereremur. Et dedit consolationem aeternam. Promissionum: sive Spiritum consolatorem, hoc est Paracletum. Et spem bonam in gratia. Est enim et spes mala. Exhortetur corda vestra. Virtutibus vel revelatione. Et confirmet in omni opere. Confirma me in verbis tuis: quia si ille non confirmaverit, vana est salus hominis. Et sermone bono. Non solum in opere.
CAP. III. 68.0649D|
De caetero, fratres, orate pro nobis. Sicut pro Petro, et dat humilitatis exemplum, et occasionem charitatis, ut pro alterutro oremus. Ut sermo Domini currat, et clarificetur, sicut et apud vos. Currat affluentia: magnificetur profectu auditorum. Et ut liberemur ab importunis et malis hominibus. Contradicentibus et persequentibus. Non enim omnium est fides. Non omnes caste annuntiant Evangelium Dei. Fidelis autem Deus est, qui confirmabit vos. Non relinquet nisi relinquentes. Et custodiet a malo. Tentationibus diabolicae infestationis. Confidimus autem de vobis in Domino, quoniam quae praecepimus facitis, et facietis. Dominus autem dirigat corda vestra in charitate Dei. Inspirando, gubernando jugiter, et adjuvando, 68.0650A| ac revelando quanta sint quae promisit vel bonis, vel malis. Et notandum quod hic Dominum Spiritum sanctum dixerit, contra Arianos hic prior nominatur. Ideo hic merito Spiritum sanctum Dominum accipimus qui in charitate Dei, et in Christi patientia corda fidelium diriget. Et patientia Christi. Ut intelligatis nihil novum pati pro vobis, quod ille pro vobis non ante pertulerit. Denuntiamus autem vobis, fratres, in nomine Domini nostri Jesu Christi. Quia in prima lenius commonuimus; et emendare noluerant, ut vel sic erubescant. Ut subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordinate. Notandum quod subtrahendum sit ab homine Christiano non secundum apostolica praecepta vivente. Et non secundum traditionem, quam acceperunt a nobis. Inhoneste. Ipsi enim scitis quemadmodum 68.0650B| oporteat imitari nos, quoniam non inquieti fuimus inter vos. Qui forma sumus credentium. Neque gratis panem manducavimus ab aliquo, sed in labore et fatigatione, nocte et die operantes, ne quem vestrum gravaremus. Ecce traditionem eorum. Non quasi non habuerimus potestatem. Dicente Domino: Dignus est operarius mercede sua. Sed ut nosmetipsos formam daremus vobis ad imitandum nos. Ne alicui occasionem avaritiae vel utique fomitem inquietudinis praeberemus. Nam et cum essemus apud vos, hoc denuntiabamus vobis. Quod videbamus aliquos tales futuros. Quoniam si quis non vult operari. Ut aut sedeant quieti, aut, si veri sunt apostoli, nos sequantur, si non avaritiae, sed Dei ambulant causa. Nec manducet. Haec sit inquietudinis non solum poena, 68.0650C| sed etiam emendatio. Audimus enim inter vos quosdam. Reddit hujus sententiae causas. Ambulare inquiete, nihil operantes. Non sedere quiete. Sed curiose agentes. Quid in qua provincia, vel civitate geratur inquirentes. His autem qui ejusmodi sunt, denuntiamus, et obsecramus in Domino Jesu Christo. Nec ipsos post alteram correptionem desinit commonere. Ut cum silentio operantes, manducent suum panem. Cum quiete et tranquillitate: ne vel cum inquietudine operentur. Vos autem, fratres, nolite deficere benefacientes. Quod si quis non obedit verbo nostro per Epistolam, hunc notate, et ne commisceamini cum illo. Non omnibus prohibeo dari, sed talibus, ne putetis me consuetudinem tollere benefaciendi. Ut confundatur. Et nolite quasi inimicum existimare. 68.0650D| Non ut penitus abscindatur. Sed corripite ut fratrem. Corripite, ut emendetur; nolite abjicere, ne desperet. Aeger sanandus est, non necandus: ne de inquieto fiat apostata. Ipse autem Deus pacis det vobis pacem sempiternam. Ut possitis omnes curare pacifice. In omni loco. Dominus sit cum omnibus vobis. Et in omni loco, ubicunque fueritis. Salutatio mea manu Pauli, quod est signum in omni epistola. Ita scribo. Ut sciatis falsas epistolas invenire. Gratia Domini nostri Jesu Christi cum omnibus vobis, amen. His verbis omnes Epistolas subscribebat, excepta Galatarum, quam propria manu perscripsit, ut post eam nec ad semetipsam, nisi manu propria perscripta recuperent.
EPISTOLA PAULI AD COLOSSENSES. ARGUMENTUM. 68.0651A|
Colossenses et hi, sicut Laodicenses, sunt Asiani; et ipsi praeventi erant a pseudo apostolis, nec ad hos accessit ipse Apostolus, sed et hos per epistolam corrigit. Audierant enim verbum ab Archippo, qui et ministerium in eos accepit. Ergo Apostolus jam ligatus, scribit eis ab Epheso. Et imprimis fidem eorum magnam audisse laudat. Deinde monet, ne per philosophiam vel legis caeremonias seducantur.
CAPUT PRIMUM.
Paulus apostolus Christi Jesu per voluntatem Dei, et Timotheus frater. Non meis meritis, sed Dei voluntate. His qui sunt Colossis. Hoc est Ecclesiae. Sanctis et fidelibus fratribus in Christo Jesu. Non in carne. Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro. Gratias agimus Deo, et Patri Domini nostri Jesu Christi, semper pro vobis orantes fidem vestram in Christo Jesu. Notandum quod gratiam semper praemittat, qua 68.0651B| salvamur sine ullis meritis nostris. Et dilectionem quam habetis in sanctos omnes. Sine exceptione notitiae vel personae, solam in omnibus diligitis sanctitatem. Propter spem, quae reposita est vobis. Non ut sancti ab hominibus videamini. In coelis: quam audistis in verbo veritatis Evangelii, quod pervenit ad vos. Verbo vitae aeternae. Sicut et in universo mundo est, et fructificat. Aliud trigesimum, aliud sexagesimum, aliud centesimum. Et crescit, sicut et in vobis. In numero credentium. Ex ea die qua audistis, et cognovistis gratiam Dei in veritate. Ille Dei gratiam in veritate cognoscit, qui gratiae Dei non existit ingratus, qui suis meritis nihil attribuit; sed illi dat gloriam, cujus dono est quidquid est. Sicut didicistis ab Epaphra charissimo conservo nostro. Qui eis exposuerat, 68.0651C| Dei esse omne quod poterant. Qui est fidelis pro vobis minister Christi Jesu. Fideliter pro vobis in oratione incumbens, voluntati Christi ministrat. Qui etiam manifestavit nobis dilectionem vestram in spiritu. Quam habetis in spiritalibus. Ideo et vos ex qua die audivimus, non cessamus pro vobis orantes et postulantes, ut impleamini agnitione voluntatis ejus. Qui aliter eam facere non potestis. Quod propheta intelligens dicebat ad Dominum: Doce me facere voluntatem tuam, quia Deus meus es. In omni sapientia. Legis Dei. Et intellectu spiritali. Qui et intelligentem et audientem faciat spiritalem. Ut ambuletis. Exposuit quae ob cura dicebat quomodo Deus det velle, et adjuvet, atque confirmet inspirando, docendo sapientiam, et intellectum donando per gratiam suam; libertatem arbitrii 68.0651D| reparando et confirmando quotidiana gratia sua: sicut in praesenti orat ut impleantur agnitione voluntatis ejus, in omni sapientia, qua possint digne Deo in omnibus ambulare. Digne, Deo per omnia placentes, in omni opere bono fructificantes, et crescentes in scientia Dei. Digne Deo ambulat, qui ei per omnia placet: hoc est, in omni opere bono, ut scientia Dei crescat et fructus. In omni virtute. Virtus est cum inveterata vitiorum consuetudine, vel in passione infirmitatem carnis superare. Confortati secundum potentiam. 68.0652A| Ut et vos similiter omnia sufferatis. Claritatis ejus, in omni patientia et longanimitate. Gloriae. Cum gaudio gratias agentes Deo et Patri. Non ex necessitate. Qui dignos nos fecit. Plus vos vocatio laetificet, quam passiones contristent. In partem sortis sanctorum. Sortem haereditatem in Scripturis frequenter invenimus. In lumine. Scientiae Dei ab ignorantia. Qui eripuit nos de potestate tenebrarum. Quia quis a quo superatur, hujus est servus. Notandum est, quia ipse nos eripuit, non nostra virtus, vel natura, qua eramus filii irae. Et transtulit in regnum Filii dilectionis suae. De regno erroris et mortis, ut nos dilecti essemus et filii. In quo habemus redemptionem. Per sanguinem ejus. Et remissionem peccatorum. Redempti sanguine suo, per baptismum peccata remisit. Qui est 68.0652B| imago Dei invisibilis. Secundum humanitatem absque peccato: quia secundum divinitatem non est imago, sed veritas. Per hanc imaginem Philippo Patrem Dominus demonstrabat. Imago ista veritas est, imago ista justitia est, non muta, quia Dei Verbum: non insensibilis, quia sapientia est; non inanis, quia virtus est; non vacua, quia plenitudo vitae; non mortua, quia resurrectio est. Imago, et aequalitas, et similitudo distinguenda sunt: quia ubi imago, continuo similitudo, non continuo aequalitas. Ubi aequalitas, continuo similitudo, non continuo imago. Ubi similitudo, non continuo imago, non continuo aequalitas: ut in speculo est imago hominis, quia de illo expressa est: est etiam necessario similitudo, non tamen aequalitas: quia multa desunt imagini quae tamen insunt 68.0652C| illi rei de qua expressa est. Ubi aequalitas, continuo similitudo, non continuo imago, velut in duobus ovis paribus, quia inest aequalitas, inest et similitudo: quaecunque enim adsunt uni, adsunt et alteri, imago tamen non est, quia neutrum de altero expressum est. Ubi similitudo, non continuo imago, non continuo aequalitas: omne quippe ovum omni ovo, inquantum ovum est, simile est; sed ovum perdicis, quamvis inquantum ovum est, simile est ovo gallinae, nec imago tamen ejus est, quia de illo expressum non est; nec aequale, quia brevius est, et alterius generis animantium. Sed ubi dicitur, non continuo, utique intelligitur, quia esse aliquando potest. Potest ergo esse aliqua imago, in qua sit etiam aequalitas: ut in parentibus et filiis inveniretur imago et aequalitas et 68.0652D| similitudo, si intervallum temporis defuisset: nam et de parente expressa est similitudo filii, ut recte dicatur imago: et potest esse tanta, ut recte etiam dica tur aequalitas, nisi quod parens tempore praecessit. Ex quo intelligitur et aliquando aequalitatem, non solum similitudinem habere, sed etiam imaginem: quod in superiori exemplo manifestum est. Potest etiam aliquando similitudo esse et aequalitas, quamvis non sit imago: ut de duobus ovis paribus dictum est. Potest etiam similitudo et imago esse, quamvis non sit 68.0653A| aequalitas, ut in speculo ostendimus. Potest et similitudo esse, ubi et aequalitas et imago sit, sicut de filiis commemoravimus, excepto tempore quo praecedunt parentes. Sic enim aequalem syllabam syllabae dicimus: quamvis altera praecedat, altera subsequatur. In Deo autem quia conditio temporis vacat: non enim potest recte videri Deus in tempore generasse Filium, per quem condidit tempora: consequens est ut non solum sit imago ejus, quia de illo est, et similitudo, quia imago; sed etiam aequalitas tanta, ut nec temporis quidem intervallum impedimentum sit. Item aliter. Cur imago similitudinem habet in picturis, homines nolunt esse dissimiles? et Arius dissimilem contendit, et vult ut pater dissimilem generet sui. Primogenitus omnis creaturae. Omnis rationabilis creaturae 68.0653B| secundum carnem primus effectus, primogenitus, inquit, non primo creatus, ut et genitus pro natura, et primus pro perpetuitate credatur: vel certe primogenitus ex mortuis. Quia in ipso condita sunt universa in coelis et in terra, visibilia et invisibilia, sive throni, sive dominationes, sive principatus, sive potestates. In ipso; quia semper idem est, sicut ait Judas, Jesus populum suum de terra Aegypti liberavit. Et, Nemo ascendit in coelum, nisi qui de coelo descendit Filius hominis. Omnia per ipsum et in ipso creata sunt. Et per ipsum omnia facta sunt, et quod factum est, in ipso vita est. Et ipse est ante omnes. Creaturas. Et omnia in ipso constant. Vivunt. Et ipse est caput corporis Ecclesiae, qui est principium, primogenitus ex mortuis. Hoc modo caput est Ecclesiae. Et sit in omnibus 68.0653C| ipse primatum tenens. Propterea prius resurrexit. Quia in ipso complacuit, omnem plenitudinem divinitatis habitare. In nullo enim alio ita divinitas habitavit. In aliis enim gratia ex parte fuit, in isto natura perfecta. Corporaliter. Neque enim divinitas corpus est. Sed quia sacramenta Veteris Testamenti appellat umbram futuri, propter umbrarum comparationem, corporaliter dixit habitare in Christo plenitudinem divinitatis, quod in illo impleantur omnia quae in illis umbris figurata sunt, ac sic quodam modo umbrarum illarum ipse sit corpus, hoc est figurarum et significationum illarum ipse sit veritas. Item aliter: Perfecte, quasi dicat summaliter. Et per eum reconciliare omnia in ipsum. Terrena coelestibus quae ab eis per contrarietatem vitae fuerant separata, unde Dominus orare nos 68.0653D| docet, ut ita voluntas Dei fiat in terra, sicut in coelis. Pacificans per sanguinem crucis ejus, sive quae in coelis, sive quae in terra sunt. Per quae sunt homines emendati. Et vos cum essetis aliquando alienati, et inimici sensu in operibus malis. Exposuit inimicitias nostras cum Deo et ejus ministris. Nunc autem reconciliavit in corpore carnis ejus per mortem. In qua baptizati estis omnes. Ut exhiberet vos sanctos, et immaculatos. Ne ejus beneficium irritum faciatis, et iterum sitis inimici. Et irreprehensibiles. Considerandum quam perfectum vult esse unumquemque credentem. Coram ipso. Non coram hominibus. Si tamen permanetis in fide fundati et stabiles et immobiles. Tunc poteritis immaculati esse, si vos hominum exempla non decipiant, sed firmiter futura credatis. A spe Evangelii, 68.0654A| quod audistis. Spem Evangelii, nisi qui secundum ipsum vivunt, sperare non possunt. Quod praedicatum est in universa creatura, quae sub coelo est. Notandum hominem dici omnem creaturam. Cujus factus sum ego Paulus minister, qui nunc gaudeo in passionibus pro vobis. Pro nobis patitur, ut aedificaret. Sed et pro ipso ante passus est Christus. Et adimpleo ea quae desunt passionum Christi in carne mea pro corpore ejus. Christus enim a solis Judaeis adductus ad mortem est: ergo pro Ecclesia ejus, et a gentibus Christus inchoavit passionem, non implevit. Sed in corpore suo, id est in Ecclesia, nunc adimpletur. Quod est Ecclesia. Cujus factus sum ego minister, secundum dispensationem Dei, quae data est mihi in vos. Dono Spiritus sancti, et doctrinae evangelicae, quam vobis jussus est 68.0654B| erogare. Ut impleam Verbum Dei, mysterium quod absconditum fuit a saeculis et generationibus. Ut per me praedicatio impleatur. Nunc autem manifestatum est sanctis ejus. Tempore quo voluit revelare. Quibus voluit Deus notas facere divitias gloriae sacramenti hujus in gentibus. Quia idem Deus omnium dives in omnibus, quomodo voluit, sic et fecit, quia voluntas ejus justa est. Quod est Christus in vobis. Ipse est mysterium, quod patefactum est gentibus. Spes gloriae, quem nos annuntiamus. Vobis, per quem futuram gloriam speratis. Corripientes omnem hominem, et docentes omnem hominem in omni sapientia. Judaeum et Graecum, servum et liberum. Et hoc notandum, quod omnes homines vult exhibere perfectos, secundum illam perfectionem quam alibi dicit: Quotquot enim 68.0654C| perfecti, hoc sapiamus: cum retro dixerit, Fratres, ego me non arbitror comprehendisse, et reliqua. Sed est quaedam imperfecta perfectio, ut sciat homo se non esse perfectum in hac vita. Ut exhibeamus omnem hominem perfectum in Christo Jesu. Secundum synecdochen dictum totum pro parte. In quo et laboro certando secundum operationem ejus, quam operatur in me in virtute. Signorum.
CAP. II.
Volo enim vos scire, qualem sollicitudinem habeam pro vobis, et pro his qui sunt Laodiceae. Agoniam. Et quicunque alii non viderint faciem meam in carne, ut consolentur corda ipsorum, instructi in charitate, et in omnes divitias plenitudinis intellectus, in agnitione mysterii Dei Patris, et Domini Jesu Christi. Quia si me vidissent, et charitatem meam erga se, et divitias 68.0654D| mysterii Dei plenius cognovissent, dum et majorem praesentis affectum probarent, et abundantiam rationis a me, qui proprie a Christo didici, docerentur. In quo omnes thesauri sapientiae et scientiae. Qui latebant, quamvis essent in litteris legis, sicut Isaias ait, In thesauris salus nostra, Christus venit sapientia et scientia a Domino. Hi sunt thesauri septiformes gratiarum Spiritus sancti. Absconditi. Qui erant Moysi tecti velamine. Hoc autem dico, ut nemo vos decipiat in sublimitate sermonum. Ideo dico melius fuisse ut ego vos praesens instruerem, sed tamen breviter complexus sum, omnem thesaurum sapientiae et scientiae in ipso esse, ut omnem sermonem vel sensum, qui praeter illum est, non solum non miremini, sed etiam stultitiam deputetis. Nam etsi corpore 68.0655A| absens sum, sed spiritu vobiscum sum. Habebat hanc gratiam, ut alibi positus, quid alibi ageretur, agnosceret: sicut Elisaeus vidit in spiritu Giezi post Naaman currentem. Gaudens, et videns ordinem vestrum. Et video et cupio praesens implere omne quod deest. Et frumentum ejus quae in Christo est fidei vestrae. Supplementum credere Deum verum, et hominem verum, unam personam ex duabus substantiis, quia hoc est fidei fundamentum, quod vobis sufficit ad vitam, etiamsi aliquid scientiae minus interim habeatis. Sicut ergo accepistis Christum Jesum Dominum nostrum, in ipso ambulate, radicati. Deum credentes et hominem. Et superaedificati in ipso. Secundum robur fundamenti validum aedificium supercrescat. Et confirmati in fide, sicut et didicistis. Futurorum. Abundantes in 68.0655B| illo in gratiarum actione. Semper crescentes in illo, et pro donis ejus abundantius gratias referentes. Videte, ne quis vos decipiat per philosophiam, et inanem fallaciam. Contra philosophos agit, quorum omnis disputatio de elementis est, et visibilibus creaturis, et qui ex rebus naturalibus virtutem aestimant Dei, dicentes, ex nihilo fieri nihil posse: et animam aut initium non habere, aut esse mortalem: et virginem parere non posse: et Deum ex homine nasci, mori, atque resurgere stultum esse credere. Secundum traditionem hominum, secundum elementa mundi. Seductionem. Et non secundum Christum. Qui secundum Christum sapit, sanum sapit. Quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis. Omnis plenitudo divinae virtutis in corpore ejus inhabitat. Corporaliter, et estis 68.0655C| in illo. Substantialiter et realiter. Repleti, qui est caput omnis principatus et potestatis. Si illius scientiam docemini, qui dedit initium etiam invisibili creaturae, quid vobis conferent, qui nihil plus intelligunt, quam quod vident? In quo et circumcisi estis, circumcisione non manu facta. Hic jam Judaeos et pseudoapostolos taxat, ne vel ab ipsis seducantur. In exspoliatione corporis carnis, sed in circumcisione Jesu Christi. Per quam vos totum veterem hominem exspoliastis. Consepulti ei. Commortui. In baptismo. Haec est circumcisio Christi. In quo et resurrexistis per fidem operationis Dei, qui suscitavit illum a mortuis. Resurrexistis in novam vitam, credentes et intelligentes illius esse operationem. Et vos cum mortui essetis in delictis et praeputio carnis vestrae. Quando non solum praeputiati, 68.0655D| sed et circumcisi pariter morti aeternae eratis obnoxii. Cum ergo dupliciter indigni essetis, filiorum estis consortes effecti. Convivificavit cum illo, donans vobis omnia delicta, delens quod adversus nos erat. Auferendo causas mortis peccati. Chirographum decreti. Evacuans. Quod erat contrarium nobis. Chirographum quidam dicunt esse quasi scriptam aliquam apud Deum memoriam peccatorum, unde ipse dicit in Cantico, Nonne haec congregata apud me, et signata sunt in thesauris meis? Et in Jeremia: Peccatum Judae scriptum est in ungue adamantino. Haec ergo deleta sunt in cruce, dum dimittendo peccata, etiam memoriam abolet delictorum. Christus nos redemit de maledicto legis, factus pro nobis maledictum. Scriptum est 68.0656A| enim: Maledictus omnis qui pependit in ligno. Et ipsum tulit de medio, affigens illud cruci. Non solum peccata mortificavit in cruce, sed etiam incorruptionem, et praemia donavit per indebitam mortem. Exspolians principatus et potestates. Ut per mortem destrueret eum, qui habebat mortis imperium, se offerendo pro reis morti. Traduxit confidenter. In se peccata suscipiens, et peccatores absolvens, dum illa cruci affigit. Palam triumphans illos. Publice crucifixus. In semetipso. Confusione contempta, non occidendo, sed moriendo, nec vim inferendo, sed sustinendo, ut nobis confracta omni superbia vincendi daret exemplum. Nemo ergo vos judicet in cibo, aut in potu. Nullum ergo in hoc judicium est, quia cum umbra esset, cessavit corpore veniente, nec imagine 68.0656B| opus est, veritate praesente. Aut in parte diei festi. Calendae, sive luna nova. Aut neomeniae, aut sabbatorum. Neomenia novae vitae, vel secundae figuram habuit, sabbatum requiem vitae futurae. Quae sunt umbra futurorum. Umbra legis erat, corpus est Christi. Corpus autem Christi. Futura erant, quae modo praesentia sunt. Nemo vos seducat volens in humilitate et religione angelorum quae non vidit, ambulans frustra inflatus sensu carnis suae. Nemo ficta humilitate superbus, quia se angelos videre mentiatur, et ideo frustra se super homines jactet, qui visiones a suo loquitur corde. Et non tenens caput. Christo non credens capiti omnium sanctorum. Ex quo totum corpus. Ecclesiae. Per nexus et conjunctiones subministratum. Quia membris a capite usque ad pedes 68.0656C| membra junguntur. Quicunque ergo extra hoc corpus, quantumvis se jactet non vivit, qui caput non habet et vitam. Et constructum crescit in augmentum Dei. In augmentum illius corporis quod unitum est Deo. Si mortui estis cum Christo ab elementis hujus mundi. Elementa hujus mundi possunt definiri etiam avaritia et ambitio honorum, et caetera mundana. Quid adhuc tanquam viventes mundo. Nec similitudinem viventium in mundo voluit nos habere. Decernitis? Sicut illi qui futura non credunt. Ne tetigeritis, neque gustaveritis, neque contrectaveritis. Illorum tactu, et gustu, et contrectatione, qui in concupiscentiis abutuntur, et diligunt pro aeternis. Quae sunt omnia in interitum ipso usu. Ex partibus mundi conditionem ejus adverte, cujus etiam membra corrumpantur 68.0656D| necesse est, ut totus quandoque solvatur. Nec coli ergo elementa ejus, ut mortalia, debent, nec diligi pro aeternis. Secundum praecepta et doctrinam hominum, quae sunt rationem quidem habentia sapientiae in superstitione et humilitate, et non ad parcendum corpori, non in honore aliquo ad saturitatem carnis. Aliqui sic accipiunt, contra eos dici qui ex Judaeis crediderunt, et dicebant legis caeremonias observari debere, ideo et doctrinas hominum vocat, quia praecepta carnaliter intelligant, dicentes, in lege prohibita non debere manducari; sed omnes illae observationes, licet aliquam sapientiam prae se ferre videantur lege praecepta, tamen in superstitione sunt in aliquo honore Dei, quia sunt ad explendem 68.0657A| voluntatem observantiae carnalis. Alii totum hoc capitulum ita intelligunt, ut dicant, ab clementorum nos rationibus voluisse Apostolum revocare, ad quas a philosophis suadebantur, quamvis rationabilia videantur, ne per bona eorum inducamur ad mala. Etiam homines, natura docente, tradiderunt quod mundus esset quandoque solvendus, et ideo unum Deum, quem solum aeternum intellexerant, licet superstitiose, tamen humiliter venerati sunt, et non parcendum dixerunt corpori, nec carnem saturitate onerandam, quod esset et ipsa moritura.
CAP. III.
Igitur si consurrexistis cum Christo. Consequenter primo commortuos, deinde surrexisse nos dicit, nec solum terrae mori, sed etiam coelo nos vivere hortatur. Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus 68.0657B| est in dextera Dei sedens. Quae sursum sunt sapite, non quae supra terram. Nihil terrenum ambiatis, nihil mortale quaeratis, coelestem sectamini sapientiam, non terrenam. Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Mortui estis terrenae vitae, per conversationem coelestis patriae. Cum enim Christus apparuerit vita vestra. Quia filii Dei cum simus, nondum apparuit quid erimus; sed hoc solum scimus, quia cum apparuerit, similes ei erimus. Tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria. Nolite ergo modo hic quaerere gloriam vestram. Mortificate ergo. Implete professionem vestram. Membra vestra, quae sunt super terram. Membra vitiorum, quae nostra sunt, quia ex nobis sunt: sive membrorum malum usum (sicut solet) nominat membra. Fornicationem, 68.0657C| immunditiam, libidinem. Omnis incontinentia, immunditia dici potest, atque libido. Concupiscentiam malam. Est enim et concupiscentia bona. Unde et Daniel vir desideriorum est appellatus. Et avaritiam, quae est simulacrorum servitus. Dum illis metallis de quibus fiunt simulacra servimus, et aurum pro Deo veneramur, quia qui soli Deo servit utique effigiem unam ineffabilem veneratur. Propter quae venit ira Dei super filios incredulitatis. Super Sodomam et eos qui in diluvio perierunt. Ex praeteritis ergo futura timenda sunt. Vel super eos qui increduli fuerunt in deserto. Notandum quales fuerimus ante gratiam Christi. In quibus et vos ambulastis aliquando, cum viveretis in illis. Nolite nunc ambulare, ne frustra videamini credidisse. Nunc autem deponite et 68.0657D| eos omnia, iram, indignationem. Quae nobis de Adam remanserunt, id est vitia quae sequuntur. Malitiam. Malitia est alteri inferre quod pati non vis. Blasphemiam. Dei vel imaginis ejus. Turpem sermonem de ere vestro. Quia haec indisciplinatio nec filiis hominum convenit honestius educatis, quanto magis Dei? Nolite mentiri invicem. Non oportet mentiri filios veritatis, cum mendacium de diabolo sit. Exspoliantes eos veterem hominem cum actibus ejus. Peccata originalia, seu delectationem carnis. Et induentes novum. Christum, et virtutes quae ab ipso sunt. Eum qui revocatur in agnitione secundum imaginem ejus qui creavit eum. Cum cognoverit qualis sit, cujus imago est ei, inquantum potest, debet niti ipsius adjutorio 68.0658A| similari. Ubi non est masculus et femina, gentilis et Judaeus, circumcisio et praeputium, Barbarus et Scytha, servus et liber. Apud Deum non praedicat sexus, vel conditio, vel genus, ac provincia, sed sola conversatio cum fide recta requiretur. Sed omnia in omnibus Christus. Omnes quicunque baptizati estis, Christum induistis. Induite vos ergo, sicut electi Dei. Illa deponentes, haec induite. Sancti et dilecti, viscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, modestiam, patientiam. Quia illa membra dixerat, ideo haec viscera nominavit. Supportantes invicem. Exemplo Christi qui infirmitates nostras portavit, tam spiritales quam etiam corporales. Et donantes vobis ipsis. Indulgentes alterutrum, sicut omnibus Christus indulsit, etiam persecutoribus suis. Si quis adversus 68.0658B| aliquem habet querelam. Nolite exigere parva conservis, ne indulta reddatis. Sicut et Dominus donavit vobis, ita et vos. Hic exponit quomodo indulgere debemus alterutrum, si ille indulsit, qui potuit vindicare; quanto magis vos, quorum vindicta aut parva, aut nulla est! Super omnia autem haec charitatem habete. Super haec omnia est charitas, quia omnem quem diligimus, sustinemus, non omnem quem sustinemus diligimus. Sed omnes debemus propter Deum diligere. Quod est vinculum perfectionis. Charitas multa membra in unum conglutinat corpus. Et pax Christi. Christi, non saeculi, quod solum diligit diligentes. Exsultet in cordibus vestris, in qua et vocati estis in uno corpore. Non in facie ficta, et serena, vel ore doloso. Et grati estote. Hoc est, nolite 68.0658C| legi assimilari, quae vicem reddit, sed gratiae, quae ignoscit etiam inimicis, et pro eis exorat. Verbum Christi habitet in vobis abundanter. Et hic ostenditur, verbum Christi non solum sufficienter, sed etiam abundanter habere debere etiam laicos, et invicem semetipsos monere et docere. In omni sapientia docentes, et commonentes vosmetipsos. Ut sapienter et rationabiliter proferatur. In Psalmis. David. Hymnis. Trium puerorum. Canticis. Moysi et omnium prophetarum. Spiritalibus. Non carnalibus, more saeculari. In gratia cantantes. Nunquam legimus cantari sine voce. In cordibus vestris Deo. Ut non solum ore, sed etiam in corde cantetis, ut cor cum voce concordet, vel intelligatis quod cantatis. Omne quodcunque facitis in verbo, aut in opere, omnia in nomine Domini 68.0658D| Jesu, gratias agentes Deo et Patri per ipsum. Sive docetis, sive operamini, nihil ad vestram gloriam, sed ad Domini faciatis, gratias Deo referentes, qui Filium suum ad haec inspiranda et docenda destinare dignatus est. Mulieres, subditae estote viris, sicut oportet in Domino. In his quae conveniunt Domino. Viri, diligite uxores vestras, et nolite amari esse ad illas. Filii, obedite parentibus per omnia, hoc enim placitum est in Domino. Nunquam rem naturalem hortaretur, nisi continentes esse coepissent, sicut ad Ephesios plenius adnotatum est. Patres, nolite ad indignationem provocare filios vestros, ut non pusillo animo fiant. Ne exasperati iracundi fiant, sed vestro exemplo discant esse patientes. Servi, obedite per 68.0659A| omnia dominis carnalibus. Quia carni serviunt, non spiritui. Non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes. Quando vos vident domini. Sed simplicitate cordis, timentes Deum. Quodcunque facitis, ex animo operamini, sicut Deo, et non hominibus, scientes quod a Domino accipietis retributionem haereditatis. Qui ubique semper videt, et odit omne figmentum. Nam humanus oculus falli potest, et ideo sic agite, at conditionis necessitatem, voluntatem faciatis religionis, ut per vestra opera bona Domino gratiae referantur, cum vos omnes viderint ex Christianitatis tempore profecisse. Domino Christo servite. Ipsi enim servit, qui propter ipsum homini servit. Qui enim injuriam facit, recipiet id quod inique gessit, et non est personarum acceptio apud Deum. Sive servus, 68.0659B| qui dominum contempserit: sive dominus, qui servum inique tractaverit, ut consoletur, sciens apud Deum multam non esse suam injuriam.
CAP. IV.
Domini quod justum est et aequum, servis praestate. Patres vos debent magis sentire quam dominos: unde vulgo patresfamilias appellamini. Scientes quoniam et vos Dominum habetis in coelo. Qualem ergo vobis Dominum esse vultis, tales estote circa conservos potius quam servos. Orationi instate, vigilantes in ea. Negligens enim, et dormitans petitio, nec ab homine poterit aliquid impetrare. In gratiarum actione, orantes simul. Pro omnibus quae vobis sunt concessa, vel etiam in adversis, quae ipso dispensante eveniunt. Non enim orando peteretur ab eo, nisi ab ipso tribui crederetur, ut ostium aperiretur 68.0659C| sermoni, id est, ut initium fidei cordibus auditorum tribueretur. Et pro nobis, ut Deus aperiat nobis ostium sermonis, ad loquendum mysterium Christi. Quod pro nobis oratis, vobis perficiet in doctrinam. Nam quomodo aperitur ostium verbi, nisi cum sensus aperitur audientis, ut credat, et initio fidei facto, ea quae ad aedificandam salubrem doctrinam praedicantur et disputantur recipiat, ne per infidelitatem corde clauso, ea quae dicuntur, improbet ac repellat? Propter quod etiam vinctus sum, ut manifestem illud, ita ut oportet me loqui. Ut ipse det quid, quando, et cui rationaliter debeat praedicari, quia et nobis ad aurem praedicantibus ille interim corde operatur. In sapientia ambulate ad eos qui foris sunt, tempus redimentes. Quoniam dies mali 68.0659D| sunt. De malo tempore bonum vestra faciet sapientia, vel etiam pro quiete vestra aliquid temporale, si necesse est, ut pereat, contemnite. Sermo vester semper in gratia sale sit conditus. Sapientiae ratione, 68.0660A| ne stultitia nostra religio a philosophis et gentilibus aestimetur. Ut sciatis quomodo vos oporteat unicuique respondere. Sicut et Petrus. Parati estote semper ad satisfactionem, aliter paganis, aliter Judaeis, aliter haereticis, aliter philosophis, aliter astrologis, et caeteris est respondendum. Quae circa me sunt, omnia vobis nota faciet Tychicus charissimus frater, et fidelis minister, et conservus in Domino. Securos illos vult esse de se, ne vel a tristitia occupentur. Quem misi ad vos ad hoc ipsum ut cognoscat quae circa vos sunt, et consoletur corda vestra, cum Onesimo charissimo, et fideli fratre, qui est ex vobis, qui omnia quae hic aguntur nota faciant vobis. Pro nobis. Salutat vos Aristarchus concaptivus meus, et Marcus consobrinus Barnabae de quo accepistis mandata. Qui mecum 68.0660B| tenetur in vinculis, aut compatitur mihi charitatis affectu. Si venerit ad vos, excipite illum, et Jesus, qui dicitur justus. Qui sunt ex circumcisione. Haec mandata ab eo acceperant. Hi soli sunt adjutores in regno Dei, qui mihi fuerunt solatio. Hi solummodo mecum sunt, sive hi soli ex circumcisione adjutores in Novo Testamento, per quod intratur in regnum, sicut Satanas dicitur mors, quia causa est mortis. Salutat vos Epaphras, qui ex vobis est, servus Christi Jesu, semper sollicitus pro vobis in orationibus. Ille vere servus Christi est, qui pro ejus corpore sollicitus invenitur. Ut stetis perfecti, et pleni in omni voluntate Dei. Orationibus suis Deum poscit, ut perseveretis in voluntate Dei, et qui coepit in vobis, ipse perficiat. Testimonium enim illi perhibeo, quod habet multum laborem 68.0660C| pro vobis, et pro his qui sunt Laodiceae, et qui Hierapoli. Tales erant primi temporis discipuli, et imitatores Pauli et Christi. Salutat vos Lucas medicus charissimus, et Demas. Salutate fratres qui sunt Laodiceae, et Nympham, et quae in domo ejus est ecclesiam. Et cum lecta fuerit apud vos Epistola, facite ut et in Laodicensium ecclesia legatur, et ea quae Laodicensium est, vobis legatur. Quia tales in domo sua habebat, qualem Apostolus definivit ecclesiam. Et dicite Archippo: Vide ministerium quod accepisti in Domino, ut illud impleas. Salutatio mea manu Pauli. Diaconus fuisse intelligitur, non episcopus, neque enim episcopus haberet necesse in ecclesia commoneri, ut suum servaret ministerium. Memores estote vinculorum meorum. Sive orate ut reddar vobis, 68.0660D| sive mementote, quia vestri causa haec patior, et imitamini exemplum meum. Gratia vobiscum. Amen. Cum illis vere est gratia, qui cum ea permanserint, et eam se gratis accepisse fatentur.
AD TIMOTHEUM EPISTOLA PRIMA. ARGUMENTUM. 68.0659D|
Timotheum instruit, et docet de ordinatione episcopatus, et diaconii, et omnis ecclesiasticae disciplinae. Scripta de urbe Roma. Timotheus episcopus fuit discipulus Pauli; huic per litteras auctoritatem dat corrigendi omnem ecclesiasticam disciplinam, et episcopos et diaconos ordinandi; praeterea instruit eum quomodo pseudoapostolis respondeat, detrahentibus 68.0660D| Paulo, rationem reddens quod non sit mirum, si ipse ex persecutore salvatus sit, cum Christus peccatores venerit liberare. Ad extremum aliter docentes monet esse vitandos et cavendos omnibus modis.
CAPUT PRIMUM.
Paulus apostolus Christi. Proponit et nominis auctoritatem et ordinis. Secundum imperium Dei Salvatoris nostri, et Christi Jesu spei nostrae. 68.0661A| Non secundum meam praesumptionem. Simul et Patris et Filii unum imperium esse demonstrat. Timotheo dilecto filio in fide. Non in carne. Gratia, misericordia et pax a Deo Patre et Christo Jesu Domino nostro. Sicut rogavi te, ut remaneres Ephesi, cum irem in Macedoniam, ut denuntiares quibusdam, ne aliter docerent. Quos praedixerat in Actibus, intraturos lupos graves non parcentes gregi. Neque intenderent fabulis. Quas de Genesi appellat, id est secundum legem, unde a Domino accusantur, docentes doctrinas hominum. Et genealogiis interminatis, quae quaestiones praestant magis quam aedificationem Dei, quae est in fide. Generationibus antiquorum, in quibus sibi summam scientiam vindicant, si ab initio generationes enumerent: tam deuteroseon contrarietas, quam generationum 68.0661B| sollicitudo superflua. Finis autem praecepti est charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta. Charitas Dei et proximi, in qua tamen pendet lex et prophetae. Haec si de corde puro sit, Deo est placita, et si nihil aliud quam id quod diligendum est diligatur. Conscientiam vero bonam subjunxit, propter spem: ille enim se ad id quod credit et diligit, perventurum esse desperat, cui malae conscientiae scrupulus inest. Tertio: Et fide, inquit, non ficta: si enim fides nostra mendacio caruerit, ut et non diligamus quod non est diligendum, et recte vivendo id speremus, ut nullo modo spes nostra fallatur. Et conscientia, inquit, bona. Conscientia pura testimonium perhibeat charitati, et fide non ficta. A quibus aberrantes quidam. Est enim fides ficta, quae in verbis 68.0661C| est solis, vel haereticorum, qui in Ecclesia intrare videntur, vel fictorum catholicorum. Conversi sunt in vaniloquium, volentes esse legis doctores. In vaniloquium fabularum saecularium. Non intelligentes neque quae loquuntur, neque de quibus affirmant. Grandis stultitia est, non intellecta de magis non intellectis velle affirmare. Scimus autem quia bona est lex. Contra Manichaeos ad Romanos ait: Lex quidem sancta, et mandatum sanctum. Lex ut a Deo data pro hominum qualitate. Si quis ea legitime utatur: scientes hoc. Si quis scit, quibus, quare, et quandiu habenda sit data spiritaliter. Quia justo lex non est posita, sed injustis, et non subditis. Si ergo ita est, Christianis non est opus, quia justificati sunt per Christum, et qui didicerunt occasiones cavere peccatorum. Nam quare 68.0661D| dicatur his: Non occides: quoniam nec irasci jussi sunt, nisi ut eam spiritaliter impleant? Impiis et peccatoribus, sceleratis et contaminatis, patricidis et matricidis, homicidis, fornicariis, masculorum concubitoribus, plagiariis, mendacibus, perjuris. Illis omnibus data est, ut ab istis criminibus revocentur. Et si quid aliud sanae doctrinae adversatur, quae est secundum Evangelium gloriae beati Dei quod creditum est mihi. Sunt enim multae insanae doctrinae, quae homines faciunt insanire. Contra illa lex est, quae contraria sunt evangelicis praeceptis: ergo quid quaerunt ibi ut novum, quod etiam in lege habent? Simul et legem Evangeliis concordare demonstrat. Gratias ago ei. Ne dicerent, Quis est ille, cui creditum est? Qui me confortavit 68.0662A| in Christo Jesu Domino nostro. Cum essem infirmus et inutilis. Quia fidelem me existimavit, ponens in ministerio. Ad ponendum in ministerio. Qui prius fui blasphemus, et persecutor, et contumeliosus, sed misericordiam consecutus sum. Justus quidem in primordio accusator est sui, ut cum coeperit adversarius, confundatur. Sed iste hoc verum dixit, sicut legimus in Actibus. Quia ignorans feci. Levius peccant ignorantes. In incredulitate. In qua natus fueram. Superabundavit autem gratia Domini nostri cum fide et dilectione. Tam abundans fuit gratia ejus, vel est, ut iniquitatum mearum vinceret cumulum, quae mihi et fidem donavit, et dilectionem, ut non necessitate, sed charitate servirem. Quae est in Christo Jesu. Per Christum qui mihi majora dimisit: nam non in natura. 68.0662B| Et fidelis sermo, et omni acceptione dignus: quia Christus Jesus venit in mundum. Quem omnes credunt, et quem omnium conscientiae verum agnoscunt. Peccatores salvos facere. Ergo et me salvavit inter caeteros peccatores. Quorum primus ego sum. Sum pro fui poni solet. Sed ideo misericordiam consecutus sum, ut in me primum ostenderet Christus Jesus. Sicut David ait: Docebo iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur: scilicet si mihi indulseris, docebo neminem desperare debere. Omnem patientiam. Quam etiam persecutoribus non solum indulget, sed etiam apostolatus confert honorem. Ad informationem eorum qui credituri sunt illi in vitam aeternam. Ut nemo desperet. Regi autem saeculorum immortali, invisibili soli Deo. Qui mihi veniam tribuit non merenti. Honor et gloria, 68.0662C| in saecula saeculorum. Amen. Rex parvi temporis, et mortalis, ac visibilis et capax, consortes honorem et gloriam habet temporalem, non aeternam. Hoc praeceptum. Doctrinam hanc. Hucusque de statu suo: modo dat auctoritatem docendi. Commendo tibi, fili Timothee, secundum praecedentes in te prophetias. Quia etiam ante hoc habebas hanc gratiam. Ut milites in illis bonam militiam. Bona militia est, in qua contra diabolum et vitia dimicatur, et Dei voluntati paretur. Habens fidem et bonam conscientiam. Fidem perfectam in Christo, et bonam conscientiam in conversatione, sive doctrina. Quam quidam repellentes circa fidem naufragaverunt: ex quibus est Hyminaeus et Alexander. Non integram eam tenentes, jam vitiis implicati, fidem et vitam maculantes. Quos tradidi Satanae, ut discant 68.0662D| non blasphemare. Ut ex praesenti correptione discant futurum judicium non negare. Ad emendandum traditi sunt, non ad perdendum, et ut exemplo eorum alii terrerentur.
CAP. II.
Obsecro igitur primo omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes. Obsecratio firmior oratione est. Item aliter: Obsecrationes fiunt pro peccatis praeteritis, vel praesentibus; orationes pro adipiscendis quae speramus: postulationes, cum pro aliis intervenimus: gratiarum actiones, eum ea quae poscimus, impetramus; vel certe, eum pro immensis Dei beneficiis gratias laudesque referimus. Gratiarum actiones. Gratias agamus ei qui nos dignos fecit etiam pro aliis impetrare. Pro omnibus hominibus. Etiam 68.0663A| pro persecutoribus orare. Pro regibus et omnibus qui in sublimitate sunt, ut quietam et tranquillam vitam agamus in omni pietate et castitate. Ut cognoscant Deum, sive, ut subjectas habeant gentes: in illorum enim pace quies nostra consistit: si enim Christiani sunt, cessabit persecutionis impetus. Hoc enim bonum est et acceptum coram Salvatore nostro Deo. Ut et vos, sicut ille, omnes homines salvari cupiatis. Qui omnes homines. Hinc probatur Deum nemini vim inferre ut pereat; sed qui perit suo merito perit; et qui salvantur, Dei gratia et miseratione salvantur. Nam juxta figuram synecdochen hic, omnes, a parte totum debemus accipere. Vult salvos fieri. Sed quare non omnes salventur? Quia justus est et misericors Deus: quod multi damnantur, pereuntium est meritum, 68.0663B| quod multi salvantur, salvantis est donum. Ut enim reus damnetur, inculpabilis est Dei justitia; ut reus justificetur, ineffabilis Dei est gratia: multis enim beneficiis obdurantur. Et ad agnitionem veritatis venire. Constat Deum omnia bona velle; sed homines suo vitio praecipitantur in malis. Unus enim Deus. Pater, et Filius, et Spiritus sanctus omnium hominum Deus est: et ideo cupit omnes salvari, quos fecit. Quicunque autem salvantur, ipsius dono salvantur. Sufficiat nobis, quia non est iniquitas apud Deum, et quia inscrutabilia sunt judicia ejus. Unus et mediator Dei et hominum. Sicut unus Deus, ita et unus mediator, hoc est, nullus talis mediator, neque Moyses, neque aliquis prophetarum. Homo Christus Jesus. Contra Manichaeos, quia de traditore 68.0663C| erat dicturus, ideo hominem tantummodo nominavit. Qui dedit redemptionem semetipsum pro omnibus. Pro omnibus quidem effusus est sanguis Christi, sed credentibus prodest: incredulis vero erit in condemnationem: sicut alibi ipse dicit, Aliis sumus odor vitae in vitam: aliis odor mortis in mortem. Cujus testimonium temporibus suis confirmatum est. Quia et prophetae suis temporibus testimonio fuerunt. Novissime misit eis Filium suum. In quo positus sum ego praedicator et apostolus. In testimonium, quia Jesus est Filius Dei. Veritatem dico, non mentior, doctor gentium in fide et veritate; volo ergo viros orare in omni loco. Ut magister gentium dat legem orandi: nunquam de oratione statuisset, nisi aliqua huic quaestio a Judaeis moveri coepta esset volentibus in templo solummodo, 68.0663D| quod erat Hierosolymis, adorare. Levantes. Testatio innocentiae est manuum oratio. Puras manus. A caede et sanguine, omni opere malo. Sine ira et disceptatione. Non solum opere. Similiter et mulieres. In omnibus quae de viris dixit. In habitu ornato, cum verecundia et sobrietate. Haec sunt ornamenta feminae Christianae. Ornantes se non intortis crinibus. Non debet occasionem praestare concupiscentiae. Aut auro, aut margaritis. Quae terrae sunt ornamenta, cujus homo est deus. Vel veste pretiosa. Ut qua ne unus quidem calefiat, unde possunt ejusdem naturae vestiri quamplurimi. Sed quod decet mulieres, promittentes pietatem per opera bona. Ista ergo sunt non promittentium, sed negantium castitatem. Mulier in silentio 68.0664A| discat cum omni subjectione. Discat quidem, sed cum omni humilitate atque silentio. Docere autem mulieri non permitto. Virum non debet docere. Caeterum ipse dixit, juniores feminas doceri a senioribus debere; sed et filium virum, vel fratrem potest monere privatim. Neque dominari in virum. Magisterium usurpando, vel marito se praeferendo. Sed esse in silentio. Ne in ecclesia loquantur. Adam enim primus formatus est, deinde Eva. Reddit causas cur velit eas esse subjectas: scilicet, quia et posteriores sunt in ordine, et priores in culpa. Et Adam non est seductus. A serpente. Mulier autem seducta in praevaricatione fuit. Mandati praevaricatione; sed non ideo desperet mulier, quia per baptismum et ipsa salvabitur. Salvabitur autem per filiorum generationem. Non Eva, sed 68.0664B| mulier: quia Eva ad exemplum adducta est, non de ipsa proprie dicebatur, per filiorum generationem, nutriendo, et non necando, nec abortiendo. Si permanserit. Sicut superius de plurali numero ad singularem transiit: ita et hic redit ad pluralem. Caeterum quomodo justitia justi super ipsum erit, et quomodo Noe, Job et Daniel filios suos et filias minime liberabunt, si per filios Eva salvabitur? sed omnes mulieres sic salvabuntur, si in bonis operibus cum fide, castitate, et Deo placita dilectione permanserint in fide Christi. Et dilectione. Dei et proximi. Et sanctificatione. Mentis et corporis. Sanctificate vos per triduum, et ne accesseritis ad mulierem. Ergo castitas sanctificatio dicitur. Cum sobrietate. Quia sine sobrietate difficile custoditur.
CAP. III. 68.0664C|
Fidelis sermo. Si quis episcopatum desiderat. De hoc dicit qui ordinandus est, qualis eligi debeat: primum laicos instituit utriusque sexus, quia et de ipsis in sacerdotium eliguntur. Bonum opus desiderat. Opus dixit, non honorem. Oportet ergo episcopum irreprehensibilem esse. Sicut ad Titum dixit sine crimine, generaliter primo, postea specialiter membra ipsa distinguuntur. Unius uxoris virum. Vigilantem, si illi ne hoc licet, quod vel laico licet, quid de caeteris sentiendum est? Sobrium. Ab omni ebrietate. Prudentem, ornatum, hospitalem. Omnibus spiritalibus ornamentis. Doctorem. Ut tam verbo doceat quam exemplo. Si omnes debent scire quomodo unicuique respondeant, quanto magis sacerdos, de cujus ore legem exquirent, quia angelus Domini omnipotentis 68.0664D| est? Non vinolentum. Ut fiducialiter possit sobrietatem docere. Non percussorem, sed modestum; non litigiosum. Sive ne petulans sit incedendo, sive ne exemplo suo conscientias feriat infirmorum. Non cupidum. Cupiditas enim provocat ad lites et jurgia. Suae domui bene praepositum; filios habentem subditos cum omni castitate. Ipse exposuit in sequentibus. Hoc est, si filios in castitate et humilitate nutrivit, ut in hoc ejus diligentia comprobetur: si enim paucos filios suos erudire nescivit, quomodo tantos filios Dei, hoc est omnem populum gubernabit, cujus mores secundum numerum diversi sunt? Si quis autem domui suae praeesse nescit, quomodo Ecclesiae Dei diligentiam habebit? Ne eos sic negligenter admoneat. Caeterum 68.0665A| si bene nutriti insoleverint, culpa non erit Patris. Non neophytum. Nuper renatum. Ne in superbia elatus. Quia cito potest per ignorantiam exaltari, et putare se non tam officium humilitatis quam administrationem saeculi suscepisse: et quia illi in fonte dimissa sunt peccata, et recens assumitur, elatio ei inde nascatur. In judicium incidat diaboli. Qui per superbiam dejectus est. Oportet autem illum et testimonium habere bonum. Sine offensione estote Judaeis et Graecis et Ecclesiis Dei. Omnes enim norunt naturaliter damnare vitia, et laudare virtutes. Ab his qui foris sunt, ut non in opprobrium incidant. Foris Ecclesiam. Et laqueum diaboli. Ne per illum diabolus multos illaqueet, qui poterant fieri Christiani. Diacones. Quaeritur cur de presbyteris nullam fecerit mentionem: 68.0665B| sed in episcopis etiam presbyteros comprehendit, quia secundus, et pene unus est gradus, sicut multis Scripturarum testimoniis comprobatur. Similiter pudicos, continentes. Irreprehensibiles. Non bilingues. Ne et maledicant: hoc est enim unius linguae officium duplicare. Vel, aliud corde, aliud ore proferentes. Non multo vino deditos. Concessit pro necessitate parum, quia multum denegavit. Non turpe lucrum sectantes. Turpe lucrum, de coelestibus sacramentis terrenas opes conquirere. Habentes mysterium fidei in conscientia pura. Mysterium fidei est, quod passio Christi remedium est salutis humanae. Si ergo hoc intelligit pure, et non confunditur de humilitatibus Christi. Sive ut propter hoc solum, quod debet praedicari, ne existimet quaestum esse pietatem. Et hi 68.0665C| autem probentur primum, et sic ministrent. Non solum episcopus, sed et hi. Nullum crimen habentes. Crimen dixit esse, si aliquid de his virtutibus minus sacerdos vel levita habeat Christi: vel certe de capitalibus peccatis. Notandum, quia non dixit, nullum peccatum habentes. Mulieres similiter pudicas, non detrahentes, sobrias. Similiter ut diacones eligi jubet. Unde manifestum est quod de illis dicit quas in Oriente diaconissas appellant. Fideles in omnibus. In nullo dubitantes. Diacones sint unius uxoris viri. Non ut, si non habuerint, ducant: sed ne duas habuerint: si enim digniorem uxor facit, quare non et digami ordinentur? Qui filiis suis bene praesunt, et suis domibus. Repetit quod minus dixerat. Qui enim bene ministraverint, gradum sibi bonum acquirent. Sunt enim gradus 68.0665D| minores. Bonum hic pro grandi posuit. Et multam fiduciam in fide quae est in Christo Jesu. Et apud Deum petendi, et apud homines docendi. Haec tibi scribo, fili Timothee, sperans me venire ad te cito. Et plenius te instruere. Si autem tardavero, ut scias quomodo oporteat te in domo Dei conversari. Ut auctoritatem habeas omnia pro me probe ordinare. Quae est Ecclesia Dei vivi, columna et firmamentum veritatis. In qua sola nunc veritas stat firmata, et quae sola totum aedificium sustinet veritatis. Et manifeste magnum est pietatis sacramentum. Incarnatio Christi, per quam pietas est in omnibus facta. Quod manifestatum est in carne. Quando Verbum caro factum est. Justificatum est in spiritu. Spiritus Dei veniet super te: propterea quod nascetur 68.0666A| ex te sanctum vocabitur Filius Dei. Apparuit angelis. Quando multitudo angelorum dicebant: Gloria in excelsis Deo, et quando ei in eremo ministrabant. Praedicatum est gentibus. Sicut ait Simeon: Lumen ad revelationem gentium. Creditum est in mundo. Ab utroque populo. Assumptum est in gloria. Videntibus apostolis assumptus est in coelum.
CAP. IV.
Spiritus autem dicit, quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris. Haec dicit Spiritus sanctus, more prophetarum. Et doctrinis daemoniorum. Omnis haeretica doctrina daemoniorum arte composita est. In hypocrisi loquentium mendacium, et cauteriatam habentium suam conscientiam. In hypocrisi loquuntur, qui cum fornicari non timeant, tam casti volunt videri, ut etiam 68.0666B| nuptias damnent, et tam abstinentes, ut creaturam Dei parce manducantem judicent, cum ipsi comessationibus vacent. Paulus vero ita castitatem et abstinentiam praedicat, ut nec naturam, nec creaturam damnet: ad illud hortatur fortiores, istud concedit infirmis. Illi enim hoc non amore castitatis et abstinentiae, sed ad obumbrandam ejus praedicationem faciebant, justiores et sanctiores videri volentes, quam ille qui propter filios licitas nuptias concedebat, ne fornicationis crimen incurrerent. Illi porro castitatem fingentes, contra eam faciebant. Prohibentium nubere: abstinere a cibis, quos Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus, et his qui cognoverunt veritatem: quia omnis creatura Dei bona est, et nihil rejiciendum quod cum gratiarum 68.0666C| actione percipitur. Sanctificatur enim per verbum Dei et orationem. Si ad proprietatem sermonis attendas, monstruosa nescio quae praedicatio praedicabitur, ut tam nubere quam abstinere prohibeant ista dicentes quae sequuntur. Haec proponens fratribus, bonus eris minister Christi Jesu. Libram in omnibus tenens, et omnia rationabiliter et moderate dispensans. Enutritus verbis fidei, et bonae doctrinae quam assecutus es. Quia ab infantia sacris litteris, hoc est, legis, fuerat eruditus. Ineptas autem et aniles fabulas devita. Non aptas religioni vel fidei. Exerce teipsum ad pietatem. Pietas est etiam cum tua tribulatione alii subvenire, sicut vidua Sareptana fecit Eliae. Nam corporalis exercitatio. Escarum, balnearum et talium caeterorum, vel labor corporis. Ad modicum utilis. Modicum 68.0666D| tempus. Pietas autem ad omnia utilis est, promissionem habens vitae, quae nunc est, et futurae. Pietas et ad praesens tempus, et ad futurum utilis. Ipsa vidua et ad praesens pasta est, et merces ejus manet in coelo. Fidelis sermo, et omni acceptione dignus. Verus apud omnium conscientias, et cui nemo resistit. In hoc enim laboramus et maledicimur. Cum enim certum sit apud omnes, nihil nos dignum odio perpetrasse, quid aliud sequitur, quam quod propter vitam dissimilem blasphemamur? Quia speravimus in Deum vivum. Et sperando justitiam custodimus. Qui est Salvator omnium hominum. In praesenti. Maxime fidelium. Quibus salutem largietur aeternam. Venite, benedicti. Quia novit Dominus qui sunt ejus. Praecipe 68.0667A| haec, et doce. Praecipe, ut faciant, et doce quomodo vel quare fiant, hoc est, pro praemio vitae aeternae. Nemo adolescentiam tuam contemnat. Sic age, ut admirationi potius quam contemptui habearis. Sed exemplum esto fidelium. Parum est infidelibus exemplo esse, apud quos qui crimina graviora non facit, magnus habetur. Sed hoc magnum est, ut talem se exhibeat, per quem etiam perfecti proficiant. In verbo, in conversatione, in charitate. Id est doctrina. Vult ergo fidelibus verbi praebere exemplum. Simul ut nihil aliud loquamur quam Dei verbum: quod maxime licet ad omnes, sed maxime ad sacerdotes et religiosos pertinet in fide catholica. In castitate. Cujus insignia parvitate habitus praeferuntur. Dum venio, attende lectioni. Sollicitus sis intelligere quae 68.0667B| legis; hoc attende, et fac quod legis. Exhortationi, doctrinae. Exhortare, ut fiat: doce quomodo intelligantur obscura, vel quomodo possint fieri quae leguntur. Noli negligere gratiam quae in te est, quae data est tibi. Negligit gratiam, qui acceptum talentum non exercet. Per prophetiam cum impositione manuum presbyterii. Prophetiae habebat gratiam vel doctrinae cum ordinatione episcopatus: sive cum ordinatione acceperat gratiam, vel docendi, vel intelligendi. Haec meditare. Omnem enim profectum generat jugis meditatio. In his esto. Non enim omnis qui meditatur, in ipsis est quae meditatur. Ut profectus tuus manifestus sit omnibus. Tunc manifestus erit profectus, si in meditatione sis semper attentus. Attende tibi et doctrinae. Primo tibi, deinde doctrinae: utrobique 68.0667C| sollicitus, ut et te vita salves, et illos doctrina exemplo firmata. Insta in illis: hoc enim faciens et te ipsum salvum facies, et qui te audiunt. Quos doces.
CAP.
Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem. Ne indigne ferens junioris increpationem, exasperatus non proficiat: sed ut suo quasi exemplo destruat juniores. Juvenes ut fratres. Fratres liberius commonentur, ut coaevi, similiter et sorores. Anus ut matres. Cum reverentia. Juvenculas ut sorores, in omni castitate. Et mentis et corporis. Viduas honora, quae vere viduae sunt. Honorandae sunt, necessaria ministrando, vel solatia praebendo. Si qua autem vidua filios aut nepotes habet. Veras viduas definivit ab omnibus desolatas, et universis curis exutas. Discat primum domum suam regere, et mutuam vicem reddere parentibus: 68.0667D| hoc enim acceptum est coram Deo. Tandiu regat domum, quandiu edocet filios parvulos aut nepotes, ut quod a parentibus accepit, filiis reddat: ita tamen, ut non ex hoc excusationem avaritiae studeat, sed sufficientiam tantum sibi et liberis servet, nec eis ipsa occasionem det in saeculo luxuriandi. Quae autem vere vidua est et desolata, sperat in Domino. Tales sunt honorandae. Et instat obsecrationibus et orationibus nocte et die. Sicut Anna filia Phanuelis. Nam quae in deliciis est vivens, mortua est. Et hoc praecipe, ut irreprehensibiles sint. Hic nostri temporis viduas tangit, quae cum hominem suae naturae qualicunque panno non vestiant, parietes pretiosis marmorum crustis exornant. Deliciae sunt, 68.0668A| quidquid modum naturae excedit. Si quis autem suorum, et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit. Si quis viduas abjicit, aut pupillos, vel pauperes, et maxime parentes. Infideli deterior est. Quia etiam illi habent erga proximos pietatem. Si qua vidua filios orphanos dereliquit, et est infideli deterior. Notandum esse quosdam Christianos deteriores infidelibus. Vidua eligatur. Quas diaconissas appellat, tales voluit eligi, quae omnibus essent exemplo. Non minus sexaginta annorum. De pluribus viduis. Qui fuerit unius viri uxor, in operibus bonis testimonium habens. Si ex tempore viduitatis suae ista omnia custodivit. Si filios educavit. Si natos educavit, et aborsum non accipiendo, aut jam natum non occidit. Si hospitio recepit, si sanctorum pedes lavit. Si non 68.0668B| solum hospitio recepit, sed etiam propriis manibus lavit pedes, quod deliciosae vix faciunt. Si tribulationem patientibus subministravit. In carcere positis vel aegrotis. Si omne opus bonum subsecuta est. Breviter conclusit. Adolescentiores autem viduas devita. Devita ordinare, ne malum pro bono fiat exemplum. Vel non eligas ad ministerium: vel certe familiaritatem fuge. Cum enim luxuriatae fuerint, in Christo nubere volunt. Per incontinentiam: vel certe cum coeperint inhonorari, dicentes se nubere velle tantum in Domino. Habentes damnationem: quia primam fidem irritam fecerunt. Quia fecerunt sibi illicitum quod licebat, vovendo castitatem. Haec vero regula non solum in viduis, sed etiam in virginibus continentibusque servanda est. Simul autem et otiosae discunt 68.0668C| circuire domos. Nulla cura domus occupatae, nec mariti potestate ligatae, neque divino timore retentae. Non solum otiosae, sed et verbosae, et curiosae, loquentes quae non oportet. Voluntatem suam excusare cupientes, malum aliis praebent exemplum. Volo ergo. Concedo antequam promittant, quod non habent implere. Juniores nubere. Tales quales supra dixit. Filios procreare, matresque familias esse. Non occidere, quia quae de adulterio suscipiunt, frequenter occidunt. Nullam occasionem dare adversario maledicti gratia. Vel non per illas religio blasphemetur, si incontinentes sint. Jam enim quaedam. Reddit causas quare eas velle nubere praedixerit, ne eum hoc optare putares. Conversae sunt retrorsum post Satanam. Vel fidem Dei denegantes, vel etiam fornicantes. 68.0668D| Si quis fidelis habeat viduas, subministret illis, ut non gravetur Ecclesia. In domo sua, vel parentibus pauperibus. Ut his quae vere viduae sunt sufficiat. Quae sunt ab hominibus desolatae. Qui bene praesunt presbyteri. Qui implent officium suum. Duplici honore digni habeantur. Ut officii et laboris in verbo. Maxime qui laborant in verbo, et docent in doctrina. Non dixit, maxime qui habent verbum, sed qui laborant. Nam omnes habentes dari jussit, hoc est, docibiles. Dicit enim Scriptura: Non infrenabis os bovi trituranti; et: Dignus est operarius mercede sua. Vult illis praestari carnalia, a quibus accipiunt spiritalia: quia occupati in doctrina, necessaria sibi providere non possunt. Adversus presbyterum accusationem noli recipere, 68.0669A| nisi sub duobus et tribus testibus. Injustum est adversus quemvis absentem accusationem recipere, cum hoc nec saecularia judicia faciant: quanto magis de Domini sacerdote? Peccantes coram omnibus argue. Si illis probatum fuerit, ut aut ipse qui plectitur, corrigatur experimento, aut alii terreantur exemplo. Ut caeteri timorem habeant. Videntes te nec presbytero pepercisse peccanti. Testor coram Deo et Christo Jesu. Obtestatur illum divina et coelesti obtestatione, ut nulla res ei praejudicet ad ista servanda. Et electis angelis, ut haec custodias sine praejudicio. Qui sacris assistunt altaribus, vel qui suam dignitatem servarunt. Nihil faciens in aliam partem declinando. Neque in dextra, neque in sinistra. Manus cito nemini imposueris. Non est enim leve peccatum mittere margaritas 68.0669B| ante porcos, et dare sanctum canibus, et ordinationem clericatus nequaquam sanctis et in lege Dei doctissimis, sed asseclis suis tribuere, et vilium officiorum ministris, quodque his dedecorosius est, muliercularum precibus. In quo consideranda loquentis in se Christi Apostoli sapientia, qui ut ordinationis periculum demonstraret, junxit tormenta peccantium. Neque communicaveris, inquit, peccatis alienis. Sicut ergo in ordinationibus malorum particeps est peccatorum, qui tales constituit, sic in ordinatione sanctorum particeps est eorum justitiae qui bonos elegit. Neque communicaveris peccatis alienis; communicari dicit peccatis ejus qui non probatus ordinatur. Teipsum castum custodi. Ut possis alios audenter arguere. Noli adhuc aquam bibere, sed vino 68.0669C| modico utere, propter stomachum tuum, et frequentes tuas infirmitates. Dat ei consilium ut plus aliorum profectum quam suam abstinentiam curet. Poterat enim verbum impedire infirmitas. Quorumdam hominum peccata manifesta sunt. Sive dum deteguntur, excommunicantur; sive dum plagis praesentibus praedamnantur, quod in futuro judicio accipiendum est. Praecedentia ad judicium. Peccata sunt quae ante hic unusquisque commisit, verbi gratia, si qui a vobis facultate privati etiam post obitum nostrum affligantur inopia. Quosdam autem et subsequuntur. Similiter et facta bona manifesta sunt. Praecedentia ad judicium peccata sunt, dum omnibus nota sunt. Quosdam autem et subsequuntur, dum postea in judicio comprobantur. Item aliter: Praecedunt nos in judicium illa 68.0669D| peccata quae ante hic unusquisque commiserit: subsequuntur illa quibus nos causas dedimus; sed post nostrum transitum consummantur: ergo subsequuntur nos hujusmodi peccata. Si (verbi gratia) alicujus inopiae causas attulimus, et fame atque egestate post obitum nostrum consumitur. Sive in futurum judicium judicentur: quia diu latere non possunt. Nihil occultum, quod non reveletur. Etiam quae latent ad tempus, non possunt in judicio occultari. Et quae aliter se habent, abscondi non possunt. A manifestis, sive a bonis.
CAP. VI.
Quicunque sunt sub jugo servi dominos suos omni honore dignos arbitrentur. Etiam infideles. Ne nomen Domini et doctrina blasphemetur. Ne videaris 68.0670A| contra per religionem in deterius defecisse. Qui autem fideles habent dominos, non contemnant, quia fratres sunt. Ne sibi aequalitatem vindicent. Sed magis serviant, quia fideles sunt, et dilecti, qui beneficii Dei participes sunt. Si serviebant infidelibus timore odioso, quanto magis debent servire fidelibus per charitatem quorum participes esse meruerunt? Haec doce, et exhortare. Haec omnia, quae dixi, doce debere fieri: et exhortare, praemium ostendendo. Si quis aliter docet, et non acquiescit sanis sermonibus Domini nostri Jesu Christi. Domini, qui per me loquitur, Christi. Et quae secundum pietatem est doctrinae. Novi Testamenti: Veteris enim severa potius quam pia doctrina. Superbus est, nihil sciens, sed languens circa quaestiones. Super homines se extollens, nihil sciens, cum 68.0670B| non est desursum illa sapientia. Et pugnas verborum, ex quibus oriuntur invidiae. Relicto sensu veritatis, ambiguitatibus verborum captantur. Contentiones, blasphemiae. Quae generant lites. Suspiciones malae. Sive suspicantur haeresim de alterutro, sive audientes putant deficere veritatem. Conflictationes hominum mente corruptorum, et qui a veritate privati sunt. Ab integritate Evangelii vel naturae. Existimantium quaestum esse pietatem. Qui putant propter quaestum suum venisse Novum Testamentum. Si autem quaestus magnus. Multum acquirit, qui habet pietatem cum sufficientia: non avaritiae, sed naturae. Pietas cum sufficientia. Pietas est cultura Dei, sic impietas est contemptus. Nihil enim intulimus in mundum; haud dubium quia nec auferre quid possumus. Nudi nati sumus, 68.0670C| nudi etiam morituri; quidquid hic inventum, hic relinquetur, non est nostrum, tanquam peregrini. Ergo sufficientia contenti, illas divitias acquiramus quas nobiscum ad patriam perferamus. Habentes autem alimenta, et quibus tegamur, his contenti sumus. Quod superius dixerat sufficientiam, quidquid his amplius est, divitiae sunt. Nam qui volunt divites fieri. Qui sunt divites, bene utantur divitiis: nam qui volunt divites fieri, sine tentatione non sunt: quia quod illis crescit, utique aliis minuitur. Incidunt in tentationem. Occasio ergo tentationis, et laqueus diaboli est, habere divitias, quas nec parentes sui habuerunt: cum utique quibus parentes dimiserunt, in bonis debeant operibus dispensari. Et laqueum diaboli, et desideria multa, et inutilia. Nunquam enim 68.0670D| divitiarum desideria satiantur: quia semper egens, dum quidquid viderit, cupit. Et nociva. Non solum inutilia. Quae mergunt homines in interitum et perditionem. Dum ambitione bonorum tumentes, usque ad coelum elevati usque ad inferos demerguntur: sive desiderantes alienas opes, ut adusque homicidii perveniunt factiones. Radix enim omnium malorum est cupiditas. Quia aut fons est omnium criminum aut adjumentum. Quam quidam appetentes erraverunt a fide. Recesserunt a fide promissorum Dei. Et inseruerunt se doloribus multis. Quanto plus habuerit, tanto majores sollicitudinum sustinet cruciatus. Unde et Dominus divitiarum aerumnis verbum asseruit, et circum reliqua concupiscentiis suffocari: denique 68.0671A| non dominantur divitiis, sed serviunt: ita ut dicatur, quantarum divitiarum est homo ille? quasi dicas mancipium divitiarum. Tu autem, o homo Dei. Non divitiarum homo, sed homo Dei, cujus omnia sunt, et uni Deo mancipatus. Haec fuge. Quae sunt causa perfidiae et dolorum. Sectare vero justitiam, pietatem, fidem, charitatem, patientiam, mansuetudinem. In his divitiis cupio te esse locupletem. Certa bonum certamen fidei. Bonum certamen est, non pro possessione, sed pro fide certare. Apprehende vitam aeternam. Sicut de se dicit: Si quomodo comprehendam, in quo comprehensus sum. In qua vocatus es. Renuntiando saeculo et pompis ejus. Et confessus bonam confessionem. In baptismo, Coram multis testibus. Coram sacerdotibus et ministris, atque virtutibus 68.0671B| coelestibus ac divinis. Praecipio tibi coram Deo. Praecipit potestate patris et auctoritate magistri. Qui vivificat. Cujus potentia et jussu etiam arida revirescunt. Omnia. Quae vivunt. Et Christo Jesu, qui testimonium reddidit sub Pontio Pilato bonam confessionem. Amodo videbitis Filium hominis sedentem a dextris virtutis Dei. Ut serves mandatum sine macula. Sicut ille servavit usque in finem. Irreprehensibilis. Maculat enim, et comprehendi facit, qui se peccatis capitalibus inquinat. Usque in adventum Domini nostri Jesu Christi. Qui enim perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Quem suis temporibus ostendet beatus, et solus potens Rex regum et Dominus dominantium. Quando voluerit, ostendet, qui hoc solus potens est facere. Qui solus habet immortalitatem. Ille 68.0671C| solus proprie habet qui angelis et hominibus dedit habere. Nos autem nec soli, nec ex nobis habemus, ut ille. Idem solus habet incommutabilitatem, quia solus veram habet aeternitatem: nam anima immortalis quidem est, sed mutabilis: in Deo vero nulla mutabilitas. Et lucem habitat inaccessibilem. Omni creaturae. Nemo enim novi: Patrem, nisi Filius. Quem vidit nullus hominum: sed nec videre potest: cui est honor, et imperium sempiternum. Amen. Nemo vidit quantum est, sed unusquisque pro merito: 68.0672A| nam et solum tanto amplius videmus, quanto purior fuerit acies oculorum. Divitibus hujus saeculi. Sunt enim et alterius saeculi divites, qui emunt sibi aurum ignitum a Domino. Praecipe. Non aduleris. Non sublime sapere. Imprimis primum eorum tergi morbum. Difficillime enim divitem invenies non superbum, qui pauperes vel parentes agnoscat, et qui non graviter ferat minime sibi ab inferiore delatum honorem. Neque sperare. Non sperando vilescunt: cum viluerint, erogantur. In incerto divitiarum. De quibus incertus es, utrum illae tibi, an tu illis subtraharis celerius: multis enim cum vita sublatae sunt: alii propriis eas alienari oculis praeviderunt; nonnulli inviti eas extraneis relinquerunt. Sed in Deo vivo, qui praestat nobis omnia. Cujus sunt omnia. Abunde. 68.0672B| Qui ideo abunde praestat, ut utamur, etiam aliis largientes: non ut grandi labore destruentes horrea majora faciamus. Ad fruendum. Non ad reponendum, et super eis incubandum. Bene agere: divites fieri in operibus bonis. Non in auro et argento. Facile tribuere. Qui facile tribuit, cito dives esse cessabit. Communicare. Rem propriam communem facere: vel hic dare, et in futurum recipere. Thesaurizare sibi fundamentum bonum in futurum. Vende omnia, da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo, et veni, sequere me: hoc perfectionis est fundamentum. Ut apprehendant veram vitam. Haec enim non est vera, quia in suo non permanet statu: vanitas enim omnia sub sole. O Timothee, depositum custodi. Commendatum a nobis serva mandatum: sive fidei custodi 68.0672C| depositum. Devita profanas vocum novitates. Quas a me non audisti, nec ab angelo si dicatur, libenter admittas. Et oppositiones. Opponentes quaestiones dialecticae artis, et infinitam rerum scientiam pollicentes. Falsi nominis scientiae, quam quidam promittentes circa fidem exciderunt. Haereticorum, qui majorem, sicut serpens Evae, scientiam promittens, a fidei veritate ceciderunt. Gratia tecum. Amen. Permaneat in aeternum.
EPISTOLA AD TIMOTHEUM SECUNDA. ARGUMENTUM. 68.0671D|
Timotheo scribit iterum de exhortatione martyrii et omnis regulae veritatis, et quid futurum sit temporibus novissimis, et de sua passione. Paulus cum esset Romae in vinculis constitutus, scribit Timotheo, commonens eum, ne per ejus absentiam vel propriis, vel magistri tribulationibus terreatur, aut testimonium Domini erubescat, pro quo usque ad mortem ipse certavit; simul et de haereticis vitandis atque his qui suas potius fabulas quam Dei praedicant veritatem.
CAPUT PRIMUM.
Paulus apostolus Christi Jesu per voluntatem Dei. Consueta veritate humilitate non suo merito, asserit se apostolum factum, sed Domini voluntate. Secundum promissionem vitae quae est in Christo Jesu. Quia nobis per Christum est vita aeterna. Timotheo charissimo filio gratia, misericordia, pax a Deo Patre, et 68.0672D| Christo Jesu Domino nostro. Talis est salutatio Pauli, ut omnia Christi et Patris beneficia mereretur, ideo gratiam semper commendat. Gratias ago Deo, cui servio. Gratias ago ei qui nobis talem in alterutro charitatem donavit, et dignos apostolatu fecit. A progenitoribus in conscientia pura, quod sine intermissione habeam tui memoriam in orationibus meis. Omnis origo mea solum coluit Deum, pro qua re et Ecclesiam Dei legis aemulatione sum persecutus. Nocte ac die, desiderans te videre. Et charitatem ostendit, et jugiter orandi praebet exemplum. Memor lacrymarum tuarum, ut gaudio implear. Lacrymarum quas me abeunte fudisti, unde me ad tristitiam provocasti, quam tua opto praesentia temperari. Recordationem accipiens ejus fidei quae est in te non ficta: quae et habitavit primum in 68.0673A| avia tua Loide, et matre tua Eunice. Quae vera in te esse operibus comprobatur, sicut Jacobus definivit, et quae ad te ex ea vita successionis institutione dono Dei quasi haereditario jure descendit. Certus sum autem, quod et in te. Quia comprobavi fidem tuam. Commoveri indiges, non doceri. Propter quam causam admoneo te, ut resuscites gratiam Dei, quae est in te. Ut resuscites, quasi tribulationibus dormitantem: quae tibi prius fuerat fidem in infundendo donata. Per impositionem manuum mearum. Benedictionem, quam in episcopatu per manus ejus impositionem acceperat. Non enim Deus dedit nobis spiritum timoris, sed virtutis, et dilectionis, et sobrietatis. Illi habent spiritum timoris qui injustitiam operantur, sicut ipse alibi ait: Si autem malefeceris, time. Sive legis spiritum, quae in 68.0673B| peccantibus vindicabat. Noli itaque erubescere testimonium Domini nostri, neque me vinctum ejus. Quia nihil Christus confusione dignum exercuit: nec ego, quem nosti, non ob aliquod crimen, sed propter ipsum haec omnia sustineo. Sed collabora Evangelio secundum virtutem Dei. Quae nos semper confortat, et causa sui adjuvat laborantes. Qui nos liberavit. A peccatis, et a diaboli potestate, vel captivitate. Et vocavit vocatione sua sancta. Hoc est pia. Quos autem vocavit, illos et justificavit. Non secundum opera nostra, sed secundum propositum suum, et gratiam, quae data est nobis in Christo Jesu. In quo proposuit nos per Christum gratis salvare, nullis praecedentibus meritis. Et hoc notandum, quod dicit, non secundum opera nostra, ut ne quis glorietur. Ante tempora saecularia. 68.0673C| Quantum ad praescientiam Dei, ante saecula jam donavit: nam et homines, quamvis incerti, solent filiis destinare praedia antequam nascantur: sicut et alibi dicit: Qui nos praedestinavit in adoptionem filiorum ante tempora saecularia: quia apud Deum omnia futura jam facta esse noscuntur. Manifestata est autem nunc per illuminationem Salvatoris nostri Jesu Christi. Quae ante latebat; et paucis in uno tantum populo donabatur. Qui destruxit quidem mortem. Gratia potentiae suae destruxit peccata, quae mortem generabant, et donavit, atque ostendit quomodo vita et incorruptio quaereretur. Illuminavit autem vitam et incorruptionem per Evangelium, in quo positus sum ego praedicator et apostolus. Id est illo illuminante, et me praedicante crediderunt, quia neque qui plantat est aliquid, neque 68.0673D| qui rigat, sed qui incrementum dat, Deus. Et magister gentium. Ad comparationem aliorum dicuntur magistri: ad Christi vero comparationem nemo magister est verus, nisi ipse solus. Ob quam causam haec etiam patior. Non propter aliquod crimen, sicut et nos pati Petrus hortatur. Sed non confundor. Paulus non erubescit in catenis, cum nos in solis opprobriis confundamur: et non solum non operamur, si non laudamur, sed et tepescimus. Scio enim cui credidi. Scio ego esse fidelem retributorem. Et certus sum quia potens est depositum meum servare in illum diem. Fidem, quia et apud me ipse deposuit, conservabit: quae meis viribus sine illius adjutorio servari non potest. Formam habens sanorum verborum quae a me 68.0674A| audisti. Secundum eam formam et vive, et doce, quia a me breviter accepisti. In fide et dilectione in Christo Jesu. Quomodo integre credamus, et alterutrum diligamus. Bonum depositum custodi per Spiritum sanctum. Quod apud te deposui per sanctum, quod fides intelligitur, quae inter fructus Spiritus sancti ad Galatas nominatur. Qui habitat in nobis. Datus est nobis. Scis enim hoc, quod aversi sunt a me omnes. Idcirco te commoneo, quia quos me non putabam deserere, reliquerunt. Qui in Asia sunt: ex quibus est Phigelus et Hermogenes. Det misericordiam Dominus Onesiphori domui, quia saepe me refrigeravit, et catenam meam non erubuit. Vituperat desertores, et laudat perseverantes, bonos ut provocet ad exemplum. Sed cum Romam venisset, sollicite me quaesivit, et invenit. Det 68.0674B| illi Dominus invenire misericordiam a Domino in illa die. Et quanta Ephesi ministravit melius tu nosti. Ideo invenit quia sollicite requisivit: unde ostenditur, quia idcirco non omnes qui quaerunt inveniunt, quoniam negligenter inquirunt.
CAP. II.
Tu ergo, fili mi, confortare in gratia, quae est in Christo Jesu, et quae audisti a me per multos testes. Sive praesentibus multis tibi mandata dedi qualiter debeas docere: sive quae dixi, multis prophetarum exemplis et testimoniis confirmavi. Haec commenda fidelibus hominibus. Qui fideliter possint Dei gratiam dispensare, hoc est, propter Deum docentes, et non propter mundi commodum adulantes, vel suam gloriam quaerentes. Qui idonei erunt et alios docere. Qui non solum faciant, sed et doceant. Labora sicut bonus 68.0674C| miles Christi Jesu. Idcirco milites dicimur, quia contra hostes Dei adjutorio armis spiritalibus dimicamus. Et ideo jam tu dono Dei armatus et structus labora, ut praemia digna tui laboris accipias. Nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus, ut ei placeat, cui se probavit. Comparatione militantium utitur, ut ostendat multo magis nos a negotiis saecularibus liberos esse debere, ut Christo placeamus, si etiam saeculi milites a reliquis ejus actibus vacant, ut possint regi suo placere perfecte, et optant, praesentes assistere. Nam et qui certat in agone. Multi certant, sed ille coronatur qui vicerit. Nos autem omnes Domino adjutore ita debemus agere, ut omnes per ejus gratiam triumphemus. Non coronatur, nisi legitime certaverit. Perfecte. Laborantem agricolam oportet primum 68.0674D| de fructibus accipere. Ne diceret, unde victurus sum, si me totum occupavero in doctrina? Ostendit etiam primitias fructuum a populo hic debere percipere, praeter mercedem messis, quam a Domino accipiet in futuro. Intellige quae dico: dabit enim tibi Dominus. Non admoneretur, si omnes intelligere possint. In omnibus intellectum. Non solum in his: et diligenter adverte quod ut intelligamus, Dominus donat intellectum, ne nobis aliquid ascribamus, sed donatori gratias referamus, qui nostrum fecit esse, quod suum est. Memor esto Jesum Christum resurrexisse a mortuis ex semine David. Hic contra illos qui carnis resurrectionem negantes, consequenter negabant etiam Christi; sed et adversum illos qui negabant Christum 68.0675A| in carne venisse, quos antichristos Joannes appellat. Secundum Evangelium meum. Secundum quod ego praedico. In quo laboro usque ad vincula, quasi male operans. Non tamen vere, sed quasi. Sed verbum Dei non est alligatum. Quia et praesentes fiducialiter doceo verbum, et litteris absentes instituo atque confirmo. Ideo omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salutem consequantur. Ideo auxilium petii a tribuno: ideo appellavi Caesarem, ut per me confirmentur electi, cum has passiones jam potuerim finire moriendo. Quae est in Christo Jesu cum gloria coelesti. Quae salus in Christo est: et non nuda, sed cum gloria; nec terrena, sed coelesti. Fidelis sermo. Veritatis ratione subnixus. Nam si commortui sumus, et convivemus. Si commortui a vitiis et voluptatibus sumus, vivemus 68.0675B| Christo: alioquin quomodo convivimus? quia nulla conventio Christi et Belial. Si sustinebimus, et conregnabimus. Si sustinebimus, quae ille et verbo docuit et exemplo, tunc demum simul regnare poterimus: nam si non, utinam vel veniam consequamur! Si negabimus, et ille negabit nos. Sicut in Evangelio ipse promisit, se coram hominibus negantes, coram Patre et angelis negaturum. Si non credimus, ille fidelis permanet, negare seipsum non potest. Sive credimus, sive non credimus, veritas non mutatur; sed si credimus, nobis praestamus. Nam ille non aliud exhibere poterit singulis, quam promisit, quia Veritas non mentitur, nec enim evacuat promissum suum, etsi non omnes crediderint, sicut ad Romanos dicit: Nunquid illorum incredulitas fidem Dei evacuavit? Nam ille fidelis 68.0675C| manet. Haec commone, testificans coram Domino. Sub testificatione Dei constringe. Noli verbis contendere: ad nihil enim utile est, nisi ad subversionem audientium. Sine testimoniis Scripturarum: hujusmodi enim contentio non aedificat, sed destruit audientes. Sollicite autem cura teipsum probabilem exhibere Deo. Ante omnia hoc labora, ut talem te apud Deum exhibeas, quo merito possit tibi populus obedire. Operarium inconfusibilem. In bono opere noli confundi. Recte tractantem verbum veritatis. Qui dictum exemplo confirmat: quia sicut ornamentum vitae doctrina est, ita ornamentum doctrinae conversatio bona: quia non bene docentur verbis, si destruantur exemplis. Profana autem et vaniloquia devita: multum enim proficiunt ad impietatem. Irreligiosas fabulas haereticorum 68.0675D| resurrectionem negantium, per quod utique et judicii timore sublato, ad omnem impietatem et ad cuncta crimina pervenitur. Et sermo eorum ut cancer serpit. Cancer dicitur esse vulnus quod in mamillis nascitur feminarum, et nisi eis subito fuerit subventum, cum ad cor serpendo pervenerit, nullum ultra remedium est. Ita et haereticorum sunt vitanda colloquia, ne per aures irremediabiliter vulnerent mentem. Ex quibus est Hymenaeus et Philetus, qui a veritate exciderunt. Nomina designantur, ut noverit quos caveret. Dicentes resurrectionem jam factam: et subvertunt quorumdam fidem. Resurrectionem ponentes in filiis, sive in anima, cum a vitiis resurgit. Sed et ad decipiendos quos perdunt, illud testimonium 68.0676A| Ezechielis sumunt de ossibus: quos dicit omnino vitandos. Sed firmum Dei fundamentum stetit. In quorum corde fides erat Christi fundata, non sunt moti neque seducti. Habens signaculum hoc. Quod tempore Moysi factum est de his qui a Datan et Abiron subverti minime potuerunt. Cognovit Dominus qui sunt ejus. Hi minime cum peccatoribus perierunt, qui illis minime consenserunt. Cognovit Dominus qui sunt ejus: quia in praescientia sua non fallitur; qui nos elegit ante constitutionem mundi, nec permittit illis erroribus implicari: quia qui non usque in finem perseveraverint, sine dubio ejus esse non possunt. Et discedat ab iniquitate omnis qui nominat nomen Domini. Ne cum iniquis pereat. In magna autem domo. Ne dicerent aliqui: Quare ergo haeretici 68.0676B| vel mali Christiani in Ecclesiam ingrediuntur? ponit comparationem magnae domus, qualis modo Ecclesia ante resurrectionem. Magnam domum Ecclesiam dicit, in qua sunt mixti boni et mali, certi et ficti, justi et iniqui, sicut et area, in qua triticum et palea simul cum zizania teritur usque ad ventilationem. Nam sine macula et ruga Ecclesia post resurrectionem erit futura, cum zizania a tritico fuerit separata. Nam modo, quod pejus est, multi ficti Christiani intrant Ecclesiam, et populo Dei miscentur: sicut sunt Manichaei, vel reliqui. Non solum sunt vasa aurea et argentea, pretiosa, et fortia: sed et lignea, et fictilia: et quaedam quidem in honorem, quaedam autem in contumeliam. Vilia et infirma. Si quis autem emundaverit se ab istis, erit vas in honorem. Si quis se a 68.0676C| seductoribus istis haereticis emundaverit, credit resurrectionem futuram, et judicium Dei, ac per hoc omne opus bonum Dei adjutorio implere contendit, et erit vas aureum et argenteum, quod igne purgatur magis quam consumitur. Sanctificatum, et utile Domino, ad omne opus bonum paratum. Non peccando capitalia: nam sine minutis peccatis esse non possumus. Juvenilia autem desideria fuge. Juvenilia desideria et in senibus esse possunt, si haec agunt quae gravitati non conveniunt Christianae, et a juvenibus Dei juvamine vinci possunt, si caveant levitatem. Sectare vero justitiam, fidem, charitatem. Hic fidem integritatem fidei dicit. Pacem cum his qui invocant Dominum. Pacem illam quae religioni debetur, puram et simplicem. De corde puro. Beati mundo corde, quoniam 68.0676D| ipsi Deum videbunt. Stultas autem et sine disciplina quaestiones devita, sciens quia generant lites. Stultae sunt omnes quae sine disciplina Scripturarum sunt quaestiones. Servum autem Domini non oportet litigare. Servus Christi debet Christum imitari, qui non clamavit, neque contendit, nec audivit quisquam in plateis vocem ejus, etc. Secundum quod de eo propheta praedixit. Sed mansuetum esse ad omnes. Non solum ad amicos. Docibilem, patientem. Qui possit omnes docere patienter, sed et discere non erubescat. Cum modestia corripientem eos qui resistunt veritali. Non cum iracundia, vel clamore. Ne quando det illis Deus poenitentiam ad cognoscendam veritatem. Contra Novatianos, qui poenitentiam negant: simulque 68.0677A| notandum, quia poenitentia Dei est donum: per tuam mitem et blandam correptionem: hoc, ut dictum est, contra Novatianos dictum, poenitentiae negatores: quia etiam his venia promittitur, qui in tali haeresi detinentur. Et resipiscant a diaboli laqueis, a quo capti tenentur ad ipsius voluntatem. Accepta ratione.
CAP. III.
Hoc autem scito, quod in diebus novissimis. Non sit tibi mirum, quod quotidie pejora perveniunt. Instabunt tempora periculosa. Difficilia. Et erunt homines seipsos amantes. Quando nostrum commodum et gloriam quaerimus, nos ipsos, et non Deum amamus. Quanto enim quis in infimis delectatur, tanto a superioribus disjungitur. Cupidi, elati. Avari, atque jactantes. Superbi, blasphemi. Nolentes discere, et usurpantes 68.0677B| doctrinam. Parentibus non obedientes. Veris scilicet doctoribus, qui eos per Evangelium genuerunt vel docuerunt. Ingrati, scelesti, sine affectione. Hoc est, sine pietate. Sine pace criminatores. Sanctorum: quia ita se habet natura vitiata, ut quando se excusare non potest, alios sibi falsis criminibus complices quaerat. Incontinentes, immites, sine benignitate. Vitiorum, vel avaritiae. Proditores, protervi, tumidi. Invicem. Voluptatum amatores magis quam Dei. Hinc cognoscitur, quid amplius diligamus, in quo majorem sollicitudinem habere fuerimus inventi. Habentes quidem speciem pietatis. Speciem habitus, vel doctrinae. Virtutem autem ejus abnegantes. Rem ipsam operibus denegantes. Et hos devita. Ex his enim sunt qui penetrant domos. Ne corrumpant bonos 68.0677C| mores colloquia mala. Et captivas ducunt mulierculas oneratas peccatis. Illas capiunt, quae sunt oneratae peccatis, impunitatem eisdem et veniam promittentes; sive animas infirmas, quae feminis comparantur. Quae ducuntur variis desideriis. Nova semper audire cupientes. Semper discentes, et nunquam ad scientiam. Quia nihil definitum tenet qui omnia vult tenere, etiam non probata: quia quae ab uno audierit, ab alio destruuntur. Veritatis pervenientes. Tanquam si dicas, semper ambulantes, et ad viam non pervenientes. Quemadmodum autem Jamnes et Mambres restiterunt Moysi, ita et hi resistunt veritati. Sicut illi per magicae fallaciam, ita et hi per argumentorum praestigias, ac verborum argutias. Homines corrupti mente. Corrupti ab integritate doctrinae, vel a fide. 68.0677D| Reprobi circa fidem. Licet vitam probabilem homini forsitan videantur agere. Sed ultra non proficient: insipientia enim eorum manifestata erit omnibus. Non de omnibus haereticis dicit, sed de his tantum quos tunc cito destrui praevidebat. Sicut et illorum fuit. Cum confessi sunt digito Dei se esse superatos. Tu autem assecutus es meam doctrinam, institutionem, propositum, fidem, longanimitatem, dilectionem, patientiam. Plus tibi de me crede quam illis: sive idcirco tibi non timeo, quia scio te vitam meam optime cognovisse. Persecutiones, passiones, qualia mihi facta sunt Antiochiae, Iconii et Lystris: quales persecutiones sustinui, et ex omnibus me eripuit Dominus. Ex his potuisti cognoscere, me nihil propter homines facere, 68.0678A| qui tanta sum passus, non mea virtute, vel industria. Et omnes qui volunt pie vivere in Christo, persecutionem patientur. Non solum ego, sed et omnes qui non occidunt animas adulando. Unde timendum nobis est, ne non pie vivamus, qui nihil patimur propter Deum. Mali autem homines et seductores proficient in pejus, errantes, et in errorem mittentes. Hoc de adulatoribus vel de haereticis dicit, qui dum ab hominibus diliguntur atque laudantur, magis seducti seducunt. Tu vero permane in his quae didicisti et credita sunt tibi. Nolo ista terreant. Sciens a quo didiceris. A vero apostolo Christi. Et quia ab infantia sacras litteras nosti, quae te possunt instruere ad salutem, per fidem quae est in Christo Jesu. Sine fide Christi modo non possunt instruere ad salutem. Omnis enim Scriptura 68.0678B| divinitus inspirata. Quaecunque enim scripta sunt in lege, ad nostram doctrinam scripta sunt, sicut ipse alibi ait. Est utilis ad docendum, ad arguendum, ad corrigendum, ad erudiendum in justitia, ut perfectus sit homo Dei. De ipsa lege docetur ignorans, arguitur insolens, corripitur errans, eruditur ad justitiam qui modum servare non novit. Ad omne opus bonum. Non ad unum. Instructus. Propterea est data Scripturarum instructio.
CAP. IV.
Testificor coram Deo, et Christo Jesu. Contestatur illum per universa quae credit. Qui judicaturus est vivos et mortuos: et per adventum ipsius et regnum ejus. Quia et mortuos suscitabit, et vivos inveniet. Praedica verbum, insta incessanter. Ferventer. Opportune, importune. Opportunum est libenter 68.0678C| audienti, importunum invito. Argue, obsecra, increpa, in omni patientia et doctrina. Argue peccantes, obsecra ne peccent, increpa resistentes; sed haec omnia cum patientia secundum legis doctrinam. Erit enim tempus cum sanam doctrinam non sustinebunt. Verum audire nolentes, sicut populus Israel prophetas. Sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros. Tales sibi magistros inquirent, qui ea dicunt quae ipsi desiderant, ut securi delinquant. Prurientes auribus. Qui delectari desiderant, non compungi. Et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur. A veritate Scripturae, qua vitia damnamus, et rationes humanas, quae Deum non vindicare concinnant. Tu vero vigila: in omnibus labora. Quae ad utilitatem pertinent audientium. Opus fac evangelistae. Ut verbum 68.0678D| tuum opere confirmetur. Ministerium tuum imple. Episcopatus; vel unusquisque in sua professione ministerium suum impleat. Ego enim jam delibor: et tempus meae resolutionis instat. Delibor: hoc est immolor. Mortem suam quasi sacrificium Deo futuram dixit, ut eum ad martyrium provocaret. Bonum certamen certavi: cursum consummavi. Modo jam confidenter hoc dicit, in extremo vitae limite constitutus. Ita utique jam merita sua bona commemorat, ut post bona merita consequatur coronam, qui post mala merita consecutus est gratiam. Denique attende quid sequatur. Superest, inquit, mihi corona justitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex. Cui redderet coronam justus judex, si non donasset gratiam 68.0679A| misericors Pater? et quomodo esset ista corona justitiae, nisi praecessisset gratia, quae justificat impium? Quomodo ista debita redderetur, nisi prius illa gratuita donaretur? Fidem servavi: in reliquo reposita est mihi corona justitiae. Fidem quam accepi, in finem usque per gratiam ejus servavi, quam reddet mihi in illa die justus judex, qui me novit usque ad mortem pro justitia ipsius adjutorio dimicasse. Non solum autem mihi, sed et iis qui. Qui me fuerint adjutore Deo imitati. Diligunt adventum ejus. Gaudent Christum venisse, et justitiam docuisse: vel quotidie plena fide dicunt: Adveniat regnum tuum. Festina ad me venire cito: Demas enim me dereliquit, diligens hoc saeculum, et abiit Thessalonicam. Necesse est ut diligens saeculi voluptates relinqueret non amantem: 68.0679B| quia omne animal ad sibi simile conjungitur. Crescens in Galatiam, Titus in Dalmatiam: Lucas est mecum solus. Isti non saeculum diligebant: alioquin communiter, diligentes saeculum dixisse debuerat. Marcum assume, et adduc tecum: est enim mihi utilis in ministerio. In ministerium etiam sermonis et praedicationis. Tychicum autem misi Ephesum. Penulam, quam reliqui Troade apud Carpum, veniens affer tecum, et libros, maxime autem et membranas. Penula vestis erat consularis antiquorum Romanorum: quam penulam non dixit fuisse suam: potuit enim eam ad pedes Apostoli inter caetera aliquis conversus ad fidem Christi posuisse vendendam. Alexander faber 68.0680A| aerarius multa mala mihi ostendit; reddat ei Dominus secundum opera ejus. Quoniam verbis Dei restitit, habeat cum Deo rationem. Quem et tu devita: valde enim restitit verbis nostris. Si nostris restitit, quanto magis tuis? Monet cavere perversos. In prima mea defensione nemo mihi affuit, sed omnes me dereliquerunt: non illis reputetur. Quando primum Evangelium coepi defendere. Dominus autem astitit mihi, et confortavit me. Cum dicit sibi Dominum omnibus deserentibus adfuisse, gratiam commendat, et ne timeat cohortatur. Ut per me praedicatio impleatur, et audiant omnes gentes. Non quod ego mori timerem, qui Domini auxilio jugiter defendebar. Et liberatus sum de ore leonis. Eruit me Dominus de ore Festi, qui in me saeviebat; vel diaboli. Liberavit me Dominus 68.0680B| ab omni opere malo, et salvum faciet. Ab omnibus insidiis eorum. In regnum suum coeleste, cui gloria in saecula saeculorum. Amen. Quoniam hinc me liberavit, et in regnum inducet. Saluta Priscam, et Aquilam, et Onesiphori domum. Erastus remansit Corinthi. Trophimum autem reliqui infirmum Mileti. Hic ostenditur quae apostoli non propter infirmitatem carnis curabant, sed ut signa monstrarent, cum suos discipulos non sanarent. Festina ante hiemem venire. Salutant te Eubolus, et Pudens, et Linus et Claudia, et fratres omnes. Dominus Jesus Christus cum spiritu tuo. Gratia vobiscum. Amen. Qui carne mortuus est spiritaliter vivens. Scriptae ab Urbe.
EPISTOLA DIVI PAULI AD TITUM. ARGUMENTUM. 68.0679C|
Titum commonefacit, et instruit de constitutione presbyteri, et de spiritali conversatione, et haereticis vitandis qui in scripturis Judaicis credunt.
CAPUT PRIMUM.
Paulus servus Dei. Servus erat Dei, non peccati. Apostolus autem Jesu Christi. Discrevit apostolatum, quia non omnis qui servus, statim et apostolus. Ideo apostolus, quia per ipsum missus fuerat praedicare. Secundum fidem electorum et agnitionem veritatis, quae secundum pietatem est in spem vitae aeternae. Secundum eam fidem quam ipse infundit, et facit credentes, quos et in praescientia sua elegit, sicut dicit: Non vos me elegistis, sed ego elegi vos. Quam promisit. Agnoscitis veritatem, et veritas liberabit vos, quia veritas Christus est. Qui non mentitur 68.0679D| Deus. Si non mentitur, non aliud exhibet quam promisit et justis scilicet et injustis, quamvis durum hoc hominibus videatur. Vel sic: Quod promisit Abrahae et semini ejus, in Christo implebit. Ante tempora saecularia. Ante omnia tempora per Filium salutare credentes, quos elegit ante constitutionem mundi. Manifestavit autem temporibus suis verbum suum in praedicationem, quae credita est mihi. Tunc manifestavit consilium suum, quando quod praescierat se facturum, omnem scilicet mundum a justitia declinantem in fidem adduceret. Secundum praeceptum Salvatoris nostri Dei. Tito dilecto filio. Quod 68.0680C| Paulum et Barnabam segregari praecepit ut gentibus praedicarent. Secundum communem fidem: gratia et pax a Deo Patre Jesu Christo Salvatore nostro. Secundum communem fidem filio, non natura. Hujus rei gratia reliqui te Cretae, ut ea quae desunt corrigas, et constituas per civitates presbyteros. Quae desunt, recto tenore corrige; et tunc demum presbyteros poteris ordinare, cum omnes in Ecclesia fuerint recti. Sicut et ego tibi disposui. Illo ordine quo in praesenti mandavi. Si quis sine crimine est, unius uxoris vir. Notandum quia in sacerdote etiam licita prohibentur. Filios habens fideles, non in accusatione luxuriae, aut non subditos. Ne non possit audenter corripere delinquentes, sive ut experimentum doctrinae ejus de domo sua disciplina nascatur, et timeat 68.0680D| exemplum Eli. Oportet enim episcopum sine crimine esse. Ipsum dicit episcopum quem superius presbyterum nominavit. Sicut Dei dispensatorem. Si enim humanarum legum dispensatores probi quaerantur, quales esse debent qui divina jura dispensant? Non superbum, non iracundum, non vinolentum. Non sibi placentem. Non percussorem, non turpis lucri cupidum. Non debet Christi discipulus percutere pro quo Christus percussus est. Item aliter: Ne mala conversatione sua conscientiam percutiat aliorum: qui nec turpe lucrum per adulationem sectari jubetur, qui coelestia sperat. Secundum morem Scripturarum 68.0681A| primo vitia damnavit, et sic virtutes inseruit: ut est: Diverte a malo, et fac bonum. Sed hospitalem, benignum. Ut hospites cum benignitate suscipiat. Sobrium, castum. Ab omni crimine. Justum, sanctum. Justum in judicio, sanctum in opere per continentiam. Continentem. Hoc dicit, ne quia uxoris unius dixerat, locum incontinentiae dedisse putaretur. Amplectentum eum qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem. Ut diligat doctrinam, et semper inde loquatur, non fabulas vanas et otiosas sectetur. Ut potens sit exhortari. Talis eligendus est, qui et exhortari possit, et contradicentes arguere. In doctrina sana, et eos qui contradicunt redarguere. Sana doctrina illa est quae sanat audientes, ut quod dono Dei habet, non ei existat ingratus, sibi hoc ascribendo. 68.0681B| Sunt enim multi etiam inobedientes, vaniloqui et seductores. Inobedientes apostolicae doctrinae ad nullum profectum loquuntur. Maxime qui de circumcisione sunt, quos oportet redargui: qui universas domos subvertunt. Qui humanas traditiones, non Dei mandata loquuntur. Docentes quae non oportet turpis lucri gratia. Quae jam superflua sunt temporibus Christi, caeremonias scilicet Judaeorum. Dixit quidam ex illis. Quales sunt: ut etiam a suis tale habeant testimonium. Proprius ipsorum propheta. Epimenides, sive Callimachus. Cretenses. Epimenidis versus hexameter, qui in Graeco suis pedibus stat. Semper mendaces, malae bestiae. Amantes mendacium, et non quomodo solet incurri, sed semper: voratores etiam et otiosi. Ventres pigri. Idcirco ferias et otia libenter 68.0681C| admittunt. Testimonium hoc verum est. Si hoc solum verum est, alia falsa dicit. Ob quam causam increpa illos dure ut sani sint in fide. Severe. Non intendentes Judaicis fabulis et mandatis hominum. Traditionibus humanis, de quibus a Salvatore arguuntur, secundum Isaiam, Deum non corde, sed labiis honorantes. Avertentium se a veritate. Omnia munda mundis. Quia adhuc secundum legem quaedam vocabant immunda. Coinquinatis autem et infidelibus nihil est mundum: sed inquinata sunt eorum et mens, et conscientia. Coinquinati sunt et infideles, qui non credunt jugum legis Christum, donando fidem, a collo credentium abstulisse: id est omnia quae temporaliter in figura fuerant data. Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Nominem ita se dicunt nosse Christum, quibus 68.0681D| ex lege promissus est; sed factis negant adventum ejus, avertentium se, inquit, a veritate ejus, cum se sine legis auxilio putant justificari non posse. Cum sint abominati, et incredibiles, et ad omne opus bonum reprobi. In hoc se religiosiores dicunt, cum illi non faciant quae jubentur.
CAP. II.
Tu autem loquere quae decent sanam doctrinam. Hoc est, quae ad vitam pertinent Christi. Senes. Hic senes Ecclesiae seniores appellat, quos necesse est omnibus formam praebere. Ut sobrii sint, pudici, prudentes, sani in fide, in dilectione, in patientia. Vigilantes sint, ne junioribus exemplum praebeant ebrietatis. Anus similiter. Quae eligebantur ad aliarum exemplum. In habitu sancto non criminatrices. Est 68.0682A| ergo alius non sanctus. Non vino multo servientes. Sed parum bibentes. Bene docentes ut prudentiam doceant. Docere permisit, sed feminas. Adolescentulas. Sive quia continentes erant, sive ne verbum Dei, tanquam dissidium praedicans, blasphemetur. Ut viros suos ament. Non alienos. Filios diligant: prudentes, castas, domus curam habentes, benignas, subditas suis viris. Ne viros suos in aliquo contristent per negligentiam. Ut non blasphemetur verbum Dei. Ne vel ipsi blasphement, si gentes sunt; vel alii videntes eas pejores effectas. Juvenes similiter hortare, ut sobrii sint. Aufer juvenibus luxuriae causam tollendo ebrietatem. In omnibus teipsum praebe. In omnibus, vel quae decent, vel, non solum corpore, sed et mente. Exemplum bonorum operum. Ne exemplo destruas verbum, 68.0682B| vel audenter corripias alios. In doctrina integritatem, gravitatem: verbum sanum, irreprehensibile. Ut sciant quomodo doceant. Ut is qui ex adverso est revertitur, nihil habens malum dicere de nobis. Quis potest contradicere, si quid tale notaret? Servos dominis suis subditos esse, in omnibus placentes. In omnibus quae imperant juste. Non contradicentes, non fraulantes. Ne cum murmuratione faciens et homini ingratus sis, et mercedem non habens apud Deum. Sed in omnibus fidem bonam ostendentes. Sive in iis quae sibi creduntur; sive ut ostendant opere, bonum esse quod credunt. Ut doctrinam Salvatoris nostri Dei ornent in omnibus. Et eorum operibus collaudetur, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum. Apparuit autem Dei gratia Salvatoris omnibus 68.0682C| hominibus erudiens nos. Nullam excipiens conditionem vel sexum, et praeceptis, et exemplo. Ut denegantes impietatem, et saecularia desideria. Saeculare est omne des derium, et omnis ambitio temporalis. Sobrie et juste. Propter quod et Salvator ait; Attendite, ne graventur corda vestra in crapula, et ebrietate, et curis hujus vitae. Et pie vivamus in hoc saeculo. Justitiae jungamus pietatem, ne intem erata sit. Exspectantes beatam spem. Ille fiducialiter haec exspectat, qui ita vixerit, sicut dixit. Et adventum gloriae magni Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi. Ipsum dixit magnum Deum Christum, de quo ait angelus ad beatam Mariam: Hic erit magnus, et reliqua. Qui etiam cum gloria venturus est judicare vivos et mortuos. Qui dedit seipsum pro nobis, ut nos redimeret ab omni iniquitate. 68.0682D| Sicut ait Isaias: Dedit in mortem animam suam, et cum sceleratis deputatus est, et ipse peccata multorum tulit. Et mundaret sibi populum acceptabilem, sectatorem bonorum operum. Propterea se dedit, ut nos ab omni iniquitate mundaret; caveamus ergo ne beneficium ejus irritum et inane faciamus. Haec loquere et exhortare. Omnis tuus sermo in hoc exhortatio sit. Et argue cum omni imperio. Acriter arguit, qui ita non vivit ut docet. Nemo te contemnat. Talem te exhibe qui contemni non possis: auctoritatem enim doctrinae vita facit.
Admone illos principibus et potestatibus subditos esse, dicto obedire, ad omne opus bonum paratos esse. Non ad aliquod malum. Neminem blasphemare. Ne 68.0683A| illos quidem qui blasphemari merentur. Non litigiosos esse, sed modestos, omnem ostendentes mansuetudinem. Litigiosus autem est qui vicem reddendo provocat litem. Ad omnes homines. Non solum ad bonos. Eramus etenim et nos. Ne desperarent correctionem, suum proponit exemplum. Sive quia et nos tales fuimus, ait, debemus eorum insipientiam ferre patienter. Aliquando insipientes et increduli. Notandum, quales nos Christus invenerit; et non de nostris meritis praesumamus, nec de naturae bono gloriemur. Errantes, servientes desideriis et voluptatibus variis, in malitia et invidia agentes: odibiles, odientes invicem. Ecce quales eramus ante gratiam per arbitrii libertatem. Cum autem benignitas et humanitas apparuit Salvatoris nostri Dei. Humanitas, sive secundum hominem Christus; 68.0683B| sive largitas Dei. Non ex operibus justitiae. Notandum, quia nullis nostris meritis sumus salvati, sed sola misericordia Redemptoris: conticescant praecipitatores magis quam defensores arbitrii liberi. Quae fecimus nos. Quae nos Judaei fecimus; quanto magis gentiles! Sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit. Non secundum industriam vel laborem nostrum, sed secundum misericordiam illius qui nos in omni opere bono et praevenit et consummat. Per lavacrum regenerationis et renovationis Spiritus sancti, quem effudit in nobis abunde per Jesum Christum Salvatorem nostrum. Plusquam in prioribus justis. Ut justificati gratia, ipsius haeredes simus. Advertendum quod gratia illius justificamur, non nostris meritis. Secundum spem vitae aeternae. Non secundum 68.0684A| carnalem haereditatem. Fidelis sermo est: et de his volo te confirmare, ut curent bonis operibus praeesse, qui credunt Deo. Ad bona opera docenda praeesse. Haec sunt bona et utilia hominibus. Haec, non quae sequuntur. Stultas autem quaestiones et genealogias. Occupari nos non vult in superfluis quaestionibus et contentionibus quae de generationibus in lege oriuntur; sed haec loqui semper, de quibus proficiant audientes. Et contentiones, et pugnas legis devita: sunt enim inutiles et vanae. Quasi contrarietates, quas haeretici captant. Haereticum hominem post unam et secundam correptionem devita, sciens quia subversus est qui ejusmodi est. Nec circa ipsos nos vult occupari, qui correpti secundo non corriguntur: ne tempus inani contemptione perdamus. Et delinquit, cum sit 68.0684B| proprio judicio condemnatus. Quia post auditam et cognitam veritatem in sua pertinacia perseverat; funiculis enim peccatorum suorum unusquisque constringitur. Cum misero ad te Arthemam, aut Tychicum, festina ad me venire Neapolim: ibi enim statui hiemare. Zenam legis peritum, et Apollo sollicite praemitte, ut nihil illis desit. Ut nihil perdant de fructu doctrinae tardantes. Discant autem et vestris bonis operibus praeesse ad usus necessarios, ut non sint infructuosi. Id ipsi repetit, quod superius diverat. Curent bonis operibus praeesse qui credunt Deo. Salutant te qui mecum sunt omnes. Saluta eos qui nos amant in fide. Gratia Dei cum omnibus vobis. Amen. Vere, sive fideliter. Scripta de Nicopoli.
AD PHILEMONEM EPISTOLA DIVI PAULI. ARGUMENTUM. 68.0683C|
Philemoni familiares litteras facit pro Onesimo servo ejus, scribit autem ei a Roma de carcere.
Paulus vinctus Jesu Christi, et Timothaeus frater Philemoni dilecto et adjutori nostro, et Appiae sorori charissimae. In Evangelio erat adjutor. Appia vero, vel soror creditur ejus esse, vel conjux. Et Archippo commilitoni nostro, et Ecclesiae quae in domo tua est. Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. Archippus vel episcopus erat, vel diaconus: de quo ad Colossenses ait: Dicite Archippo: Vide ministerium quod accepisti, ut illud impleas. Gratias ago Deo meo, semper memoriam tui faciens, in orationibus meis. Cum gaudio orat pro eis. Audiens charitatem tuam, et fidem quam habes in Domino Jesu. 68.0683D| Quae bonis operibus innotescit. Et in omnes sanctos. Qui diligit caput, oportet eum omnia membra diligere. Ut communicatio fidei tuae evidens fiat in agnitione omnis operis boni in vobis, in Christo Jesu. Sive hoc oro, ut opera tua in Christo clarescant. Aliter: Omnes diligit sanctos in tantum, ut omnes inter nos boni in Christo evidenter agnoscant te esse fidelem. Gaudium enim magnum habui, et consolationem in charitate tua, quia viscera sanctorum requieverunt per te, frater. Quos hospitio recepisti. Propter quod multam 68.0684C| fiduciam habentes in Christo Jesu. Cum charitas tua nobis fiduciam dederit imperandi, tamen maluimus obsecrare. Imperandi tibi quod ad rem pertinet, propter charitatem. Quod ad rem pertinet charitatis Christianae. Magis obsecro, cum sis talis, ut Paulus senex: nunc autem et vinctus Jesu Christi obsecro te pro meo filio, quem genui in vinculis Onesimo. In omnibus mihi consimilis. Qui tibi aliquando inutilis fuit, nunc autem et tibi, et mihi utilis quem remisi tibi. Quando erat carnalis. Tu autem illum ut mea viscera suscipe. Id est filium. Quem ego volueram mecum detinere, ut pro te mihi ministraret in vinculis Evangelii. Ex hoc cognosce qualis sit qui mihi ita placuit, ut crederent eum posse pro te mihi ministrare. Sine consilio autem tuo nihil volui facere. Ita loquitur, ut 68.0684D| eum ad ipsum remittat, sive ut magis ejus utilitas commendetur. Uti ne velut ex necessitate bonum tuum esset, sed voluntarium: forsitan enim ideo discessit ad horam a te, ut aeternum illum reciperes, jam non ut servum. Non enim jam quasi ex necessitate serviet, sed voluntarius. Sed pro servo charissimum fratrem, maxime mihi: quanto autem magis tibi et in carne et in Domino! Cui et carnaliter, et secundum quod credidit, debet obsequium. Si ergo habes me socium, suscipe illum sicut me; si autem aliquid nocuit tibi aut 68.0685A| debet, hoc mihi imputa. Ego Paulus scripsi mea manu: ego reddam, ut non dicum tibi, quod et teipsum mihi debes. Ita frater; ego te fruar in Domino: refice viscera mea in Domino. Confidens de obedientia tua scripsi tibi, sciens quoniam et super id quod dico facies. Si me diligis, sic illum suscipe, sicut me: quia ego illum habeo sicut me. Simul autem et para mihi hospitium; 68.0686A| nam spero per orationes ves ras donari me vobis. Hic ostenditur, quia prima vi e de urbe missus est. Salutat te Epaphras concaptivus meus in Christo Jesu; Marcus, Aristarchus, Demas et Lucas, adjutores mei. Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu estro Amen. Scripta ab urbe Roma.
AD HEBRAEOS DIVI PAULI EPISTOLA. PRAEFATIO. 68.0685A|
In primordiis hujus epistolae diccendum est quae causa exstiterit cur apostolus Paulus morem suum in hac epistola non servaverit: videlicet ut vel vocabulum nominis sui, vel ordinis describeret dignitatem. 68.0685B| Haec igitur causa exstitit, quod eam nomine suo non titulavit? quia Judaeis scribebat suis fratribus, quibus odiosus erat, eo quod circumcisionem, et sabbatum, et sacrificia caetera, quae lex praecepit observanda, ipse doceret non debere carnaliter observari post dominicam passionem. Nam illi qui crediderant Judaei, contendebant utrumque tenere, baptizari scilicet secundum gratiam Evangelii et circumcidi, sabbatum quoque observare secundum legis praeceptum. Quapropter si posuisset nomen suum Apostolus in exordio hujus Epistolae, poterat evenire ut ejus aemuli nomen illius in prima fronte legentes dedignarentur eam recipere, sicque utilitas lectionis differretur. Nomen autem apostolatus idcirco non posuit, quoniam 68.0685C| ipse apostolus gentium constitutus, si nomine apostolatus sui praetitularet epistolam ad eos directam, vocans se apostolum, videretur illis fortasse, quod se vellet praeferre apostolo Petro, qui princeps illorum erat a Domino ordinatus, sicut idem egregius praedicator alio in loco dicit: Qui operatus est (inquiens) Petro in apostolatum circumcisionis, operatus est et mihi inter gentes. Fortassis etiam dicerent: Quid est quod Paulus doctor gentium praefert se apostolis nostris Petro et Jacobo? scriba iis quibus ordinatus est apostolus: nam scripta nostrorum apostolorum nos abunde possunt docere. Quo facto ostendit se non ignorare illorum superbiam pariterque suam exhibuit humilitatem. Simili modo etiam et Joannes apostolus causa humilitatis ejusque rationis nomen 68.0685D| suum in epistola sua praetermisit. Vel certe dicunt quidam, quod propterea, quia Christum erat in epistola nominaturus Apostolus, dicens: Habemus Pontificem et Apostolum confessionis nostrae Jesum Justum, noluerit nomen apostolatus sui in primordio hujus epistolae ponere. Non enim congruum duxit, ut ubi Christum dicturus erat Apostolum, inibi etiam se apostolum nominaret, maximeque in titulo; ne videretur cuilibet praeferre se Christo. Hanc autem quidam dicunt esse Barnabae, quidam Lucae, quidam Clementis, dicentes, quoniam si Pauli esset, ipse utique more solito, sicut in aliis, ita etiam in ista nomen suum praeponeret; sed si Pauli non erit, quia ejus nomine non est titulata: ergo nec Barnabae, nec 68.0686A| Lucae, neque Clementis aut alicujus erit, eo quod nullius nomine titulatur. Cui ergo horum ascribenda est? Utique egregio praedicatori; quippe quae ex lucido sensu, ex genere locutionis comprobatur illius esse, quanquam subtiliori atque apertiori stylo comprehensa 68.0686B| sit omnibus Epistolis; nam fertur Apostolus hanc Hebraeis missam, Hebraeo sermone eum conscripsisse; in qua ipse peritissimus exstitit, cum reliquas Graeco sermone scripserit. Post discessum vero apostoli Lucas evangelista Graeco sermone eam comprehendit; ex quo postmodum translata est in Latinam linguam, sicut et reliqua.
CAPUT PRIMUM.
Multifariam multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis, novissime diebu istis locutus est nobis in Filio. Omnis intentio beati Apostoli in hac Epistola est ut Judaeos cognatos suos (qui et Hebraei, ab Heber appellantur, in quo assumpti sunt) a lege Moysi transire faciat ad gratiam Evangelii, ab observatione carnali ad spiritalem; simulque eminentiam gratiae, quae per Filium data est 68.0686C| fidelibus, discernit a legalibus umbris, quae angelicis ministrationibus exhibitae fuerunt. Unde hic primum ponit prophetas diversis modis variisque locutionibus Patribus fuisse locutos, dicens: Multifariam, id est, multis locutionibus. Multisque modis, hoc est multis qualitatibus. Olim, praeterito videlicet tempore. Loquens Deus Pater per prophetas patribus nostris. Deinde, ut ostenderet quanta differentia esset gratiae inter illos et patres illorum, subjunxit: Novissime diebus istis, ultimae aetatis, locutus est nobis per Filium. Dicendo autem: Locutus est in prophetis, et in Filio, tantumdem valet, quasi diceret per prophetas et per Filium; quia praepositio pro alia praepositione saepe accipitur; sicut in multis 68.0686D| locis Epistolae invenitur his praepositionibus indifferenter uti. Consideremus ergo quomodo multis locutionibus multisque qualitatibus locutus sit Deus Pater patribus Testamenti. Multis locutionibus multisque qualitatibus locutus est eis, quia non semper uniformiter secreta sua eis revelavit. Aliquando enim aperte, et per angelum locutus est eis: ut Abraham, cui dixit: Secundum hoc tempus veniam, eritque Sarae filius. Moysi quoque praecepta legalia dando: Non occides; Non adulterabis, caeteraque hujusmodi. Loth quoque de Sodomis eum educendo, aliisque quam plurimis. Aliquando vero obscure, et per aenigmata, ut Moysi, cui dixit: Ego sum qui sum: Haec dices filiis Israel: Qui est misit me ad vos; 68.0687A| aliquando in habitu militis, ut Josue; aliquando in corde, ut David, qui dicebat: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus; caeterisque prophetis. Aliquando per somnium, sicut Daniel. Quanta vero distantia est inter gratiam Evangelii, quae per Filium data est, et legem, quae per servum administrata est: tanta differentia est inter ministros et adjutores legis: quoniam servi ad servos missi sunt; et inter promissionem et gratiam, quae per Filium data est filiis, ac postmodum per filios filiis administrata sequitur. Quem constituit haeredem universorum. Haeres dicitur ab hero, id est, domino: eo quod libera potestate in haereditate dominetur. Constituit ergo Deus Pater Filium haeredem universorum, hoc est totius mundi, seu omnium creaturarum: non tamen secundum 68.0687B| divinitatem, qua coaeternus est Patri, et coaequalis illi in omnipotentia deitatis, et qua aeternaliter ipse possidet omnia cum Patre; sed potius secundum humanitatem a verbo assumptam constitutus est ille Dominus et haeres super omnem creaturam: sicut illi Deus Pater promisit, dicens: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae. Et ipse Filius resurgens a mortuis sic loquitur, ex persona humanitatis: Data est (inquiens) mihi omnis potestas in coelo et in terra. Non ergo dividamus personas, sed distinguamus naturas. Unde animadvertendum est solerter Apostolum in Epistola nunc de substantia humanitatis loqui, nunc vero de substantia deitatis: nam quod dixit constitutum illum esse a Deo Patre haeredem 68.0687C| omnium creaturarum, ad humanitatem illius retulit: volens autem discretionem facere inter divinitatis ejus naturam, et humanitatis, et ostendere quid proprie pertineret ad unamquamque naturam, subintulit dicens: Per quem fecit et saecula. Saecula dicuntur a sequendo, eo quod sequuntur, in semet redeundo ac revertendo: Hic autem per saecula debemus intelligere omnia quae facta sunt in tempore. Ut ergo ostenderet Apostolus eumdem novissimis diebus venisse in mundum, ac temporaliter haereditatem percepisse, qui ante omnia saecula erat cum Patre, dixit: Per quem fecit Deus Pater omnia quae in tempore facta sunt: nam quod evangelista Joannes dixit: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil: hoc Apostolus significavit dicendo: Per quem 68.0687D| fecit et saecula: referens hoc ad divinitatem ejus. Deinde vero quibusdam gradibus ascensionum eleganter utens, pervenit ad id quod omnibus his majus est, et insonuit, dicens: Qui cum sit splendor gloriae, et figura substantiae ejus. Deus Pater lux est, sicut idem Apostolus ait, loquens de Filio: Qui habitat (inquit) lucem inaccessibilem, et Filius lux, et Spiritus sanctus lux. Item Pater splendor, et Filius splendor: et quomodo splendor procedat ex splendore, impossibile est definire. Idcirco autem appellatur Filius splendor Patris, quia sicut in igne tria sunt inseparabilia: ignis videlicet, calor et splendor: et tamen splendore nobis ostenditur ignis et calor: licet humana non sint comparanda divinis: 68.0688A| Ita natura Patris, et Filii, et Spiritus sancti inseparabiliter conjuncta et unita, per Verbum suum, quasi per splendorem dignata est semetipsam ostendere, et insuper mysterium sanctae Trinitatis, dicente ipso Filio: Ego et Pater unum sumus, et: Ite, baptizate omnes gentes, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Mirabili igitur modo Apostolus omnem substantiam deitatis Patris et Filii ostendit: ut duas personas aperiret in gloria et splendore. Per splendorem quippe unitatem declaravit essentiae cum Deo Patre; in nomine autem gloriae, personam Dei Patris expressit; in splendore autem, per onam Filii; et sic est Filius splendor de splendore, sicut lux de luce, Deus de Deo, lumen de lumine, principium de principio. Sequitur: Et figura substantiae ejus. Quantum 68.0688B| ad homines pertinet, aliud est figura, aliud substantia: quia dum pingitur imago et figura alicujus hominis in pariete, non est illud figura, quod est substantia. Apostolus autem figuram in hoc loco pro ipsa substantia et aequalitate essentiae posuit: et quod hic dixit figuram, alias dixit formam, inquiens: Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo; sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens; forma enim illic, et figura hic, unam declarant qualitatem essentiae: Christus ergo splendor Patris est, et figura substantiae ejus: quia per illum Pater manifestatus est, sicut ipse dixit: Pater, manifestavi nomen tuum hominibus: et aequalis est illi in substantia deitatis. Sequitur: Portansque omnia verbo virtutis suae. Dicendo portans, facilitatem 68.0688C| continendi voluit exprimere: posuitque portans, pro eo quod est gubernans et regens. Verbum igitur Dei Patris, omnia quae fecit verbo virtutis suae portat: hoc est, potentia virtutis suae, et verbo jussionis suae omnia gubernat et regit. Non enim minus est gubernare mundum, quam creasse; nam in creando ex nihilo substantiae rerum productae sunt: in gubernando vero ea quae facta sunt, ne ad nihilum redeant, continentur. Ergo dum haec omnia reguntur, et ad invicem sibi pugnantia coaptantur, magnum et admirabile virtutis Dei judicium declaratur. Post tantam divinae majestatis in Filio claritatem ad humilia incarnationis ejus descendit: pariterque discernit naturam divinitatis atque humanitatis, dicens: Purgationem peccatorum faciens. Nam 68.0688D| quod dixit: Portans omnia gubernatione sua et regimine virtutis suae, ad divinitatem retulit. Quod vero subdidit: Peccatorum purgationem faciens, ad humanitatem illius proprie pertinet: vel per redemptionem utique passionis suae et aquam baptismatis: juxta quod Joannes in Apocalypsi sua dicit: Lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Sedet ad dexteram majestatis ejus in excelsis. Considerandus est ordo verborum: primum siquidem perhibuit purgationem Dominum sua passione nobis procurasse; ac deinde dixit, illum sedere ad dexteram majestatis in excelsis: nam Christus primum nos redemit sanguine passionis suae, et sic postmodum altitudinem coelorum penetravit, ubi nunc ad dexteram Patris sedet. 68.0689A| Sedere autem illius, pro habitare, et esse ponitur in loco isto: sicut et dextera pro honore et dignitate summa. Nam non est putandum quod omnipotens Pater, qui spiritus est incircumscriptus, omnia replens, dexteram aut sinistram habeat, sicut nos habemus: aut quod ita sedeat in dextera illius Filius ejus, sicut solent filii regum sedere juxta Patrem, apposito sibi solio; sed sicut dicimus, dextera pro gloria et dignitatis honore accipitur; siquidem et Pater a dextris esse scribitur Christi, ut in psalmo habetur, Dominus a dextris tuis confregit in die irae suae reges. Ambo ergo a dextris sunt, quia nihil est in divinitate sinistrum; quia unum est jam cum Deo in gloria homo assumptus a verbo, et quadragesimo die exaltatus ad coelestia. Quid est ergo, sedet ad 68.0689B| dexteram majestatis, nisi ut dicatur, habitat in plenitudine paternae majestatis? Et cum dixit, in excelsis, ostendit illum hominem super omnem creaturam angelicam et humanam exaltatum esse; unde et sequitur. Tanto melior angelis effectus, quanto differentius prae illis nomen haereditavit. Factum hic, vel effectum pro susceptum debemus accipere; tanquam diceret: Illis differentius atque excellentius nomen filiationis haereditavit: nam quanta distantia est inter nomen filii et servi, tanto ille majoris dignitatis est prae angelis: quoniam ille creator (secundum divinitatem dico) illi creatura. Ipse quoque homo in hoc est major omnibus angelis omnique creatura: quia potestas, quae erat in omni verbo, ante omnia saecula, requievit in illo homine assumpto a verbo 68.0689C| ex tempore conceptionis. Quapropter illi sunt ministri et famuli, sicut in ejus tentatione et passione, resurrectione quoque, atque ascensione declaratum est. Ille autem filius proprius et haeres existit: quod et Apostolus nobis innuit, dum subjungit: Cui enim dixit aliquando angelorum, Filius meus es tu, ego hodie genui te? Subaudi, nulli angelorum hoc dictum est. Hoc de Verbo Dei intelligendum est, quod aeternum et consubstantiale est Patri, non de qualibet creatura; licet legamus in libro Job, angelos appellatos esse filios Dei. In Genesi quoque filios; sed quod utique quando fit, abusive fit. Quando ergo dixit ei: Filius meus es tu: tempore baptismatis, et in monte intonuit vox paterna coelitus, dicens: Hic est Filius meus dilectus. Et in hoc, quod dixit, Filius meus es 68.0689D| tu, manifestat ex ipsa sua essentia illum esse genitum. Notandumque quia non dixit: Ante omnia saecula genui te, vel in praeterito tempore; sed, hodie, inquit, genui te, quod adverbium est praesentis temporis: in Deo enim nec praeterita transeunt, nec futura succedunt; sed omnia tempora simul ei conjuncta sunt, quia omnia praesentia habet. Et est sensus: Sicut ego semper aeternus sum, neque initium, neque finem habeo: ita te semper habeo coaeternum mihi. Tale est et illud quod alibi dixit: Ante Luciferum genui te, id est ante angelicam creaturam, et ante omnia saecula. Et rursum, Ego ero ei in Patrem, et ipse erit mihi in filium. Videsne quomodo discernit geminam naturam in Christo? nam quod 68.0690A| dixit paulo superius. Hodie genui te, ad divinitatem aeternitatis; at vero quod subintulit, Ego ero illi in Patrem; ad humanitatis refert essentiam, sine aliqua dubitatione. Unde et congrue verbo futuri temporis usus est, dicens: Ero. Quoniam quando Deus Pater dixit ad David: Cum dormieris cum patribus, suscitabo semen tuum, quod egredietur de lumbis tuis; et firmabo thronum ejus super thronum tuum: ipseque erit mihi filius, et ego ero illi Pater, futurum erat adhuc, ut Verbum Dei Patris assumeret hominem in utero virginali, in unitate suae personae: sive quia Filius Dei esset in veritate, non adoptivus, sed proprius. Haec autem sententia et ad superiora potest respicere, ut ita legatur sub interrogatione: Rursum cui angelorum dixit: Ego ero illi in Patrem? Et subaudis, 68.0690B| Nulli; vel certe absolute, et affirmative, hoc modo: Rursum de illo Deus Pater: Ego ero in Patrem. Et cum iterum introduxit primogenitum in orbem terrae dixit: Et adorent cum omnes angeli Dei. Omnis unigenitus potest dici primogenitus, eo quod primus aperiat vulvam matris; non tamen omnis primogenitus unigenitus, qui habet alios fratres subsequentes. Dominus autem Jesus tam secundum divinitatem quam secundum humanitatem et unigenitus, et primogenitus dici potest. Unigenitus est secundum divinitatem, quia in natura divinitatis non habet fratres subsequentes; secundum humanitatem quoque unigenitus est beatae Mariae, quae post illum alios non genuit: sicut calumniatur Helvidius. Deinde primogenitus est secundum divinitatis essentiam, sicut per Salomonem 68.0690C| testatur, dicens: Ego sapientia ex ore Altissimi prodivi, primogenita ante omnem creaturam. Secundum humanitatem qua primogenitus est in multis fratribus adoptivus: de quibus ipse dixit Mariae: Vade ad fratres meos, et dic eis. Quod autem dicit Apostolus: Cum iterum introduxit Deus Pater Filium suum primogenitum in mundum, sic videntur haec verba sonare, quasi jam altera vice introductus esset. Sed quomodo hoc sit intelligendum. Evangelista Joannes aperte manifestat, dicens: In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit. Verbum ergo Dei Patris, per quod omnia facta sunt, unius essentiae existens cum Patre et Spiritu sancto, ubique est, et omnia implet. Quia cingendo implet omnia, implenda cingit: gubernando praesidet, praesidendo 68.0690D| gubernat. Et quia in mundo erat, ubi carnem assumpsit, et cum inaccessibile erat nostris aspectibus, quia non videbatur: ipsam assumptionem carnis appellat alterum introitum; dum enim qui invisibilis erat humanis aspectibus, assumpta carne visibilem se praebuit quasi iterum introductus est. Notandumque quia quod Apostolus introitum nominat, hoc in Evangelio ipsa Veritas exitum vocat, dicens: Exivi a Patre, et veni in mundum. Merito ergo exitum vocat incarnationis suae assumptionem manifestationemque, quia nos foris eramus, a Deo expulsi extra aulam paradisi, palatium Regis aeterni: positi in carcere hujus mundi et exsilio relegati. Verbi gratia, sicut excluduntur ab aula regia rei, ejus offensam incurrentes, 68.0691A| et destinantur in exsilium, atque in carcere clauduntur; sed sicut bonus mediator volens eis veniam impetrare, non primum eos introducit in aulam regis, sed ipse foras egreditur, ibique cum eis miscet sermocinandi negotium: sicque correctos et castigatos introducit eos in conspectu regis; similiter se Dominus Jesus exhibuit; nam egressus est ad nos a conspectu paternae majestatis, carnem assumendo, visibilemque se praebendo, et collocutus est nobiscum praecepta Regis aeterni; sicque nos suis praedicationibus et miraculis correctos et castigatos, atque sua fide confirmatos, suaque passione a peccatis emundatos, introduxit in aulam, in conspectum paternae majestatis, quando ascendens ad coelos patefecit nobis aditum regni coelestis. Dicendo autem 68.0691B| introductum eum in orbem terrae, hoc significat, cum ei committat orbem terrae, manifestat illum Dominum esse totius mundi: Tunc enim possidebit orbem, cum ab universis erit agnitus Dominus totius orbis. Hoc autem non de substantia Verbi, sed de essentia hominis accipe dictum. Quodque sequitur: Et adorent eum omnes angeli Dei, tale est ac si diceret: Omnes angeli mei, et illius: quia per illum sunt facti. Tunc ergo adoraverunt eum, quando nativitatem illius annuntiaverunt, et quando illo esuriente accesserunt et ministrabant ei: sive quando sepulcrum ejus custodierunt: quotidie quo que adorant eum, quia visioni illius obtemperant. Sed nunquid solis angelis praecepit Deus Pater adorare illum? Non, quin potius omni creaturae. Et ad 68.0691C| angelos quidem dicit: Qui facit angelos suos spiritus, et ministros suos flammam ignis. Quod dicit, et ad angelos quidem dicit Deus Pater, vel Scriptura divina: tale est ac si diceret, de angelis, ad, ponens pro de; non enim servat Apostolus ordinem sive sensum praepositionum; et est sensus: Ipse, quem praecipiuntur angeli adorare; de ipsis suis spiritibus quotiescunque vult, facit angelos; ministros etiam facit flammam ignis; quia qui in conspectu illius assistunt, in amore suo incendentes et inflammantes reddit: juxta quod alibi dicitur: In quem desiderant angeli prospicere. Nam quod dixit: Qui facit angelos suos spiritus praepostero ordine protulit; debuerat enim dicere: Qui facit suos spiritus angelos. Sciendum autem quod angelus nomen 68.0691D| est officii, non naturae; qui semper sunt quidem spiritus, sed nequaquam semper vocantur angeli, nisi quando mittuntur: angelus (ἄγγελος) etenim Graeco vocabulo Latine dicitur nuntius; si quaeris nomen naturae, spiritus est: ex eo quod mittitur, angelus: verbi gratia, sicut homo nomen est naturae; miles autem nomen est officii. Dicitur et alio modo: Et ministri omnipotentis Dei sunt sacerdotes et praelati Ecclesiae; juxta quod Malachias dixit: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt ex ore ejus; quia angelus Domini exercituum est. Sacerdotes ergo Ecclesiae angeli sunt, quando gaudia patriae coelestis suis auditoribus annuntiant, dicentes: Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum 68.0692A| coelorum. Et: Fulgebunt justi sicut sol, et erunt sicut angeli Dei in coelo. Flamma vero ignis sunt quando terrorem ignis gehennae suis auditoribus minantur, dicentes: Omnis arbor non faciens fructum bonum excidetur et in ignem mittetur. Ad filium autem. Subaudis, dicit Psalmista. Thronus tuus Deus in saeculum saeculi: virga aequitatis, virga regni tui. Intuere quomodo et cum quanta claritate discernit creaturam angelicam a Filio, qui cuncta creavit. Thronus (θρόνος) Graece, Latine dicitur sedes regia, sicut et solium. Per thronum autem uno modo possumus intelligere regnum: per sceptrum autem, quod est virga aurea, potestas intelligitur regni. Dicit ergo Psalmista, loquens ad Filium Dei: O Deus, regnum tuum, et potestas imperii tui in saeculum saeculi 68.0692B| manebit. Tale quid Gabriel dicit ad Mariam: Ipse regnabit in domo Jacob in aeternum, et regni ejus non erit finis. Istud est regnum de quo turbae acclamabant: Benedictum, quod venit, regnum Patris David, de quo ipse Dominus ad Pilatum: Regnum meum non est de hoc mundo. Aliter: Thronum sicut sedem judicantium non incongrue possumus intelligere judicium, quod procedit a sede. Istud est judicium, de quo Filius hominis dicit: Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio; et de quo Psalmista dicit: Deus, judicium tuum regi da, et justitiam tuam filio regis, id est Christo. Thronus ergo Dei in saeculum saeculi manebit, quia judicium novissimum, quod dabit electis, dicens: Venite, benedicti Patris mei. Et reprobis: 68.0692C| Ite in ignem aeternum: aeterna discretione stabit inter utrosque, testante Evangelio et dicente: Tunc ibunt hi in supplicium aeternum; justi autem in vitam aeternam. Quodque sequitur: Virga aequitatis, virga regni tui. Per virgam aequitatis, intelligitur rectitudo sententiae, et judicii illius, sive potestas regni justa: quae virga regit justos justitia, et percutit impios juste et recte, sine aliqua personarum acceptione cunctos gubernans et judicans. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem. Ista virga recta facit, et ut diligatur justitia, et odio habeatur iniquitas: nemo enim perfecte potest diligere justitiam, nisi odio habuerit iniquitatem. Iniquitas autem, quae et ἀνομία nominatur, intelligitur quidquid contra legem divinam fit: veritatis etenim amor odium est 68.0692D| falsitatis. Et quia Dominus dilexit justitiam, quia non peccavit, et odio habuit iniquitatem, quod primus meruit percipere exponit, dicens: Propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo laetitiae prae consortibus tuis. Psalmista alloquitur Filium Dei, et dicit: O Deus, unxit te Deus, Deus tuus Pater, oleo exsultationis, propterea quia odio habuisti iniquitatem, et dilexisti justitiam. Non ergo intelligendum quod Filius Dei secundum naturam divinitatis, in qua aequalis est Patri, possit Deum habere: quia ipse cum Patre verus est Deus. Secundum autem quod homo est, Deum Patrem habet: quia ab illo factus est: eoque dicit Psalmista: Unxit te Deus, Deus tuus. Unctus est, non oleo visibili, sed plenitudine Spiritus sancti, 68.0693A| qui a die baptismatis in specie columbae super eum requievit: nec ex tempore baptismatis solummodo plenitudo Spiritus sancti in eo mansit, sed potius ex tempore conceptionis: juxta quod Isaias testatur, dicens: Requiescit super eum Spiritus Domini, Spiritus sapientiae et intellectus, etc. Oleo autem exsultationis seu laetitiae dicit illum unctum, quia Christus nunquam peccavit, nunquam tristitiam habuit ex recordatione peccati. Quid est enim oleo laetitiae ungi, nisi maculam non habere peccati? Sanctorum etenim conscientia tunc magis ac magis hilarescit, atque in laetitiam prorumpit, quando nulla peccati gravioris recordatione mordetur: Spiritus siquidem sanctus, qui requievit in Christo, custodivit illum, ut sine peccato conciperetur, sine peccato nasceretur, et sine 68.0693B| peccati macula ab hoc mundo transiret: juxta quod de illo scriptum est: Peccatum non fecit: nec inventus est dolus in ore ejus. Sed quid est, quod dixit Psalmista: Unxit te Deus prae participibus? Qui sunt ergo ejus participes? In Veteri quidem Testamento fuerunt patriarchae participes Christi in hac unctione: juxta quod in psalmo legitur, dicente Domino de Abraham, Isaac et Jacob ad Abimelech et ad caeteros reges Palaestinorum: Nolite tangere christos meos. Fuerunt quoque reges sacerdotes et prophetae participes illius, quia illis specialiter unctio pertinebat, per quam donum Spiritus sancti merebantur accipere: nam legimus Saulem unctum, et Samuel, et David: Salomom quoque unctus est in Gihon. Sacerdotes ungebantur, sicut unctus est Aaron a Moyse, 68.0693C| dicente sibi Domino; Unges Aaron et filios ejus mihi in sacerdotes jure perpetuo. Prophetae nihilominus ungebantur, sicut unctus est Eliseus ab Elia, cui dixit Dominus: Unges Eliseum prophetam pro te. Isti tres ordines Dominum praefigurabant, qui est verus Rex, Sacerdos atque Propheta. In Novo autem Testamento participes illius sunt apostoli, martyres, confessores, omnesque qui gratia baptismatis abluti donum sancti Spiritus consequuntur; et a Christo, Christiani dicuntur. Christus ergo prae omnibus participibus suis unctus oleo laetitiae: quia omnes ad mensuram accipiunt Spiritum sanctum; ipse autem non accipit ad mensuram, sed per plenitudinem, secundum illud: Non enim ad mensuram dat Deus Pater spiritum Filio suo; sed in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis 68.0693D| corporaliter. Et tu in principio, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt coeli. Post humanitatem Filii Dei excellentem convertit se iterum ad aeternitatem divinitatis ejus, dicens: Tu (inquit), Domine, in principio creaturarum terram fundasti. Ubi fundavit terram? si recte perpendimus, videbimus quia nutu et dispositione divina subsistit, fundata super nihil nisi in semetipsa. Et quod dixit: Opera manuum tuarum sunt coeli, non est putandum quod Verbum Dei Patris, quod incorporeum est, manibus operetur, quia nulla lineamenta corporis in natura divinitatis sunt sicut nos habemus. Opera ergo manuum ejus, virtutem jussionis ejus debemus accipere: quomodo verbo et potentia jussionis suae 68.0694A| quaeque vult operatur: juxta quod psalmus ait: Ipse dixit, et facta sunt; mandavit, et creata sunt. Virtute igitur Verbi Dei coelum et terra subsistunt; quia virtute jussionis ejus omnia facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Sed cum Moyses in principio Geneseos coelum dixit primum factum, ac deinde terram, sic dicens: In principio fecit Deus coelum et terram: quaestio oritur, quare Psalmista ponit terram, ac deinde coelum; quasi terra ante fuerit facta quam coelum: quae ita solvitur: Quod ille proposuit coelum terrae, iste supposuit, idcirco factum est, ut ostenderetur simul duo facta esse: sed quod divina majestas simul fecit, humana vox simul proferre nequivit: quapropter necesse erat unum ante alterum dicere. Ipsi peribunt, tu autem permanebis. Positus est hic pluralis 68.0694B| numerus pro singulari, sicut multis aliis in locis divinae Scripturae: non enim de firmamento hoc intelligendum est, ubi sidera continentur: neque de coelo aethereo, per quod cursus septem planetarum aguntur; sed de isto coelo aereo a quo et aves coeli dicuntur, potius accipendum est. In die ergo judicii, peribit istud coelum aereum unde anhelitum attrahimus, et remittimus: non ut penitus desinat esse a sua natura, sed mutabitur ab hac specie in meliorem, et ab hac densitate in subtilitatem et claritatem aetheris: unde Apostolus alio in loco dixit: Praeterit figura hujus mundi. Si figura praeterit, substantia manebit: nam quantum spatium occupavit aqua tempore diluvii, ita ut altior esset quindecim cubitis super omnes montes sub omni coelo, et ut quidam dicunt, pertingens usque 68.0694C| ad circulum lunae: tantum spatium tenebit ignis in die judiicii, comitans Domini adventum: juxta quod Psalmista dicit: Ignis ante ipsum praecedet, quia consumet omnia nubila, omnemque densitatem istius aeris; eritque coelum novum, et terra nova. De hac immutatione et Dominus in Evangelio loquitur, dicens Coelum et terra transibunt: transibunt quidem ab hac figura et specie in melius per innovationem, et parmanebunt in substantia propria. Et omnes ut vestimentum veterascent. Vestimentum his debemus accipere corpus humanum, quod sumitur longaevitate temporis, et dolore infirmitatis, ac redigitur in pulverem: sicut ergo corpus humanum veterascit quidem et in pulverem redigitur, sed in die judici per resurrectionem innovabitur; ita istud coelum aereum 68.0694D| prae nimia longaevitate quodammodo jam veterascit, sed in die judicii per inflammationem ignis innovabitur. Et velut amictum mutabis eos, et mutabuntur. Amictus dicitur ab amiciendo, id est circumdando: bene ergo coelum amictui comparatur, quo circumdamur, quoniam sicut amictus humanum corpus hinc inde cingit, ita coelum ex omni parte cingit terram aequa lance libratam: unde et pelli animantis alio in loco comparatur, dicente Psalmista: Extendens coelum sicut pellem. Mutabis (inquit) coelum sicut amictum: ac si diceret, Sicut amictus facile plicabitur, si fuerit extensus, rursusque plicatus leviter extenditur; et si fuerit sordibus coinquinatus, facile potest mundari: ita coelum a te extensum atque compositum; 68.0695A| sicque facilitate incomprehensibili in die judicii mutabitur ab hac figura et specie in meliorem, et ut ostenderet jam facta Domini sub aeternitate mansura, addidit: Et mutabuntur; quasi diceret: Postquam mutati fuerint, in ea novitate permanebunt; nunquam ad hoc corruptibile rediturii. Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Ecce differentia inter creaturam temporaliter factam et Creatorem in sua aeternitate aequaliter manentem: in omnipotentem etenim Deum non cadit praeteritum vel futurum, neque aliqua mutabilitas: sed omnia sunt ei praesentia, semperque est immutabilis; unde Psalmista aeternitatem et immutabilitatem Verbi Dei subtili consideratione perpendens, substantivo verbo praesentis temporis usus est, loquens de illo: Coelum (inquit) et terra 68.0695B| mutabuntur; tu autem idem ipse es: modo qui eras ante omnia saecula. Et anni tui, id est aeternitas tua, non deficient. Ipse ergo, qui semper habet esse, dicit de semetipso ad Moysen: Ego sum qui sum. Haec dices filiis Israel: Qui est misit me ad vos. Quapropter omnis creatura rationabilis, quae per se mutabilis est, aut temporalis, summopere laborare debet quatenus ei posset conjungi et haerere qui semper idem manet. Ad quem autem angelorum dixit aliquando: Sede a dextris meis, quousque ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum? Postquam majestatem divinae aeternitatis ostendit in Filio esse, iterum convertit beatus Apostolus sermonem ad glorificationem ejus humilitatis, dicens: Ad quem angelorum dixit aliquando: Sede a dextris meis? subaudis: Nullum: 68.0695C| nulli enim archangelorum, nulli dominationum, aut virtutum, sive principatuum hanc gloriam concessit Deus Pater, ut ei diceret: Sede a dextris meis, hoc est, habita mecum, et quiesce in plenitudine meae majestatis: Victori autem Filio, et totius mundi per incarnationis suae dispensationem triumphatori, post resurrectionis gloriam quadragesimo die, dicit ei: Laborasti in passione, laborasti in redemptione generis humani, quiesce mecum in gloria, quoadusque ponam inimicos tuos ut sint scabellum pedum tuorum. Quoadusque, vel donec, non significat finem alicujus temporis isto in loco, sed pro infinito et sempiterno positum est; quasi diceret aliis verbis: Tu semper habita in plenitudine majestatis meae; quia semper subjiciam aeternitati tuae inimicos tuos Judaeos aliosque 68.0695D| incredulos. Pedes etenim Domini stabilitatem aeternitatis designant; ubi ille tanquam in vestigiis firmis virtute omnipotentiae suae consistit. Possumus et pedes non incongrue mysterium incarnationis ejus intelligere duobus modis: quotidie subjiciuntur inimici illius, dum videlicet vitiorum atque infidelitatis contrarietate derelicta, sponte se subdunt illi ad salutem, ut sub illo tueantur; vel certe dum nolunt in eum credere, coacti subjiciuntur illi, et calcantur dominio potestatis ejus. Nonne omnes sunt administratorii spiritus in ministerium missi propter eos qui haereditatem capiunt salutis? Si omnes spiritus coelestium virtutum mittuntur ad salutem credentium, quid est quod Daniel dixit: Millia millium ministrabant 68.0696A| ei, et decies centena millia assistebant? Quomodo enim omnes mittuntur, si decies centena millia ei assistunt? Intelligendum ergo quod omnipotens Deus, qui spiritus est incircumscriptus, omnia implet et ubique totus est; quapropter angelicus spiritus, qui circumscriptus est, quocunque mittatur, intra Dominum currit, dominumque semper praesentem habet: ideoque ipsi qui mittuntur, ipsi etiam et assistunt ei. Vel certe idcirco omnes mitti dicuntur, quia sicut Didymus Graecus in libro de Spiritu sancto ait, ex omnibus ordinibus coelestium dignitatum mittuntur; sicut Gabrielem, Michaelem archangelos legimus missos in volumine Danielis, Raphaelem ad Tobiam; unus etiam de seraphim legitur missus ad Isaiam, quando calculo tetigit labia ejus, et sicut frequenter 68.0696B| angeli leguntur ad sanctos missi. Generaliter autem sicut doctores dicunt, unicuique fidelium ab ortu nativitatis, vel potius a tempore baptismatis datur a Deo angelus ad sui custodiam, et qui suadeat bona agere; unde Apostolus hic dicit: Missi sunt ad ministerium salutis, propter eos qui haereditatem patriae coelestis sunt percepturi. In hoc ergo loco, sicut diximus, omnes mittuntur, quia ex omnibus ordinibus mittuntur: ejusdemque dignitatis sunt qui mittuntur, cujus et qui assistunt: vel certe, quia omnes ejusdem voluntatis sunt, et dum illi qui semper assistunt, consentiunt cum eis qui mittuntur, quodammodo in illis omnes veniunt, omnesque mittuntur. Et est sensus: Quid mirum, si unico Filio Dei ministerium suum exhibent angeli, cum etiam nostrae 68.0696C| salutis ministros eos constet effectos? quapropter nemini illorum dixit: Sede a dextris meis.
CAP. II.
Propterea abundantius observare nos oportet ea quae audivimus, ne forte pereffluamus. Propterea, quid mirum, quia Filius Dei excellentior est omnibus angelis, qui Evangelium suum dedit? Vel certe, quia angeli nobis ministrant, qui Deo semper renuntiant opera nostra, licet ipse ubique sit, abundantius atque plenius oportet nos observare ea quae audivimus a Christo in Evangelio, et ab Apostolis ejus, quam in lege solebamus, quae per servum data est. Et quare abundantius? Ne forte pereffluamus: id est, ne forte pereamus, et a salute excidamus. Vel, ne forte evanescamus, transeuntes in perditionem more fluminis currentis in mare, dum sensus nostri per 68.0696D| inania quaeque discurrunt. Jungit autem personam suam illis, more suo agens. Et quare dixerit abundantius, reddit causam, dum in sequentibus verbis explicat, dicens: Si enim qui per angelos dictus est sermo, factus est firmus, et omnis praevaricatio et inobedientia accipit justam mercedis retributionem: quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem? Sermo legis et prophetarum per angelos dictus est ad patres nostros: quia per subjectam creaturam locutus est Moysi et prophetis: juxta quod et beatus Stephanus in contentione sua manifestat de Moyse: hic est Moyses, qui fuit cum angelo, qui loquebatur ei in monte Sina. Factusque firmus, id est verus, idem sermo per angelum dictus: quoniam sicut ibi 68.0697A| praedictum est, ita omnia evenerunt sive bona, sive mala. Omnis praevaricatio sive transgressio legis, atque inobedientia, contra illum sermonem patrata, accepit justam mercedis retributionem, judicium scilicet aeternae damnationis: sic illis contigit qui murmuraverunt. Notandum autem quia cum merces in bonam partem maxime accipiatur, hic pro malo posuit Apostolus, more solito, non curans de proprietatibus verborum; sed indifferenter unum pro altero ponens: sicut hic mercedem pro malo, et alibi captivitatem in bono, ubi dixit: In captivitatem redigite omnem sensum, ad obediendum Christo. Facit ergo Apostolus comparationem a sermone legis, qui per angelum dictus est ad gratiam Evangelii per Filium datam, et dicit: Si enim sermo legis per angelos 68.0697B| dictus, est factus verus in omnibus quae promisit bonis, vel quae minatus est malis: quanto magis erit firmus sermo Evangelii, datus per Filium! Et si illi qui inobedientes exstiterunt legi, damnationem habuerunt, et judicium non potuerunt effugere: quomodo nos effugiemus vindictam Dei, si tantam neglexerimus salutem? fidem scilicet Evangelii vitamque aeternam, tam magnam, ut pote per Filium nobis annuntiatam atque promissam? Subaudi, nullo modo. His verbis manifestat Apostolus non fuisse tantam salutem in lege quanta est in Evangelio: lex enim promittebat terram, dicens: Si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis. Evangelium promittebat regnum coelorum, dicens: Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coelorum. Illa praestabat 68.0697C| vindictam de terrenis hostibus; istud praestet de spiritualibus. Illa promittebat longaevam vitam temporalem; Evangelium concedit vitam sine fine mansuram. Quae. Subaudi salus. Cum initium accepisset enarrandi per Dominum, ab eis qui audierunt in nos confirmata est. Salus ergo quae in Evangelio continetur, a Deo accepit initium enarrandi: qui ipse primum annuntiavit eam per semetipsum, dicens: Poenitentiam agite, etc., et: Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit. Deinde vero confirmata est, hoc est credita est ab eis qui audierunt eum: ab apostolis videlicet, qui cum eo fuerunt et successoribus eorum: vel, certe, confirmata, id est, consolidata est, et perfecta in nobis ab eis qui ab ipso Domino eam perceperunt: quia salus, quae per Spiritum sanctum nobis data est, permanet 68.0697D| in aeternum. Causa humilitatis suam jungit personam cum eis, dicens: In nobis confirmata est ab eis qui audierunt. Ad haec poterat aliquis dicere: Quomodo confirmata est ab eis? Cui ille: Contestante Deo signis, et portentis, et variis virtutibus, et Spiritus sancti distributionibus secundum suam voluntatem. Confirmata est, inquit, in nobis ab eis qui audierunt, contestante Deo, id est simul testimonium praebente eorum doctrinae, et praedicationi, non voce, sed virtute, et exhibitione miraculorum, et varietate linguarum: quia, ut dicebat aliquis apostolorum mortuo vel infirmo, Surge, esto vivus aut sanus: statim surgebat incolumis. Signa autem, et prodigia, et virtutes, pro uno hic accipiuntur. Quod vero subjungit, 68.0698A| sancti Spiritus distributionibus, affluentiam significat gratiarum, quam non habuerunt Patres Veteris Testamenti, quae fuit data postquam glorificatus est Jesus, teste Evangelio, quod ait: Nondum enim erat Spiritus datus: quia Jesus nondum fuerat glorificatus. Istae sunt distributiones, seu divisiones, quas Apostolus in alio loco commemorat, dicens: Alii datur per Spiritum sermo scientiae, et caetera quae in sequentibus enumerat, usque dum subjungit: Haec operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult. Unde et hic dicit: Secundum suam voluntatem: divinae enim voluntati, atque consilio cuncta contribuit, ne quis in suis meritis confideret. Ipse enim Spiritus sanctus novit quid cuique prosit, vel quid cuique sit commodum. Non enim angelis subjecit Deus 68.0698B| orbem terrae futurum, de quo loquimur. Ad ea respicit quae superius dixit Deum Patrem dixisse: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum, sed Filio suo tradidit illum: cui ipse dixit in psalmo: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam. Unde et ipse Filius congratulans sibi traditum orbem crediturum, dicit: Ego autem constitutus sum rex ab eo, id est a Deo Patre. Testatus est autem in quodam loco quis, dicens. Quorum nomina prophetarum reticet in hac epistola, quorum testimonium novit, non causa invidiae aut abscondentis affectu hoc agit, sed honorantis voto et ostendentis Hebraeos multam habere scientiam divinarum Scripturarum, quibus ista scribebat in tantum ut nec opus haberet nomen ponere dicentis. Hos ergo testimonium 68.0698C| ex Psalterio Davidico sumptum est: qualiter loquitur ad Deum Patrem: Quid est homo. Suppresse, et cum despectu pronuntiandum est istud. Quid est homo? subaudi fragilis, mortalis, caducus, et qui ex Adae in veteri peccato generali pravitate est devictus. Quod memor es ejus. Subaudit: ita et misericordiae suae dona largitur. Sequitur: Aut filius hominis. Subaudi, quid est? Hoc idem doctores referunt ad Christum, qui in Evangelio saepissime Filium hominis, id est filium Mariae se vocat: ac propterea sub interrogatione sursum erigenda est vox: et est sensus: Quid promeruit ille homo assumptus a verbo, ut Filius Dei fieret? Quodque sequitur: Quoniam visitas eum? ad genus humanum referunt: de quo paulo superius sub nomine hominis dictum est: 68.0698D| Quid est homo? Et est sensus: Quod visitas genus humanum per Filium tuum, et perpetua largiris beneficia, non est meritum illius, sed tua gratia: ideoque subsistit, quia a te visitatur. Visitatio ad medicum et ad aegrotum pertinet: nam visitationis officium dicitur quis medicus implere, quando ad infirmum ingreditur; et genus humanum, quod infirmum et languidum erat, Deus Pater tunc visitavit, quando misit Filium suum, qui Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. De qua visitatione etiam Zacharias pater beati Joannis ait: Visitavit nos oriens ex alto. Quidam doctores hoc quod dicit: Quid est homo, quod memor es ejus; aut filius hominis, quod est, quoniam visitas eum? totum referunt ad genus humanum; 68.0699A| hoc vero quod sequitur referunt concorditer ad Christum. Minuisti eum paulo minus ab angelis. Per mortem corporis et opprobria passionis, minorem fecit Deus Pater Filium suum angelis, qui secundum divinitatem aequalis ei erat in omnipotentia, quia angeli immortales et impassibiles existunt: minoratus est autem, non necessitate, sed spontanea pietate, sicut idem apostolus alias ait: Qui cum in forma Dei esset, semetipsum exinanivit, formam servi accipiens: factusque est obediens Patri usque ad mortem: mortem autem crucis. Ex ea enim parte qua mori potuit, creator angelorum minor factus est angelis. Bene autem dixit: Paulo minus: quia etsi mortale corpus assumpsit, peccati tamen maculam non habuit. Gloria et honore coronasti eum. Psalmista 68.0699B| loquitur ad Deum Patrem de humilitate et exaltatione Filii, dicens: Minuisti (inquit) Filium tuum paulo minus ab angelis, dum eum mortalem creasti: sed quia ille tibi obediens exstitit usque ad mortem, gloria et honore coronasti eum. Tale est et illud quod Apostolus dicit in alio loco. Propter quod et Deus exaltavit illum, et dedit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium et infernorum. Gloria ergo coronavit eum Deus Pater in resurrectione, honore autem in ascensione, quando quadragesimo die resurrectionis suae exaltavit illum super omnem creaturam. Aliter: Gloria coronatus est in multitudine credentium; videlicet, cum post resurrectionis triumphum haereditatem totius mundi, 68.0699C| in hoc quod homo est, accepit; honore autem, in confessione aeternae majestatis, hoc est in eo quod in plenitudine paternae gloriae habitat. Et constituisti eum super opera manuum tuarum. Per hoc quod homo factus est, constitutus est a Deo Patre super opera visionis: super coelestia videlicet, et terrestria, et inferna; qui secundum divinitatis potentiam sicut cum Deo Patre omnia creaverat, ita cum illo omnia possidebat. Dicendo enim: Constituisti eum super opera manuum tuarum, omnis creatura monstratur esse subjecta illi: quia sicut verbo omnia creata sunt, ita ille homo assumptus a verbo cum verbo possidet omnia. Omnia subjecisti sub pedibus ejus. Id est aeternitati illius et potestati, ut omnis creatura illum adoret. Et hoc est quod ipse post resurrectionis gloriam 68.0699D| apparens dixit eis: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra. In eo enim quod omnia ei subjecit, nihil dimisit non subjectum ei. In eo, id est in hoc dono, vel facto, quod ei omnia subjecit, nec coelestia videtur excepisse, nec terrestria: ut diceret, post angelicam creaturam; sed ita conclusit, dicens: Omnia subjecit ei. Nunc autem necdum videmus omnia subjecta esse ei. Quid enim quod beatus Apostolus loquitur? Nam cum dixisset, omnia subjecta Christo, statim subintulit, dicens: Nunc autem nondum videmus omnia subjecta ei. Si omnia sunt subjecta ei, quomodo non subjecta? Intelligendum est ergo hoc modo, ut superius, ubi dixit: Nihil dimisit non subjectum ei, intelligamus universalem subjectionem, et 68.0700A| voluntariam, scilicet per fidem, et necessariam, qua cogitur omnis creatura subjecta esse suo Creatori. Hic vero, ubi dixit: Necdum videmus omnia subjecta ei: tantummodo de voluntaria subjectione accipere debemus, quae per fidem constat; qua in eum credere nolunt. Quia enim tunc temporis, quando Apostolus ista loquebatur, evangelica praedicatio necdum per totum mundum divulgata erat; necdumque omnes praedestinati ad vitam credebant, recte dicit nunc: Necdum sunt ei omnia subjecta: et non solum tunc, sed etiam adhuc omnes praedestinati non credunt. Eum autem, qui modicum quam angeli minoratus est, videmus Jesum, propter passionem mortis, gloria et honore coronatum. Hic aperte manifestat, quia gloria et honor Christi crux ejus fuit, pro qua modicum minoratus 68.0700B| est ab angelis, moriendo pro nostra salute: unde et Apostolus alibi cum dixisset: Factus est obediens Patri usque ad mortem, mortem autem crucis, statim subsecutus est dicens: Propter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen: sic etiam ipse Dominus provocabat eam dicens: Ut glorificetur Filius hominis. Si ille qui Dominus est, ea quae pro servis passus est gloriam vocat, multo magis tu, homo, quae pro Deo pateris, tibi ad gloriam pertinere sempiternam dubitare non debes. Eum, inquam, id est Jesum, videmus coronatum, non oculis corporeis, sed oculis mentis, dum sedet in plenitudine paternae majestatis. Ut gratia Dei pro omnibus gustaret mortem. Gratia Dei Patris appellatur Filius, eo quod nobis a Deo 68.0700C| Patre gratis sit datus, et quod gratis pro nobis mortem sustinuit; non enim debebatur nobis nostro merito, ut Filius Dei pro nobis gustaret mortem, sed ineffabili gratia hoc fecit. Quod autem dicit, pro omnibus illum gustasse mortem, quidam doctores ita absolute intelligunt, ut dicatur, pro omnibus pro quibus gustavit, id est pro electis, ad vitam aeternam praedestinatis. At vero quidam ita generaliter accipiunt, ut dicatur, pro omnibus mortuus est; licet omnes non salventur. Et quid si omnes non credunt? ille tamen quod suum erat, fecit. Unde beatus Prosper hanc ponit similitudinem: Est quilibet medicorum peritissimus, qui veniens in civitatem populosam, ubi multi infirmi habentur, temperat potionem contra omnia genera infirmitatum, et convocat 68.0700D| omnes, dicens: Venite, omnes populi, qui variis infirmitatibus laboratis, et bibite ex hac potione, quam causa salutis vestrae praeparavi: spondeo vobis cum obtestatione quod si quis biberit ex ea medelam statim consequi merebitur. Qui credunt verbis illius, accedunt, bibunt et sanantur; qui vero renuunt bibere, non sanantur, sed in sua infirmitate contabescunt: Quantum ergo ad medici devotionem pertinet, pro omnium illorum salute potionem temperavit, licet non prosit, nisi his qui ex ea biberunt: ita et Christus, quantum in se fuit, pro omnibus mortuus est, quanquam non prosit ejus passio, nisi solummodo iis qui in eum credere volunt. Simulque notandum quia non dixit Apostolus: Subjacuit morti, sed proprie: 68.0701A| Gustavit mortem, per quod velocitatem resurrectionis voluit ostendere: brevi etenim tempore morte teneri potuit, et ea devicta confestim victor resurrexit. Decebat enim eum propter quem omnia et per quem omnia, qui multos filios in gloriam adduxerat, auctorem salutis eorum consummare per passionem. Dicebat (inquit) eum auctorem scilicet et salutis eorum per passionem consummare, id est perficere omnium salutem per passionem Christi, qui est auctor omnium salutis credentium, et qui ante passionem suam multos filios adoptivos adduxerat in gloriam fidei, spei et charitatis; qui certam spem habebant gaudia patriae coelestis, et haereditatem aeterni regis se posse percipere: vel certe per passionem decebat eum perficere omnia quae de illo praedicata 68.0701B| erant. Unde ipse dixit pendens in cruce: Consummatum est. Propter quem omnia, id est per mortem ejus restaurata sunt omnia coelestia et terrestria: homo scilicet redemptus et numerus angelorum redintegratus. Per quem omnia: subaudi, facta sunt: juxta quod Joannes dicit: Omnia per ipsum facta sunt. Vides quomodo est in medio nostrum, nobisque conjunctus: ipse filius, et nos filii: ille proprius, nos adoptivi: sed ille salvat, et nos salvamur. Vides quomodo nos conjungit et discernit; nam cum dicit: Multos filios adduxerat in gloriam, hic conjunxit. Cum vero addit: Auctorem salutis eorum, hic discernit. Qui enim sanctificat, et qui sanctificantur, ex uno omnes. Quis est qui sanctificat? Christus per fidem passionis suae, et per donum baptismatis. Qui 68.0701C| sunt qui sanctificantur? Omnes qui credunt, qui sanctificantur fide passionis Christi et gratia baptismi. Sed qui sanctificat Christus, et nos qui sanctificamur, ex uno Deo Patre sumus, quia ab illo omnia originem acceperunt: unus est enim Deus, a quo omnia. Sed aliter ille, aliter nos. Ille quasi proprius Filius potest sanctificare; nos vero quasi adoptivi ab illo sanctificamur: attamen unum habemus Patrem in coelis. Ille proprium, nos adoptivum. Propter quam causam. Subaudi, quia et ipse, et nos ex uno Deo Patre sumus, licet discrete. Non confunditur fratres vocare eos. Qui sunt filii adoptivi. Dicens: Nuntiabo nomen tuum fratribus meis. Non erubescit fratres eos vocare, ostendens non esse eamdem fraternitatem nostrae humanitatis: sed in misericordia ejus multa, 68.0701D| et humilitate maxima, qui nos fratres elegit. Hoc quoque prophetico affirmat testimonio, ne quasi novum putaretur, et non multum ante praedictum: ait enim: Nuntiabo nomen tuum fratribus meis: id est, sacram passionem et gloriosam resurrectionem promittit se gloriam divinitatis paternae, et nomen etiam ejus, quo pater dicebatur, vulgaturum. Nuntiabo, dicit: id est, narrari faciam a praedicatoribus meis, ut mihi credatis; nam resurgens a mortuis dicit mulieribus: Ite et nuntiate fratribus meis. Et ad Mariam: Vade ad fratres meos. Fratres autem dicuntur, et qui diligunt, et qui diliguntur. Adjecit vero: In medio Ecclesiae laudabo te. In medio Ecclesiae, hoc est in coetu fidelium. Laudavit Dominum Patrem 68.0702A| Filius quando apostolis reversis de praedicatione dixit: Confiteor tibi, Pater Domine coeli et terrae, id est, laudo te, et glorifico: quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis. Ipse quoque in medio Ecclesiae laudat Deum Patrem, dum fideles quique ejus passione redempti, ejusque baptismate abluti, indefessas laudes Deo Patri referunt corde et opere. His autem tribus modis laudandus est Deus. Et iterum: Ego ero fidens in eum. Hoc est, in Deum Patrem. Vox est Filii Dei de Deo Patre humanitatis loquentis: nam homo susceptus a verbo totam confidentiam suam in Deum Patrem positam habebat: unde dicebat: Pater, glorifica nomen tuum. Et pro fidelibus suis supplicans, aiebat: Pater, volo ut ubi ego sum, et isti sint mecum. Quos etiam 68.0702B| exhortans ut confidentiam haberent, praecepit: Confidite, ego vici mundum. Et iterum: Ecce ego et pueri mei, quos mihi dedit Deus. Haec duo testimonia sumpta sunt ex oraculo Isaiae prophetae loquentis in persona Filii Dei. Ii autem sunt sancti videlicet apostoli, quibus Dominus ait: Pueri, nunquid pulmentarium habetis? Qui bene pueri vocantur, propter innocentiam et humilitatem, de quibus ipsa Veritas dicit: Sinite parvulos venire ad me, talium est regnum coelorum. Quia ergo pueri communicaverunt carni et sanguini, et ipse similiter participavit eisdem. Hoc de apostolis omnibusque fidelibus dictum est, quod per hoc fratres fuerunt Domini, quia verum corpus et sanguinem habuit, sicut illi habuerunt. In quo loco confunditur manifeste cum suis Marcion, 68.0702C| qui ausus est dicere Dominum nostrum verum corpus non habuisse, cum Apostolus dicat, quia assumendo carnem particeps exstitit illorum: sicut enim illi pueri et nos carne et sanguine constamus, ita et Christus participavit carni et sanguini homo factus: et sicut communicavit Christus nostrae substantiae per assumptionem hominis, sic et nos participes ejus sumus per assumptionem corporis et sanguinis ejus. Quare autem communicaverit Christus carni et sanguini, in sequentibus manifestat, cum subdit: Ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium, id est diabolum; et liberaret eos qui timore mortis per totam vitam obnoxii erant servituti. Admirabile hic demonstrat Apostolus, ostendens diabolum per hoc devictum a Christo, per quod potestatem in mundo 68.0702D| tenebat: arma, quae fuerunt illi quondam fortia adversum mundum: hoc est mors, per eam Christus illum percussit: sicut David, abstracto gladio Goliae, in eo caput illius amputavit, in quo quondam victor ille solebat fieri. Quia ergo diabolus per mortem hominis in mundo principatum praesumpserat, per mortem Christi temporalem vincebatur. Quapropter participavit Christus carni et sangnini, ut mori potuisset ad tempus; sicque dum mortuus est, qui peccatum non fecerat, destruxit diabolum et mortem; quia semper mortuus est peccato, dum non peccavit, destructo autem diaboli imperio, liberavit electos suos, qui timore mortis per totam vitam suam, qua vivobant in hoc mundo, obnoxii, id est 68.0703A| debiti et obstricti erant servituti mortis et diaboli. In hoc enim timebant mortem, quia servi erant mortis, dum omnes morti subjacebant. Nusquam enim angelos apprehendit, sed semen Abrahae apprehendit. Quod superius dixerat, pueros communicasse carni et sanguini, et quod Christus participaverit ei, exsequitur amplius hunc sensum, volens ostendere unde participaret eis, et dicit: Nusquam, id est nullo loco, neque in coelo, neque in terra angelicam creaturam assumpsit; sed corpus humanum de semine Abrahae assumpsit. Quibus verbis favet illis blandiendo: quos enim illorum assumpsit? Quia ergo homo retinendus erat morte Filii Dei, idcirco angelicam naturam non assumpsit, quae mortem non potest pati; sed humanam, in qua mori potuisset, nec est angelis tanta collata dignitas, ut in una persona eorum naturae Filius Dei 68.0703B| conjungeretur; quam dignitatem et honorem humanae naturae divina gratia contribuit, ut Deus et homo una esset persona. Et quare dixit: Apprehendit, quod pertinet ad fugientem? Quia nos quasi recedentes a se, et longe fugientes insecutus apprehendit. Unde debuit per omnia assimilari fratribus. Pro hac (inquit) ratione qua non assumpsit angelicam naturam, sed humanam de semine Abrahae, debuit per omnia fratribus assimilari. Quid est, Per omnia? id est, educatus crevit, esuriit, passus est, ac mortuus: per omnia ista similis est fratribus, quia conditione subjecti sunt. Sed fortasse quaerit aliquis: Quare homo sit reparatus potius quam angelus lapsus. Cui respondendum est, hominem non tantum deliquisse, quam diabolum: ille enim, diabolo suadente, peccavit; 68.0703C| diabolus vero, nullo suadente, sed superbiendo, corruit. Homo quoque, quia corpus habebat, manducare indigebat; diabolus vero, quia spiritus est, totus inexcusabilis est. Fuit et tertia causa: videlicet, homo necdum venerat ad locum, ubi aeternaliter cum Deo regnaturus erat, sed in paradiso terreno morabatur, de quo transferendus erat in coelum, completo numero electorum; diabolus autem in coelo jam erat collocatus. Ut misericors fieret, et fidelis pontifex ad Deum, et ut propitiaret delicta populi. Misericors dicitur a misero corde, videlicet qui misericordiam sustinet, et cognoscit per experimentum misereri. Itaque non fuit alia causa, illum per omnia fratribus assimilari, nisi ut misericordiam nobis praestaret 68.0703D| nos redimendo, et fieret fidelis, verusque, et potens pontifex, Deum Patrem interpellando pro nobis, nostrisque propitiaret peccatis. Haec autem hujus miserandae dispensationis causa fuit: vidit quippe humanum genus morti intentum, peccatorum vinculis ligatum, et misertus est ejus, sicut fidelis pontifex, reconcilians nos Deo Patri, et reconciliando purgans. Ministerium etenim sacerdotis atque pontificis est, fidelem esse, ut possit eos quorum sacerdos est liberare a peccatis. Pontifex dicitur, eo quod pontem, id est viam praebeat suis sequentibus suo bono exemplo. Ita et Dominus pontem fecit nobis, id est vitae viam ostendit, dum diceret: Discite a me quia mitis sum et humilis corde. Pontem etiam nobis 68.0704A| fecit, quoniam aperuit nobis januam patriae coelestis, ubi modo consistit interpellans pro nobis Deum Patrem. In eo enim in quo passus est ipse, et tentatus, potens est et eis qui tentantur auxiliari. In eo, inquit, id est homine. Quo ipse tentatus est. Sed non superatus et passus a ministris illius: potens est vinctos liberare, tentatosque adjuvare ne vincantur, quia tentationes non solum sicut Deus cognovit, sed etiam sicut homo experimento probavit. Ac propterea non solum per hoc quod Deus est, potest nobis misereri, sed insuper per hoc quod homo est, quoniam ejusdem potestatis est homo assumptus a verbo, cujus erat et idem verbo.
CAP. III.
Unde, fratres sancti, vocationis coelestis participes, considerate Apostolum et Pontificem confesionis 68.0704B| nostrae Jesum, qui fidelis est ei qui fecit illum, sicut et Moyses in omni domo illius. Fratres eos vocat tam carne quam spiritu, qui ex eodem genere erant, eamdemque fidem habebant: sanctos, qui sanctificati fuerant fide passionis Christi et aqua baptismatis, quia participes erant coelestis vocationis, hoc est patriae coelestis, ad quam omnes vocavit, dicens: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Considerate, inquit, Apostolum et Pontificem fidei nostrae Jesum. Apostolus Graece, Latine dicitur missus; et Dominus Jesus apostolus fuit, quia gratis a Deo Patre missus est, sicut ipse testatur, dicens: Non sum missus nisi ad oves perditas domus Israel. Et: Sicut misit me Pater, et ego mitto vos. Unde egregius praedicator alio loco dicit: Misit 68.0704C| Deus Filium suum factum ex muliere. Pontifex autem confessionis nostrae est, quia confessionem fidei nostrae praetendit ante Deum Patrem, Qui fidelis est eidem Deo Patri, qui fecit illum; juxta quod alibi dicitur: Qui factus est ei ex semine David secundum carnem. Non tantum autem de humanitatis essentia dictum, in qua ipse fidelis fuit, Deo Patri obediens usque ad mortem. Nonne fidelis erat Deo Patri, quando omnia quae agebat, non suae gloriae reputabat, sed Patris? dicens: Pater in me manens, ipse facit opera. Sicut et Moyses, inquit, fidelis erat, vel fuit, in omni domo ejus. Domum Dei hic, populum Dei debemus intelligere plebem scilicet Israeliticam, cui Moyses praepositus est a Deo, de qua domo dicit Isaias: Vinea Sabaoth, domus est Israel. Et iterum hortando: 68.0704D| Domus Jacob, venite ambulemus in lumine Domini. In qua domo Moyses fidelis fuit, id est devotus et bonae voluntatis, deferens ea quae Dei erant, sibique non usurpans gloriam Dei. Amplioris enim gloriae iste prae Moyse dignus habitus est: quanto ampliorem honorem habet Dominus, qui fabricavit illam. Hoc in loco autem erit hypallage in sensu, aut satis necessaria subauditio, supponetur hoc modo: Tanto majoris gloriae Christus prae Moyse dignus inventus est; quanto majorem habet honorem; subaudi, Dominus domus, qui fabricavit eamdem domum. Sive: Tanto majoris gloriae Christus prae Moyse dignus inventus est, quanto majorem honorem habet fabricator a domo, quam ipse fabricavit. Redditque causam quare 68.0705A| majoris gloriae sit Dominus, quam domus ab eo fabricata. Omnis namque domus fabricatur ab aliquo: qui autem omnia creavit, Deus est. Hic factorem a factura discernit, utriusque domus auctorem Deum esse intelligi volens, et populi videlicet. Et Moyses quidem fidelis erat. Hoc est, devotus et bonae voluntatis. In tota domo ejus, tanquam famulus, in testimonium eorum. Subaudi verborum. Quae dicenda erant. Christus autem tanquam filius, in domo sua. Habitat, ordinans et disponens illam. Quanta differentia est inter famulum, quem paterfamilias praeponit domni suae, et filium quem relinquit haeredem, tanta differentia et distantia inter Moysen et Christum. Moyses autem fidelis et devotus famulus fuit in domo Dei omnipotentis, 68.0705B| hoc est in plebe Israelitica, in testimonium eorum verborum quae per illum dicenda erant ad populum, quoniam testis erat verborum Dei ad populum, iterumque populi ad Deum. Christus vero libere ordinat domum suam, tanquam filius haereditatem paternam, de qua modo subjungit Apostolus, dicens: Quae domus sumus nos, si fiduciam et gloriam spei usque ad finem firmam retineamus. Hortatur iterum Apostolus Hebraeos fortiter stare in fide et perseverare in bono opere, jungens se more solito illis. Domus, inquit, Dei sumus, si fiduciam, id est fidem rectam, et gloriam spei nostrae firmam retinuerimus usque ad finem mortis nostrae, vel usque ad diem judicii. Gloria spei nostrae est, qua gloriamur nos in spe jam esse filios Dei, et quomodo tenemus in spe, 68.0705C| credimus nos possessuros esse in re. Bona enim quae nobis promissa sunt, in hac poenali vita habere nequaquam possumus, quamobrem habentes fidem rectam, spem certam spectemus patienter praemia nobis a Domino promissa. Sequitur: Quapropter sicut dicit Spiritus sanctus. Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vostra: et caetera, usque: Si introibunt in requiem meam. De spe paulo superius locutus fuerat beatus Apostolus, quod oporteat sperare ea quae futura sunt, et deinde testimonium propheticum sub comparatione, quomodo illi perierunt qui desperaverunt de potentia omnipotentis Dei, et quid promeruerunt pauci qui sub spe certa promissis Dei crediderunt: quia ergo obscure locutus est Apostolus, 68.0705D| necesse est replicari historiam Veteris Testamenti, ut manifestior fiat oratio. Eductus populus Israeliticus de Aegyptiaca servitute in signis et mirabilibus Domini, cum multam viam desertam perambulassent, pasti a Domino manna, aqua de petra potati, ejusque protectione tutati, consilium inierunt omnes mittere de singulis tribubus principes exploratores, qui deberent speculari atque considerare terram sibi a Domino concessam. Qui per gentes lustraverunt terram, reversique sunt post spatium quadraginta dierum ad multitudinem, renuntiantes terram fertilissimam, magnorumque fructuum procreatricem, sed habere urbes inexpugnabiles, virosque fortissimos esse in ea, utpote de stirpe Enac, id est gigantum. Israelitae vero ingrati et insensati, quos oportebat tantorum Dei beneficiorum reminisci, 68.0706A| quomodo eos clausos in medio tanta exercitus multitudine Aegyptiorum eripuerit, de periculis etiam fluviorum, fontes de petra sine defectu donaverit; manna tribuerit, aliaque innumerabilia beneficia eis contulerit, necdum crediderunt, desperantes de ejus potentia, nec horum aliquid remorati sunt; sed timore desperabili perterriti murmurando dixerunt: Utinam non introducat nos Dominus in terram illam! revertamur in Aegyptum. Deus igitur iratus, quod sic cito obliti fuerunt operum ac mirabilium ejus, juravit quod non esset intratura generatio illa in requiem et patriam olim patribus promissam, sicque illa sexcenta millia quae egressa sunt de Aegypto perierunt, praeter tantummodo Caleph, videlicet filium Jephonae, et Josue filium Nun, qui seditionem 68.0706B| populi compescere nisi sunt, creduli promissioni Domini. Notandum autem, tres requies ab Apostolo in hac epistola commemorari, unam sabbati, quo requievit Deus ab operibus suis, secundam Palaestinam, in quam ingressi Israelitae, requieturi erant a miseria et laboribus multis; tertiam quoque, quae vera est requies, regnum videlicet coelorum, ad quam quos pervenire contigerit, planissime requiescent a laboribus et aerumnis hujus saeculi, de qua hic Apostolus prophetando spiritaliter loquitur, dicens: Quapropter, subaudi, quia domus Dei sumus, si fidem rectam et gloriam spei firmam retinuerimus, nolite obdurare corda vestra, ne similia patiamini qualia progenitores vestri passi sunt, privati requie promissa. 68.0706C| Hortatur Apostolus Hebraeos his verbis, ut non essent infideles et increduli, et perderent requiem aeternam sibi a Domino promissam, sicut perdiderunt patres eorum requiem temporalem. Nolite, inquit, obdurare corda vestra, sicut obduraverunt patres vestri. In exacerbatione. Id est, amaricatione, quando me ad amaritudinem provocaverunt. Secundum diem tentationis eorum in deserto, ubi tentaverunt me patres vestri. Multis modis, dicentes: Nunquid poterit Deus parare mensam in deserto? Et: Nunquid poterit nos introducere in terram patribus promissam? Quod autem dicit: Hodie, non loquitur Psalmista ad illos qui mortui sunt in deserto murmurando contra Deum, et increduli existendo, sed potius 68.0706D| ad illos qui dominicae praedicationis tempore fuerunt, apostolorumque, et usque ad finem saeculi futuri sunt. Hodie, inquit, id est in die Novi Testamenti, vel omni tempore, quandiu dicitur hodie, nolite obdurare corda vestra; hodie namque pro sempiterno ponitur, donec mundus et vita praesens manet. Sequitur: Probaverunt et viderunt opera mea. Quadraginta annis. Quod dicit: Probaverunt opera et mirabilia mea, non est ita intelligendum, ut dicatur: probaverunt, id est elegerunt causa gratiarum actionum, sed potius probatio haec ad curiositatem est referenda et tentationem. Probaverunt, inquit, opera mea: hoc est, curiositatis causa exquisierunt tentantes, utrumnam omnipotens essem. Sed quid factum est? Viderunt illa per quadraginta annos, et permanserunt ingrati. Potest quod dicit: Quadraginta annis et ad sequentia conjungi. Quadragenarius 68.0707A| autem numerus mysticus in divina Scriptura habetur. Quadraginta diebus Dominus in deserto jejunavit, ut triumpharet de illo per quem illi quadraginta annis murmuraverunt in deserto contra Deum: consummatique tot. A gloria victoriae in passione et resurrectione quadraginta diebus fuit cum discipulis, antequam coelorum altitudinem penetraret. Primis ergo quadraginta diebus tentationem hujus peregrinationis ostendit, posterioribus quadraginta diebus consolationem, qua consolandi sunt in patria: corpus enim ejus, id est Ecclesia, necesse est ut tentationes patiatur in praesenti saeculo, ut postmodum pervenire possit ad gaudia patriae coelestis: tamen et in praesenti non deest ille consolator, qui dixit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem 68.0707B| saeculi. Sequitur: Propter quod. Subaudi, quia tentaverunt me, causaque curiositatis quadraginta annis opera mea probaverunt. Offensus fui generationi huic. Plus est dici offensum, sive infensum, quam iratum: quoniam qui irascitur, facile potest ab ira revocari: qui vero infensus, sive offensus, aut vix, aut nullo modo potest placari. Ita omnipotens Deus offensus, id est valde et implacabiliter iratus fuit illis sexcentis millibus, qui perierunt in deserto. Et dixi. Ad Moysen, et Aaron, vel etiam ad Josue. Semper hi errant corde. Multis modis castigavit eos omnipotens Deus; sed illi semper corde erraverunt, a via veritatis et rectitudinis deviantes; quicunque enim voluntati Dei non obsecundat, errat a rectitudine justitiae. Ipsi vero non cognoverunt vias meas. 68.0707C| Non cognoverunt dicit, hoc est non approbaverunt me, nec elegerunt actiones meas et praecepta mea. Vel, Non cognoverunt, quia noluerunt adhuc cognoscere, ut et tenerent et observarent illa. Quibus juravi in ira mea, si introibunt in requiem meam. Si aliquando ponitur pro affirmatione, aliquando pro dubitatione, aliquando pro abnegatione, ut in praesenti loco pro non, et in psalmo dicente propheta: Si reddidi retribuentibus mihi mala; id est, non reddidi. Ordo verborum est: Non introibunt in requiem meam, sicut juravi in ira mea. Ira enim Dei vindicta illius est: loqui enim Dei magnum est: jurare vero nimis metuendum, cum enim omnis sermo illius pro juramento accipi debeat, quoniam verus est, dicitur aliquando 68.0707D| jurare ad exaggerandam vim rei, et ut terrorem incutiat auditoribus. Sic dicitur et irasci more humano, cum semper ipse idem maneat, quatenus dum audimus illum iratum, metuamus peccare. Quod autem dixit: Non intrabunt in requiem meam, hic sicut supra dictum est, geminam regulam debemus intelligere, unam scilicet terrenae promissionis promissam Abrahae, quam illi perdiderunt propter infidelitatem suam, alteram vero vitam aeternam, de qua Apostolus spiritaliter loquitur, in quam non intrabunt Judaei in infidelitate manentes. Videte, fratres, ne forte sit in aliquo vestrum cor malum incredulitatis discedendi a Deo vivo. Hortatur iterum eos Apostolus blandiendo, vocans eos fratres, et dans consilium, quomodo intrare possint in requiem. Fratres 68.0708A| mei carne, fratres etiam fide, videte, id est cavete, summaque diligentia attendite, ne forte sit in aliquo vestrum voluntas non bona, et cor malum incredulitatis discedendi a Deo vivo, sicut fuit in illis, qui erraverunt in deserto adorando idola, et pereatis sicut illi perierunt. Sed exhortamini vosmetipsos per singulos dies, donec hodie cognominatur ut non obduretur quis ex vobis fallacia peccati. Quia illis Judaeis scribebat, qui jam crediderant, et inter quos tales erant, qui alios in fide, spe, bonisque operibus exhortari poterant, ideo taliter loquitur: Exhortamini, inquiens, vos invicem, et corrigite vosmetipsos per singulos dies, donec hodie cognominatur, id est omni tempore praesentis vitae, in quo est spatium poenitendi: si quisquam peccaverit, non desperet 68.0708B| de venia quandiu vivit; nec obduretur aliquis vestrum fallacia peccati, id est desperatione, decipiente peccato infidelitatis, quasi per poenitentiam non possit promereri indulgentiam. Ille enim qui salutem perfecte non credit, solet plerumque in desperationem ruere; redditque causam, quare nemo debeat desperare de venia dicens: Participes enim Christi effecti sumus. Quid est participes Christi effecti sumus? Christo participamur et jungimur, utpote unum et in illo existentes: siquidem hoc participamur illi, quia ipse caput nostrum, et nos membra illius, cohaeredes et concorporales illi secundum spiritalem hominem, qui creatus est in ipso. In eo etiam participamur, quia corpus et sanguinem ejus sumimus ad redemptionem nostram, 68.0708C| quapropter non est desperandum. Si tamen initium substantiae ejus usque ad finem firmum retineamus, dum dicitur: hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Contra Deum per infidelitatem. Quemadmodum in illa exacerbatione. Subaudi, obduraverunt patres vestri corda sua. Initium substantiae dicit fidem Christi, per quam subsistimus et renati sumus, quia ipse est fundamentum omnium virtutum. Et bene substantiam eam vocat, quia sicut corpus anima subsistit et vivificatur, ita anima fide subsistit in Deo, et vivit hac fide, sine qua nihil est, unde dicitur per prophetam: Justus autem meus ex fide vivit. Et idem egregius praedicator: Sine fide impossibile est placere Deo. Substantia autem Christi 68.0708D| appellatur fides, vel quia ab illo datur, vel certe, quia ipse per eam habitat in cordibus fidelium, juxta quod idem apostolus alias dicit, optando in interiore homine habitare Christum per fidem in cordibus vestris. Tunc ergo veraciter Christi participes sumus, si fidem ejus usque ad finem mortis nostrae, vel usque ad diem judicii firmam retinuerimus, omni videlicet tempore, quandiu dicitur per prophetam: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Quidam enim audientes exacerbaverunt; sed non omnes qui profecti sunt ab Aegypto per Moysen. Illius historiae tacite mentionem facit, quando reversis exploratoribus dixerunt murmurando: Utinam non introducat nos Dominus in terram illam. Josue autem et Caleph glorificaverunt Deum, dicentes ad omnem 68.0709A| multitudinem: Potens est Dominus in fide. Ideoque nihil eis profuit quod audierunt, quoniam in eam intrare non meruerunt.
CAP. IV. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Post haec verba exhortationis subjungens Apostolus, et dicens: Ingrediemur enim in requiem ejus, qui credidimus, quemadmodum dixit: Sicut juravi in ira mea si introibunt in requiem meam. Isto in loco ad completionem sensus necesse est adjicere aliquid. Ingrediamur, inquit, in requiem patriae coelestis a Deo nobis promissam, ne forte dicatur nobis, si fuerimus increduli, quemadmodum illis qui non introierunt: Si introibunt, id est, non introibunt in requiem meam. Quibus verbis hortatur omnes intrare in requiem 68.0709B| Domini, ne forte ob infidelitatem nobis dicatur, quod illis dictum est; nam sicut certum est, quod increduli non introibunt, sic certum fixumque habetur quod credentes introibunt. Et quidem operibus ab institutione mundi perfectis. Id est, ornatu mundi perfecto. Dixit enim in quodam loco de die septima sic: Et requievit Deus die septima ab omnibus operibus suis. In Genesi dixit Deus per Moysen istud. His verbis vult Apostolus ostendere aliam esse requiem ad quam voca i sumus quam fuerat illa in Palaestina, ad quam Judaei vocati sunt. Non dicit nos intraturos in illam quae fuit in Palaestina, sed ostendit illos non intrasse propter duritiam cordis sui, nec in Palaestinam, nec in requiem coelestem, dicit ergo de prima requie sic: Requievit Dominus die septima ab omnibus 68.0709C| operibus suis. Requievit quidem a conditione novarum creaturarum, sed non requievit a gubernatione eorum quae fecerat, et ut quotidie ex ipsis etiam nunc producat, unde Veritas in Evangelio Judaeis dicit: Pater meus usque modo operatur, et ego operor, non enim plus fuit Deum mundum ex nihilo creare, quam factum gubernare. Praesmissa ergo prima requie septimae diei, in qua requievit Deus, subjunxit secundam, quae promissa est populo Dei dicens: De illa quidem quodam loco ita dixit Deus per Moysen. Et in isto. Subauditur loco. Rursum dicit: Si introibunt in requiem meam. Si vero conjunctio, sicut jam supra dictum est, pro affirmatione pro dubitatione vel pro abnegatione accipi potest, superius namque 68.0709D| pro negatione duobus in locis posita est, ubi ait jurasse Deum propter incredulitatem illorum. Si introibunt in requiem meam, hoc est, non introibunt, hic vero pro affirmatione potest accipi, sub alio sensu, sicut Joann. Chrysostom, aliique doctores exponunt, quasi diceret: Si introibunt in requiem meam, subintelligitur, bene habebunt, et hoc de requie, quae fuit in Palaestina accipe: Unde protinus addit: Quoniam ergo superest quosdam introire in eam, et ii quibus prioribus annuntiatum est, non introierunt, propter incredulitatem. Quia pauci intraverunt in eam requiem, quae fuit in Palaestina, id est, duo tantum, Caleph et Josue, ex omnibus illis qui de Aegypto exierunt, ideo dicit: Quoniam superest, vel restat quosdam introire in requiem terrae repromissionis, 68.0710A| et hi, id est sexcenta millia, quibus prioribus annuntiatum est, non intraverunt in eam, sed cadavera eorum prostrata sunt in deserto. Iterum terminat diem quemdam hodie in David dicendo: post tantum temporis, sicut supra dictum est: hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra. Ordo verborum est, post tantum temporis, quod illi murmuraverunt, et mortui sunt in deserto, terminat, hoc est, statuit et definit Spiritus sanctus iterum quemdam diem, tempus videlicet Novi Testamenti dicendo per David, Hodie, etc. Ubi Apostolus ex persona prophetae loquitur: Hodie si vocem ejus audieritis: quasi diceret aliis verbis: O Judaei, concives mei, nolite putare quod istud quod David dixit: Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vestra, ad illud 68.0710B| pertineat, quod illi murmuraverunt in deserto, vel quod causa salutis illorum dixerit, qui jam mortui erant, quoniam ad aliud tempus pertinet, videlicet ad tempus novi Testamenti, a die enim murmurationis eorum in deserto multum tempus est usque ad David et usque ad nos, quibus David ista loquebatur, simulque considerandum diem pro tempore dominici adventus, novique Testamenti accipiendum. Et quod dixit: In David, tale est, quasi per David, mutans praepositionem more solito. Potest et ita intelligi, quod dixit: Terminat quamdam diem, hoc est, terminum et finem ponit Spiritus sanctus praeteriti temporis, quod fuit a die murmurationis eorum, et dat initium alteri tempori, dicendo per David, Hodie, sequitur: Nam si eis Jesus. Filius Nave, ductor populi 68.0710C| Israelitici. Praestitisset requiem. Subaudi veram. Nunquam de alia loqueretur. David. Post hac die. Id est deinceps, postquam illam adepti sunt. Hic ostendit tertiam quamdam requiem, de qua David dixit, Hodie, etc., non illam significans ad quam Jesus filius Nave populum introduxit, sed aliam quamdam multo excellentiorem, ad quam non typicus Jesus, sed verus introducit quotidie eos qui sunt ejus: si enim Jesus filius Nave veram praestitisset requiem populo cujus ductor exstitit, nequaquam de alia requie loqueretur David postea. Certum est ergo quasi futurum est quosdam accipere requiem, quae per illam significata est, quae fuit in Palaestina. Itaque. Subaudi, quia Jesus filius Nave non praestitit veram requiem 68.0710D| populo, cui praeerat. Relinquitur. Id est reservatur in futurum. Sabbatismus populo Dei. Credendi veraciter reservatur in futurum, vita scilicet aeterna, quae praecellit sabbatum legis, quoniam in illo requiescebant tantum corpora, in ista autem animae populi Dei. Unde et sequitur: Qui enim ingressus est in requiem ejus. Dei omnipotentis, qui est vito aeterna. Etiam ipse requievit ab operibus suis. Terrenis, omnibusque laboribus. Sicut et a suis Deus. Requievit die septima. Requies Dei perfectio operum illius intelligenda est, videlicet dum sexta die finita pri mordiali rerum creatione, in septimo cessavit a creatione novarum naturarum, per illam vero requiem Dei, quae non est aeterna, studiose provocat nos, ut ad requiem aeternae beatitudinis illam, quam sabbatismum appellat, totis nisibus anhelemus. Quisquis 68.0711A| ergo istud Dei sabbatum intraverit, requiescit perpetuo ab omni labore et opere, sicut Deus requiescit a creatione novarum rerum. Festinemus ergo ingredi in illam requiem: ut ne in ipsum quis incidat incredulitatis exemplum. Magna quidem res et salutaris est fides, quoniam sine hac non est salvari possibile alicui, sicut scriptum est: Sine fide impossibile placere Deo. Sed ad salutem non sufficit sola fides, necessarium est enim operari per dilectionem fidei et conversari digne Deo, quia fides sine operibus mortua est. Considerans proinde Apostolus fidelitatem perpetuae vitae, hortatur dicens: Festinemus fide recta, operatione sancta introire in illam requiem patriae coelestis nobis promissam, ne aliquis vestrum 68.0711B| incida in idipsum exemplum incredulitatis et desperationis, in quod illi ceciderunt. Festinemus, inquit, quoniam non sufficit sola fides, sed debet addi et vita fidei condigna, sufficienter enim exemplo parentum nostrorum docemur, ne in idipsum incidentes, in quod illi cecide unt, talia patiamur, qualia et illi passi sunt. Vivus est enim sermo Dei et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti. Apostolo dicente et hortante, festinemus ingredi in requiem patriae coelestis fide et operatione, ne aliquis nostrum incidat in idipsum infidelitatis exemplum, in quod illi ceciderunt, et non veniant nobis talia qualia illis venerunt, qui prostrati sunt in deserto poterant illi Judaei respondere: Nequaquam nobis talia evenient, quia non habemus prophetas et judices, per quorum 68.0711C| ora nobis loquatur Dominus, sicut illi habuerunt, ideoque quidquid egerimus, excusabiles erimus. Ad haec Apostolus volens ostendere eumdem nos habere judicem quem illi habuerunt, qui illos propter incredulitatem damnavit, dixit: Non est ita, vivus est enim sermo Dei et efficax. Sermo Dei Patris et verbum Filius est, qui potentialiter interfecit illa sexcenta millia in deserto ob suam infidelitatem, et quia ei noluerunt credere. Hic est sermo qui nunquam moritur, sed semper idem manet, juxta quod Psalmista dicit: Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Hic est sermo, qui de seipso dicit: Si quis sermonem meum servaverit, mortem non gustabit in aeternum. Si enim illi sermonem Dei servassent recte credendo, et bene vivendo, viverent temporali, et aeterna vita, terramque repromissionis intrarent. Similiter et nos, si servaverimus sermonem ejus, vivemus, 68.0711D| requiemque coelestem intrabimus. Iste sermo Dei Patris, qui semper vivit cum Deo Patre, et per quem omnia Pater judicat, efficax est, hoc est, ad operandum facilis, quia sine difficultate operatur; Ipse enim dixit, et facta sunt, et omnia quaecunque voluit fecit. Penetrabilior quoque est omni gladio ancipiti, hoc est, ex utraque parte acuto, quia gladius materialis utraque parte acutus, membra potest dividere a corpore, et penetrare secreta carnis, adeo ut animam a corpore faciat exire, ipsum quoque corpus in mortem redigat, sed tamen ipsam animam non potest dividere minutatim, neque secreta ejus penetrare; unde Dominus dicit: Nolite timere eos qui occidunt corpus, quia animam non possunt occidere. 68.0712A| Sequitur. Et pertingens. Idem sermo Dei. Usque ad divisionem animae ac spiritus, compagum quoque, ac medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis. Anima vivimus, spiritu rationabiliter intelligimus, vita nobis carnalis cum bestiis communis est, ratio spiritalis cum angelis, et sunt quaedam peccata quae pertinent specialius ad corpus, ut est odium, ita, dolus, invidia, caeteraque hujusmodi, quae sine acta corporis non constant, et quia corpus anima vivificatur, non incongrue per animam possumus intelligere peccata corporalia, per spiritum vero peccata spiritalia, quae in secreto mentis versantur. Iterum per compages debemus intelligere cogitationes, quae sibi invicem compaginantur, dum una alteram 68.0712B| subsequitur, per medullas vero, subtiles intentiones. Et hoc est quod subjungit. Discretor cogitationum et intentionum cordis. Sermo ergo Dei Patris in tantum est efficax et penetrabilior omni gladio ancipiti, ut discernat inter opera carnis et opera spiritus, inter carnalia peccata et spiritalia, et inter cogitationes bonas malasve, et intentiones bonas et malas; potest enim cogitatio utcunque bona esse, et intentio mala: verbi gratia, ut sub comparatione loquamur: Est quaedam vidua cujus possessio haereditaria a fortiore invaditur; accedens autem ad judicem legisque doctorem, deprecatur quatenus suscipiat ejus causam, sitque ei in auxilium, qualiter obtinere possit haereditatem sibi abstractam, promittens ei aut centum solidos, aut etiam non modicam partem ejusdem haereditatis, 68.0712C| qui ingrediens ecclesiam Dei prosternit se in faciem orans et dicens: Deus aeterne, quia omnia juste judicas, et, qui dixisti: Judicate populo, defendite viduam, praebe mihi auxilium hodie, quatenus causam hujus viduae obtinere possim. Haec dicens, cogitatio quidem et verba bona sunt, sed intentio nequam, quoniam nisi illi vidua aliquid promisisset, quod ille speraret se accepturum, nequaquam causam illius suscepisset. Hanc subtilitatem cogitationum, et intentionum cordis discernit et dijudicat sermo Dei, considerans quo animo vel quo desiderio quisque serviat in corde, tantum penetrabilis est ejus intuitus, ut omnia nostra quae agimus, vel cogitamus, certius ab illo quam a nobis ipsis cognoscantur. Illum ergo habeamus in testimonium actuum nostrorum, cogitationumque vel intentionum nostrarum, quem judicem habituri sumus, timeamus ejus praesentiam, 68.0712D| cujus scientiam nullatenus effugere valeamus, unde sequitur: Et non est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus, omnia autem nuda et aperta sunt oculis ejus. Hoc est, praesentiae illius: Quomodo ergo potest aliqua res illi incognita esse, a quo omnia facta sunt? Nec mirum si totus ubique totam suam agnoscat creaturam, hinc maxime terruit Apostolus Judaeos dicens: Omnia autem nuda et aperta sunt oculis ejus. Ad quem nobis sermo. Ad quem filium. Nisi quia ipsi reddituri sumus rationem actuum nostrorum, simulque cogitationum et intentionum. Habentes ergo pontificem magnum, qui penetravit coelos Jesum filium Dei, teneamus spei nostrae confessionem. Id est, fidem nominis ejus. Paululum in superioribus 68.0713A| de divinitate Filii Dei disserens, dixit: Omnia nuda et aperta sunt oculis ejus. Nunquid autem, quia de carne loquitur, et de pontificatu disputat illius qui semetipsum obtulit in ara crucis causa nostrae salutis? ipse enim pontifex sive sacerdos, ipse et sacrificium. Pontifex namque dicitur, eo quod pontem et viam praebeat populo, et ipse Dominus viam rectitudinis nobis exhibuit, per quam ambulare debemus, dicens: Discite a me quia mitis sum et humilis corde. Et pontem ad patriam coelestem perveniendi praestitit sanguine passionis suae cum aqua baptismatis, vel quia ipse primus coelos penetravit. Ergo Moyses ductor populi, cui promissa est requies transitoria non intravit in requiem populo sibi credito promissam, unde et magnum pontificem eum appellat, 68.0713B| qui habet aeternum sacerdotium, semper vivens, ad interpellandum pro nobis; sic enim dixit de illo angelus ad Mariam: Hic erit magnus, et Filius Altissimi vocabitur, ostendens illum esse Filium Dei: dixit Jesum Filium Dei, quod nusquam de Moyse dicere voluit, sed potius eum famulum ejus dixit. Sequitur: Non enim habemus pontificem qui non possit compati. Sive condolere. In infirmitatibus nostris. Hoc est dicere, Non ignorat quae nostra sunt, venit enim per viam humanae conditionis per omnia sine peccato, quapropter non solum quia Deus est, et omnia novit, cognoscit infirmitatem fragilitatis nostrae, et potest misereri, verum etiam per hoc quod particeps factus est fragilitatis carnis absque peccato, 68.0713C| et cognoscit, et indulgere valet. Multi pontifices ignorant eos qui in tribulatione sunt constituti, neque quae sit tribulatio in quolibet sciunt: impossibile est afflictiones afflictorum nosse ei qui experimentum afflictionis non habuit et sensibiliter omnia non sustinuit; Pontifex autem noster competenter omnia sustinuit, quae fuerunt illata humanae miseriae post peccatum primi hominis, et tunc interiora velamini ad thronum paternae majestatis ascendit, unde et sequitur: Tentatum. Subaudi, habemus pontificem. Per omnia. Tentamenta. Pro similitudine carnis peccati absque peccato. Tentatus est Christus multis modis per omnia tentamenta, sed non est superatus tentationibus, quin potius probatus victor exstitit. Tentamenta autem 68.0713D| quibus tentatus est, haec fuerunt, esuries, sitis, tentatio diaboli, persecutio Judaeorum, sputa, accusationes, calumniae, repulsio a propria gente, ad ultimum crucifixio, et mors. Tentatus est his modis siquidem in similitudine carnis absque peccato, sed cum veritate Christus veram carnem habuisset, quare dicit pro similitudine carnis illum esse tentatum? In hoc enim quia homo factus est, veram carnem habuit; in hoc vero, quia carnem peccati non habuit, sed absque peccato, similitudinem nostrae carnis habuit, quae est caro peccati: nam peccatum non habuit, nec dolus inventus est in ore ejus. Quod si peccatum habere potuisset, haberet utique jam non similitudinem carnis peccati, sed in veritate carnem peccati: caro enim nostra caro peccati est, quia cum peccato concipimur, cum peccato nascimur. Illius 68.0714A| autem caro non fuit peccati, sed munditiae, et castitatis, atque innocentiae; quapropter non est tentatus in carne peccati, ut peccatum faceret, sed in similitudine carnis peccati, ut absque peccato maneret. Adeamus ergo cum fiducia ad thronum gratiae, ut misericordiam consequamur, et gratiam inveniamus in auxilio opportuno. Quia pontificem habemus qui scit compati infirmitatibus nostris, per hoc quod omnia similia sustinuit, et potest adjuvare, per hoc quod Deus est, qui jam penetravit propria virtute coelorum altitudinem, hortatur Apostolus accedere nos ad thronum ejus cum fiducia, et dicit: Adeamus, mente et contemplatione, per fidem quoque bonis operibus exornatam, ad thronum gratiae, hoc est, ad fidem Filii Dei, qui nobis datus a Deo Patre; et qui sedet in plenitudine 68.0714B| paternae majestatis, gratis potest nobis dimittere peccata nostra: gratia namque Dei Filius illius appellatur nobis gratis donatus. Juxta quod idem apostolus in hac ipsa Epistola manifeste dicit: Ut gratia Dei pro omnibus gustaret mortem. Et quare debeamus accedere ad thronum ejus fide et devotione, subdit, inquiens: Ut misericordiam consequamur, id est remissionem peccatorum, et gratiam donorum Spiritus sancti, sive indulgentiam, inveniamus in auxilio opportuno, id est in praesenti saeculo; nunc enim opportunum est tempus auxilii et misericordiae illius, de quo Apostolus alias dicit: Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. Et de quo propheta: Tempore (inquit) accepto exaudivi te. Cum 68.0714C| enim in praesenti saeculo misericordiam suam praestitit dimittendo ei peccata, et gratia donorum spiritalium recipiet illum, utique in futuro regno secum regnare permittit, et quia pontifex noster est, sedens in throno gloriae paternae, omnia tribuit, quae nobis ad salutem venire certissimum est.
CAP.
Omnis namque pontifex ex hominibus assumptus pro hominibus constituitur in iis quae ad Deum pertinent, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. Qui possit condolere iis qui ignorant et errant: quoniam et ipse circumdatus est infirmitate, et propterea debet, quemadmodum et pro populo, ita etiam et pro semetipso offerre pro peccatis. In his verbis quaedam ponit Apostolus communia Christo et sacerdotibus legis veteris: 68.0714D| nam quod ait, Omnis pontifex ex hominibus assumptus, sicut Aaron, et Christus pro hominibus constituitur in his officiis quae ad Deum pertinent, orando pro illorum salute; hoc commune est Christo et illis sacerdotibus: pontificis enim est officium inter Deum stare et populum, Deum deprecari pro populi delictis. Hoc Christus, per hoc quod homo et Deus est, fecit, seipsum offerens pro peccatis nostris, semper vivens ad interpellandum Deum Patrem pro nobis. Semel quidem ex hominibus assumptus, semper pro omnibus interpellat. Iterum quod dicit: Ut offerat dona et sacrificia pro peccatis, ex parte commune est, et ex parte minime, atque dissimile: nam in hoc, quia Christus sacrificium obtulit pro populi delictis, quod et illi agebant, communio est; sed in hoc quod ille pro se non obtulit, sicut illi pro suis 68.0715A| delictis offerebant sacrificia, boves scilicet, arietes, hircos et caetera talia: Christus vero rationale animal pro totius mundi salute, hoc est seipsum, qui est Agnus, juxta quod Joannes dicit: Ecce Agnus Dei qui tollit peccata mundi, et reliqua quae sequuntur, jam non sunt communia; etenim quod dicit: Qui possit condolere his qui ignorant et errant, quoniam et ipse circumdatus est infirmitate carnis, in qua tentari potuit per omnia similitudine carnis peccati absque peccato. Hic jam excellentia est, pertinens ad Christum, de qua paulo superius plenius disseruimus; per hoc enim quod similia passus est, potest compati, et per hoc quod Deus est in utraque substantia, potens est misereri. Quod vero adjunxit, Et 68.0715B| propterea debet, quemadmodum et pro populo, ita etiam et pro semetipso offerre pro peccatis, hoc est ad sacerdotes legales, sive nostri temporis magis pertinet quam ad Christum, qui peccatum non fecit. Potest et illud quod dixit, Quoniam et circumdatus est infirmitate, referri ad sacerdotes legis, sive nostros; ita ut infirmitas accipiatur pro peccato, et quia ipsi circumdati sunt infirmitate carnis, hoc est peccato, indigent ut populo, ita et pro se offerre. His verbis ostendere voluit Apostolus quid sit ille pontifex, et demonstrare quae pertineant ad pontificem, et quod sit ejus ministerium, et quae sint signa pontificatus, videlicet ut offerat dona et sacrificia pro peccatis, sciens condolere his qui ignoranter errant; ac deinde disputare aggressus est, quomodo quis ad 68.0715C| sacerdotium accedere debeat, dicens: Nec quisquam sumit sibi honorem. Sacerdotii. Sed qui vocatur a Deo, tanquam Aaron. Subaudi, vocatus est signo florentis virgae, sive signo incendii illorum qui ejus pontificatui in videntes dignitatem sacerdotii affectando invadere moliebantur. His enim duobus signis ostensis, demonstratus est sacerdos a Deo electus. Confundit autem ac percutit beatus Apostolus sacerdotes cupidos honoris ac sacerdotii avidos, qui sponte se immittunt et ingerunt ad ministerium sacerdotale, non vocatione Dei vel voluntate, sed potius interventu munerum, quia non pro populi salute, sed pro ambitione saeculi hoc agunt. Sic et Christus non semetipsum clarificavit, ut pontifex fieret: sed qui locutus est ad eum, Filius meus es tu, ego hodie genui te. Glorifico, honorifico, 68.0715D| clarifico, tria quidem sunt verba unum sensum habentia, quod Graece pro Latino positum habetur δοξάζω: nam quod in Evangelio evangelista dixit Dominum dixisse: Si ego glorifico meipsum, gloria mea nihil est, hic Apostolus glorificationem neminavit. Christus ergo semetipsum non glorificavit sive clarificavit, ut a semetipso pontifex fieret, pontificatusque honorem haberet, quia non erat a semetipso, et hoc est quod ipse Dominus in Evangelio dicit, Non veni a meipso, sed ille me misit. Et iterum: Gloriam meam non quaero; et: Est Pater meus qui glorificat me. Sicut ergo a semetipso non venit quia a seipso non erat, suamque gloriam non quaerebat, ita non seipsum clarificavit, ut pontificatus honorem a seipso haberet, seo a Patre clarificatus est ad eum die baptismatis 68.0716A| dicente: Hic est Filius meus dilectus. Quae glorificatio sive clarificatio multo ante per prophetam, Spiritu sancto inspirante, praedicta est, loquente in persona Filii Dei et dicente: Dominus dixit ad me, Filius meus es tu, ego hodie genui te. Et quia omnipotenti Deo omnia futura quasi jam praeterita aut praesentia sunt, quod ei post baptismum dicturus erat, quasi jam dictum habebat: quapropter praeterito tempore usus est inquiens: Dominus dixit ad me. Nomine autem Domini Deum Patrem intelligere debemus, et ut in Christo unam personam esse credamus, adjecit: Ego hodie genui te: hoc est dicere, quod proprie Deo competit. Sequitur: Quemadmodum et in alio loco dicit, Tu es sacerdos in aeternum 68.0716B| secundum ordinem Melchisedech. Ex superiori versiculo ista pendent, ubi dicit Apostolus: Quia Christus non semetipsum clarificavit, ut pontifex fieret, sed Deus Pater, qui locutus est ei, Filius meus es tu, ipse clarificavit eum. Quemadmodum et in alio loco psalmi dicitur ad Filium: Tu es sacerdos in aeternum, etc. Considerandum autem, Christum non esse sacerdotem secundum id quod genitus est a Deo Patre ante omnia saecula, coaeternus gignenti et consubstantialis, verus Deus manens apud Patrem, sed secundum hoc quod natus est ex utero virginali, in fine temporum homo factus non propter victimam quam pro nobis obtulit, a nobis acceptam carnem videlicet et sanguinem suum. Sed quare secundum ordinem Melchisedech, et non secundum ordinem 68.0716C| Aaron dicatur existere sacerdos, diversae causae existunt, et prima quidem est quia Melchisedech secundum legalia mandata non fuit sacerdos, sed secundum cujusdam singularis sacerdotii dignitatem panem offerens Deo, non brutorum animalium sanguinem: in cujus ordine sacerdotii Christus factus est sacerdos, non temporalis, sed aeternus: nec offerens victimas legales, sed instar illius panem et vinum, carnem videlicet et sanguinem suum, unde dixit: Caro (inquiens) mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. Ista quoque duo munera, panem videlicet et vinum, commisit Ecclesiae suae in memoria sui offerenda: unde patet sacrificium pecudum periisse, quod fuit ordinis Aaron, et illud manere potius, quod fuit ordinis Melchisedech, quia Christus 68.0716D| corroboravit, et Ecclesiam tenere docuit. Secunda causa est, quia Melchisedech rex et sacerdos fuit, unctusque fuit non oleo visibili, sicut sacerdotes legis, sed oleo Spiritus sancti, et Christus hac gemina dignitate insignitus manet: nam quod regiam dignitatem possideat, ipse manifeste dicit: Ego autem constitutus sum rex ab eo, id est a Deo Patre. Et post resurrectionem suam dicit: Data est (inquit) mihi omnis potestas in coelo et in terra. Psalmista quoque dicit ad Deum Patrem: Deus, judicium tuum regi da. Quod vero sicut sacerdos existat, satis patet quoniam seipsum obtulit in ara crucis pro nobis, et nunc interpellat Deum Patrem pro nostra salute; quodque etiam unctus sit, non oleo visibili, sed plenitudine Spiritus sancti, Psalmista nobis innuit dicens 68.0717A| ad ipsum: O Deus, unxit te Deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis: hoc est, plenitudine Spiritus sancti. Tertia quoque causa est, quare secundum ordinem Melchisedech, et non secundum Aaron Christus dicatur sacerdos: videlicet quia, sicut de Melchisedech semel legitur in divina Scriptura, et de ejus sacerdotio: ita Christus semel seipsum obtulit immolandum pro nobis. Sequitur: Qui in diebus carnis suae preces supplicantionesque ad eum, qui possit illum salvum facere a morte, cum clamore valido et lacrymis offerens. Ad Deum, id est ad Deum Patrem. Dies carnis Domini nostri, dies sunt in quibus carnem sumpsit, in quibus natus est et passus, et in quibus mortale corpus inhabitavit: omnia autem quae ipse egit in carne, preces supplicationesque fuerunt pro 68.0717B| peccatis generis humani: sacra vero sanguinis ejus effusio clamor validus: in quo, Exauditus est. A Deo Patre. Pro sua reverentia. Hoc est propter voluntariam obedientiam et perfectissimam charitatem. Nonne cum lacrymis preces fundebat, dicens: Tristis est anima mea usque ad mortem; et, Pater, transfer calicem istum a me? Et quia voluntarie fuit obediens Deo Patri usque ad mortem, exaudivit illum, die tertia resuscitando: juxta quod Psalmista dicit: Non dabis sanctum tuum videre corruptionem. Dicitur autem fudisse preces supplicationesque, non timore mortis quam sponte suscipiebat, sed potius causa nostrae salutis voluntatem paternae dispensationis praeposuit voluntati carnis suae: ut veram ostenderet in seipso naturam humanitatis nostrae. 68.0717C| Notandum autem quia reverentia, secundum sententiam Cassiodori accipitur aliquando pro amore, aliquando pro timore: hic vero pro summa ponitur charitate, qua Filius Dei nos dilexit, et pro summa obedientia, qua fuit obediens Patri usque ad mortem. Et quidem cum esset Filius Dei, didicit ex his quae passus est obedientiam, et consummatus factus est omnibus obtemperantibus sibi causa salutis aeternae: appellatus a Deo pontifex juxta ordinem Melchisedech. Cum esset (inquit) filius in veritate, dedit obedientiam ex his opprobriis et tormentis quae passus est, hoc est voluntariam exhibuit Patri obedientiam ex parte humanitatis; hanc obedientiam quam hic dedisse Filium Dei dicit Apostolus, hoc est voluntarie suscepisse, alio loco ostendit, ubi ait: Cum in forma Dei esset, 68.0717D| semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, factusque obediens Patri usque ad mortem. In eo vero quod ait, Et consummatus, id est perfectus in sacerdotio omnique obedientia factus est omnibus obtemperantibus sibi causa salutis aeternae: quantum lucrum sit ostendit ejus passio ejusque obedientia, qui omnibus credentibus sufficit ad vitam aeternam. Sequitur: De quo. Non de Melchisedech, sed de Christo. Nobis grandis sermo, et ininterpretabilis ad dicendum. Non incarnationis culpa cum revelata sunt mysteria a saeculis abscondita, sed potius illorum tarditate, quia imbecilles, id est infirmi in fide, et fragiles sensu ad intelligenda profunda mysteria, qui etiam pro tempore magistri debuerant esse: unde 68.0718A| et ipse reddit causam, dicens: Quoniam imbecilles facti estis ad audiendum. Ac deinde subjungit: Etenim cum deberetis magistri esse propter tempus. Sub quo pene ab initio legem habuistis et prophetas. Rursum indigetis, ut vos doceamini. A me aliisque apostolis. Quae sint elementa exordii sermonum Dei: et facti estis quibus lacte opus sit, non solido cibo. Ad eos loquitur qui diu morantes in lege exercitatum sensum debuerant habere de adventu Christi per dicta legis et prophetarum, per gratiam quoque, quae per eum credentibus allata est. Qui certe cum debuissent magistri esse gentilium, propter tempus praeteritum, in quo omnia superius memorata habuerunt, rursum indigebant ut docerentur ab illo caeterisque apostolis, quae sint elementa exordii sermonum Dei. Elementa 68.0718B| dicuntur quasi elevamenta, eo quod ex ipsis caetera originem sumant, initia videlicet, et fundamenta creaturarum. A quibusdam etiam dicuntur elimenta peti, quasi fabricamenta, ab eo quod est elimo, elimas, quasi ex eis fabricata sint omnia. Hic autem elementa, sive elevamenta duobus modis possumus intelligere, scilicet ipsos characteres et pronuntiationes litterarum, a quibus exordium sumunt sermones, vel certe ipsa initia et fundamenta fidei, quasi diceret, Hoc indigetis, ut doceamini quae sint elementa litterarum vel initia fidei, cum debueritis profunditatem mysteriorum intelligendo scrutari, et perfecti esse in fide. Facti estis (inquit) quasi infantes quibus lacte opus sit, id est simplici doctrina, non solido cibo, id est perfecta doctrina profundisque 68.0718C| mysteriis: beatus enim Apostolus habet consuetudinem ut simplicem doctrinam lactis nomine designet, perfectam autem solidum cibum appellat, unde dicit Corinthiis minus perfectis: Lae vobis dedi, non escam, quia necdum potestis capere. Lac ergo simplicis doctrina est, incarnatio Filii Dei, passio, resurrectio illius, ascensio ad coelos. Solidus vero cibus perfecti sermonis est mysterium Trinitatis, quomodo tres sint in personis, et unum in substantia deitatis. Sed qui non potest intelligere quod Evangelista ait, Verbum caro factum est et habitavit in nobis: quomodo poterit ad altitudinem ejus pervenire ubi ait, In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum? Sequitur. Omnis enim qui lactis est particeps. Id est simplicis 68.0718D| tantum doctrinae. Expers est sermonis justitiae. Hoc est alienus est a discretione perfectae justitiae, quia nondum potest penetrare arcana mysteriorum, nec scit ut expedit discretionem facere inter bonum et malum. Redditque causam quare. Parvulus (inquit) enim est. Sensu et intellectu. Perfectorum autem. Hominum. Est solidus cibus. Id est, qui perfectos habent sensus. Illis pandunt alta et obscura mysteria de divinitate omnipotentis Dei, unde et sequitur: Eorum. Dico esse solidum. Qui pro consuetudine. Electionis. Exercitatos habent sensus. Hoc est studiis litterarum extensos. Ad discretionem boni et mali. Non ad discretionem haereticae pravitatis. Sicut parvulus inter cibum et cibum discernere nescit 68.0719A| et saepe in noxiis sumendis cibis periclitatur, si non prohibetur a seniore: ita indoctus quisque qui discretionem doctrinarum nescit, facile decipitur atque in errore periclitatur. Qua propter dicit: Quia omnis qui lactis est particeps expers est sermonis justitiae: quod enim in lacte et solido cibo, hoc in indocto et sapiente differt. Sicut lac parvulis congruit, et solidus cibus aetate perfectis, ita indoctis humilis sermo, et sapientibus arcanum mysterium nosse convenit, qui exercitatos habent sensus studio lectionis. Ex usu siquidem lectionis, frequenti meditatione divinarum Scripturarum efficiuntur sensus nostri exercitati et extensi ad majora intelligenda. Unde Psalmista beatum dicit esse virum qui in lege Domini meditabitur die ac nocte.
CAP. VI. 68.0719B|
Quapropter intermittentes inchoationis Christi sermonem ad perfectionem feramur. Quapropter quia exercitatos sensus decet nos habere in lege Domini, intermittentes sermonem inchoationis Christi, ad profunda et alta mysteria divinitatis ejus ducamur. Sermonem inchoationis Christi vocat initium fidei, instructionem videlicet de nativitate Christi humana, de passione ejus, de resurrectione, ascensione, et gratia baptismatis: sicut enim eum qui litteris imbuendus est elementa litterarum oportet primum audire, sic et Christianus primo omnium de his debet instrui, et postmodum ad mysteria divinitatis venire. Non rursum jacientes fundamentum poenitentiae ab operibus mortuis et fidei ad Deum. Fundamentum poenitentiae vocat, unde primum instrui debet qui baptizandus 68.0719C| est, si tamen ad aetatem intelligibilem pervenit: hoc est, ut credat Dominum Jesum Christum genitum ex Deo Patre ante omnia saecula, natum de Virgine in fine temporum pro salute generis humani sine semine viri, passum, mortuum, resurrexisse tertia die, ascendisse ad coelos, venturum ad judicium, ut reddat unicuique secundum opera sua, resurrectionem corporum, incommutabilitatem animarum: bonos in gloria, malos in poena manere: omnipotentem Deum Trinitatem habere in personis, unitatem in substantia: postquam omnia ista confessus fuerit se credere, debet confiteri peccata sua, sicque injungenda est ei poenitentia aut quadraginta, aut viginti, aut etiam septem dierum, sicut in passionibus sanctorum 68.0719D| legimus; ac debet deinde baptizari abrenuntians diabolo et omnibus pompis ejus, omnibusque operibus ejus. Baptizatus vero debet plenius instrui de divinitate, ut credat Patrem ingenitum, Filium genitum, Spiritum sanctum nec genitum, nec ingenitum, sed ab utroque procedentem; regulam quoque vivendi secundum doctrinam evangelicam atque apostolicam, quae debeat agere bona, et quae vitare mala. Quia ergo Judaei, quibus Apostolus ista scribebat, jam baptizati erant, jamque fundamentum superius descriptum perceperant, hortatur illos ad ista majora tendere, et opus non esse ut iterent illud fundamentum poenitentiae, quod ideo sic vocat, quia, sicut dictum est, baptizando poenitentia prius injungebatur. Unde in Actis apostolorum Paulus dicit Judaeis ad fidem 68.0720A| concurrentibus: Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum. Non debet (inquit) esse necesse ut iterum jaciamus fundamentum poenitentiae ab operibus mortuis: et fundamentum fidei per quam acceditur ad Deum, quod in vobis jactum est antequam ad baptismi gratiam venissetis. Poenitentiam ab operibus mortuis agere, est ipsa opera mala per poenitentiam delere, quae animam mortificabant; opera namque mortis sunt peccata: nam sicut anima vivificatur fide aliisque virtutibus, ita infidelitate moritur et peccatis. Sequitur: non rursum jacientes fundamentum. Baptismatum doctrinae. Fundamentum baptismatum doctrinae est institutio et doctrina baptismatis, videlicet quid contineat in se baptismus, et quid conferat ad fidem accedentibus. Sed quod dixit 68.0720B| plurali numero baptismatum fundamentum, pro varietate accipientium posuit, non quod plura baptismata debent intelligi, sed unum: quia sicut unus est Deus et una fides, ita et unum baptisma. Impositionis quoque manuum. Fundamentum non debemus rursum jacere. Impositionem manuum appellat, per quam plenissime creditur accipi donum Spiritus sancti, quod post baptismum ad confirmationem unitatis in Ecclesia a pontificibus fieri solet. His igitur in Ecclesia perceptis, fides resurrectionis et judicii futuri habenda est. Unde subjungit Apostolus dicens: Ac resurrectionis mortuorum, et judicii aeterni. Fundamentum non debetis rursus jacere, ut iterum instruamini de fide generalis resurrectionis et judicii aeterni, quod dabitur justis, pariterque injustis: quasi jam 68.0720C| non sitis de istis instructi. Notandumque ad omnia semper subaudiendum esse, non rursum. Et hoc faciemus, si quidem permiserit Deus. Hoc est, et ad majora vos ducemus, et de his omnibus quae enumeravimus plenissime docebimus vos, ut non sit iterum necesse ex toto et a capite ponere fundamentum. Ne vero ullatenus quis secundum vel tertium aestimaret post peccata fieri baptisma, mox subintulit, dicens: Impossibile est enim eos qui semel sunt illuminati. Sub luce sancti Spiritus in baptismate fidei. Gustaverunt etiam donum coeleste. Hoc est remissionem perceperunt in baptismate, sive communicaverunt corpori et sanguini Domini post baptisma. Et participes facti sunt Spiritus sancti. In distributionibus scilicet donorum. 68.0720D| Gustaverunt nihilominus bonum Dei verbum. Id est, doctrinam evangelicam intellexerunt. Virtutesque saeculi venturi. Hoc est glorificationem, resurrectionem, vitamque futuram. Et prolapsi sunt. A fide Christi, negando illum: aut etiam ad criminalia prolapsi peccata. Renovari iterum ad poenitentiam. Hoc est, novos fieri per poenitentiam: subauditur a superioribus, impossibile est: Impossibile est (inquit) iterum renovari posse eos per poenitentiam et per baptismum, qui postquam omnia superius memorata perceperunt, prolapsi sunt ad immunditiam criminalium peccatorum, aut etiam ad infidelitatem. Non dixit: Difficile est, sed, impossibile. Quod enim difficile utcunque potest agi: impossibile vero est, quod nullo modo fieri potest. Quid ergo? exclusa est poenitentia 68.0721A| post baptismum, et venia delictorum? Absit: duo siquidem sunt genera poenitentiae: unum quidem ante baptismum, quod deprecatio baptismi potest appellari: de quo superius diximus, quia injungitur illis qui instruuntur antequam ad baptismum perveniant: quam B. Apostolus hic excludit, dicens: Non posse iterum renovari per poenitentiam, quatenus poenitentia facta iterum baptizetur. Alterum autem genus poenitentiae est, per quod post baptismum delentur peccata: quod B. Apostolus non excludit. Terret ergo omnes, ut timeant post baptismi gratiam gravioribus peccatis se implicare: quia non potest fieri secunda renovatio per lavacrum baptismatis. Nam sicut Christus semel mortuus et semel resurgens jam non moritur, ita semel gratia baptismatis 68.0721B| agenda est, nec potest iterari: nisi dubium fuerit utrumnam quis captus ab hostibus sit baptizatus. Renovari autem dixit novum fieri; novum autem facere hominem, sacri baptismatis est, de quo Propheta dicit: Renovabitur sicut aquilae juventus tua. Impossibile est, inquam, iterum renovari posse aliquem per poenitentiam, quae fit per baptismum, ad hoc ut iterum baptizetur, poenitentia expleta: quia ea quae supra memorata sunt, perceperunt, virtutes saeculi venturi gustaverunt. Quod dixit: Gustaverunt virtutes saeculi venturi, tale est ac si diceret: Si cognoverunt, quod in resurrectione venturi sunt electi sicut angeli Dei in coelo, quod et justi fulgebunt sicut sol in regno Patris sui, nullo modo possunt iterum novari per poenitentiam et baptismum iteratum, si 68.0721C| peccaverint criminale peccatum, sicut in primo baptismate novi effecti sunt: erant enim qui volebant baptismum iterare, dicentes: Quidquid peccavero, non est mihi curae, quoniam praecipiam me baptizare rursus, et renovabor totus, sicut prius. Quod Apostolus ex toto denegat nullo modo posse fieri, et quia virtus baptismatis in cruce et in sepultura Christi maxime constat, proinde subjunxit: Rursum crucifigentes sibimetipsis Filium Dei, et ostentui habentes. Tamen non ideo denegatur poenitentia, quia licet non renoventur in baptismate iterum, indulgentiam tamen videbunt accipere per confessionem peccatorum, per humilitatem, per poenitentiam, per eleemosynam, si habetur facultas, et si dimiserint fratribus in se peccantibus. Hoc est, qui iterum baptizari volunt 68.0721D| et derisioni habere, hoc est enim ostentui habere: sed non potest fieri, quoniam sicut Christus semel mortuus est carne in cruce, ita et nos semel mori possumus in baptismate pro peccato. Terra enim saepe supervenientem bibens imbrem, et generans herbam opportunam illis a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo. Hoc paradigmate Judaeos arguit, qui saepe biberunt imbrem coelestis doctrinae, sed nunquam germina fidei bonorumque operum protulerunt. Ponit autem primum comparationem de bona terra, ac deinde de mala: Terra (inquit) bibens imbrem: id est, bonae voluntatis anima accipiens gratiam Spiritus sancti imbremque divinorum eloquiorum, et generans herbam opportunam, hoc est virtutes fidemque perfectam proferens: suis praedicatoribus, 68.0722A| a quibus excolitur, sive sibimet ipsi, accipit benedictionem vitae aeternae, vel abundantiam virtutum, ut ferat fructus trigesimos, sexagesimos, pariterque centesimos: nihil enim opportunius fide perfecta in Filium Dei cum vita optima. Proferens ergo Apostolus de anima florenti virtutibus hoc exemplum, Deique benedictionem dignam, mox subjunxit aliud paradigma de illa quae suam negligit salutem, dum frequenter imbrem coelestis doctrinae posset suscipere. Proferens autem spinas et tribulos, reproba est et maledictioni proxima. Per spinas et tribulos punctiones peccatorum possumus intelligere, quibus pungitur anima: de quibus Dominus Adae dixit: Terra tua spinas et tribulos germinabit tibi, id est, caro tua punctiones peccatorum, et aculeos vitiorum 68.0722B| proferet tibi. Sive spinas et tribulos, curas superfluas, sollicitudinesque istius saeculi debemus accipere: de quibus Dominus dicit in Evangelio: Curae ergo istius mundi et sollicitudinis divitiarum terra reproba est, hoc est, laude indigna, et maledictioni proxima. Notandumque, quia non dixit, Maledicta est, sed, Maledictioni proxima: quandiu enim reservatur ad poenitentiam, quasi non est maledicta; sin vero poenitentiam noluerit agere, jam maledicta erit. Unde sequitur: Cujus consummatio. Id est finis illius animae in pravo opere et perseverantia mala usque ad exitum vitae. In combustionem. Subaudi, ignis aeterni erit. Nunc quidem quandiu spatium poenitendi habet, maledictioni est proxima, sed si permanserit in iniquitate sua, combustioni 68.0722C| aeterni supplicii subjacebit: haec enim combustio non erit nisi iis qui usque in finem permanserint in peccatis suis: quia, In quacunque die conversus fuerit peccator, vita vivet et non morietur. Postquam sufficienter increpavit eos, terruit ac percussit, blandiendo alloquitur eos, ne desperatos redderet; sed tamen neque in omnibus adulatur, neque in omnibus percutit: dicit ergo: Confidimus autem de vobis, dilectissimi, meliora et viciniora saluti, tametsi ita loquamur. Quia non habuit unde ad praesens laudaret, laudat eos de spe futurorum, quam habebat de illis: quasi diceret, Non dicimus veluti putantes vos spinis plenos, sed timentes ne tales efficiamini: melius est enim vos verbis terreri, quam ut rebus doleatis: optima quaeque 68.0722D| operanda a vobis confidimus, vestraeque saluti proficua, quamvis ita loquamur. Nam quod superius diximus, scilicet de reproba terra, et combustioni proxima, non de vobis hoc diximus, quia meliora de vobis credimus; reduxit quoque eis praeterita bona illorum in memoriam, quatenus ex praeteritis posset adducere ad bona quaeque. Ideoque subjunxit: Non enim injustus est Deus, ut obliviscatur operis vestri et dilectionis, quam ostendistis in nomine ejus. Ecce quomodo recreavit animos eorum, et confortavit, praeterita bona opera ad mentem revocans. Quia in omnipotentem Dominum oblivio non cadit, ideo non obliviscitur operum et laborum fidelium suorum. Et in hoc est justus, quia remunerat electos suos pro se laborantes; si enim oblivisceretur operum illorum, 68.0723A| nec eos remuneraret, utcunque injustus putaretur: quod omnino nefas est dicere: unde Apostolus: Non (inquit) injustus est Deus, ut obliviscatur operis laborisque vestri, dilectionis quam ostendistis pro amore nominis ejus in invicem et in omnes. Qui ministrastis sanctis, et ministratis. Adhuc secundum vestrum posse. De illis sanctis dicit qui venientes ad fidem Christi, exspoliati sunt a Judaeis: quos laudat in hac Epistola, dicens, Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis; et de quibus Isaias ante praedixerat: Et qui recessit (inquiens) a malo, Judaeorum praedae patuit. Istis talibus exspoliatis, ii qui non fuerant exspoliati, prout poterant, ministrabant. Quale vero, quantumve desiderium haberet de salute eorum, sequentibus verbis ex parte exprimit, dicens: 68.0723B| Cupimus autem unumquemque vestrum eamdem ostendere sollicitudinem. Subaudi, quam tertio habuistis. Ad expletionem spei usque ad finem. Vitae vestrae: sive de die judicii. Ut non segnes efficiamini. Hoc est, desides et pigri in bono opere, et in mandatis Dei perficiendis. Desideramus (inquit) vos non tantum circa verba, sed etiam in virtutibus conversari: non quasi vestra propria culpantes, sed ut de futuris solliciti admonentes: hoc est, quales fuistis primum, tales cupimus et modo esse, et in futurum. Et non dixit, Volo: quod est auctoritatis divinae; sed quod erat paternae dilectionis: hoc est, Cupimus unumquemque eamdem erga fratres semper ostendere maximam curam, quam olim habuistis ad completionem spei humanae, aeternam resurrectionem. Expletio enim 68.0723C| spei est adeptio rerum quas nos consecuturos speramus. Verum imitatores. Cupimus vos esse. Eorum qui fide et patientia haereditabunt promissiones. Hortatur iterum eos ut fide non ficta et patientia perfecta exspectent promissiones Dei, et haereditatem quam sanctis suis promisit: quod dupliciter accipi potest, scilicet ut referatur ad patriarchas et sanctos Veteris Testamenti, qui multas promissiones acceperunt de Christo, et haereditatem terrae repromissionis, qui fidem habentes perfectam, qua crediderunt Deum implere posse quae promisit; et patientiam solidissimam, quia non in se, sed in filiis suis promissiones exspectaverunt implendas, meruerunt amici Dei esse, et in filiis suis easdem repromissiones haereditare. Potest et ad apostolos aliosque sanctos referri, qui 68.0723D| per fidem et patientiam meruerunt consequi et haereditare promissiones aeternae benedictionis a Domino sibi et omnibus promissas fidelibus. Abrahae namque promittens Deus, quoniam neminem habuit majorem, per quem juraret, juravit per semetipsum, dicens: Nisi benedicens benedicam te et multiplicans, multiplicabo te. Ut firmius corroboraret ea quae superius dixerat de sanctis, quod haereditaverunt promissiones Dei fide et patientia, idcirco utitur exemplis; sed mira sapientia ejus: aliquando enim laudibus extollendo blanditur eis, aliquando minis terret: nam in superioribus terret eos, ne infideles essent, et minus creduli promissionibus Dei, nunc autem exemplis hortatur ad poenitentiam et fidem, ut indubitanter credant, non solum Deo dicente, verum etiam jurante 68.0724A| per semetipsum. Si, promittente Deo, iniquum est non credere, quam impium est Deo jurante fidem non accommodare! Juravit autem Deus Pater Abrahae per semetipsum: quia neminem habuit majorem per quem juraret, dicens: Nisi benedicens benedicam te, etc. Repetitio verbi confirmatio est rei. Nisi in hoc loco affirmative ponitur pro certe sive pro quia: et est sensus: Certe semper benedicam te in filiis tuis, semperque multiplicabo te. Et sic longanimiter ferens, adeptus est repromissionem. Hoc est diu per patientiam credendo, sustinens consecutus est promissionem in filiis suis de terra repromissionis, quam eis promisit, dicens: Terram hanc tibi dabo, et filiis tuis. Et insuper promissionem de Christo, de quo ait: In semine tuo benedicentur omnes gentes. Sequitur: 68.0724B| Homines enim per majorem sui jurant, et omnis controversiae eorum finis ad confirmationem est juramentum. Quasi diceret, Si hominibus in futurum creditur, de quibus per Prophetam dicitur: Omnis homo mendax, quanto magis Dei juramento credi oportet, qui est veritas, et nec falli nec mentiri potest, et cui insuper sine juramento credi oportet! Homines (inquit) per majorem sui jurant, hoc est per Dominum, qui est eorum creator. Juramentum quoque est finis omnis contentionis eorum ad confirmationem: quia per juramentum credendum est, nec debet postmodum querela fieri juramento completo, sed finis contentionis debet esse juramentum sub confirmatione. In quo. Subaudi juramento: vel propterea quia confirmatio rei juramentum est. Volens Deus ostendere 68.0724C| abundantius immobilitatem consilii sui pollicitationes haeredibus. Id est patribus, sive promissionis haeredibus. Interposuit jusjurandum, ut per duas res immobiles, quibus impossibile est mentiri Deum, fortissimum solatium habeamus. Id est, firmiter illi credamus. Qui confugimus. Credendo. Ad tenendam propositam spem. Hoc est, ad accipiendam promissam remunerationem. Duas res immobiles hic debemus accipere promissionem Dei de Christo, qua dixit: In semine tuo benedicentur omnes gentes; et jusjurandum illius, quod dixit: Per memetipsum juravi tibi: promissio enim illius immobilis est, quia non potuit mutari, et juramentum illius veridicum. Quidam etiam unam rem immobilem intelligi volunt, promissionem et juramentum illius: alterum autem completionem ipsius 68.0724D| rei. Propositam vero spem dicit veritatem rerum gestarum, promissionem videlicet patriae coelestis, ad quam percipiendam confugimus per fidem: Quam spem sicut anchoram habemus animae tutam ac firmam. Sicut anchora jactata in navi non permittit eam circumferri, nec periclitari, licet venti commoveant eam, sed jactata firmiter tenet navem inter procellas et fluctus, ita fides spe futurorum bonorum roborata firmat mentem nostram inter prospera hujus saeculi et adversa, et introducit nos in speciem rerum, quam modo fide et spe tenemus. Ideoque addidit Apostolus, dicens, Et incedentem usque in interiora velaminis. In interiora velaminis vocat secreta regni coelorum, et gaudia patriae coelestis: velum enim quod erat ante sancta sanctorum significat coelum: 68.0725A| quae vero erant intra velum, secreta regni coelorum: spes autem interiora velaminis penetrat, dum mentis contemplatione futura bona conspicit, dum coelestia praemia absque ulla dubitatione credit sibi provenire: sperat, amat, operibusque ostendit quid credat et quid speret. Si hanc spem non habuerimus, utique submergemur, non tantum in spiritalibus, verum etiam in carnalibus, sicut submergitur navis non habens jactatam anchoram: sed si Prophetae voci obaudierimus, dicentis: Jacta in Domino curam tuam, et ipse te enutriet, tunc nostra spes fixa in interiora velaminis nulla infidelitate mergi poterit. Sequitur: Ubi praecursor pro nobis introiit Jesus Pontifex factus et constitutus a Deo Patre in aeternum secundum ordinem Melchisedech. Ut firmiorem spem nobis adderet, 68.0725B| ideo hoc de Christo subjunxit. Praecursor autem dicitur a praeeundo et praecurrendo; et est alicujus praecursor, sicut Joannes Christi. Considerandum autem quia non dixit simpliciter, Introiit Jesus in interiora velaminis, sed cum additamento, dicens, Ubi praecursor pro nobis introiit: veluti absque dubio nos oporteat prosequi praecursorem nostrum. Praecursorem vero et consequentem in eadem via esse convenit. Christus itaque resurgens a mortuis, praecurrit nos ad altitudinem coelorum: factusque est nobis praecursor, aperiendo nobis coelum, et gaudia patriae coelestis reddendo. Si ergo volumus subsequi praecursorem nostrum, debemus, sicut et ille ambulavit, et nos ambulare. Hoc autem ad naturam humanitatis Filii Dei refertur, in qua semetipsum obtulit 68.0725C| Deo Patri in ara crucis, sacrificium salutis nostrae. Quare Christus secundum Melchisedech dicatur existere Sacerdos, satis aperte (ut reor) paulo superius ostensum est; sed quod dicit illum introisse in interiora velaminis, more pontificum Judaeorum loquitur, qui semel in anno ingrediebantur intra velum et sancta sanctorum, oraturi pro populo: et Christus secreta regni coelorum penetrans orat assidue pro salute fidelium suorum.
CAP. VII.
Hic enim Melchisedech, rex Salem, sacerdos Dei summi fuit, qui obviavit Abrahae regresso a coede regum, et benedixit ei, cui et decimas omnium divisit Abraham. Tradunt Hebraei Melchisedech ipsum esse Sem primogenitum Noe; qui eo tempore quo natus est Abraham, habuerit annos aetatis ducentos nonaginta 68.0725D| duos: eoquo tempore quo mortuus est Abraham, habuerit annos quingentos septuaginta quinque, et ita supervixerit Abraham annos triginta quinque, quibus expletis facti sunt omnes dies vitae illius sexcenti anni: nec esse mirum si Abrahae obviam processerit, eique panem et vinum obtulerit quod abnepoti suo jura paternitatis debebat; et benedixerit ei, decimasque praedae atque victoriae ab eo acceperit, sicut sacerdos Excelsi et summi Dei, non falsorum deorum et idolorum: qui fuit etiam rex Salem. Salem autem, sicut beatus Hieronymus dicit, non est putanda Hierusalem, ut Josephus historiographus nostrorumque plurimi arbitrantur; sed oppidum est juxta Scythopolim, quod usque hodie appellatur Salem sive Salim: de quo, teste beato Hieronymo, in Evangelio 68.0726A| legitur: Erat (inquit Joannes) baptizans in Ennon juxta Salim, quia aquae multae erant illic. Idcirco autem fit ista varietas nominum, quia Hebraeis multis in locis per consonantes solummodo scribunt subtractis vocalibus, atque ita secundum arbitrium legentis pronuntiatur non uno semper eodemque modo. Ostenditur autem in eodem oppido palatium Melchisedech regis, ex magnitudine ruinarum ostendens veteris operis excellentiam. Ad quam civitatem, sive oppidum, legitur Jacob descendisse, qui fuit in terra Chanaam regionis Sichem. Considerandum quoque est, quod Abraham de caede hostium revertens, quos persecutus est usque Dan, non in via reversionis habuit Hierusalem, sed potius Salem oppidum supra memoratum. Primum quidem Melchisedech, 68.0726B| qui interpretatur rex justitiae; deinde autem et rex Salem, quod est rex pacis, sine patre, sine matre, sine genealogia, neque initium dierum neque finem vitae habens. Saepius autem beatus Apostolus Melchisedech in typum Domini salvatoris introducit; quamvis enim pene omnes sancti et patriarchae et prophetae priores in aliqua re figuram Domini salvatoris expresserint, hinc tamen Melchisedech specialius, qui non fuit de genere Judaeorum, in typum praecessit sacerdotii Filii Dei, de quo dicit Deus Pater in psalmo CIX: Tu es Sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. Ordinem autem ejus multis modis interpretari possumus, sicut supra dictum est, scilicet quod solus rex fuerit et sacerdos, et ante circumcisionem functus sacerdotio, ut non gentes a Judaeis, sed Judaei a gentibus 68.0726C| sacerdotium acceperint; neque unctus oleo visibili, ut Mosaica praecepta constituunt, sed oleo exsultationis, fideique puritate; neque carnis et sanguinis victimas immolaverit, sed pane et vino, simplicique et puro sacrificio Christi dedicaverit sacerdotium. Sed primus, ut Apostolus dicit, in hoc assimilatur Filio Dei, quia interpretatur rex justitiae. Melchon etenim, sive Melchi, regem sonat; Sedech vero justus, sive justitia: et quis est verus rex justitiae, nisi Christus? qui dicit in psalmo, Ego autem constitutus sum rex ab eo. Ipse enim juste et recte regit, et gubernat electos suos, justitiae amatores effectos. Deinde autem assimilatur Filio Dei per id quod dicitur rex pacis, quod pertinet ad Christum: Salem quippe interpretatur pax. Christus igitur nos justificat, qui est rex justitiae, et ipse pacificat 68.0726D| omnia quae in coelis et quae in terris sunt, qui nascendo et moriendo, resurgendo atque ascendendo, pacem attulit mundo, qui secundum divinitatem sinc fine et sine initio rex est, ex aeterno Patre aeternus, quamvis ex temporali matre temporalis esset: sicut istius Melchisedech non legimus initium vel finem in Scriptura sacra: sic non legimus Filii Dei initium vel finem: non est enim aliquid horum in natura deitatis: et in hoc est similitudo, quod nec illius, nec istius initium legitur vel finis. Illius autem, quia non est scriptum; istius quidem, quia omnino non est: neque enim sub quo natus est Melchisedech legitur, neque quando mortuus est narratur; sed subito introducitur, sicut et Elias. Nec omnino credendum 68.0727A| est quod Melchisedech sine patre aut sine matre esset, cum Christus quoque secundum utramque naturam et matrem habuerit, et patrem; sed propterea hoc dicitur de illo, quia subito introducitur in divina Scriptura, sicut diximus, et genealogia illius non commemoratur: de quo et dicitur, Assimilatus autem Filio Dei, in his omnibus superius dictis, manet sacerdos in aeternum. Non in se, sed in Christo. Nam Melchisedech mortuus est, sed figura ejus aeternaliter in Christo manet. Similitudo autem hic non pro aetate ponitur, sed pro figura. Intuemini autem quantus sit hic, cui decimas dedit de praecipuis Abraham patriarcha. Convertit sermonem suum ad eos qui gloriantur se filios esse Abrahae, et nobilitatem generis ab illo ducere se jactant: unde in Evangelio 68.0727B| Domino eum praeponere conabantur, dum dicerent: Nunquid tu major es patre nostro Abraham, qui mortuus est? Ut ergo illorum superbiam confunderet Apostolus, dixit: Intuemini, et attendite diligenter, quantus fuerit hic Melchisedech, sacerdos Dei summi, cui decimas dedit Abraham patriarcha de praecipuis, id est de melioribus spoliis. Quibus verbis vult ostendere, majoris dignitatis fuisse et honoris Melchisedech quam Abraham; ac per hoc majus et sanctius fore sacerdotium Christi quam Judaeorum: quasi diceret: Quem vos hominibus excellentiorem omnibus aestimatis, hic decimas obtulit Melchisedech, qui in figura Christi praecessit. Et quidem de filiis Levi sacerdotium accipientes, mandatum habent decimas sumere a populo secundum legem, id est a fratribus 68.0727C| suis: quanquam et ipsi de lumbis exierint Abrahae. Tanta (inquit) est excellentia sacerdotii, ut etiam ipsi qui eumdem habuerant progenitorem et ab uno patre descenderant propter excellentiae meritum, quo meliores erant fratribus suis, ut pote Aaron, qui inter mortuos et viventes stans, iram Domini placavit, sacerdotii dignitatem mererentur adipisci: ac propterea nisi majoris dignitatis esset Melchisedech quam Abraham, nequaquam Abraham alienigenae decimas dedisset, sicut Aaron majoris meriti fuit, quam fratres illius tribuum reliquarum; dicit ergo: Et quidem de filiis Levi accipientes sacerdotium, sicut accepit Aaron et filii ejus, mandatum et praeceptum habent secundum legem, sumere decimas a populo, quasi meliores illis, et hoc a fratribus suis, cum unum eumdemque 68.0727D| habuissent progenitorem: juxta quod Apostolus manifestat, dicens: Quanquam et ipsi fratres Levi de lumbis exierint Abrahae. Cujus autem generatio. Id est Melchisedech. Non annumeratur in eis. Id est, in filiis Levi. Decimas sumpsit ab Abraham, et hunc. Hoc est, Abraham. Qui habebat promissiones. De Filio Dei. Benedixit. Ille Melchisedech. Hic ostendit incircumcisum sacerdotem sacerdote circumciso multo esse sublimiorem. Quomodo ergo haec ostendit? utique quia ipse Levi, ex quo sacerdotale genus ortum est, decimatus est a Melchisedech in lumbis progenitoris sui; jamque erat Abraham circumcisus: jamque promissiones de Christo acceperat, quod in semine ejus benedicerentur omnes gentes, quando 68.0728A| benedictus est a Melchisedech sacerdote incircumciso, dans ei decimas totius praedae. Benedicens autem eum Melchisedech ait: Benedictus Abraham Deo, quo protegente hostes in manu ejus sunt, et alia, quae sequuntur in eodem loco. Sine autem ulla contradictione, quod minus est, a meliore benedicitur. Quasi diceret: Omnibus luce clarius videtur quod minor a majore benedicitur. Unde Abraham quasi minor, a Melchisedech tanquam a meliore benedicitur, vel benedictionem percepit: proinde major est ac melior typus Christi quam illius qui promissiones de Christo habebat. Et hic quidem morientes homines decimas accipiunt: ibi autem contestatur, quia vivit. Et ut ita dictum sit, per Abraham et Levi, qui decimas accepit, decimatus est. Hic, inquit, hoc est in praesenti 68.0728B| saeculo, vel in templo, quod adhuc stabat, morientes homines, filii videlicet Levi, qui mortales ac moribundi sunt, decimas accipiunt. Ibi autem, id est in alia vita: in loco ubi dicitur de Christo: Tu es sacerdos in aeternum: contestatur Deus Pater cum juramento, quia vivit Christus. Unde dicit Psalmista: Juravit Dominus et non poenitebit eum: tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. Adhuc enim in lumbis. Hoc est, in propagine seminis. Patris erat. Levi. Quando obviavit ei Melchisedech. Quomodo dicit Levi decimatum esse a Melchisedech, cum necdum natus esset, praesertim cum et filius fuerit naturalis Jacob? utique non in se est decimatus, sed in Abraham, de cujus progenie descendit, quando Abraham decimas obtulit Melchisedech, 68.0728C| in illo omnes filii ejus dederunt. Quapropter dicit Apostolus, Qui decimas in filiis suis a fratribus accepit, decimatus est per Abraham, sive in Abraham. Quibus verbis declaratur, quia nisi sacerdotium Melchisedech, qui in figura Christi sacerdotium praecessit, majoris dignitatis non esset, nequaquam Abraham, omnesque filii ejus ab illo decimati essent: dum enim sacerdotium a sacerdotio decimatur, majoris dignitatis unum altero ostenditur. Si ergo consummatio per sacerdotium Leviticum erat, populus enim sub ipso legem accepit: quid adhuc necessarium secundum ordinem Melchisedech alium exsurgere sacerdotem, et non secundum ordinem Aaron dici? Translato enim sacerdotio, necesse est ut legis translatio fiat. Hic incipit jam plenius differentias Novi Testamenti 68.0728D| ostendere, dicens: Si consummatio, id est perfectio vitae atque justificationis, per sacerdotium Leviticum fuit, quid necesse fuit alium exsurgere sacerdotem secundum ordinem Melchisedech? Namque Aaron primum post legem datam sacerdotem fuisse de tribu Levi nulli dubium est: ideo sacerdotium quo functus est, Leviticum nominavit sacerdotium. Vel certe quia ipse Levi in filiis functus illo sacerdotio est: nam nepotes illius susceperunt illud, Moyses scilicet et Aaron cum reliquis fratribus ex eadem tribu: nam genuit Caah, Caah vero Amram, Amram autem Moysen et Aaron. Ideo dicit populum sub illo sacerdotio legem accepisse, quia Moyses et Aaron principes erant illis temporibus in populo, quia ipsam legem 68.0729A| administraverunt de tribu sacerdotali existentes: ergo sacerdotio Levitico multo melior est ordo sacerdotii Melchisedech, qui typum gerebat sacerdotis nostri: nequaquam enim dixisset, Secundum ordinem Melchisedech, si illud sacerdotium Aaron melius esset, sub quo populus Judaeorum legem accepit. Si autem sacerdotium legis translatum est ad Christum secundum ordinem Melchisedech, necesse est ut et legis translatio fiat: hoc est, a lege Moysi necesse est transire ad legem Evangelii: neque enim potest sine lege sacerdos, et sine testamento esse, et sine praeceptis. Summis nisibus laborat Apostolus, ut a lege Moysi faceret transire ad legem Evangelii, a carnalibus ad spiritalia. In quo enim haec dicuntur, de alia tribu est, de qua nullus altario praesto fuit. 68.0729B| Manifestum est enim quod ex Juda ortus sit Dominus noster: in qua tribu nihil de sacerdotibus Moyses est locutus. In quo enim (ait) haec dicuntur? Id est, de quo haec dicunt, quod est, sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech? Dominum significant Salvatorem de alia tribu esse, quam de sacerdotali, de illa videlicet, de qua nullus altario praesto fuit: hoc est, de tribu Juda: non autem ordine tantummodo, neque testamento vel praeceptis mutatum est, sed etiam tribu, et quomodo translatum est sacerdotium de tribu in tribum: de sacerdotali videlicet ad regalem: ut eadem ipsa sit sacerdotalis et regalis in Christo, qui est rex et sacerdos. Intuere mysterium. Primum fuit regale sacerdotium Melchisedech, secundum consequentiam hujus sermonis; secundum autem 68.0729C| fuit sacerdotium solummodo sacerdotale in Aaron; tertium iterum fuit regale sacerdotium in Christo, sicut et primum. Unde Ecclesia modo regale sacerdotium habet, dicente Petro apostolo: Vos genus sanctum, regale sacerdotium. Tribus ergo Juda, ex qua Dominus ortus est per Mariam Virginem, cum semper regia esset, nunquam sacerdotalis, in Christo fuit utrumque et regalis et sacerdotalis: translato ex toto sacerdotio a tribu Levi, quae antea sacerdotalis erat. Et amplius adhuc manifestum est, si secundum ordinem Melchisedech exsurgat alius sacerdos, qui non secundum legem mandati carnalis factus est, sed secundum virtutem vitae insolubilis. Contestatur enim. Deus Pater, loquens ad Filium. Quoniam tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. 68.0729D| Defectus dictionis isto in loco habetur satis necessarius: quapropter dicatur ita: Et amplius adhuc manifestum est: subaudi, destructum esse sacerdotium legis, per hoc quod Christus non secundum ordinem Aaron dicatur sacerdos esse in aeternum, sed secundum ordinem Melchisedech: per hoc, quia de tribu Levi non fuit. Quod enim dicit: Si secundum ordinem Melchisedech exsurgeret alius sacerdos, non dubitative loquitur, sed affirmative: quasi diceret, Amplius adhuc per hoc demonstratur destructum esse sacerdotium legis: quia secundum ordinem Melchisedech surrexit Christus alius sacerdos, qui non secundum carnalis mandati legem factus est sacerdos, sicut Aaron. Legem carnalis mandati vocat, quia ex 68.0730A| maxima parte carnalis erat, carnalia praecipiens in circumcisione, in mundatione corporis, in hostiis et oblationibus, in discretione ciborum, dierum ac temporum, dicens: Mane extra castra: lava corpus tuum: offer hoc vel illud: abstine ab his cibis: observa ista tempora caeteraque his similia, quae omnia morte finienda erant. Christi autem sacerdotium spiritale est, et secundum virtutem vitae insolubilis, id est secundum potentiam vitae indeficientis: quae nullo mortis interventu solvi poterit: habet enim Christus in se vitam insolubilem: quia quamvis ad tempus mortuus esset carne, tamen in aeternum divinitate vivit, et insuper humanitate, postquam victor a mortuis resurrexit. Unde Deus Pater contestatur jurando, quia vivit, dicens per Psalmistam: 68.0730B| Tu es sacerdos in aeternum. Reprobatio quidem fit praecedentis mandati. Hoc est legis Moysi. Propter infirmitatem ejus et inutilitatem. Infirmitatem in hoc loco habebat lex, quia operantes se non valebat juvare; inutilitatem vero, quia nemini regnum coelorum valebat aperire. Unde sequitur: Nihil enim ad perfectum adduxit lex. Quid enim nihil profuit lex? profuit quidem aliquid corpora mundando, peccata quaedam relaxando: sed nihil ad hoc profuit, ut perfectos facere potuisset servientes in ea, quoniam graviora peccata non tollebat, nec januam patriae coelestis alicui aperiebat: quapropter reprobata est, ut gratiae Dei daretur locus, in qua perfectio constat: utilis quidem fuit fidem habentibus in Christo; non illis qui totam spem suam in carnalibus observationibus 68.0730C| ponebant. Introductio vero melioris spei. Subaudi, est modo in gratia. In qua. Spe. Proximamus ad Deum. Habuit quidem lex spem, sed non talem qualem gratia praestitit: sperabant enim beneplacentes, legemque custodientes possidere terram, juxta illud: Si volueritis, et audieritis me, bona terrae comedetis; nihilque aerumnosum pati, prospere vivere, sicut dictum est: Qui fecerit eam, vivet. Hic autem speramus, quia plangentes et evangelica praecepta custodientes, non terram possidebimus, sed coelum. Insuper etiam, quod coelum multo melius est, speramus proximi Deo consistere, ad ipsum solium paternum pervenire, et ministrare ei cum angelis, juxta quod Salvator dixit in Evangelio: Fulgebunt 68.0730D| justi sicut sol in regno Patris sui, eruntque sicut angeli Dei in coelo. Hoc vero sacerdotium per quod hanc gloriam possessuri sumus, non est sine jurejurando, ut firmam Dei promissionem credamus. Unde Apostolus subdit, Et quantum est. Subaudi, firmum istud sacerdotium Christi, de quo loquimur, utique multum: quia, Non sine jurejurando, firmatum est. Alii quidem sine jurejurando sacerdotes facti sunt. Ut Aaron filiique ejus, quibus Deus non juravit quod esset sacerdos in aeternum secundum ordinem legis. Hic autem cum jurejurando. Sacerdos factus est. Per eum. Hoc est per Deum Patrem. Qui dixit ad illum: Juravit Dominus, et non poenitebit eum. Id est, non mutabit juramentum suum. Quoniam tu es sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedech. 68.0731A| In tantum melioris testamenti sponsor. Sive promissor. Factus est Jesus. Subaudi, inquantum cum jurejurando Dei Patris suum sacerdotium tenet, inquantum sacerdotium Christi, quod juramento Dei est sancitum, sua dignitate praecellit etiam gratia Evangelii legem Moysi. Et alii quidem plures facti sunt sacerdotes. Secundum legem. Idcirco quod morte prohiberentur permanere: hic autem. Christus, cui Pater dixit cum jurejurando: Tu es sacerdos in aeternum. Eo quod permanet in aeternum, sempiternum habet sacerdotium. Duas hic ponit differentias beatus Apostolus: quia sacerdos noster non habet finem, sicut sacerdotes legis, et quia cum jurejurando suum sacerdotium possessurus est. Quia enim sacerdotes legis mortales erant, plures facti sunt in ipsa lege, 68.0731B| sicuti Aaron et filii ejus: ideo quod morte praeventi, prohiberentur permanere in sacerdotio: mortuis enim patribus, succedebant filii in locum ipsorum: Jesus autem solus, quia immortalis est, sempiternum habet sacerdotium; nec ullum habere poterit subsequentem: eo quod ipse maneat in aeternum. Sequitur: Unde et salvare in perpetuum potest accedentes per semetipsum ad Deum, semper vivens ad interpellandum pro nobis. Unde, inquit, quia Christus in aeternum manet, et sempiternum habet sacerdotium, semper interpellat pro nobis, semperque potest salvare. Quod vero quidam codices habent, Accedens per semetipsum ad Deum; quidam vero plurali numero, Accedentes: utrumque recipi potest. Christus ergo pontifex noster non per alium pontificem majorem 68.0731C| ipse accedit ad Deum Patrem, sed per semetipsum: ideoque potest salvare in se credentes. Potest et ita intelligi, quod dicit: Salvare in perpetuum potest accedentes per semetipsum ad Deum: nam quia puri homines sumus, per illum accedimus ad Deum Patrem (quia mediator existens astat vultui Dei pro nobis), dirigentes per illum preces nostras ad Patrem. Unde sacerdotes Ecclesiae altari assistentes dicunt: Suscipe, Domine, preces populi tui, per Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum. Et quia semper vivit, semper interpellat pro nobis. Alii vero pontifices quia semper non erant, semper non interpellabant. Interpellat autem pro nobis per hoc quod humanam naturam assumpsit pro nobis, quam assidue ostendit vultui Dei pro nobis, et miseretur 68.0731D| secundum utramque substantiam. Talis enim decebat ut nobis esset pontifex sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus, et excelsior coelis factus. Non eramus digni, nec promerebamur talem habere pontificem: sed necesse erat nobis, ut talem haberemus pontificem, qui esset sanctus in interiore homine, innocens manibus, impolluto corpore, segregatus a peccatoribus; idem ab omni peccato immunis, et a conversatione peccatorum separatus. In hoc enim fuit separatus, quia alii homines cum peccato concipiuntur, et nascuntur, atque ab hoc saeculo cum peccato transeunt: hic autem sine peccato est conceptus, sine peccato est natus, et sine peccato ab hoc mundo transiit: quoniam peccatum non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus. Factus 68.0732A| est excelsior coelis, quando quadragesimo die admirandae suae resurrectionis super omnes coelos et super omnes ordines coelestium spirituum elevatus est ad consessum paternae majestatis, ubi nunc sedet in plenitudine honoris, gloriae. Potest et ita intelligi, quod dixit: Talis nobis decebat, ut esset pontifex, quasi diceret: Judaei velut servi timore legis Deo servientes legales pontifices habuerunt, sibi conservos mortalesque ac peccatores, qui pro semetipsis similiter indigebant offerre: nos autem quibus dictum est: Jam non dico vos servos, sed amicos meos, et quia filii Dei sumus, serviendo illi amore filiationis, decet ut habeamus pontificem immortalem, segregatum a peccatoribus. Sequitur: Qui non haberet quotidie necessitatem, quemadmodum sacerdotes, 68.0732B| legis, prius pro suis dilectis hostias offerre, deinde pro populi: hoc enim fecit semel se offerendo. Dominus noster Jesus Christus quid fecit? utique obtulit sacrificium non pro suis delictis, sed pro nostris, et semel hoc fecit, non amplius, quia semel mortuus pro peccatis nostris, et jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Magnitudinem Christi sacrificii hic ostendit, quod semel oblatum tantum praevaluit, quantum omnia sacrificia legalia non valuerunt: unum enim fuit et semel oblatum, et sufficit in sempiternum ad tollenda omnia peccata credentium. Pontifices autem Judaeorum peccatores erant, et ideo necesse habebant pro suis delictis hostias offerre, et idcirco sacrificia illa hominem justificare non poterant, quia inconveniens erat ut pro homine 68.0732C| rationali irrationale animal offerretur. Quaerebatur pontifex sine peccato, et hostia rationabilis, nec inveniebatur: inventus est unus sine peccato Deus et homo, et obtulit seipsum rationabile sacrificium pro salute hominis rationalis. Lex enim homines constituit sacerdotes infirmitatem habentes. Et dixit Dominus ad Moysen: Unges Aaron et filios ejus mihi in sacerdotes: sed quia illi infirmitatem, hoc est peccata habebant, ut pro populi, ita pro suis delictis hostias offerrent. Iste autem tam potens est, ut non indigeret pro se offerre, sed insuper semel oblato suae carnis sacrificio omnium saluti sufficeret. Sermo autem jurisjurandi qui post legem est, Filium in aeternum perfectum. Subaudi, ostendit, sive perfectum constituit sacerdotem, non infirmitate gravatum, 68.0732D| sicut lex constituit suos post legem; factus est sermo Dei Patris ad David de Christo cum jurejurando, ubi dicitur: Juravit Dominus, et non poenitebit eum, tu es sacerdos in aeternum. Ponit hic Apostolus Filii nomen ad distinctionem servorum, qui fuerunt in lege: quia servi infirmi fuerunt, sive quia peccatores, sive quia mortales erant; Filium vero perfectum ostendit, quia semper vivit et sine peccato est.
CAP. VIII.
Capitulum autem super ea quae dicuntur. Hoc est, repetitio super ea quae dicuntur de Christo: quo dicto significat aliquid summum et magnum, et quasi recapitulatione praecedentis dispositionis ad rem ipsam deducit auditorem. Talem habemus pontificem. Subaudi, qualem superius diximus, sanctum videlicet, innocentem, impollutum, segregatum a 68.0733A| peccatoribus, et qualem adhuc dicturi sumus in sequentibus. Qui consedit in dextera sedis magnitudinis in coelis, sanctorum minister, et tabernaculi veri, quod fixit Deus, et non homo. Sedem magnitudinis in coelis debemus accipere plenitudinem paternae majestatis, in qua Filius Dei sedet: quae etiam designatur per dexteram: nec est pueriliter accipiendum, quod Deus Pater dexteram aut sinistram habeat, qui spiritus est omnia implens: ut ita sedeat Filius in dextera illius, sicut solet sedere filius juxta patrem suum regem. Sed, sicut diximus, plenitudinem majestatis summamque gloriam beatitudinis et prosperitatis, debemus per dexteram intelligere, in qua Filius sedet. Sedere autem pro habitare ponitur. Pontifex ergo noster, qui consedit in summa gloria paternae 68.0733B| majestatis in coelis, sanctorum minister est: quod duobus modis accipi potest. Veniens quippe Dominus in mundum per incarnationis exhibitionem, ministravit sanctis apostolis aliisque fidelibus, etiam qui adhuc futuri sunt, panem refectionis verbi spiritalis, et potum doctrinae evangelicae, dicens: Si quis sitit, veniat ad me, et bibat, et: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Ministravit illis etiam documentum fidei et gratiam baptismatis, et insuper, quod majus fuit, sacramentum redemptionis per passionem suam, et cognitionem mysteriorum in lege et prophetis, ac post ascensionem ministravit electis suis, apparens in mundo. Dicatur et aliter: Sanctorum minister erit in futurum, quando semetipsum ministrabit illis, et cognoscent 68.0733C| eum cum Patre et Spiritu sancto sicuti est: scilicet cum dederit regnum suum Deo et Patri. Unde in Evangelio de se sub persona patrisfamilias loquens, dicit: Amen dico vobis, quod praecinget se et faciet illos discumbere, et transiens ministrabit illis. Transire enim dicitur, quia electos suos de judicio ad regnum transire faciet, vel ad contemplationem humanitatis in divinitatis suae cognitionem nos elevabit. Ministrabit illis, cum se et Patrem cum Spiritu sancto eis manifestabit: nam cibus et vita illorum visio sanctae Trinitatis erit, sicut ipse dicit ad Patrem: Haec est vita aeterna, ut cognoscant te cum Spiritu sancto, et Jesum Christum quem misisti, unum et verum Deum. Tabernaculi quoque veri minister est, quod constituit sive composuit Deus, et non homo: 68.0733D| id est, coeli, quod nobis ipse administrat, ut claritate siderum illius illustremur. Tabernaculum enim quod Beselehel composuit in deserto, sive quod templum Salomon fecit in terra repromissionis, non fuit verum; et vetustate consumptum est, nec semper durare potuit: ideoque tabernaculum verum coelum vocat, quoniam in aeternum stabit, nullaque vetustate consumetur. Potest et altiori sensu intelligi, ut tabernaculum verum accipiantur animae sanctorum, quibus ipse Filius Dei gaudia patriae coelestis administrat, et in quibus habitare dignatur: juxta quod per Prophetam dicit: Inhabitabo in illis et inambulabo. Et Apostolus, In interiore homine habitare Christum per fidem in cordibus nostris; et, Templum 68.0734A| Dei sanctum est, quod estis vos. Omnis enim pontifex ad offerenda munera et hostius constituitur: unde necesse est et hunc habere aliquid quod offerat. Non potest esse sacerdos, nisi habeat quod offerat: pontifices enim veteris sacerdotii secundum praeceptum legis munera et hostias pro populi offerebant delictis; Christus vero in sempiterna divinitatis suae natura cum non haberet quod offerret, sumpsit ex nobis quod pro nobis offerret: id est carnem humanam, seipsum videlicet, quem obtulit in ara crucis. Quid ergo tam aptum immolationi, quam caro rationalis pro irrationali? et quid tam mundum pro mundandis, quam carnem sine ulla contagione et immaculatam offerre? Et quoniam quatuor in omni sacrificio consideranda sunt, videlicet, cui offeratur, 68.0734B| a quo offeratur, quid offeratur, pro quibus offeratur, haec etiam possumus hic reperire satis eleganter: quia enim nulli sacrificium debetur, nisi soli Deo, Pontifex noster mundam hostiam pro nobis Deo Patri obtulit. Idem existens sacerdos ad sacrificium, offert etiam sacrificium Deo Patri acceptum per Ecclesiam suam. Dum ergo nos offerimus sacramenta corporis ejus, ipse offert. Si ergo esset super terram. Subaudi sacerdos terrenus secundum ordinem Aaron. Nec esset sacerdos. Secundum ordinem Melchisedech. Cum essent. Sacerdotes Levitici generis. Qui offerrent secundum legem munera, qui exemplari et umbrae deserviunt coelestium, sicut responsum est Moysi, cum consummasset. Ac perfecisset. Tabernaculum. Oraculi. Si esset terrenus pontifex super terram, sicut Aaron, vel alius secundum ordinem Melchisedech, 68.0734C| immortalis et sine peccato, qui sacrificiis potuisset mundare genus humanum, perfectumque reddere, non esset utique sacerdos secundum ordinem Melchisedech in aeternum: quia satis essent, qui offerrent legalia munera. Sed quia Aaron et filii ejus mortales erant et peccatores, quapropter non poterant genus humanum perfectum reddere; ideo venit Christus sine peccato qui in aeternum suum sacerdotium teneret, suoque sacrificio genus humanum perfectissime mundaret: non talis quales illi fuerunt qui exemplari et umbrae deserviunt coelestium. Exemplar est figura et similitudo, per quod alia res ostenditur: sicut imago expressa in pariete 68.0734D| exemplar est et figura veri luminis. Sacerdotes igitur Judaeorum exemplari, id est figurae et umbrae coelestium mysteriorum deserviebant, quia omnia illa similitudines et figurae erant istorum quae in Ecclesia modo in veritate aguntur. Coelestia autem mysteria dicit spiritalia, quae observatores suos in veritate ad coelestia ducunt. Nonne coeleste altare est fides nostra, in qua offerimus quotidie orationes nostras Deo? Vide, inquit, omnia facito secundum exemplar quod tibi ostensum est in monte. Quoniam auditus noster minus aptus esse videtur ad disciplinam perci piendam quam visus, non enim ita animo commendamus quae audimus, quomodo illa quae ipso visu percipimus. Ideo non solum auditu, verum etiam visu demonstratum est Moysi a Domino in monte, 68.0735A| quod erat facturus cooperante Beselehel, unde dicit: Vide ut omnia facias secundum illam similitudinem quae tibi in monte ostensa est. Quod autem dicit intelligendum est tam de tabernaculi constructione vasorumque ejus quam de sacrificiis et hostiis quae ibi oblaturi erant. Nunc autem melius sortitus est ministerium. Sacerdotii videlicet dignitatem. Quanto et melioris testamenti mediator est: quod in melioribus repromissionibus sancitum est. Hoc est firmatum, statutum et corroboratum. Vides (inquit) quanto melior ista celebratio illa quae tunc temporis agebatur, siquidem illa ad exemplar et figura est, ista veritas, sicut in Evangelio loquitur: Lex per Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Christum facta est. Nunc, hoc est in novissima mundi aetate, tanto melius 68.0735B| ministerium sortitus est sacerdotii Christus, quam fuisset illud legale, quanto et melioris testamenti mediator est: quanto meliora sunt coelestia terrenis, aeterna temporalibus, tanto melioris testamenti dator est Jesus, et tanto melioribus promissionibus confirmatum est. Istud testamentum etenim temporalia ac terrena promittebat, dicens: Si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis; et: Observa quae praecipio tibi, ut sis longaevus super terram; caeteraque iis similia promittens temporalia atque terrena. Novum vero, quod per Christum datum est, promittit ac tribuit coelestia et terrena, vitamque perfectam per gratiam baptismatis, et fidem dominicae passionis, et remissionem omnium peccatorum. Et: Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus 68.0735C| erit; et: Quia erunt electi sicut angeli Dei in coelo. Et insuper quod majus est, quod dicitur in Evangelio Joannis: Quotquot (inquit) receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri. Ecce quomodo melioris testamenti mediator et dator est Christus, et quomodo melioribus promissionibus confirmatum est. In hoc quoque melius sacerdotium sortitus est, quia illud fuit temporale, istud aeternum. Illud non poterat hominem justificare, nec regnum coelorum suis observatoribus reserare; istud vero et perfecte justificat hominem, statimque regnum coelorum aperit. Mediator autem testamenti appellatur Dominus, quia sicut Moyses mediator fuit inter Deum et populum, verba Dei ad populum referens, iterumque populi ad Deum, ita et Christus verba Dei Patris nobis retulit, 68.0735D| iterumque nostra refert ad illum. Transiens Apostolus a sacerdote et sacrificio, tunc demum et testamenti differentiam facit, dicens: Nam si illud prius. Testamentum. Culpa vacasset, non utique secundi. Testamenti. Locus inquireretur. Hoc est, si illud testamentum legis peccata posset auferre, ut observatores sui inculpabiles essent, non secundi Testamenti locus relinqueretur, sed quia illud non fuit perfectum, illo sublato inventus est locus aptus secundi Testamenti. Sequitur: Vituperans enim eos. Id est, non approbans dignos laude. Dicit. Per prophetam. Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et consummabo super domum Israel, et super domum Juda, testamentum novum. Quantum ad litteram pertinet, per domum Israel 68.0736A| decem tribus intelliguntur, quae separaverunt se a domo David temporibus Jeroboam; per domum autem Juda, duae tribus, Juda et Benjamin cum tribu sacerdotali, quae adhaeserunt domui David. Altiori autem intellectu per utramque domum debemus intelligere omnes tam ex Judaeis quam ex gentibus credentes, qui Deum recte confitendo, quod interpretatur Judas, veri Israelitae, hoc est Deum mente videntes sunt, quibus Deus perfecit atque complevit Testamentum novum, gratiam scilicet Evangelii. Testamentum autem novum dicitur, ad differentiam veteris. Ut vero altius dicamus, vetus Testamentum ad hoc dicitur, eo quod hominem in vetustate peccati positum novum reddere non valebat. At vero novum Testamentum est dictum, eo quod veterem, id est 68.0736B| peccato veteris hominis Adae commaculatum, novum efficiat in baptismate per fidem dominicae passionis, quod non est simile Testamento Veteri, quod fecit cum patribus eorum, quia illud terrena promittebat ac temporalia, et praecipiebat carnalia, istud vero aeterna et coelestia promittit, praecipiens spiritalia. Quod vero dixit, In die qua apprehendi manum illorum, ut educerem eos de terra Aegypti, magnam familiaritatem suam omnipotens Deus ostendit, quam exhibuit illi populo: more enim mulierum loquitur sermo divinus, quae solent parvulorum manus apprehendere, et plerumque ad se conducere, plerumque etiam huc illucque sustentando illos ne labantur, ut pote firmos gressus adhuc non habentes, sic omnipotens Deus, cum ille populus puerilis ac parvulus 68.0736C| esset, quia neque gressus bonae operationis habebat, neque fortitudinem, qua se posset exsolvere de jugo opprimentium, tetendit ei manum suam, magnum videlicet auxilium pietatis suae, et extraxit eum de fornace ferrea, trahens ad cognitionem suam, et amplexus gratissimos, simulque deducens per deserti vastitatem, introduxit in terram omnibus meliorem. Sed quia non permanserunt in testamento ejus, hoc est, non servaverunt quod praeceptum est eis in Testamento, neglexit eos, hoc est, dimisit eos ire secundum desideria cordis eorum, juxta quod Psalmista dixit. Notandum autem quia, cum dixisset sermo divinus, Perficiam testamentum, addidit: Non secundum testamentum quod feci cum patribus eorum. Ne forte Judaei possent oblatrando dicere illud testamentum 68.0736D| destruendum esse, de quo dixit Abrahae, In semine tuo benedicentur omnes gentes, discrete manifestavit de quo loqueretur, cum subintulit: In die qua apprehendi manum illorum, ut educerem eos de terra Aegypti, quoniam ipsi non permanserunt in testamento meo, et ego neglexi eos, dicit Dominus. De lege enim hoc dixit, quam quinquagesima die egressionis illorum de terra Aegypti datam esse constat in monte Sinai, in qua non permanserunt patres eorum, sed fecerunt vitulum in Oreb, et adoraverunt. Nam illud quod pepigit cum Abraham, in Christo completum est, in quo benedicentur omnes gentes. Quia hoc est testamentum quod disponam domui Israel. Omnibus scilicet credentibus. Post dies illos, dicit Dominus, 68.0737A| dabo leges meas in mente eorum, et in cordibus eorum superscribam eas: et ero eis in Deum, et ipsi erunt mihi in populum. Et non docebit unusquisque proximum suum, et unusquisque fratrem suum, dicens: Cognosce Dominum, quoniam omnes scient me a majore usque ad minorem eorum: quia propitius ero iniquitatibus eorum, et peccatum eorum non memorabor amplius. Magna distantia inter legem et legem, inter scripturam et scripturam, inter doctores legis doctoresque Evangelii, inter litteram et gratiam spiritalis intelligentiae. Nam littera legis scripta est in tabulis lapideis, gratia autem spiritalis intelligentiae data est fidelibus per Spiritum sanctum in corde, per quem Spiritum charitas Dei diffusa est in cordibus fidelium. Hoc autem quod dicit, Dabo leges meas in mente eorum, 68.0737B| et in cordibus eorum scribam eas, specialiter ad SS. apostolos pertinet, qui gratiam Novi Testamenti non habuerunt scriptam in tabulis lapideis, neque in membranis, sed in mente et cordibus suis divinitus habuerunt exaratam. Primum quidem dominicam passionem, quando (sicut Matthaeus narrat) ascendit in montem, ibique cum eis illum prolixum sermonem habuit ubi institutio totius perfectae vitae continetur. Secundo vero post resurrectionem suam, quando (sicut Lucas testatur) aperuit eis sensum, ut intelligerent omnia quae scripta erant in lege Moysi, et prophetis, et Psalmis de ipso. Deinde vero decimo die ascensionis suae discunt quidquid mortalibus de Deo sciendum erat. Quomodo possent evangelistae tanta miracula ac verba coelestia post ejus ascensionem 68.0737C| scribere, nisi ea in cordium tabulis divinitus exarata haberent? praecipue B. Joannes, qui 65 anno post Domini ascensionem Evangelium scripsit, quomodo posset tantam divinitatem illius proferre, quam ipse Dominus eis protulit, maxime nocte qua comprehensus est? Nos autem partim in cordibus, plenius autem in membranis scriptum habemus, ab illis nobis relictum, ut in his meditando exerceamur. Quod autem subjungit: Non docebit unusquisque proximum suum, et unusquisque fratrem suum, dicens: Cognosce Dominum, non est ad praesens tempus referendum, ubi invicem docemur; sed, sicut dicit B. Augustinus, dum loqueretur propheta Jeremias de primo Domini adventu, subito convertit oculum mentis ad secundum, post quem nemo docebit proximum 68.0737D| suum, ut cognoscat Dominum: quoniam omnes electi, positi in ejus contemplatione, videbunt et cognoscent illum sicuti est: nam in praesenti (sicut diximus) docemur invicem. Postea peccatorum illorum non erit memor: quoniam omnes exspoliati ab omni faece mortalitatis et corruptionis corporis immutabilitate atque peccato, resurrectionis gloria donati, fulgebunt sicut angeli Dei in coelo. Dicendo autem novum, veteravit prius. Sumens Apostolus fiduciam et auctoritatem ex dictis propheticis, ubi dicitur: Consummabo testamentum novum super domum Israel, ostendit illud jam liquidius esse finiendum. Dicente (inquit) Deo per prophetam, Consummabo Testamentum novum, veteravit prius: hoc est in vetustatem 68.0738A| redegit, sive vetustum ostendit illud quod erat prius. Unde et subjungit: Quod autem antiquatur et senescit, prope interitum est. Quasi diceret, quia sermo divinus per hoc quod dixit, Testamentum novum futurum, ostendit vetustum esse prius. Datur igitur intelligi quia, si antiquatur et vetustum est prius Testamentum, in proximo est ut intereat finem que accipiat. Hoc vero intelligendum est non de praeceptis vitae ac morum, in quibus lex manet, concordans in Evangelio, sed de mandatis sacrificiorum carnalium. In quibus adveniente quem praefigurabant, finem acceptura erat lex.
CAP. IX.
Habuit quidem et prius justificationes culturae et sanctum saeculare. Prius (inquit) Testamentum habuit justificationes culturae: quia per divinum cultum 68.0738B| justificabantur homines a levioribus culpis. Habuit et sanctum saeculare, in quo saeculi homines, hoc est gentiles ad Judaismum transeuntes recipiebat: patet etiam non solum Judaeis, sed etiam talibus gentilibus. Sanctum ergo saeculare, locum vocat atriorum ubi gentiles stabant ad orandum post Judaeos. Tabernaculum enim factum est primum, in quo erant candelabra et mensa, et propositio panum, quae sancta dicitur. Non de illo tabernaculo disputaturus hic Apostolus, quod Moyses fecit in eremo, ubi tantummodo unum candelabrum fuit: sed de templo quod postea Salomon aedificavit in Jerusalem, ubi fuerunt plura candelabra. Unde quod primum dicit, non est referendum ad tempus, sed potius ad locum: dicit enim illud templum Salomonis beatus Apostolus 68.0738C| duo tabernacula; et primum quidem tabernaculum appellat illam partem templi ubi erant candelabra et mensa super quam ponebantur duodecim panes calidi, sex hinc, et sex inde; et super panes duae paterae aureae plenae thure, una hinc et hinc, et altera inde, erantque ibi a sabbato usque ad sabbatum. Erat etiam ibi altare aureum, ubi offerebatur incensum thymiamatis mane et vespere: cum qua parte templi comprehendit altare holocaustorum, quod erat sub divo ante fores templi Domini, in quo tabernaculo licite ingrediebantur sacerdotes et reliqui ministri quotidie. Secundum autem tabernaculum vult intelligi sancta sanctorum, illam videlicet partem templi quae dividebatur pariete 20 cubitorum, et velo quod pendebat ante parietem, ubi intrinsecus 68.0738D| erat arca Moysi continens in se tabulas legis, et urnam auream in qua erat manna, virga quoque Aaron quae fronduerat: ipsa autem plano schemate erat facta, ideoque super illam erat tabula aurea, quae appellabatur propitiatorium, eo quod inde loqueretur Dominus Moysi et sacerdotibus. Et super ipsam arcam erant duo cherubim, qui alis suis obumbrabant tabulam propitiatorii, versisque vultibus respiciebant in propitiatorium. In istud secundum tabernaculum, hoc est in Sancta sanctorum, nemo ingrediebatur, nisi solus pontifex semel in anno. Accepto sanguine in vasculo ingrediebatur intra oraturus pro populo, septima decima videlicet die septimi a festivitate paschali, quae dies quidem appellabatur Propitiationis. 68.0739A| In crastinum autem sequebatur festivitas Tabernaculorum. Spiritaliter autem ad illud primum tabernaculum, ubi sacerdotes licite ingrediebantur, statum praesentis Ecclesiae significat, ubi sunt plura candelabra, sancti videlicet praedicatores, qui sibi et aliis lucent verbo et exemplis. Vel etiam ubi sunt dona Spiritus sancti, quibus fidelium corda illuminantur, qui per fidem in Ecclesia consistunt. Est et mensa Dei, videlicet Scriptura, de qua Psalmista dicit: Parasti in conspectu meo mensam. Est et propositio panum in mensa, intellectus videlicet sacrae Scripturae, quo quotidie reficiuntur animae fidelium. Possumus et panem intelligere corpus et sanguinem Domini, quod in ecclesia consecratur. Post velamentum autem secundum tabernaculum est quod dicitur 68.0739B| Sancta sanctorum, aureum habens thuribulum, et arcam testamenti circumtextam ex omni parte auro, in qua urna aurea, habens manna, et virga Aaron quae fronduerat, et tabulae testamenti. De his singulis, quomodo et qualiter essent ordinata, secundum litteram paulo superius elucidatum est: quapropter spiritalia mysteria videamus. Velamentum post quod erat tabernaculum, quod appellabatur Sancta sanctorum causa suae dignitatis (sicut Cantica canticorum) significat coelum, post quod Deus in interiora patriae coelestis. Elevato velo ingrediebatur pontifex cum sanguine in Sancta sanctorum oraturus pro populo: et Dominus Pontifex noster cum sanguine passionis suae, eadem passione peracta reserato coelo, Sancta sanctorum penetravit, ubi assidue Deum Patrem 68.0739C| exorat pro nobis. In Sanctis sanctorum erat thuribulum, quia Christus in secretis patriae coelestis consistit, per quem orationes nostras ad Deum Patrem dirigimus. Arca testamenti circumtexta ex omni parte auro, caro est Domini Salvatoris, qui auctor est utriusque testamenti, et qui interius plenus divinitate, exterius refulgebat virtute miraculorum verborumque coelestium. In auro solet claritas sermonis designari, sicut Sapientia dicit: Concupisce sapientiam sicut aurum. Urna aurea habens manna, Christus est, in quo manna divinitatis est, qui dixit: Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi. Virga Aaron quae fronduerat, sacerdotum dignitas, quae semper floret in Christo, sive potentia imperialis est. Duae tabulae testamenti in arca duo sunt testamenta consistentia. 68.0739D| Sequitur: Super quae erant. Hoc est, super arcam. Cherubin gloriae obumbrantia propitiatorium. Duo cherubin tegentia (quae interpretantur plenitudo scientiae) duo sunt testamenta, in quibus plenitudo est scientiae, quae tegunt Christum, qui est propitiatio pro peccatis: quia in divina Scriptura latet. De quibus omnibus. Quid mysterii in se habeant. Non est modo dicendum per singula. Fortassis ideo reticuit, quia multis sermonibus opus habebant: sive quia necdum erant capaces omnia portare. His vero ita compositis. Et ordinatis, quae diximus esse tam in primo tabernaculo quam in secundo: hoc est, in Sancta sanctorum. In priori quidem tabernaculo, hoc est in illa parte templi ubi et altare incensi erat, et 68.0740A| ante cujus etiam fores erat altare holocaustorum. Semper introibant sacerdotes sacrificiorum officia consummantes. Non est ita intelligendum, quod in templo super altare incensi hostias offerrent aut ibi perficerent sacrificia victimarum; sed potius sacrificiorum officia possumus accipere incensum, ad quod offerendum semper ingrediebantur sacerdotes mane et vespere; sive consummato et perfecto sacrificio ante templum in altari holocaustorum semper ingrediebantur in templum cum incenso. Potest et tertio modo intelligi, ut, sicut superius diximus, cum templo altare etiam holocaustorum comprehenderit, ac per hoc a parte totum voluit comprehendere: utrumque tamen pro vero accipi potest. In hoc secundo autem semel in anno solus pontifex non sine sanguine quem 68.0740B| offerret pro sua et populi ignorantia. Secundum tabernaculum, in quod solus pontifex cum sanguine ingrediebatur significat interiora patriae coelestis. Ille vero pontifex designat Christum, qui semel ingressus est Sancta sanctorum intra velum impleta passione sua: ut assistat nunc vultui Dei pro nobis orans, non pro suis, sed pro nostris delictis. Nisi forte dicatur orare pro suis, propter communionem quam habet cum corpore suo, quod est Ecclesia: unde dicit in passione: Deus meus, Deus meus, quare me dereliquisti? Longe a salute mea verba delictorum meorum. Quae sunt enim verba delictorum, nisi corporis ejus, quod nos sumus? ipse enim peccatum non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus. Hoc significante Spiritu sancto nondum propalatam esse sanctorum 68.0740C| viam. Id est, hoc significante Spiritu sancto ad Moysen, nondum venisse Christum, qui semel cum sanguine passionis suae ingrederetur coelorum secreta. Quasi diceret aliis verbis, Ideo solus pontifex cum sanguine intrabat semel in Sancta sanctorum, ut discamus, quia coeleste regnum inaccessibile erat adhuc mortalibus, quoadusque veniret Christus, qui expleta passione aperiret nobis januam patriae coelestis, reserato velo, id est coelo: nondum enim manifesta erat sanctorum via, ingrediendi in patriam coelestem; sive non manifestata intelligentia: quia ignorabant homines quid significarent illa mysteria. Nec putemus illuc nos non posse ingredi, quia pontifex noster prior ingressus est: ipse namque dicit ad Patrem: Pater, volo, ubi ego sum, et isti sint mecum. 68.0740D| Et alibi: Ubi ego sum, illic et minister meus erit. Et quia adhuc templum stabat, quando Apostolus ista loquebatur, et munera legalia, quamvis sine causa, ibi offerebantur, ideo subjunxit, dicens: Adhuc priore tabernaculo habente statum: quae. Subaudi res. Parabola est. Hoc est figura et similitudo. Temporis instantis. Sive praesentis: quod enim agebatur in templo tunc temporis, figura erat et similitudo istius veritatis quae etiam in Ecclesia complebatur. Sequitur: Juxta quam. Subauditur parabolam sive figuram. Munera et hostiae offeruntur. Adhuc ibi a sacerdotibus. Quae. Munera, vel hostiae. Non possunt perfectum facere servientem juxta conscientiam. Conscientia dicitur cordis scientia, per quam intelligitur 68.0741A| mens hominis. Illa (inquit) munera carnalia non poterant perfectum reddere servientem in lege perfectione mentis, quia non valebant mentem justificare, dum non tollebant peccata: neminem enim ad perfectum adduxit lex, sed in quibus ex maxima parte mundatio legis constabat, subsequenter ostendit, inquiens: Solummodo in cibis, et in potibus, et variis baptismatibus, et justitiis carnis. Subaudi, videbatur perfectum facere servientem. Usque ad tempus correctionis. Id est meliorationis et emendationis. Impositis. Istis justitiis carnis. Hae justitiae carnales in differentia ciborum, et potuum, ac variorum baptismatum, sive lavationum, usque ad tempus dominici adventus impositae fuerunt, sicut et reliqua quae in figura agebantur: Domino autem adveniente, 68.0741B| correctae sunt, hoc est emendatae, et in melius mutatae. Nam per munda animalia, quae lex praecipit ut edantur, significantur, munda opera; per immunda vero animalia, immunda opera intelliguntur, a quibus abstinendum est. Per potus vero mundos, doctrinam ecclesiasticorum virorum; per immundos vero, doctrinam haereticorum nihilominus intelligere debemus. De baptismatibus vero Judaeorum plenius in Evangelio Marci legitur, ubi vituperabant Pharisaei Dominum et discipulos ejus. non lotis manibus manducare: omnes enim lavationes eorum nomine baptismi designat. Aliquando aut manus solummodo lavant, aliquando pedes, aliquando totum corpus, quando aut aliquid immundum contingunt, aut etiam si ad mortuum ingrediuntur: sed frustra lavant 68.0741C| manus atque corpus, dum contemnunt fonte Salvatoris ablui; nam quod Propheta dicit: Lavamini, mundi estote, et mundamini qui fertis vasa Domini, illi solummodo carnaliter intelligebant: cum potius de lavatione baptismatis Christi et munditia operum dictum sit. Ista omnia imposita erant usque ad tempus correctionis, hoc est ad tempus dominici adventus: postea vero immutata sunt a Christo in melius; quia dum carnaliter observabantur, munditiam corporis adimplebant; dum vero spiritaliter coeperunt observari, munditiam animae pariter coeperunt observare. Christus autem assistens Pontifex futurorum bonorum, per amplius et perfectius tabernaculum, non manu factum, id est non hujus creationis. Pontifex Judaeorum qui semel in anno cum sanguine 68.0741D| introibat intra velum in Sancta sanctorum, oraturus pro populo, Christum Dominum significabat, sicut jam multis in locis declaratum est: qui cum sanguine passionis suae, reserato coelo, ingressus secreta patriae coelestis, ubi nunc assistit vultui Dei pro nobis. Pontifex autem futurorum bonorum duobus modis appellatur. Futura enim bona quae ipse nobis administravit, fuerunt verba coelestia, nativitas ipsius, baptismus, passio, resurrectio, remissio peccatorum, perfectaque justificatio: quae idcirco futura bona appellantur, vel quia mysteriis praefigurata sunt, vel etiam quia praedicta sunt in divinis oraculis. Altiori autem intellectu futura bona possumus accipere, gaudia patriae coelestis, quae nobis per Christum ministrata sunt: unde et Pontifex appellatur, eo quod 68.0742A| pontem, id est viam justitiae ad patriam coelestem ascendendi nobis exhibuerit. Alia translatio habet, Christus adveniens Pontifex futurorum: nisi enim advenisset, nequaquam futura bona nobis administrasset, neque assisteret vultui Dei pro nobis. Notandum quia non dixit simpliciter Apostolus illum assistere, sed per tabernaculum: usus etiam comparativo gradu, dicens: Amplius et perfectius: tabernaculum autem per quod assistit Deo Patri, humanitas illius: quoniam nisi homo fieret, nequaquam Deo Patri assistere posset. Tabernaculum ergo, corpus Domini amplius est tabernaculo Moysi, tabernaculo quoque Salomonis: quia illa manibus carnalium hominum facta sunt: hoc vero intra uterum virginis sine semine viri, totius Trinitatis opere effigiatum 68.0742B| est: sive in hoc amplius et majus illis tabernaculis, quia divinitas Verbi, quae tota non potest comprehendi in tabernaculo manu facto, in illo homine plenissime requiescit: perfectius sive sanctius in hoc est illis tabernaculis, quia neutrum illorum sibi ministrantes sanctificare, perfectosque facere potest. Quod dixit, Non manu factum, exposuit ipse dicens: id est, non hujus creationis cujus nos sumus, quia non fuit virili semine concretum. Iste est lapis quem vidit Daniel abscissum de monte sine manibus, hoc est de populo Judaeorum natum sine semine viri et coitu masculi. Neque per sanguinem hircorum aut vitulorum, sed per proprium sanguinem introivit semel in sancta aeterna redemptione inventa. Non cum sanguine legalium animalium, a quo perfecte justificatio 68.0742C| non poterat dari, sed cum sanguine passionis suae introivit in patriam coelestem: quo sanguine omnes sunt redempti perfecteque justificati, non temporali, sed aeterna redemptione: de hac redemptione dicitur per Zachariam: Visitavit nos, et fecit redemptionem plebis suae. Redemptio autem ad captivos pertinet, et nos captivi eramus, captivati a diabolo, in primo parente nostro. Si enim sanguis hircorum et taurorum, et cinis vitulae aspersus inquinatos sanctificat ad emendationem carnis, quanto magis sanguis Christi, qui per Spiritum sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo, emundabit conscientiam nostram ab operibus mortuis ad serviendum Deo viventi! Si sanguis animalium irrationabilium poterat carnem emundare, et sicut tunc temporis videbatur, sanctificabatur, 68.0742D| si quis immundus aspersus fuisset illo sanguine: multo magis sanguis Christi poterat mundare animam, et plenissime justificare; sed ne quis putaret plenam justificationem et emundationem provenire aspersione illius sanguinis legalis, subintulit Apostolus carnis emundationem secundum legem per illum dari: quasi diceret, Sanctificatur quidem caro, et emundatur, propter legis praeceptum: sed tamen anima non expiatur. Addidit quoque differentiae causam, per quam demonstravit illum sanguinem animalium non esse immaculatum, dicens de Christo: Qui per Spiritum sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo. Spiritus sanctus qui replevit illum hominem in utero virginali, custodivit eum ut absque peccato ab hoc mundo transiret, essetque immaculatum 68.0743A| sacrificium, in odorem suavitatis Deo Patri. Emundabit conscientiam nostram, id est mentem nostram. Ab operibus mortuis. Opera mortua sunt peccata quae animam occidunt: sicut enim anima vivit virtutibus, quae opera vitae appellantur: ita moritur vitiis et peccatis, simulque trahitur ad mortem aeternae perditionis, et bene dixit, ab operibus mortuis: si quis enim in lege tangebat mortuum, polluebatur, tamen aspersione sanguinis postea mundabatur: similiter qui imitatus fuerit opus mortuae animae, inquinatus, tamen per fidem dominicae passionis mundatur. Qui enim tetigerit picem, inquinabitur ab ea: hoc est, si per poenitentiam et gratiam baptismatis quis fuerit ablutus ab operibus mortuis, si eadem iterum attigerit, contaminabitur. Sequitur: 68.0743B| Ad serviendum Deo viventi. Hic aptissime ostendit quia opera mortua habentes non possunt servire vero et vivo Deo, quia illa mortua sunt et falsa: si enim qui mortuum aut aliquid immundum tangebat, non oportebat eum intrare in templum: quanto magis quis mortua opera habens, non poterit intrare in coelum? Et ideo novi Testamenti mediator est, ut morte intercedente. Sive interveniente. In redemptionem earum praevaricationum quae erant sub priori Testamento, repromissionem accipiant, qui vocati sunt aeternae haereditatis. Ubi enim testamentum, mors necesse est intercedat. Seu interveniat. Testatoris. Testamentum enim in mortuis confirmatum est alioquin. Id est aliter. Nondum valet. Firmum est testamentum Dum vivit. Ille. Qui testatus est. Leges humanas hic 68.0743C| videtur Apostolus tangere quae solent testamentum, quod alter alteri facit de haereditate sua firmum facere, quousque testator ipsius testamenti morte interveniente discesserit; mortuo vero illo testatore qui testamentum fecit, omnino jam firmum manet. In hunc modum testamentum vitae aeternae, quod a Christo accepimus, non aliter nobis firmum manere poterit, nisi ipse morte sua illud roborasset. Tantum enim erat peccatum nostrum, ut aliter non potuissemus redimi et salvari, nisi unigenitus Dei Filius pro nobis moreretur; et quia ad illud consequendum quod ipse promiserat, indigni eramus, ipse nobis morte sua mediator factus est, ut per suam mortem indebitam, illam quae nobis debebatur auferret. Et quia fortassis poterant multi minus perfecti dubitare 68.0743D| de promissionibus Domini, maxime ex eo quod mortuus est, quasi infirmus, beatus Apostolus exponit exempla, ex communi consuetudine legum humanarum ostendens quia non viventibus testatoribus, sed morientibus, firmantur testamenta, fortitudinemque accipiunt: quandiu enim vivit testator, potest immutare sententiam suam; quapropter volens Apostolus esse firmum testamentum quod Christus nobis dimisit, idem dicit, inquiens: Christus novi Testamenti mediator est, ut morte sua interveniente in redemptionem illarum praevaricationum quae non poterant auferri et deleri in priori Testamento, deletae autem sunt per passionem, ut repromissionem aeternae haereditatis accipiant illi qui vocati sunt aeterna vocatione: nam non loquitur hic de 68.0744A| generali vocatione, de qua Dominus ait: Multi vocati, sed pauci electi; sed de illa de qua idem egregius praedicator ait, loquens de electis: Quos praescivit, hos et praedestinavit; et quos praedestinavit, hos et vocavit; et quos vocavit, hos et justificavit. Titulum autem aeternae haereditatis ex parte in praesenti saeculo jam possidemus, nobis a Domino datum Evangelium, videlicet illius quod observatores suos aeternaliter cum Deo facit vivere: gratiam Spiritus sancti, remissionem peccatorum, cognitionem suam et pacem, quam nobis reliquit pergens ad passionem: Pacem (inquit) relinquo vobis. Istum quidem haereditatis titulum quasi arrham in praesenti habemus, sed perfectius nobis supplebitur cum erit Deus omnia in omnibus, cum tradiderit Christus regnum Deo et 68.0744B| Patri, cum fuerimus perducti ad gaudia patriae coelestis, in qua futuri sunt electi sicut angeli Dei in coelo videntes Deum sicuti est. Et haec erit perfecta haereditas electorum, quam Christus in morte sua confirmavit. Unde nec primum quidem sine sanguine dedicatum est. Id est, confirmatum et consecratum. Lecto enim omni mandato legis a Moyse universo populo, accipiens sanguinem vitulorum et hircorum cum aqua et lana coccinea et hyssopo, ipsum quoque librum et omnem populum aspersit. Omnia ista in figura agebantur: nam vitulus ille, qui plerumque sacerdotis erat, Christum significabat, qui verus Sacerdos existens vitulum, hoc est, semetipsum obtulit Deo Patri in ara crucis. Iste est vitulus quem pater mactavit pro reversione filii prodigi. Hircus quoque qui 68.0744C| pro peccato offerebatur, eumdem Christum significat, qui pro peccatoribus oblatus est: juxta quod idem Apostolus alias ait: Eum qui non noverat peccatum, Deus Pater pro nobis peccatum fecit: hoc est hostiam pro peccato; quod enim vetus Testamentum sanguine respersum est ad confirmationem, similiter et populus typice significabatur sanguine passionis Christi novum Testamentum confirmandum, et populum credentem mundandum. Aqua autem qua populus aspergebatur, aqua est baptismatis, qua fideles perfunduntur. Lana coccinea charitatem Christi, qua pro nobis passus est, et de qua alibi dicitur: Sic Deus dilexit mundum, ut Unigenitum suum daret pro mundo. Hyssopus herba humilis est, et in petra nascens, per quam humilitas designatur Christi et 68.0744D| fortitudo, qua interiora nostra purgantur: nam hujus herbae genere pulmonum vitia solent curari. Potest et per hyssopum poenitentia intelligi, quae fortiter peracta interiora vitia mentis purgat. Dicens: Hic sanguis testamenti quod mandavit ad vos Deus. Quasi diceret: haec est confirmatio hujus testamenti quod mandavit ad vos Deus: iste sanguis praefigurabat illum sanguinem qui de latere Christi in cruce manavit: hoc sanguine Christus et nos aspersit, et testamentum suum confirmavit, sicut ipse dixit Hic est sanguis novi Testamenti, in remissionem peccatorum. Etiam tabernaculum et omnia vasa ministerii sanguine similiter aspersit. Tabernaculum illi intelligendi sunt de quibus per prophetam Deus dicit: Inhabitabo illis, et inambulabo; et de quibus Apostolus alibi 68.0745A| dicit: Templum Dei sanctum est, quod estis vos. Vasa vero diversa fideles sunt Ecclesiae diversa officia habentes: quidam etenim sunt vasa praedicationis, sicut Paulus, de quo Dominus ad Ananiam ait: Vas electionis est mihi iste. Quidam vero diversos gradus ac varia officia habent, quae idem egregius commemorans dicit: Alii datur per Spiritum sermo sapientiae, alii sermo scientiae, alii prophetia, alii genera linguarum, alii gratia curationum, et alii atque alii diversa dona habent, quae singulis horum dividit Spiritus sanctus prout vult. Tabernaculum ergo et omnia vasa illius sanguine asperguntur, quia universalis Ecclesia cum omnibus sibi ministrantibus sanguine passionis Christi mundatur. Et omnia pene in sanguine mundantur, secundum legem: et sine sanguinis 68.0745B| effusione non fit remissio. Quare dixit: Pene in sanguine mundantur omnia, secundum legem: et sine sanguinis effusione non fit remissio? quoniam in illis non erat perfecta mundatio, neque perfecta remissio; corpora enim, quantum ad legem pertinet, mundabantur aspersione, sive effusione sanguinis animalium, leviaque peccata relaxabantur; sed in hoc quia majora crimina non tollebat, neque perfectum hominem reddebat, non erat perfecta mundatio: perfecta autem mundatio et remissio in sanguine Christi consistit, qui pro nobis fusus est in remissionem peccatorum; sine cujus sanguinis effusione nemo redimitur. Necesse est ergo exemplaria quidem coelestium his. Sacrificiis et aspersionibus. Mundari: ipsa autem coelestia melioribus hostiis mundantur quam istis. Sacrificia 68.0745C| legalia exemplaria, id est figuram et similitudinem vocat; ista autem, quae modo in veritate in Ecclesia celebrantur, coelestia appellat, id est spiritalia, quoniam spiritualiter sunt agenda; sive coelestia, eo quod illos qui in veritate ea celebrant, ad coelestia perducant. Exemplaria, inquit, coelestia mysteriorum ac rerum quae in lege agebantur, in figuram istorum quae modo in Ecclesia complentur, necesse erat talibus sacrificiis typicis et aspersionibus figurativis, quae vera praefigurabant, in lege uti. Ipsa autem coelestia, id est spiritalia, quae in veritate modo in Ecclesia celebrantur, melioribus hostiis mundantur istis legalibus: sanguine videlicet passionis Christi. Nam quia quaerebant vera sacrificia, quibus perfecte possent 68.0745D| homines mundari, nec inveniebantur, necesse fuit tandiu manere illa, quousque vera venirent. Non enim in manufacta Jesus introivit, exemplaria verorum; sed in ipsum coelum, ut appareat nunc vultui Dei pro nobis. Non introiit, inquit, Jesus in manufactis: subaudi, quae sunt exemplaria verorum. Manufacta appellat Sancta sanctorum, quae primum manibus Beselehel facta sunt in eremo, ac postea similiter manibus operariorum in templo Salomonis, in quae non introiit Jesus, sed in ipsum coelum, quod non est manibus hominum factum, sed jussione et voluntate Dei Verbi extentum. Igitur illa fuerunt exemplaria et figura verorum: quia ista vera Sancta sanctorum praefigurabant, quae Christus semel intravit. Introire autem Jesum dicimus secundum id quod homo est; 68.0746A| nam secundum quod Deus est, ubique est, et omnia implet, nec in manufacta hominum introiit, sed in ipsum coelum, jussione Dei creatum; nec hanc solam differentiam ostendit, sed etiam pontificem proximum factorem, ut appareat vultui Dei pro nobis: hoc est, ut seipsum exhibeat praesentiae paternae, nobisque illum propitium reddat. Unde Joannes dicit: Advocatum habemus apud Patrem Jesum Christum, et ipse est propitiatio pro peccatis nostris. Neque ut saepe offerat semetipsum, quemadmodum pontifex intrat in Sancta per singulos annos in sanguine alieno. Alioquin oportebat eum frequenter pati ab origine mundi. Non est Christus ad hoc ingressus in Sancta sanctorum, ut saepe semetipsum offerat, quemadmodum pontifex Judaeorum ingrediebatur in Sancta per singulos annos: 68.0746B| neque cum sanguine alieno, sed cum suo: quo niam ipse, qui est sacerdos et sacrificium, semel semetipsum obtulit in ara crucis; at vero resurgens jam non moritur: mors ei ultra non dominabitur: nec est necesse ut amplius moriatur; quoniam ad salutem omnium credentium satis sufficit una passio ejus. Alioquin: hoc est, si aliter esset, ut semel passus non prodesset, saepius oportebat eum crucifigi ab origine mundi: hoc est, quot fuerunt electi, et quot futuri sunt, pro singulis mori illum oporteret, si eos redimere vellet: sed noluit nisi tantum semel mori, quia una morte illius redemptio facta est. Nunc autem semel in consummatione saeculorum. Hoc est, in fine saeculorum, in novissima aetate. Ad destitutionem peccati per hostiam suam apparuit. Hoc est, per corpus 68.0746C| suum, quod fecit hostiam pro peccato. Semel (inquit) in fine saeculorum ad hoc apparuit, ut per hostiam suam destrueret peccatum: merito tunc apparuit, quando multa erant, ut ostenderet divitias gratiae suae; si enim in principio fieret, fortassis nullus crederet, et hoc semel in consummatione peccatorum per proprium sanguinem, non per alienum. Et quemadmodum statutum est hominibus semel mori, post hoc autem judicium: sic et Christus semel oblatus ad multorum exhaurienda peccata; secundo sine peccato apparebit exspectantibus se in salutem. Sicut hominibus statutum est ac decretum, ut non possint mori, nisi semel; postea autem accipiunt judicium: hoc est, prout unusquisque gessit in corpore, sive bonum, sive malum: sic et Christus semel oblatus est 68.0746D| a semetipso ad multorum tollenda peccata; nec potest amplius mori, sed neque indigemus. Notandum autem, ad multorum tollenda peccata illum esse oblatum, et non omnium: quia non omnes credituri sunt. Tale quid et ipse Dominus apostolis: Hic est sanguis meus novi Testamenti, qui pro vobis et pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Quod autem sequitur: Secundo sine peccato apparebit exspectantibus se in salutem, tale est ac si diceret: Primum quidem apparuit ille per hostiam suam, hoc est per corpus mortale, quod fuit hostia pro peccato; secundo autem apparebit sine hostia pro peccato: quia non erit jam hostia pro peccato, sicut prius fuit: non enim poterit deinceps mori. Sicut enim unusquisque 68.0747A| nostrum post mortem recipit juxta opera sua, ita Christus devicta morte, et adepto regno, secundo apparebit exspectantibus se in salutem, ut juste vindicet suos, qui injuste passus est ab alienis. Melior est haec apparitio exspectantibus se in salutem, quam communis visio, de qua dicitur: Videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. Hoc est ergo secundo apparere sine peccato, jam non videri in similitudine carnis peccati; sed nec aliorum peccata portantem in corpore suo super lignum, sicut in primo adventu fecit; nec intervenire amplius pro peccatis, sed vindictam exercere in peccatores.
CAP. X.
Umbram enim habens lex futurorum bonorum, non ipsam imaginem rerum, per singulos annos eisdem ipsis hostiis quas offerunt indesinenter, nunquam 68.0747B| potest credentes perfectos facere. Ordo verborum est: Habentes lex umbram futurorum bonorum, non ipsam imaginem rerum, nunquam potest accedentes ad se perfectos facere eisdem ipsis hostiis quas offerunt indesinenter per singulos annos. Futura bona duobus modis intelligenda sunt: videlicet vel sacramenta quae in veritate in Christo et in Ecclesia completa sunt, quae futura erant, ut venirent, vel etiam gaudia patriae coelestis. Umbram autem vocat figuram et similitudinem; imaginem autem pro veritate ponit. Multifariam autem sacramenta Christi et Ecclesiae ostendebat, donec veniret ipsa Veritas Christus, qui interiorem ejusdem figurae sensum data gratia Spiritus sancti, Ecclesiae suae patefaceret, simulque moriendo in creatura omnia illa sacramenta revolaret. 68.0747C| Nunquam autem potuit accedentes ad se perfecte mundare eisdem ipsis hostiis, quas semper offerebant ipsi sacerdotes per singulos annos; easdem ipsas hostias irrationabiles offerebant omnibus annis: arietes videlicet, boves, hircos, turtures et columbas. Sequitur: Alioquin cessassent offerri: ideo quod nullam haberent ultra conscientiam peccati cultores illius semel mundati: sed in ipsis commemoratio peccatorum per annos singulos fit. Alioquin, hoc est, si ab omnibus peccatis liberati essent, et cessassent offerri illae hostiae, eo quod nullam haberent ultra conscientiam, id est memoriam et recordationem peccatorum illorum a quibus cultores illius semel mundati essent; sed quia hoc non potuit fieri, et 68.0747D| nunquam potuerunt majora et criminalia peccata illis sacrificiis mundari, fit per singulos annos commemoratio peccatorum in ipsis hostiis, verbi gratia: Si obtulisset quis praesenti anno hostias pro peccato aut adulterii, aut sacrilegii, aut parricidii, necesse erat ut omnibus annis id ageret: quoniam non poterat perfecte expiare ab illo piaculo: proinde accusatio peccatorum fuit, quod fiebat, non solutio. Accusatio infirmitatis, non virtutis ostensio. In eo enim quod offerebatur, redargutio peccatorum, in eo quod semper offerebatur, redargutio infirmitatis ejusdem sacrificii. Propter quam causam imperavit semper offerri? Propter infirmitatem: quia non poterat perfecte mundare, ut et memoria et redargutio peccatorum fieret. Quid ergo dicendum est? nunquid et sacerdotes 68.0748A| nostri quotidie idem non agunt, dum non offerunt assidue sacrificium? Offerunt quidem, sed ad recordationem mortis ejus: et quia nos quotidie peccamus, et quotidie indigemus mundari: quia ille non potest jam mori, dedit nobis hoc sacramentum corporis et sanguinis sui, ut sicut passio illius redemptio et absolutio fuit mundi, ita etiam ista oblatio, redemptio et mundatio sit omnibus in vera fide offerentibus, bonamque intentionem habentibus. In hoc enim differt ab illo veteri sacrificio saepius repetito istud nostrum, quod similiter repetitur: quia istud est veritas, illud figura: istud perfectum reddit hominem, illud minime: et istud non causa infirmitatis suae repetitur, quod non possit perfectam salutem conferre: sed in commemorationem passionis 68.0748B| Christi, sicut ipse dixit: Hoc facite (inquiens) in meam commemorationem. Et una est haec hostia, non multae, sicut illae erant. Quomodo una est, et non multae, cum a multis diversis in locis diversisque temporibus offeratur? Aptissime ergo animadvertendum est, quia divinitas Verbi Dei, quae una est, et omnia replet, et tota ubique est, ipsa facit ut non sint plura sacrificia, sed unum, licet a multis offeratur: et sit unum corpus Christi cum illo, quod suscepit in utero virginali, non multa corpora: nec nunc quidem aliud magnum, aliud minus, aliud hodie, aliud cras offeremus, sed semper idipsum aequam magnitudinem habens: proinde unum est hoc sacrificium Christi, non diversa, sicut illorum erant. Nam si aliter esset, quoniam multis in locis offertur, multi 68.0748C| essent Christi: quod absit. Unus ergo ubique est, et hic plenus existens, et illic: plenum unum corpus ubique habens. Et sicut qui ubique offertur, unum corpus est, non multa corpora: ita etiam et unum sacrificium. Sequitur: Impossibile est enim sanguine taurorum et hircorum auferri peccata. Quae ratio esse poterat ut rationalis homo sanguine irrationalis animalis mundaretur? Quapropter leviora peccata purgabantur, corpusque mundabatur, quantum ad legem pertinet: tamen impossibile erat criminalia et graviora peccata illis sacrificiis mundari: unde neminem ad perfectum adduxit lex. Ideo ingrediens mundum dixit: Hostiam et oblationem noluisti: corpus autem aptasti mihi. Holocautomata pro peccato non tibi placuerunt. Tunc dixi: Ecce venio, in capite 68.0748D| libri scriptum est de me, ut faciam, Deus, voluntatem tuam. Anteriores hostiae ostenduntur his verbis inutiles esse ad integram perfectamque mundationem, et forma magis fuisse, nec esse acceptabiles Deo, quoniam ab initio non placuerunt ei: non enim putandum quod omnipotens Deus nidore carnalium et concrematione animalium unquam delectatus fuerit: licet legatur odoratus esse odorem suavitatis, sed fide et desiderio offerentis: unde per Jeremiam dicit: Holocautomata vestra non sunt accepta mihi, et victimae vestrae non placuerunt mihi. Et per Isaiam: Non offeratis (inquit) ultra sacrificium; incensum abominatio est mihi: qui mactat bovem, quasi qui excerebret canem. Sed quaestio hinc potest oriri non modica: Quare imperavit ut offerri debuissent, si illi 68.0749A| non placuerunt, nec voluntatis illius fuit. Quae gemina solutione potest solvi. Considerans omnipotens Deus animos Judaeorum pronos ad colenda idola, et ritum gentium imitandum, imperavit eis multa sacrificia offerre; ne otiosi sine sacrificiis sedentes in cultum deorum alienorum, dum vidissent alios offerre, inciderent; maluitque sibi offerri a se creata, quam idolis daemoniorumque portentis; imposuitque illis servitutem, non justificationem, quia non est ejus voluntas talia offerri. Tali modo et egregius praedicator, ut pote Creatorem creatura sequens, suis in dictis peregit, dicens: Volo omnes homines esse sicut meipsum, id est, castos, continentesque. Et iterum: Volo, inquit, juvenes nubere, filios procreare, propter fornicationem et 68.0749B| adulterium. Ecce duas voluntates constituit; sed tamen non sunt ejus ambae. Primum dicens: Volo omnes homines esse in continentia sicut meipsum, voluntatem suam expressit. Secundo vero: Volo juvenes nubere, indulgentiae causa taliter locutus est, propter fragilitatem carnis. Similiter non erat voluntas omnipotentis Dei talia sacrificia offerri, sed propter illorum infirmitatem praecepit. Unde superius dixit, quia non solum non voluit, sed nec desideravit. Potest et ita solvi: Ut quia futurum erat verum sacrificium Christi in Ecclesia, praeceperit typum et figurativa sacrificia praecedere: et revera ita necesse erat ut, sicut verbis praenuntiabatur, ita etiam et mysteriis praesignaretur, quatenus a figuratitiis transirent ad veritatem. Sed quia illi non placuerunt 68.0749C| illa sacrificia, advenit iterum, de quo Apostolus ait: Ideo, inquit, quia impossibile erat sanguine hircorum auferri peccata, et quia non placebant Deo talia sacrificia, ingrediens mundum, non dubium quin Christus dicit. Ingressio autem ista nihil est aliud nisi missio ejus, apparitio ejus, videlicet humanitatis. Quando enim qui ubique praesens erat, sed tamen invisibilis, factus postea homo visibilis mundo apparuit, quodammodo ubi erat, illuc ingressus est. Et quid dicit Deo Patri? Hostiam, inquit, et oblationem noluisti: corpus autem aptasti (sive perfecisti) mihi: illud tibi offeram sacrificium acceptum. Holocautomata pro peccato non tibi placuerunt. Tunc dixi: Ecce venio per incarnationis mysterium, ut meo sacrificio redimam genus humanum. Holocaustum dicebatur 68.0749D| sacrificium, quod totum cremabatur in altari, quasi totum incensum; nam ὅλον, holon, dicitur totum, καυστὸν, caustum vero incensum: sicut holovitreum totum vitreum. Sed si holocautomata pro peccato non ei placebant, quaeri potest quomodo mundabantur? Ad quod respondendum est, quia fide et poenitentia digna mundabantur, sicut mundatus est David a peccato adulterii atque homicidii: perfecta autem mundatio in Christi adventu data est. In capite libri scriptum est de me, ut faciam, Deus, voluntatem tuam. De hujus libri capite diversa doctoribus disputantur. Quidam enim intelligunt hic initium Genesis, ubi scriptum est: In principio: id est in Filio fecit Deus coelum et terram. Quidam primum 68.0750A| psalmum, quem quidam referunt ad Christum: quidam ad quemlibet electum, in quo dicitur: In lege Domini voluntas ejus. Sed quia in his nihil de morte Christi praefiguratur, de qua Apostolus sermonem per totum hunc locum habet, melius videtur intelligi de initio libri Levitici dictum: qui liber cum totus de sacrificiis et hostiis contineatur, primum sacrificium de vitulo praecepit offerri dicens: Si quis ex vobis hostiam offert Deo de pecoribus, masculum immaculatum offerat: hoc est vitulum de bubus, sive de armento. Vitulus iste de bubus assumptus, atque in sacrificium oblatus, est Christus, de genere patriarcharum ortus, ac pro salute generis humani immolatus: voluntas enim Dei Patris fuit, ut Filius sua passione genus humanum redimeret, unde ipse Filius 68.0750B| appropinquans passioni dicit: Sed ut cognoscat mundus, quia diligo Patrem; et: Sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio. Surgite, eamus hinc: id est, eamus ad passionem. Superius dicens, quia hostias, et oblationes, et holocautomata pro peccato noluisti, nec placita sunt tibi, quae secundum legem offeruntur; tunc dixi: Ecce venio, ut faciam, Deus, voluntatem tuam. Aufert primum. Subaudi Testamentum, dum ejus oblationes respuit. Ut sequens statuat. Scilicet Testamentum: id est, stare et permanere faciat. In qua voluntate; Dei Patris, quam Filius adimplevit. Sanctificati sumus. In baptismate. Per oblationem corporis Jesu Christi semel. Quod dicit semel, tale est ac si diceret: Sanctificati sumus in baptismate per passionem, quam Christus celebravit semel. Et 68.0750C| omnis quidem sacerdos legis praesto est. Altari. Quotidie ministrans, et easdem offerens hostias, quae nunquam possunt auferre peccata. Subaudi criminalia atque capitalia. Hic autem. Haud dubium quin Christus. Unam pro peccatis offerens hostiam in sempiternum sedet ad dexteram Dei, de caetero exspectans, donec ponantur inimici ejus scabellum pedum ejus. Ministrare, sive offerre, signum ministrationis est, per quod intelligitur humilitas Christi. Ara vero signum est judicantis et dominantis, ut ei ministretur; per quod ostenditur exaltatio et gloria Christi, qui humilis apparuit: nunc autem exaltatus super omnem creaturam, habitat in plenitudine majestatis exspectans, et considerans tempus de reliquo quando judicet. Et cujus rei causa fiat ista dilatio exponit, dicens: Ut ponantur 68.0750D| inimici ejus scabellum pedum ejus. Inimici ejus sunt Judaei, haeretici, et falsi Christiani, omnesque infideles, qui subjiciendi sunt potestati illius. Hic et necessaria subjectio potest intelligi, quae pertineat ad reprobos in nequitia permanentes; et voluntaria, quae pertinet ad electos, qui deserentes viam nequitiae sponte subdunt se Christo. Illi sacerdotes Judaeorum multas quotidie offerendo hostias, non potuerunt auferre peccata: Christus autem semel semetipsum offerens, abstulit peccata mundi: sedet nunc in gloria Dei Patris. Una enim oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos. Contestatur autem nobis Spiritus sanctus; postquam etenim dixit: Hoc autem testamentum, quod testabor ad illos post dies illos, dicit Dominus: 68.0751A| Dabo leges meas in cordibus eorum, et in mentibus eorum superscribam eas; et peccatorum et iniquitatum eorum non recordabor amplius. Contestatur, inquit, nos et Spiritus sanctus, id est, testimonio suo verba nostra confirmat, non solum per Psalmistam, sed etiam per prophetam, quia illae hostiae jam non sunt offerendae. In sequentibus verbis defectus est sententiae satis necessarius, quapropter dicatur ita: Postquam enim dixit omnipotens Deus per prophetam Jeremiam: Hoc autem est testamentum quod testabor ad illos post dies illos, dicit Dominus: Dabo leges meas in cordibus eorum, et in mentibus eorum superscribam illas: statim subintulit: Et peccatum eorum non memorabor amplius, ostendens jam non fore deinceps necessarias hostias figurativas: quod etiam Apostolus 68.0751B| manifestat, dum subdit: Ubi autem horum. Peccatorum. Remissio, jam non est. Necessaria. Oblatio pro peccato. Nam postquam hoc testamentum adimpletum est, quod Deus per prophetam promittebat, statim illae hostiae finem acceperunt: quia veniente veritate, umbra discessit. Notandum ergo quia ubi recordatio peccatorum non est, quae in baptismate per fidem dominicae passionis dimittitur, jam non est necessaria oblatio legis pro peccato. Habentes itaque, fratres, fiduciam in introitu sanctorum in sanguine Christi, quam initiavit nobis viam novam et viventem per velamen, id est carnem suam, et Sacerdotem magnum super domum Dei. Hactenus ostendit pontificis et hostiarum, tabernaculi quoque et testamenti, atque repromissionis distantiam, multaque differentia: nunc invitando hortatur 68.0751C| ad ea quae per Christum in veritate nobis advenerunt, dans auctoritatem de magno Pontifice et dicens: Propterea, inquit, habemus plus fiduciae per sanguinem Christi mundati, quam illi qui carnaliter hostias offerebant: quia hostia nostra vera et rationalis est. Intantum enim majorem fiduciam habemus in ingressu coelorum per sanguinem Christi, inquantum magis cohaeredes effecti sumus. Nullus ad dona Spiritus sancti pervenire valebit, nisi per fidem, sive fiduciam, id est per viam novam et viventem, quam initiavit nobis Christus, hoc initium utendi dedit: viam vero novam dicit fidem, quae per Christum data, sive exemplum humilitatis, per quod ipse perrexit, humilians semetipsum usque ad mortem. Possumus et novam viam accipere aditum patriae coelestis nobis 68.0751D| per Christum reseratum: qui idcirco via nova appellatur, quoniam nulli ante ingressibilis fuit. Dicendo autem, Novam, conatur ostendere, cuncta majora nova habere, siquidem nunc aperta est nobis via fidei, per quam plenissimam justificationem accipimus, et apertae sunt nobis portae coeli, quod nemini antea concedebatur. Viventem quoque eam appellavit, hoc est semper manentem et semper patentem, quoniam et fides recta aeternaliter manebit, et porta coeli semper patebit. Initiavit autem hanc viam nobis Christus, id est dedicavit et confirmavit, seu dedit per velamen, id est carnem suam. Idemque primo aperuit illam viam, ascendendo ad patriam coelestem, et ipse primo initium nobis dedit utendi. Caro autem 68.0752A| dominica non congrue nomine velaminis designatur: quia sicut velum celabat arcam, et ea quae ultra erant, ita ultra illam divinitas Verbi latebat. Et sicut per velamen perveniebatur ad interiora, ita per humanitatem pervenitur ad divinitatis cognitionem. Sacerdos autem magnus super domum Dei Christus intelligitur, qui est a Deo Patre constitutus super Ecclesiam; juxta quod ipse dicit: Ego autem constitutus sum rex ab eo. Sequitur: Accedamus cum vero corde, et in plenitudine fidei, aspersi corda a conscientia mala, et abluti corpus aqua munda. Ex superioribus ista pendent, ubi dicit Apostolus: Habentes itaque, fratres, fiduciam in ingressu sanctorum per sanguinem Christi, accedamus ad Deum cum vero corde. Quid est in vero corde accedere ad Christum? Exposuit 68.0752B| subjungens: In plenitudine fidei, ut credamus resurrectionem generalem futuram; quasi diceret: Jam quia fiduciam habemus ingredi patriam coelestem, non debemus haesitare, quod quorumdam sit resurrectio, quorumdam vero non; sed vera fide debemus credere omnes homines resurrecturos, quosdam ad gloriam, quosdam vero ad poenam. Nam si quis de hoc haesitat, non habet veram plenamque fidem. Potest et aliter intelligi: Plena fides est, quae concipitur corde, confitetur ore, et operibus bonis exornatur. Hac fide accedendum est ad Dominum, quicunque volunt introitum patriae coelestis reserari. Necesse est ergo ut sint corda aspersi, id est mundati per corda a conscientia mala, a peccatis, a voluntate mala, sive munda corda habentes; simulque ostendit quia non 68.0752C| fides sola, sed etiam vita cum virtutibus quaeritur; quoniam fides sine operibus mortua est. Judaei corpora mundabant, non conscientiam. Et abluti, inquit, corpus, sive ablutum corpus habentes aqua munda, hoc est aqua baptismatis. Idcirco autem dicit corpus aqua baptismatis abluendum, quia dum corpus abluitur aqua, Spiritu sancto sanctificatur anima. Teneamus spei nostrae confessionem indeclinabilem; fidelis enim est qui repromisit. Confessionem spei indeclinabiliter tenemus, si non desperamus de patria coelesti, de omnibus quae nobis promisit Dominus; vel si firmiter ea observamus quae professi sumus in baptismate. Sicut enim fidelis et verus remunerator est Christus in promissionibus, ita fideles vult nos esse in promissis nostris, quae novimus tempore baptismatis, 68.0752D| diabolo contradicere, Christo quoque servire. Et consideremus invicem in provocationem charitatis et bonorum operum. Hoc est, consideremus diligenter inter nos, et quemcunque viderimus majorem charitatem habere, operibusque melioribus intentum, provocemur illius exemplo, quatenus eum summopere imitemur: in eum intendamus ut diligamur; ex dilectione quippe bona opera procedunt. Quapropter bonum est magnum dilectionis, nihilque est bonum quod non per charitatem fit: quoniam plenitudo legis est dilectio. Non deserentes collectionem nostram. Id est congregationem fidelium. Sicut est consuetudinis quibusdam; sed consolantes. Subaudi nos invicem. In hoc loco non solum admonuit, sed etiam culpavit, 68.0753A| et terruit unitatem charitatis scindentes: erant enim multi qui conturbabant congregationem fidelium, quasi non possent habitare inter illos causa suae sanctitatis, et deserebant collectionem illorum, habitantes soli, ut Deo liberius viderentur vacare. Isti tales superbia distenti despiciebant caeteros et scindebant charitatem: quos Apostolus utrumque et admonet et terret, hortans ne deserant societatem fidelium, sed potius consolari simpliciores optent et suo exemplo confortari: tantum enim valet societas fidelium, ut ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine Salvatoris, ipse sit in medio eorum. Sequitur: Et tanto magis. Sectamini charitatem, vosque invicem consolamini. Quanto videritis appropinquare diem. Judicii, in quo singulorum merita examinabuntur. Vel extremum 68.0753B| diem vitae nostrae; dicit enim alio loco: Nihil solliciti sitis, Dominus enim prope est. Voluntarie enim peccantibus nobis post acceptam notitiam veritatis. Id est post notitiam verae fidei gratiaeque baptismatis. Jam non relinquitur pro peccatis hostia. Sponte peccantibus nobis, et deliberate, postquam accepimus agnitionem verae fidei, et postquam mundati sumus in baptismate, non reservatur ultra nobis hostia pro peccato, quae pro nobis offeratur, sicut in Veteri Testamento donatum est, hostias saepius offerre pro peccato. Neque enim Christus, qui est hostia nostra, iterum immolandus est pro peccatis nostris: hoc enim semel factum est, et secundo opus non est, sed magis opus est post acceptam gratiam permanere in fide recta et munditia bonorum operum. Mundatus 68.0753C| es in baptismate; liber es a criminibus omnibusque peccatis; factus es filius Dei: si ad primum reversus fueris, gravissimum te exspectabit judicium sequens, nisi per dignam poenitentiam revocatus fueris. His autem verbis non poenitentiam excludit, neque propitiationem, quae fit per poenitentiam; neque repellit et dejicit per desperationem delinquentium; sed secundum excludit lavacrum baptismi. Non enim ita est inimicus saluti nostrae, ut diceret, non esse ultra poenitentiam, neque peccatorum remissionem; sed hostia, inquit, ultra non est; hoc est, crux ultra non est, ut iterum Christus crucifigatur, iterumque nos baptizemur. Nam sicut Christus semel mortuus est, et jam non moritur, ita et nos semel baptizati instar mortis ejus et sepulturae, sicut Apostolus alias dicit, 68.0753D| Consepulti cum illo per baptismum in morte, jam non possumus rebaptizari. Quanto magis ubi plures fuerunt, major erit gratia ejus in illis? Terribilis autem quaedam exspectatio judicii, et ignis aemulatio, quae consumptura est adversarios. Aemulatio aliquando pro imitatione ponitur, aliquando pro invidentia; hic autem pro consumptione et vindicta accipitur. Terret ergo Apostolus omnes, ut metuant post baptismi lavacrum ad vitia relabi: quia non possunt rebaptizari. Terret etiam, ut si peccaverint, poenitentiam statim studeant agere dignam: quoniam quicunque poenitentiae medicamentum neglexerit, vindicta et consumptio ignis aeterni devorabit eum. Quapropter enusquisque ad poenitentiae, dum tempus habet, medicamenta 68.0754A| confugiat, ne igni tradatur aeterno. Irritam quis faciens legem Moysi, sine ulla miseratione duobus vel tribus testibus. Scilicet convictus. Moritur: quanto magis putatis deteriora mereri supplicia qui Filium Dei conculcaverit, et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gratiae contumeliam fecerit? Moysi dicitur esse lex ideo quia per Moysen data est a Domino: sicut et nos soliti sumus dicere in oratione dominica ad Dominum: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie: non quod noster antea fuerit, sed cum ab illo datur, noster efficitur. Incutit autem Apostolus terrorem Christianis, sumens comparationem a lege Moysi, quam si quis transgressus fuisset, irritam eam et inanem faciens, duobus vel tribus testibus convictus, sine ulla miseratione 68.0754B| et venia, a judicibus dijudicatus confestim occidebatur. Dicit ergo: Si ille qui legem quae per servum data est transgressus fuerit, sine ulla miseratione occidebatur, quanto magis majora supplicia sustinebit qui Filium Dei conculcaverit! Utique quanto major est Christus Moyse, et gratia Evangelii a Filio data, quam lex per servum data et administrata, tanto majora et deteriora merebitur supplicia, qui conculcaverit Christum. Sed quomodo possumus illum conculcare, qui in dextera Dei Patris sedet, elevatus super omnes coelos? Dum praecepta illius pro nihilo ducimus, dedignantes ea implere, tunc utique eum conculcamus. Sicut enim ea quae conculcamus, pro nihilo ducimus et nullius honoris; sic et qui libere peccant absque timore et absque poenitentia, 68.0754C| Christum conculcant, sive contemnunt, atque despiciunt; eum judicem futurum minime formidant. Vel certe Christum conculcat quicunque corpus illius indigne percipit. Sive (ut tertio modo dicamus) Christum conculcat, qui male vivendo de tabernaculo cordis sui eum expellit, qui dixit: Inhabitabo in illis et inambulabo. Sanguinem quoque testamenti pollutum ducit: sive, ut in Graeco habetur, communem, vel immundum, qui sanguinem passionis Christi pro nihilo ducit, quo Testamentum Novum confirmatum est, et quo etiam ipse sanctificatur a tempore passionis. Alio nihilominus modo sanguinem testamenti pollutum ducere, est mysterium sanguinis Christi indigne percipere, nullamque differentiam inter illum ac reliquos facere: cum in illo sanctificatus sit tempore baptismi, et possit etiam quotidie sanctificari, 68.0754D| si digne perceperit eum; de talibus dicit Apostolus: Qui manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans sive discernens corpus et sanguinem Domini a reliquis cibis et potibus. Spiritui quoque gratiae, id est Spiritui sancto, contumeliam facit, qui de tabernaculo cordis sui male vivendo illum ejicit. Vel qui non credit quod per illum in Ecclesia fit remissio peccatorum; vel certe qui blasphemat illum, opera ejus denegando, et diabolo tribuendo. Unde Dominus dicit: Qui blasphemaverit in Spiritu sancto, non remittetur illi, neque hic, neque in futuro. Qui idcirco Spiritus gratiae vocatur, vel quia per illum gratis nobis dimittuntur peccata, vel certe 68.0755A| quia illo distribuente, dividuntur gratiae donorum spirituum fidelibus, quas Apostolus commemorat dicens: Et alii quidem datur per Spiritum sermo sapientiae; alii sermo scientiae, et caetera, usque dum concludit dicens: Haec omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult. Scimus enim qui dixit: Mihi vindicta, ego reddam. Loquitur Deus omnipotens per prophetam. Mihi injuriam et contumeliam facienti, vindictam reddam: et ego retribuam eis juxta quod merentur. Et iterum: Quia judicabit Dominus populum suum. De inimicis hoc dictum est. Ego retribuam eis qui male faciunt, non de his qui male patiuntur. De his videlicet qui negligenter vivunt, et per poenitentiam se purgare nolunt; sed cum male faciant, secure ad mensam dominicam 68.0755B| accedunt. Populum autem, quem Dominus judicare dicitur, dupliciter possumus intelligere, et ad electum scilicet populum referre et ad reprobum. Judicabit enim Dominus populum suum, hoc est separabit plebem suam; et discernet bonos a malis, fideles ab infidelibus. Quod si ad reprobos relatum fuerit, judicare pro damnare accipiendum erit. Populus autem Domini appellatur, non per gratiam, sed per creationem. Horrendum est incidere in manus Dei viventis. Incidit in manus Domini qui judicium hominis contremiscens, judicium omnipotentis Dei parvipendit. Incidit quoque in manus, id est in potestatem et judicium omnipotentis Dei, quisquis post peccatum contemnit poenitentiam agere. Quicunque ergo peccator est, si non poenituerit de peccatis suis, incidet 68.0755C| in horrendum et valde extimendum judicium omnipotentis Dei, qui reddet unicuique secundum opera sua. Rememoramini autem pristinos dies, in quibus illuminati magnum certamen sustinuistis passionum. Optimi medicorum, cum vulnus secaverint, et per incisionem augmentum doloris fecerint, solatium et remedium illi loco adhibent, ubi dolor inest, et perturbatam refovent animam. Postquam autem revocaverint illum, alteram non dant jam sectionem; quinetiam illa quae facta sunt, medicaminibus mitioribus et valentibus amplitudinem mitigare, et dolores confovent. Sic et Apostolus isto in loco more illorum agit. Postquam enim concussit animas eorum, et compunxit mentione gehennae, affirmans omnibus modis perituros, qui gratiae Dei injuriam faciunt aliquando: 68.0755D| et hoc ex lege Moysi aliisque testimoniis edocens, ac dicens metuendum esse incidere in manus Dei viventis: protinus, ne multo timore in desperationem ruerent, consolatur eos per laudem, blandimenta et orationes, reducens eis ad memoriam praeterita illorum bona opera: Rememoramini, inquit, pristinos dies, in quibus illuminati per fidem, et confortati per gratiam divinam, magnum certamen sustinuistis passionum; ac si diceret: Quando introducti estis ad fidem, quando in initio fidei eratis, tantam fortitudinem demonstrastis ut magnum certamen passionum sustineretis pro Christi nomine a contribulibus vestris. Judaei enim credentes quidam exspoliati sunt a non credentibus: quidam vero non. Illi vero qui non fuerunt 68.0756A| exspoliati, subministrabant aliis de facultatibus suis: quapropter cum hoc agnovissent infideles, multa mala intulere, utriusque [F. utrisque]: unde non dicit Apostolus simpliciter certamen sustinuisse eos, sed addidit, magnum; nec dicit, tentationes, sed passiones. Et in altero quidem opprobriis et tribulationibus spectaculum facti. Estis. In altero autem socii taliter conversantium effecti. Ex parte quidem, inquit, opprobriis, id est contumeliis et irrisionibus, et tribulationibus spectaculum facti estis: hoc est, publice et in conspectu multorum irrisi. Ex parte autem altera effecti estis socii in compassione taliter conversantium: apostolorum videlicet, et eorum qui sunt exspoliati propriis facultatibus, et verberibus afflicti, atque in carcerem retrusi. Duobus modis ostendit eos bene laborasse: 68.0756B| scilicet, vel quia et publice contumeliis et tribulationibus sunt diversis afflicti: quod genus humanum gravius sustinet in conspectu plurimorum aliquid inhonestum aut verbis, aut factis pati; seu etiam quia positis in carceribus compatiebantur, victumque ac vestimentum, prout poterant, subministrabant: unde facti erant eorum socii: quoniam mercedem et retributionem, quam percipit praedicator veritatis pro Christi nomine positus in carcere, aliisque tormentis afflictus, eamdem recepturus est ille qui ei subsidium praebet, ne deficiat in tribulationibus, sicut ipsa Veritas promittit, dicens: Qui recipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet. Notandumque quia non dixit simpliciter, Tribulationibus afflictos; sed etiam argumentum fecit, dicens: 68.0756C| Spectaculum facti estis. Cum enim secrete exprobratur, facilius tolerare videtur. Quod vero illi ea exhibuerint quae enumeravimus, apertius jam ostendit, dum sequitur: Nam et vinctis compassi estis: et rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis. Mirabiliter laudat eos in fide: quoniam si fidem non haberent meliora se recepturos pro hac substantia subtracta, non cum gaudio suscepissent rapinam ejus. Quandiu enim permissum est eis, compassi sunt aliis exspoliatis, atque in carcere positis. Exspoliati vero cum gaudio suscepere rapinam et damnum sibi illatum, credentes se meliora recepturos: unde subdit: Cognoscentes vos habere meliorem et manentem substantiam. Quasi diceret: Videntes divitias spiritales vobis pro istis temporalibus futuras, sustinuistis cum 68.0756D| gaudio rapinam bonorum temporalium. Hoc autem totum fuit apostolicum opus et dignum fortibus animabus, ut flagellis gauderent. Sicut in Actibus apostolorum dicitur: Euntes autem a conspectu consilii, ibant gaudentes, quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati. Et ut demonstraret istam temporalem substantiam non esse semper mansuram, ideo dixit illos meliorem habere substantiam, et manentem: prout diceret, firmam, et substantialem, atque perpetuam, quae perire non possit, sicut ista terrena perit. Nolite itaque amittere confidentiam vestram, quae magnam habet remunerationem. Id est, Nolite deficere in tribulationibus quia magna est remuneratio. Apparet autem quia in 68.0757A| magna confidentia erant ad Deum: quam ne amitterent, instantissime hortatur. Facilius enim integra conservantur, quam amissa recuperantur: quapropter quod tenetur, et formidinem habet, necesse est ut fortitudinem habeat. Nihil, inquit, vobis necessarium est, nisi ut stetis firmiter in fide vestra, et permaneatis in fortitudine vestra, quae magnam habet remunerationem apud Deum. Patientia enim vobis necessaria est: ut voluntatem Dei facientes, promissionem reportetis. O quanta magnitudo hortationis et consolationis! Veluti si quis ad athletam et certatorem hoc diceret: Qui cunctos superasset, nullumque relictum haberet, et qui sibi decertare posset. Verbi gratia, dum ille diceret: Jam quia superavi omnes, nullusque est qui mecum decertet, da mihi coronam: 68.0757B| poterat illi quilibet dicere: Sustine parumper, usque dum veniat arbiter, aut etiam rex, qui tibi bravium referat pro victoria tua. Quod si ille athleta impatienter ferret non tolerans sitim aquae et aestuationis, dicens: Aut date quod mereor, aut recedam, diceretur illi: Patienter sustine hanc morulam, in proximo est ut veniat imperator, qui tibi reddet praemium: tristatur quidem, sed multo amplius si publice et in conspectu multorum: genus enim humanum sicut valde delectatur laude publica, ita facile captivatur opprobriis aperte sibi illatis. Isto modo hortatur eos Apostolus, ne deficerent, sed patienter exspectarent Domini adventum: Patientia, inquit, vobis necessaria est: hoc est, verum opus habetis, videlicet ut perseveretis in agone, donec recipiatis coronam condignam 68.0757C| labori vestro. Non enim qui coeperit, coronabitur, sed qui perseveraverit in certamine usque in finem, hic salvus erit. In patientia (inquit Dominus) possidebitis animas vestras. Reportetis, dixit, promissionem, id est, accipietis gloriam sempiternae beatitudinis. Adhuc enim aliquantulum modicum, qui venturus est, veniet, et non tardabit. Haud dubium quin Christum significet: consolatur eos tanquam parum sit temporis, usque dum venit: non modica enim consolatio est laboris, cito sperare judicem, et remunerationem constantiae, certaminisque remuneratorem. Justus autem meus ex fide vivit. Quod si subtraxerit se, non placebit animae meae. Hoc propheticum testimonium intulit Apostolus ad exhortationem fidei, in acquisitionem animae. Sicut vita corporis 68.0757D| anima, ita vita animae fides est: quae videlicet concipitur corde, confitetur ore, exornatur opere: quoniam fides sine operibus mortua est, a qua fide si quis se subtraxerit, non placebit voluntati Dei. Non enim est putandum quod Deus Pater, aut Spiritus sanctus, aut Filius etiam in natura divinitatis habeat animam; sed more humano loquens divina Scriptura, nobis consulendo voluntatem illius, animae vocabulo exprimit. Considerandum autem quia, sicut displicebit qui haesitaverit, ita placebit Deo qui crediderit, vivens in fide sua recta: Laborastis, inquit, in certamine, exspectate eam spem, nolite hic quaerere quae speratis: quia justus ex fide vivit. Nos autem non sumus subtractionis filii in perditionem, sed fidei 68.0758A| in acquisitionem animae. Non sumus, inquit, ego et vos filii eorum paganorum atque gentilium qui se subtrahunt a vita fidei et luce sempiterna ad perditionem animarum suarum: sed sumus filii patriarcharum, qui fide probati et in fide perfecti fuerant, ut acquirerent sibi suas animas ad salutem, et insuper aliorum suo exemplo.
CAP. XI.
Est autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium. Ordo verborum est, Fides est substantia sperandarum terum, argumentum videlicet rerum non apparentium. Fides est credere quae non videntur; et dum ea credimus in veritate aut fuisse, aut esse, aut futura esse, quae non vidimus, ipsa fides facit ea subsistere in corde nostro, quasi oculis corporeis; in rebus autem quae videntur, neque credulitas dici potest, neque incredulitas, sed 68.0758B| potius agnitio dicenda est. At vero fides est ita animum firmum esse de his quae non videntur, sicut de his quae jam videntur, et dum hoc fit, fides facit ea subsistere in nobis credendo: verbi gratia, ut ex multis saltem paucis utamur exemplis: Resurrectio generalis necdum facta est: et cum necdum sit in substantia, spes facit eam subsistere in anima nostra, quasi prae oculis illam habeamus. Hoc est, quod dixi, substantiam esse fidem illarum rerum quae sperantur, necdum quae videntur; et si argumentum est eadem fides rerum quae necdum apparent, quid est quod eam jam volunt videre? Arguere dicebant antiqui ostendere: a quo venit argumentum, quasi ostensio et praemonstratio futurarum rerum et illarum quae non videntur. Est autem proprie argumentum ratio, 68.0758C| quae rei dubiae fidem facit. Profecto ergo liquet, quia fides illarum rerum argumentum est, quae apparere non possunt: quae enim apparent, jam fidem non habent, sicut superius diximus, sed agnitionem. Dum ergo vidit Thomas, dum palpavit, cur ei dicitur, Quia vidisti me, credidisti? Sed aliud vidit, aliud credidit. A mortali enim homine Divinitas videri non potest. Videndo ergo credidit, qui considerando hominem verum Deum, quem videre non poterat, exclamavit. In hac enim. Subaudi fide. Testimonium. Justitiae. Consecuti sunt senes. Senes hic debemus intelligere patres Veteris Testamenti: patriarchas videlicet, prophetas, aliosque justos, qui in fide, qua crediderunt Deo ejusque promissionibus, testimonium laudis atque justitiae promoverunt. Unde Abraham 68.0758D| quia credidit Deo, reputatum est ei ad justitiam, et amicus Dei appellatus est. Haec autem fides ita est accipienda, ut credatur in corde, confiteatur ore, et ornetur operibus. Ille enim vere credit, qui exercet operando quod credit: quo contra de his qui fidem nomine tenus retinent, Paulus dicit: Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Fide intelligimus aptata esse saecula verbo Dei, ut ex invisibilibus visibilia fierent. Quia animae Hebraeorum debiles adhuc erant, et a fide quidem initium sumpserant, ex passionibus autem tribulationum pusillanimes efficiebantur, minusque patienter mala sibi irrogata ferebant, hortatus est eos Apostolus primo ex seipsis, dicens: Rememoramini pristinos dies; deinde ex Scriptura 68.0759A| divina dicente: Quia justus ex fide vivit; deinde vero ex rationibus, ostendens fidem esse substantiam rerum non apparentium: nunc autem ex progenitoribus incipit loqui, mirabiliter eos ponens in exemplum; quia sicut illi omnes per fidem salvati sunt, ita et nos omnes per fidem salvamur: cum enim invenit anima in eisdem passionibus socium, requiescit et respirat, ac in fide et tribulationibus qualibuscunque solet accidere. Valde enim fragile est genus humanum, nimiumque haesitans in cogitatione: quapropter necessaria est consolatio ex praecedentium fide et patientia. Apostolus ergo ex patribus quidem eos hortatur; sed primum ex communi initio, dicens: Manifestum est, inquit, quia non exstantibus, quae sunt, Deus effecit, sed ex invisibilibus visibilia, 68.0759B| ex non existentibus existentia. Ratiocinando ergo hoc invenire non possumus quomodo fecerit ex nihilo omnia, vel ex invisibilibus visibilia; quia non eramus, quando facta sunt. Unde ergo certum habetur? Utique manifestum est, quod fidei res est ista credere, fide quippe credimus aptata, id est perfecta, seu facta saecula: quia non ex visibilibus, sed ex invisibilibus facta sunt quae videntur. Invisibilia autem id possumus intelligere informem materiam, de qua dicitur in exordio Genesis: In principio (inquit) creavit Deus coelum et terram. In coeli autem nomine non est intelligendum istud coelum corporale, quod appellatur firmamentum; sed angelica natura, coelique spiritales. Per terram vero intelligitur informis materia, de qua postmodum omnia facta sunt: 68.0759C| videlicet omnia corporalia, quae tunc quodammodo invisibilia erant, quando tenebrae erant super faciem abyssi. Ex invisibili autem materia facta sunt visibilia, quando per species et formas divisa et discreta sunt omnia. Potest et alio modo intelligi quod dicit: Ex invisibilibus visibilia fierent: Invisibiliter mundus, antequam formaretur, in Dei sapientia erat: qui tamen per expletionem operis factus est visibilis optatibus humanis. Quod autem dicit saecula perfecta esse verbo Dei, per saecula debemus intelligere omnia quae facta sunt in tempora sive saecula verbo Dei Patris, juxta quod Joannes dixit: Omnia per ipsum facta sunt. Saecula vero, ut Ovidius Naso dicit, dicuntur a sequendo, eo quod sese sequantur atque revolvantur, teste Varrone. Saecula autem ex eo dici 68.0759D| possunt, ex quo varietas coepit esse temporis. Fide plurimam hostiam Abel quam Cain obtulit Deo per quam testimonium consecutus est esse justus, testimonium perhibente Deo muneribus ejus: et per illam defunctus adhuc loquitur. Ponit primum eum qui mala passus est, et hoc a fratre, proprium illorum ponens exemplum: etenim eadem passi fuerant illi a contribulibus suis et fratribus. Plurimam quippe, Id est majorem hostiam Abel obtulit Deo quam Cain: non quod illa hostia rebus carnalibus major exstitisset: sed quidquid melius habuit Abel, per fidem Deo benevolo animo protulit, et exinde ei sua multiplicata fuerunt; et intelligimus ipsum per hoc placuisse Deo, fide namque hoc fecit: quia qui credidit ea, 68.0760A| quae bona voluntate offerebat, Deo placere, seque remunerandum a Deo, testimonium quoque Deo perhibente muneribus ejus; sive quod ignis descendit de coelo, ut in Theodotione legitur: quia inflammavit Dominus super Abel, et super munera ejus; seu per illam sententiam, qua a Domino in Evangelio est laudatus, comprobatus est esse justus; sic enim dicit Dominus in Evangelio: Amen dico vobis, requiretur a vobis sanguis justorum qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi, usque ad sanguinem Zachariae filii Barachiae. Per illam etiam hostiam adhuc loquitur jam defunctus, et dicitur: Sanguis Abel clamat ad me de terra. Sive adhuc loquitur, hoc est interemit quidem eum corpore, sed ejus gloriam non potuit interimere cum eo: dum enim gloria illius in toto mundo praedicatur, dum laus 68.0760B| ejus in hominum ore versatur, dum eum omnes admirantur, quotidie adhuc defunctus loquitur. Qui enim alios suo exemplo admonet, ut justi sint, quomodo non loquitur? Fide Enoch placuit Deo, et translatus est, ne videret mortem: et non inveniebatur, quia illum transtulit Deus. Enoch placuit Deo per fidem: quia fuit bonis operibus exornatus, credens se omnino per illam placere Deo: quapropter translatus est in paradisum terrenum, unde quondam Adam ejectus est: videlicet ne experiretur mortem corporalem, donec tempus a Deo constitutum percurrat: quo habitu vitae, vel quo statu consistat modo in paradiso, non est nostrum inquirere. Hoc tamen credendum est, quia sine aliqua molestia, et sine aliquo dolore, aut labore quiescit in illo paradiso. Et sicut ille vivit sine aliqua impugnatione 68.0760C| carnis, sine aliqua concupiscentia carnis, ita nisi primus homo peccasset, completo omni numero electorum, a paradiso terreno transferretur ad paradisum coelestem. Ut autem transferretur, causa fuit quod placuerat Deo; sed ut placeret Deo, causa fuit ejus fides. Nisi enim crederet quod redditurus ei esset Deus mercedem laboris sui, quomodo placeret ei? Ante translationem enim testimonium habuit, placuisse Deo. Dicente Scriptura: Quia ambulavit Enoch cum Deo, obtemperans voluntati ejus. Sine fide enim impossibile est placere Deo. Credebat enim Enoch: quia si quis crediderit esse Deum, et ad eum accesserit, retributionem haberet: quia ergo fides fundamentum est omnium bonorum, ideo sine fide non potest Deo placere. Credere enim oportet accedentem 68.0760D| ad Deum, quia est; et inquirentibus se remunerator sit. Sic quicunque accedit ad Deum credendo, credere oportet illum, quia Deus est, hoc est, semper habet esse, juxta quod ipse dicit ad Moysen: Ego sum qui sum; et: Qui est misit me ad vos. Credere etiam debet, quia inquirentibus se per bona opera, juxta quod Psalmista dicit: Quaerite Dominum, et confortamini, aeternus et verus remunerator sit. Fide Noe responso accepto de his quae adhuc non videbantur. Id est de imbribus. Metuens aptavit arcam in salutem domus suae, per quam. Fidem. Damnavit mundum. Comparatione scilicet melioris fidei et facti. Et justitiae quae per fidem est haeres institutus est. Fide credidit Deo, quod inducturus esset aquas super terram, 68.0761A| dicente sibi illo: Finis universae carnis venit coram me, et inducam aquas super eos: fac tibi arcam de lignis levigatis, et caetera quae subsequuntur: ideoque salvatus est cum omni domo sua, hoc est familia sua. Perfectum autem operis aut rationis, experimento nihil in hac causa profecit: Nubebant, inquit, alii, ut Dominus in Evangelio, et aer serenus erat: signa quoque nulla apparebant diluvii. Verumtamen ille timuit, atque per fidem de his quae adhuc non videbat, metuens, construxit arcam in salutem familiae suae: per quam fidem damnavit mundum comparatione fidei suae, quam mundus habere noluit; ostendit enim eos dignos hoc supplicio, qui neque per centum annorum spatium illius arcae constructione corrigi voluerunt: per fidem quoque, non per legem, haeres justitiae est institutus, dum ipse solus fidem patrum tenuit, et ab illo caeteri 68.0761B| discedebant. Haeres autem regni coelorum, vel haeres mundi dicitur, quia de suo semine fuit reparatio mundi, et ex hoc apparuit justus, quia Deo credidit. Fide qui vocatur Abraham, obedivit exire in locum quem accepturus erat in haereditatem, et exivit, nesciens quo iret. Quasi diceret: Et ipse Abraham per fidem placuit Deo: statim enim ut ei dixit Deus: Exi de terra tua, et vade in terram quam monstravero tibi; daboque tibi illam, et semini tuo; credidit Deo, et exivit in locum in quem ei praeceperat, nesciens quo iret: ignotus enim erat ei locus et habitatio illius terrae; et inquantum ambulavit, per fidem ambulavit; sive nesciens quo iret, quoniam quem imitaretur non habebat. Fide demoratus est in terra repromissionis, tanquam 68.0761C| in aliena, in casulis habitando cum Isaac et Jacob cohaeredibus repromissionis ejusdem. Casula diminutivum nomen est a casa, id est domo. Hic autem pro tentoriis tabernaculisque positum est, in quibus Abraham cum Isaac et Jacob habitavit, more viatorum et peregrinorum, docens eos fidem Dei, ut pote cohaeredes promissionis suae. Ea enim promissio quae facta est ad Abraham, facta est ad Isaac et Jacob, omnesque simul cohaeredes sunt in repromissionibus Abrahae; Abrahae namque dictum est: In te benedicentur omnes gentes terrae, et in Isaac vocabitur tibi semen. Ad Isaac autem: Complens, inquit, Deus juramentum quod spopondit Abrahae patri tuo: Multiplicabo semen tuum sicut stellas coeli, daboque posteris tuis 68.0761D| universas regiones has. Ad Jacob quoque dixit: Ego Deus omnipotens: crescere et multiplicare faciam gentes ex te, daboque tibi terram quam dedi Abraham et Isaac. Ecce quomodo omnes cohaeredes sunt in promissionibus Abrahae. Notandum autem est quia fides Abrahae duplicatur pro magnitudine fidei: unde et caput fidei dicitur. Nam sicut fide exivit de terra sua, nesciens quo iret, sic fide mansit et demoratus est in terra sua, quasi in aliena: vidit filium ibi ut peregrinum habitantem; vidit nepotem, vidit seipsum in aliena terra peregrinantem, et nihil turbatur; quanquam ad ipsum dictum esset: Quia tibi dabo et semini tuo, tamen neque ipse, neque Isaac, neque Jacob positi sunt in hanc promissionem, sed successio 68.0762A| illorum. Et quia quando obedivit Deo exiens de terra sua, non vocabatur Abraham, sed Abram, ideo considerate dixit Apostolus: Fide qui vocatur nunc Abraham, tunc vocabatur Abram, moratus est in terra promissionis, quasi in aliena. Primum quidem vocatus est ille Ram, deinde Abram, ad extremum Abraham. Exspectabat enim fundamenta habentem civitatem, cujus artifex et conditor Deus. Civitas superna fundamentum habere dicitur, propter stabilitatem firmitatemque sui: in qua qui semel locum invenerit, nunquam poterit exhaeredari neque evelli. Ideo, inquit, illi fide morati sunt in terra repromissionis, quasi in aliena. Repromissiones in terra factas non attendebant, sed futuram quietem quaerebant. Ostenderunt enim seipsos majoribus esse dignos: idcirco non permisit eos accipere ista, quia majora dare volebat. 68.0762B| Fide et ipsa Sara sterilis virtutem in conceptione seminis accepit, etiam praeter tempus aetatis; quoniam fidelem credidit esse eum qui promiserat. Quaestio hic oritur: Quare dicit, fide accepisse Saram virtutem concipiendi, cum ab angelo reprehensa sit cur riserit, causa infidelitatis? Risus enim ille etiamsi gaudii fuit, plenae fidei non fuit: risus autem Abrahae et gaudii et plenae fidei fuit, quae ita solvitur: Quia et si primum dubitavit, postmodum tamen verbis angeli solidata est in fide, et evacuata dubitationis causa, introducta est fides, quae dedit virtutem in conceptione seminis, quia jam mortificata erat aetate, sterilis: duplex enim erat praeclusio, una temporis, senuerat quippe jam; alia vero naturae, sterilis enim erat: sed ad suscipiendum et retinendum semen accepit 68.0762C| virtutem. Mulieres namque ex duabus praecipue rebus steriles esse solent, sive quia in vulva virtutem caloris non habent, qua excoquant semen viri, si in senectutem venit, cum deficiunt muliebria; sive quando vulva concluditur etiam in juventute, ut non veniat semen ad loca conceptionis. Contra quae Deus dedit virtutem, hoc est, contra sterilitatem et senectutem. Ad locum etenim conceptionis satis pervenit semen, et postquam pervenit, dedit partus soliditatem mulieri, factumque est, ut fidei soliditate uteri insolida confortarentur, et omnia possibilia fierent credenti. Propter quod et ab uno orti sunt, et hoc emortuo, tanquam sidera coeli in multitudinem, et sicut arena quae est ad oram maris, innumerabilis. Propter hoc, 68.0762D| inquit, quia uterque veram habuit fidem, Abraham videlicet, et Sara, ab uno corpore Abrahae et Sarae orti sunt innumerabiles populi. His verbis voluit ostendere quia non solum genuit Sara, verum etiam et plures quam aliqua fecundarum mulierum. Unum autem corpus dicit habere illos, propter hoc quod dicitur in Genesi: Quia erunt duo in carne una. Addidit quoque adhuc: Et hoc, inquiens, corpore emortuo nati sunt, non vita mortuo, sed semine. Senex enim homo semen quidem fundere potest, sed tamen soliditate seminis caret, ut filios procreare possit, nisi forte de adolescentula, ut alii ferunt. Sicut sidera coeli, vel arena maris, hyperbolicos dictum est. Per sidera autem coeli, boni intelligendi sunt ex 68.0763A| utroque populo filii Abrahae per fidem. At vero per arenam maris reprobi accipiuntur ex Judaico populo filii Abrahae per carnem, qui terrena semper quaerentes, pondere peccatorum gravantur. Etsi stellae coeli, sive arena maris, vel etiam illi qui designati sunt per haec, innumerabiles sunt, Deo autem, cui omnia patent, numerabiles existunt. Juxta fidem. Id est, cum fide. Defuncti sunt omnes isti, non acceptis repromissionibus, sed a longe eas aspicientes, et salutantes, et confitentes quia peregrini et hospites sunt super terram. Qui enim haec dicunt. Subaudi quia peregrini sunt super terram. Significant se patriam inquirere. Etsi quidem illius. Subaudi terrae. Meminissent, de qua exierunt, habebant utique tempus revertendi. Nunc autem. Dum nolunt reverti ad eam de 68.0763B| qua exierunt, sed morantur in aliena, quasi peregrini. Meliorem appetunt, id est coelestem. Duo quaedam hic dignum est quaerere. Cum enim supra dixisset: Translatus est Enoch, et non videbatur, ne videret mortem, hic dicit: Quia secundum fidem omnes isti mortui sunt. Et cum iterum dixisset: Non accepisse eos repromissiones, sed a longe eas aspexisse, superius dixit de Abel: Quia testimonium consecutus est, quod esset justus. Et de Enoch, quia translatus est. De Noe quoque, quia salvatus est condemnatione mundi. De Abraham nihilominus etiam Isaac et Jacob, nulli dubium quin plurimas promissiones tam de Christo quam de terra repromissionis acceperint. Quae duo hujusmodi solutionem gerunt, quod primo dixit: Omnes isti mortui sunt cum fide, ita est intelligendum: 68.0763C| Omnes isti mortui sunt, praeter solum Enoch, quem novimus esse translatum. Quod vero subintulit, non accepisse eos repromissiones, manifestum est quia in quibusdam rebus acceperunt, in quibusdam minime, neque plenitudinem. Accepit siquidem Enoch, ne videret mortem, accepit Noe, ut salvaretur, acceperunt et illi plurimi. Sed haec quaedam erant illis libamina, quaedam erant et primae degustationes futurorum, non plenitudo promissionum. Deus enim non solum quae futura sunt nobis largitur, sed etiam quae hujus vitae sunt necessaria praestat, sicut discipulis suis dicebat: Primum quaerite regnum Dei et justitiam ejus, et haec omnia, temporalia, inquantum vobis expediunt, adjicientur vobis. In hoc enim, quia in praesenti saeculo ex parte laudem justitiae promeruerunt, 68.0763D| nec eum impiis perierunt, locupletesque fuerunt bonis temporalibus, licet peregrini essent, ut pote legitur de Abraham, quod erat dives in argento et auro, aliquas degustationes promissionum perceperant. In hoc vero, quia plenam promissionem, de longe tamen aspiciebant promissiones, quas veniens Christus praedicavit, dicens: Quoniam si quis dimiserit domum, aut fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem propter me, centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit, istam promissionem non sunt consecuti illi ante Domini adventum, licet omnia sua reliquissent, sicut et apostoli: sive etiam promissiones de Domini adventu non sunt consecuti: quoniam licet eis promissus esset, tamen non viderunt eum 68.0764A| praesentem in mundo. Salutabant easdem quoque promissiones, id est optabant, sicut Dominus ait in Evangelio: Multi reges et prophetae cupierunt videre quae vos videtis, et non viderunt; et audire quae auditis et non audierunt. Ex metaphora navigantium dixit, salutantes, qui a longe prospicientes desideratas civitates, antequam ingrediantur, eas salutatione praeveniunt, easque sibi familiares efficiunt. Aspiciebant autem in fide istas promissiones, salutabant desiderio, confitebantur sermone, quod perigrini essent, juxta quod Psalmista dicit: Quoniam perigrinus sum apud te, sicut omnes patres mei. Peregrinus a peregre, id est a longe proficiscendo dictus est: peragrare enim, perambulare dicimus: nam in tabernaculis habitabant, qui sepulcra pecuniis 68.0764B| emebant. Notum est quomodo peregrini erant, intantum ut etiam ubi suos sepelirent mortuos non haberent. Quapropter primo justius est peregrinum esse mundi hujus et hospitem, nihilque commune habere cum regibus hujus saeculi, removeri ab eis, sicut peregrinus. Ideo non confunditur. Id est non erubescit. Deus vocari Deus illorum. Paravit enim illis civitatem. Ideo, inquit, quia illi Deo crediderunt, nihilque de terrenis sibi praesumpserunt, ad hoc ut in illis spem suam ponerent, idcirco non erubescit omnipotens Deus vocari Deus illorum. Sic enim ipse dixit: Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Jacob, per fidem videlicet et vitae meritum. Sic enim glorificatur, quando benignorum et optimorum hominum Deus vocatur, et colentium virtutem: sic 68.0764C| econtrario confunditur et erubescit ineptiis nefandorum, si invocetur ab illis: unde dicit per prophetam: Per vos nomen meum blasphematur inter gentes. Illi autem erant ita clari virtutibus, ita confidentia pleni, ut non confunderetur, sed potius glorificaretur, cum illorum vocaretur Deus. Dicit autem generaliter, Deus terrae, et Deus coeli, siquidem et Deus gentium, et non solum gentium, sed etiam totius mundi, eo quod ipse condidit omnia. Sanctorum vero illorum non sic dicitur Deus solummodo per creationem, sed sicut amicus. Dicitur et Dominus nunc Deus Christianorum. Paravit, inquit, civitatem illis: Hierusalem scilicet coelestem, ideoque non dedit illis in praesenti Ecclesia haereditatem. Vel etiam ideo non erubescit vocari Deus illorum, quia secum praedestinavit illos regnare in coelesti civitate. Fide 68.0764D| obtulit Abraham Isaac, cum tentaretur; et unigenitum offerebat, in quo susceperat repromissionem. Ad quem dictum est: Quia in Isaac vocabitur tibi semen: arbitrans quia et a mortuis suscitare potens est Deus. Quid est quod B. Jacobus in Epistola sua mentionem Abrahae faciens, laudat eum summopere ex operibus suis, beatus vero Apostolus non opera illius, sed fidem attentissime commendat? Recte igitur beatus Jacobus ex operibus eum laudat quem sciebat etiam fide perfectum, Quoniam illis scribebat qui fidem quidem videbantur habere, sed eamdem fidem bonis operibus non exornabant. At vero beatus Paulus, qui illis scribebat qui opera bona legis videbantur habere, sed fidem 68.0765A| perfectam non habebant, jure fidem Abrahae attentius commemorat, quatenus studerent eum imitari; unde certe ut ostenderent quia qui filii Abrahae volunt esse, necesse est ut fidem et opera habeant, merito unus ex fide, alter nihilominus laudavit eum ex operibus. Fide, inquit, obtulit Abraham Isaac, cum tentaretur, licet non haberet filium liberum, nisi illum, et in illo percepisset promissiones, quod multarum gentium esset futurus pater: tamen non fuit ideo inobediens Deo; et quanquam contraria iterum audiret, dicente sibi Domino: Offer Isaac filium tuum mihi, a quo jam audierat: Quia in Isaac vocabitur tibi semen, non haesitavit de promissionibus, credens quod a mortuis posset illum suscitare Deus, et ex eo multitudinem populorum multiplicare. Quapropter 68.0765B| ideo filium mox offerre voluit, quia a Deo hunc continuo resuscitandum credebat. Sed ne posset quisquam dicere quia habebat alium filium, ex quo sperabat repromissionem implendam, propterea confidens obtulit istum; dicit Apostolus: Etiam unigenitum obtulit filium Abraham ipse, qui repromissiones de illo perceperat. Quare ergo tentavit illum Deus? Nunquid ignorabat fortem illum esse virum in fide et probatum? sciebat utique, tentavit autem eum non ut ipse cognosceret, sed ut aliis demonstraret et manifestam ejus fortitudinem faceret, sicut ipse ostendit, dicens: Nunc cognovi quod timeas Dominum: id est, alios cognoscere feci quod timeas Deum. Unde et in parabola eum accepit. Parabola, Graeco vocabulo, Latine dicitur similitudo, sive figura. 68.0765C| Accepit eum in parabola de morte a Deo, qui dixit ei: Ne extendas manum tuam super puerum: quia ariete occiso iste salvatus est. Occisus est Isaac, quantum ad voluntatem patris pertinet. Deinde redonavit illum Deus patriarchae in parabola, id est in figura et similitudine passionis Christi. In similitudine erant omnia quae tunc agebantur in Abraham, quae pro nobis verus Abraham, Deus videlicet Pater, creator omnium gentium, in fine saeculi agere disposuerat. Abraham siquidem figuram Dei Patris gestabat, Isaac vero figuram Christi. Abraham portabat, ut Scriptura dicit, ignem et gladium: quia Deus Pater gladium passionis Christi quodammodo portavit, quando eum occidi permisit: unde dicit Filius in psalmo ad eum: Quoniam quem tu percussisti, hoc est permisisti 68.0765D| [Suppl. percuti], persecuti sunt. Et Deus Pater per Zachariam: Percutiam pastorem, id est percuti permittam. Ignis quoque quem ferebat, calor et favor summae dilectionis illius est qua nos diligit, de qua dicitur: Sic Deus dilexit mundum, ut Unigenitum suum daret pro nobis. Nam sicut Abraham unicum et dilectum filium Deo victimam obtulit, ita Deus Pater unicum Filium pro nobis omnibus tradidit. Isaac autem ipse sibi ligna gestabat quibus erat imponendus, quia et Christus portabat lignum crucis in quo crucifigeretur. Aries significabat carnem Christi. Isaac oblatus est, et non est interfectus, sed aries tantum: quia Christus in passione oblatus est, sed divinitas illius impassibilis mansit. Fide et de futuris benedixit 68.0766A| Isaac, Jacob et Esau. Fide de futuris benedixit eis, quia juxta quod eis imprecatus est, ita postea omnia illis credidit evenire, et quae futura illis erant, ea benedicendo optavit. Potest aliter intelligi: De futuris mysteriis benedixit eis, quia Jacob figuram Christi sive populi Christiani gestabat, Esau vero Judaici. Fide Jacob moriens singulos filiorum Joseph benedixit, et adoravit fastigium virgae ejus. Legimus in Genesi quod audiens Joseph aegrotare patrem suum, venit ad eum, et obtulit ei duos filios suos Ephraim et Manasse ad benedicendum: qui fidem habens omnia illis evenire juxta quod eis exorabat, benedixit eos. Idcirco autem dicitur singulos illorum benedixisse quia super utrumque propriam benedictionem fudit, posuitque minorem ante majorem: quoniam 68.0766B| praevidebat res ita futuras. Quodque sequitur: Et adoravit fastigium virgae ejus, id est virgae Joseph, intelligi dupliciter potest: spiritu siquidem prophetico afflatus Jacob, cognovit designari per illam virgam Joseph regnum Christi: per fastigium vero, id est summitatem virgae, potentiam et honorem Christi regni, de qua Psalmista dicit: Virga recta est, virga regni tui. Ergo non virgam adoravit pro Deo, secundum ritum gentilium, qui idola colebant, sed in virga Christum, cujus regnum et potentiam praevidebat figurari in illa. Quantum vero ad litteram pertinet, fortassis secundum consuetudinem illius temporis adoravit virgam Joseph, quem videbat dominum esse totius regni terrae Aegypti: ea scilicet ratione Esther legitur adorasse virgam Assueri. Fide Joseph 68.0766C| moriens de profectione filiorum Israel memoratus est: et de ossibus suis mandavit. De profectione filiorum Israel locutus est, credens omnia vera esse quae promiserat patribus eorum: praecipue quod dixerat ad Abraham: Scito praenoscens quia peregrinum erit semen tuum in terra non sua, maleque tractabunt illos annis 400; verumtamen gentem cui servierint judicabo ego, dicit Dominus, et post haec revertentur in terram patrum suorum. Nequaquam ergo de suis ossibus mandaret Joseph, nisi plena fide speraret reditum eorum in terra repromissionis. Dicit enim ei: Visitans visitabit vos Dominus post dies multos: ferte ossa mea hinc vobiscum: et non solum tribus Joseph ossa patris sui deportaverat secum per desertum in terra repromissionis; sed etiam reliqui tribus omnia 68.0766D| patriarcharum ossa detulerunt, sepelieruntque ea in Sichem, qui evenit in possessionem tribus Joseph. Nam Abraham, Isaac, et Jacob in spelunca duplici Arbeae, quam Abraham emerat a filiis Eth, sepulti sunt cum Sara, et Rebecca, et Lia: ubi et Adam cum Eva sepultus quiescebat. Fortassis vero quaerit aliquis, quae causa exstiterit ut omnes illi sancti patres in terra repromissionis maluerint sepeliri quam alio in loco. Cui respondendum est: non curam gerendo sepulcrorum hoc agebant, sed potius quia Spiritu sancto praevidebant Dominum in ea terra genus humanum per mortem redempturum ibique resurrecturum, summo cum desiderio ibi consepeliri optabant, quatenus eo resurgente pariter cum eo resurgerent. 68.0767A| Nos autem non debemus pusillanimes fieri ubicunque sepeliamur, cum plurimorum martyrum nesciamus ubi corpora eorum gloriosa jaceant humata. Fide Moyses natus occultatus est tribus mensibus a parentibus, eo quod vidissent elegantem infantem, et non timuerunt regis edictum. Non sua fide occultus est Moyses, qui adhuc fari non poterat; sed fide parentum suorum, patris scilicet ac matris, qui fidem habentes quod omnipotens Deus posset eum liberare et custodire, servaverunt illum tribus mensibus; deinde vero cum non potuissent eum celare propter vagitum ipsius, posuerunt eum in fiscellam scirpeam, posueruntque eum in carectum fluminis. Edictum enim erat hujusmodi regis, ut omnes pueri in flumine jactarentur. Sed quid est, quod dicit, non timuisse eos regis 68.0767B| edictum? Si non timuerunt, quare custodierunt? In hoc ergo timuerunt, quia non sunt ausi retinere eum. In hoc vero quasi non timuerunt, quia non projecerunt illum in apertum fluvium, sed in fiscella posuerunt eum, sicque immiserunt carecto fluminis, habentes spem atque fiduciam quod omnipotens Deus custodiret illum: quapropter ac si non timuissent reputatur illis. Unde ergo isti speraverunt salvari puerum, nisi fide? Viderunt, inquit, elegantem infantem: siquidem ab ortu nativitatis magna fuit illi infusa gratia venustatis: non natura hoc operante, quod natus est honestus infantulus, sed gratiae divinae dono, qui etiam barbaram illam mulierem Aegyptiam, filiam videlicet Pharaonis, ad hoc excitavit, ut amaret eum, ut sumeret, et nutriret. Fide Moyses grandis 68.0767C| factus, negavit se esse filium filiae Pharaonis: magis eligens affligi cum populo Dei, quam temporalis peccati habere jucunditatem, majores divitias aestimans thesauro Aegyptiorum improperium Christi: aspiciebat enim in remunerationem. Tanquam si diceret ad eos quibus haec scribebat: Nullus nostrum dimisit aulam regalem amplam et claram, neque tales thesauros, neque cum posset filius regis esse contempsit, sicut Moyses fecit, qui non solum contempsit, sed etiam abnegavit: coelo quippe proposito, noluit admirari Aegyptiaci regni pulchritudinem: magis eligens cum populo Dei affligi quam peccati habere jucunditatem. Peccatum namque deputavit, si maneret in aula regis laetitia temporali fruens, suosque fratres in tribulatione reliqueret. Non affligi, inquam, cum aliis, peccatum 68.0767D| esse putavit. Si igitur ille non affligi alacriter cum aliis peccatum esse judicavit, quantum cumulum peccati habituri sunt, qui a congregatione fidelium deseruntur? Vos, inquit, pro vobis ipsis patimini. Ille autem non solum pro se, solum aspiciens in remunerationem, sed etiam pro aliis hoc elegit, ut mercedem majorem acciperet, ultroque projecit in tanta pericula, cum ei liceret et pie vivere, et saecularibus bonis perfrui. Majores, inquit, divitias aestimans thesauro Aegyptiorum improperium Christi. Improperium Christi dicit, quia pro Christo sustinuit Moyses improperium, qui unius essentiae secundum divinitatem est cum Patre. Sive improperium Christi dicit: hoc est, qualem sustinuit Christus a suis propinquis. Sicut 68.0768A| enim Christus improperium sustinuit a suis, quos venerat redimere, quando ei dixerant: Daemonium habes, et caetera mala ei intulerunt usque ad passionem, ita et Moyses improperium sustinuit in fratribus suis, quos volebat liberare; dicebant enim ei: Quis te constituit principem aut judicem super nos? Nunquid interficere me vis, sicut interfecisti heri Aegyptium? Similiter quando quilibet a domesticis, vel ab eis quibus beneficium praestitit, improperium sustinet, improperium Christi patitur. Aspiciebat, inquit, in remunerationem suam, et populi. Itaque quando quisque adversi patitur aliquid, debet reducere ad memoriam quam remunerationem a Domino exinde sit recepturus. Fide reliquit, Aegyptum, non veritus animositatem regis: invisibilem enim tanquam 68.0768B| praesentem sustinuit. Legimus in Exodo quia, cum Moysi dictum esset a quodam Hebraeo, qui faciebat injuriam fratri, quem Moyses voluit increpare: Nunquid interficere me vis, sicut interfecisti heri Aegyptium? fugit Moyses in verbo isto, eo quod Pharao, audito hoc, quaereret ut eum interficeret. Sed cum manifestum sit fugisse illum in Madiam, quid est quod beatus Apostolus dicit: Non veritus animositatem regis? Si enim non timuit, quare fugit? Quod ergo fugit, fidens fuit, credens a Deo liberari; et praetendit exterius timorem, cum interius nullum haberet metum: ideoque sic ei reputatur, quasi non timuisset. Idcirco enim noluit ibi manere, ne causa jactantiae videretur se in apertum periculum praecipitare, ac tentare Dominum Deum suum, quod omnino 68.0768C| fieri non licet. Sancti enim quandiu habent quid faciant, Deum tentare non debent, sed debent imitari Dominum suum, qui frequenter locum dedit Judaeis, audientes quod ipse praecipit dicens: Cum vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam. Fuga ergo Moysi tota fuit exterior: quoniam maximam fidem de Dei auxilio habebat. Unde Apostolus dicit: Invisibilem, inquiens, Dominum tanquam praesentem sustinuit. Quod est dicere: Ita erat fidens de Dei adjutorio, et ita semper de ejus protectione securus erat, tanquam omnipotentem Deum, qui naturae est invisibilis, semper praesentem aspiceret. Fide celebravit Pascha et sanguinis effusionem, ne qui vastabat primitiva, tangeret eos. Fide, qua Moyses credidit per illum sanguinem salvandum esse populum, celebravit 68.0768D| Pascha. Ex sanguinis effusione celebravit Pascha, quo linivit postes, ne angelus, qui primitiva Aegyptiorum vastabat, affligeret Israelitas: ac si illis diceret: Si sanguis agni typici in medio Aegyptiorum, et in tanta devastatione illaesos servavit Judaeos quorum postes fuerunt respersi illo sanguine: multo amplius salvabit nos sanguis veri Agni, hoc est Christi: quorum hostia, id est frontes signo munitae sunt passionis Christi. Timuit enim illum sanguinem angelus, intelligens ibi dominicam mortem: ac propterea non tetigit postes, licet quod fiebat nihil esset, sed quod per illud significabatur magnum erat. Sanguine agni illinuntur Israelitarum postes, ne vastator angelus audeat inferre mortem: signantur dominicae mortis 68.0769A| signo fideles populi in frontibus ad tutelam salutis, ut ab interitu liberentur. Fide transierunt mare Rubrum, tanquam per aridam terram: quod experti Aegyptii, devorati sunt. Ac si diceret illis quibus ista scribebat: Intantum fidem firmiter tenere debemus, ut quando in desperationem aliquam animus noster fluctuat, tunc quoque fidei simus ( sic ), ut liberemur, ac si usque ad mortem veniamus, ac si de nobis ab omnibus desperetur. Quaenam spes poterat esse illis? ex una enim parte erat mare, ex altera cingebantur altissimis montibus, a tertia erant hostes: si vellent fugere, aut in mari erant perituri, aut in manus Aegyptiorum inciderent: habentes autem fidem, cuncta vicerunt. Fide enim, qua credidit Moyses Deo, ad verbum illius percussit mare, et divisit illud in duodecim divisiones: juxta quod in psalmo dicitur: Credentesque 68.0769B| omnes illae tribus sicco vestigio posse transire, mare ingressae sunt, sed tribus Juda primum. Juxta quod in Osee legitur: Lauda, inquit, princeps, cum Deo in mari: quia propter illud mare Hebraeis fuit a dextris et sinistris pro muro, praebens eis siccum iter, Aegyptios submersit. Unde dicit Apostolus: Quia experti illud Aegyptii devorati sunt. Cognoverunt enim quod mare esset: ex hoc enim apparuit aquam esse, quia illi venientes absorpti sunt; et ex hoc apparuit non esse phantasiam, sed rerum veritatem: quia experti Aegyptii devorati sunt. Allegorice autem mare Rubrum baptismus est, rubore sanguinis Christi consecratus. Hebraei qui exierunt de Aegypto, et transierunt per mare Rubrum, fideles sunt, qui derelinquentes tenebras infidelitatis, transierunt per fontem 68.0769C| baptismatis. Pharao et Aegyptii mortui sunt in mari, quia in fonte baptismatis mortuus est diabolus, amittendo potestatem quam habebat; mortua sunt etiam peccata originalia et actualia, si qua antea erant. Fide muri Hiericho corruerunt circuitu dierum septem. Non enim tubarum sonitu murorum saxa dejecit, etiamsi per decem mille annos quis tubis insonaret: sed fide, qua crediderunt Deo, dejecerunt illos. Legimus quod Dominus Josue praeceperat arcam deportari per septem dies in circuitu Hiericho, ac sic personare tubis. Septimo autem die cum increpuissent tubis, corruerunt muri Hiericho, quod a magno mysterio non vacat. Hiericho, quae interpretatur Luna, speciem hujus mundi tenet; quia sicut luna menstruis completionibus deficit, ita hic mundus quotidianis 68.0769D| defectibus cadit. In arca vero Ecclesia figuratur. In tubis autem aereis, praedicatores fortes accipiuntur. Josue, qui circumducit arcam, Christus est, qui Ecclesiam suam per hunc mundum gubernat. Hanc vero urbem Hiericho diebus septem Israelitae ferentes arcam, aereis tubis clangentibus circumeunt, et muri ejus per arcae praesentiam atque aerearum tubarum sonitum cadunt: quia in hoc tempore, quod septem dierum vicissitudine volvitur, dum fertur arca, id est, dum orbem circumiens novatur Ecclesia ad praedicantium voces, quasi ad tubarum sonitum, muri Hiericho, id est elatio hujus mundi, et principes, atque superbia infidelitatis obstacula corruunt: donec 68.0770A| in fine temporum mors novissima inimica destruetur. Fide Raab meretrix non periit cum incredulis, excipiens exploratores cum pace. Magnam consolationem et exhortationem beatus Apostolus isto in loco omnibus praebet: ut si meretrix et idololatra sola fide salvata est, multo magis illi salvabuntur, qui ad graviora non sunt prolapsi: ac si patenter diceret: Inhonestum est, si meretrice infideliores estis. Illa tantum homines nuntiantes audivit, confestimque credidit; vos autem non solum homines auditis, verum etiam voces prophetarum quae per omne sabbatum leguntur; et insuper ipsum Filium Dei ad vos missum non agnoscitis: nam et in Raab effectus fidei consecutus est: omnibus quippe pereuntibus, sola salvata est. Raab autem, quae interpretatur dilatata, figuram 68.0770B| tenet Ecclesiae, quae dilatata est ab Oriente in Occidentem, ab aquilone in meridiem; et latitudinem charitatis habet, intantum ut etiam pro ipsis inimicis orationem fundat; et bene de extraneis atque alienis gentibus erat illa Raab meretrix, juvenibus in desideriis carnis ac fornicationibus deserviens: quia Ecclesia aliena erat ante Domini adventum a Deo, secundum desideria carnis vivens, fornicationi atque idololatriae deserviens: postquam autem Jesus verus misit ad eam duos exploratores, hoc est, Petrum et Paulum, sive duo Testamenta, fidelis effecta, reliquit fornicationem idololatriae, sicque salvata est, et salvatur quotidie, ne pereat cum infidelibus. Hucusque narravit de legislatore et de patribus antiquis; nunc dicturus est de judicibus, qui fuerunt 68.0770C| post Josue, nomina eorum tantummodo commemorans, propter brevitatem sermonis: qui per fidem pugnaverunt et gentes plurimas vicerunt. Et quid adhuc dicam? deficiet enim me tempus enarrantem. Hoc est, deficiet me tempus destinatum ad scribendam epistolam, si cuncta illorum facta prosequi voluero, quos hactenus commemoravi: sive quae narrare possum de his qui successores illorum fuerunt. De Gedeon, Barach, Samson, Jepthe, David, Samuel et prophetis, qui per fidem vicerunt regna. Quod omnes in commune commemorat, illud est, quod singulorum opera eadem fide acta sunt, quia omnes illi simul per fidem vicerunt regna. Gedeon siquidem accipiens signum a Domino, in 300 viris, qui hauserunt aquam, ac de quibus Dominus dixit ei: In his superabis Madian. 68.0770D| In vellere quoque humido, sicco ( sic ) repletus prostravit Zebee et Salmana: accepitque victoriam ex hostibus. Allegorice autem Gedeon, qui interpretatur in utero circumiens, significat Dominum Jesum Christum, qui per incarnationis mysterium in utero Virginis collocatus, plenitudine divinitatis, qua omnia replet, totum mundum circumdat: quia implendo omnia, circumdat omnia. 300 autem viri qui manibus aquam hauserunt, et accepto igne in lagenis contra Madian profecti sunt, confractisque lagenis ignis resplenduit, tubisque increpuerunt, simulque hostes in fugam versi sunt, typum tenet sanctorum praedicatorum, qui fidem sanctae Trinitatis habentes, signo dominicae passionis insigniti sunt: quod designantur 68.0771A| per Tau litteram, quae suo numero 300 exprimit, et quae apud veteres Judaeos similitudinem crucis habebat. Lagenae autem, quae sunt vasa fictilia, significant corpora eorumdem praedicatorum infirma, de quibus idem egregius praedicator dicit: Habemus thesaurum istum in vasis fictilibus. Sonus tubarum vocem praedicatorum exprimit. Fractis ergo lagenis resplenduit ignis, hostesque in fugam versi sunt Madianitae, qui typum tenent principum: quia postquam sancti martyres ab hoc saeculo deficiunt, crescunt miracula: sicque virtute miraculorum concussi in fugam vertuntur, scilicet aut fidei se subdendo, aut etiam a tormentis cessando, victi timore signorum. Illud quoque non vacat a mysterio quod Gedeone orante vellus primo madidum fuit et terra sicca; secundo 68.0771B| vero vellus siccum, et tota terra madida. Vellus enim figuram tenet populi Judaici, terra autem omnium gentium. Jure ergo vellus primum madidum fuit, terra mansit sicca: quia quando Judaicus populus rore supernae sapientiae fuit humectatus ante Domini adventum, omnes gentes siccitate fidei et sapientiae exsiccatae erant. Iterum cum post Domini adventum omnes gentes rore sapientiae fuerunt madidae effectae, Judaea ariditate periit. Barach. Ipse est Lapidoth maritus Debborae, qui fide, qua credidit prophetissae, superavit Sisaram omnesque currus ejus. Samson fide qua credidit impetrare a Deo quod orabat, plures interfecit moriens quam vivens: dixit enim: Domine Deus, memento mei, et redde nunc mihi pristinam fortitudinem, Deus meus, ut ulciscar 68.0771C| me de inimicis meis: et pro amissione duorum luminum unam recipiam ultionem. Jepthe fidem habuit, pugnando contra filios Ammon et in filiam suam offerendo, licet in hoc stulte egisset, quod omnipotentem Deum sanguinem humanum fundens putavit placare; vovit siquidem, ut si ei Dominus victoriam daret de filiis Ammon, immolaret ei quicunque primus occurreret ei de domo sua, quod ita et fecit, nam occurrit ei filia sua, quam post deploratam virginitatem occidit. Sed potest quaeri qua de causa mos inoleverit ut omni anno virgines Hebraeorum plorent filiam Jepthe: quae ista cognoscitur esse ratio, ut dum cernunt deplorari illam a filiabus suis, nemo ad tantam stultitiam tantumque piaculum audeat prosilire, ut Deo sanguinem fundat humanum. David fide plenus processit contra Philisthaeum, et interfecit 68.0771D| eum; et quoniam Deo credidit, multas promissiones de Christo promeruit. Samuel propheta et sacerdos fidem habuit perfectam, quia unxit David in regem ad verbum Domini, et occidendo regem Amalech. Operati sunt justitiam. Quia quod crediderunt opere compleverunt, exornantes eamdem fidem. Adepti sunt repromissiones. De Christo, vel de patria coelesti. Abraham enim de Christo promissionem accepit, dicente sibi Domino: In semine tuo, id est in Christo, benedicentur omnes gentes. David quoque plurimas, cui Dominus dixit: Cum dormieris cum patribus tuis suscitabo semen tuum, quod egredietur de lumbis tuis, et firmabo thronum ejus super thronum tuum. Et alibi: De fructu ventris tui ponam super 68.0772A| sedem meam. Et cum jurejurando: Semel, inquit, juravi in sancto meo, si David mentiar, semen ejus in aeternum manebit. Obturaverunt ora leonum. Ut Samson, David, Daniel bis missus in lacum. Exstinxerunt impetum ignis. Sicut tres pueri Danielis socii, jussu Nabuchodonosor, Chaldaica urgente vesania, missi sunt in fornacem ignis ardentis quibus nihil molestiae intulit. Effugaverunt aciem gladii. Id est repulerunt fortitudinem hostium a se valide pugnando, sicut Josue, Gedeon, David, aliique principes et reges Judaeorum. Convaluerunt de infirmitate. Ut Job et Ezechias, qui cum aegrotasset usque ad mortem, Domino sibi propitio redditus est pristinae sanitati per spatium 15 annorum: possumus et infirmitatis nomine malum captivitatis intelligere, de 68.0772B| qua liberati sunt Domino volente, Cyro jubente, Esdra et Nehemia procurante. Fortes facti sunt in bello. Ut Jesus Nave successor Moysi; Samson, qui mandibula asini multos Philistinorum interfecit; David quoque rex; Judas Machabaeus et fratres ejus, quorum temporibus etiam sex millia Judaeorum interfecerunt centum millia hostium; et tria millia missi Antiochiam in auxilium Demetrii, peremerunt 120 millia. Castra verterunt exterorum. Id est, in fugam frequenter coegerunt. Castra dicuntur a castrando, eo quod ibi castretur libido: non est enim mos militaris ut pergentes in praelium uxores aut feminas alias secum ducant. Duo quondam principes terrae cum comitatu uxorum perrexerunt in bellum: Darius videlicet, atque Antonius; sed uterque inibi corruit. 68.0772C| Darius quidem superatus est ab Alexandro, Antonius vero ab Octaviano Augusto. Acceperunt mulieres de resurrectione mortuos suos. Eas mulieres dicit quarum filii ab Elia et Eliseo resuscitati sunt, quos illae acceperunt post resuscitationem, non ut eos haberent in maritos, sed quos amiserant in morte, receperunt vivos. Alii autem distenti sunt, non suscipientes redemptionem, ut meliorem invenirent resurrectionem. Plurimi sanctorum distenti sunt, hoc est in cruce extensi, funibus colligati, sicut beatus Andreas; seu distenti, hoc est ad capita duarum arborum colligati ac disrupti; vel etiam ad brachia equorum indomitorum extincti, ab eis disrupti; vel certe distenti, hoc est decollati: quae omnia in sanctis martyribus videntur esse completa. Non susceperunt redemptionem, hoc 68.0772D| est liberationem in praesenti, ad hoc ut salvarentur a tormentis, ut meliorem atque gloriosiorem invenirent resurrectionem in futurum, quoniam quo ampliora quis tormenta pro Deo in praesenti sustinet, eo gloriosior in resurrectione apparebit. Alii vero ludibria et verbera experti, insuper et vincula, et carceres. Ludibria dicuntur a ludo, hoc est irrisione: primo enim sancti martyres ludibriis atque irrisionibus ludebantur, deinde verberibus afficiebantur: sicque vinculis astricti ponebantur in carcerem; ad postremum vero interficiebantur diversis et exquisitis tormentis. Lapidati sunt. Ut Naboth, Jeremias in Aegypto, a reliquiis transmigratorum; Ezechiel in Babylone, aliique quamplures in Novo Testamento. Secti sunt. Hic pluralis 68.0773A| numerus pro singulari positus est: neminem enim legimus sanctorum in Veteri Testamento sectum, nisi Isaiam prophetam, quem fecit secari serra lignea Manasses rex, qui filiam ejus habebat in uxorem. Tentati sunt. Ut Abraham et alii multi non ad deceptionem, sed potius ad probationem, illa scilicet tentatione de qua dicitur: Tentat vos Dominus Deus vester, id est, probat vos: nam Deus intentator malorum est. In occisione gladii mortui sunt. Ut Urias, et Josias, et alii multi. Circuierunt in melotis, in pellibus caprinis, egentes, angusti, afflictati. Eliam in hoc loco debemus intelligere, et alios qui taliter egerunt; et qui afflicti undique penuriis et tribulationibus, angustiati fide sustinuerunt omnia, ut ad desiderium superiorum possent pervenire. Omnis autem indigentia 68.0773B| et egestas angustia vocatur; quia angustiatur homo, id est affligitur seu fame, seu alia inopia. Melotam dicunt quidam genus esse vestimenti ex pellibus caprinis, ex uno latere dependens, quo genere vestimenti propter asperitatem in Aegypto monachi dicuntur uti. Elias quoque legitur usus illo fuisse; et μῆλον Graece ovis dicitur, vel quadrupes quodlibet: unde μηλοτὴ pellis ovina. At vero quidam dicunt ex pellibus taxi genus vestimenti esse compositum: est enim animal quod taxus vocatur, solitus in cavernis terrae habitare, cujus pellis hispida esse fertur, a quo nomine derivatur vocabulum hujus vestis, id est a melo melota. Quibus dignus non erat mundus. Mundi nomine hic sub una significatione possumus intelligere amatores mundi, qui terrena solummodo 68.0773C| appetentes, ab amore Creatoris sui longe remoti erant, ac propterea non erant digni tales socios habere quales fuerunt illi quorum magnalia Apostolus supra descripsit. Sive mundi nomine possunt accipi omnia quae continentur inter coelum et terram, aurum videlicet, argentum, gemmae atque omnia pretiosa: insuper et ipsi reprobi amore mundanarum rerum decepti. Istis ergo sanctis non erat dignus mundus, hoc est, si totus mundus redigeretur sub pretio, non poterat uni illorum recte comparari; neque etiam si omnia illa in pretium dari potuissent, talem aliquem virum emere possent. Ut ergo ex pluribus paucorum memoriam agamus, quomodo poterat talis ac tantus vir comparari, ut Moyses fuit? qui, quando voluit, mare divisit; quando voluit, aquas 68.0773D| ejus reduxit; quando voluit, manna de coelo descendere fecit, aquam de petra produxit, et caetera innumerabilia fecit. Vel quomodo poterat comparari tantus vir, ut fuit Josue successor ejus? qui, quando voluit, solem ac lunam, illa duo maxima luminaria, uno in loco stare fecit, dicens: Sol, contra Gabaon ne movearis; et luna, contra vallem Hailon. Fortassis tamen dicet aliquis, ideo non poterant emi, quia non quibant inveniri. Utique verum est, quia non poterant in toto mundo similes illorum inveniri; et si potuissent comparari, quomodo quod totus mundus nequibat perficere, hoc unus illorum verbo agebat? nam cum totus mundus temporibus Eliae laborasset per tres annos et sex menses siccitate, nec potuisset pluviam 68.0774A| impetrare, verbo Eliae apertae sunt cataractae coeli, et venit pluvia super faciem terrae. In solitudinibus errantes, et montibus et speluncis, et in cavernis terrae. Eliam eximium prophetarum hic vult intelligi, et filios prophetarum, qui temporibus Achab et Jezabelis fugati sunt, eo quod voluis et eos Jezabel interficere: tunc temporis pavit eos quinquagenos Abdias in speluncis et in cavernis terrae; unde et meruit donum prophetiae, juxta quod Dominus dicit in Evangelio: Qui recipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet. Et hi omnes testimonio fidei probati. Inventi. Non acceperunt repromissionem, Deo pro nobis melius aliquid providente, uti non sine nobis consummarentur. Qui omnes testimonio fidei sunt probati, nisi omnes superius memorati? quorum 68.0774B| tam praeclara et laudabilis fides commemorata est stellae videlicet et firmamenti terreni homines, et coelestes angeli: vivi lapides et splendidae margaritae, quorum opera quae egerunt, fidem eorum confirmant, quoniam absque fide impossibile est placere Deo; testimonio itaque fidei fuerunt probati, hoc est operatione sancta, quae per fidem operabatur, laude digni inventi sunt. Fides enim illorum operibus mundis declarabatur; sed cum ita essent perfecti, repromissionem non acceperunt. Dicit ergo aliquis: Quid eis profuit Deo servisse, si hactenus sine praemio permanent? Absit hoc a fidelium cordibus, ut credamus eos sine praemio manere; adhuc quippe mortali carne circumdati, magnum praemium perceperunt, vivendi scilicet, Deum cognoscendi, multaque mirabilia 68.0774C| patrandi; nunc vero quiescunt in anima, in beatitudine regni coelestis, ineffabili laetitia perfruentes. Sed videamus quid Joannes de illis in Apocalypsi sua dicat, sicque nobis manifestabitur quam promissionem non perceperunt: Vidi (inquit Joannes) sub altare Dei animas interfectorum propter Verbum Dei, quod habebant, et clamabant voce magna, dicentes: Usquequo, Domine sanctus et verus, non judicas et vindicas sanguinem nostrum de his qui habitant in terra? et datae sunt illis singulae stolae albae; et dictum est illis ut requiescerent: tempus adhuc modicum, donec impleatur numerus conservorum et fratrum illorum. Singulas stolas modo habent animae sanctorum, de sua immortalitate gaudentes, et de felicitate qua fruuntur exsultantes. Binas vero stolas 68.0774D| habebunt cum in generali resurrectione receperint immortalitatem et incorruptionem in corpore, quam modo habent solummodo in anima. Hanc ergo repromissionem necdum perceperunt, de qua Isaias dicit: In terra sua duplicia possidebunt post generalem resurrectionem. Et revera ita dignum est ut qui in corpore et anima Deo servierunt, in corpore pariter et anima remunerationem percipiant; quodque sequitur: Deo pro nobis melius aliquid providente, uti ne sine nobis consummarentur, hoc est perfectionem consequerentur illi. More humano agitur, verbi gratia: Sicut quidam filii revertentes de agro dicunt patri: Pater, laboravimus hodie, aestum solis perpessi sumus: tempus est ut tribuas nobis refectionem; et ille eis respondet: Sustinete parumper, filii, 68.0775A| quousque veniant fratres vestri, qui similiter laborant, et tunc cum eis plenissime epulabimini; sic omnipotens Deus quodammodo egit, cum non dedit electis immortalitatem in corpore, ut major gloria sit majusque desiderium, cum omnes generaliter in die judicii binas stolas acceperint, et hoc est quod dicit: Ne sine nobis, qui adhuc hic peregrinamur, perfectionem consequerentur in resurrectione corporum.
CAP. XII.
Ideoque et nos tantam habentes impositam nubem testium, deponentes omne pondus et circumstans nos peccatum, per patientiam curramus propositum certamen. Nubem testium appellat multitudinem patriarcharum ac prophetarum, reliquorumque fidelium qui testes fuerunt perfectae fidei; testes etiam Filii Dei, quem praedixerunt venturum in mundum; 68.0775B| qui bene nubes vocantur, ob altitudinem et multitudinem meritorum: sicut enim nubes a sole illuminatur, ejusque calore perfunditur, sicque postmodum terram calefacit, et plerumque imbrificat illam, plerumque autem coruscationes emittit; ita illi sancti patres a vero sole calefacti atque illuminati, suo exemplo corda hominum calefaciunt atque illuminant, suoque tempore pluviam emiserunt verbis, et coruscaverunt miraculis. Imposita est ergo nobis in exemplum tam magna nubes testium, ut fidem illorum et opera imitari satagamus: quapropter simus deponentes omne pondus vitiorum per poenitentiam, somnum quoque pigritiae et cogitationes infirmas. Per hoc autem quod subdidit: Et circumstans nos peccatum simus deponentes, ostendit Judaeos in 68.0775C| omni parte a diabolo tentari, desideriisque carnalibus deservire, multisque peccatis abundare. Per patientiam curramus nobis propositum certamen, ut sicut illi sustinuerunt patienter adversa hujus saeculi, ita et nos sustineamus. Non dixit, addamus cursui nostro aliquid; sed in eodem manentes, curramus destinatum nobis certamen, juxta quod Psalmista dicit: Viam mandatorum tuorum cucurri. In praesenti enim saeculo in certamine sumus positi contra vitia carnis, contra daemones, contra falsos fratres: et necesse est ut patienter curramus, sive expleamus certamen istud, quatenus pervenire possimus ad promissum certaminis praemium. Aspicientes in auctorem fidei, et consummatorem Jesum, qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem confusione contempta. Sic 68.0775D| filii parentes, et discipuli magistrum in studio operis atque in certaminibus attendunt, informantes mentem ex parte doctorum, sumentes quasdam regulas ab eis per visum. Ita et nos, si volumus currere, et discere ut bene curramus, ad auctorem seu consummatorem Christum attendamus, qui dixit nobis: Discite a me quia mitis sum et humilis corde; et alibi: Si me, inquit, persecuti sunt, et vos persequentur: et, Si patrem familias Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesticos ejus? Attendamus ergo in Christum, et accipiamus in illo exemplum patientiae, qui dixit: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Ipse namque auctor fidei et consummator. Auctor fidei nobis est, quia ipse nobis 68.0776A| fidem infundit; non enim possumus credere, nisi ab illo praeveniamur: unde ipse fidelibus dicit: Non vos me elegistis, sed ego elegi vos. Ipse consummator fidei sive perfector est, quia consummationem sive perfectionem nobis praestat, in hoc ut in fide perseveremus. Sive in hoc est perfector fidei, quia dat voluntatem atque possibilitatem perficiendi bonum, quo ipsa fides exornetur: nam fides sine operibus non est perfecta, sed mortua. In illo enim omnes perfectionem habemus, qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem. Ipse Filius Dei proponens sibi, hoc est in praesenti statuens gaudium resurrectionis atque ascensionis in coelum, totiusque gloriae quam percepit post resurrectionem, sustinuit crucem propter hoc quod in postremo videbat sibi profuturum. 68.0776B| Confusione contempta, hoc est pro nihilo deputata verecundia, quoniam sine erubescentia et pudore illud opprobrium sustinuit. Gaudium namque maximum fuit illi quod pro nobis est passus, ut voluntatem Dei Patris impleret, qua postea potentiam super omnem creaturam accepit: unde ipse dicit: Desiderio desideravi hoc pascha manducare vobiscum. Si igitur ille, qui habuit nullam necessitatem ut crucifigeretur, crucifixus est propter nos, quanto magis nobis justum est omnia fortiter tolerare? Ad hoc itaque Dominus apparuit in carne, ut humanam vitam admonendo excitaret, exempla praebendo accenderet, moriendo redimeret, resurgendo repararet; propterea enim moriebatur ut doceret nos nihil aestimare gloriam quae ab hominibus defertur. Atque 68.0776C| in dextera sedis Dei sedet. Hoc est in prosperitate aeternae vitae et in plenitudine paternae majestatis: si nulla esset alia promissio et exhortatio, istud solum exemplum debuerat sufficere, quod in hoc loco de Christo ostendit Apostolus, ad persuadendum omnia adversa patienter tolerare, ut cum Christo mereamur consedere. Recogitate enim eum, qui talem sustinuit a peccatoribus adversus semetipsum contradictionem, ut ne fatigemini, animis vestris deficientes. Omnia adversa quae Christus sustinuit a Judaeis, plagas scilicet, irrisiones, sputa, colaphos, alapas, blasphemias ipsamque mortem, Apostolus solo nomine contradictionis ostendere voluit: Rememora mini, inquit, Christum qui talia ac tanta contraria sustinuit pro peccatoribus, qui peccatum non fecerat, ut 68.0776D| vos qui transgressores et peccatores esse dignoscemini, non deficientes fatigemini in animis vestris, sed imitando illum sustinete similia patienter. Adversus semetipsum sustinuit Christus contradictionem, id est, dimisit secundum quod voluerunt facere contra se, nihil eis contradicens. Hortatur autem eos ne deficiant in tribulationibus, dum usque ad martyrium et sanguinis effusionem adhuc non pervenerant: unde et subdit: Nondum enim usque ad sanguinem restitistis, adversus peccatum repugnantes. Ac si diceret: Etsi amisistis facultates terrenas, exspoliati a contribulibus vestris, tamen mortem non sustinuistis; adhuc enim vivi manetis. Usque ad sanguinem resistit, pugnans adversus peccatum, qui pro veritate fidei 68.0777A| adversus infideles pugnat usque ad mortem: sicut apostoli eorumque successores fecerunt; nam infidelitas peccatum maximum est: dum autem quis vult, decipit aut blanditiis, aut terroribus, pugnans pro fide contra infidelem, utique adversus peccatum repugnat. Potest et de omni peccato intelligi, de mala videlicet suggestione et prava voluntate, immundoque desiderio: quibus resistit, non consentiendo eis, adversus pugnat. Et obliti estis consolationis, qua vobis tanquam filiis loquitur, dicens: Fili mi, noli negligere disciplinam Domini; neque fatigeris, dum ab eo argueris. Sapientia Dei Patris, quae per Salomonem loquebatur, intra caetera etiam hoc protulit per os illius: quod beatus Apostolus modo in exemplum assumpsit, Judaeos cohortans ne deficiant in tribulatione, 68.0777B| qui a Domino arguuntur causa probationis. Dicit ergo: Fili mi, noli negligere, sive negligenter ducere disciplinam Domini. Disciplina dicta est a discendo: quae alio nomine correctio morum potest appellari: dum enim quis angustiis et tribulationibus afficitur non debet fatigari, nec deficere; sed potius patienter portare, recogitans quia a Domino corripitur. Quem enim diligit Dominus, castigat: flagellat autem omnem filium quem recipit. Ideo haec testimonia proponit Apostolus, ut sicut filii a patribus suis flagellantur, ut digni sint ad haereditatem paternam accedere, unde et plerumque stare tota nocte in frigore jubentur, variisque modis exercentur: ita et isti similiter correptiones a Deo alacri animo sustineant, ut ad veram haereditatem perpetuae patriae 68.0777C| pervenire sint idonei. Sunt enim multi qui in prosperis Domino serviunt, sed tamen in adversis excedunt: hi tales non sunt adhuc perfecte probati ad haereditatem captandam. Unde Apostolus, quem in prosperis bene vivere docuit, ne in correptione deficiat, hortatur: quoniam filium quem diligit Dominus, ad hoc ut haeredem illum regni coelorum constituat, castigat illum variis diversisque modis; et flagellat aut infirmitate, aut paupertate, aut persecutione, aut tormentis, omnem filium quem recipit secum in gloriam. Notandum autem quia non omnis qui flagellatur filius est: sed omnis qui filius est, flagellatur. Quem ergo sanctorum ab hoc saeculo ad haereditatem supernam legimus pervenisse sine flagellatione divina? Quapropter tanto minus de flagello, 68.0777D| quo castigamur, murmurare debemus, quanto arctius in eo paternae dilectionis affectum sentimus: unde ipse dicit: Ego quos amo, arguo et castigo. At vero multi flagellantur, ut Antiochus et Herodes, non ut ad haereditatem assumantur, sed ut hic demonstretur ex parte, quae mala passuri sint post mortem. In disciplina perseverate. Tanquam filiis. Charissimis, Vobis offert se Deus. Subaudi haereditatem patriae coelestis; ac si diceret: Melius est vobis per disciplinam et correptionem, quae affectu paterno agitur, transire ad haereditatem coelestem, quam extra disciplinam esse, sicque ad poenas descendere: putatis enim, quod odio vos habeat ac dereliquerit Deus per haec quae passi estis: si enim 68.0778A| haec non pateremini, tunc magis vos hoc cogitare competebat; nam si flagellat omnem filium quem recipit, qui non flagellatur, sine dubio non est in numero filiorum. His verbis ostendit eis, quia unde putabant se derelictos esse, inde magis credere poterant diligi ab illo. Quis enim filius quem non corripit pater? Solet aliquoties paterfamilias filios alienos negligere, suos vero castigare et corripere, ne eos opprimat negligentia. Nullus est pater sapiens qui non corripiat filios delinquentes: et aliquando bona agentes increpat, ut ad meliora accendantur. Unde et Heli, quia filios suos non corripuit, non meruit eos haeredes Sacerdotii post se relinquere. Quod si extra. Illam. Disciplinam estis, cujus participes facti sunt omnes. Boni filii, vel sancti patres, superius memorati. Ergo 68.0778B| adulteri, et non filii estis. Quisquis extra illam disciplinam Domini manet, cujus disciplinae participes facti sunt omnes boni filii pertinentes ad haereditatem coelestem, adulterinus filius est, nec pertinet ad haereditatem paternam: quia non est filius liber. Cavete ne sitis adulterini filii, omnes enim infideles et negligentes, disciplinamque Domini contemnentes, adulterini, et non filii reputantur. Deinde patres quidem carnis nostrae habuimus eruditores, et reverebamur eos: num multo magis obtemperabimus patri spirituum, et vivemus? Deinde, subaudi, considerare debemus, quia patres habuimus eruditores, et timebamus eos: nonne multo magis obtemperabimus Deo patri spirituum, et vivemus in gloria aeterna? Pater spirituum, id est creator animarum, Deus omnipotens 68.0778C| est, qui bona creavit primum ex nihilo, deinde vero ex elementis corpora hominum aliorumque animalium. Animam vero hominis ex nihilo creavit, et creat adhuc: non est enim putandum quod anima pars deitatis sit: quoniam deitas increata est, anima autem creatura est. Idcirco autem omnipotentem Deum creatorem animarum appellat, non corporum, cum omnium creator sit: quia corpus nostrum ex semine paterno et materno conficitur: anima vero semper a Deo ex nihilo creatur. Si, inquit, patres carnales timebamus, a quibus temporaliter erudiebamur, uti haeredes illorum mereremur fieri: quanto magis creatori animarum obedire atque obtemperare debemus, ut cum illo in gloria aeternae beatitudinis vivamus? Nec solummodo 68.0778D| differentia est inter eos propter discretionem personarum, quia isti terreni, ille est coelestis; sed etiam ipsa causa disciplinae atque eruditionis. Non enim ad eamdem causam vel ad ipsas res spirituales erudiunt: sed ad quod eis videtur, sicut Apostolus manifestat, dicens. Et illi quidem. Patres, ex quorum semine corpora sumpsimus. In tempore paucorum dierum secundum suam voluntatem erudiebant nos: hic autem. Pater videlicet spirituum. Ad id quod utile est. Erudit nos: hoc est ad salutem et utilitatem animae nostrae. In recipiendo sanctificationem ejus. Illi quidem patres carnales ad hoc erudiunt nos, ut ipsis simus utiles secundum suam voluntatem, quae in omnibus non est utilis: Deus vero omnipotens 68.0779A| ad omnia utilia nos instituit, ut salutem animae nostrae consequamur, et accipiamus sanctificationem ejus: videlicet, ut simus sancti, sicut et ipse, secundum quemdam modum, juxta quod ipse dicit: Sancti estote, quia et ego sanctus sum. Ad hoc (inquam) nos erudit et castigat, ut nos dignos efficiat suis muneribus. Unaquaeque etenim gens secundum suam voluntatem filios suos erudit: sicut consuetudo fuit Romanorum suos filios erudire in re militari, Graecorum, litteris instituere suos, Omnis autem disciplina in praesenti quidem non videtur esse gaudii, sed moeroris. Postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet justitiae. Omnis, inquit, disciplina tam humana quam divina, tunc quando discitur, non videtur esse disciplina gaudii, sed moeroris. Ideo autem hanc 68.0779B| omnem et divinam et humanam disciplinam vocavit, quia quidquid discitur, disciplina vocatur. Idcirco autem in praesenti non videtur esse disciplina gaudii, sed moeroris: quod flagellatus saepissime constringitur, de quo agitur, sustinet famem, patitur frigus omnemque laborem; at vero cum pervenerit ad perfectionem, gaudet et laetatur, gratissimamque mercedem recipit, sicut Apostolus dicit. Postea (inquiens) cum pervenerit ad culmen perfectionis, reddet eadem disciplina pacatissimum fructum justitiae per eam exercitatis: id est, per eamdem disciplinam probatis atque perfectis. Fructum autem pacatissimum vocat gratissimam atque acceptissimam remunerationem, quam percipiunt ii, qui per eamdem disciplinam exercentur atque probantur, verbi gratia: 68.0779C| Romani tirones, qui in disciplina rei militaris sunt exercitati, multa contraria primum sustinentes, postea gavisi sunt, monarchiam totius orbis possidentes. Similiter intelligendum de iis qui in disciplina affliguntur, qui praemia aeterna recepturi sunt: sicut sancti apostoli, martyres et doctores Ecclesiae. Propter quod remissas manus et soluta genua erigite: et gressus rectos facite pedibus vestris, ut non claudicans qui erret, magis autem sanetur. Propter quod, quia propter disciplinam mercedis praemium redditur, gaudiumque subsequitur; vel propterea ut possitis haereditatem supremam cum bonis filiis percipere. Remissas manus a bono opere, et torpentes otio pigritiae. Et soluta genua erigite, ad bona opera 68.0779D| agenda. Per pedes autem et genua debemus accipere opera, sicut et per manus: per gressus autem intellectum, intentionemque mentis; et est sensus: Talia opera agite quae perfectum intellectum habeant, quod bona intentione fiant; Recte, inquit, ambulate; nec laudatio plus accrescat, sed potius ad statum rectitudinis erigat. Remissas manus et genua soluta mandat erigere, sicut Isaias praecipit, dicens: Confortate manus dissolutas et genua debilia roborate, ut non claudicans quis erret: id est ut non haesitans quis in fide bonisque operibus, erret a via rectitudinis: magis autem sanetur a peccatis credendo recte in Deum; ac si diceret: Qui non credit recte, melius est ut firmius et tenacius credat quatenus 68.0780A| omnibus modis inveniat medicinam animae suae. His autem verbis haesitationes eorum tangit, ad hoc ut sine aliqua dubitatione crederent in eum. Pacem sequimini cum omnibus. Subaudi bonis. Et sanctimoniam, sine qua nemo videbit Deum. Plurima quidem sunt quae formam discretionemque Christianitatis ostendunt: sed plus omnibus ac melius charitatis mutuae affectus et pax, quae hominum corda consociat. Quapropter dicit ipsa Veritas: Pacem relinquo vobis; et iterum: In hoc cognoscent omnes quia mei estis discipuli, si dilectionem habueritis ad invicem. Propterea etiam et Apostolus dicit: Pacem sectamini cum omnibus bonis. Pacis autem nomine intelligenda est dilectio et concordia. Sanctimonia autem dicitur castitas mentis et corporis: ac si diceret: Ita diligite omnes bonos, ut vosmetipsos; et 68.0780B| sit in vobis castitas, sive munditia mentis et corporis: quoniam sine pace et sanctimonia nemo videbit Deum. Beati enim pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Contemplantes ne quis desit gratiae Dei. Quod dicit, Contemplantes, id est diligenter attendentes atque considerantes, ne quis vestrum desit gratiae Dei. Sic loquitur cum eis, tanquam cum viatoribus, qui cum numero et comitatu longa itinera permeant: quibus solet dicere is qui praeest: Videte ne aliquis remaneat qui non pergat vobiscum, veluti si diceret: Non hoc tantum requiro, ut vos soli gratiam consequamini, patriamque coelestem intretis: sed etiam ut inspiciatis et caeteros. Gratiam dicit fidem, spem et charitatem, per quam meretur homo 68.0780C| gratiam Dei invenire: quia cum istis habet et reliquas. Sive gratiam Dei dicit remissionem peccatorum, quae nobis gratis datur. In baptismate vel a fide perfecta caeterisque virtutibus. Ne qua radix amaritudinis sursum germinans impediat, et per illam inquinentur multi. Radicem amaritudinis vocat malam voluntatem pravamque intentionem, unde procedit peccatum amaritudinis; nam sicut radix amara fructus dulces non potest proferre, sed sui similes, hoc est amaros: sulphureus quoque fons aquas non habiles ad bibendum: ita mala voluntas et intentio prava malam operationem et peccatum amaritudinis a se emittunt, quibus impeditur iter ad patriam ascendendi coelestem: atque per illam malam voluntatem, 68.0780D| de qua procedunt semina nequitiae, inquinantur multi: quia modicum fermentum totam massam corrumpit, et uno peccato infidelitatis omnia opera quae poterant esse bona depravantur, et uno peccatore multi coinquinantur: radicem enim amaritudinis specialiter peccatum infidelitatis voluit intelligi, licet et ad malam voluntatem atque intentionem, ut diximus, referatur. Et congrue peccatum amarum dixit esse: quoniam nihil est amarius illo postquam fuerit perpetratum: quod experimento cognoscunt illi qui post admissum delictum conscientiae moerore macerantur, diraque satis amaritudine consumuntur, intantum ut amaritudo ipsius delicti ipsum intellectum ipsamque rationem aliquoties subvertat, 68.0781A| sicut de Cain legimus, qui in desperationem ruit. Ne quis fornicator, aut profanus ut Esau, qui propter unam escam vendidit primogenita sua. Fornicator appellatur Esau, quia contra voluntatem patris et matris uxores alienigenas duxit. Profanus autem proprie dicitur irreligiosus, quasi porro, id est longe a fano et templo Dei. Hic autem pro gastrimargo, sive pro illo qui utile pro inutili vendit, ponitur: quod bene congruit Esau, qui fuit gastrimargus atque gulosus, vendens primogenita sua pro vili cibo, pro lenticula scilicet rufa. Primogenita autem isto in loco appellantur honor et dignitas sacerdotii: ante sacerdotium enim Aaron, quod a Deo constitutum est in lege, omnes primogeniti sacerdotes erant: sicut fuit Sem, qui et Melchisedech, primogenitus Noe. Magna 68.0781B| etenim dignitas erat habere primogenita: quoniam et de substantia et haereditate paterna majorem portionem sumebat, vestimentoque ornatus locupletior splendebat. Unde legitur in Genesi, quod Rebecca accipiens vestimenta Esau valde bona, quae apud se domi habebat, induit ea Jacob, sicque adduxit eum ad patrem qui ut sensit odorem ac fragrantiam vestimentorum ejus, dixit: Ecce odor filii mei, quasi odor agri. Quia ergo inter Judaeos erant quidam sectatores Esau in fornicatione atque gastrimargia, reducit eis Apostolus ad memoriam factum Esau, hortans cavendum ab omnibus illis ne quis illius similis foret, qui pro dilectione temporalium rerum usque ad vendenda sua primogenita pervenit: propria siquidem negligentia et cupiditate vendidit honorem 68.0781C| quem a Deo perceperat, et pro parva re magnam gloriam perdidit: postremus enim effectus est, quia primus erat: et quia erat secundus, mansit primus. Scitote enim, quoniam et postea cupiens haereditare benedictionem, reprobatus est. Subaudi, a Deo. Narrat historia Genesis quod Esau revertens de agro, ut comperit praeventum se a fratre ad benedictionem patris, dixit cum lacrymis et clamore magno: Num unam tantum benedictionem habes, pater? benedic etiam et mihi. Cui Isaac: Dominum tuum illum constitui; et tibi, fili mi, ultra quid faciam? Tandem victus Isaac clamoribus illius, dedit ei benedictionem in divitiis hujus saeculi, et his quae terra profert trra eprofet abundare, dicens: In pinguedine terrae et in rore coeli desuper, erit benedictio tua. Apparet ergo, quia 68.0781D| cum voluisset haereditare et benedictionem paternam, dignitatem videlicet sacerdotii, recipere, quam jam amiserat, nec non et sanctitatem patris cum spiritu prophetiae, peccatis impedientibus, ad hoc perductus est ut reprobaretur a Deo et fraudaretur a fratre benedictione paterna, unde et sequitur: Non enim invenit poenitentiae locum, quanquam cum lacrymis inquisisset eam. Quare non invenit poenitentiae locum, id est veniam per poenitentiam, quam cum lacrymis quaesivit? Quia non ita quaesivit ut debuit: lacrymae enim illae indignationis fuerunt potius amissi honoris et rancoris contra fratrem, quam humilitatis veraeque poenitentiae: unde et dixit: Venient dies luctus patris mei, et occidam Jacob 68.0782A| fratrem meum. Quapropter quanquam cum lacrymis inquisisset eam, jam ad illum locum benedictionis non potuit pervenire, ut frater suus. Ita enim debuerat poenitere, sicut de Petro legimus, quod cum Dominum negasset, egressus foras flevit amarissime: idcirco illi remissum est tam grande peccatum, quoniam sicut debuit, poenitentiam egit. Non enim accessistis ad tractabilem et accessibilem ignem, et turbinem, et caliginem, et procellam, et tubae sonum, et vocem verborum. Mos est illorum qui comparationem faciunt, ut alteram partem deprimant atque extenuent, ut res alterius partis emineat: sic et Apostolus ex comparatione illorum, quae fuerunt in Veteri Testamento, nostra majora declararet clariora, mansuetiora quoque, et meliora, atque admiratione 68.0782B| digna: facit enim nunc differentiam inter Christum et Moysen, inter legem et Evangelium, inter coelum et montem Sina, inter aspersionem sanguinis legalis, et emundationem sanguinis Christi: multo enim meliora sunt ista, quam fuissent illa: ibi enim umbra requiescebat, hic veritas tenetur et panditur. Non enim accessistis ad tractabilem et accessibilem ignem, id est, non accessistis ad visibile et palpabile lumen ignis, quod visu corporeo tractari possit, sicut de veteri Judaico populo legimus; sed ad invisibilem et incomprehensibilem Deum. Haec in Sina monte facta referuntur, quando data est lex, ignis, turbo videlicet et caligo, procella, tubae sonus et vox verborum. Visus est, inquit, Dominus in monte Sina. Turbo est ventus validus, auferens stipulas, et leviora quaeque 68.0782C| pulvere terrae involvens. Plerumque etiam ea tollit quae graviora sunt. Caligo est tenebrositas fumi et ignis. Procella est tempestas et pluvia. Facta sunt autem ista, quando lex dabatur, ut corda Judaeorum prona ad peccandum concuterentur, ne ipsam legem auderent transgredi. Unde et terraemotus exstitit ibi, ut ipsi ex toto terrore perculsi, ad Deum coelorum confugium facerent; tenebrae autem, sive caligo, obscuritatem ipsius legis designat. Turbo sive commotio ventorum comminationem ipsius legis quae dicit: Si quis hoc vel illud fecerit, occidatur. Procella autem ipsam vindictam. Tubae sonitus, praesentiam et adventum Dei omnipotentis. Unde idem apostolus alias dicit: In jussu, et in voce archangeli, et in tuba Dei descendet de coelo. Per tubam autem intelligitur 68.0782D| ipsa vox angelorum; non enim est putandum quod aenea, aut cornea tuba Dei angeli increpuerint. Vox quoque verborum non ipsius omnipotentis Dei intelligitur, sed angelorum: per subjectam enim creaturam, id est per angelum loquebatur Deus ad Moysen: nam quod non esset vox Dei, Dominus demonstrat in Evangelio, loquens Judaeis: Neque vocem ejus audistis, neque speciem ejus vidistis. Et quod Moyses cum angelo, non cum Domino fuerit locutus, ostendit beatus Stephanus in concione sua, quam habuit cum Judaeis: Hoc est, inquiens, Moyses, qui fuit cum angelo, qui loquebatur ei in monte Sina. Evangelium autem non fuit datum in tremore, neque cum comminatione, sed affectu paterno locutus est Dominus 68.0783A| fidelibus tanquam filiis: nam ascendens in montem, quando inter caetera praecepta vitae octo beatitudines eis protulit, non paruerunt, neque visa sunt signa quibus terrerentur, sicut quando lex data est. Sequitur. Quam. Subaudi vocem tubarum et angelorum. Qui audierunt excusaverunt se, ne eis fieret verbum. Hoc est, ne eis loqueretur. Non enim portabant quod dicebatur. Ad eos, hoc est, non poterant ferre vocem angeli prae timore, unde et dixerunt Moysi: Loquere tu nobis, non loquatur nobis Dominus, ne forte moriamur; nimio enim timore fuerant perculsi, videntes totum montem Sina fumare, procellas quoque et tonitrua, et voces tubarum. Et si bestia tetigerit montem, lapidabitur. Subauditur lapidibus grandinis coelitus missis; sic enim praeceperat Dominus: Longe se faciant filii Israel a monte, quoniam 68.0783B| si homo aut aliqua bestia accesserit ad montem, lapidibus grandinis interficietur. Et ita terribile erat, quod videbatur. Subauditur, ut neque auderent audire, neque accedere ad montem. Moyses enim dixit, Exterritus sum, et tremebundus. Si Moyses exterritus est, quid dicendum de aliis? Sed accessistis ad Sion montem, et civitatem Dei viventis Hierusalem coelestem. Ex superioribus ista pendent, ubi dictum est: Non accessistis ad tractabilem et accessibilem ignem montis Sinai, sed accessistis ad Sion montem. Caetera per partes jam dicta sunt. Per Sion autem, quae interpretatur speculatio, et per Hierusalem, quae dicitur visio pacis, vult intelligi coelestem patriam, Ecclesiam videlicet supernam, quae constat ex angelis et hominibus 68.0783C| justis, ad quam acceditur fide et desiderio. Accessistis, inquit, ad Sion montem, hoc est, ad civitatem Dei viventis: Hierusalem coelestem fide et desiderio. Et accessistis. Ad frequentiam. Sive multitudinem. Multorum millium angelorum. Consociati illis in fide, consociandi iterum in gloria. Juxta quod Dominus dicit: Erunt electi sicut angeli Deo in coelo. Et accessistis. Ad Ecclesiam primitivonum, qui conscripti sunt in coelis. Ecclesiam primitivorum debemus accipere in apostolis, qui primi crediderunt, quorum fide illi adjuncti sunt credendo, et quorum nomina scripta sunt in memoria omnipotentis Dei: juxta quod ipsa Veritas eis dixit, Gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in coelis. Et. Accessistis ad Dominum. Judicem omnium Deum. Id est ad Dominum Jesum, 68.0783D| qui dicit: Pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio. Per illum enim judicabit Deus Pater non solummodo Judaeos, sed omnes homines. Et. Accessistis. Ad spiritum justorum perfectorum. Spiritum perfectorum vocat Spiritum sanctum, per quem justi vocantur omnes in baptismate accipientes ab illo remissionem omnium peccatorum. Et bene justificantur, quia tunc justi vocantur, dum ab omnibus contagiis mundantur. Sive spiritum justorum perfectorum dicit animas sanctorum, qui apud Deum probabiles exstiterunt, quibus conjuncti fide et desiderio fuerunt illi. Et. Accessistis quoque. Ad Jesum mediatorem Testamenti Novi. Dominus Jesus per hoc quod homo pariter et Deus est, mediator noster 68.0784A| est, quoniam sicut Moyses mediator fuit inter Deum et populum, verba Dei referens ad populum rursusque populi ad Deum secundum quod ipse dicit: Ego sequester vester et medius inter Deum et vos, ita et Dominus Jesus verba Dei Patris retulit nobis, et modo nostra refert ad illum, interpellans assidue pro nobis, simulque sua passione confirmavit nobis Testamentum Novum. Ad aspersionem quoque sanguinis. Accessistis. Melius loquentem quam Abel. More legis aspersionis nomine emundationem Christi sanguinis intimavit: quoniam mundatio quae per sanguinem fiebat aspersio vocabatur. Accesserunt ergo illi ad sanguinem Christi, sive emundationem, hoc est ad passionem ejus, quoniam fide passionis ejus mundati sunt. Sanguis autem Christi melius quam sanguis Abel loquitur, quia sanguis Abel vindictam exposcebat fratris 68.0784B| a Deo, sanguis vero Christi vitam et indulgentiam implorat suis persecutoribus, dicente illo ad Patrem: Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt. Vel certe melius loquitur, dum nos loquentes facit, quod Dominus ipse est Filius Dei vivi, cujus passione sumus redempti, et baptismate abluti, et quia per sanguinem ejus sumus effecti filii Dei. Videte ne recusetis loquentem. Quod est dicere: Cavete ne contemnatis Jesum loquentem per Evangelium suum, quoniam in dextera Dei sedet, considerans quod unusquisque nostrum agit. Si enim illi non effugerunt, recusantes eum qui super terram loquebatur: multo magis nos, qui de coelo loquentem nobis avertimus. Subauditur, non effugiemus, ac si diceret: Si patres vestri vindictam 68.0784C| omnipotentis Dei non effugerunt, qui praecepta illius praevaricati sunt fabricando idolum, quae per Moysen vel per angelum data sunt illis, quorum uterque in terra loquebatur, multo magis nos non poterimus evadere vindictam illius, si praecepta, quae per Filium data sunt, contempserimus. Illi, inquit, in terra loquentem audierunt, nos de coelo. Propter unitatem autem personae, quam habet Filius Dei in duabus naturis, dicitur de coelo nobis loqui. In terra autem videbatur loqui per humanitatem, sed erat in terra et in coelo per divinitatem: unde ipse dicit: Nemo ascendit in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis, qui est in coelo. Similiter dum Evangelium praedicatur in terris, ipse quoque de coelo nobis loquitur. Quapropter audiendus est multo magis quam Moyses. 68.0784D| Sequitur. Cujus vox movit terram tunc. Subaudi, quando data est lex. Nunc autem repromittit dicens: Adhuc semel et ego movebo, non solum terram, sed etiam coelum. Ipse qui tunc jussione movit montem Sina, et terram in circuitu ejus, ubi populus stabat, quando Moysi dedit legem, ipse nunc repromittit non partem terrae movendam a se, neque ipsam totam terram solummodo, sed etiam coelum. Et ideo quanto majora fieri promittit, tanto magis timendus est. Licet enim terraemotus fuerit in diversis locis, diversisque partibus mundi, non fuit tantus per totum mundum. Et si mota est terra, tamen non coelum. Unde bene dicit, semel futurum esse hoc in die judicii, ostendens quia nunquam iterum movebuntur. Unde sequitur: Quod 68.0785A| autem adhuc dicit semel, ostendit mobilium translationem tanquam factorum, ut maneant ea quae sunt immobilia. Ista motio coeli et terrae ad innovationem et meliorationem illorum pertinet, terra quidem motum appropinquante die judicii sustinebit, sed pariter innovabuntur coelum et terra, et movebuntur ab hac specie in meliorationem: juxta quod idem Apostolus alibi dicit: Praeterit figura hujus mundi. Mutata figura, remanebit substantia: eritque postea coelum novum, et terra nova. Coelum autem hic non sidereum, neque aethereum, sed istud aereum accipe, a quo et aves coeli dicuntur. Itaque regnum. Dei. Immobile suscipientes. Subauditur, nunc in spe, quod percepturi sumus in te. Habeamus gratiam, per quam serviamus placentes Deo cum metu et reverentia. Regnum immobile, Ecclesia est coelestis, quae constat 68.0785B| ex angelis sanctis et hominibus justis: Regnum autem Dei ista Ecclesia est, et regnum Ecclesiae omnipotens Deus est. Hoc regnum modo suscipimus in spe, tunc vero percipiemus in re, cum tradiderit Christus regnum Deo Patri. Idcirco autem immobile appellatur, quoniam si coelum et terra immobiliter permanebunt post immutationem, multo magis electi post resurrectionem immobiliter immortalitatem in corpore, et incommutabilitatem in anima percipient, regnaturi aeternaliter cum Deo, eruntque ipsi regnum immobile omnipotentis Dei, et regnum illorum contemplatio sanctae Trinitatis. Et quia istud regnum immobile modo suscipimus in spe, hortatur Apostolus, ut habeamus gratiam, per quam serviamus Deo placentes 68.0785C| illi. Gratiam autem dicit fidem rectam, spem certam, charitatem perfectam, cum operatione sancta, per quae debemus Deo servire cum metu, timentes illum ut Deum et judicem omnium, et cum reverentia diligentes illum ut patrem. Timere enim debemus, et ne hic flagellemur, et postmodum a requie separemur. Etenim Deus noster ignis consumens est. Deus omnipotens ignis appellatur, non ut materiam quam fecit, consumat, sed quam exterius homo attrahit, rubiginem scilicet peccatorum; non enim illud consumit quod ipse fecit, sed quod malitia hominum intulit. Agit et aliud iste ignis, dum corda videlicet hominum ad amorem Dei accendit, de quo igne Veritas dicit: Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat? Terra enim vocata sunt corda 68.0785D| terrena, quae dum semper in infimis cogitationibus desideriisque terrenis versantur, a malignis spiritibus quasi terra conculcantur. Sed ignem Dominus in terram mittit, cum afflatu sancti Spiritus corda carnalium hominum ad amorem Dei et proximi accendit. Ecce quare appellatur omnipotens Deus ignis, videlicet quia rubiginem peccatorum consumit, et corda hominum ad charitatem accendit. Sed potest adhuc quaeri, quare assimiletur igni. At vero respondendum: Quia sicut ignis latet in silicibus et petris, ita omnipotens Deus in creatura sua manet, sed tamen non videtur.
CAP. XIII.
Charitas fraternitatis maneat in vobis. Quod est dicere: Ita diligite omnes, sicut vosmetipsos, recogitantes vos habere unum Patrem Deum 68.0786A| omnipotentem, et unam matrem Ecclesiam, sive ex uno patre Adam, et una matre editos. Et hospitalitatem nolite oblivisci. Non dixit, hospitales estote, sed, hospitalitatem nolite oblivisci. Fuerant illi satis hospitalitati dediti antequam expoliati essent prorsus facultatibus, sed postquam enudati sunt ex maxima parte propria substantia, erant iterum nimium tenaces, quapropter hortatur eos Apostolus, ut secundum possibilitatis modum hospitalitatis officium adimplerent, dicens eis: Hospitalitatem pristinam nolite oblivioni tradere. Hospitalitas autem hilari mente et animo laeto est agenda juxta quod beatus Petrus dicit: Hospitales invicem sine murmuratione. Et alibi: Hilarem enim datorem diligit Deus. Sequitur: Per hanc enim placuerunt quidam. Deo. Angelis hospitio receptis. Ut Abraham, qui meruit promissionem 68.0786B| accipere, et Loth, qui liberatus est de excidio Sodomorum. Unde et ipse judex omnium dicturus est in die examinis: Quandiu fecistis uni ex minimis meis, mihi fecistis. Mementote vinctorum tanquam simul vincti. Hoc est, sicut optaretis vobis subveniri, vestrique meminisse, si essetis vincti in carcere: ita mementote illorum qui pro fide Christi vinculati tenentur. Et laborantium, tanquam et ipsi in corpore morantes. Quod est dicere: Quia in corpore adhuc estis morantes, per quod experimento cognoscitis, quid necesse sit laborantibus, mementote illorum qui laborant in doctrina et in operatione sancta, subministrando victum et vestimentum, sicut velletis vestri meminisse, si taliter laboraretis: per hoc 68.0786C| enim quia in corpore mortali manetis, sicut et illi, experimento probatis, quia militia est vita hominis super terram, et homo ad laborem nascitur, et avis ad volatum. Honorabile connubium in omnibus. Sit vobis, sive placet Deo. Et thorus immaculatus. Connubium dicitur a conhabendo. Erant quidam tum temporis, qui condemnabant nuptias, dicentes immundum esse conjugale connubium, nec posse esse mundum, a lecto conjugis surgentem; unde beatus Apostolus legitimum connubium dicit, quod causa amoris filiorum fit, non causa libidinis explendae, non solum concedit, sed etiam dicit Deo placere. Honorabile enim connubium est, amore filiorum legitime uxorem ducere; temporibusque certis ab ea abstinere, nec plures uxores habere: quia in initio, ut 68.0786D| Scriptura dicit, creavit Deus masculum et feminam, dixitque eis: Crescite et multiplicamini. In sequentibus quoque dicitur, quod futuri essent duo in carne una: hujuscemodi thorus immaculatus est, hoc est, legitimus recubitus absque fornicationis causa, et immaculatus lectus, immaculati et illi inde surgentes, hoc est, maculam peccati inde non trahentes. Unde beatus Matthaeus dicit quodam loco: Quia conjugium legitimum et thorus legitimus sordes habent quodammodo in commixtione seminis, sed peccati maculam non habent: melius est enim uxorem legitimam ducere, quam cum meretriculis fornicari aut etiam aliorum uxores violare. Sin vero legitimum non fuerit connubium: neque amore filiorum, sed 68.0787A| causa libidinis explendae, fuerintque plures uxores, jam non est honorabile connubium, neque thorus immaculatus. Fornicatores enim et adulteros judicabit Deus. Fornicari est quocunque modo pollui, libidinemque expleri; adulterari vero est alterius thorum violare: unde adulter dicitur, quasi alterius violans thorum. Sed nunquid omnipotens Deus solummodo fornicatores et adulteros judicabit, hoc est damnabit, praetermissis homicidis, sacrilegis, furibus, aliisque diversis criminibus involutis? Minime. Quare ergo Apostolus specialiter fornicatores et adulteros judicandos fore dixit? Nimirum quia de homicidis, sacrilegis, latronibus, parricidis atque aliis pondere peccatorum gravatis nulla haesitatio est quin sint damnandi. De fornicatoribus vero et adulteris, erant 68.0787B| tunc temporis, qui dubitabant dicentes, ad hoc factos masculos et feminas ut simul coeant: ideoque non esse peccatum cum qualibet muliere concumbere: quod omnino longe abest a veritate. Unde Apostolus cum primo dixisset: Honorabile connubium et thorum immaculatum placere Deo: mox subintulit: Quia fornicatores et adulteros judicabit Deus: ostendens juste judicari fornicatores et adulteros. Si enim connubium concessum est, juste fornicatores suppliciis afficiuntur, juste puniuntur adulteri. Sint mores sine avaritia: contenti praesentibus. Mos est honestas vitae et bene vivendi. Non dixit, possidete, sed, sint mores, id est, vita et conversatio vestra sine avaritia. Avarus dicitur avidus auri, videlicet qui tenax est in largiendo, et cupidus in accipiendo, et qui manum habet 68.0787C| collectam ad dandum, et extentam ad accipiendum. De quo omnino quidam sapiens admonet, dicens: Non sit porrecta manus tua ad accipiendum, et collecta ad dandum. Fortassis postquam exspoliati fuerant propria facultate a non credentibus, cupiebant sub praetextu eleemosynae iterum congregare divitias: ideoque monuit Apostolus, ut essent mores illorum sine avaritia, contenti tantum praesentibus necessariis, non praecogitantes de futuro. Juxta quod alibi hortatus fuerat, dicens: Habentes victum et vestitum, his contenti simus. Et ne forte dicerent: Quid facturi erimus, si necessaria nobis contigerit deesse? protinus consolationem addidit, adhibens post testimonium de libro Jesu Nave. Ipse enim. Deus omnipotens. Dixit: Non te deseram neque derelinquam. 68.0787D| Post mortem Moysi dixit Dominus Josue: Sicut fui cum Moyse, ita ero tecum: confortare, et esto robustus: non te deseram, neque derelinquam. Quod exemplum ut pertinet ad Josue, ita et ad omnem electum, qui spem suam in Deo positam habet. Nulla enim ratione mentitur, si in illo spem nostram ponamus. Ita. Subaudi, est ille nobiscum. Ut confidenter dicamus: Dominus mihi adjutor est, non timebo quid faciat mihi homo. Hominis nomine intelligitur hic non solum carnalis quilibet adversarius: sed etiam antiquus hostis, qui homo appellatur, ab officio suo vocabulum sumens, eo quod hominem decipiat: sicut et Christus leo appellatur, propter fortitudinem. Unde propheta dicit: Eripe me, Domine, 68.0788A| ab homine malo, id est diabolo. Oportet ergo nos in omnibus tribulationibus seu tentationibus hunc versiculum Psalmographi seu Apostoli exclamare, dicentes: Dominus mihi adjutor, non timebo quid faciat mihi quilibet hostis aut adversarius. Mementote praepositorum vestrorum, qui vobis locuti sunt verbum Dei, quorum intuentes exitum, conversationis imitamini fidem. Omnes quidem praelati et doctores, inquantum bona praedicant et bona operantur, audiendi sunt et imitandi; inquantum vero aut non recte praedicant, aut male vivunt, neque audiendi sunt, neque imitandi: verbi gratia: Qui recte praedicando bene vivit, et audiendus est, et imitandus est; sin vero neutrum agit, non est imitandus, neque audiendus. At vero si recte praedicat, licet male 68.0788B| vivat, non est contemnendus, ut non audiatur: unde Dominus dicit: Quae dicunt facite; quae autem faciunt, facere nolite. Quia ergo isti bonos praepositos habuerant, sanctos videlicet apostolos eorumque successores, hortatur eos ut memores sint illorum; eorumque conversationis considerantes exitum, perseverantiam usque in finem in fide recta bonisque operibus imitarentur. Fidem, hoc est firmitatem omnium bonorum, quia ergo finem bonum habuit eorum conversatio, idcirco imitamini fidem illorum. Fidem autem firmitatem seu perseverantiam illorum dicit. Christus Jesus heri et hodie, ipse et in saecula. Ad superiora pertinent ista, ubi testatus est dixisse Dominum: Non te deseram, neque derelinquam: poterant illi respondere: Hoc non pertinet ad nostrum auxilium, 68.0788C| quia non est nobis promissum, sed potius Josue promisit hoc Deus. Ad haec Apostolus: Nolite deficere, quoniam sicut pertinet ad Josue ista promissio, ita pertinet ad vos: quoniam Christus Jesus, qui unius existens essentiae cum Patre, tunc temporis ipse fuit, ipse est, ipse erit et in saecula. Nolite putare quasi qui tunc fuit, non sit modo: idem enim qui fuit heri, idem erit et in saeculum. Heri autem praeteritum significat tempus, hodie praesens, saecula vero futurum sine termino: tanquam diceret: Ante saecula, in saecula, et post saecula, semper manebit: sicut de illo propheta dicit: Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci. Doctrinae variae et peregrinae, nova dogmata sunt haereticorum, quibus abducuntur et separantur 68.0788D| simpliciores a veritate fidei: superstitiones quaeque Judaeorum, qui docent abstinendum a quibusdam cibis, quod lex prohibet, quosdam vero concedunt: quia ergo inter illos erant quidam carnaliter sapientes, qui escarum observatione et differentia seducebant quosdam, abstrahentes eos a doctrina Evangelica, quae dicit: Omnia munda mundis: alloquitur illos Apostolus, ne illorum doctrina peregrina abducerentur, quod apertius manifestat, subjungens. Optimum est enim gratia stabilire cor non escis, quae non profuerunt ambulantibus in eis. Optimum, inquit, et perfectum est stabilire cor, et consolidare animum in gratia novi testamenti, ut habeatis fidem perfectam, credentes omnia munda mundis, non stabilire 68.0789A| in differentiis et observationibus escarum, dicentes quosdam cibos mundos, quosdam immundos, quae nihil profuerunt ambulantibus in illis observationibus. Post Domini in adventum omnia illa quae in figura contingebant, cessaverunt: et maxime postquam Dominus dixit: Non quod intrat in os coinquinat hominem, sed omnia sunt munda mundis. Vidit siquidem cuncta quae fecit, erantque valde bona. Melius est enim fidem retinere cum perfecto opere, quam de differentia ciborum disputare, rejiciendo illa quae Deus munda creavit, una namque est perfecta observantia abstinere a peccato, nihil enim prodest abstinere a cibis, si non a peccatis abstinetur. Nam licet gererent illi studium circa hujuscemodi observationes, nihil eis profuit, si fidem non habuerunt. 68.0789B| In hoc enim quod legem custodierunt, profuit illis: in hoc quod escis non vescebantur, nihil utilitatis perceperunt. Habemus altare, de quo edere non habent potestatem qui tabernaculo deserviunt. Legalem consuetudinem et mysterium, spiritalemque sensum refert. Legis quidem praeceptum erat, ut decima die septimi mensis a festivitate paschali, festivitate videlicet propitiationis, acciperent vitulum et hircum, et immolarent eum in castris: Sanguinem autem illorum animalium ferret pontifex in Sancta sanctorum solus oraturus pro populo, carnes vero illorum portarentur extra castra, ibique concremarentur, nec esse licitum alicui tabernaculo deservienti ex illis comedere. Spiritualiter autem illa duo animalia, vitulus videlicet et hircus, figuram tenent Domini Salvatoris: 68.0789C| ipse est vitulus quem pius pater in regressione filii prodigi immolavit; ipse et hircus, quoniam pro peccatoribus oblatus est. Pontifex quoque ille, qui cum sanguine illorum animalium intrabat in Sancta sanctorum, oraturus pro populo, typum gerebat istius veri pontificis qui cum sanguine passionis suae interiora patriae coelestis penetravit, oraturus pro fidelibus suis. Immolabantur illa animalia intra castra, sed carnes illorum extra castra comburebantur, quia et Redemptor noster in Hierusalem, quasi intra castra immolatus est, vocibus et judicio filiorum Israel, sed carnes illorum extra Hierusalem, in cruce combustae sunt igne passionis, quando enim adjudicatus est morti, clamantibus Judaeis: Reus est mortis, crucifige, crucifige eum, quodammodo, quantum ad illos 68.0789D| pertinet, immolatus est, quod Marcus Evangelista volens nobis ostendere ita esse dicit: Erat hora tertia quando crucifixerunt eum, linguis videlicet suis. Nam hora sexta in cruce levatus est extra Hierusalem, ibique corpus ejus combustum est igne passionis. Altare autem illud Judaeorum, quod fiebat extra castra, ubi consumebantur carnes, altare Ecclesiae est, ubi quotidie consecratur corpus Christi. Habemus ergo altare Ecclesiae, ubi consecratur corpus dominicum, de quo non habent potestatem edere qui tabernaculo corporis sui deserviunt, fornicatores videlicet, adulteri, ebriosi, immundi, et ii qui seminant inter fratres discordias, omnesque qui voluptatibus et desideriis carnis suae deserviunt. Qui enim 68.0790A| manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit. Quorum enim animalium infertur sanguis pro peccato in Sancta per pontificem, horum corpora cremantur extra castra. Haec quomodo ad Dominum pertineant, satis, ut reor, dicta sunt. Sed quia ipse caput est omnium electorum, per carnes illorum animalium possunt intelligi omnes electi, qui extra castra, hoc est, extra conversationem saecularium, carnaliumque hominum mortificant membra sua cum vitiis et concupiscentiis, sive dum exemplum dominicae passionis martyrii palmam subeunt. Juxta quod beatus Petrus hortatur, dicens: Christus passus est pro nobis, nobis relinquens exemplum, ut sequamur vestigia ejus. Infertur sanguis illorum intra sancta per pontificem, dum eorum vita laudabilis Deo Patri 68.0790B| praesentatur per verum sacerdotem Jesum, qui est advocatus noster, interpellans pro nobis. Et congrue per sanguinem vita accipitur: quia vita hominis in sanguine est. Sive sanguis illorum infertur in Sancta, dum illorum animae cum triumpho passionis ad coelestia deferuntur. Bene quoque in altari consumuntur, quia omnia ista sancti martyres in fide adimplent, qua se credunt a Deo remunerari. De his quae in hoc altari consecrantur, non habent potestatem edere, qui tabernaculo deserviunt: quoniam ad ea quae sancti martyres in fide perfecta sustinendo adimplent, non audent accedere ii qui carnaliter vivunt, et amore hujus saeculi tenentur astricti. Propter quod. Subaudi mysterium adimplendum. Et Jesus ut sanctificaret per suum sanguinem populum. In se credentem: 68.0790C| Extra portam passus est. Sicut liber Evangeliorum testatur, Dominus extra portam Hierusalem passus est in loco decollatorum, qui vocabatur Calvaria. Ut ergo Dominus umbram et figuram in veritatem converteret, quae de se suisque membris praefigurabatur, suoque sanguine redimeret, atque mundaret populum in se credentem, extra Hierusalem passus est. Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium ejus portantes. Quia ergo Dominus pro nobis passus est, hortatur Apostolus ut imitemur illum, dicens: Igitur quia ipse extra castra passus est, ut nos sanctificaret, egrediamur ad eum extra conversationem carnalium hominum, mortificantes membra nostra cum vitiis et concupiscentiis. Imitemur et ejus passionem, martyrium pro illo sustinendo. Hoc est enim 68.0790D| improperium illius portare, eadem quae ille sustinuit pati. Crux enim illius improperium ejus videtur esse paganis, nobis autem est sanctificatio et redemptio. Exeamus igitur ad eum extra castra; despicientes praesentia, amantes futura, contemnentes visibilia, desiderantes aeterna sequi. Non enim habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus. Certum est, quia in hoc mundo non possumus habere habitaculum aeternum, neque civitatem semper manentem, quoniam mundus transibit et concupiscentia ejus. Quapropter debemus tendere viribus summis ad civitatem coelestem Hierusalem, quae habitatorem habet Deum aeternaliter permansurum. Per ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper Deo, id est, fructum 68.0791A| labiorum confitentium nomini ejus. Per ipsum, id est, per Christum, debemus offerre Deo Patri sacrificium laudis et gratiarum actiones pro omnibus bonis. Fructum labiorum vocat, quia eaedem laudes et gratiarum actiones fructum praemiorum merentur. Unde Apostolus dicit: Quia ore confessio fit ad salutem. Illi ergo pecudes offerebant, nos autem nihil horum offerimus, sed solam gratiarum actionem Deo offerre debemus. De hoc sacrificio dicit Psalmista: Immola Deo sacrificium laudis. Beneficentiae autem et communicationis nolite oblivisci: talibus enim hostiis promeretur Deus. Beneficus dicitur, homo largus et eleemosynae deditus, inde beneficentia dicitur largitas eleemosynarum. Beneficentiae, inquit, et communicationis nolite oblivisci, id est, largitatis eleemosynarum 68.0791B| et communicationis, quam communicare et participare debetis aliis ex facultatibus vestris, nolite oblivisci. Si alii vestras rapuere substantias, tamen ex eis quae habetis, eleemosynas dare nolite oblivisci, sicut propheta dicit: Beatus qui intelligit super egenum et pauperem. Talibus enim hostiis et muneribus eleemosynarum promeretur Deus adipisci, unde dicit per prophetam: Misericordiam volo, et non sacrificium. Non est considerandus pauper, qui videtur accipere, sed potius qui jussit dare, eleemosyna enim quae pauperi largitur in terra, a Deo recipitur in coelo. Et noli attendere, quod hoc sit tibi redditurus, quod accepit, tu enim terrena dedisti, aeterna mercaberis. Obedite praepositis vestris, et subjacete eis. Obediendum est omnimodis praelatis et praedicatoribus, 68.0791C| inquantum doctrina et mores illorum sancti et pii existunt. Si autem a via rectitudinis deviaverint, sicut scribae et Pharisaei, non faciamus qualia agunt, sed qualia dicunt, nisi forte in fide contrarii exstiterint. Nam si in fide contrarii exstiterint, non solum vitandi sunt, sed etiam fugiendi. At si bene docuerint, discrepaverint autem moribus, audi Christum dicentem de talibus in persona scribarum et Pharisaeorum: Super cathedram Moysi sederunt scribae et Pharisaei: Omnia ergo quaecunque dixerint vobis, servate et facite, secundum vero opera eorum nolite facere; dicunt enim, et non faciunt. Ipsi enim pervigilant quasi rationem pro animabus vestris reddituri, ut cum gaudio hoc faciant, non ut gementes. Omnibus quidem praelatis et praepositis obediendum est, nisi 68.0791D| forte a veritate fidei aberraverint, praecipue tamen illis qui pervigilant, hoc est, sine intermissione vigilant in bono exemplo, in praedicatione et cura exteriorum, solliciti existentes, qualiter pro eis rationem reddant, ideo subditi debemus esse praelatis nostris, qui solliciti sunt pro nobis, ut pote pro nobis rationem reddituri, ut cum gaudio hoc faciant, et non gementes, id est, cum laetitia et hilari mente curam vestram agant, et non cum murmure et perturbatione animi sint, quoniam plerumque mala conversatio, et inobedientia subjectorum, ad amaritudinem provocat animos praelatorum, adeo ut segniores atque tristiores circa profectum illorum existant. Sive obedire debemus illis, ut in die judicii cum gaudio 68.0792A| pro nobis rationem reddant, securi de praemio, et non gementes, anxii de nostra damnatione. Hoc enim non expedit vobis. Subauditur, ut illi gemendo curam vestri agant, vel pro vobis rationem cum tristitia reddant. Orate pro nobis. Hic superbiam elationemque mentis quorumdam pontificum destruit, qui typo superbiae inflati dedignantur deprecari suos subjectos, quatenus pro eis orationes fundant. Si ergo ille qui ad hoc a Deo vocatus est, ut doctor et magister omnium gentium fieret, non est dedignatus petere, quatenus pro illo subjecti ejus, quos Domino acquisierat, orarent, quanto magis indigent pleni invidia, rapina, aliisque vitiis respersi, orationibus subjectorum subveniri? Sequitur: Confidimus enim quoniam bonam conscientiam habemus in omnibus bene volentes 68.0792B| conversari. Culpatur Apostolus a Judaeis, quod non diligeret gentem suam sicuti gentiles, ideoque blande ac deprecatorie alloquitur illos, ostendens se bonam voluntatem habere in omnibus, hoc est, et in Judaeis, et in gentibus. Confidimus, inquit, et ego, et socii mei, bonam voluntatem habere in omnibus hominibus bene volentes conversari, tam erga Judaeos quam gentiles. Nolite aliquas accusationes aut detractiones proferre, quoniam conscientia nostra in nullo nos reprehendit neque damnat, quod bonam voluntatem non habeamus erga vos. Amplius autem deprecor vos hoc facere, quo celerius restituar vobis. Voluntatis quidem meae est venire, ideoque attente deprecor vos pro me orare, ut cito desiderium meum impleatur veniendi ad vos. Et notandum, quod primo postulat 68.0792C| ab eis orationis suffragium, ac deinde non simpliciter, sed tota intentione, et omni prorsus studio piam orationem pro eis ad Dominum fundit, inquiens: Deus autem pacis, qui eduxit de mortuis pastorem magnum ovium in sanguine testamenti aeterni, Dominum nostrum Jesum Christum. Deus pacis, isto loco intelligitur Deus Pater, a quo vera pax procedit, qui est amator pacis, et qui nos pacificavit per sanguinem Filii sui: ipse eduxit pastorem magnum ovium de mortuis, id est, de sepulcro, qui locus proprie mortuorum est, suscitavit illum tertia die: Juxta quod ipse Filius appropinquans passioni orabat, dicens: Pater, clarifica Filium tuum, id est, suscita Filium tuum. Et quid dicit ei idem Deus Pater in psalmo? Exsurge, gloria mea; exsurge, psalterium, id est 68.0792D| chorus omnium virtutum. Cui Filius: Exsurgam diluculo. Deus ergo Pater eduxit Filium suum de mortuis, hoc est, de inferno vel de sepulcro: juxta psalmista praedixerat: Non dabis sanctum tuum videre corruptionem. Et ut ita dicamus, ipse Filius suscitavit semetipsum per potentiam verbi: nam sicut tota Trinitas eduxit illum a mortuis, quoniam indivisibiliter operantur illae tres personae. Magnus autem pastor Dominus Jesus est, quia ad pascua vitae et amoena prata virentis paradisi suas oves perducit. Ipse est pastor qui dicit in Evangelio: Ego sum Pastor bonus. Oves ejus electi sunt, de quibus ipse dicit: Oves meae vocem meam audiunt, et sequuntur me, et ego vitam aeternam do eis. Aptet vos. Id 68.0793A| est, praeparet vos, perfectosque reddat. In omni bono, ut faciatis ejus voluntatem: faciens in vobis quod placeat coram se per Jesum Christum, cui est gloria in saecula saeculorum. Amen. Deus, inquit, pacis aptet vos in omni bono, hoc est, faciat vos aptos in fide recta, in doctrina sana, in operatione perfecta, ut possitis ejus voluntatem perficere, faciens in vobis ipse quod placeat coram se per Jesum Christum. A vobis enim nihil boni habere potestis, nisi illo praeveniente et subsequente: juxta quod Psalmista exorat dicens: Misericordia ejus praeveniet me, et misericordia ejus subsequetur me. Apostolus quoque alias dicit, Deus est qui operatur in vobis et velle et perficere, quoniam per illum facti et redempti sumus, et per illum, quidquid boni habemus, nobis subministratur. Cui 68.0793B| est gloria, id est, Deo Patri et Jesu Christo, in omnia futura saecula. Amen. Amen autem confirmatio est, pro eo quod est, fiat; vel, ita est verum, ut dixi: Rogo autem vos, fratres, ut sufferatis verbum solatii: etenim perpaucis scripsi vobis. Nota quod totam epistolam unum verbum appellavit, nec dixit: Rogo vos ut sufferatis patienter verbum admonitionis, quia pusillanimes erant, sed verbum solatii, hoc est verbum consolationis, verbum adhortationis. Non enim scripsi vobis multa, sed pauca, ad comparationem illorum quae vobis dicerem, si praesens essem, timens vobis oneri esse. Cognoscite fratrem nostrum Timotheum dimissum. Timotheus coepiscopus erat beati Apostoli et adjutor in praedicatione, quem dicit dimissum a se et ad praedicationem directum, sive ab Athenis, ubi illum dimiserat fortassis Apostolus. 68.0794A| Potest etiam intelligi, quod in carcere fuerit retentus, sicque tunc fuerit dimissus. Cum quo. Id est, cum Timotheo. Si celerius venerit ad nos, videbo vos. Mansuetiores eos vult reddere, dicens se pariter ad eos venire. Salutate omnes praepositos vestros et omnes sanctos. Sicut generaliter omnibus Hebraeis hanc epistolam scripserat, ita generaliter omnes salutat et vigere optat, non solum praelatos, sed etiam omnes subjectos, quos sanctos vocat, qui sancti fuerant in baptismate, simulque blanditur eis, dum honorabiliter eos jam salutat, quatenus animadverterent se diligi ab illo non ad oculum, sed ex toto affectu mentis. Salutant vos de Italia fratres. Apertissime his verbis nobis innuit, quod Romae hanc epistolam scripserit, quae in regione Italiae sita est, et, sicut doctoribus 68.0794B| videtur, in carcere erat tunc temporis. Gratia cum omnibus vobis. Amen. Gratia dicitur gratis data; gratiae autem nomine debemus hic accipere fidem perfectam, cum exsecutione bonorum operum, remissionem quoque peccatorum, quam percipiunt fideles tempore baptismatis, donum etiam Spiritus sancti, quod datur in baptismate per impositionem manus episcoporum, quae omnia gratis a Deo dantur. Orat ergo Apostolus ut ista omnia illi quibus scribebat possiderent. Oremus et nos Dominum pia supplicatione, quatenus suffragium egregii Apostoli horum munerum nos possessores in praesenti, fidemque, quam docuit, integerrime custodientes, bonisque operibus exornantes, ad contemplationem supernae visionis Christo duce pertingere mereamur. Amen.
(no apparatus)