Migne Patrologia Latina Tomus 136
Apologeticus
Apologeticus (Ratherius Veronensis), J. P. Migne 136.0640C
Apologeticus
136.0629D| 499 Cavillatori non modo actuum atque sermonum, sed et intentionum suarum indeficuo, fautori ac defensori adversariorum cuidam praecipuo, Ratherius 136.0630D| haec universa, timoris Jesu jugulo modicum tactus, perferre, quam his cedere promptus.
Tanta me vestra illa urbanitas, quam de 136.0631A| Martiano caeterisque hujusmodi trahitis, quorum me tanto fore haud diffiteor securum atque incupidum, quanto in me illud cadere vereor posse nonnihil elogium, quod jam olim de quibusdam; semper dicentes, et unquam ad cognitionem veritatis venientes (II Tim. III, 7), est veracissime, ut et de vobis valet, prolatum: tanta, inquam, me afficit haec eadem ineptissima, imo pernulla philocompiae 500 urbanitas vestrae, angustia, ut dum collequimur, gravatissimus; dum apiculos, vel ineptiunculas quasdam plus aloes quam mellis, plus veneni certissimi quam salutaris antidoti gestantes mihi mittitis (ut utique modo pernequam famulum, ne vobis loqueretur saltem, nedum aliquod juvaminis a vobis exigeret, optarem prohibitum) confectissimus adeo 136.0631B| reddar, cum Psalte illo ut libeat uti de multis, de vobis specialius quoque vociferari notissimo: Narraverunt mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex tua, Domine (Psal. CXVIII, 85). Verum a vobis compulsus, cum pro temporis [ id est paschatis jam imminentis] congruentia gestirem nunc saltem existere feriatus, [ subaudi debeo] quantulumcunque apologeticum dictitare.
- 2.
Cum gloriosissimus hinc abiisse disposuisset Augustus (Otto I), credidit fidei meae quiddam argenti, ex quo perficere deberem basilicam sancti Zenonis, peculiaris, ut scitur, nostri patroni, 501 postquam scilicet omnia, de quibus habueram victitare (ne dum superfuisset, unde, ut suadetis, 136.0632A| aliquas, isto relicto, qui commissus meae est fidei, opere, possem eleemosynas facere) ejus obligurierat non dico potentia, nego violentia, sed certe praesentia. Et, o quam vera Aurelii illa sententia (AUG. serm. 46, n. 27)! qua fatur temerariis judiciis fore omnia plena. Cum enim sanctus et non dispar illi asserat Gregorius (Moral. in Job, l. XXXV, c. 10), quod nunquam propter obedientiam malum sit faciendum, nonnunquam vero bonum intermittendum; quis valeat credere, ut pecunia ab illo credita, cui est tam sancte juratum, alio debuerit expendi, quam praecepisse placuit illi? Pauperibus, inquit fuscator, ut ille quondam Christi censuit proditor (Matth. XXVI, 9). Sed vellem scire, ubi nam illi sint pauperes. Nam censu itatenus pauperes, ut pro eis 136.0632B| restructio deberet ecclesiarum (etiam si ex meo, ut debuerat, fieret) remanere, nullos, gratias Deo, hic esse comperio, nisi (mirabile dictu, incredibileque auditu) me, et quos alere ut domesticos debueram ipse. Sed puto, quod apud vos non alantur nisi ab episcopo pauperes. Sed hoc istic necesse non esse clamat liberalitas, qui istam incolunt patriam, omnium, ne eligas cui miserearis, praeceptum communiter observantium, et usque ad crapulam et ebrietatem [ id est pauperes] eos contra Dei compellentium ante horam quoque praeceptum, cum deberent et ipsi solemne custodire, ut caeteri fideles, jejunium.
- 3.
O vero utinam qui non amplius, saltem ut ego, 136.0633A| modos a beato Gregorio praefixos erogandi cognosceret, approbaret, diligeret illos; inveniret procul dubio et talibus, quos Domini nostri basilicam restruendi necessitati praefertis, eleemosynam divinitus omnino negari. Da enim, ait, justo; et ne suscipias peccatorem (Eccle. XII, 2). Quo utique praecepto, et quibus censum imperialem tribui suadetis, repelluntur peculiari pro culpa: 502 et beatus Zeno, quem fraudari sibi concesso contenditis pretio, ad recipiendum pro justitia assumitur propria. Fratrem enim in sede majestatis sedentem appellandum credi competit ipsum, quam aliquem talium, quibus insuper, ne audiant: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXIII, 41), nonnihil est formidandum. 136.0633B| Non fratribus enim, sed magis perextraneis intentari maledictio cernitur talis. Cum vero de mammona iniquitatis ob hoc amici sint faciendi, ut nos in aeterna recipiant tabernacula (Luc. XVI, 9), cum non dictum sit mittant, sed recipiant; pensandum qui nos, si ex nostro quoque faceremus, potius quirent in ea recipere, sanctus utique qui cum judice audituros judicabit, Venite, an isti, quibus dicetur, Discedite. Pauperes ergo spiritu hac auctoritate sunt eligendi; ipsorum est enim regnum coelorum (Luc. V, 3): quod nobis videlicet si volunt praestare, credimus, possunt, ut utique suum. Quis enim quod non habet alicui confert? Quis quod suum est, non cui volet est potis largiri? Nec hoc dicimus, ut naturae communionem negligi in aliquo, sive justus, 136.0633C| sive injustus ille sit, suadeamus, sed ut genuinum vestrum nos ita rodentem pistillo hujusmodi conteramus. Omnibus enim cum noverimus benevolentiam ob naturae similitudinem impendendam; domesticis tamen fidei (Gal. VI, 10), per quos derivatur ad domesticos etiam Dei, specialius perpendimus exhibendam: ac per hoc nulli valeo, etiam ipsi, suadeat si, angelo credere, acceptabilius Deo existere, propria nostra substantia ut eis probabiliter tribuatur, quibus dicetur: Ite, maledicti, in ignem aeternum (Matth. XXV, 41); neglectis qui sunt audituri: 136.0634A| Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum (Ibid., 44): nedum quod ab alio quolibet eis est delegatum, nobis commissum, ipsis auferatur, et illis conferatur; cum perspicacissime de eis Sapientiae liber: Prohibe panem illis dare (Eccli. XII, 6), contineat 503 dictum: et Apostolus de hujusmodi domos, cum manibus victus aliquid scilicet valerent acquirere, circuientibus censuerit: Qui non operatur, inquiens, nec manducet (I Thes. III, 10).
- 4.
Quid magis? Maximum instare mihi cerno undique praelium. Non oscitando, fateor, est ad Deum clamandum: Fac mecum, Domine, signum in bonum, ut videant qui me oderunt, et confundantur: quoniam tu, Domine, adjuvisti me, et consolatus es me 136.0634B| (Psal. XXXV, 17). Quidam enim sive putatis, sive a se magis confictis, me jaculant criminibus. Quidam bona, si qua videor agere, sinistris interpretationibus non desinunt infuscare. Tolerabiliores at judico eos, qui mali cum innegabiliter exstent, mala male seu ficta seu certa proferunt; quam qui bona, boni dum affectant videri, si qua mihi cernuntur inesse, male proferentes, candidum nigro deturpant colore. Sed prudentissime, rogo, edicas amice, impensae quae construendis vel restruendis, ne dico ornandis, conferuntur ecclesiis, non tibi videntur erogari pauperibus? Quorumnam enim commodis prosunt? Nonne eorum qui starent sub divo, sole torrerentur, imbre madescerent, gelu frigerent? Quorum vero major pars intrat ecclesiam, divitumne, an egenorum? 136.0634C| Millibus [ f, millia] ergo domum ab his tribus incommodis tuentem providere utriusque hominum qualitatis quod esse melius reris; an si alicui concedatur vilissima vestis? Imbrices saeculo consenescentes, lapides mundo ipsi condurabiles, universitati, quam panes in stercus illico convertibiles praestare alicui? Muta fiant labia dolosa, quae loquuntur adversus justum iniquitatem (Psal. XXX, 19), ut non me putetis hic justum appellatum, sed qui dixit: Vae, qui dicitis bonum malum (Isai. V, 20). Ut ab amicitia caeterum quod suum est exigam, 136.0635A| quam vos semper melius dando, quam consiliando, mihi haud inficior monstravisse, recognoscibile quid proferens (siquidem proferenda vos optime non dubito nosse) cum quidquid ecclesiae confertur, Sanctum sanctorum sit Domini, et ad jus pertineat sacerdotum; 504 quod utique [ l. id utique] sic resolvendo intelligere me profiteor, ut quidquid Domino offertur sanctum esse dicam, et ad usus delegatum, non vero quorumlibet, sed sanctorum, qui utique in nostris domiciliis aut requiescunt, aut specialius venerantur: usus vero eorum, usus eis sit famulantium. Et quia illis sacerdotes specialius debitores sunt famulari, in jure ipsorum quod est collatum convenienter debere consistere; quod tamen in quatuor partes dividi sancti praecipiunt canones: 136.0635B| quarum scilicet una victui est praesulis delegata; altera provisioni [ id est dispositioni] ipsius ad basilicas utique struendas vel restituendas commissa; tertia ad usus pauperum similiter commendata; quarta clericorum necessariis destinata: cui vero vos censeatis, quaeso, commissa? Connivere caeterum, ut canonicus ipse [ subaudi es], canonicae si non dedignamini regulae; (quod) omnium ecclesiasticarum rerum disponendi episcopus habeat potestatem, haud dubito habeatis quin respondere. Ubi vero ad ptochia, xenodochia, caeterorum vel hujusmodi officiorum erit perventum; Eugenii vobis, reor, quod satis pateat in decretis ita dicentis sententia: Per sollicitudinem episcoporum dispensentur omnia 136.0636A| haec per presbyteros et diaconos (Haec in edit. non exstant ). Verum haec alias (V. part. I De Contemptu canon. n. 5).
- 5.
Ad propositum sane quia juvat redire, portione clericorum victuque pontificibus delegato exceptis, de illis quae restant duabus partibus consilium a vobis expeto. Prorsus totum nam cum pascere ille debeat gregem, et animaliter scilicet, et, opus si fuerit, corporaliter, cui dictum est: Si diligis me, pasce oves meas (Joan. XXI, 17); ad idque illa tertia pars sit delegata; cumque, Deo gratias, nec fames patriam opprimat, et plures sint qui alere valeant, quam qui eleemosynaliter ali indigeant; ecclesiae vero istius patriae passim aut incendio paganorum, aut incuria pseudoepiscoporum, sint universae 136.0636B| aut penitus dirutae, aut magna ex parte destructae; cumque ex prima et secunda parte, tertia et quarta, si necessitas instaret, debuissent fulciri; secunda cum maxime 505 indigeat relevari, mihique necessitas inculcet hujusmodi, quid quaeso decernitis fieri? Ad illam enim tertiam adjutores habeo innumeros, ad quartam eosdem sibi providentes supra rectum etiam ac sufficientiam clericos; ad istam secundam cum voce uti illius possim Marthae dicentis: Domine, non est tibi curae (Luc. X, 40), quod vicini omnes relinquunt me solum, et insufficientissimum basilicas dioecesis nostrae vel levare, vel relevare, et, si non datur, ornare. Insuper, si quid facio, illos etiam, amici qui affectant 136.0637A| putari, vituperare, et profligasse melius judicare, quod est utique, Vanus est qui servit Domino (Malach. III, 14), dicere; incertitudinem certitudini praetulisse, peccatores sanctissimis antetulisse, et quod illorum crapulam quam istorum gloriam pluris Deus habeat, astruxisse; ut vos utique agitis, melius dicentes fuisse, ut illis duobus, egenis scilicet atque clero, nobis partim sua provisione, partim aliorum largitione non adeo indigentibus, quod habeo eleemosynaliter dispensarem; et istam secundam, id est [ supple ecclesiarum] struendarum, vel restruendarum necessario partem omnino negligerem; hocque exstitisse non solum cogitatis, sed et loquimini, melius. Quis ferre tantum nefas queat auditus? Non est amici, sed inimicissimi persuasio, 136.0637B| fateor, talis.
- 6.
Fautorem caeterum te, o amicissime, omnium inimicorum meorum praecipuum licet verissime dixerim; cum non sint alii nisi rebelles ipsi Domino, qui me ita lacerant clerici, non adeo forte succenseo. Siquidem hoc non mei, sed vestri episcopi odio vos agere procul dubio scio. Exceptis enim qui ad episcopatus aspirant fastigium, is consensus omnium pene est clericorum, ut libentius audiant 506 Apostolum dicentem: Non dominantes in clero (I Petr. V, 3); quam: Praecipe haec et doce (I Tim. IV, 11); vel alium: Haec loquere et exhortare cum omni imperio; nemo te contemnat (Tit. II, 15); et: Increpa illos dure (Tit. I, 13); et alia hujusmodi similia, quae si profero: Stultus totum profert sensum suum 136.0637C| (Prov. XXIX, 11), opponi mihi valere non nescio. Nulli enim nisi potentissimo, ditissimo, ferocissimo, ac per hoc secundum se nec episcopo, sed, ut mussant, 136.0638A| tyranno alicui, a clericis hodie suis privilegium episcopalis defertur honoris. Omnes suos sibi subjectos ambiunt habere pontifices, omnes dure audiunt dicentem, cum episcopos cogitant, Dominum: Non est discipulus supra magistrum (Matth. XX, 24). Omnibus tamen idem sit dum pervolupe, cum suos sibi subjectos compellunt honorem etiam, qui non debet [ f., debetur], hoc exemplo deferre: Quae vultis ut faciant vobis homines, et vos facite illis (Luc. VI, 31). Similiter propinatum non haurientes, amanter audiunt, dum legitur: Patres nolite ad iracundiam provocare filios vestros (Ephes. VI, 4); et hoc a nobis minime observari, cum ab eis quod Dei aut nostrum est exigimus, conqueruntur. Surdescunt cum audiunt: Filii obedite parentibus per omnia 136.0638B| (Coloss. III, 20). Tolerantius audiunt Obsecra, quam Argue, vel Increpa. Parvipendunt, cum maledictio Cham patris verenda prodentis super eos intenditur (Gen. IX, 25): magni ducunt, dum aliqua infamia, vera sit aut falsa, nobis impingitur. O enim (istic ut me specialius ipse dissignem) o miserum me, verbum diebus meis factum in Israel! Quod quicunque audierit, tinniant ambae aures merito illius (IV Reg. XXI, 12).
- 7.
Post tanta enim, talia, tam foeda, tam turpia, tam incredibilia, et ipsi etiam aetati meae contraria, quae balsama dihorno (et puto quod non adeo illibenter audistis) ad quam vesaniam 507 vestri illius Martianistae pro cesserit temeritas nuperrime, horret edicere, ne pestifera cohors hoc 136.0638C| vestra inficiatur fetore, quod futurum non discredo certissime. Nam post omnia illa, cum saltem ad comitatum sine licentia mei ire ausum canones 136.0639A| decernerent deponendum, inaudita unquam temeritate, venalem illam, ut ait Sallustius ( De Bell. Jugurth. ), adiens urbem, pretio, ut omnia antiquitus, ibi emptas quasi apostolicas deferens litteras, anathematis tam me, quam successores omnimodis meos eo multavit mucrone, ut quivis abhinc episcoporum, si de clericorum se infra mitteret rebus, perpetuo, ut aiunt, anathemate foret damnatus. Res vero cum proprie invisibiles dicantur substantiae; illo utique innuente, qui nomen partem orationis corpus aut rem significantem definivit quam breviter esse; quae specialius res sunt clericorum, quam animae illorum? Dum tamen et hinc haud ambigam me non irreprehensum abire, quod scilicet dubio religionis hoc loco adhibuerim testimonium auctoris ethnici, quo 136.0639B| tamen Apostoli suffragio nitor, ad Titum contra vaniloquos et seductores dicto utentis, irremorsi sic ut non eatis. Clerici at vero ipsi cum sint corporales, clericatus dum ipse incorporalis, ab omnibus rebus 508 eorum si abstineo, ut corpora, ut substantias eorum sumptui delegatas, ita et animas ipsorum, ipsum insuper clericatum, dum res utique sint, aeque negligenda innutantissime colligo. Ipsae, inquam, res, personae scilicet ipsorum, cum in animabus maxime, ut protuli, constent eorum, caeteris specialius rebus dum hoc anathemate mihi sint interdictae, ademptam mihi esse omnino eorum cum rebus omnibus absque dubio curam perpendo. Hic si potestis igitur, aliquid consilii date. Si enim anathema sedis apostolicae parvipendo, praeter aliud 136.0639C| quid haud parvi ducendum, pessimi exempli pontem omnibus sterno. Si non: missam saltem eis (cum res sint ipsae, missaeque cantatio ad maximam de rebus ipsorum inframissionem pertineat) nullatenus canto. Si missam eis non celebro, quod eorum non sim saltem sacerdos, nedum episcopus, perspicue pando. Episcopus sane (ut in synodo est Papiensi 136.0640A| quondam clamatum) Veronensium ego ipse si sum, cum episcopus superintendens interpretari dicatur, quibus superintendo, qui suppositum omnibus me video? Hisne, qui, dum monogamos fore adulterium publicum, dum illegale utique conjugium sit, trigami esse, et (proh pudor!) 509 quadrigami, et hoc presbyteri et diaconi, cum bigami ex laicis nequeant saltem fieri clerici, pro nihilo ducunt? qui dum negotiandi legant sibi interdictum omnimodis usum, usurarii temeranter existunt? qui fidem adeo abjuraverunt, ut perjuros se esse multoties nec negare dignentur? qui collata ecclesiae generaliter, tam specialiter sibi usurpant, ut illis exceptis, qui Scribarum et Pharisaeorum ritu aliis praeeminent, caeteri, me ab imo cernente, nec suffragari 136.0640B| quiddam valente, inediae peste vehementer laborent? qui pugnis, vel potius cestibus, ut hoc ita pro Virgilianis dictum sit Entellinis (lib. V Aeneid.), in gremio Ecclesiae inter se dimicantes, violare eatenus (uti modo Martianista instigante vestro est factum) non verentur templum Dei viventis; ut nisi praesentialiter reconcilietur, missarum solemnia, in ipso etiam praesentissimo Pascha, celebrari legibus in ea interdicatur? Quorum aliquis diaconorum colaphizari presbyterum Ordinarium coram se (per) servum fecit ante fores ipsas ecclesiae superbissime suum. Ad summam eine, qui sine licentia mei Romam profectus, egit ut anathemate super me jaculato talium mihi interdiceretur cunctimodis quaestio? 136.0640C|
- 8.
Hujusmodi et alia innumera, neque minora inemendata, dum facultas non sequitur utique, omnino relinquere, estne, quaeso, superintendere? Superintendere vero nequaquam valere, estne episcopum fore? Non episcopum autem in cathedra episcopali sedere, estne, rogo, approbabile atque legale? Ad istud sane ante hac inauditum si aliquid 136.0641A| refero inspiratum, non 510 me a vobis irreprehensum cum certus sim habiturum, noveritis tamen me hoc incunctanter, Deus averterit nisi, facturum, licet vobis videatur homini utpote carnali, qui non percipit quae sunt spiritus Dei, stultissime, cum non erit tamen, si Deus dederit, factum. Victum sane cum sic gratulari valeatis Ratherium, ne taliter vinci posse putantes tripudietis multum, suadeo, Antonium, cum si fieri posset, jam fuisset absque dubio factum; distare quid inter hominem et homululum, sit omnibus dum non ignotum. Invectio caeterum, o in vos amicissime, credi ut cupitis, mea, ne in infinitum contendat procedere; terminum hic ei volo statuere, expedire non inscius multiloquii quantocius quo vitare satagam usum, cum ipso 136.0641B| peccatum obloquii ne incurrisse, mihi contingat, est 136.0642A| quod omnino pejus reatum [ l. pejor reatus], veritatis maxime quis si transiliens metas, charitatis inveniabiliter jure neglecto, incerta certis, connectens, veras cum nequit, falsas undecunque comportans calumnias; et si fingere quasi probabiles sibi ingenii prohibet parvitas, candida nigris, nigra candidis atque commutans, persequatur, quod ob hoc se vae illi (Psal. XV, 20), psalmus ut prodit, pro tali commutatione imprecans Deus ipse, miserrimus cogitans, seque alterius felicitate ignito veluti cauterio irremediabiliter urens: quod a nobis utrisque dignetur avertere Christi ineffabilis pietas, cujus cum Patre et Spiritu sancto est una eademque agendi ut possibilitas, ita regnandi una eadem, saecula per infinita, majestas. Amen. (no apparatus)