Migne Patrologia Latina Tomus 80
BraCae.AcDeMaC 80 Braulio Caesaraugustanus Parisiis J. P. Migne 1850 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
Acta de martyribus Caesaraugustanis
1. Priscorum mundialium gesta virorum, quorum obstinatio exstitit irrumpere acies bellatorum, cruoremque effundere innoxium suarum rite servantium jura terrarum, tectaque vel claustra domorum, non solum Graecorum gypnasia concrepabant philosophorum, sed etiam et ethnicorum studia personarunt Latinorum. Celebritatem quippe nominis eorum tam monumenta storicorum, quam etiam libri concinunt poetarum. Hinc, ne fortasse peritura foret temporum prolixitate materies librorum diversorum, tabulis metallorum, marmoreorum scilicet, aut aencorum sculptos impresserunt apices litterarum et. . . . . . ut suorum civium triumphalia multarum laudum praeconiis efferentes in futuris retro generationibus, eorum facta vel gesta scriptis transmitterent legenda, ne eorum, quoscunque labenti saeculo dilexerunt, memoria funditus laberetur.
2. Igitur si gentiles ac sacrilegi homines nihilominus perituri in eis qui perituri forent, aut fortasse post humanorum effusionem sanguinum horribili morte interiere, tanta ac talia oracula veluti miracula conscripserunt, ut post eorum mortem quaedam consolationis auspicia fungeretur, quid nos oportet actitare Christianos de Christianis parentibus ortos, nisi ut militum Christi victoriis officia linguae nostrae deserviant, et laudibus Imperatoris nostri, qui triumphali vexillo, ut acerrime contra hostem dimicarent, et vincerent, suos martyres perarmavit? 3. Resonent modulatis vocibus organa cordium nostrorum, quatenus dum passionibus eorumdem campatiendo adjungimur, orationibus ipsorum, Christo Domino opitulante, in mansionibus aeternis associari mereamur. 4. Nunc igitur ordinem acceptae narrationis prosequens, ad ea gressu propero percurram, quae priscorum temporum fama relatione ethnicorum ad nos usque delata est. 5. Temporibus Diocletiani et Maximiani imperatorum in mundi ambitu sacrilegarum institutionum jussa mandarunt, ut conventus omnium Christianorum non solum de urbibus pelleretur, sed licentiam quisque potiretur eorum vitam persequendo necare. Primo quidem ut multis blanditis ac persuasionibus eorumdem mentium intentionem ad culturas daemonum inclinarent, ac deinde si nollent imperialia jussa complere, et diis caeremonias immolare, Christiani nominis religionem cum sectatoribus suis funditus extirparent. Illico turmae satellitum implent principum feralia jussa, et officiis diabolicis assumptae percurrunt apparitorum saevientium turmae totius orbis spatia, veluti leonum catuli inediae necessitate coacti, sanctorumque martyrum corpora laniando corrumpunt. Sed quo atrocius eorum impietas saeviebat, eo militum Christi Religio ardentius adcrescebat, inter quos quidem eorum signifer cunctis admodum pestilentior profanae ac sacrilegae mentis Datianus ab eisdem impiissimis imperatoribus, ut in Spaniam proficisceretur praesidis nomen indeptus est, quo mentis suae rabidae erga membra Christi ferocius desaeviret. 6. Cum igitur Spaniae-provinciam properans attigisset, immanitatis ejus saevities latere non potuit, sed acerbitate suae infaustae crudelitatis velut leo rabidus coepit Christianos quoscunque perquirere, eorumque corpora cruentis dentibus laniare: sed omnipotentis Domini actum est providentia, ut pro illustratione, vel patrocinio nonnullarum urbium, sacrilego spiritu, sacro altari sanctas hostias Christo Domino dedicarent, quorum intercessione frequens civibus gratia Domini proveniret. Cumque iis sacrilegii fungeretur officiis, Caesaraugustanam ingrediens civitatem diabolico perarmatus spiritu, insignem nobis sanctum triumphatorem Vincentium martyrem dedicavit, qui beatissimae illustrationis apice non solum Caesaraugustanam urbem, sed etiam Valentiam corporis sui decoravit insigni. Ac deinde illustrium virorum decem et octo vesana crudelitatis aspiratione effudit sanguinem innocentem, scilicet: Quintiliani, Matutini, Urbani, Fausti, Felicis, Primitivi, Caeciliani, Frontoni, Apodemi, Cassiani, Publii, Martialis, Successi, Januarii, Euvoli, Optati, Luperci et Julii. Addens etiam adhuc copiosissimam martyrio sacram Dei virginem gloriosam Engratiam purpurei sanguinis sui rore conspersam. 7. Cum igitur sanctae devotionis intentionem Christo Domino deditarum mentium Datianus vincere nequiret, sed pro amore Regis aeterni sacri milites sacrum libentius funderent sanguinem ad aliarum artium argumenta consulens eum diabolus perarmavit. Denique advocatis, ut fert priscorum temporum haud dubia fama, suis satellitibus, turbulentis his verbis callidus serpens sui cordis propalavit insaniam. « Nihil, inquit, o milites principum nostrorum, in hac certaminis acie laborando proficimus, nec fortitudinem Christianarum mentium ad deorum nostrorum culturam inflectere possumus; et dum cupimus eos atrocius saeviendo vincere, eorum victoriis affatim deservimus. Sit namque occultum nostrae dispositionis consilium, nullus vestrorum proditor, aut propalator, nec quisquam eorum temporaneam, vel serotinam consilii nostri audiat dispositionem. Innumerabilis haec multitudo Christianorum, quae hujus civitati ambitu continetur, consilio potius clandestino, quam virtutis atrocitate perimenda est, quibus si sigillatim pro deorum nostrorum culturis tormentorum genera inferre decrevimus, dum intentionem cordis eorum vincere nequimus, nobis potius quam illis periculosum exitium procuramus. Sed praecurrant officia praeconantium totius ambitum civitatis, ut multitudo eorum quae aedificiorum parietibus occulitur ab hac urbe quantocius propellatur, quasi concessa licentia liberalitatis ibi manendi laremque fovendi ubi cujusque voluntas exstiterit, ita ut nullus religionis eorum a dominis usque ad servos in mansiuncalis hujus urbis reperiatur nostro contubernio sociandus. Vos denique, commilitones nostri, ex armamentariis publicis arma proferte, ensibus bis acutis vestrorum compages lumborum astringite, abditorum locorum patibula quantocius procurate, et contra inermem hostem bellaturi ex locis occultis subito prosilientes, eorum multitudinis aciem certatim obruere festinate, et quoscunque repereritis, acutis ensibus obtruncate. Nos igitur portarum omnium aditus obserare praecipimus, ut si fortasse quisquam mucronis aufugiens aciem, redire ad civitatem voluerit, omnia obserata reperiat, gladio nihilominus periturus qui ante ensis aciem exstiterit fugitivus, et quos ad deorum nostrorum nequimus inflectere cultum, nullus eorum qui Christum colere maluit, supersit, qui remaneat inultus. » 8. Denique praecurrunt satellitum turmae totius civitatis auspicia; praeconum concrepantium reboant raucisona vocum officia: reserantur portarum occidentalium claustra, gaudentque turbae piorum utriusque sexus; catervatim prodeunt agmina populorum. Senes bacillantia membra tremulis manibus baculis substentare festinant ne suorum relinquantur solatio Catholicorum. Multitudo juvenum vel adolescentium suarum sponte aperta relinquunt claustra domorum. Mulierum quoque sexus infirmior, fortiores animo quam imbecillitate sexuum properat cum vagientium turmis infantium, ac servulorum perstrepentium, ita ut crederes totius funditus migrare populum civitatis ad spectaculum saeculi furientis, sicut ait egregius Praedicator: Spectaculum facti sumus huic mundo, angelis et hominibus. Quid multa? exiit omnis turba Christianorum laetantium videlicet et canentium: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Itaque obserantur ab officio portae totius civitatis, ne quisquam eorum reperiret ingressum pietatis. Ex occultis locis subito prosiliunt cunei armatorum, funestis ensibus impetunt turmas Christianorum, et veluti copiam magnae multitudinis agnorum, ita prosternunt non resistentium corpora catholicorum. Madefaciuntur daemonum spiculatores sanguine innocentium, crassantur cadaveribus mortuorum et nec sic quoque satiantur crudelitate multimoda defunctorum. 9. Tunc feralis ille ac tortuosissimus draco Datianus praeses praecepit multitudini paganorum, ut ante totius civitatis conspectum congesta corpora ignibus traderent occisorum, et ne fortasse quisquam procul aut prope in latibulis situs Christianorum sibimet raperet cineres martyrum sanctorum, omnes diversorum criminum reos, quos civitatis occulta ergastula retinebant, propere produci jussit a carceribus, eorum capitibus amputatis infausta corpora jussit sanctorum corporibus sociari, et ita ignibus concremari. Cremantur venusta corpora martyrum cum corporibus latronum parricidalium, capitis nostri, scilicet veri Dei et hominis exemplum sequentes, qui inter duos latrones pro nostra salute noscitur crucifixus, justis nihilominus tribuens coelestis paradisi gaudia sempiterna, illis vero meritorum suorum supplicia nunquam finienda. 10. Vae! tui minister diaboli Datiane, non sufficit ad augmentum tuorum scelerum, viventium meritis invidere, innocentium civium vitam contra jussa legum exstinguere, nisi hujus nefandi causam criminis addere procurares? Quid tibi profuit tantarum saevities immanitatum? Quid vel insaniens rabies istarum crudelitatum? Peremisti terrenae civitatis plebem innocentem, et dedicasti populum Civitatis nostrae Jerusalem semper cum Christo gaudentem. Nunc igitur, justorum animae in manu Dei sunt, et non tanget illos tormentum mortis. Te quoque retinent vinctum nunquam finiendorum infernalium ignium cruciatus. Illi occisorum corporum suorum receptionem magnopere praestolantur, ut inter reliquas martyrum catervas, duplici remuneratione coronentur. Tu quoque scelerati corporis tui tecum nullo modo vis recipere, ne duplici contritione, animae scilicet et corporis, cum diabolo et angelis ejus aeternis incendiis manciperis. En cineres innumerabilium sanctorum martyrum oculis nostris aspicientes summa cum exsultatione veneramur, eorumque triumphis laetantes compatiendo conjungimur. Aulam denique ob sanctorum honorem omnipotenti Deo consecravimus, ut quibus tua saevities nomen funditus maluit stirpare, Christianorum populus tripudiando non sinat eorum festis gaudiis associari O! felix nimiumque felix Caesaraugusta, beatorum sanguine circumlita, quae tot millia martyrum oblationes Domino dedicasti. Gaudeant igitur tecum totius mundi urbes, pretioso martyrum sanguine decoratae. Gaudeat denique ipsa caput gentium nobilissimarum urbium aurea Roma, quae cum duobus magnis Christi consulibus sanctis, scilicet apostolis Petro et Paulo, gestat innumerabilium martyrum suaveolentium incrementa resarum. Gaudeat etiam nobiscum totius Spaniae regionis populi multitudo tecum gestans Christiani nominis dignitatem, et licet nonnullarum urbium incolae paucorum suffragiis martyrum potiuntur, singulis videlicet, binis aut ternis, forsan et quaternis, tu copiosius exuberas innumerabilium martyrum incrementis. Sed dum nostrorum sanctorum festis associantur, qui paucorum martyrum patrociniis perfruuntur, et in merito nobiscum eorum contubernio potiuntur. Nos autem, quos praesentium sanctorum martyrum meritis fidei sanctae catholicae unitas associavit, annuo eorum cursu festis atque triumphis congaudeamus, cum summa devotione excubias celebremus, ut eorum vitae meritis participari mereamur. Exsultemus in Domino, jubilemus Deo Salvatori nostro, praeoccupemus faciem ejus in confessione, et in psalmis jubilemus ei, quoniam nos populus ejus, et ores gregis ejus; ut qui sanctis martyribus suis contulit victoriae triumphum, nobis donare dignetur eorum imitari exemplum, et qui illis mansiones aethereas in sui regni praeparavit potentia, nobis properam misericordiae suae tribuat indulgentiam, ut supernis mansionibus sortiri mereamur refrigeria sempiterna, concedente ipso Domino Jesu Christo, qui cum Deo Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.