(Anselmus Laudunensis et schola; Glossa ordinaria)
Migne Patrologia Latina Tomus 113
Liber Tobiae
Liber Tobiae (Anselmus Laudunensis et schola; Glossa ordinaria), J. P. Migne 113.0732A
CAPUT PRIMUM. 113.0725B|
VERS. 1.-- « Tobias. » (BED., in Tob., tom. II.) Liber Tobiae est in superficie litterae salubris. Maximis enim vitae moralis exemplis abundat, et monitis. Sed quantum poma foliis, tantum historiae allegoria praecellit. Maxima enim Ecclesiae continet sacramenta. Ipse enim Tobias populum Israel significat, qui caeteris gentibus idololatriae deditis, fide recta 113.0725C| et operibus Deo serviebat. Unde: « Cum irent, etc. » Jeroboam namque qui fabricavit ad deceptionem subditorum vitulos aureos, idololatriae cultores exprimit, quorum complices significantur in subditis.
« Nephtlali. » (ID., ibid.) Latitudo, de qua: « Latum mandatum tuum nimis (Psal. CXVIII), » cujus tribus, id est filii populus fidelis, ejus civitas Ecclesia, de qua: « Non potest civitas abscondi supra montem posita (Matth. XV). »
« Supra Naasson. » Naasson augurium, hujus civitas superiora auguratur, id est, contemplatur coelestia.
(BEDA ubi supra. ) Tobiae captivitas humani generis captivitatem designat per regem omnium pravorum, 113.0725D| id est diabolum, qui nos de patria coelesti in hujus exsilii vallem dejecit.
VERS. 3.-- « Ita ut omnia, etc. » (ID., ibid.) Sic populus Israel per doctores divini verbi eleemosynam non solum rudibus suae gentis auditoribus, sed gentibus ad Judaismum venientibus ministrabat. Quidquid enim naturaliter boni habuit quod hostis captivans non abstulit, hoc suis in exemplum virtutis ostendebat, et portionem salutaris scientiae tanquam decimam suae substantiae advenis, id est Gentilibus offerebat.
VERS. 4.-- « Nihil tamen puerile. » Jam illud apostolicum gerebat in pectore: « Nolite, pueri, effici, etc. (I Cor. XIV). Hoc autem secundum illos dictum est quod incedebant in mandatis Domini sine querela, 113.0726B| secundum illam regulam Tyconii, qua tanquam de eodem agentes, aliquando propter bonos omnes laudamus, aliquando propter malos omnes vituperamus, quod est secunda regula.
VERS. 6.-- « Omnia primitiva (ID., ibid.). » Videtur obloqui, quod prima decimatio cedebat in usus Levitarum, secunda in necessariis erogandis quando visitabatur templum. Sed tertii anni decimas quas 113.0726C| tunc consueverant facere, concedebant pauperibus. Et ideo dicimus omnem illam vel omnes secundas, quia non poterat accedere ad templum timore custodum regis.
VERS. 9.-- « Cum vero factus esset vir (ID., ibid.). » Sic populus Israel, etc., usque ad unde: « Primogenitus meus Israel (Exod. IV). »
VERS. 10.-- « Quem ab infantia timere, » etc., credendo et confitendo scilicet quod nunquam peccatum faceret, sed ipsum timoris Domini spiritu impleret.
VERS. 13.-- « In conspectu Salmanasar, » etc. Non obloquitur quod alibi dicitur Salmanasar, qui et Sennacherib: erat enim binomius, vel generaliter omnes reges Medorum sic vocabantur sicut Aegypti 113.0726D| Pharaones.
VERS. 16.-- « Cum autem venisset, etc. » (ID., ibid.) Sic populus Dei, etc., usque ad et Scripturae arcana pandunt.
VERS. 20.-- « Sepulturam exhibebat, etc., » peccatorum: ut nec memoria in illis remaneret. Tali sepultura voluerunt patres nostri honorari juxta sepulturam Christi. Unde Jacob in Judaea se voluit sepeliri, et Joseph de ossibus suis mandavit.
VERS. 21.-- « Denique cum reversus esset, etc. » Bene Sennacherib de Judaea fugit: diabolus enim veram confessionem pertimescit: et ante faciem ejus non subsistit
CAPUT II.
VERS. 10.-- « Contigit, » etc. (BED., in Tob., tom. II.) 113.0727A| Nemo miretur si aliquando bonum typice malum, mala bonum significent. Si enim hoc non liceret nunquam nigro atramento, sed semper auro lucido nomen Dei scriberetur: quia Deus lux est. Sed si nomen diaboli calculo candido scribas, nihilominus tenebras significat. Caecatus ergo Tobias populum Israel significat. « Caecitas enim ex parte contigit in Israel (Rom. II). » Fatigatus a sepultura est caecatus. Qui enim infatigabilis in bonis operibus persistit, fidei lumen non admittit. Ita spiritualer fatigatus dormit, qui vigilare, stare, viriliter agere, et confortari negligit. Cui dicitur: « Surge qui dormis et exsurge a mortuis (Ephes. V). »
(BED., ibid.) Hirundines propter levem volatum, superbiam levitatemque significant: quarum immunditia 113.0727B| quibus dominatur excaecat. Nido hirundineo suppositus dormit, qui levitati lasciviae, ac superbiae se incantus subjicit. Haec caecitas populo Israel, imminente Domini adventu in carne, maxime praevaluit, cum romanae servitutis jugo laboraret, et divinae legis praecepta male vivendo violaret.
VERS. 14.-- « Sed immobilis, » etc. Quia a domo Dei incipit judicium. Unde: « A sanctuario meo incipite (Ezech. IX). » Qui non corripitur non est filius: « Qui parcit virgae, odit filium (Prov. XIII). Paulus tanquam puer colaphizatur, tanquam juvenis extollitur.
VERS. 15.-- « Insultabant reges, » etc. (BED., ibid.) Erant in populo, etc., usque ad unde: « Charitas patiens est, benigna est (II Cor. XIII). »
CAPUT III. 113.0727C|
VERS. 7.-- « Ut Sara, etc. » (BED., in Tob. tom. II.) Turbam notionum signat, etc., usque ad Daniel in coenaculo orat, et Elisaeus habet coenacula, et Christus in coenaculo pascha celebrat.
CAPUT IV.
VERS. 3.-- « Corpus meum sepeli. » Corpora sepeliendo quasi sacrosanctum depositum terrae commendamus, quae reddenda et glorificanda in resurrectione credimus.
VERS. 7.-- « Ex filiis Israel. » Erat enim ex numero angelorum, qui sunt filii Israel, quia semper vident 113.0727D| Deum facie ad faciem, et saepe mittuntur in custodia filiorum Israel, id est videntium Deum. Unde: « Constitui terminos populorum juxta numerum filiorum Israel (Deut. LII). »
VERS. 10.-- « Tunc ingressus, » etc. (BED., ubi supra. ) Apparuit angelus Tobiae et socium se praebuit et Filius Dei hominem assumpsit, et visibiliter cum hominibus conversatus humanum genus salvavit. Introduxit Tobias angelum ad patrem, etc., et Dominus per miracula quae in carne fecit populo Judaeorum, ex quo carnem susceperat, ostendit: quia est filius et angelus, id est nuntius paternae voluntatis, cui etiam gaudium perpetuae salutis praedicavit, dicens: « Poenitentiam agite, appropinquavit enim 113.0728A| regnum coelorum. (Matth. III.) » Et desperantibus de lumine coelesti « Ego sum, inquit, lux mundi, qui sequitur me non ambulat in tenebris (Joan. VIII). »
VERS. 15.-- « Et dixit ei angelus. » (ID., ibid.) Promittit angelus Tobiae ducere filium suum in civitatem Medorum et reducere, etc., usque ad interrogante angelum Tobia unde esset.
VERS. 18.-- « Ego sum, inquit, Azarias Ananiae magni filius, (ID., ibid.) Azarias adjutor, Ananias gloria Dei. Christus quoque fidelibus suis indicat, quia ipse est de quo dicitur: « Adjutor meus et liberator meus es tu, Domine, ne moreris (Psal. LXIX). » « Et vidimus gloriam ejus, quasi unigeniti a Patre (Joan. I). »
VERS. 22.-- « Tunc paratis. » (BED., ubi supra. ) 113.0728B| Apparente Domino in carne, etc., usque ad et sic ad salutem gentium per apostolos pervenit.
CAPUT VI.
VERS. 1.-- « Profectus est, » etc. (BEDA, in Esdr., tom. II.) Domino veniente ad gentes salvandas, etc., usque ad et oves spirituales a furibus et bestialibus spiritibus et haereticis defendunt.
VERS. 2.-- « Et ecce piscis, » etc. (BEDA, ubi supra. ) Dominicae passionis sacramentum manifeste significatur, etc., usque ad nec in eo princeps mundi veniens quidquam habuit.
« Exivit. » (ID., ibid.) Christus mortem cui nil debebat accepit, ut pedes, scilicet suos, id est membra sua a contagione peccati et mortis ablueret. Occurrit 113.0728C| piscis eum devorare cupiens, et Domino in cruce passo diabolus, quo movente crucifixus erat, advenit, quaerens si quid peccati in eo invenisset.
VERS. 3.-- « Quem expavescens, » etc. Christus imminente mortis articulo coepit pavere et taedere, non diabolum, sed mortem, quae invidia diaboli intravit in orbem, naturali carnis fragilitate perhorrescens; unde: « Pater, transfer calicem hunc a me (Marc. XIV). »
VERS. 4.-- « Apprehende branchiam, » etc. (BED., ibid.) Apprehendit Christus di bolum qui eum capere in cruce voluit, et moriendo vicit. Apprehendit ergo branchiam, ut caput nequissimum a corpore, potentiae suae dextera separaret, id est nequitiam antiqui hostis ab his, quos sibi corpus fecerat, auferret, et 113.0728D| hos corpori suo, id est Ecclesiae inferret. Branchiam enim habet piscis in confinio capitis et corporis, est autem Christus caput Ecclesiae, quae est corpus ejus, et diabolus caput iniquorum, qui sunt corpus ejus.
« Quod cum fecisset. » Quia cum Dominus nequitiam diaboli manifestaret, molitus est adhuc electis suis persecutionem commovere: hi enim sunt pedes ejus per quos ambulat in terra qui per omnia regnat in coelo.
VERS. 5.-- « Exentera hunc piscem. » Dominus piscem exenteravit, cum nequitiam diaboli latius sanctis aperuit: et quasi arcana insidiarum ejus reseravit. Reposuit sibi cor ejus, quia calliditatem ejus 113.0729A| in Scripturis indicavit, de quo dicitur: « Serpens erat callidior cunctis animantibus terrae (Gen. III), » et alibi: « Num ignoramus astutius ejus (II Cor. II). » Fel quoque reposuit, quia quanto malitiae furore contra genus humanum saeviat, ad cautelae studium scribi et conservari voluit. Jecur reposuit, quia maligna ejus consilia adversum nos per doctores veritatis insinuavit: Aiunt enim physici: quia calore et occulta virtute jecoris excoquantur et digerantur cibi. Cum vero quae agere disponimus, sedula cogitatione, quo ordine sint agenda requirimus, quasi acceptos in stomacho cibos, ardore jecoris excoquimus.
« Sunt enim haec necessaria. » Astutia diaboli et nequitia cognita nobis ad medelam proficiunt: 113.0729B| quanto enim ea certius exploramus, tanto certius declinamus
VERS. 6.-- « Assavit carnes ejus, » etc. (BEDA, ubi supra. ) Quidquid sibi ex hoc pisce assumpserit, etc., usque ad donec in gentibus Ecclesiae fundamenta locarentur.
VERS. 12.-- « Et oportet. » (ID., ibid.) Raguel populum gentium signat, etc., usque ad et qui audire dignus sit: « Jam non dicam vos servos, sed amicos meos (Joan. XV).
CAPUT VII.
VERS. 11.-- « Quo audito verbo Raguel expavit, » etc. (BEDA, ubi supra. ) Audiens populus gentium verbum fidei, etc., usque ad ut qui stulta dicerent, 113.0729C| stulte perirent.
CAPUT VIII.
VERS. 1.-- « Postquam vero coenaverunt, » etc. (BEDA, in Tobiam, tom. II.) Introductus Tobias ad cubiculum protulit, etc. Deus accepturus Ecclesiam de gentibus, in desponsationis initio, jubet eam abrenuntiare diabolo, et omnibus pompis ejus et confiteri fidem sanctae Trinitatis in remissionem peccatorum: quod est intima piscis viscera vivis cremare carbonibus.
(BEDA, ubi supra. ) Quia post abrenuntiationem diaboli, post confessionem verae fidei, sequitur peccatorum remissio, per aquam baptismi expulso diabolo, diabolum ligavit: quia a fidelium laesione cessando compescuit, quos etsi aliquando tentare 113.0729D| probationem permittitur, superare tamen prohibetur.
VERS. 3.-- « Religavit. » Desertum et Aegyptus corda infidelium significant, quae a Deo deserta. quia ejus habitatione indigna, et juxta interpretationem Aegypti perfidiae suae tenebris obscurata. Merito autem et qui a Deo deseritur a daemonio repletur. Angelus vero daemonem qui Tobiam occidere volebat, in deserto ligavit, qui cohibitum a fidelibus, qui sunt membra Christi, diabolum in infidelibus tantum dominari permittit, in quibus tamen tenet eum ligatum, quia nec ipsos tantum laedere permittitur quantum nititur.
VERS. 11.-- « Et factum est. » etc. (ID., ibid.) 113.0730A| Cantus pullorum, etc., usque ad veraciter Christum hoste superato sponsum esse sanctae Ecclesiae cognoverunt.
VERS. 17.-- « Benedicimus te, Domine Deus. » (ID., ibid.) Laetatur Raguel de vita Tobiae, etc., usque ad sunt crassi gratia supernae dilectionis referti.
VERS. 22.-- « Duas quoque, » etc. (ID., ibid.) Apostolus gentium eos qui ad fidem venerant, etc., usque ad qui epulas ex eis quorum reficiuntur exemplis accipiunt.
« Quatuor arietes. » Quia sancti doctores et martyres quatuor libros Evangelii fide et opere conservant, prudentia, justitia, fortitudine, temperantia muniuntur, et quatuor partibus mundi instruunt Ecclesiam Dei.
113.0730B| « Occidi fecit. » Quia alii sponte mortificant corpora sua, ut sint hostia viva: alii inter manus infidelium subeunt martyria: per arma justitiae a dextris et a sinistris, id est, in prosperis et adversis hostem vincentes antiquum.
VERS. 23.-- « Et adjuravit Raguel Tobiam. » (BEDA, ibid.) Adjuramus Christum ut maneat nobiscum, donec perfectionem quietis per Spiritus sancti gratiam consequamur, qua requiescamus et a peccatis in corpore, et a pravis cogitationibus in mente.
CAPUT IX.
VERS. 3.-- « Tamen obsecro te. » (BEDA, ex Isid. ) Aliquos de credentibus servientes tibi quibus praedicandi committas officium ad colligendas gentes, quae 113.0730C| nondum fidei mysterium susceperunt, sed tamen famam audierunt: et talentum verbi quod fama didicerunt, per fidei obedientiam reddant. Novus quotidie populus in Ecclesia colligitur, potest tamen specialiter intelligi, qui litteram legis septuaginta interpretes acceperunt, et ideo fidem citius susceperunt.
CAPUT X.
VERS. 8.-- « At vero Raguel, » etc. (BED., ubi supra. ) Cum plenitudo gentium intraverit, nemo prohibere potest, quin Dominus salutem Israel tribuat, et caecitatem ejus, quae ex parte contigit, respiciat. Recordata est enim divina clementia, quoniam tristitia magna et continuus dolor est Judaeis credentibus pro fratribus infidelibus.
113.0730D| VERS. 10.-- « Tradidit, » etc. Remittuntur in fine doctores Ecclesiae ad Christum, cum ipsa Ecclesia, virtutum divitiis plena, ad fidem illustrandam, bonorumque operum substantia ditandam Judaeorum gentem, ex qua Dei Filius sumpsit carnem.
CAPUT XI.
VERS. 3.-- « Praecedamus. » (BEDA, ubi supra. ) Postquam illuminatus est populus gentium, praecedit divina gratia ad illuminandam caecitatem Judaeorum, ut in libris suis cognoscant Christum verum hominem et verum Deum, et sic tandem quasi viso angelo et filio suo quos diu non viderant, multum gaudeant; tandem, scilicet, se Ecclesiae de gentibus, congregatae mysteriorum communione conjungat.
113.0731A| VERS. 9.-- « Blandimento. » (BED., ubi supra. ) Canis gaudebat dum tecta dominorum diu invisa reviseret. Gaudent doctores de effectu sui operis, cum Judaeam a Domino recolligendam intelligant. Gaudent de praemio vitae aeternae, et cunctis eodem praemio corda exhilaranda praedicunt, et statim adventuram gratiam sancti Spiritus edunt.
VERS. 10.-- « Exsurgens. » Audito a doctoribus verbo salutis, exsurgit populus Judaeorum de perfidiae suae caecitate longa, et amore currit ad Dominum; sed offendens gressibus operum, donec renatus instructus in Christo, fidei et operationis lumen percipiat.
VERS. 13.-- « Tunc sumens. » (BEDA, ibid.) Dominus credentibus aperte revelat quanta sit antiqui hostis malitia, qui ipsum in passione devorare gestivit; 113.0731B| sed per hoc occisus, membra sua, id est, eos quos ante tenebat, amisit.
VERS. 14.-- « Albugo. » (BED., ibid.) Habet adhuc populus Judaeorum velamen ante faciem cordis, etc., usque ad qui autem fragilitatis et ignorantiae conscii dicunt, Domine Deus, illumina tenebras meas; a Domino illuminantur.
VERS. 18.-- « Ingressa est, » etc. (ID., ibid.) Lucem gratiae spiritualis, quae septiformis est, significat. Post septem dies illuminationis ingreditur uxor: quia postquam Judaea per fidem illuminata fuerit, postquam gratiam Spiritus sancti acceperit; ingredietur ad eam Ecclesia, ut sit unum ovile et unus pastor, et sit domus Christi una, uno lapide angulari firmata.
CAPUT XII. 113.0731C|
VERS. 14.-- « Et nunc, » etc. (BEDA, in Tobiam. ) Rediturus in coelum angelus apertius quid sit et quare venerit, et quo reversurus sit exponit: et Christus eidem populo latius proficienti conditionem suam patefecit, ostendens, quod ipse in Patre, et 113.0732A| Pater in Filio sit. Angelus redit ad Deum, Tobias remanet apud Patrem, et Christus a fidelibus suis intelligitur divinitate Patri aequalis, humanitate hominibus consubstantialis.
CAPUT XIII.
VERS. 1.-- « Aperiens autem Tobias os suum. » (BEDA, in Tobiam. ) Confessus est veritatem et misericordiam, etc., usque ad coelestis patriae gaudia praedicando.
CAPUT XIV
VERS. 1.-- « Et postquam illuminatus est Tobias, » etc., quadragenarius numerus laboriosus est, jejunii et abstinentiae. Nos autem omnes hujus vitae labores debemus sustinere, cum Dei et proximi 113.0732B| dilectione, et sic fructificabimus.
VERS. 3.-- « Quinquaginta namque et sex annorum lumen oculorum amisit, » etc. Sacratum numerum quinquagenarium transierat, nec ad sexagenarium, qui perfectionem, propter senarium, in quo omnia facta sunt, significat, pervenerat.
VERS. 5.-- « In hora autem mortis suae vocavit ad se Tobiam. » (BEDA, in Esdram. ) Tobias, id est, doctores Judaeorum, qui de hoc mundo exituri propinquis suis annuntiant: quia mundus ad finem appropinquat, et futurae vitae bona in proximo futura.
VERS. 14.-- « Tobias abscessit ex Ninive cum uxore sua, et filiis et filiorum filiis, » etc. (ID., ibid.) Hoc quotidie facit Christus, etc., usque ad diu vivens animi levitatem non deserit.
113.0732C| VERS. 16.-- « Sepelierunt. » Sepultura Tobiae finem mundi designat, quo Dominus noster cum corpore suo, quod est Ecclesia, in requiem intrat angelis de societate hominum congratulantibus, et singulos per diversas mansiones pro meritorum qualitate collocantibus.