Bartholomaeo Fontio
§ 1
Clara licet summo Fredericum gloria coelo
Et nitidis certet tollere sideribus,
Vel quia munitam castris inducere fossam
Obstrusumque hosti claudere novit iter,
Novit et armigeras dictis incendere turmas 5
Et fera magnanimos vertere in arma duces
Deiicit et celsas ignitis molibus urbes,
Occultas aperit militibusque vias,
Vel quod equum fusis impellere doctus habenis,
Qua ruit, hostili sanguine tingit humum, 10
Quantus Bistonio Gradivus in axe coruscat,
Cum rapit ardentes in fera bella Getas,
Vel magis argutos placida quod fronte poetas
Allicit effusis undique muneribus.
Laurigerasque petit posita modo cuspide nymphas, 15
Implicat et ternis bracchia nexa choris
Et licet, Eridanum Phaetontis flebile bustum
Qui regit et Mutinae tecta superba premit,
Aut rex, Oebalii qui temperat ora Galaesi
Teque, olim Musis inclyta Parthenope, 20
Materiam sacris valeant praebere poetis,
Sive illi pacem, proelia sive gerant:
Quid tamen externo iuvat indulgere labori?
Quid iuvat externos concinuisse duces?
Non libet amoto fauces perfundere vino, 25
Cum propior valeat tollere lympha sitim.
Nonne magis referam Petrum patriaeque parentem
Cosmum? non Medicae pignora bina domus?
Temperet ut cives tanta Laurentius arte,
Stelligeros quanta Iuppiter ipse polos? 30
Ut tumidum conata iugo subducere collum
Protendit victas iam Volaterra manus?
Ut modo, Palladiae Pisis cedetis Athenae
Otiaque antiquae dulcia Parthenopes?
Nonne magis referam ludicrae munera pugnae, 35
Verinus quamvis dixerit illa meus?
Paene puer iuvenes valido Laurentius ictu
Deiecit forti conspiciendus equo.
Paene puer terrae galeas devolvit inanes,
Stravit cornipedes, arma virosque simul: 40
Has ego non humili complectar carmine laudes
Virtutis referens munera prima suae.
Paene puer fudit patris Laurentius hostes
Compulit et proprios deseruisse Lares.
Armatos cives armis circumdatus ipse 45
Duxit et infidas expulit urbe manus,
Territus effugit patriis Detisalvus ab oris,
Nunc terit in longa tempora pauperie.
Haec mea Musa canet, nostro haec sunt ore canenda
Et meus hoc tantum pulvere sudet equus. 50
His mihi descriptis libeat quoque forsan ad illos
Flectere converso protinus axe rotas.
Ante pharetratos cecinit Landinus amores,
Ante celebrata est carmine Xandra suo.
At postquam Medicas illam transmisit in aedes 55
Et Petro meritum praestitit officium,
Lectitat hunc sacris Ferraria culta poetis
Miraturque animae iam monumenta suae.
Sic ubi iam Medicae solvisti debita genti,
Carliadem vexas nunc, Ugoline, tuam: 60
Carliadem, qua non Latio praestantius ullum,
Quod videam, nostro tempore surgit opus.
Ipse Cleonaeum liber contunde leonem
Alcidaeque gravi subiice colla polo;
Ipse et Erythraeos iam nunc molire invencos 65
Pacatumque nemus, o Erymanthe, tuum,
Ipse refer perversa levis vestigia cervae,
Thermodontiacas ipse referque manus.
Me iuvat in Medicam versus connectere gentem,
O animae, Fonti, portio magna meae! 70
Et tibi, Laurenti, noster praeludat Homerus,
Molimur forti dum tua gesta pede.
Hactenus haec. Sed iam tacito tibi pectore, Fonti,
Saevus Amor rapidas ventilat usque faces.
Ast ego mirabar, graciles quid protinus artus 75
Vexat, cur tenero pallor in ore sedet?
Permessi quotiens laticem, cum decolor esses,
Culpavi et Phoebi Pieridumque choros?
At quondam nostros demens lusisse furores
Te memini et vario corripuisse ioco, 80
Ridebas gelidae tolerantem frigora noctis,
Cum tegeret madidas cana pruinas comas,
Ridebas, Fonti, dominae fastidia nostrae,
Esset cum misero ianua clausa mihi,
Ridebas, scopulo cum surdior illa Sicano 85
Temneret, in duro limine pervigilem,
Nec to poenituit lachrimas ridere cadentes
Turgidulasque novo semper ab imbre genas.
I nunc, sacrorum, Fonti, derisor amantum,
I, temne aligeri iura superba dei! 90
Quam magis optares Ephyraei dura tyranni
Supplicia et poenam, Tantale saeve, tuam!
Quam magis Atraciamque rotam tortosque dracones
Et Tityi volucres tergeminumque canem!
Nil tibi Socraticis sapientia condita libris 95
Proderit aut Samium consuluisse senem,
Nil tibi contulerit sacri monumenta Maronis
Aut Tulli varios edidicisse locos,
Frustra Hieronymum sublimia dieta tonantem,
Frustra Augustini scripta severa leges, 100
Frustra Nasonem, lepidi vel culta Tibulli
Carmina, vel qui te, Cynthia sola, canit.
Ah, miser! in sterili sulcum producis harena,
Diligit Aonios nulla puella modos,
Sed magis aurato gaudent procedere limbo 105
Sidonioque graves murice ferre sinus,
Semper Erythraeo poscunt de litore gemmas,
Ut lapis in tereti splendeat articulo.
Ah ego quos cecini versus ad limen amicae!
Sed nebulae et tepidi diripuere noti. 110
Postibus ah quotiens elegeia nostra pependit!
Nec tamen excussa ianua aperta sera est.
Iactabam, memini, Phoebum nostramque poesim,
Divitis illa tamen maluit usque torum.
Auro flectuntur pueri facilesque puellae, 115
Corrumpunt iustos aurea dona senes.
Inclusam Danaem munibat aenea turris.
Perviaque aurato est tegula facta Iovi.
Quare, si sapias, aurum viridesque smaragdos,
I, lege, quae Venerem conciliare queant. 120
Crede procellosis turgentia lintea ventis,
Ut dominae gravida classe parentur opes.
Nec te, si madidus nimbis consurgit Orion,
Terreat, aut si quas ingerit haedus aquas,
Sive Therapnaeae sidus pluviale maritae 125
Ingruit et pueri stella proterva Phrygis.
Nil habet in sacros tempestas iuris amantes
Cognatasque undas temperat alma Venus.
Sed quando in misero, quae tempora ducis, amore
Scripsisti et vitae munera cuncta tuae. 130
Nunc simul et nostro, Fonti, sermone vicissim
Disce aliquid vitae de ratione meae.
Libera iam tuto ratis est mihi condita portu,
Nec metuit, si quas increpat aura minas.
Quare ego Maeonii divina poemata vatis, 135
Ut coepi, in Latios vertere tendo modos.
Sed quoniam variae delectant fercula mensae
Dulcius et vario gramina flore nitent,
Saepe mihi numeris ficti referuntur amores
Et canitur gracili mollis amica pede. 140
Nunc me contractis epigrammata ludere velis,
Nunc iuvat ad mollem flectere dieta lyram.
Saepius eloquium magni Ciceronis adoro.
Hic quoque succendunt verba soluta mihi.
Nam modo me, Fonti, vel epistola blanda moratur, 145
Actio vel multis plurima ficta locis
Et modo me retinent calamo praecepta quieto
Tradita pacatis et pia verba notis.
At cum Pieria taedet pallere sub umbra,
Egredior thalami conscia tecta mei, 150
Protinus inde peto Matthaei limina Franci,
Ille mihi lepidos ingerit usque iocos,
Suscitat ille meo languentes pectore vires
Et mentem a taetro vindicat ille situ.
Hinc me digressum Marsilius excipit ingens, 155
Non minus ingenio qui favet usque meo.
Hic aperit, quanto currunt vaga sidera lapsu,
Altus agit quali tramite Phoebus equos,
Hic docet, undeni resecant ut sidera circi,
Cur nitido tantum lacteus orbe patet, 160
Ut cum patre Venus miseris mortalibus aequa est,
Cur saepe obscuris Luna laborat equis,
Aurea cur celso pendentia vincula mundo
Maeonii finxit Musa beata senis,
Cur saepe aerii luctantur in aequore venti, 165
Cur glacie et saeva grandine terra riget
Atque eadem Icario cur mox perrumpitur aestu,
Cur pluvius madidas combibit arcus aquas,
Quae causa est vernum laxari fulmine coelum,
An ruat e puro stella serena, polo? 170
Et modo pallentes humano corpore morbos,
Qua valeam, medica pellere mostrat ope.
Impia non sani turbat modo dicta Lucreti,
Imminet erratis nunc, Epicure, tuis.
Ille Iovis quarto solium conscendere passu 175
Edocet et celsi lucida signa poli,
Namque agere ostendit pigrae nil corpora molis,
Mox imperfecte cum loca forma super,
Hinc anima exeritur divinae conscia mentis,
Contiguus summo est angelus inde Iovi 180
Saepe graves pellit docta testudine curas,
Et vocem argutis suggerit articulis,
Qualis Apollinei modulator carminis Orpheus
Dicitur Odrysias allicuisse feras,
Marmaricos posset cantu mulcere leones 185
Quasque niger tigres semper Amanus habet,
Caucaseo traheret duras e vertice cautes
Saxaque Sicaniis condita gurgitibus.
Hinc, ubi conticuit, Musarum concitus oestro
Deferor ad solitos protinus ipse Lares 190
Atque iterum meditor numeros Phoebumque lacesso
Attonitusque sacram pectine plango chelym.
Rursus in Andronici doctum me confero ludum,
Qui tumidi nodos laxat Aristotelis
Smyrnaeique docet iocunda poemata vatis: 195
Iam populat Graias Dardana flamma rates.
Fulminei posthaec aperit Demosthenis artem,
Aequiparat nostri quem Ciceronis opus.
Hic Verinus adest, hic sacri templa Lucardi,
Qui regit Aoniis pectora nota choris. 200
Carolus hic patrias certat superare Camenas
Et Marsupinam tollere ad astra domum.
Carolus ille, inquam, Musarum dulcis alumnus,
Quo nullus toto est gratior orbe mihi,
Nec minor egregia surgit virtute Ioannes 205
Baptista, Etrusci gloria certa soli
Et quos longa mora est tenui comprendere versu,
Excipiunt socii Dorica verba mei.
Nec secus hinc reliquum teritur mihi temporis et me
Bibliotheca tenet, Vespasiane, tua, 210
Cui tantum Graiae debent Latiaeque Camenae,
Smyrnaeo quantum Dorica terra seni.
Namque deus veluti Cressis, Epidaurius herbis
Extintum patri reddidit Androgeon,
Sic tu, quos rapuit nobis cariosa vetustas, 215
Restituis Latio, Vespasiane, viros;
Per te Lethaeos iam spernit Graecia fluctus,
Nec metuit Stygium Romula lingua deum.
Felix, cui liceat revocare in lumina vitae
Mortua priscorum tot monumenta virum, 220
Felix, cui liceat sanctorum nomina vatum
Perdita flammatis eripuisse rogis.
Hunc prope consisto, donec Cythereius ignis
Advocat exorta lucida signa face:
Sic ego labentis produco tempora lucis 225
Inter Hyanthei munera grata chori.
At cum festa dies suadet cessisse labori,
Quae subeant animum gaudia, disce, meum.
Attonita geminos vestigo mente poetas,
Ut referat numeros ille vel ille suos. 230
Sic Aganippei Michlotius incola fontis
Pierio blandos ingerit ore modos,
Sic arguta refers nobis epigrammata, Bracci,
Qui Marsi lepidam vincis Amazoniam.
Par est ambobus studium, par vita, nec illis 235
Ingrata est Musae pars quotacunque meae.
Nam licet et Marsi vincant et scripta Catulli
Augustique iocos exuperare queant
Et licet his cedat culti Gaetulicus oris,
Vel Pedo, vel celebris Musa benigna Coci; 240
Attamen esse aliquid sitiunt mea carmina, vates
Esse aliquid nugas censet uterque meas.
Scilicet alterni vos copula fallit amoris,
O socii, mentis vincla benigna piae!
Offundit tenebras ac veri lumina tollit 245
Sanctum iocundae foedus amicitiae.
His ego suffixus totam vagor usque per urbem,
Atteritur pedibus et via longa meis,
Donec flammigeras prono Phaetonte quadrigas
Lucidus Hesperio Cynthius amne lavat. 250
Haec tibi suscepto pro munere munera reddo,
Haec pro susceptis carmina carminibus.
Ergo vale, Fonti, et memori nos mente reconde
Mutuaque alternus pectora servet amor.