Migne Patrologia Latina Tomus 88
CriAfr.BreCan3 88 Crisconius Africanusfl.750 Parisiis J. P. Migne 1850 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
INCIPIT PRAEFATIO. Domino vere sancto semperque beato pontifici Liberino, Crisconius Christi famulorum exiguus. Vestri sacerdotii incomparabile decus, quo fidei puritate ac vitae probitate admodum resplendetis, vos non desinit praemonere, utilitatibus dominici gregis, cujus gubernacula suscepistis, et sollicitius militare, et solertissime providere. Ad cujus vestri expletionem officii, industriam nihilominus vestrorum exquiritis subjectorum: quos ita necesse est ut spiritalis alimonia panis eum ipsum dominicum gregem largiflue nutriatis. Unde pervidens mundanis ac divinis legibus humanae vitae regimen consistere, et juris quidem praecepta exorbitantium gressus frenis arctioribus coercere, ecclesiasticas vero sanctiones recte vivendi terminum piis ac fidelibus animis praefixisse: illis floralibus subrelictis, praecipis ut cuncta canonica constituta, quae ab ipsis exordiis militiae Christianae tam SS. apostoli, quam apostolici viri per successiones temporum protulere vobis colligamus in unum, eorumque concordiam facientes, ac titulorum praenotationem interponentes, ea lucidius declaremus. Quod opus, pro tantae rei magnitudine, nostras excedere vires procul dubio intueris, a quo me cum excusare saepissime voluissem, paterna auctoritate institisti, subsidium nobis divinum fidentissime pollicens profuturum. Quo mihi suffugio intercluso, item proposui, hoc Canonum Breviatum a viro reverentissimo Ferrando Carthaginis Ecclesiae diacono jam fuisse digestum, et debere eum nostrae eruditioni sufficere, ne aliud exquirendo, ejus prudentiae deprehendamur in aliquo derogare. Cui nostrae excusationi penitus submovendae itidem objecisti, non ad illius sapientissimi viri reprehensionem hoc te exquirere velle, sed nostram potius scientiolam industriosius capere et elimare. Quibus peractis, jam praecavens Christo in vobis loquenti quamlibet excusationem obtendere, coelesti auxilio praemunitus, obsequi malui imperatis, vestrisque votis, Deo favente, libentissime subservire, illa maxime invitatus ex parte quod antefatus venerabilis vir ad conversationem memoriae eorum hoc effecisse noscitur Breviatum, qui illa ipsa jam bene cognita perceperant, quo per eum cum voluerint quae cupiunt recordentur: indoctorum vero, quorum est maxima multitudo, in eodem opere studium probatur, ut ita dixerim, sequestrasse, dum eos ad inquisitionem earum rerum praemisit quae nec ab omnibus reperiuntur nec repertae sine fastidio perleguntur. Nulli siquidem dubium est quam molestissime perferat lector, dum avidius cujusque rei cognitionem exspectat, et ad librum praemittitur quem aut forte non legit, aut ubi reperiat non novit. Quamobrem, antefati viri laude praelata, necessarium duxi profectui subserviens parvulorum, juxta vestrum imperium, cuncta ecclesiastica, ut dictum est, constituta, quae ad nostram notitiam pervenerunt, in hoc opere sub titulorum serie praenotare, et ea condiscere valentibus et volentibus dubitationis ambagem auferre, ut eorum plena instructio non ex difficultate scriptoris, sed ex desidia jam dependeat lectoris. Quod opus haec etiam Deo praestante utilitas consequetur, ut dum unumquodque canonicum decreti, de quo quaestio fuerit pro tempore agitata, aequissimus judex coram perspexerit multimode esse digestum, probabili examinatione condiscat utrum ex severitate an ex lenitate suum animum debeat moderari. Quam ei instructionem illa maxime consideratio exhibebit, si plurium et maxime auctoratorum ipse qui maluerit constitutis fuerit praemonitus. Unde, quaeso ut in hac ipsa Canonici Breviarii repetitione, sicut eximius noster ille protestatus est doctor, ignoscant scientes, ne offendantur nescientes. Satius est enim offerre habenti, quam non habentem differre. Vestram quin etiam deprecor sanctitatem, ut si in quo forsan pervideris tuo desiderio minime satisfactum, devotionem potius approbes, et genuinae inscientiae veniam dones. Ora pro me, meique semper memento, pontifex Deo digne.
NCIPIT LIBER CANONUM. Qui episcopus ordinandus est, ante examinetur, si natura prudens est, si docibilis, si moribus temperatus, si vita castus, si sobrius, si semper suis negotiis vacans, si hominibus affabilis, si litteratus, si in lege Domini instructus, si in Scripturarum sensibus cautus, si in dogmatibus ecclesiasticis exercitatus, et ante omnia si fidei documenta verbis simplicibus asserat. Item Patrem et Filium et Spiritum sanctum unum Deum esse confirmans, totamque in Deitate Trinitatem coessentialem et consubstantialem et omnipotentem praedicans, si singulam unamquamque in Trinitate personam plenum Deum, et totas tres personas unum Deum; si Incarnationem divinam non in Patre, neque in Spiritu sancto factam, sed in Filio tantum, ut qui erat in divinitate Dei Patris Filius, ipse fieret in nomine hominis matris filius, Deus verus ex patre, et homo verus ex matre, carnem ex matris visceribus habens, et animam humanam rationabilem: simul in eo ambae naturae: item homo, et Deus, unus Filius, unus Christus, unus Dominus Creator omnium quae sunt, et auctor, et Dominus, et rector cum Patre et Spiritu sancto: qui passus sit veram carnis passionem, mortuus vera corporis morte. Item carnis suae resurrectionem, et veram animae resumptionem, in qua veniet judicare vivos et mortuos. Quaerendum etiam ab eo, si Novi et Veteris Testamentorum, item legis et prophetarum et apostolorum unum eumdemque credat auctorem et Deum: si diabolus non per conditionem, sed per arbitrium factus sit malus. Quaerendum etiam ab eo, si credat hujus quam gestamus, et non alterius carnis resurrectionem, si credat judicium futurum, et recepturos singulos pro his quae in hac carne gesserunt vel poenam vel gloriam. Si nuptias non improbat, si secunda matrimonia non damnat, si carnis perceptionem non culpat; si poenitentibus reconciliatis communicet, si in baptismo omnia peccata idem tam illud originale, quam illa quae voluntarie admissa sunt dimittantur; si extra Ecclesiam catholicam nullus salvetur. Cum, his omnibus examinatus, inventus fuerit plene instructus, tunc consessu clericorum et laicorum, et conventu totius provinciae episcoporum, maximeque metropolitani vel auctoritate vel praesentia, ordinetur episcopus; suscepto in nomine Christi episcopatu, non suae delectationi, nec suis motibus, sed Patrum diffinitionibus acquiescat.
I. De ordinatione episcopi. In canonibus Apostolorum titulo primo. Episcopus a duobus aut tribus episcopis ordinetur.
Concil. Nicaeno titul. 4, De his qui ad episcopatum in provinciis provehuntur. Episcopum convenit maxime quidem ab omnibus qui sunt in provincia episcopis ordinari: si autem hoc difficile fuerit, aut propter instantem necessitatem, aut propter itineris longitudinem, a tribus tamen omnimodis in idipsum convenientibus, et absentibus quoque pari modo decernentibus et per Scripturam consentientibus, tunc ordinatio celebretur. Firmitas autem eorum quae geruntur per unamquamque provinciam metropolitano tribuatur episcopo.
Concil. Antiocheno tit. 19, De episcopalibus in provinciis ordinationibus. Episcopus praeter synodum et praesentiam metropolitani nullatenus ordinetur. Hoc autem modis omnibus coram posito, melius quidem est ut omnes simul adsint ejusdem provinciae sacerdotes, quos metropolitanus episcopus advocare debebit; et si quidem omnes occurrerint, optime: quod si hoc difficile fuerit, saltem plures adesse omnimodo convenit, aut certe scriptis ejusdem sententiae comprobari, et ita sub plurimorum vel praesentia, vel decreto, ordinatio celebretur. Quod si secus contra definita factum fuerit, nullas ordinatio vires habeat: si vero juxta definitam regulam fiat, et nonnulli pro contentione propria contradicant, obtineat sententia plurimorum.
Concil. Laodic. tit. 12, De episcopalibus ordinationibus. Ut episcopi judicio metropolitanorum et eorum episcoporum qui circumcirca sunt provehantur ad ecclesiasticam potestatem: hi videlicet qui plurimo tempore probantur tam verbo fidei quam rectae conversationis exemplo.
Concil. Carthag. tit. 13. Aurelius episcopus dixit: Quid ad haec dicit sanctitas vestra? Ab universis episcopis dictum est, a nobis veterum statuta debere servari. Sicuti et inconsulto primate cujuslibet provinciae tam facile non praesumant multi congregati episcopi episcopum ordinare: nisi si necessitas fuerit, tres episcopi in quocunque loco sint ejus praecepto ordinare debebunt episcopum; et si quis contra suam professionem vel subscriptionem venerit in aliquo, ipse se honore privabit.
Item Concil. Carthag., tit. 16. Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Et illud nobis mandatum est, ut quia proxime fratres nostri Numidiae duo episcopi ordinare praesumpserunt pontificem, non nisi a duodecim censeatis celebrari episcoporum ordinationes.
Aurelius episcopus dixit: Forma antiqua servabitur, ut non minus quam tres sufficiant, qui fuerint destinati ad episcopum ordinandum. Propterea, quia in Tripoli forte, et in Arzuge interjacere videntur barbarae gentes: nam in Tripoli, ut asseritur, episcopi sunt quinque tantummodo, et possunt forte de ipso numero vel duo necessitate aliqua occupari: difficile est enim, ut de quolibet numero omnes possint occurrere. Nunquid debet hoc ipsum impedimento esse ecclesiasticae utilitati? nam et in hac ecclesia ad quam dignata est vestra sanctitas convenire, crebro ac pene per diem Dominicam ordinandos habemus: nunquidnam frequenter potero duodecim, vel decem, vel non multominus advocare episcopos; sed facile est mihi duos adjungere meae parvitati vicinos: quapropter cernit me charitas vestra hoc ipsum observari non posse.
Item de hoc ipso quod episcopi debeant adjici, si de ordinatione ejus fuerit contradictum. Concil. eodem, titulo 17. Sed et illud est statuendum, ut quando ad eligendum episcopum convenerimus, si qua contradictio fuerit oborta, quia talia tractata sunt apud nos, non praesumant ad purgandum eum qui ordinandus est tres, jam; sed postuletur ad numerum supradictorum si haberi possunt, unus, vel duo, et in eadem plebe cui ordinandus est, discutiantur primo personae contradicentium; postremo etiam illa quae objiciuntur, pertractentur; et cum purgatus fuerit, in conspectu publico ita demum ordinetur. Si hoc cum vestrae sanctitatis animo concordat, roboretur vestrae dignationis responsione. Ab universis episcopis dictum est: Satis placet.
II. De ordinatione presbyteri, diaconi et caeterorum. In canonibus Apost., titul. 2. Presbyter ab uno episcopo ordinetur, et diaconus, et caeteri clerici.
Ex decretis papae Siricii, tit. 8. Didicimus etiam, licenter ac libere inexploratae vitae homines, quibus etiam fuerint numerosa conjugia, ad praefatas dignitates prout cuicunque libuerit aspirare, quod non tantum illis qui ad haec immoderata ambitione perveniunt, quantum metropolitanis specialiter pontificibus imputamus, qui dum inhibitis ausibus connivent, Dei nostri, quantum in se est, praecepta contemnunt, et ut taceamus quod altius suspicamur, ubi illud est quod Deus noster data per Moysen lege constituit dicens: Sacerdotes mei semel nubant; et alio loco: Sacerdotes uxorem virginem accipiant, non viduam, non repudiatam, non meretricem. Quod secutus Apostolus ex persecutore praedicator, unius uxoris virum, tam sacerdotem, quam diaconum fieri debere mandavit. Quae omnia ita a vestrarum regionum despiciuntur episcopis, quasi in contrarium magis fuerint constituta. Et quia non est nobis de hujusmodi usurpationibus negligendum, ne nos indignantis Domini vox justa corripiat, qui dicit: Videbas furem, et concurrebas cum eo, et ponebas cum adulteris portionem tuam: quid ab universis Ecclesiis post haec sequendum sit, quid vitandum generali pronuntiatione decernimus.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 32. Ita sane ut in eos tempora a majoribus constituta serventur, nec cito quilibet lector, cito acolytus, cito diaconus, cito sacerdos fiat; quia in minoribus officiis, si diu perduraverint et vita eorum pariter et obsequia comprobantur, ut ad sacerdotium postea emensis stipendiorum meritis veniant, nec praecipiant quod vita probata meretur accipere. Quoniam ergo certa definitione monstratum est, qui debeant admitti, qui vero reprobari: ex his omnibus quos vidit dignatio tua non posse reprobari, eligere debebis, quos clericos facias. Si enim nullam gratiam hominibus aut beneficium praestare velimus, tales invenire possumus, de quorum assumptione, nec incurrere, nec erubescere valeamus.
Item de eorum conversatione qui ab infantia Deo se voverunt. Ex decretis papae Siricii, tit. 9. Quicunque itaque se Ecclesiae vovet obsequiis, a sua infantia ante pubertatis annos baptizari, et lectorum debet ministerio sociari: qui ab accessu adolescentiae usque ad tricesimum aetatis annum, si probabiliter vixerit, una tantum et ea quam virginem communi per sacerdotem benedictione perceperit, uxore contentus; acolytus et subdiaconus esse debebit; postque ad diaconii gradum, si se ipse primitus continentia praeeunte dignum probaverit accedat: ubi si intra quinque annos laudabiliter administraverit, congrue presbyterium consequatur: exinde post decennium episcopalem cathedram poterit adipisci; si tamen per haec tempora integritas vitae ac fides ejus fuerit approbata.
Item ex decretis papae Zosimi, tit. 3. Haec autem singulis gradibus observanda sunt tempora.
Si ab infantia ecclesiasticis ministeriis nomen dederit, et inter lectores usque ad vicesimum aetatis annum continuata observatione perduret; si major jam et grandaevus accesserit: qui tamen post baptismum statim se divinae militiae desiderat mancipari, sive inter lectores, sive inter exorcistas quinquennium teneatur; exinde acolytus vel subdiaconus quatuor annos et sic ad benedictionem diaconatus si meretur, accedat; in quo ordine quinque annis si inculpate se gesserit haerere debebit: exinde suffragantibus stipendiis, per tot gradus datis propriae fidei documentis presbyterii sacerdotium poterit promereri.
De quo loco si eum exactior ad bonos mores vita perduxerit, summum pontificatum sperare debebit, hac tamen lege servata, ut neque digamus, neque patiens ad hos gradus possit admitti; sane ut etiam defensores Ecclesiae qui ex laicis fiunt supradicta observatione teneantur; si meruerint esse in ordine clericatus.
Item de grandaevis. Ex decretis papae Siricii, titulo decimo. Qui vero jam aetate grandaevus melioris propositi conversatione probatus ex laico ad sacram militiam pervenire festinat, desiderii sui fructum non aliter obtinebit, nisi eo quo baptizatur tempore, statim lectorum, aut exorcistarum numero societur: si tamen eum unam habuisse vel habere, et hanc virginem accepisse constet uxorem. Qui dum initiatus fuerit, expleto biennio, per quinquennium aliud, acolytus et subdiaconus fiat, et sic ad diaconatum, si per haec tempora dignus judicatus fuerit provehatur. Exinde jam accessu temporum presbyterium vel episcopatum, si eum clerici, ac plebis evocarit electio, non immerito sortietur.
Ex decret. papae Coelestini, titul. 16. Ordinatos vero quosdam, fratres charissimi, episcopos, qui nullis ecclesiasticis ordinibus ad tantae dignitatis fastigium fuerint instituti, contra Patrum decreta, hujus usurpatione, qui se hoc recognoscit fecisse didicimus, cum ad episcopatum his gradibus quibus frequentissime cautum est, debeat perveniri, ut minoribus initiati officiis ad majora firmentur; debet enim ante esse discipulus quisquis doctor esse desiderat, ut possit docere quod didicit. Omnis vitae institutio hac ad id quo tendit se ratione confirmat. Qui minime litteris operam dederit, praeceptor esse non potest litterarum. Qui non per singula stipendia creverit, ad emeritum stipendii ordinem non potest pervenire: solum sacerdotium, inter ista rogo, vilius est quod facilius tribuitur, cum difficilius impleatur?
III. De monachorum promotione. Ex decretis papae Siricii, titul. 13. Monachos quoque, quos tamen morum gravitas, et vitae ac fidei institutio sancta commendat, clericorum officiis adgregari, et optamus et volumus: ita ut qui intra tricesimum annum aetatis sunt in minoribus per gradus singulos crescente tempore promoveantur ordinibus, et sic ad diaconatus vel presbyterii insignia maturae aetatis consecratione perveniant, nec saltu ad episcopatus culmen ascendant, nisi in his eadem quae singulis dignitatibus superius praefiximus tempora fuerint custodita.
Ex decretis papae Innocentii, titul. 17. De monachis qui diu morantes in monasteriis, postea ad clericatus ordinem pervenerunt, non debere eos a priori proposito deviare. Aut enim sicut in monasterio fuit, et quod diu servavit in meliori gradu positus amittere non debet, aut si corruptus, postea baptizatus, et in monasterio sedens, et ad clericatus ordinem accedere voluerit, uxorem omnino habere non poterit: quia nec benedici cum sponsa potest jam ante corruptus. Quae forma servatur in clericis; maxime cum vetus regula hoc habet ut quisquis corruptus baptizatus clericus esse voluisset, sponderet se omnino uxorem non ducere.
Ex decretis papae Zosimi, titul. 1. Zosimus episcopus urbis Romae, Hesychio episcopo Salonitano. Exegit dilectio tua praeceptum apostolicae sedis, in quo Patrum decreta consentiunt; et significas nonnullos ex monachorum coetu, quorum solitudo quavis frequentia major est, sed et laicos ad sacerdotium festinare. Hoc autem specialiter et sub praedecessoribus nostris et nuper a nobis interdictum constat litteris ad Gallias, Hispaniasque transmissis, in quibus regionibus familiaris est ista praesumptio, quamvis nec Africa super hac admonitione nostra habeatur aliena, ne quis penitus contra Patrum praecepta qui ecclesiasticis disciplinis imbutus per ordinem non fuisset, et temporis approbatione divinis stipendiis cruditus, nequaquam ad summum Ecclesiae sacerdotium aspirare praesumeret; et non solum in eo ambitio inefficax haberetur; verum etiam in ordinatores ejus, ut carerent eo ordine, quem sine ordine contra praecepta Patrum crediderant praesumendum. Et post paululum: Si enim officia saecularia principalem locum non vestibulum actionis ingressis, sed per plurimos gradus examinatis, temporibus deferunt: quis ille tam arrogans, tam imprudens invenitur, ut in coelesti militia quae penitus ponderanda est, et sicut aurum repetitis ignibus explorandum statim dux esse desiderat, cum tiro ante non fuerit, et prius velit docere quam discere? Assuescat in Domini castris in lectorum primitus gradu divini rudimenta servitii, nec illi villescit exorcistam, acolytum, subdiaconum, diaconum per ordinem fieri; nec hoc saltu, sed statutis majorum ordinatione temporibus. Jam vero ad presbyterii fastigium talis accedat, ut et nomen aetas impleat, et meritum probitatis stipendia anteacta testentur. Jure inde summi Pontificis locum sperare debebit.
Ex decretis papae Gelasii, titul. 2 et 3 et 16. Priscis igitur pro sui reverentia manentibus constitutis, quae ubi nulla vel rerum, vel temporum perurget angustia, regulariter convenit custodire eatenus Ecclesiis, quae vel cunctis sunt privatae ministris, vel sufficientibus usque adeo dispoliatae servitiis, ut plebibus ad se pertinentibus divina munera supplere non valeant, tam instituendi quam promovendi clericalis obsequii sic spatia dispensanda concedimus. Et si quis etiam de religioso proposito, et disciplinis monasterialibus eruditus ad clericale munus accedat; imprimis ejus vita praeteritis acta temporibus inquiratur: 1o Si nullo gravi facinore probatur infectus; 2o Si secundam non habuit fortassis uxorem; 3o Nec a marito relictam sortitus ostenditur; 4o Si poenitentiam publicam fortassis non gessit; 5o Nec ulla parte corporis vitiatus appareat; 6o Si servili aut originariae non est conditioni obnoxius; 7o Si curiae jam probatur nexibus absolutus; 8o Si assecutus est litteras, sine quibus vix fortassis ostiarium possit implere. Ut si his omnibus quae sunt praedicta fulcitur, continuo lector, vel notarius, aut certe defensor effectus, aut post tres menses existat acolytus. Maxime si huic aetas etiam suffragatur, sexto mense subdiaconi nomen accipiat, ac si modestae conversationis honestaeque voluntatis existit nono mense diaconus, completo anno sit presbyter, cui tamen quod annorum fuerant interstitia collatura, sancti propositi sponte suscepta doceatur praestitisse devotio.
Ex decretis ejusdem, titul. 3. Si vero de laicis quispiam ecclesiasticis est aggregandus officiis, tanto sollicitius in singulis quae superius comprehensa sunt, hujusmodi decet examinare personam: quando inter mundanam religiosamque vitam constat esse discriminis, quia utique convenientia Ecclesiae ministeria reparanda sunt, non inconvenientibus meritis generanda; tantoque magis quod sacris aptum possit esse servitiis, in eorum quaerendum est institutis; quantum de tempore quo fuerant haec assequenda decerpitur, ut morum habere doceatur hoc probitas, quod prolixior consuetudo non contulit: ne per occasionem supplendae penuriae clericalis, vitia potius divinis cultibus intulisse judicemur, non legitimae familiae confutemur procurasse compendia: quorum promotionibus super anni metas, sex menses nihilominus subrogamus. Quoniam sicut dictum est, distare convenit inter personam divino cultui deditam, et de laicorum conversione venientem. Quae tamen eatenus indulgenda credidimus, ut illis ecclesiis quibus infestatione bellorum vel nulla penitus, vel exigua remanserunt ministeria, renoventur. Quatenus his Deo propitio restitutis in ecclesiasticis gradibus subrogandis, canonum paternorum vetus forma servetur, nec contra eos ulla ratione praevaleat, quod pro accedentis defectus remedio providetur; non adversus scita majorum nova lege proponitur caeteris Ecclesiis ab hac occasione cessantibus, quas non simili clade vastatas pristinam faciendis ordinationibus convenit tenere sententiam, quo magis hac opportunitate commoti observantiam venerandorum canonum propensius delegamus, singulorum graduum conscientias admonentes, ne in illicitos prorumpere moliantur excessus. Nec fas esse confidat quisquam pontificum bigamos aut conjugia sortientes ab aliis derelicta, sive quoslibet post poenitentiam, vel sine litteris, vel corpore vitiatos, vel conditionatos, aut curiae publicarumque rerum nexibus implicatos, aut passim nulla temporis congruentis examinatione discussos divinis servituros applicare mysteriis; neque pro suo libito jura studeant aliena pervadere, absque sedis apostolicae justa dispositione mandante.
Item de hoc, titul. 16. Illitteratos quoque, et nonnulla parte corporis imminutos, sine ullo respectu ad ecclesiasticum didicimus venire servitium, quod simul antiqua traditio, et apostolicae sedis vetus forma non recepit; quia nec litteris carens sacris esse potest aptus officiis, et vitiosum nihil Deo prorsus offerri legalia praecepta sanxerunt. Itaque de caetero modis omnibus haec vitentur, nec quisquam talis suscipiatur in clerum: si qui vero, vel temeritate propria, vel incuria praesidentium tales ante suscepti sunt, in constitutis locis eatenus perseverent, ut nihil unquam promotionis arripiant, satisque habeant hoc ipsum sibi pro nimia miseratione permissum.
IV. Ut neophyti non ordinentur. Concil. Nicaeno, tit. 2. Quoniam plura aut per necessitatem, aut alias cogentibus hominibus adversus ecclesiasticam facta sunt regulam, ut homines ex gentili vita nuper accedentes ad fidem, et instructos brevi tempore, mox ad lavacrum spiritale producerent, simulque ut baptizati sunt ad episcopatum, vel presbyterium promoverent, optime placuit, nihil tale de reliquo fieri: nam et tempore opus est ei, qui catechizatur, et post baptisma probatione quam plurima; manifesta est enim apostolica scriptura, quae dicit: Non neophytum ne in superbia elatus in judicium incidat, et laqueum diaboli. Si vero processu temporis, aliquod delictum animae circa personam reperiatur hujusmodi, et a duobus, vel tribus testibus arguatur; a clero talis abstineat. Si quis autem praeter haec fecerit, quasi contra magnum concilium se efferens, ipse de clericatus honore periclitabitur.
Concil. Laodicensi, titul. 3. De his qui nuper sunt illuminati baptismate, quod eos in sacerdotali non conveniat ordine promoveri.
Concil. Sardicensi, titul. 13. Osius episcopus dixit: Et hoc necessarium arbitror, ut diligentissime tractetis: si forte aut dives, aut scholasticus de foro, aut ex administratione episcopus fuerit postulatus; ut non prius ordinetur, nisi et lectoris munere et officio diaconi, aut presbyteri fuerit perfunctus.
Ut per singulos gradus si dignus fuerit ascendat ad culmen episcopatus: potest enim per has promotiones quae habebunt utique prolixum tempus, probari qua fide sit, qua modestia, qua gravitate, et verecundia, et si dignus fuerit probatus, divino sacerdotio illustretur; quia conveniens non est, nec ratio, nec disciplina patitur, ut temere, et leviter ordinetur aut episcopus, aut presbyter, aut diaconus, qui neophytus est, maxime cum et magister gentium Apostolus, nec hoc fieret denuntiasse, et prohibuisse videatur; sed hi quorum per longum tempus examinata sit vita, et merita fuerint comprobata.
Ex decret. papae Leonis, tit. 33. In civitatibus, quarum rectores obierint, de substituendis episcopis haec forma servetur, ut is qui ordinandus est, etiamsi bonae vitae testimonio fulciatur, non laicus, non neophytus, nec secundae conjugis sit maritus, aut qui unam quidem habeat vel habuerit, sed quam sibi viduam copularit. Sacerdotum enim tam excellens est electio, ut haec, quae in aliis membris Ecclesiae non vocantur ad culpam, in illis tamen habentur illicita.
V. Ut nihil aliud in sacrificium praeter id quod Dominus statuit offeratur. In Canonibus Apostolorum, titul. 3. Si quis episcopus, aut presbyter, praeter ordinationem Domini, alia quaedam in sacrificio offerat super altare, id est aut mel, aut lac, aut pro vino siceram, aut confecta quaedam, aut volatilia, aut animalia aliqua, aut legumina, contra constitutionem Domini faciens, congruo tempore deponatur.
Concil. Carthaginensi, titul. 4. Ut in sacramentis corporis et sanguinis Domini nihil amplius offeratur, quam ipse Dominus tradidit, hoc est panem et vinum, aqua mistum: primitiae vero seu mel, et lac, quod uno die solemnissimo in infantum mysterio solet offerri, quamvis in altari offerantur, suam tamen habeant propriam benedictionem, ut a sacramento Dominici corporis, et sanguinis distinguantur; nec amplius in primitiis offeratur quam de uvis, et frumentis.
VI. Quae species ad altare non ad sacrificium, sed ad benedictionem simplicem debeant offerri. In Canonibus Apostolorum, titul. 4. Offerri non liceat aliquid ad altare praeter novas spicas, et uvas, et oleum ad luminaria et thymiama, id est, incensum, tempore quo sancta celebratur oblatio.
VII. Ut ea quae in ecclesiis offerri non possunt, ad domos sacerdotum a fidelibus deferantur. Ubi supra, tit. 5. Reliqua poma omnia, primitiae, ad domum episcopo et presbyteris dirigantur, nec offerantur in altari. Certum est autem quod episcopus et presbyteri dividant et diaconis et reliquis clericis.
VIII. Ut episcopus aut presbyter uxorem suam quam debet caste regere, non relinquat. In Canonibus Apostolorum, titul. 6. Episcopus aut presbyter uxorem propriam nequaquam sub obtentu religionis abjiciat. Si vero rejecerit, excommunicetur; sed si perseveraverit, dejiciatur.
IX. Ut sacerdotes et ministri altaris saecularibus curis abstineant. Ubi supra, titul. 7. Episcopus, aut presbyter, aut diaconus, nequaquam saeculares curas assumant; sin aliter, dejiciantur.
X. Quo tempore Pascha celebretur. Ubi supra, tit. 8. Si quis episcopus, aut presbyter, aut diaconus sanctum Paschae diem ante vernale aequinoctium cum Judaeis celebraverit, abjiciatur.
Concilio Antiocheno, titul. 1. Omnes qui ausi fuerint dissolvere definitionem sancti et magni concilii, quod apud Nicaeam congregatum est sub praesentia piissimi et venerandi principis Constantini, de salutifera solemnitate sacratissimae Paschae, excommunicandos et de Ecclesia pellendos esse censemus: si tamen contentiosius adversus ea quae bene sunt decreta praestiterint et haec quidem de laicis dicta sint. Si quis autem eorum qui praeesse noscuntur Ecclesiae, aut episcopus, aut presbyter, aut diaconus, post hanc definitionem tentaverit ad subversionem populorum, Ecclesiarumque perturbationem, seorsum colligere et cum Judaeis Pascha celebrare: sancta synodus hunc alienum jam hinc ab Ecclesia judicavit; quod non solum sibi, sed et plurimis causa corruptionis et perturbationis exstiterit; nec solum tales a ministerio removet; sed etiam illos qui post damnationem hujusmodi communicare tentaverint: damnatos autem omni quoque extrinsecus honore privari, quem sancta regula et sacerdotium Dei promeruit.
XI. Quod ministri altaris, oblatione celebrata, debeant communicare. In Canonibus Apostolorum, tit. 9. Si quis episcopus, aut presbyter, aut diaconus, vel quilibet ex sacerdotali catalogo, facta oblatione, non communicaverit; aut causam dicat, ut si rationabilis fuerit, veniam consequatur; aut si non dixerit, communione privetur, tanquam qui populo causa laesionis exstiterit, dans suspicionem de eo qui sacrificaverit quod recte non obtulit.
XII. Quod fideles laici ingredientes ecclesiam communicare debeant. Ubi supra, tit. 10. Omnes fideles qui ingrediuntur Ecclesiam, et Scripturas audiunt, non autem perseverant in oratione, nec sanctam communionem percipiunt, velut inquietudines Ecclesiae commoventes, convenit communione privari.
Concil. Antiocheno, tit. 2. Omnes qui ingrediuntur Ecclesiam Dei, et Scripturas sacras audiunt, nec communicant in oratione cum populo, sed pro quadam intemperie se a perceptione sanctae communionis avertunt, ii de Ecclesia removeantur quandiu per confessionem poenitentiae fructus ostendant, et precibus indulgentiam consequantur; cum excommunicatis autem non licere communicare; nec cum his qui per domos conveniunt, devitantes orationes Ecclesiae, simul orandum est; ab alia quoque Ecclesia non suscipiendum qui in alia minime congregatur: si quis autem de episcopis, aut presbyteris, aut diaconis, seu quilibet ex clero, deprehensus fuerit cum excommunicatis orare, etiam iste privetur communione, tanquam qui regulam confundat Ecclesiae.
XIII. Quod cum excommunicatis non sit orandum. In Canonibus Apost., titul. 11. Si quis cum excommunicato saltem in domo simul oraverit, iste communione privetur.
Concil. Nicaeno, titul. 5. De his qui communione privantur, seu ex clero, seu ex laicorum ordine, ab episcopis per unamquamque provinciam, sententia regularis obtineat, ut hi qui abjiciuntur, ab aliis non recipiantur: requiratur autem ne pusillanimitate aut contentione, vel alio quolibet episcopi vitio videatur a congregatione seclusus.
Concil. Antioch., titul. 6. Si quis a proprio episcopo communione privatus est, non ante suscipiatur ab aliis quam suo reconcilietur episcopo, aut certe ad synodum quae congregatur occurrens, pro se satisfaciat, et persuadens concilio sententiam suscipiat alteram: haec autem definitio maneat circa laicos, et presbyteros, et diaconos, omnesque qui sub regula esse monstrantur.
XIV. Quod cum damnatis clericis non sit orandum. In Canonibus Apostolorum, tit. 12. Si quis cum damnato clerico veluti cum clerico simul oraverit, iste damnetur.
Concil. Antiochensi, tit. 4. Si quis episcopus damnatus a synodo, vel presbyter aut diaconus a suo episcopo, ausi fuerint aliquid de ministerio sacro contingere, sive episcopus, juxta praecedentem consuetudinem, sive presbyter, aut diaconus, nullo modo liceat ei, nec in alia synodo restitutionis spem aut locum habere satisfactionis; sed et communicantes ei omnes abjici de Ecclesia, et maxime si posteaquam didicerint adversus memoratos prolatam fuisse sententiam, eisdem communicare tentaverint.
Concil. Carthag., titul. 9. Augustinus episcopus legatus provinciae Numidiae dixit: Hoc statuere dignemini, ut si qui forte merito facinorum suorum ab Ecclesia pulsi sunt, et sive ab aliquo episcopo vel presbytero fuerint in communionem suscepti, etiam ipse pari cum eis crimine teneatur obnoxius, refugiente sui episcopi regulare judicium. Ab universis episcopis dictum est: Omnibus placet.
XV. Ut nullus fidelium praeter commendatitias suscipiatur epistolas. In Canonibus Apostolorum, tit. 13. Si quis clericus aut laicus a communione suspensus, seu communicans, ad alteram properet civitatem, et suscipiatur praeter commendatitias epistolas; et qui suscipiunt, et qui susceptus est communione priventur. Excommunicato vero proteletur ipsa correptio, tanquam qui mentitus Ecclesiam Dei seduxerit.
Concil. Antioch., titul. 7 et 8. Nullus peregrinorum sine pacificis, id est, commendatitiis suscipiatur epistolis; presbyteri qui sunt in agris, canonicas epistolas dare non possunt, ad solos tantum vicinos episcopos litteras destinabunt: chorepiscopi autem qui sunt irreprehensibiles dare possunt pacificas, id est, generales epistolas.
XVI. Ut ab episcopis aliena parochia non pervadatur. In Canonibus Apostolorum, tit. 14. Episcopo non licere alienam parochiam, propria relicta, pervadere, licet cogatur a plurimis, nisi forte quis cum rationabili causa compellat, tanquam qui possit ibidem constitutis plus lucri conferre, et in causa religionis aliquid profecto prospicere; et hoc non a semetipso pertentet, sed multorum episcoporum judicio et maxima supplicatione perficiat.
Concil. Antiocheno, tit. 21. Episcopus ab alia parochia nequaquam migret ad aliam, nec sponte sua prorsus insiliens, nec vi coactus a populis, nec ab episcopis necessitate compulsus; maneat autem in Ecclesia quam primitus a Domino sortitus est, nec inde transmigret secundum pristinum de hac re terminum constitutum.
Concil. Calchedonensi, tit. 5. De his qui transmigrant de civitate in civitatem, episcopis aut clericis, placuit ut canones qui de hac re a sanctis Patribus statuti sunt habeant propriam firmitatem.
XVII. Ut clerici proprias ecclesias non relinquam. In Canonibus Apostolorum, tit. 15. Si quis presbyter, aut diaconus, aut quilibet de numero clericorum, relinquens propriam parochiam, pergat ad alienam, et omnino demigrans praeter episcopi sui conscientiam in aliena parochia commoretur, hunc ulterius ministrare non patimur, praecipue si vocatus ab episcopo redire contempserit in sua inquietudine perseverans; verumtamen tanquam laicus, ubique communicet.
Concil. Nicaeno, tit. 15. Propter multam perturbationem et seditiones quae fiunt, placuit consuetudinem penitus amputari, quae praeter regulam in quibusdam partibus videtur admissa. Ita ut de civitate ad civitatem, non episcopus, non presbyter, non diaconus transferatur; si quis autem post definitionem sancti et magni concilii tale aliquid agere tentaverit, et se hujuscemodi negotio manciparit, hoc factum prorsus irritum dicatur, et restituatur ecclesiae cui fuit episcopus, aut presbyter, aut diaconus ordinatus.
Concilio Nicaeno, tit. 16. Quicunque temere ac periculose, neque timorem Dei prae oculis habentes, nec agnoscentes ecclesiasticam regulam, discedunt ab Ecclesia, episcopi, presbyteri, aut diaconi, vel quicunque sub regula prorsus existunt, ii nequaquam debent in aliam Ecclesiam recipi, sed omnem necessitatem convenit illis imponi, ut ad suas Ecclesias revertantur: quod si non fecerunt, oportet eos communione privari. Si quis autem ad alium pertinentem audacter invadere, et in sua Ecclesia ordinare tentaverit non consentiente episcopo a quo discessit is qui regulae mancipatur, ordinatio hujuscemodi irrita comprobatur.
Concil. Chalcedon., tit. 20. Clericos in Ecclesia ministrantes, sicut jam constituimus, in alterius civitatis Ecclesia statutos fieri non oportet, sed contentos esse in quibus ab initio ministrare meruerunt, exceptis illis qui, proprias amittentes provincias, ex necessitate ad aliam Ecclesiam transierunt. Si quis autem episcopus post hanc definitionem susceperit clericum ad alium episcopum pertinentem, placuit et susceptum et suscipientem communione privari, donec is qui migraverat clericus ad propriam fuerit regressus Ecclesiam.
Concil. Antiocheno, tit. 3. Si quis presbyter, aut diaconus, et omnino quilibet ex clericis, parochiam propriam deserens ad aliam properaverit, dein omnino demigrans in alia parochia per multa tempora nititur immorari ulterius, ibidem non ministret, maxime si vocanti suo episcopo, et regredi ad propriam parochiam commonenti obedire contempserit: quod si in hac indisciplinatione perdurat, a ministerio modis omnibus removeatur, ita ut nequaquam locum restitutionis inveniat. Si vero pro hac causa damnatum alter episcopus suscipiat, hic etiam a communi coerceatur synodo, veluti qui ecclesiastica constituta dissolvat.
Ex decret. papae Leonis, tit. 38. Si quis autem episcopus civitatis suae mediocritate despecta administrationem loci celebrioris ambierit, et ad majorem se plebem quacunque ratione transtulerit, a cathedra quidem pellatur aliena, sed carebit et propria, ut nec illis praesideat, quos per avaritiam cupivit, nec illis quos per superbiam sprevit. Suis igitur terminis quisque contentus sit, nec supra mensuram juris sui affectet augeri.
Ex decretis papae Gelasii, tit. 23. Quisquis propriae desertor Ecclesiae nullis existentibus causis ad aliam putaverit transeundum, temereque susceptus fuerit, et promotus, reverendorum canonum, vel ipse, vel receptor ejus atque provector, constituta non fugiet, quae de hujusmodi praesumptoribus praefixere reservanda.
Concil. Carthag., tit. 21. Epigonius episcopus dixit: In multis conciliis statutum est, etiam nunc hoc confirmandum est a vestra prudentia, beatissimi fratres, ut clericum alienum nullus sibi praeripiat episcopus praeter ejus arbitrium cujus fuerit clericus. Dico autem Julianum qui ingratus est Dei beneficiis per meam parvitatem in se collatis, ita temerarium, et audacem exstitisse, ut eum qui a me baptizatus est, cum esset puer egentissimus mihi ab eodem commendatus, cumque multis annis a me aleretur, atque incresceret, hunc baptizatum esse in ecclesia mea per manum parvitatis meae constat; idem in dioecesi Apaliensi lector esse coeperat, imo annis ferme duobus legerat, nescio quo contemptu humilitatis meae: idem Julianus eum arripuit, quem dicit quasi proprium civem sui loci Vazapitani me inconsulto usurpare: nam et diaconum illum ordinavit. Hoc si licet, pateat haec licentia a vobis, beatissimi fratres, si minus tam impudens cohibeatur, ne se misceat communioni cujusquam.
Numidius episcopus dixit: Si non postulata, neque consulta tua dignatione id videtur fecisse Julianus, judicant omnes inique factum, atque indigne; quapropter nisi idem Julianus correxerit errorem suum, et cum satisfactione eumdem clericum quem fuerat ausus ordinare revocaverit tuae plebi, contra statuta concilii faciens, contumaciae suae, separatus a nobis, excipiet judicium.
Epigonius episcopus dixit: Aetate pater, et ipsa promotione antiquissimus, vir laudabilis frater et collega noster Victor vult hanc petitionem generalem omnibus effici.
Concil. Carthag., tit. 22. Aurelius episcopus dixit: Sermonem meum admittite, fratres. Contingit nonnunquam, ut postulentur ab ecclesiis quae praepositis egent, vel presbyteris, vel episcopis, et tamen memor statutorum id sequor, ut conveniam episcopum ejus, atque ei inculcem, quod ejus clericus a qualibet ecclesia postuletur; sed forte in hodierno non reluctati sunt, et nequando contingat ut reluctentur, cum fuerint a me in hanc causam postulati, quem scitis multarum ecclesiarum et ordinandorum curam sustinere. Justum est ergo ut quemlibet consacerdotum conveniamus cum duobus e consortio nostro, vel tribus testibus; sin vero indevotus exstiterit, quid censet charitas vestra faciendum? ego enim cunctarum ecclesiarum dignatione Dei, ut scitis, fratres, sollicitudinem sustineo.
Numidius episcopus dixit: Fuit semper haec licentia huic sedi, ut unde vellet, et de cujus nomine fuisset conventus, pro desiderio cujusque ecclesiae ordinaret episcopum
Epigonius episcopus dixit: Bonitas sequestrat possibilitatem, minus enim praesumis, frater, cum te bonum et clementem omnibus reddis, habes enim hoc in arbitrio. Satis est ut satisfiat personae uniuscujusque episcopi in prima tantummodo conventione: si autem quod licet huic sedi vindicandum sibi fuerit arbitratus, necesse habes tu omnes ecclesias suffulcire, unde tibi non potestatem damus, sed tuam assignamus, ut liceat voluntati tuae, etiam semper tenere quem voles, ut praepositos plebibus vel ecclesiis constituas, qui postulati fuerint et unde voles.
Postumianus episcopus dixit: Deinde qui unum habuerit, nunquid debet illi unus presbyter auferii? Aurelius episcopus dixit: Sed episcopus unus esse potest per quem dignatione divina presbyteri multi constitui possint, unus autem episcopus difficile invenitur constituendus: quapropter si necessarium episcopatui quis habuerit presbyterum, et unum, ut dixisti, frater, habuerit, etiam ipsum ad promotionem dare debebit. Postumianus episcopus dixit: Ergo si habet alios abundantes clericos, debet inibi alia plebs subvenire.
Aurelius episcopus dixit: Sane quando tu ecclesiae alteri subveneris, persuadebitur illi qui plures habet clericos, ut unum tibi ordinandum largiatur.
XVIII. Ut episcopus qui clericos alterius susceperit communione privetur. In canonibus Apostolorum, titul. 16. Episcopus apud quem demoratos clericos alterius esse constiterit, si contra eos decretam cessationem pro nihilo reputans, tanquam clericos forte susceperit, velut magister inquietudinis, communione privetur.
Concil. Sardicens., titul. 16. Osius episcopus dixit: Hoc quoque omnibus placet, ut sive diaconus, sive presbyter, sive quis clericorum, ab episcopo suo communione fuerit privatus, et ad alterum perrexerit episcopum, et scierit ad quem confugit eum ab episcopo suo fuisse abjectum, non oportet ut ei communionem indulgeat; quod si fecerit, sciat se convocatis episcopis causas esse dicturum. Universi dixerunt: Hoc statutum et pacem servabit, et concordiam custodiet.
Concil. supradicto, tit. 17. Osius episcopus dixit: Quod me adhuc movet retinere non debeo; si episcopus forte quis iracundus, quod esse non debet, et aspere commovetur adversum presbyterum, sive diaconum suum, et exterminare eum de Ecclesia voluerit, providendum est ne innocens damnetur, aut perdat communionem, et ideo habeat potestatem qui abjectus est ut episcopos finitimos interpellet, et causa ejus audiatur, ac diligentius tractetur, quia non oportet ei negare audientiam roganti; et ille episcopus qui eum juste aut injuste abjecit, patienter accipiat, ut negotium discutiatur, ut vel probetur sententia ejus a plurimis, vel emendetur: tamen priusquam omnia diligenter, et fideliter examinentur, eum qui fuerit communione separatus ante cognitionem nullus debet praesumere ut eum communione societ. Hi vero qui conveniunt ad audiendum, si viderint clericorum esse studium, et superbiam, quia non decet ut episcopus injuriam vel contumeliam patiatur; saevioribus eos verbis castigent, ut obediant honesta praecipienti episcopo, quia sicut ille clericis sincerum debet exhibere amorem charitatis, ita quoque vicissim ministri infucata debent episcopo suo exhibere obsequia.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 14. Ut de aliena ecclesia clericum ordinare nullus usurpet, nisi ejus episcopi precibus exhortatus concedere voluerit; hoc etiam synodus statuit Nicaena, ut abjectum ab altero clericum, altera ecclesia non recipiat.
Ex decretis papae Leonis, tit. 39. Alienum clericum invito episcopo ipsius nemo suscipiat, nemo sollicitet, nisi forte ex placito charitatis: id inter dantem accipientemque conveniat: nam gravis injuriae reus est, qui de fratris ecclesia id quod est utilius, aut pretiosius, audet vel abjicere, vel tenere: itaque si intra provinciam res agitur, transfugam clericum ad ecclesiam suam metropolitanus compellet. Si autem longius recessit, tui praecepti auctoritate revocabitur, ut nec cupiditati, nec ambitioni, occasio relinquatur.
XIX. Ut digami non admittantur ad clerum. In Canonibus Apostolorum, tit. 17. Si quis post baptisma secundis fuerit nuptiis copulatus, aut concubinam habuerit, non potest esse episcopus, non presbyter, aut diaconus, aut prorsus ex numero eorum qui ministerio sacro deserviunt.
Concil. Laodic., tit. 1. De his qui secundum ecclesiasticam regulam libere, ac legitime secundis nuptiis juncti sunt, nec occulte nuptiarum copulam fecerunt, oportet ut parvo tempore transacto vacent orationibus, et jejuniis, quibus etiam juxta indulgentiam communionem reddi decrevimus.
Ex decret. papae Siricii, t.t. 11. Quisquis sane clericus aut viduam, aut certe secundam conjugem duxerit, omni ecclesiasticae dignitatis privilegio mox nudetur, laica tantum sibi communione concessa; quam ita demum poterit possidere, si nihil poste propter quod hanc perdat, admittat.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 11, 12 et 13. Ut viduam clericus non ducat uxorem, quia scriptum est: Sacerdotes uxorem virginem accipiant, non viduam, non ejectam. Utique qui ad sacerdotium labore suo et vitae probitate contendit, cavere debet ne hoc praejudicio impeditus pervenire non possit.
Ut is qui viduam licet laicus duxit uxorem, sive ante baptismum, sive post baptismum, non admittatur ad clerum, quia eodem vitio videtur exclusus. In baptismo enim crimina dimittuntur, non acceptae uxoris consortium relaxatur. Ne is qui secundam duxerit uxorem clericus fiat, quia scriptum est: Unius uxoris virum, et alibi: Sacerdotes mei semel nubant; et iterum: Sacerdotes mei non nubant amplius; ac ne ab aliquibus existimetur ante baptismum, si forte quis accepit uxorem, et ea de saeculo recedente alteram duxerit, in baptismo esse dimissum, satis errat a regula, quia in baptismo peccata dimittuntur, non acceptarum uxorum numerus aboletur, cum utique uxor ex legis praecepto ducatur in tantum, ut et in paradiso, cum parentes humani generis conjungerentur, ab ipso sint Deo benedicti; et Salomon dicat: A Deo praeparabitur viro uxor, quam formam etiam sacerdotes omnes servare usus ipse demonstrat Ecclesiae. Satis enim absurdum est aliquem credere uxorem ante baptismum acceptam, post baptismum non computari, cum benedictio, quae per sacerdotes super nubentes imponitur, non materiam delinquendi dedisse, sed formam tenuisse legis a Deo antiquitus institutae doceatur. Quod si non putatur uxor esse computanda, quae ante baptismum ducta est; ergo nec filii qui ante baptismum geniti sunt pro filiis habentur.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 29. De digamis autem nec consuli debuit, cum manifesta sit lectio Apostoli, unius uxoris virum ad sacerdotium, sive ad clericatum admitti debere, et hanc ipsam tamen si virginem accepit: nam ea quae habuerit ante virum, licet defunctus, tamen si clerico postea fuerit copulata, clericus qui eam acceperit esse non poterit, quia in lege cautum est non viduam, non abjectam habere posse conjugem sacerdotem.
Ex decretis papae Leonis, tit. 2. Qualis vero cum unicuique constiterit natalium honestas et morum esse debeat sacri altaris ministerio sociandus, et Apostolo nos docente, et divina praeceptione didicimus, et canonum regulis, a quibus plerosque fratrum declinasse, et penitus deviasse reperimus. Nam constat ad sacerdotium pervenisse viduarum maritos, quosdam etiam quibus fuerint numerosa conjugia, et ad omnem licentiam vita liberior, ad sacrum ordinem passim patefactis aditibus fuisse permissos; contra illam beati Apostoli vocem, qua talibus exclamat dicens: Unius uxoris virum; et contra illud antiquae legis praeceptum quo dicitur et cavetur: Sacerdos virginem uxorem accipiat, non viduam, non repudiatam. Hos ergo, quicunque tales admissi sunt, ab ecclesiasticis officiis et sacerdotali nomine apostolicae sedis auctoritate jubemus arceri; nec hoc enim sibi poterunt vindicare cujus capaces per hoc quod illis obstiterat non fuerunt. Hujus discussionis curam nobis specialiter vindicantes, ut si qua forsitan de his commissa sunt, corrigantur, nec liceat ultra committi, et ne qua excusatio de ignoratione nascatur: quanquam ignorare nunquam licuerit sacerdotem quid canonum regulis fuerit definitum.
XX. Quod si quis viduam, vel ejectam, aut meretricem, acceperit, non admittitur in clerum. In Canonibus Apostol., tit. 18. Si quis viduam vel ejectam acceperit, aut meretricem, aut ancillam, vel aliquam de his quae publicis spectaculis mancipantur, non potest esse episcopus, aut presbyter, aut diaconus, aut ex numero qui ministerio sacro deserviunt.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 30. De laicis vero religio tua consuluit quod canones ordinari prohibeant: certum est quidem hoc regulas ecclesiasticas continere, sed non ita definitum est, ut de omnibus sit laicis constitutum: neque enim clerici nasci et non fieri possunt, sed designata sunt genera de quibus ad clericatum pervenire non possunt, id est, si quis fidelis militaverit, si quis fidelis causas egerit, hoc est, postulaverit, si quis fidelis administraverit. De curialibus autem manifesta ratio est, quoniam etsi inveniantur hujusmodi viri qui debeant clerici fieri, tamen quoniam saepius ad curiam repetuntur, cavendum ab his est propter tribulationem quae saepe de his Ecclesiae provenit.
Cujus sup., tit. 51. Eos qui viduas accepisse suggeruntur uxores, non solum clericos effectos agnovi, verum etiam ad infulas summi sacerdotii pervenisse, quod contra legis esse praecepta nullus ignorat. Nam cum Moyses legislator clamitet: Sacerdos uxorem virginem accipiat, ac, ne in hoc praeceptum aliquid putaretur ambiguum, addidit: Non viduam, neque abjectam, contra quod praeceptum divina auctoritate subnixum nulla defensio mandati alterius opponitur, nisi consuetudo vestra, quae (ut ipsi fatemini) ex ignorantia, ut verecundius dicam, non ex apostolica traditione et ratione integra constitutum est, nos autem omnesque per Orientem Occidentemque Ecclesias noverit vestra dilectio haec penitus non admittere, nec ad ultimum ecclesiastici ordinis locum tales assumere, et, si reperti fuerint, submoveri.
XXI. Ut qui duas sorores habuerit non admittatur ad clerum. In Canonibus Apostolorum, tit. 19. Qui duas in conjugio sorores acceperit, vel filiam fratris, clericus esse non poterit.
XXII. Clericum fidejussorem esse non oportere. In Canonibus Apostolorum, tit. 20. Clericus fidejussionibus inserviens abjiciatur.
XXIII. Quod hi qui non sponte eunuchizati sunt, suscipiantur ad clerum. In Canon. Apost., tit. 21. Eunuchus si per insidias hominum factus est, vel si in persecutione ejus sunt amputata viril a, vel si ita natus est, et est dignus, efficiatur episcopus.
Concil. Nicaeno, tit. 1. Si quis a medicis per languorem desectus est, aut a barbaris abscissus, hic in clero permaneat. Si quis autem se sanum abscidit, hunc et in clero constitutum abstineri conveniet, et deinceps nullum debere talium promoveri, sicut autem hoc claret quod de his qui rem hanc affectant, vel audent semetipsos abscidere dictum sit, sic eos quos aut barbari aut domini castraverunt, inveniuntur autem alias dignissimi, tales ad clerum suscepit regula.
XXIV. Ut is qui se eunuchizavit clericus non fiat. In Canonibus Apostolorum, tit. 22. Si quis abscidit semetipsum, id est, si quis amputaverit sibi virilia, non fiat clericus, quia suus homicida est, et Dei conditionis inimicus.
XXV. Ut clericus qui se eunuchizavit abjiciatur a clero. Eorumdem tit. 23. Si quis, cum clericus fuerit absciderit semetipsum, omnino damnetur, quia suis est homicida.
Ex decretis papae Gelasii, tit. 17. De his autem qui semetipsos absciderunt paterni canones evidenter sequenda posuerunt, quorum tenorem sufficiet indidisse; dicunt enim talia perpetrantes mox ut agniti fuerint, ex munere clericali debere secludi; quod modis omnibus custodire nos convenit, quia fas esse nulli suppeditat, praeter illa quidquam quae memorabilis decrevit forma censere.
XXVI. Ut laicus qui se eunuchizavit tribus annis communione privetur. In Canonibus Apostolorum, tit. 24. Laicus semetipsum abscindens annis tribus communione privetur, quia suae vitae insidiator exstitit.
XXVII. Ut episcopus, presbyter, diaconus, si pro criminibus damnati fuerint, minime communione priventur. Similiter et reliqui Ecclesiae ministri. In Canonibus Apostolorum, tit. 25. Episcopus, aut presbyter, aut diaconus, qui in fornicatione, aut perjurio, aut furto, captus est, deponatur, non tamen communione privetur; dicit enim Scriptura: Non vindicabit Dominus bis in idipsum.
Ibid., tit. 26. Similiter et reliqui clerici huic conditioni subjaceant.
Ex decret. papae Syricii ad Himmerium episcopum Taraconensem, tit. 7. Plurimos enim sacerdotes Christi atque levitas, post longa consecrationis suae tempora, tam de conjugibus propriis, quam etiam de turpi coitu sobolem didicimus procreasse, et crimen suum hac praescriptione defendere, quia in Veteri Testamento sacerdotibus ac ministris generandi facultas legitur attributa. Dicat nunc mihi quisquis ille est sectator libidinum praeceptorque vitiorum, si aestimat, si in lege Moysi passim sacris ordinibus a Deo nostro laxata sunt frena luxuriae, cur eos quibus committebantur sancta sanctorum praemonet dicens: Sancti estote, quia et ego sanctus sum Dominus Deus vester? Cur etiam procul a suis domibus anno vicis suae in templo habitare jussi sunt sacerdotes: hac videlicet ratione, ne vel cum uxoribus possent carnale exercere commercium, ut conscientiae integritate fulgentes acceptabile Deo munus offerrent, quibus expleto deservitionis suae tempore, uxoris unius solius successionis causa usus fuerat relaxatus, quia non ex alia nisi ex tribu Levi, quisquam ad Dei ministerium fuerat praeceptus admitti: unde et Dominus Jesus cum nos suo illustraret adventu in Evangelio protestatur quia legem venerit adimplere, non solvere: et ideo Ecclesiam, cujus sponsus est forma castitatis, voluit splendoribus radiare, ut in die judicii, cum rursum advenerit, sine macula et ruga eam possit, sicut per Apostolum suum instituit, reperire: quarum sanctionum omnes sacerdotes atque Levitae insolubili lege constringimur, ut a die ordinationis nostrae sobrietati, ac pudicitiae, et corda nostra mancipemus, et corpora, dummodo per omnia Deo nostro in his quae quotidie offerimus sacrificiis placeamus: qui autem in carne sunt, dicente electionis Vase, Deo placere non possunt; vos autem jam non estis in carne, sed in spiritu; si tamen Spiritus Dei habitat in vobis, et ubi poterit nisi in corporibus (sicut legimus) sanctis Dei Spiritus habitare; et quia aliquanti de quibus loquimur, ut tua sanctitas retulit, ignoratione lapsos esse se deflent, his hac conditione misericordiam dicimus non negandam, ut sine ullo honoris augmento in hoc quod detenti sunt quandiu vixerint officio perseverent, si tamen post haec continentes se studuerint exhibere. Ii vero qui illiciti privilegii excusatione nituntur, ut sibi asserunt veteri hoc lege concessum, noverint se ab omni ecclesiastico honore quo indigne usi sunt apostolicae sedis auctoritate dejectos; nec unquam posse veneranda attrectare mysteria, a quibus seipsi dum obscenis cupiditatibus inhiant privaverunt. Et quia exempla praesentia caveri nos praemonent in futurum, quilibet episcopus, presbyter atque diaconus (quod non optamus), si deinceps fuerit talis inventus, jam nunc sibi omnem per nos indulgentiae aditum intelligat obseratum, quia ferro necesse est excidantur vulnera quae fomentorum non senserint medicinam.
Ex decretis papae Innocentii Victricio episcopo Rothomagensi, tit. 21. Proposuisti quid de his observari debeat, quos in diaconii ministerio, aut in officio presbyterii, positos incontinentes esse, aut fuisse, generati filii prodiderunt. De his et divinarum legum est disciplina, et beatae recordationis viri Syricii episcopi monita evidentia commemorant, ut incontinentes in officiis talibus positi omni honore ecclesiastico privarentur, nec admittantur ad tale mysterium, quod sola continentia oportet impleri. Est enim vetus admodum sacrae legis auctoritas, jam inde ab initio custodita, quod in templo anno vicissitudinis suae habitare praecepti sunt sacerdotes, ut servientes sacris oblationibus puros, et ab omni labe purgatos sibi vindicent divina mysteria, neque eos ad sacrificium fas sit admitti, qui exercent vel cum uxore carnale consortium, quia scriptum est: Sancti estote, quia et ego sanctus sum Dominus Deus vester. Quibus utique propter sobolis successionem propterea uxoris usus fuerat relaxatus, quia ex alia tribu ad sacerdotium nullus fuerat praeceptus accedere. Quanto magis ii sacerdotes, vel Levitae, pudicitiam ex die ordinationis suae servare debent, quibus vel sacerdotium, vel ministerium sine successione est, nec praeterit dies qua vel a sacrificiis divinis, vel a baptismatis officio vacent? Nam si Paulus ad Corinthios scribit dicens: Abstinete vos ad tempus ut vacetis orationi, et hoc utique laicis praecepit, multo magis sacerdotes, quibus orandi et sacrificandi juge officium est, semper debebunt ab hujusmodi consortio abstinere. Qui si contaminatus fuerit carnali concupiscentia, quo pudore vel sacrificare usurpabit, aut qua conscientia, quove merito, exaudiri se credit, cum dictum sit: Omnia munda mundis, coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum. Sed fortasse hoc licere credit, quia scriptum est: Unius uxoris virum, non permanentem in concupiscentia generandi hoc dixit, sed propter continentiam futuram. Neque enim integros corpore non admisit, qui ait: Vellem autem omnes esse sicut et ego, et apertius declarat dicens: Qui autem in carne sunt Deo placere non possunt; et habentem filios, non generantem dixit. Sed ea plane dispar et divisa sententia est: nam si ad aliquos forma illa ecclesiasticae vitae pariter, et disciplinae, quae ab episcopo Syricio ad provincias commeavit, non probabitur pervenisse; his ignorantibus venia remittetur. Ita ut de caetero penitus incipiant abstinere, et ita gradus suos in quibus inventi fuerint, sic retentent, ut eis non liceat ad potiora conscendere. Quibus in beneficio esse debet, quod hunc ipsum locum quem retinent non amittant. Si quis autem scit se formam vivendi missam a Syricio comperisse, neque statim cupiditates libidinis abjecisse, et illi sunt modis omnibus submovendi, qui post admonitionem cognitam praeponendam arbitrati sunt voluptatem.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 33. Qui zelo fidei ac disciplinae ductus non patitur Ecclesiam pollui ab indignis presbyterum filios asserit procreasse. Quod non licere exponerem, nisi nossem vestram prudentiam legis totius habere notitiam Et ideo, fratres charissimi, libelli qui subjectus est tenore perspecto, eos qui talia perpetrasse dicuntur, jubebitis in medio collocari, discussisque objectionibus quae ipsis presbyteris impinguntur, si convinci potuerint, a sacerdotali removeantur officio, quia qui sancti non sunt sancta tentare non possunt, atque alieni efficiantur a ministerio, quod vivendo illicite polluerunt. Miramur autem haec eorum dissimulare episcopos, aut connivere, aut nescire esse illicita judicentur.
Ex decret. papae Leonis, tit. 16. Alienum est a consuetudine ecclesiastica ut qui in presbyterali honore, aut diaconii, fuerint gradu consecrati ii pro crimine aliquo suo per manus impositionem remedium accipiant poenitendi; quod sine dubio ex apostolica traditione descendit, secundum quod scriptum est: Sacerdos si peccaverit, quis orabit pro illo? Unde hujusmodi lapsis ad promerendam misericordiam Dei est exspectanda secessio, ubi illis satisfactio, si fuerit digna, sit etiam fructuosa.
Ex decret. papae Gelasii, tit. 18. Comperimus etiam horrendis quibusdam criminibus implicatos, tota discretione submota, non solum de factis atrocibus necessariam poenitudinem non habere, sed nec aliqua correctione penitus succedente ad divinum ministerium honoremque contendere: nonnullos autem in ipsis ordinibus constitutos gravibus delinquentes facinoribus non repelli, cum et Apostolus clamet nemini cito manus imponendas, neque communicandum peccatis alienis, et majorum veneranda constituta pronuntient, hujusmodi etiam si forte subrepserint, tam qui ante peccaverunt, detectos oportere depelli, quam sacrae professionis oblitos praevaricatoresque sancti propositi procul dubio submovendos.
Concil. Carthag., tit. 27. Item confirmatum est ut si quando presbyteri vel diaconi in aliqua graviori culpa convicti fuerint, qualiter eos a ministerio necesse sit removeri: non eis manus tanquam poenitentibus, vel tanquam fidelibus laicis, imponantur, neque permittendum ut rebaptizati ad clericatus gradum promoveantur.
XXVIII. Qui clerici debeant conjugibus copulari. In Canonibus Apostolorum, tit. 27. Innuptis autem qui ad clerum provecti sunt praecipimus, ut, si voluerint uxores accipiant, sed lectores, cantoresque tantummodo.
Concil. Carthag., tit. 16. Item placuit ut episcopi, presbyteri et diaconi non sint conductores, aut procuratores, neque ullo turpi negotio et inhonesto victu quaerant implicari, quia respicere debent scriptum esse: Nullus militans Deo implicat se negotiis saecularibus. Placuit ut lectores, cum ad annos pubertatis venerint, cogantur aut uxores ducere, aut continentiam profiteri. Item placuit ut clericus si commutaverit pecuniam, eamdem accipiat, si speciem, eamdem speciem quantam dederit accipiat; et ut ante XXV annos aetatis nec diaconi ordinentur; et ut lectores populum non salutent.
XXIX. Quod episcopus, presbyter et diaconus, peccantes fideles verberare non debeant. In Canonibus Apostolorum, tit. 28. Episcopum, aut presbyterum, aut diaconum percutientem fideles delinquentes, aut infideles inique agentes, et per hujusmodi volentem timeri, dejici ab officio suo praecipimus, quia nusquam nos hoc Dominus docuit; e contrario vero ipse cum percuteretur non repercutiebat, cum pateretur, non comminabatur.
XXX. Quod officium pristinum damnati pro criminibus usurpare non debeant. In Canonibus Apostolorum, tit. 29. Si quis episcopus, aut presbyter, aut diaconus, depositus juste super certis criminibus, ausus fuerit attrectare ministerium dudum sibi commissum, hic ab Ecclesia penitus abscindatur.
Item quod clericis damnatis non liceat communicare. Concil. Carthag. universali, tit. 29. Item placuit universo concilio, ut qui excommunicatus fuerit pro suo neglectu, sive episcopus, sive quilibet clericus, et tempore excommunicationis suae ante audientiam communionem praesumpserit, ipse in se damnationis judicetur protulisse sententiam.
Item universalis Carthag., tit. 29. Et illud petendum, ut statuere dignentur ut si qui cujuslibet honoris clericus judicio episcoporum quocunque crimine fuerit damnatus, non liceat eum, sive ab ecclesiis quibus praefuit, sive a quolibet homine, defensari, interposita poena damni pecuniae, atque honoris, quo nec aetatem, nec sexum excusandum esse praecipiant.
Item quod intra annum causam suam peragant. Conc. Carthag., tit. 46. Rursus constitutum est ut quoties clericis convictis et confessis in aliquo crimine, vel propter eorum quorum verecundiae parcitur, vel propter Ecclesiae opprobrium, aut insolentem insultationem haereticorum atque gentilium, si forte causae suae adesse voluerint, et innocentiam suam asserere, intra annum excommunicationis hoc faciant: si vero intra annum causam suam purgare contempserint, nulla eorum vox postea penitus audiatur.
XXXI. Quod non debeant officia ecclesiastica pecuniis obtiner. In Canonibus Apostolorum, tit. 30. Si quis episcopus, aut presbyter, aut diaconus, per pecunias obtinuerit dignitatem, dejiciatur, et ipse et ordinator ejus, et a communione modis omnibus abscindatur, sicut Simon Magus a Petro.
Concil. Chalcedon., tit. 2. Si quis episcopus per pecuniam fecerit ordinationem, et sub pretio redegerit gratiam, quae non potest vendi, ordinaveritque per pecunias episcopum, aut presbyterum, aut diaconum, vel quemlibet ex his qui connumerantur in clero, aut promoverit per pecuniam dispensatorem, aut defensorem, vel quemquam qui subjectus est regulae, pro suo turpissimi lucri commodo, is cui hoc attentanti probatum fuerit proprii gradus periculo subjacebit; et qui ordinatus est, nihil ex hac ordinatione, vel promotione quae est per negotiationem facta, proficiat; sed sit alienus a dignitate, vel sollicitudine quam pecuniis quaesivit. Si quis vero mediator tam turpibus et nefandis datis, vel acceptis exstiterit, si quidem clericus fuerit, proprio gradu decidat: si vero laicus, aut monachus, anathematizetur.
Ex decretis papae Gelasii, tit. 24. De monachis laicisque in prima copiosius praeceptionis hujus parte digesta sunt, quae vel quatenus pro rerum temporumque necessitate concessa sunt, quemadmodum ubi nullius facti necessitas interesse probatur, non nisi vetus institutio debeat custodiri. Quos vero constiterit indignos meritis sacram mercatos esse pretio dignitatem, convictos oportet arceri, non sine periculo facinus tale patrantes, quia dantem pariter accipientemque damnatio Simonis, quam sacra lectio testatur, involvit.
XXXII. Ut Ecclesia saeculari potentia minime pervadatur. In Canonibus Apostolorum, tit. 31. Si quis episcopus saecularibus potestatibus usus Ecclesiam per ipsas obtineat, deponatur, et segregentur omnes qui illi communicant.
XXXIII. De presbyteris qui, contemptis episcopis suis, seorsum conventus congregare tentaverint In Canonibus Apostolorum, tit. 32. Si quis presbyter contemnens episcopum suum seorsum conventum collegerit, et altare aliud erexerit, nihil habens quod reprehendat episcopum in causa pietatis, et justitiae, deponatur, quasi principatus amator existens; est enim tyrannus, et caeteri clerici quicunque tali consentiunt deponantur; laici vero segregentur. Haec autem post unam, et secundam, et tertiam, episcopi obsecrationem fieri conveniat.
Concil. Antiocheno, tit. 5. Si quis presbyter, aut diaconus, episcopum proprium contemnens, se ab Ecclesia sequestraverit, et seorsum colligens altaro constituerit, et commonenti episcopo non acquieverit, nec consentire, vel obedire voluerit, semel et iterum convocati, hic damnetur omnimodo, nec ultra remedium consequatur, quia suam recipere non potest dignitatem: quod si Ecclesiam conturbare, et sollicitare persistat, tanquam seditiosus per potestates exteras opprimatur.
Concil. Carthag., tit. 10 et 11. Alipius episcopus legatus provinciae Numidiae dixit: Nec illud praetermittendum est, ut si quis forte presbyter ab episcopo suo correptus, tumore vel superbia inflatus, putaverit separatim sacrificia Deo offerenda, vel aliud erigendum altare contra ecclesiasticam fidem disciplinamque crediderit, non exeat impunitus. Valentinus primae sedis provinciae Numidiae dixit: Necessario disciplinae ecclesiasticae fidei congrua sunt, quae frater noster Alipius prosecutus est. Proinde quid videatur vestrae dilectioni dicite. Ab universis episcopis dictum est: Si quis presbyter a praeposito suo correptus fuerit, debet utique apud vicinos episcopos conqueri, ut ab ipsis ejus causa possit audiri, ac per ipsos suo episcopo reconciliari; quod nisi fecerit, seu superbia, quod absit, inflatus secernendum se ab episcopi sui communione du erit, ac separatim cum aliquibus schisma faciens sacrificium Deo obtulerit, anathema habeatur, et locum amittat; ac si querimoniam justam adversus episcopum non habuerit inquirendum erit.
XXXIV. Quod clerici damnati non debeant ab aliis recipi. In Canonibus Apostolorum, tit. 33. Si quis presbyter aut diaconus ab episcopo suo segregetur, hunc non licere ab alio recipi, sed ab ipso qui eum sequestraverat, nisi forte obierit episcopus ipse qui eum segregasse cognoscitur.
Concil. Sardicensi, tit. 18. Januarius episcopus dixit: Illud quoque statuat sanctitas vestra, ut nulli episcopo liceat alterius episcopi civitatis ministrum ecclesiasticum sollicitare, et in suis parochiis ordinare. Universi dixerunt: Placet, quia ex his contentionibus solet nasci discordia; et ideo prohibet omnium sententia, ne quis hoc facere audeat.
Concil. Sard., tit. 19. Osius episcopus dixit: Et hoc universi constituimus, ut quicunque ex alia parochia voluerit alienum ministrum sine consensu episcopi ipsius et voluntate ordinare, non sit rata ordinatio ejus: quicunque autem hoc usurpaverit, a fratribus et coepiscopis nostris et admoneri debet et corrigi.
XXXV. Ut nullus episcopus, presbyter, aut diaconus, sine commendatitiis suscipiatur epistolis. In Canonibus Apostolorum, tit. 34. Nullus episcoporum, peregrinorum, aut presbyterorum, aut diaconorum, sine commendatitiis suscipiatur epistolis. Et cum scripta detulerint, discutiantur attentius, et ita suscipiantur, si praedicatores pietatis exstiterint minus, nec quae sunt necessaria subministrentur eis, et ad communionem nullatenus admittantur, quia per subreptionem multa praeveniunt.
Conc. Laodic., tit. 41. Quod non oporteat sacerdotem, vel clericum, sine litteris proficisci canonicis.
Concil. Chalcedon., tit. 11. Omnes pauperes et indigentes auxilio, cum proficiscuntur, sub probatione epistolis vel ecclesiasticis pacificis tantummodo commendari decrevimus; et non commendatitiis litteris, propter quod commendatitias litteras honoratis tantummodo praestari personis conveniat.
XXXVI. De primatu episcoporum. In Canonibus Apostolorum, tit. 35. Episcopos gentium singularum scire conveniat quis inter eos primus habetur, quem velut caput existiment, et nihil amplius praeter ejus conscientiam gerant, quam illa sola singuli, quae parochiae propriae et villis quae sub ea sunt competunt; sed nec ille praeter omnium conscientiam faciat aliquid; sic enim unanimitas erit, et glorificabitur Deus per Jesum Christum in Spiritu sancto.
Concil. Antioch., tit. 9. Per singulas regiones episcopos convenit nosse metropolitanum episcopum sollicitudinem totius provinciae gerere: propter quod et ad metropolim omnes undique, qui negotia videntur habere, concurrant. Unde placuit eum, et honore praecellere, et nihil amplius praeter eum caeteros episcopos agere secundum antiquam a Patribus nostris regulam constitutam, nisi ea tantum quae ad suam dioecesim pertinent, possessionesque subjectas: unusquisque enim episcopus habeat suae parochiae potestatem, ut regat juxta reverentiam singulis competentem, et providentiam gerat omnis possessionis, quae sub ejus est potestate; ita ut presbyteros et diaconos ordinet, et singula suo judicio comprehendat: amplius autem nihil agere tentet, praeter antistitem metropolitanum, nec metropolitanus sine caeterorum gerat consilio sacerdotum.
De privilegiis quae quibusdam civitatibus competunt. Concil. Nicaeno, tit. 6. Antiqua consuetudo servetur per Aegyptum, Libyam, et Pentapolim, ita ut Alexandrinus episcopus horum omnium habeat potestatem, quia et urbis Romanae episcopo parilis mos est: similiter autem et apud Antiochiam, caeterasque provincias suis privilegia serventur ecclesiis. Illud autem generaliter clarum est, quod si quis praeter sententiam metropolitani factus fuerit episcopus, hunc magna synodus definivit episcopum esse non oportere; sin autem communi cunctorum decreto rationabili, et secundum regulam ecclesiasticam comprobato, duo aut tres propter contentiones proprias contradicunt, obtineat sententia plurimorum.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 9. Primum ut extra conscientiam metropolitani episcopi nullus audeat ordinare: integrum enim judicium est, quod plurimorum sententiis confirmatur; nec unus episcopus ordinare praesumat, ne furtivum beneficium praestitum videatur: hoc enim a synodo Nicaena constitutum est, atque definitum.
XXXVII. Quod non liceat episcopo in aliena provincia clericos ordinare. In Canonibus Apostolorum, tit. 36. Episcopum non audere extra terminos proprios ordinationes facere in civitatibus, aut villis, quae illi nullo jure subjectae sunt. Si vero convictus fuerit hoc fecisse praeter eorum conscientiam qui civitates ipsas et villas detinent, et ipse deponatur, et qui ab illo sunt ordinati.
Concil. Antioch., tit. 13 et 22. Nullus episcopus ex alia provincia audeat ad aliam transgredi, et ad promotionem ministerii aliquos in ecclesiis ordinare, licet consensum videantur praebere nonnulli, nisi litteris tam metropolitani, quam caeterorum qui cum eo sunt episcoporum, rogatus adveniet, et sic ad actionem ordinationis accedat. Si vero nullo rogante inordinato more deproperet super aliquibus ordinationibus et ecclesiasticis negotiis ad eum non pertinentibus componendis; irrita quidem quae ab eo geruntur existant, ipse vero in ompositi motus sui et irrationabilis audaciae subeat ultionem, ex hoc jam damnatus a sancto concilio.
Item Concil. suprascripti, tit. 22. Episcopus alienam civitatem quae non est illi subjecta non adeat, nec ad possessionem accedat, quae ad eum non pertinet, super ordinatione cujusquam, nec constituat presbyteros aut diaconos alteri subjectos episcopo, nisi forte cum consilio et voluntate regionis episcopi. Si quis autem tale aliquid facere tentaverit, irrita sit ejus ordinatio, et ipse coerceatur a synodo: nam si ordinare non poterit, nullatenus judicabit.
XXXVIII. De ordinatis nec receptis. In Canonibus Apostolorum, tit. 37. Si quis episcopus non susceperit officium et curam populi sibi commissam, hic communione privetur, quoadusque consentiat obedientiam commodans. Similiter autem presbyter et diaconus. Si vero perrexit, nec receptus fuerit, non pro sua sententia, sed pro malitia populi, ipse quidem maneat episcopus, clerici vero civitatis communione priventur, eo quod eruditores inobedientis populi non fuerunt.
Concil. Ancyr., tit. 17. Si qui episcopi ordinati sunt, nec recepti ab illa parochia in qua fuerunt denominati, voluerintque alias occupare parochias, et vim praesulibus earum inferre, seditiones adversus eos excitando, hoc abjici placuit. Quod si voluerint in presbyterii ordine ubi prius fuerant ut presbyteri residere, non abjiciantur propria dignitate: si autem seditiones commovent, ibidem episcopis constitutis presbyterii quoque honor talibus auferatur, fiantque damnatione notabiles.
Concil. Antiochensi, tit. 18. Si quis episcopus ordinatus, ad parochiam minime cui est electus accesserit, non suo vitio, sed quod eum aut populus vitet, aut propter aliam causam, non tamen ejus vitio perpetratam, hic et honoris sit et ministerii particeps, dummodo nihil molestus Ecclesiae rebus existat ubi ministrare cognoscitur: quem etiam conservare conveniet quidquid synodus perfecta provinciae quod visum fuerit judicando decreverit.
XXXIX. Ut bis in anno concilia celebrentur. In Canonibus Apostolorum, tit. 38. Bis in anno episcoporum concilia celebrentur, ut inter se invicem dogmata pietatis explorent, et emergentes ecclesiasticas contentiones amoveant: semel quidem quarta septimana Pentecostes; secundo vero duodecimo die mensis Hyperberethaei, id est, juxta Romanos tertio Idus Octobris.
Concil. Nicaeno, tit. 5. Bene placuit annis singulis per unamquamque provinciam bis in anno concilia celebrari, ut communiter omnibus simul episcopis congregatis provinciae discutiantur hujusmodi quaestiones, et sic qui suo peccaverunt evidenter episcopo, excommunicati rationabiliter ab omnibus aestimentur, usquequo vel in communi, vel episcopo placeat humaniorem pro talibus ferre sententiam. Concilia vero celebrentur, unum quidem ante quadragesimam Paschae, ut omni dissensione sublata munus offeratur Deo purissime; secundum vero circa tempus autumni.
Concil. Antiocheno, tit. 20. Propter ecclesiasticas utilitates et absolutiones earum rerum quae dubitationem controversiamque recipiunt, optime placuit ut per singulas quasque provincias bis in anno episcoporum concilia celebrentur, semel quidem post tertiam septimanam festi Paschalis, ita ut quarta septimana Pentecostes conveniat synodus, metropolitano provinciales episcopos admonente, secunda vero synodus fiat Idibus Octobris, id est, quinto decimo die mensis Octobris, quem Hyperberethaeum Graeci cognominant. In ipsis autem conciliis adsint presbyteri et diaconi, et omnes qui se laesos existimant, et synodo experiantur; nullis vero liceat apud se celebrare concilia, praeter eos quibus metropolitana jura videntur esse commissa.
Concil. Chalcedonens., tit. 19. Pervenit ad aures nostras quod in provinciis statuta episcoporum concilia minime celebrentur, et ex hoc plurima negligantur ecclesiasticarum causarum, quae correctione indigeant. Decrevit itaque sancta synodus, secundum canonem Patrum, bis in anno episcopos in idipsum, in unaquaque provincia, convenire, quo metropolitanus antistes probaverit, et corrigere singula, si qua fortassis emerserint. Quicunque vero non advenerint episcopi, resident autem in suis civitatibus, et hoc dum in sua incolumitate consistunt, omnique inexcusabili et necessaria occupatione probantur liberi, fraterno corripiantur affectu.
Ex decret. papae Leon., tit. 37. De conciliis autem episcopalibus non aliud indicimus, quam sancti Patres salubriter ordinaverunt, ut scilicet bini conventus per annos singulos, habeantur, in quibus de omnibus querelis quae inter diversos Ecclesiae ordines nasci assolent judicetur, ac si forte inter ipsos qui praesunt de majoribus, quod absit, peccatis causa nascitur, quae provinciali nequeat examine definiri, fraternitatem tuam de totius negotii qualitate metropolitanus curabit instruere, ut si coram positis partibus, nec tuo res fuerit sopita judicio, ad nostram cognitionem, quidquid illud est, transferatur. Item alibi, titul. 41.
Ut non amplius a statuto concilii tempore quam dies quindecim remorentur episcopi. Et si inter eos de negotio fuerit oborta contentio, cuncta Romano pontifici sub gestorum insinuatione pandantur, ut ab eo quod Deo placuerit ordinetur.
XL. Ut curam rerum ecclesiasticarum tantum episcopus habeat. In Canonibus Apostolorum, tit. 39. Omnium negotiorum ecclesiasticorum curam episcopus habeat, et ea, velut Deo contemplante, dispenset, nec ei liceat ex his aliquid omnino contingere, aut parentibus propriis quae Dei sunt condonare: quod si pauperes sunt, tanquam pauperibus subministret, nec eorum occasione ecclesiae negotia depraedentur.
Concil. Antioch., tit. 24. Quae sunt ecclesiae sub omni sollicitudine, et conscientia bona et fide quae in Deum est, qui cuncta considerat judicatque, serventur; quae etiam dispensanda sunt judicio, et potestate pontificis, cui commissus est populus, et animae quae intra ecclesiam congregantur. Manifesta vero sint quae pertinere videntur ecclesiae, cum notitia presbyterorum et diaconorum qui circa ipsam sunt, ita ut agnoscant, nec ignorent quae sunt ecclesiae propria, nec eos aliquid lateat. Ut si contigerit episcopum migrare de saeculo certis existentibus rebus quae sunt ecclesiae, nec ipsae collapsae depereant, nec quae propria probantur episcopi sub occasione rerum pervadantur ecclesiae. Justum namque et acceptum est coram Deo et hominibus, ut sua episcopus quibus voluerit derelinquat, et quae ecclesiae sunt eidem conserventur ecclesiae, ut nec ecclesia aliquid patiatur incommodi, nec episcopus sub occasione proscribatur ecclesiae, et in causas incidant qui ad eum pertinent, et ipse post obitum maledictionibus ingravetur.
XLI. De dignitate pontificis, et quod rerum suarum habeat potestatem. In Canonibus Apostolorum, tit. 40. Presbyteri vel diaconi praeter episcopum nihil agere pertentent; nam Domini populus ipsi commissus est, et pro animabus eorum hic redditurus est rationem. Sint autem manifestae res propriae episcopi, si tamen habeat proprias, et manifestae dominicae, ut potestatem habeat de propriis moriens episcopus, sicut voluerit, et quibus voluerit, derelinquere, nec sub occasione ecclesiasticarum rerum, quae episcopi esse probantur intercidant; fortassis enim aut uxorem habet, aut filios, aut propinquos, aut servos. Et justum est hoc apud Deum et homines, ut nec ecclesia detrimentum patiatur ignoratione rerum pontificis, nec episcopus, vel ejus propinqui, sub obtentu ecclesiae proscribantur, et in causas incidant qui ad eum pertinent, morsque ejus injuriis malae famae subjaceat.
XLII. Quod episcopus ecclesiasticarum rerum, pro dispensatione pauperum, habeat potestatem. In Canonibus Apostolorum, tit. 41. Praecipimus ut in potestate sua episcopus ecclesiae res habeat; si enim animae hominum pretiosae illis sunt creditae, multo magis oportet eum curam pecuniarum gerere; ita ut potestate ejus indigentibus omnia dispensentur per presbyteros et diaconos, et cum timore omnique sollicitudine ministrentur. Ex his autem qui indiget ad suas necessitates, et ad peregrinorum fratrum usus ipse percipiat, ut nihil eis possit omnino deesse: lex enim Dei praecipit ut qui altari deserviunt de altari pascantur, quia nec miles stipendiis propriis contra hostes arma sustulit.
Concil. Antioch., tit. 25. Episcopus ecclesiasticarum rerum habeat potestatem ad dispensandum erga omnes qui indigent cum summa reverentia et timore Dei: participet autem et ipse quibus indiget, si tamen indiget, tam suis quam fratrum qui ab eo suscipiuntur necessariis usibus profuturis; ita ut in nullo, qualibet occasione, fraudentur, juxta sanctum Apostolum sic dicentem: Habentes victum et tegumentum, his contenti sumus. Quod si contentus istis minime fuerit, convertat autem res ecclesiae in suos usus domesticos, et ejus commoda, vel agrorum fructus, non cum presbyterorum conscientia diaconorumque, pertractet, sed horum potestatem domesticis suis, aut propinquis, aut fratribus filiisque, committat, ut per hujusmodi personas occulte caeterae laedantur ecclesiae, synodo provinciae poenas iste persolvat. Si autem et aliter accusetur episcopus, aut presbyteri qui cum ipso sunt, quod ea quae pertinent ad ecclesiam, vel ex agris, vel ex alia qualibet ecclesiastica facultate sibimet usurpent, ita ut ex hoc affligantur quidem pauperes, criminationi vero et blasphemiis tam sermo praedicationis quam hi qui dispensant taliter exponantur, et hos oportet corrigi, sancta synodo id quod condecet approbante.
Ut quatuor tam de reditibus quam de oblationibus fidelium fiant portiones, et una sit episcopi, alia clericorum, tertia pauperum, quarta vero fabricarum ecclesiasticarum. Ex decret. papae Gelas., tit. 27. Quatuor autem tam de reditu quam de oblatione fidelium, prout cujuslibet ecclesiae facultas admittit (sicut dudum rationabiliter est decretum), convenit fieri portiones, quarum sit una pontificis, altera clericorum, pauperum tertia, quarta fabricis applicanda. De quibus sicut sacerdotis intererit integram ministris ecclesiae memoratam dependere quantitatem, sic clerus ultra delegatam sibi summam nihil insolenter noverit expetendum. Ea vero quae ecclesiasticis aedificiis attributa sunt, huic operi veraciter praerogata, locorum doceat instauratio manifesta sanctorum, quia nefas est si, sacris aedibus destitutis, in lucrum suum praesul impendia his designata convertat: ipsam nihilominus ascriptam pauperibus portionem, quamvis divinis rationibus se dispensasse monstraturus esse videatur, tamen juxta quod scriptum est, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum, qui est in coelis (Matth. IV), oportet etiam praesenti testificatione praedicari, et bonae famae praeconiis non taceri.
XLIII. Quod episcopus, presbyter, et diaconus, aleator et ebriosus esse non debeat. Similiter et clerici et laici, si permanserint in alea, communione priventur. In Canonibus Apostolorum, tit. 42 et 43. Episcopus, presbyter, aut diaconus, aleae atque ebrietati deserviens, aut desinat, aut certe damnetur. Subdiaconus, aut lector, aut cantor, similia faciens, aut desinat, aut communione privetur: similiter etiam laicus.
XLIV. Quod episcopus, presbyter, aut diaconus, non debeat usuras accipere. In Canonibus Apostolorum, tit. 44. Episcopus, aut presbyter, aut diaconus, usuras a debitoribus exigens, aut desinat, aut certe damnetur.
Concil. Nicaeno, tit. 17. Quoniam multi sub regula constituti avaritiam, et turpia lucra sectantur, oblitique divinae Scripturae dicentis: Qui pecuniam suam non dedit ad usuram (Psal. XIV), mutuum dantes centesimas exigunt, juste censuit sancta et magna synodus ut si quis inventus fuerit post hanc definitionem usuras accipiens, aut ex adinventione aliqua, vel quolibet modo negotium transigens, aut hemiolia, id est, sescupla exigens, vel aliquid tale prorsus excogitans turpis lucri gratia, dejiciatur a clero, et alienus existat a regula.
Conc. Laodicensi, tit. 5. Quod non oporteat sacerdotes et clericos fenerantes usuras, vel quae dicuntur sescupla, id est, summam capitis et dimidium summae percipere.
Ex decretis papae Leonis, tit. 3 et 4. Nec hoc quoque praetereundum esse duximus, quosdam lucri turpis cupiditate captos usurariam exercere pecuniam, et fenore velle ditescere: quod non dicam in eos qui sunt in clericali officio constituti, sed et in laicos cadere, qui Christianos se dici cupiunt, condolemus, quod vindicari acrius in eos qui fuerunt confutati, decernimus, ut omnis peccandi opportunitas adimatur. Illud etiam duximus praemonendum, ut sicut non suo, ita non alieno nomine, aliquis clericorum exercere fenus attentet; indecens enim est crimen suum commodis alienis impendere. Fenus autem hoc solum aspicere et exercere debemus, ut quod hic misericorditer tribuimus, ab eo Domino qui multipliciter et in perpetuum mansura retribuet recipere valeamus.
Ex decretis papae Gelasii, tit. 15. Consequens fuit ut illa quoque quae de Piceni partibus nuper ad nos missa relatio nuntiavit, non praetereunda putaremus; id est plurimos clericorum negotiationibus inhonestis et lucris turpibus imminere, nullo pudore cernentes evangelicam lectionem, quia ipse Dominus negotiatores e templo verberatos flagellis asseritur expulisse. Nec Apostoli verba recolentes, quibus ait: Nemo militans Deo obligat se negotiis saecularibus (II Tim. II). Psalmistam quoque David surda dissimulantes aure cantantem: Quoniam non cognovi negotiationes, introibo in potentias Domini (Psal. LXX): proinde hujusmodi, aut ab indignis posthac quaestibus noverint abstinendum, et ab omnibus quibuslibet negotiationis ingeniis cupiditateque cessandum, aut in quocunque gradu sint positi, mox a clericalibus officiis abstinere cogantur, quoniam domus Dei domus orationis, et esse debet et dici, ne officina negotiationis et spelunca potius sit latronum.
XLV. Quod non debeat episcopus, presbyter, presbyter, aut diaconus, cum haereticis orare. In Canonibus Apostolorum, titul. 45. Episcopus, presbyter, et diaconus, qui cum haereticis oraverit, tantummodo communione privetur. Si vero tanquam clericos hortatus eos fuerit agere, vel orare, damnetur.
XLVI. Quod non liceat catholicis ad haereticorum speluncas causa orationis accedere. Concil. Laodicensi, tit. 9. Quod non permittantur ecclesiastici ad haereticorum coemeteria, vel ad ea quae ab eis appellantur martyria, orationis causa, vel sanitatis, accedere, sed hujusmodi, si fideles fuerint, certo tempore communione privari; poenitentes autem et confitentes se deliquisse convenit suscipi.
XLVII. Quod non oporteat catholicos cum haereticis nuptiarum foedera copulare. Concil. Laodicen., tit. 10 et 31. Quod non oporteat indifferenter ecclesiasticos foedere nuptiarum haereticis suos filios filiasque conjungere.
Item quod non oporteat cum haereticis universis nuptiarum foedera celebrare, nec eis filios dare, vel filias, sed magis accipere, si tamen Christianos se fieri promittant.
Concil. Chalcedon., tit. 14. Quoniam in quibusdam provinciis concessum est lectoribus et psalmistis uxores ducere, statuit sancta synodus non licere cuiquam ex his accipere sectae alterius uxorem. Qui vero ex hujusmodi conjugio jam filios susceperunt, si quidem praeventi sunt, ut ex se genitos apud haereticos baptizarent, offerre eos Ecclesiae catholicae communioni convenit, non baptizatos autem non posse apud haereticos ulterius baptizari. Sed neque copulari debet nuptura haeretico, Judaeo, vel pagano, nisi forte promittat ad orthodoxam fidem se personam orthodoxe copulandam transferre. Si quis autem hanc definitionem sanctae synodi transgressus fuerit, correptioni canonicae subjacebit.
Concil. Carthag., titul. 21. Item placuit ut filii clericorum gentilibus vel haereticis in matrimonio non jungantur.
XLVIII. Quod non oporteat ab haereticis eulogias accipere. Concil. Laodicensi., tit. 32. Quod non oporteat ab haereticis eulogias accipere, quae sunt maledictiones potius quam benedictiones.
XLIX. Quod non debeant haereticorum baptismata comprobari. In Canonibus Apostolorum, tit. 46. Episcopum aut presbyterum haereticorum suscipientem baptisma damnari praecipimus. Quae enim conventio Christi ad Belial, vel quae pars fideli cum infidele?
L. Quod Ecclesiae baptismate baptizatus denuo baptizari non debeat, et non ita baptizatus debeat baptizari. In Canonibus Apostolorum, tit. 47. Episcopus, aut presbyter, si eum qui secundum veritatem habuerit baptismum denuo baptizaverit, aut pollutum ab impiis, et non recte baptizatum, non baptizaverit, deponatur, tanquam deridens crucem et mortem Domini, nec sacerdotes a falsis sacerdotibus jure discernens.
LI. Quod in nomine Trinitatis debeat baptizari. In Canonibus Apostolorum, tit. 49. Si quis episcopus, aut presbyter, juxta praeceptum Domini, non baptizaverit in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, sed in tribus sine initio principiis, aut in tribus filiis, aut in tribus paracletis, abjiciatur.
LII. Quod non debeat una mersio in baptismate, quasi in morte Domini, provenire. In Canonibus Apostolorum, tit. 50. Si quis episcopus, aut presbyter, non trinam mersionem unius mysterii celebret, sed semel mergat in baptismate, quod dari videtur in Domini morte, deponatur: non enim dixit nobis Dominus: In morte mea baptizate, sed: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.
LIII. De Arianis non rebaptizandis. Et decretis papae Siricii, titul. 1. Prima itaque paginae tuae fronte signasti baptizatos ab impiis Arianis plurimos ad fidem catholicam festinare, et quosdam de fratribus nostris eosdem denuo baptizare velle, quod non licet, cum hoc fieri et Apostolus vetet, et canones contradicant, et post cassatum Ariminense concilium missa ad provincias a venerandae memoriae praedecessore meo Liberio generalia decreta prohibeant; quos nos cum Novatianis, aliisque haereticis, sicut est in synodo constitutum, per invocationem solam septiformis Spiritus, episcopalis manus impositione catholicorum conventui sociamus: quod etiam totus Oriens Occidensque custodit, a quo tramite vos quoque posthac minime convenit deviare, si non vultis a nostro collegio synodali sententia separari.
Ex decr. papae Innoc., tit. 47. Arianos praeterea caeterasque ejusdem modi pestes, quia eorum laicos conversos ad Dominum sub imagine poenitentiae, ac sancti Spiritus sanctificatione, per manus impositionem suscipimus, non videtur clericos eorum cum sacerdotii, aut ministerii cujuspiam, suscipere dignitate, quoniam quibus solum baptisma ratum esse permittimus, quod utique in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti perficitur, non sanctum Spiritum eos habere ex illo baptismate aliisque mysteriis arbitramur, quoniam cum a catholica fide eorum auctores desciscerent perfectionem Spiritus, quam acceperant, amiserunt, nec dare ejus plenitudinem possunt, quae maxime in ordinationibus operatur, quam per impietatis suae perfidiam potius quam fidem dixerim perdiderunt. Qui enim fieri potest ut eorum profanos sacerdotes dignos Christi honoribus arbitremur, quorum laicos imperfectos, ut dixi, ad sancti Spiritus percipiendam gratiam, cum poenitentiae imagine recipiamus? Gravitas itaque tua haec ad notitiam coepiscoporum, vel per synodum, si potest, vel per harum recitationem faciat pervenire, ut quae ipse tam necessario percontatus es, et nos elimate respondimus, communi omnium consensu studioque serventur.
LIV. De his qui dicuntur Cathari, id est, mundi. Concil. Nicaeno, tit. 8. De his qui se cognominant Catharos, id est, mundos, si aliquando venerint ad Ecclesiam catholicam, placuit sancto et magno concilio ut, impositionem manus accipientes, sic in clero permaneant. Haec autem prae omnibus eos scriptis convenit profiteri quod catholicae et apostolicae Ecclesiae dogmata suscipiant et sequantur, id est, et bigamis se communicare, et his qui in persecutione prolapsi sunt, erga quos et spatia constituta sunt, et tempora definita, ut ita Ecclesiae catholicae et apostolicae placita sequantur in omnibus. Ubicunque vero, sive in civitatibus ipsi soli reperti fuerint ordinati, qui inveniuntur in clero, in eodem habitu perseverent: ubi autem catholicae Ecclesiae episcopo, vel presbytero, constituto quidam ex illis adveniunt, certum est quod episcopus ecclesiae habebit episcopi dignitatem. Is autem qui nominatur apud eos episcopus, honorem presbyterii possidebit, nisi forte placuerit episcopo nominis eum honore censeri. Si vero hoc ei minime placuerit, providebit ei, aut chorepiscopatus, aut presbyterii, locum, ut in clero prorsus esse videatur, nec in una civitate duo episcopi probentur existere.
LV. De his qui a Paulo Samosateno ad Ecclesiam veniunt. Concil. Nicaeno, tit. 19. De Paulianistis ad Ecclesiam catholicam confugientibus definitio prolata est, ut baptizentur omnimodis. Si qui autem de his praeterito tempore in clero fuerint, si quidem immaculati, et irreprehensibiles apparuerint, baptizati ordinentur ab episcopo Ecclesiae catholicae: quod si discussio incongruos invenerit, abjici tales conveniet. Similiter autem et de diaconissis, et omnino de his qui sub regula versantur, haec forma servabitur. Meminimus autem de diaconissis quae in eodem habitu esse probantur, quod non habeant manus impositionem, et ideo modis omnibus eas inter laicos deputari.
LVI. De aliis haereticis qui ad Ecclesiam veniunt. Concil. Laodicensi, tit. 7. De his qui ab haereticis convertuntur, id est, Novatianis, aut Photinianis, aut Tessarescaedecatitis, sive baptizati sint illi, seu catechumeni, non ante suscipiantur quam omnes haereses anathematizent, et praecipue illam qua detinebantur; et tunc demum ii qui apud eos dicebantur fideles, nostrae doceantur fidei symbolum, et uncti sancto chrismate, sic mysteriis communicent sacrosanctis.
LVII. De his qui veniunt ab haeresi Cataphrygarum Concil. Laodicensi., tit. 8. De his qui convertuntur ab haeresi quae dicitur Cataphrygarum, etsi in clero qui apud eos esse creditur fuerint, etsi maxime nominentur, hos sub omni diligentia ab episcopis Ecclesiae vel presbyteris instrui et baptizari conveniet.
LVIII. De his qui veniant a Novatianis, et Montensibus. Ex decretis papae Innocentii, tit. 15. Ut venientes a Novatianis, vel Montensibus, per manus tantum impositionem suscipiantur, quia quamvis ab haereticis, tamen in Christi nomine baptizati sunt, praeter eos qui forte a nobis ad illos transeuntes: rebaptizati sunt; si resipiscentes, et ruinas suas cogitantes, redire maluerint, sub longa poenitentiae satisfactione admittendi sunt.
LIX. De Bonosiacis haereticis, quod Judaeis sunt comparandi, et de suscipiendis clericis, quos idem Bonosus antequam damnaretur ordinavit. Ex decretis papae Innocentii, tit. 49. Innocentius Laurentio episcopo Seniensi. Diu mirati sumus dilectionis tuae litteris lectis haereticos Photini venena sectantes in territorio dilectionis tuae non solum esse, sed et publice sibi conventicula, in aliquorum possessionibus praeparere, cum de toto pene orbe nusquam tam multi quam ad vos delegerint habitare. Quorum doctrinae nefariae auctor Marcus dudum de urbe pulsus temeritatis tantae est ductus audacia, ut primum sibi inter eos vindicet locum. Sed ne ulterius debacchandi habeant facultatem, et animas simplicium ac rusticorum secum in gehennam cui destinati sunt trahant, actum est adversus eos a defensoribus Ecclesiae nostrae; quod eos possint expellere, ut qui Christum Deum ex Patris substantia ante saecula negant genitum, ii cum Judaeis qui ejus deitatem negaverunt, et nunc usque negant, participium habent damnationis. Tuum est, frater charissime, quae praecepta sunt non segnius agere, ne plebem tibi commissam dissimulatione perdas, et incipias Deo de perditis reddere rationem.
Ex decretis papae Innocenti, tit. 50. Item Innocentius Martiano episcopo Narsitano. Superiori tempore, si tamen recte recordor, memini, tam ad dilectionem tuam quam ad fratres et coepiscopos nostros Rufum, Eusebium, et caeteros ejusdem modi litteras de clericis Narsensibus transmisisse, his videlicet qui se ante damnationem Bonosi assererent ad eodem tam presbyteros quam diaconos ordinatos, ut si relicto atque damnato ejus errore vellent Ecclesiae copulari, libenter reciperentur, ne forte qui essent digni recuperandae salutis in eodem deperirent. Verum nunc in Ravennati urbe mihi constituto, propter Romani populi necessitates creberrimas, Germanus qui se asserit esse presbyterum, atque Lupentius qui se diaconum dicit, multorum talium quasi legatione suscepta, prece fusa, dolores proprios exprimere gestiverunt, asserentes siquidem ecclesias in dilectionis tuae constitutas parochiis retinere, sed tuam communionem non potuisse mereri, ea videlicet ratione qua Rusticus quidam nomine iterata ordinatione presbyterium suscepisset. Et non levi impedimento fit, dum aut illi dolent hujusmodi hominem in ecclesia retineri, aut ille sic peccare debere in alios arbitretur, [ F., quemadmodum] qui in se agnoscit esse peccatum. Et quamvis de eadem re plenius litterae meae contineant, quas superius memoravi, tamen etiam nunc admonendam duximus fraternitatem tuam, ut si vere constat aliquos ante damnationem Bonosi ab eodem ordinatos, postea voluisse, vel nunc velle reverti, eos recipiendos esse censemus, maxime cum memorati asserant se in tantum anteriori tempore ordinatos, ut sanctae recordationis virum Cornelium episcopum Sirmiensis urbis, necnon et fratrem nostrum Nicetam, aliosque nonnullos fuisse praesentes, cum honoribus, quos se habere commemorant, augerentur. Unde, frater charissime, si eorum assertio fidem recepit veri, suscipiendos esse ambigere non debes, quos tandiu ecclesias sibi creditas passus es retinere.
LX. Quod non admittantur ad clerum ab haereticis ordinati. Ex decretis papae Innocentii, titul. 53. Ventum est ad tertiam quaestionem, quae pro sui difficultate longiorem exigit disputationem, cum nos dicamus ab haereticis ordinatos vulneratum per illam manus impositionem habere caput. Ubi vulnus infixum est, medicina est adhibenda, qua possit recipere sanitatem: quae sanitas, post vulnus secuta, sine cicatrice esse non poterit: atque ubi poenitentiae remedium necessarium est, illic ordinationis honor locum habere non possit, nam si, ut legitur, quod tetigerit immundus immundum erit, quomodo ei tribuetur quod munditia ac puritas consuevit accipere? sed contra asseritur, eum qui honorem amisit, honorem dare non posse, nec illum aliquid accepisse, quia nihil in dante erat quod ille posset accipere, acquiescimus, et verum est certe, quia quod non habuit dare non potuit. Damnationem utique quam habuit per pravam manus impositionem dedit, et qui particeps factus est damnationis, quomodo debeat honorem accipere, invenire non possum. Sed dicitur vera ac justa legitimi sacerdotis benedictio auferre omne vitium quod a vitioso fuerat injectum.
Ex decretis papae Innocentii, titul. 54. Ergo si ita est, applicentur ad ordinationem sacrilegi, adulteri, atque omnium criminum rei, quia per benedictionem ordinationis crimina, vel vitia, putant auferri. Nullus sit poenitentiae locus, quia id potest praestare ordinatio quod longa satisfactio praestare consuevit; sed nostrae lex est Ecclesiae venientibus ab haereticis, qui tamen illic baptizati sunt, per manus impositionem laicam tantum tribuere communionem, nec ex his aliquem in clericatus honorem vel exiguum subrogare.
Ex de retis papae Innoc., tit. 55. At vero ii qui a Catholica ad haeresim transierunt, quos non aliter oportet, nisi per poenitentiam suscipi, apud vos non solum poenitentiam non agunt, verum etiam honore cumulantur, sed Anysii quondam fratris nostri, aliorumque sacerdotum summa deliberatio haec fuit, ut quos Bonosus ordinaverat ne cum eodem remanerent, ac fieret non mediocre scandalum, ordinati reciperentur; vicimus, ut opinor, ambigua. Jam ergo quod pro remedio hac necessitate temporis statutum est, constat, primitus non fuisse, ac fuisse regulas veteres quas ab apostolis aut apostolicis viris traditas, Ecclesia Romana custodit, custodiendasque mandat his qui eam audire consueverunt, sed necessitas temporis id fieri magnopere postulabat. Ergo quod necessitas pro remedio reperit, cessante necessitate debet utique cessare pariter quod urgebat, quia alius est ordo legitimus, alia usurpatio, quam ad praesens fieri tempus impellit. Sed canones apud Nicaeam constituti de Novatianis fieri permiserunt: prius ille canon a Patribus institutus ponendus est, ut possimus advertere, vel quid, vel qualiter ab eisdem sensum sit, vel praeceptum. De his, inquit, qui nominant se ipsos Catharos, id est, mundos, et aliquando veniunt ad catholicam Ecclesiam, placuit sanctae magnae synodo, ut accepta manus impositione sic maneant in clero. Possumus vero dicere de solis hoc Novatianis esse praeceptum, nec ad aliarum haeresum clericos pertinere; nam si utique de omnibus ita definirent, addidissent a Novatianis, aliisque haereticis revertentes debere in suum ordinem recipi. Quod si ita esset, etiam illud maxime, quod de Paulianistis dictum est, poterit confirmare, a quibus venientes etiam baptizari praecipiunt. Nunquidnam cum de Paulianistis jubent, omnes qui ab haereticis revertuntur erunt hoc exemplo baptizandi? quod cum nullus audeat facere, de ipsis tantum esse praeceptum ratio demonstrat. Denique baptizatos rite ab evangelista Philippo Petrus, et Joannes sola manus impositione consummant, illos vero quos apostolus Paulus Joannis baptismate baptizatos reperit, interrogavitque an Spiritum sanctum suscepissent, fatentibus se illud ne quidem nomen audisse, jussit eos baptizari. Videtis ergo rite baptizatos illo dono iterari non posse, et aliter sola aqua lotos baptizari, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, necessarium pervideri. Ita et de Novatianis tantum jussum esse lucida manifestatione perlegitur, quod idcirco distinctum esse ipsis duabus haeresibus ratio manifesta declarat, quia Paulianistae, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, minime baptizant, nec apud istos de unitate potestatis divinae, hoc est, Patris, et Filii, et Spiritus sancti, quaestio aliquando commota est, et ideo de omnibus segregatis, haec sola lecta est, cui istud crederent concedendum, quia nihil in Patris, et Filii, et Spiritus sancti, sacramento peccarent. Si quis vero de Catholica ad haeresim transiens, aut fidelis ad apostasiam revertens et resipiscens redire voluerit, nunquid eadem ratione poterit et clerum committi: quorum commissum non nisi longa poenitentia poterit abolere; nec post poenitentiam clericum fieri ipsi canones sua auctoritate permittunt. Unde constat qui de Catholica ad Bonosum transierunt damnatum, atque se passi sunt vel cupierunt ab eodem ordinari, non oportuisse ordinationis ecclesiasticae suscipere dignitatem, qui, commune omnium ecclesiarum judicium deserentes, suam peculiariter in Bonoso vanitatem sequendam esse duxerunt. Sed multos constat vim passos, atque invitos attractos, repugnantesque ab eodem ordinatos. Dicat mihi, volo, quisquis hoc credit, si non post ordinationem Bonosi interfuit, cum conficeret sacramenta, si communioni ejus non est participatus, si statim discedentibus de ejus pessimo conciliabulo ad Ecclesiam rediit, iste talis potest habere colorem aliquem excusationis. Caeterum qui post annum aut mensem ad Ecclesiam redierunt, intelligimus eos qui in Catholica noverunt se propter vitia sua non posse suscipere ordinationem: idcirco ad illum perrexisse, quia passim sine ulla discussione ordinationes illicitas faciebat, credentes se posse per istam institutionem locum in catholica reperire, de quo ante desperaverant. Nunc illud quod superest interrogo, qui post mensem aut amplius rediit, cum se presbyterum a Bonoso confideret ordinatum, si non sacramenta confecit, si non populis distribuit, si non missas secundum consuetudinem complevit, quid de his censeatis, quaeso, promatis apertius? Ad summam certe qui nihil a Bonoso acceperunt rei sunt usurpatae dignitatis, qui conficiendorum sacramentorum sibi vindicaverunt aut non vindicaverunt auctoritatem, atque id se putaverunt esse quod his nulla fuerat regulari ratione concessum.
Ex decretis papae Innocentii, titul. 56. Pervidet ergo dilectio vestra hactenus talia transisse, et advertite quod ut dicitis necessitas imperavit, in pace jam ecclesias constitutas non posse praesumere; sed, ut saepe accidit, quoties a populis aut a turba peccatur, quia in omnes propter multitudinem non potest vindicari, inultum soleat transire. Priora ergo dimittenda dico Dei judicio, de reliquo maxima sollicitudine praecavendum.
Ejusdem tit. 57. Veniam nunc ad maximum quasi quoddam thema Photinum, et quod mihi anxium est ac difficillimum, majorum meorum revolvam sententias. Fuerat de illo quoquo pacto, ut etiam ipsi commeministis, aliquid utique gravius constitutum; verum quoniam id per rumorem falsum, ut asseritis, subreptum huic sedi et elicitum per insidias demonstratis, quia res ad salutem rediit: veniam nos hanc in tantum vobis annitentibus, post condemnationem, more apostolico subrogamus, tantisque vestris assertionibus, vobisque tam bonis, tam charis non dare consensum, omnibus duris rebus durius arbitramur. Pro vestra ergo approbatione, fratres charissimi, sententia ac postulatione episcopum Photinum habetote licitum ita constituere, ut deprecemini, et nostram in melius conversam sententiam, labore vel testimonio vestro compotes voti suscipite. Atque Eustathium a me saepissime comprobatum nolite exspectare, ut diaconii gratia exspolietur: sollicitos enim vos pro salute libenter audio contra caput, etiam si faciendum est, non libenter admitto; cui manum porrigitis vobiscum porrigo, cui porrigo mecum porrigite; haec enim ad Corinthios apostolica est declarata benignitas, ut in uno spiritu ductam ac reductam sententiam boni semper indifferenter sequantur. Nam, fateor, haec me primum res bene habet erga Eustathium diaconum, quod nec contra fidem quidquam locutus sit, nec loquentem admiserit, nec ad mortem crimen aliquod commisisse, vel jactatum unquam, vel fictum [ Forte add. de eo] recognoverim. Et qui in his salvus est, si quo pacto conversationes amabiles non habet, habendus est ut minus pro tempore dilectus, non ut inimicus existimatus diabolo in perpetuum mancipandus. Cognosco illum inter illas simultates ac turbines contra multorum studia, non dico qualia, diversa sensisse, et cum hinc res calamitatesque ipsae emendatae sint, adhuc Dizoniani et Cyriaci subdiaconorum non potuisse apud vos emendationem reviviscere. Compescite, quaeso, ab illo praedictisque, quorumcunque videtis animos, ac non justas aemulationes, ut ipse apud nos integer, apud vos cum suis reparatus mereatur pacem, non fictam pervidens charitatem. Omnibus igitur vobis ac singulatim occurrat charitas, et vinculis quae nullis modis a Christo solvuntur vobiscum pariter in perpetuum connexa laetetur in Domino.
LXI. Quod omnis cujuslibet ordinis clericus, qui Catholicam deserens haereticae se communioni miscuerit, si ad Ecclesiam reversus fuerit, in eo gradu quo fuerat sine promotione permaneat. Ex decr. papae Leonis, tit. 14. Leo episcopus urbis Romae Januario episcopo Aquileiensi. Lectis fraternitatis tuae litteris, vigorem fidei tuae quem olim noveramus, agnovimus: congratulantes tibi quod ad custodiam gregis Christi pastoralem curam vigilanter exsequeris, ne lupi qui sub specie ovium subintrarunt bestiali saevitia simplices quosque dilacerent, et non solum ipsi nulla correptione proficiant, sed etiam ea quae sunt sana corrumpant. Quod ne viperea possit obtineri fallacia, dilectionem tuam duximus commonendam, insinuantes ad animae periculum pertinere, si quisquam de his qui a nobis in haereticorum atque schismaticorum sectam delapsus, et se utcunque haereticae communionis contagione macularit, resipiscens, in communione catholica, sine professione legitimae satisfactionis habeatur. Saluberrimum enim et spiritalis medicinae utilitate plenissimum est, ut sive presbyteri, sive diaconi, vel subdiaconi, aut cujuslibet ordinationis clerici qui se correctos videri volunt, atque ad catholicam fidem, quam jam pridem amiserant, rursus redire ambiunt; prius errores suos, et ipsos auctores erroris damnati a se sine ambiguitate fateantur, ut sensibus pravis etiam peremptis nulla sperandi supersit occasio, nec ulla membrum talium possit societate violari, cum per omnia illis professio propria coeperit obviare. Circa quos etiam illam canonum constitutionem praecipimus custodiri, ut in magno habeant beneficio, si, adempta sibi omni spe promotionis, in quo inveniuntur ordine stabilitate perpetua maneant, si tamen iterata tinctione non fuerint maculati. Non levem apud Dominum noxam incurrit, qui de talibus ad sacros promovendos ordines judicarit, quod si cum grandi examinatione promotio conceditur inculpatis, multo magis non debet licere suspectis. Proinde dilectio tua, cujus devotione gaudemus, jungat curam suam dispositionibus nostris, et det operam ut circumspecte ac velociter impleantur quae ad totius Ecclesiae incolumitatem laudabiliter suggesta sunt, et salubriter ordinata. Non autem dubitet dilectio tua, nos, si (quod non arbitramur) neglecta fuerint quae pro custodia canonum et pro fidei integritate decernimus, vehementius commovendos, quia inferiorum ordinum culpae ad nullos magis referendae sunt quam ad desides negligentesque rectores qui multam saepe nutriunt pestilentiam, dum necessariam dissimulant adhibere medicinam. Datum III Kalend. Januarii, Alipio et Ardabure consulibus.
LXII. De his quibus dubium est utrum baptismum perceperint, necesse est ut renascantur. Ex decretis papae Leonis, tit. 28. Si nulla exstant indicia inter propinquos aut familiares, nulla inter clericos aut vicinos, quibus ii de quibus quaeritur baptizati fuisse doceantur, agendum est ut renascantur, ne manifeste pereant, in quibus quod non ostenditur gestum ratio non sinit ut videatur iteratum. Qui autem possunt meminisse quod ad ecclesiam veniebant cum parentibus suis, possunt recordari an quod eorum parentibus dabatur acceperint. Sed si hoc etiam ab ipsa memoria alienum est, conferendum eis videtur quod collatum esse nescitur, quia non temeritas intervenit praesumptionis ubi est diligentia pietatis.
Concil. Carthag., tit. 39. Item placuit de infantibus, quoties non inveniuntur certissimi testes qui eos baptizatos esse sine dubitatione testentur, neque ipsi sunt per aetatem de traditis sibi sacramentis idonei respondere, absque ullo scrupulo eos esse baptizandos, ne ista trepidatio eos faciat sacramentorum purgatione privari: hinc enim legati Maurorum fratres nostri consuluerunt, quia multos tales a barbaris redimunt.
LXIII. Quod hi qui se baptizatos agnoscunt, sed in qua fide nesciunt, per manus impositionem suscipiendi sunt. Ex decretis papae Leonis, tit. 29. Hi autem de quibus scripsisti, qui non se baptizatos nesciunt, sed cujus fidei fuerint qui eos baptizaverunt se nescire profitentur, quoniam quolibet modo formam baptismatis acceperunt, baptizandi non sunt, sed per manus impositionem virtutem sancti Spiritus, quam ab haereticis accipere non potuerunt, catholicis copulandi sunt.
LXIV. De his qui non sponte, sed inviti, ad iterationem baptismi compulsi sunt. Ex decretis papae Leonis, tit. 47. Hi vero de quibus similiter dilectio tua nos credidit consulendos, qui ad iterandum baptismum, vel metu coacti, vel errore traducti sunt, et nunc se contra catholicae fidei sacramentum egisse recognoscunt, ea est custodienda moderatio, qua in societatem nostram, non nisi per poenitentiae remedium, et per impositionem episcopalis manus communionis recipiant unitatem. Tempora poenitudinis, habita moderatione, tuo constituenda judicio, prout conversorum animos inspexeris esse devotos, pariterque etiam habentes senilis aetatis intuitum, et periculorum quorumque, aut aegritudinum respicientes necessitates. In quibus, si quis ita graviter urgeatur, ut dum adhuc poenitet, de salute ipsius desperetur, oportet ei per sacerdotalem sollicitudinem communionis gratia subveniri.
LXV. Ut hi qui ab haereticis baptizati sunt, sola sancti Spiritus invocatione firmentur. Ex decretis papae Leonis, tit. 48. Nam hi qui baptismum acceperunt ab haereticis, cum baptizati antea non fuissent, sola sancti Spiritus invocatione, per impositionem manuum confirmandi sunt, quia formam tantum baptismi sine sanctificationis virtute sumpserunt. Et hanc regulam, ut scitis, servandam in omnibus Ecclesiis praedicamus, ut lavacrum semel initum nulla iteratione violetur, dicente Apostolo: Unus Deus, una fides, unum baptisma, cujus ablutio nulla iteratione temeranda est, sed, ut diximus, sola sanctificatio Spiritus sancti invocanda, ut quod ab haereticis nemo accipit, a catholicis sacerdotibus consequatur.
LXVI. De his qui in aegritudine baptisma consequuntur. Concil. Novacaesariensi, tit. 12. Si quis in aegritudine fuerit baptizatus, ad honorem presbyterii non potest promoveri, quia non ex proposito fides ejus, ex necessitate descendit: nisi forte propter sequens studium ejus, et fidem, atque hominum raritatem, talis possit admitti.
Concil. Laodicens., tit. 47. Quod oporteat eos qui in aegritudine percipiunt baptisma, postquam convaluerint, fidem perdiscere, et scire cujus muneris participes facti sunt.
Concil. Carthag., tit. 12. Ut aegrotantes si pro se respondere non possunt, cum voluntatis eorum testimonium sui periculo proprio dixerint, baptizentur. Et ut scenicis atque histrionibus caeterisque hujusmodi personis reconciliatio non negetur.
LXVII. De Christianis qui sabbatizare, vel juxta quemdam modum judaizare noscuntur. Concil. Laodicensi, tit. 29. Quod non oporteat Christianos judaizare et otiari in Sabbato, sed operari eos in eodem die: praeferentes autem in veneratione Dominicum diem, si vacare voluerint, ut Christiani, hoc faciant. Quod si reperti fuerint judaizare, anathema sint a Christo.
LXVIII. De schismaticis. Concil. Laodicensi, tit. 33. Quod non oporteat cum haereticis aut schismaticis pariter orare.
LXIX. De martyribus haereticorum. Concil. Laodicensi, tit. 34. Quod omnes Christianos non oporteat deserere martyres Christi, et ire ad pseudomartyres, id est, haereticorum, et quos ipsos constat haereticos exstitisse; hi namque sunt alienati a Deo. Sint igitur anathema qui ad tales accesserint.
Concil. Carthag., tit. 50. Item placuit ut altaria quae passim par agros et per vias, tanquam memoriae martyrum constituuntur, in quibus nullum corpus, aut reliquiae martyrum conditae probantur, ab episcopis qui locis eisdem praesunt, si fieri potest, evertantur: si autem hoc per tumultus populares non sinitur, tamen plebes admoneantur ne illa loca frequentent, ut qui recte sapiunt, nulla ibi superstitione devincti teneantur, et omnino nulla memoria martyrum probabiliter acceptetur, nisi ubi corpus aut aliquae reliquiae sunt, aut origo alicujus habitationis, vel possessionis, vel passionis fidelissima origine traditur: nam quae per somnia, et per manes, quasi revelationes quorumlibet hominum, ubicunque constituuntur altaria, omnimodo reprobentur.
LXX. De his qui ab haereticis, vel Judaeis festivitatis eorum dona suscipiunt. Concil. Laodicensi, tit. 37. Quod non oporteat a Judaeis vel haereticis ea quae mittuntur munera festiva suscipere, nec cum eis festa celebrare.
LXXI. De Christianis qui Judaeorum azyma comederunt. Concil Laodicensi, tit. 38. Quod non oporteat azyma a Judaeis accipere, et communicare impietatibus eorum.
LXXII. De Christianis celebrantibus festa gentilium. Concil. Laodicensi, tit. 39. Quod non oporteat cum gentilibus festa celebrare, et communicare pravitatibus eorum qui sine Deo sunt.
LXXIII. De haereticis intrantibus in ecclesiam, vel basilicas martyrum. Concil. Laodic., tit. 6. Quod haeretici non permittendi sint ingredi in domum Dei, in haeresi permanentes.
LXXIV. Captivis cibos immolatitios per necessitatem comedentibus poenitentia concedenda. Ex decretis papae Leonis, titul. 46. Hi autem Christiani qui inter eos a quibus fuerint captivati immolatitiis cibis asseruntur esse polluti, consultationi charitatis tuae hoc etiam respondendum esse credidimus, ut poenitentiae satisfactione purgentur, quae non tam temporis longitudine quam cordis compunctione pensanda est. Et sive hoc terror extorserit, sive fames suaserit, non dubitetur abolendum, cum hujusmodi cibus pro metu aut indigentia, non pro religionis veneratione sit sumptus.
LXXV. Qualiter debeant in Ecclesia suscipi poenitentes. Concil. Carthag., tit. 10. Ut poenitentibus secundum differentiam peccatorum episcopi arbitrio poenitentiae tempora decernantur, et ut presbyter inconsulto episcopo non reconciliet poenitentem, nisi absentia episcopi necessitate cogente: cujuscunque autem poenitentis publicum et vulgatissimum crimen est, quod universam Ecclesiam commoverit, ante absida manus ei imponatur.
LXXVI. De his qui ad ordinem presbyterii sine examinatione provecti sunt. Concil. Nicaeno, titul. 9. Si qui presbyteri sine examinatione sunt provecti, vel cum discuterentur peccata sua confessi sunt, et homines contra canones commoti manus confessis imponere tentaverunt; tales regula non admittit, quia quod irreprehensibile est catholica defendit Ecclesia.
Quo tempore presbyterum conveniat ordinari. Concil. Novaecaesariensi, titul. 11. Presbyter ante tricesimum aetatis suae annum nullatenus ordinetur, licet valde sit dignus; sed hoc tempus observet: nam Dominus noster tricesimo aetatis suae anno baptizatus est, et sic coepit docere.
LXXVII. De his qui in persecutionibus negaverunt, et postmodum in clero promoti sunt. Concil. Nicaeno, tit. 10. Quicunque de lapsis ad ordinem cleri promoti sunt, per ignorantiam, vel ordinantium dissimulationem, hoc ecclesiasticae non praejudicat regulae, cogniti namque deponantur.
LXXVIII. De laicis qui negaverunt, et de his qui abrenuntiaverunt, et iterum ad saeculum sunt conversi. Concil. Nicaeno, tit. 11 et 12. De his qui praeter necessitatem praevaricati sunt, aut praeter ablationem facultatum, aut praeter periculum, vel aliquid hujusmodi quod factum est sub tyrannide Licinii, placuit synodo, quamvis humanitate probentur indigni, tamen eis benevolentiam commodari. Quicunque ergo veraciter poenitudinem gerunt, tribus annis fideles inter audientes habeantur, et sex annis omni se contritione dejiciant, duobus autem annis sine oblatione populo in oratione communicent.
Quicunque vocati per gratiam, primum quidem impetum monstraverunt deponentes militiae cingulum, postmodum vero ad proprium vomitum sunt relapsi, ita ut quidam et pecunias tribuerent, et beneficiis militiam repeterent, ii decem annis post triennii tempus (quo inter audientes erunt) in afflictione permaneant; sed in his omnibus propositum et speciem poenitentiae convenit explorare: quotquot enim metu, et lacrymis, atque poenitentia, vel bonis operibus rebus ipsis conversionem suam, non simulationem, demonstrant, ii definitum tempus auditionis implentes, tum demum fidelibus in oratione communicent, postmodum vero licebit episcopo de his aliquid humanius cogitare. Quicunque vero indifferenter tulerunt, et aditum introeundi ecclesiam sibi arbitrati sunt ad conversionem posse sufficere, ii definitum tempus modis omnibus implebunt.
LXXIX. De his qui communionem tempore mortis exposcunt. Concil. Nicaeno, titul. 13. De his qui ad exitum veniunt etiam nunc lex antiqua regularisque servabitur, ita ut si quis egreditur de corpore, ultimo et necessario viatico minime privetur. Quod si desperatus, et consecutus communionem, oblationisque particeps factus iterum convaluerit, sit inter eos qui communionem orationis tantummodo consequuntur. Generaliter autem omni cuilibet in exitu posito, et poscenti sibi communionis gratiam tribui, episcopus probabiliter ex oblatione dare debebit.
LXXX. De catechumenis lapsis. Concil. Nicaeno, tit. 14. De catechumenis sancto et magno concilio placuit ut tribus annis sint inter audientes tantummodo; post haec autem cum catechumenis orent.
LXXXI. De presbyteris qui immolaverunt tempore persecutionis. Concil. Ancyrensi, tit. 1. Presbyteros immolantes, et iterum luctamen adeuntes, si hoc non per illusionem aliquam, sed ex veritate fecerint, nec ante parantes, et affectantes atque suadentes ut aestimentur quidem tormentis aptari, sed hujus visu tantum, et habitu subjici, hos placuit honorem quidem retinere propriae sedis, offerre vero, aut alloqui populum, aut omnino sacerdotalibus fungi officiis non licere.
LXXXII. De diaconis qui immolaverunt. Concil. Ancyr., tit. 2. Diaconi similiter qui immolaverunt, honorem quidem habeant, cessent vero ab omni sacro ministerio, sive a pane, sive a calice offerendo, vel praedicando. Quod si quidam episcoporum conscii sunt laboris eorum, et humilitatis, et mansuetudinis, et voluerint eis aliquid amplius tribuere, vel adimere, penes ipsos erit potestas.
LXXXIII. De his qui ex fuga comprehensi sunt, et per vim immolarunt. Concil. Ancyrano, tit. 3. Qui fugientes comprehensi sunt, vel a domesticis traditi, vel ademptis facultatibus, sustinuere tormenta, aut in custodiam trusi proclamaverunt se Christianos esse, et eo usque astricti sunt, ut manus eorum comprehendentes violenter attraherent, et funestis sacrificiis admoverent, aut aliquid polluti cibi per necessitatem sumere cogerentur, confitentes jugiter se esse Christianos, et luctum rei quae contigit incessabiliter ostendentes omni dejectione, et habitu, et humilitate vitae; hos velut extra delictum constitutos a communionis gratia non vetari: si vero prohibiti sunt ab aliquibus propter ampliorem cautelam, vel propter quorumdam ignorantiam, statim recipiantur; hoc autem similiter, et de clericis, et de caeteris laicis observare conveniet. Perquisitum est autem et illud, si possunt etiam laici qui in has necessitatis angustias inciderunt, ad clericatus ordinem promoveri: placuit ergo et hos tanquam qui nihil peccaverint, si et praecedens eorum vita probabilis sit, ad hoc officium provehi.
LXXXIV. De his qui diversis causis gentilitatis ritu aliquid peregerunt. Concil. Ancyrano, tit. 4. De his qui sacrificare coacti sunt, insuper et coenaverunt in idolio. Quicunque eorum cum ducerentur laetiore habitu fuerunt, et vestimentis pretiosioribus usi sunt, et praeparatae coenae indifferenter participes exstiterunt, placuit eos inter audientes uno anno constitui, succumbere tribus annis, in oratione vero communicare biennio, et tunc ad perfectionis gratiam pervenire. Quotquot autem ascenderunt templa veste lugubri, et recumbentes per omne tempus flevere discubitus, si compleverunt poenitentiam triennii temporis, sine oblatione suscipiantur. Si autem non manducaverunt, biennio subjecti poenitentiae, tertio anno sine oblatione communicent, ut perfectionem quadriennio consequantur. Penes episcopos autem erit potestas, modum conversationis eorum probantes, vel humanius erga eos agere, vel amplius tempus adjicere. Ante omnia vero praecedens eorum vita et posterior inquiratur, et ita eis impertiatur humanitas.
Ex decretis papae Siricii, tit. 3. Adjectum est etiam quosdam Christianos ad apostasiam (quod dici nefas est) transeuntes, et idolorum cultu ac sacrificiorum contaminatione profanatos, quos a Christi corpore et sanguine quo dudum redempti fuerant renascendo, jubemus abscindi; et si resipiscentes forte aliquando fuerint ad lamenta conversi, his quandiu vivunt agenda poenitentia est, et in ultimo fine suo reconciliationis gratia tribuenda, quia, docente Domino, nolumus mortem peccatoris, sed tantum ut convertatur et vivat.
LXXXV. De his qui timore ritus gentilium peregerunt. Concil. Ancyrano, tit. 5. De his qui minis tantum cessere poenarum, aut privatione facultatum territi, aut demigratione, sacrificaverunt, et hactenus poenitudinis negligentes neque conversi, nunc hujus concilii tempore semet obtulerunt conversionis suae consilia capientes, placuit usque ad magnum diem eos inter audientes suscipi, et post magnum diem triennium poenitentiam agere, et postmodum duobus annis sine oblatione communicare; et tunc demum sex annis completis ad perfectionis gratiam pervenire: si vero quidam ante hanc synodum suscepti sunt ad poenitentiam, ex illo tempore initium eis sexennii computetur: si quod autem periculum, vel mortis exspectatio, aut ex infirmitate, aut ex alia occasione contigerit, his sub definitione statuta communio non negetur.
LXXXVI. De his qui in locis idolorum manducaverunt. Concil. Ancyrano, tit. 6. De his qui festis diebus gentilium in remotis eorum locis convivia celebrarunt, cibosque proprios deferentes ibidem comederunt, placuit post poenitentiam biennii eos suscipi; utrum vero cum oblatione, singuli episcoporum probantes vitam eorum, et singulos actus examinent.
LXXXVII. De his qui frequenter idolis immolaverunt. Concil. Ancyr., tit. 7. Hi qui secundo et tertio sacrificaverint coacti, quatuor annis poenitentiae subjiciantur, duobus autem aliis sine oblatione communicent et septimo anno perfecte recipiantur.
Ex decretis papae Leonis, tit. 30. Si convivio solo gentilium et escis immolatitiis usi sunt, possunt jejuniis et manus impositione purgari, ut deinceps ab idolothytis abstinentes sacramentorum Christi possint esse participes. Si autem aut idola adoraverunt, aut homicidiis, vel fornicationibus contaminati sunt, ad communionem eos, nisi per poenitentiam publicam non oportet admitti.
LXXXVIII. De his qui et aliis sacrificandi causas attulerunt. Concil. Ancyr., tit. 8. Quotquot autem non solum ipsi deviaverunt, sed etiam insurrexerunt et compulerunt fratres, et causas praebuerunt, ut cogerentur, hi per triennium quidem locum inter audientes accipiant, per aliud vero sexennium poenitentiae subjiciantur acriori, et alio anno communionem sine oblatione percipiant, ut perfectionem expleto decennio consequantur. Inter haec autem et eorum vita pensanda est.
LXXXIX. De his qui cum essent catechumeni idolis immolaverunt. Concil. Ancyr., tit. 11. Eos qui ante baptisma sacrificaverunt idolis, et postea baptisma consecuti sunt, placuit ad ordinem provehi, eo quod probentur abluti.
XC. De his qui divinationes expetunt. Concil. Ancyr., tit. 23. Qui divinationes expetunt et morem gentilium subsequuntur, aut in domos suas hujuscemodi homines introducunt exquirendi aliquid arte malefica, aut expiandi causa, sub regula quinquennii jaceant secundum gradus poenitentiae definitos.
De his qui angelos colunt. Concil. Laod., tit. 35. Quod non oporteat Christianos Ecclesiam Dei relinquere, et ire, atque angelos nominare, et congregationes facere, quae interdicta noscuntur. Si quis igitur inventus fuerit huic occultae idololatriae serviens, sit anathema, quia derelinquit Dominum nostrum Jesum Christum Filium Dei, et se idololatriae tradidit.
Ut clericus magus et incantator non sit, neque phylacteria faciat. Concil. Laod., tit. 36. Quod non oporteat sacris officiis deditos, vel clericos, magos aut incantatores existere, aut phylacteria facere, quae animarum suarum vincula comprobantur. Eos autem qui his utuntur ab Ecclesia pelli praecipimus.
XCI. De his qui ad presbyterium vel diaconatum promoventur, et ante ordinationem peccatorum sibi sunt conscii. Concil. Novaecaesar., tit. 9. Presbyter, si praeoccupatus corporali peccato provehatur, et confessus fuerit de se quod ante ordinationem deliquerit, oblata non consecret; manens in reliquis officium propter studium bonum, nam peccata reliqua plerique dixerunt per manus impositionem posse dimitti. Quod si de se non fuerit ipse confessus, et argui manifeste nequiverit, potestatis suae judicio relinquatur.
Concil. eod., tit. 10. Simili modo etiam diaconus, si eodem peccato succubuerit, ab ordine ministerii subtrahatur.
XCII. De diaconis qui tempore ordinationis de nuptiis attestati sunt. Concil. Ancyr., tit. 9. Diaconi quicunque ordinantur in ipsa ordinatione protestati sunt et dixerunt velle se conjugio copulari, quia sic manere non possunt, ii si postmodum uxores duxerint, in ministerio maneant, propterea quod eis episcopus licentiam dederit. Quicunque sane tacuerunt et susceperunt manus impositionem professi continentiam, et postea nuptiis obligati sunt, a ministerio cessare debebunt.
XCIII. Ut presbyteri modum sibi debitum servent. Ex decretis papae Gelasii, tit. 6. Nec minus etiam presbyteros contra suum modum tendere prohibemus, nec episcopali fastigio debita sibimet audacter assumere: non conficiendi chrismatis, non consignationis pontificalis adhibendae sibimet arripere facultatem; non praesente quolibet antistite, nisi fortasse jubeantur, vel orationis, vel actionis sacrae suppetere sibi praesumant licentiam; neque sub ejus aspectu, nisi jubeantur, aut sedere praesumant, aut venerabilia tractare mysteria; nec sibi meminerint ulla ratione concedi sine summo pontifice, subdiaconum vel acolytum jus habere faciendi; nec prorsus addubitent, si quidquam ad episcopale ministerium specialiter pertinens suo motu putaverint exsequendum, continuo se presbyterii dignitate, et sacra communione privari. Quod fieri necesse est, censeamus, si eorum praesule differente hujusmodi fuerit praevaricatio comprobata, nec ipso eorum episcopo a culpa conniventiae et ultione vacaturo, si immoderata facientes dissimulaverit vindicare.
Concil. Carthag., tit. 6. Fortunatus episcopus dixit: In praeteritis conciliis statutum meminimus esse ut chrisma, vel reconciliatio poenitentium, nec non et puellarum consecratio, a presbyteris non fiant; si quis autem emerserit hoc faciens, quid de eo statuendum sit?
Aurelius episcopus dixit: Audivit dignatio vestra suggestionem fratris coepiscopi nostri Fortunati, quid ad haec dicitis. Ab universis episcopis dictum est: Chrismatis confectio et puellarum consecratio a presbyteris non fiat, vel reconciliare quemquam in publica missa presbytero non licere; hoc omnibus placet.
Concil. Carthag., tit. 7. Aurelius episcopus dixit: Si quisquam in periculo fuerit constitutus, et se reconciliare divinis altaribus petierit, si episcopus absens fuerit, debet utique presbyter consulere episcopum, et sic periclitantem ejus praecepto reconciliare: quam rem debemus salubri consilio roborare. Ab universis episcopis dictum est: Placet quod sanctitas vestra necessario nos instruere dignata est.
XCIV. De privilegiis presbyterorum. Conc. Nicaeno, tit. 18. Pervenit ad sanctum magnumque concilium quod in quibusdam locis et civitatibus presbyteris gratiam sacrae communionis diaconi praebeant, quod nec regula, nec consuetudo tradidit, ut ab his qui potestatem non habent offerendi, illi qui offerunt corpus Christi accipiant. Nec non et illud innotuit quod quidam diaconi ante episcopos sacra oblata contingant. Haec igitur omnia resecentur, et in sua diaconi mensura permaneant, scientes quod episcoporum quidem ministri sint, inferiores autem presbyteris habeantur. Per ordinem ergo post presbyteros gratiam sacrae communionis accipiant, aut episcopo eis, aut presbytero, porrigente; sed nec sedere in medio presbyterorum diaconis liceat; quia si hoc fiat, praeter regulam et ordinem probatur existere. Si quis etiam post has definitiones obedire noluerit, a ministerio cessare debebit.
Concil. Laodicensi, tit. 20. Quod non oporteat diaconum coram presbytero sedere, sed jussione presbyteri sedeat: similiter diaconis honor exhibeatur ab obsequentibus, id est, subdiaconis et omnibus clericis.
Ex decretis papae Gelasii, tit. 8. Quod non oporteat in presbyterio diaconum sedere, cum divina celebrantur, vel ecclesiasticus habetur, quicunque tractatus, sacri corporis praerogationem sub conspectu pontificis, seu presbyteri, nisi his absentibus, jus non habeant exercendi. Cum enim decreta venerabilium sanctionum nos quoque magnopere custodire nitamur, ac sine eorum dispendio, etiam illa quae pro alicujus utilitatis fortasse compendio videantur, laxanda dicamus.
XCV. Ut diaconi mensuram propriam juxta Patrum statuta custodiant. Ex decr. papae Gelasii, tit. 7. Diaconos quoque propriam constituimus servare mensuram, nec ultra tenorem paternis canonibus deputatum quidpiam tentare permittimus, nihil eorum suo ministerio penitus applicare, quae primis ordinibus proprie decrevit antiquitas, absque episcopo, vel presbytero baptizare non audeant, nisi praedictis fortassis officiis longius constitutis necessitas extrema compellat, quod et laicis Christianis facere plerumque conceditur.
XCVI. De chorepiscopo, id est, vicario episcopi; quae ad ejus officium pertineant. Concil. Ancyran, tit. 12. Chorepiscopis non licere presbyteros aut diaconos ordinare, sed nec presbyteris civitatis sine praecepto episcopi vel litteris in unaquaque parochia.
Concil. Antioch., tit. 10. Qui in vicis vel possessionibus chorepiscopi nominantur, quamvis manus impositionem episcoporum perceperint, et ut episcopi consecrati sunt, tamen sanctae synodo placuit ut modum proprium recognoscant, et gubernent subjectas sibi ecclesias, earumque moderamine curaque contenti sint. Ordinent etiam lectores, et subdiaconos, atque exorcistas; quibus promotiones istae sufficiant. Nec presbyterum vero nec diaconum audeant ordinare praeter civitatis episcopum, cui ipse cum possessione subjectus est. Si quis autem transgredi statuta tentaverit, depositus quo utebatur honore privetur; chorepiscopum vero civitatis episcopus ordinet, cui ille subjectus est.
XCVII. De rebus ecclesiasticis eo tempore distractis quo ipsae ecclesiae viduantur episcopis. Concil. Ancyrano, tit. 14. De his quae pertinent ad ecclesiam, quaecunque, cum non esset episcopus, presbyteri vendiderunt, placuit, rescisso contractu, ad jura ecclesiastica revocari. In judicio autem erit episcopi, si pretium debeat recipi, necne, quia plerumque rerum distractarum reditus ampliorem summam pro pretio dato reddiderit.
Concil. Carthag., tit. 26. Item placuit ut rem ecclesiae nemo vendat: quod si reditus non habet, et aliqua nimia necessitas cogit, hanc insinuandam esse primati provinciae ipsius, ut cum statuto numero episcoporum utrum faciendum sit arbitretur. Quod si tanta urget necessitas ecclesiae, ut non possit hunc consulere, saltem vicinos testes convocet episcopos, curans ad concilium omnes referre suae ecclesiae necessitates: quod si non fecerit, reus Deo et concilio, venditor, honore amisso, teneatur.
XCVIII. De his qui esum carnium in clero constituti diffugiunt. Concil. Ancyr., tit. 13. Hi qui in clero sunt presbyteri, et diaconi, et a carnibus abstinent, placuit eas quidem contingere, et ita si voluerint continere. Quod si in tantum eas abominentur, ut nec olera quae cum eis coquuntur existiment comedenda, tanquam non consentientes regulae, ab ordine cessare debebunt.
XCIX. De his qui fornicantur irrationabiliter, id est, cum pecoribus aut cum masculis. Concil. Ancyr., tit. 15. De his qui irrationabiliter versati sunt, sive versantur, quotquot ante vicesimum annum tale crimen commiserint, quindecim annis exactis in poenitentia, communionem mereantur orationum, deinde quinquennio in hac communione durantes, tunc demum oblationis sacramenta contingant; discutiatur autem et vita eorum, qualis tempore poenitudinis exstiterit, et ita misericordiam consequantur. Quod si inexplebiliter his haesere criminibus, ad agendam poenitentiam prolixius tempus insumant. Quotquot autem peracta viginti annorum aetate, et uxores habentes, hoc peccato prolapsi sunt, viginti quinque annis poenitudinem gerentes in communionem suscipiantur orationum; in qua quinquennio perdurantes, tunc demum oblationis sacramenta percipiant. Quod si qui, et uxores habentes, et transcendentes quinquagesimum annum aetatis ita deliquerint, ad exitum vitae communionis gratiam consequantur.
Concil. Ancyr., tit. 16. Eos qui irrationabiliter vixerunt, et lepra inusti criminis alios polluerunt, praecepit sancta synodus inter eos orare qui spiritu periclitantur immundo.
C. De monachis et virginibus qui suam professionem non custodiunt. Concil. Ancyr., tit. 18. Quotquot virginitatem promittentes irritam faciunt sponsionem, inter bigamos censeantur. Virgines autem quae conveniunt cum aliquibus tanquam sorores habitare, prohibemus.
Concil. Chalcedon., tit. 7. Qui semel in clero deputati sunt, aut monachorum vitam expetierunt, statuimus neque ad militiam, neque ad dignitatem aliquam venire mundanam, aut hoc tentantes, et non agentes poenitentiam, quominus redeant ad hoc quod propter Deum primitus elegerunt, anathematizari.
Concil. Chalcedon., tit. 16. Virginem quae se Domino consecravit, similiter et monachum, non licere nuptialia jura contrahere: quod si hoc inventi fuerint perpetrantes, excommunicentur. Confitentibus autem decrevimus ut habeat auctoritatem ejusdem loci episcopus misericordiam humanitatemque largiri.
Ex decretis papae Siricii, tit. 6. Praeterea monachorum quosdam atque monacharum, abjecto proposito sanctitatis, in tantam protestaris demersos esse lasciviam, ut prius clanculo velut sub monasteriorum praetextu illicita ac sacrilega se contagione miscuerint, postea vero, in abruptum conscientiae desperatione perducti, de illicitis complexibus libere filios procrearint, quod et publicae leges et ecclesiastica jura condemnant: has igitur impudicas detestabilesque personas a monasteriorum coetu ecclesiarumque conventibus eliminandas esse mandamus, quatenus retrusae in suis ergastulis tantum facinus continua lamentatione deflentes, purificatorio possint poenitudinis igne decoquere, ut eis, vel ad mortem, saltem solius misericordiae intuitu, per communionis gratiam possit indulgentia subveniri.
CI. Item de virginibus velatis, si deviaverint. Ex decretis papae Innocentii, tit. 19. Item quae Christo spiritaliter nubunt, et a sacerdote velantur, si postea vel publice nupserint, vel se clanculo corruperint, non eas admittendas esse ad agendam poenitentiam, nisi is cui se junxerant de mundo recesserit; si enim de hominibus haec ratio custoditur, ut quaecunque, vivente viro, alteri nupserit, habeatur adultera, nec ei agendae poenitentiae licentia concedatur, nisi unus ex his fuerit defunctus; quanto magis de illa tenenda est quae ante immortali se sponso conjunxerat, et postea ad humanas nuptias transmigravit?
Ex decretis papae Innocentii, tit. 20. Hae vero quae necdum sacro velamine tectae, tamen in proposito virginali semper se simulaverunt permanere, licet velatae non fuerint, si forte nupserint, his agenda aliquanto tempore poenitentia est, quia sponsio earum a Domino tenebatur. Si enim inter homines solet bonae fidei contractus nulla ratione solvi, quanto magis ista pollicitatio, quam cum Deo pepigerunt, solvi sine vindicta non poterit? Nam si apostolus Paulus, quae a proposito viduitatis discesserant, dixit eas habere damnationem, quia primam fidem irritam fecerunt, quanto potius virgines quae prioris promissionis fidem frangere sunt conatae?
Ex decr. papae Leonis, tit. 26. Propositum monachi proprio arbitrio aut voluntate susceptum deseri non potest absque peccato: quod enim quis Deo vovit, debet et reddere. Unde qui relicta singularitatis professione ad militiam vel ad nuptias devolutus est, publicae poenitentiae satisfactione purgandus est, quia, et si innocens militia et honestum potest esse conjugium, electionem meliorum deseruisse transgressio est.
Tit. 27. Puellae quae non parentum coactae imperio, sed spontaneo judicio, virginitatis propositum atque habitum susceperunt, si postea nuptias eligunt, praevaricantur, etiamsi nondum eis gratia consecrationis accessit: cujus utique non fraudarentur munere, si in proposito permanerent.
Ex decretis papae Gelasii, tit. 20. Virginibus sacris temere se quosdam sociare cognovimus, et post dicatum Deo propositum incesta foedera sacrilegaque miscere; quos protinus aequum est a sacra communione detrudi et nisi per publicam probatamque poenitentiam omnino non recipi: aut his certe viaticum de saeculo transeuntibus, si tamen poenituerint, non negetur.
CII. De his qui adulteras habent uxores, vel adulteri comprobantur. Concil. Ancyrano, tit. 19. Si cujus uxor adulterata fuerit, vel si ipse adulterium commiserit, septem annorum poenitentia oportet eum perfectionem consequi, secundum pristinos gradus.
CIII. De his quae partus suos ex fornicatione diversis modis interimunt. Concil. Ancyr., tit. 20. De mulieribus quae fornicantur, et partus suos negant, vel quae agunt secum ut utero conceptos excutiant, antiqua quidem definitio usque ad exitum vitae eas ab Ecclesia removet; humanius autem nunc definimus, ut eis decem annorum tempus secundum praefixos gradus poenitentiae largiamur.
CIV. De homicidis vel de his qui non sponte homicidium commiserunt. Conc Ancyr., tit. 21 et 22. Qui voluntarie homicidium fecerint, poenitentiae quidem jugiter se submittant; perfectionem vero circa vitae exitus consequantur. De homicidiis non sponte commissis prior quidem definitio, post septennem poenitentiam perfectionem consequi praecipit; secunda vero quinquennii tempus explere.
CV. De desponsatis puellis, et ab aliis corruptis. Concil. Ancyr., tit. 10. Desponsatas puellas et post ab aliis raptas, placuit erui, et eis reddi quibus ante fuerant desponsatae, etiamsi eis a raptoribus vis illata constiterit.
Ex decretis Siricii, tit. 4. De conjugali autem violatione requisisti, si desponsatam alii puellam alter in matrimonium possit accipere? hoc, ne fiat, modis omnibus inhibemus, quia illa benedictio, quam nupturae sacerdos imponit, apud fideles cujusdam sacrilegii instar est, si ulla transgressione violetur.
CVI. De his qui virginum corruptionibus conscii sunt. Concil. Ancyr., tit. 24. Quidam sponsam habens, sororem ejus violavit, et gravidam reddidit; postmodum desponsatam sibi duxit uxorem, illa vero quae corrupta est laqueo se peremit: hi qui fuerunt conscii post decennem satisfactionem jussi sunt suscipi secundum gradus poenitentiae constitutos.
CVII. Laicum pellentem conjugem suam communione privandum. In Canonibus Apostolorum, tit. 48. Si quis laicus, uxorem propriam pellens, alteram vel ab alio dimissam duxerit, communione privetur.
CVIII. De presbyteris qui uxores acceperunt, vel fornicati sunt. Concil. Novaecaesar., tit. 1. Presbyter, si uxorem acceperit, ab ordine deponatur; si vero fornicatus fuerit, aut adulterium perpetrarit, amplius pelli debet et ad poenitentiam redigi.
CIX. Quod sacerdotes et Levitae cum mulieribus coire non debeant. Ex decretis papae Innocentii, tit. 16. Praeterea quod dignum et pudicum, et honestum est, tenere Ecclesia omnimodo debet, ut sacerdotes et Levitae cum uxoribus suis non coeant, quia mysterii quotidiani necessitatibus occupantur; scriptum est enim: Sancti estote, quoniam et ego sanctus sum Dominus Deus Deus vester. Nam si priscis temporibus de templo Dei sacerdotes anno vicis suae non discedebant, sicut de Zacharia legimus, nec domum suam omnino tangebant, quibus utique propter sobolis successionem uxoris usus fuerat relaxatus, quia ex alia tribu, et praeterquam ex semine Aaron ad sacerdotium nullus fuerat praeceptus accedere; quanto magis hi sacerdotes vel Levitae pudicitiam ex die ordinationis suae servare debent, quibus vel sacerdotium, vel ministerium sine successione est, nec praeterit dies qua vel a sacrificiis divinis, vel a baptismatis officio vacent? Nam si Paulus ad Corinthios scribit dicens: Abstinete vos ad tempus, ut vacetis orationi, et hoc utique laicis praecepit; multo magis sacerdotes, quibus et orandi et sacrificandi juge officium est, semper debebunt ab hujusmodi consortio abstinere: qui si contaminatus fuerit carnali concupiscentia, quo pudore vel sacrificare forsitan usurpabit, aut qua conscientia quove merito exaudiri se credit, cum dictum sit: Omnia munda mundis, coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum.
Ex decretis papae Leonis, tit. 17. Lex continentiae eadem est altaris ministris quae episcopis atque presbyteris, qui cum essent laici sive lectores, licito et uxores ducere, et filios procreare, potuerunt: sed cum ad praedictos pervenerint gradus, coepit eis non licere quod licuit. Unde ut de carnali fiat spiritale conjugium, oportet eos nec dimittere uxores, et quasi non habeant sic habere, quo et salva sit charitas connubiorum, et cesset operatio nuptiarum.
Concil. Carth., tit, 25. Aurelius episcopus dixit: Addimus, fratres charissimi, praeterea, cum de quorumdam clericorum quamvis lectorum erga uxores proprias incontinentia referretur, placuit, quod et in diversis conciliis firmatum est, ut subdiaconi qui sacra mysteria contrectant, et diaconi et presbyteri, sed et episcopi, secundum priora statuta, etiam ab uxoribus se abstineant, et tanquam non habentes videantur esse; quod nisi fecerint, ab ecclesiastico removeantur officio. Caeteros autem clericos ad hoc non cogi nisi maturiore aetate.
CX. Quae mulieres cum episcopo, presbytero, diacono, debeant commorari. Concil. Nic., tit. 3. Interdixit per omnia magna synodus non episcopo, non presbytero, non diacono, nec alicui omnino qui in clero est, licere subintroductam habere mulierem, nisi forte matrem aut sororem, aut amitam, vel eas tantum personas quae suspicionem effugiunt.
Ex decretis papae Siricii, tit. 12. Feminas vero non alias esse patimur in domibus clericorum, nisi eas tantum quas propter solas necessitudinum causas habitare cum eisdem synodus Nicaena permisit.
CXI. De presbyteris qui habuerint conjugia. Concil. Gangrens., tit. 4. Quicunque discernit a presbytero qui uxorem habuit, quod non oporteat eo ministrante de oblatione percipere, anathema sit.
CXII. De his quae duobus fratribus nupserint, vel qui duas sorores acceperint uxores. Concil. Novaecaesar., tit. 2. Mulier si duobus fratribus nupserit, abjiciatur usque ad mortem, verumtamen in exitu, propter misericordiam, si promiserit quod facta incolumis hujus conjunctionis vincula dissolvat, fructum poenitentiae consequatur. Quod si defecerit mulier aut vir in talibus nuptiis, difficilis erit poenitentia in vita permanenti.
CXIII. De multinubis. Concil. Novaecaesariensis tit. 3. De his qui in plurimas nuptias inciderunt, et tempus quidem praefinitum manifestum est, sed conversatio eorum et fides tempus abbreviat.
CXIV. De his qui suam concupiscentiam adimplere a Deo non permittuntur. Concil. Novaecaesar., tit. 4. Si quis mulierem concupiscens proposuerit cum ea concumbere, et cogitatio ejus non pervenit ad effectum, apparet quod gratia Dei liberatus sit.
CXV. De catechumenis peccatoribus. Concil. Novaecaesar., tit. 5. Catechumenus si ingrediatur ecclesiam, et in ordinem eorum qui instruuntur assistat, hic autem et deprehensus fuerit peccans, si quidem genu flectit audiat, et non delinquat ulterius; si vero et audiens peccaverit, expellatur.
CXVI. De catechumena praegnante. Ejusdem tit. 6. Gravidam oportet baptizare quando voluerit: nihil enim in hoc quae parit nascenti communicat, propterea quod uniuscujusque suum propositum in confessione declaretur.
CXVII. Quod non oporteat in bigami nuptiis orare presbyterum. Concil. Novaecaesar., titul. 7. Presbyterum in bigami nuptiis prandere non convenit, quia cum poenitentiae bigamus egeat, quis erit presbyter qui propter convivium talibus nuptiis possit praebere consensum?
CXVIII. De his qui mulieribus adulteris juncti sunt. Concil. Novaecaesar. tit., 8. Mulier cujusdam adulterata laici constituti, si evidenter arguatur, talis ad ministerium cleri venire non poterit. Si vero post ordinationem adulterata fuerit, dimittere eam convenit: quod si cum illa convixerit, ministerium sibi commissum non poterit obtinere.
CXIX. Quod presbyteri plebis in ecclesia civitatis nec sacrificium offerre, nec ministrare debeant quae oblata sunt. Concil Novaecaesar., tit. 13. Presbyteri ruris in ecclesia civitatis episcopo praesente, vel presbyteris urbis ipsius, offerre non possunt, nec panem sanctificatum dare, calicemque porrigere. Si vero absentes hi fuerint, et ad dandam orationem vocentur, soli dare debebunt. Chorepiscopi quoque ad exemplum quidem et formam septuaginta videntur esse, ut comministri autem propter studium quod erga pauperes exhibent honorentur.
CXX. Quod in qualibet magna civitate, septem tantum diacones esse debeant, juxta apostolorum dispositionem. Concil. Novaecaesar., tit. 14. Diaconi septem debent esse juxta regulam, licet et valde magna sit civitas, idipsum autem et Actuum apostolorum liber insinuat.
CXXI. De his qui nuptias exsecrantur. Concil. Gangr., tit. 1. Si quis vituperat nuptias, et dormientem cum viro suo fidelem ac religiosam detestatur, aut culpabiles aestimat, velut qui in regno Dei introire non possunt, anathema sit.
CXXII. De his qui abominantur eos qui carnibus vescuntur. Concil. Gangr., tit. 2. Si quis carnem edentem, praeter sanguinem, et idolis immolatum et suffocatum, cum religione et fide, condemnat, velut spem propter hujusmodi perceptionem non habentem anathema sit.
CXXIII. De servis qui jugum famulatus abjiciunt Christianitatis obtentu. Concil. Gangrens., titul. 3. Si quis servum sub praetextu divini cultus doceat dominum contemnere proprium, ut discedat ab ejus obsequio, nec ei cum benevolentia et omni honore deserviat, anathema sit.
CXXIV. De his qui conventus ecclesiae spernunt. Concil. Gangrens., tit. 5. Si quis docet domum Dei contemptibilem esse, et conventus qui in ea celebrantur, anathema sit.
CXXV. De his qui ecclesiastica ministeria praeter ecclesiam faciunt. Concil. Gangrens., tit. 6. Si quis extra ecclesiam seorsum conventus celebrat, et despiciens ecclesiam ea quae sunt ecclesiae voluerit usurpare, non conveniente presbytero, juxta decretum episcopi, anathema sit.
CXXVI. De oblationibus fructuum quae ministris ecclesiae conferuntur. Concil. Gangrens., tit. 7. Si quis oblationes ecclesiae extra ecclesiam accipere vel dare voluerit, praeter conscientiam episcopi, vel ejus cui hujusmodi officia commissa sunt, nec cum ejus voluerit agere consilio, anathema sit.
CXXVII. De his quae in usus pauperum conferuntur. Concil. Gangr., tit. 8. De his quae in usus pauperum conferuntur, si quis dederit vel acceperit oblata praeter episcopum, vel eum qui constitutus est ab eo ad dispensandam misericordiam pauperibus, et qui dat, et qui accipit, anathema sit.
CXXVIII. De his qui non legitime in virginitate persistunt. Concil. Gangr., tit. 9. Quicunque virginitatem custodiens, velut horrescens nuptias, temperat, nec propter hoc quod bonum et sanctum est nomen virginitatis assumit, anathema sit.
CXXIX. De his qui pro virginitate superbiunt. Concil. suprascrip., tit. 10. Si quis ex his qui virginitatem propter Dominum servant extollitur adversus conjugatos, anathema sit.
CXXX. De his qui agapas, id est pastiones pauperum, risui ducunt. Concil. suprascript., tit. 11. Si quis despicit eos qui fideliter agapas, id est, convivia, pauperibus exhibent, et propter honorem Domini convocant fratres, et noluerit communicare hujuscemodi vocationibus, parvi pendens quod geritur; anathema sit.
CXXXI. De his qui palliis utuntur, et idcirco superbiunt. Concil. Gangr., tit. 12. Si quis virorum propter continentiam quae putatur, amictu pallii utitur, quasi per hoc habere se justitiam credens, et despiciat eos qui cum reverentia birris, et aliis communibus, et solitis utuntur vestibus, anathema sit.
Ex decret. pap. Coelest., tit. 14. Didicimus enim Domini sacerdotes superstitiosos potius cultui inservire, quam mentis vel fidei puritati: sed non mirum, si contra ecclesiasticum morem faciunt, qui in Ecclesia non creverunt, sed, alio venientes itinere, secum haec in Ecclesiam quae in alia conversatione habuerant, intulerunt. Amicti pallio et lumbos praecincti, credunt se sanctae Scripturae fidem non per spiritum, sed per litteram, completuros: nam si ad hoc ista praecepta sunt ut taliter servarentur, cur non fiant pariter quae sequuntur, ut lucernae ardentes una cum baculo teneantur. Habent suum ista mysterium, et intelligentibus ita clara sunt, ut ea magis, qua decet, significatione serventur. Nam in lumborum praecinctione castitas, in baculo regimen pastorale, in lucernis ardentibus boni fulgor operis (de quo dicitur, Sic opera vestra luceant) indicatur: habent tamen istum forsitan cultum, morem potius quam rationem sequentes, qui remotioribus habitant locis, et procul a caeteris degunt. Et post pauca: Discernendi a plebe vel caeteris sumus doctrina, non veste, conversatione, non habitu, mentis puritate, non cultu. Nam si studere incipiamus novitati, traditum nobis a Patribus ordinem calcabimus, ut locum supervacuum superstitionibus faciamus; rudes ergo fidelium mentes ad talia non debemus inducere; docendi enim sunt potius quam laudandi, nec imponendum eorum est oculis, sed mentibus infundenda praecepta sunt.
CXXXII. De mulieribus quae utuntur virilibus indumentis. Concil. Gangr., tit. 13. Si qua mulier propter continentiam quam putat, habitum mutat, pro solito muliebri amictum virilem sumit, anathema sit.
CXXXIII. De his qui velut peccatum copulam deserunt nuptiarum. Concil. Gangrens., titul. 14. Si qua mulier virum proprium relinquens discedere voluerit, nuptias exsecrata, anathema sit.
CXXXIV. De his qui Christianitatis obtentu despiciunt filios. Concil. Gangr., tit. 15. Si quis filios suos relinquens non eos enutrit, et quod ad se pertinet, non ad pietatem divini cultus, informat, sed per occasionem continentiae negligit, anathema sit.
CXXXV. De his qui parentes Christianitatis obtentu contemnunt. Concil. Gangrens., titul. 16. Quicunque filii a parentibus sub praetextu divini cultus abscedunt, nec debitam reverentiam dependunt illis, qui divinum cultum sibi procul dubio praeferunt, anathema sit.
CXXXVI. De mulieribus quae se attondent Christianitatis obtentu. Concil. Gangrens., tit. 17. Si qua mulier propter divinum cultum, ut aestimat, crines attondet, quos ei Deus ad subjectionis memoriam tribuit tanquam praeceptum dissolvens obedientiae, anathema sit.
CXXXVII. De his qui Dominico die jejunant, tanquam nihil prae caeteris differente. Concil. Gangr., titul. 18. Si quis propter continentiam quae putatur, aut contumaciam in die Dominico jejunat, anathema sit.
CXXXVIII. De his qui die Dominico et diebus Pentecostes genua flectunt. Concil. Nicaen., tit. 20. Quoniam sunt quidam in die Dominico genua flectentes, et in diebus Pentecostes: ut omnia in universis locis consonanter observentur, placuit sancto concilio stantes die Dominico vota persolvere.
CXXXIX. De his qui ecclesiastica jejunia absque necessitate dissolvunt. Concil. Gangrens., tit. 19. Si quis eorum qui continentiae student, absque necessitate corporea, tradita in commune jejunia et ab Ecclesia custodita superbiendo dissolvit, stimulo suae cogitationis impulsus, anathema sit.
CXL. De his qui collectas quae fiunt in martyrum commemorationibus exsecrantur. Concil Gangr., tit. 29. Si quis superbiae usus affectu conventus abominatur qui ad confessiones martyrum celebrantur, et ministeria quae in eis fiunt simul cum eorum memoriis exsecrantur, anathema sit.
CXLI. De his qui in aliena parochia praeter conscientiam suorum episcoporum immorantur. Concil. Antioch., tit. 3. Si quis presbyter, aut diaconus, et omnino quilibet ex clero, parochiam propriam deserens ad aliam properaverit, dein omnino demigrans in alia parochia per multa tempora nititur immorari, ulterius ibidem non ministret, maxime si vocanti suo episcopo, et regredi ad propriam parochiam commonenti, obedire contempserit. Quod si in hac indisciplinatione perdurat, a ministerio modis omnibus removeatur, ita ut nequaquam locum restitutionis inveniat: si vero pro hac causa damnatum alter episcopus suscipiat, hic etiam a communi coerceatur synodo, velut qui ecclesiastica constituta dissolvat.
CXLII. De episcopis adeuntibus imperatorem. Concil. Antioch., tit. 11. Si quis episcopus, aut presbyter, aut quilibet regulae subjectus Ecclesiae, praeter concilium et litteras episcoporum provinciae, et praecipue metropolitani, adierit imperatorem, hunc reprobari et abjici oportere, non solum a communione, verum et ab honore cujus particeps videtur existere, quia venerandi principis auribus molestiam tentavit inferre, contra leges Ecclesiae. Si igitur adire principem necessaria causa deposcit, hoc agatur cum tractatu et consilio metropolitani et caeterorum episcoporum qui in eadem provincia commorantur, qui etiam proficiscentem suis prosequantur epistolis.
CXLIII. De damnatis episcopis, aut clericis adeuntibus imperatorem. Concil. Antioch., tit. 12. Si quis a proprio episcopo presbyter, aut diaconus, aut a synodo fuerit episcopus forte damnatus, et imperatoris auribus molestus exstiterit, oportet ad majus episcoporum converti concilium, et quae putaverint habere justa, plurimis episcopis suggerant, eorumque discussiones ac judicia praestolentur. Si vero haec parvi pendentes molesti fuerint imperatori, hos nulla venia dignos esse, nec locum satisfactionis habere, nec spem futurae restitutionis penitus opperiri dijudicamus.
Concil. Carthag., tit. 71. Placuit ut quicunque ab imperatore cognitionem judiciorum publicorum petiverit, honore proprio privetur. Si autem episcopale judicium ab imperatore postulaverit, nihil ei obsit.
CXLIV. De dissensione quae super episcoporum judicatione contingit, vel cum ab omnibus sua provincia episcopus constanter excluditur. Concil. Antioch., tit. 14. Si quis episcopus de certis criminibus judicatur, et contingat de eo provinciales episcopos dissidere, cum judicatus ab aliis innocens creditur, reus ab aliis aestimatur, pro ipsius ambiguitatis absolutione sanctae synodo placuit, ut metropolitanus episcopus a vicina provincia judices alios convocet, qui controversiam tollant, ut per eos simul, et per provinciales episcopos quod justum visum fuerit approbetur.
Concil. Antioch., tit. 15. Si quis episcopus, de certis criminibus accusatus, condemnetur ab omnibus episcopis ejusdem provinciae, cunctique consonanter eamdem contra eum formam decreti protulerint, hunc apud alios nullo modo judicari, sed firmam concordantium episcoporum provinciae manere sententiam.
Concil. Carthag., tit. 19. Aurelius episcopus dixit: Quisquis episcoporum accusatur, ad primates provinciae ipsius causam deferat accusator, nec a communione suspendatur cui crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam electorum judicum die statuta litteris evocatus minime occurrerit, hoc est, infra spatium mensis ex ea die qua eum litteras accepisse constiterit: quod si aliquas veras necessitatis causas probaverit, quibus eum occurrere non potuisse manifestum sit, causae suae dicendae intra alterum mensem integram habeat facultatem; verum tam diu post mensem secundum non communicet, donec purgetur. Si autem ad concilium universale anniversarium occurrere noluerit, ut vel ibi causa ejus terminetur, ipse in se damnationis sententiam dixisse judicetur, tempore sane quo non communicat, nec in sua ecclesia, vel parochia communicet. Accusator autem ejus si nunquam diebus causae dicendae defuerit [a communione non removeatur. Si vero aliquando defuerit] subtrahens se restituto in communione episcopo, ipse removeatur a communione accusator: ita tamen ut nec ipsi adimatur facultas causae peragendae, si se ad diem occurrere [non voluisse, sed non potuisse, probaverit: illud vero placuit ut cum agere] coeperit in episcoporum judicio, si fuerit accusatoris persona culpabilis, ad arguendum non admittatur, nisi proprias causas, non tamen ecclesiasticas asserere voluerit.
Quae forma in accusatione episcopi, diaconi, et caeterorum servari debeat. Concil. Carthag., tit. 20. Si autem presbyteri, vel diaconi, fuerint accusati, adjuncto sibi ex vicinis locis proprius episcopus legitimo numero collegarum, quos ab eodem accusati petierint, id est, una secum in presbyteri nomine sex, in diaconi tres, ipsorum causam discutiant eadem, dierum, et dilationum, et a communione remotionum, et discussione personarum, inter accusatores et eos qui accusantur, forma servata. Reliquorum autem clericorum causas etiam solus episcopus loci agnoscat et finiat.
CXLV. De vacantibus episcopis, quod alienam ecclesiam pervadere non debeant. Concil. Antioch., tit. 16. Si quis episcopus vacans in ecclesiam vacantem prosiliat, sedemque pervadat, absque integro perfectoque concilio, hic abjiciatur necesse est, et si cunctus populus quem diripuit eum habere delegerit; perfectum vero concilium illud est, ubi interfuerit metropolitanus antistes.
CXLVI. Ut nullus ad episcopatum pro se constituat promovendum. Concil. Antioch., tit. 23. Episcopo non licere pro se alterum successorem sibi constituere, licet ad exitum vitae perveniat; quod si tale aliquid factum fuerit, irritum esse hujuscemodi constitutum. Servetur autem jus ecclesiasticum, id continens oportere non aliter fieri, nisi cum synodo et judicio episcoporum, qui post obitum quiescentis potestatem habent eum qui dignus exstiterit promovere.
CXLVII. De episcopis, etiam laica communione privandis, qui civitates mutuaverunt. Concil. Sardic., titul. 1. Osius episcopus dixit: Non minus mala consuetudo, quam perniciosa corruptela funditus eradicanda est, ne cui liceat episcopo de civitate sua ad aliam transire civitatem; manifesta est enim causa, qua hoc facere tentat, cum nullus in hac re inventus sit episcopus qui de majore civitate ad minorem transiret. Unde apparet avaritiae eos ardore inflammari, et ambitioni servire, et ut dominationem agant. Si omnibus placet, hujusmodi pernicies saevius et austerius vindicetur, ut nec laicam communionem habeat qui talis est. Responderunt universi: Placet.
CXLVIII. Item si per ambitionem sedem mutaverint, nec in exitu communionem saltem laicorum consequantur. Concil. suprascr., tit. 2. Osius episcopus dixit: Etiam si talis aliquis exstiterit temerarius, ut fortassis talem excusationem afferens asseveret, quod populi litteras acceperit, cum manifestum sit potuisse paucos praemio et mercede corrumpi eos qui sinceram fidem non habent, ut clamarent in ecclesia, et ipsum petere viderentur episcopum, omnino has fraudes damnandas esse arbitror, ita ut nec laicam in fine communionem talis accipiat. Si vobis omnibus placet statuite. Synodus respondit: Placet
CXLIX. Ut inter discordes episcopos, comprovinciales antistites audiant; quod si damnatus appellaverit Romanum pontificem, id observandum quod ipse censuerit. Concil. Sardic., tit. 3. Osius episcopus dixit: Illud quoque necessario adjiciendum est, ut episcopi de sua provincia ad aliam provinciam, in qua sunt episcopi, non transeant, nisi forte a fratribus suis invitati, ne videamur januam claudere charitatis. Quod si in aliqua provincia aliquis episcopus contra fratrem suum episcopum litem habuerit, unus de duobus ex alia provincia advocet episcopum cognitorem. Quod si aliquis episcoporum judicatus fuerit in aliqua causa, et putat se bonam causam habere, ut iterum concilium renovetur. Si vobis placet, sancti Petri memoriam honoremus, ut scribatur ab his qui causam examinarunt Julio Romano episcopo, et si judicaverit renovandum esse judicium, renovetur, et det judices: si autem probaverit talem causam esse, ut non refricentur ea quae acta sunt, quae decreverit confirmata erunt. Si hoc omnibus placet? Synodus respondit: Placet.
CL. Ut nullus accusati sedem usurpet episcopi. Concil. Sardic., tit. 4. Gaudentius episcopus dixit: Addendum, si placet, huic sententiae, quam plenam sanctitate protulistis, ut cum aliquis episcopus depositus fuerit eorum episcoporum judicio qui in vicinis locis commorantur, et proclamaverit agendum sibi negotium in urbe Roma, alter episcopus in ejus cathedra post appellationem ejus qui videtur esse depositus, omnino non ordinetur, nisi causa fuerit in judicio episcopi Romani determinata.
CLI. Quando quis debeat a vicinis provinciis episcopus ordinari. Concil. Sard., tit. 5. Osius episcopus dixit: Si contigerit in una provincia, in qua plurimi fuerint episcopi, unum forte remanere episcopum, ille vero per negligentiam noluerit ordinare episcopum, et populi convenerint, episcopos vicinae provinciae debere illum prius convenire episcopum, qui in ea provincia moratur, et ostendere quod populi petant sibi rectorem, et hoc justum esse, ut et ipsi veniant, et cum ipso ordinent episcopum. Quod si conventus litteris tacuerit, et dissimulaverit, nihilque rescripserit, satisfaciendum esse populis ut veniant ex vicina episcopi provincia, et ordinent episcopum.
CLII. De non ordinandis episcopis per vicos et modicas civitates. Concil. Sard., tit. 6. Licentia vero danda non est ordinandi episcopum, aut in vico aliquo, aut in modica civitate, cui sufficit unus presbyter, quia non est necesse ibi episcopum fieri, ne vilescat nomen episcopi, et auctoritas. Non debent illi ex alia provincia invitati facere episcopum, nisi aut in his civitatibus quae episcopos habuerunt, aut si qua talis, aut tam populosa civitas quae meretur habere episcopum. Si hoc omnibus placet? Synodus respondit: Placet.
CLIII. De provinciali synodo retractanda per vicarios episcopi urbis Romae, si ipse decreverit. Concil. Sard., tit. 7. Placuit autem, ut si episcopus accusatus fuerit, et judicaverint congregati episcopi regionis ipsius, et de gradu suo eum dejecerint, si appellaverit qui dejectus est, et confugerit ad episcopum Romanae Ecclesiae, et voluerit se audiri, si justum putaverit ut renovetur examen, scribere his dignetur episcopis qui in finitima et propinqua provincia sunt, ut ipsi diligenter omnino requirant, et juxta fidem veritatis definiant. Quod si is qui rogat causam suam iterum audiri, deprecatione sua moverit episcopum Romanum, ut e latere suo presbyterum mittat, erit in potestate episcopi quid velit, et quid aestimet. Et si decreverit mittendos esse qui praesentes cum episcopis judicent, habentes ejus auctoritatem, a quo destinati sunt, erit in suo arbitrio; si vero crediderit episcopos sufficere, ut negotio terminum imponant, faciet quod sapientissimo consilio judicaverit.
CLIV. Quando et in quibus causis episcopi ad comitatum ire debent. Concil. suprascripto, tit. 8. Osius episcopus dixit: Importunitates, et nimia frequentia, et justae petitiones fecerunt nos non tantam habere vel gratiam, vel fiduciam: dum quidam non cessant ad comitatum ire episcopi, et maxime Afri, qui, sicut cognovimus, sanctissimi fratris et coepiscopi nostri Grati salutaria consilia spernunt atque contemnunt, ut non solum ad comitatum multas et diversas Ecclesiae non profuturas perferant causas, ut fieri solet, et oportet, ut pauperibus, aut viduis, aut pupillis subveniatur, sed et dignitates saeculares, et administrationes quibusdam postulent. Haec itaque pravitas olim non solum murmurationes, sed et scandala excitat. Honestum est autem ut episcopi intercessionem his praestent qui iniqua vi opprimuntur, aut si vidua affligitur, aut pupillus exspolietur, si tamen ista omnia justas habent causas, aut petitiones. Si vobis ergo, fratres charissimi, placet, decernite, ne episcopi ad comitatum accedant, nisi forte hi qui religiosi imperatoris litteris, vel invitati, vel vocati fuerint. Sed quoniam saepe contingit ut ad misericordiam Ecclesiae confugiant qui injuriam patiuntur, aut qui peccantes in exsilio, vel insulis damnantur, aut certe quamcunque sententiam suscipiunt, subveniendum est his, et sine dubitatione petenda indulgentia: hoc ergo decernite, si vobis placet. Universi dixerunt: Placet, et constituatur.
Concil. Carthag., tit. 25. Item placuit ut episcopi trans mare non proficiscantur, nisi consulto primae sedis episcopo suae cujusque provinciae, ut ab eo praecipue possint sumere formatam vel commendationem.
Concil. suprascripto, tit. 28. Item placuit ut presbyteri, diaconi, vel caeteri inferiores clerici in causis quas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, vicini episcopi eos cum consensu sui episcopi audiant, et inter eos definiant adhibiti ab eis episcopi. Quod si et ab eis provocandum putaverint, non provocent ad transmarina judicia, sed ad primates suarum provinciarum, sicut et de episcopis saepe constitutum est. Ad transmarina autem qui putaverit appellandum, a nullo intra Africam ad communionem suscipiatur.
Item concil. universali Carthag., tit. 73. Placuit ut quicunque ad comitatum ire voluerit in formata, qua ad urbis Romae Ecclesiam mittitur, intimetur, ut unde etiam ad comitatum formatam accipiat. Quod si accipiens ad Romanam tantummodo formatam, et tacens necessitatem qua ad comitatum illi pergendum est, a communione removeatur: quod si ibi Romae ei repentina necessitas orta fuerit ad comitatum pergendi, alleget apud episcopum urbis Romae ipsam necessitatem, et de hoc scripta ejusdem Romani episcopi perferat. Formatae autem quae a primatibus, vel aliquibuscunque episcopis clericis propriis dantur, habeant diem Paschae. Quod si adhuc ejusdem anni Paschae dies incertus est, ille praecedens adjungatur, quomodo solet post consulatum in publicis gestis ascribi
CLV. De diaconis ad comitatum dirigendis. Concil. Sardic., tit. 9. Osius episcopus dixit: Hoc quoque providentia vestra tractare debet, qui decrevistis ne episcoporum improbitas nitatur, ut ad comitatum pergant. Quicunque ergo quales superius memoravimus preces habuerint, vel acceperint, per diaconum suum mittant, quia persona ministri invidiosa non est, et quae impetraverit celerius poterit referre, et hoc consequens esse videtur, ut de qualibet provincia episcopi ad eum fratrem et coepiscopum nostrum preces mittant, qui in metropoli consistit, ut ille et diaconum ejus, et supplicationes destinet, tribuens commendatitias epistolas pari ratione ad fratres et coepiscopos nostros, qui in illo tempore in his regionibus et urbibus morantur, in quibus felix et laetus Augustus rempublicam gubernat. Si vero habet episcopus amicos in palatio qui cupit aliquid, quod tamen honestum est impetrare, non prohibeatur per diaconum suum et rogare ac significare his quos scit benignam intercessionem absenti posse praestare, si tamen opportunum fuerit.
CLVI. Quod pro pupillis et viduis, ac necessitatem patientibus ad comitatum eundum sit. Concil. Sardic., tit. 10. Qui vero Romam venerint, sicut dictum est, sanctissimo fratri et coepiscopo nostro Romanae Ecclesiae preces quas habent tradant, ut ipse prius examinet si honestae et justae sunt, et praestet diligentiam atque sollicitudinem, ut ad comitatum perferantur. Universi dixerunt placere sibi, et honestum esse consilium. Alipius episcopus dixit: Si propter pupillos, viduas vel laborantes qui causas non iniquas habent, susceperint peregrinationis incommoda, habebunt aliquid rationis. Nunc vero cum ea postulent praecipue, quae sine invidia hominum et sine reprehensione esse non possunt, non necesse est ipsum ire ad comitatum.
CLVII. Ut qui in canali sunt episcopi, euntes ad comitatum sollicite discutiant. Concil. Sard., tit. 11. Gaudentius episcopus dixit: Ea quae salubriter providistis convenientia, et aestimationi omnium et Deo placitura tenere hactenus firmitatem possunt, si metus huic sententiae conjungatur. Scimus enim et ipsi saepissime propter paucorum imprudentiam religiosum sacerdotale nomen fuisse reprehensum. Si igitur aliquis contra omnium sententiam nisus voluerit ambitioni magis placere quam Deo, is debet scire, causis redditis, honorem dignitatemque se amissurum: quod ita demum compleri poterit, si unusquisque nostrum in canali constitutus est, cum progredientem episcopum viderit, inquirat transitum ejus, causas videat, quo tendat agnoscat, et si quidem eum invenerit ire ad comitatum [requirat et illud quod superius comprehensum est, ne forte invitatus est ut ei facultas eundi permittatur. Si vero, ut superius memoravit sanctitas vestra, propter desideria et ambitiones, ad comitatum] pergat, nec in litteris ejus subscribatur, neque in communionem recipiatur. Si vobis placet, omnium sententia confirmari debet. Universi dixerunt honestum esse et placere sibi hanc constitutionem.
CLVIII. De his qui ignorant, quid sit in synodo constitutum. Concil. Sard., tit. 12. Osius episcopus dixit: Sed et moderatio necessaria est, dilectissimi fratres, ne subito adhuc aliqui nescientes quid decretum sit in synodo, veniant ad civitates eas quae in canali sunt. Debet ergo episcopus civitatis ipsius admonere eum, et instruere, ut ex hoc loco diaconum suum mittat, admonitus ipse tamen redeat in parochiam suam.
CLIX. Quandiu episcopus in alia civitate debeat remorari. Concil. Sardic., tit. 14. Osius episcopus dixit: Et hoc quoque statuere debetis, ut ex alia civitate cum venerit ad aliam civitatem, vel ex alia provincia sua ad aliam provinciam, et ambitioni magis quam devotioni serviens voluerit in aliena civitate multo tempore resedere. Forte enim evenit episcopum loci non esse tam instructum, neque tam doctum. Is vero qui advenit incipiat contemnere eum, et frequenter facere sermonem, ut dehonestet et infirmet ejus personam, ita ut ex hac occasione non dubitet relinquere assignatam sibi ecclesiam, et transeat ad alienam. Definite ergo tempus, quia et non recipi episcopum inhumanum est, et si diutius resedeat perniciosum. Hoc ergo ne fiat providendum est. Memini autem superiori concilio fratres nostros constituisse, ut si quis laicus in ea in qua commoratur civitate tres Dominicos dies, id est, per tres septimanas, non celebrasset conventum, communione privaretur. Si haec circa laicos constituta sunt, multo magis episcopo nec licet, nec decet, si nulla sit tam gravis necessitas quae detineat, ut amplius a suprascripto tempore absens sit ab ecclesia sua. Universi dixerunt placere sibi.
Qui vero persecutionis tempore in aliena civitate remorari voluerint, non prohibeantur. Concil. Sardic., tit. 21. Osius episcopus dixit: Suggerente fratre et coepiscopo nostro Olympio, etiam hoc placuit, ut si aliquis vim perpessus est, et inique expulsus pro disciplina et catholica confessione, vel pro defensione veritatis, effugiens pericula, innocens et devotus ad aliam venerit civitatem, non prohibeatur immorari, quandiu aut redire possit, aut injuria ejus remedium acceperit, quia durum est, eum qui persecutionem patitur non recipi, etiam et larga benevolentia, et humanitas ei exhibenda est.
CLX. Quod non liceat episcopo a sua ecclesia plus tribus hebdomadibus abesse. Concil. Sardic., tit. 15. Osius episcopus dixit: Quia nihil praetermitti oportet, sunt quidam fratres, et coepiscopi nostri, qui non in ea civitate in qua videntur episcopi esse constituti, vel certe parvam rem illic habeant; alibi autem idonea praedia haberi cognoscuntur, vel affectionem proximorum quibus indulgeant, hactenus permitti eis oportet ut accedant ad possessiones suas, et disponant vel ordinent fructum laboris sui, ut post tres Dominicos, id est, post tres hebdomadas, si morari necesse est, in suis potius fundis morentur. Aut si est proxima civitas in qua est presbyter, ne sine ecclesia videatur facere diem Dominicum, illuc accedat, ut neque res domesticae absentia ejus detrimentum sustineant, et non frequenter veniendo ad civitatem, in qua episcopus moratur, suspicionem jactantiae, et ambitionis evadat. Universi dixerunt placere sibi.
CLXI. De his qui pro diversis erratis poenitudinem ferventius gerunt. Concil. Laodic., tit. 2. De his qui diversis facinoribus peccaverunt, et perseverantes in oratione confessionis, et poenitentiae conversionem a malis habuere perfectam, pro qualitate delicti, talibus poenitentiae tempus impensum, propter clementiam et bonitatem Dei communio concedatur.
CLXII. De tempore ordinationis. Concil. Laodic., titul. 4. Quod non oporteat ordinationes sub conspectu audientium celebrari.
CLXIII. Non congruere presbyteras in mulieribus ordinari. Concil. Laodic., tit. 11. Quod non oporteat eas quae dicuntur presbyterae, vel praesidentes, in ecclesia ordinari.
CLXIV. Judicio multitudinis ordinationem fieri non debere. Concil. Laod., tit. 13. Quod non sit permittendum turbis electiones eorum facere, qui sunt ad sacerdotium promovendi.
Quod docendus sit populus, non sequendus. Ex decretis papae Coelestini, tit. 22. Docendus est populus, non sequendus; nosque, si nesciunt, eos quid liceat quidve non liceat commonere, non his consensum praebere, debemus. Quisquis vero conatus fuerit tentare prohibita, sentiet censuram sedis apostolicae minime defuturam. Quae enim sola admonitionis auctoritate non corrigimus, necesse est per severitatem congruentem regulis vindicetur.
Et quod non conveniat, contemptis clericis ecclesiarum, de laicis episcopum ordinari. Ex decretis papae Coelestini, tit. 21. Audivimus quasdam propriis destitutas rectoribus civitates episcopos sibi petere velle de laicis, tantumque fastigium tam vile credere, ut hoc iis qui non Deo sed saeculo militaverint, aestiment nos posse conferre, non solum male de suis clericis, in quorum contemptum hoc faciunt, judicantes, sed de nobis pessime, quos credunt hoc posse facere, sentientes: quod nunquam auderent, si non quorumdam illicitis consentiens sententia conniveret. Ita nihil quae frequentius sunt decreta proficiunt ut hoc quasi nunquam de hac parte scriptum fuerit, ignoretur. Quid proderit per singula clericos stipendia militasse, et omnem egisse in dominicis castris aetatem, si qui his praefuturi sunt ex laicis requiruntur, qui vacantes saeculo, et omnem ecclesiasticum ordinem nescientes, saltu praepropero in alienum honorem ambiunt immoderata moderata cupiditate transcendere, et in aliud vitae genus calcata reverentia ecclesiasticae disciplinae transire? Talibus itaque, fratres charissimi, qui juris nostri, id est canonum gubernacula custodimus, necesse est obviemus, hisque fraternitatem vestram epistolis commonemus, ne quis laicum ad ordinem clericatus admittat, et sinat fieri, unde et illum decipiat, et sibi causas generet, quibus reus constitutis decretalibus fiat.
CLXV. Ad alias parochias eulogias quae oblatae sunt minime destinandas. Concil. Laod., tit. 14. Quod sancta nullo modo causa eulogiarum tempore Paschalis festi ad alias parochias debeant destinare.
CLXVI. De his qui debeant in ambone, id est, in pulpito psallere. Concil. Laod., tit. 15. Quod non oporteat amplius praeter eos qui regulariter cantores existunt, qui et de codice canunt, alios in pulpitum conscendere, et in ecclesia psallere.
CLXVII. De lectionibus quae debeant Sabbato recenseri. Concil. Laod. tit. 16. Quod in Sabbato Evangelia cum aliis Scripturis legi conveniat.
CLXVIII. Quod interstitium psalmorum debeat in congregationibus fieri Concil. Laodic., tit. 17. Quod in conventu fidelium nequaquam psalmos continuare conveniat, sed per intervallum, id est, per psalmos singulos recenseri debeant lectiones.
CLXIX. De precibus nona et vespera celebrandis. Concil. Laodic., tit. 18. Quod id ipsum semper officium precum nona et vespera semper debeat exhiberi.
CLXX. De precibus post sermones habitos ad plebem faciendis. Concil. Laodic., tit. 19. Quod oporteat seorsum primum post allocutiones episcoporum orationem super catechumenos celebrari, et postquam catechumeni egressi fuerint, super eos qui sunt in poenitentia precem fieri. His etiam accedentibus ad manum sacerdotis et discedentibus, tres orationes consummari fidelium, ita ut prima quidem sub silentio, secunda vero et tertia per exclamationes solitas expleantur, et ita demum pacem sibi invicem dabunt. Et posteaquam dederit episcopus presbyteris osculum pacis, tunc laici pacem sibi tribuant, et ita sancta celebrabitur oblatio: solis enim ministerio sacro deditis ad altare ingredi et communicare ibidem liceat.
CLXXI. Quod subdiaconi a diaconio sint remoti. Concil. Laodic., tit. 21. Quod non oporteat subdiaconos habere locum in diaconio, et Dominica vasa contingere.
CLXXII. Subdiaconis cum orariis assistere non licere. Concil. Laod., tit. 22. Quod non oporteat subdiaconum uti orario, nec ostia derelinquere.
CLXXIII. Lectores et cantores cum orariis agere suum officium non licere. Concil. Laod., tit. 23. Quod non oporteat lectores aut cantores orariis uti, et ita legere vel psallere.
CLXXIV. Quod subdiaconi non aebent benedicere, nec benedictionem tribuere. Concil. Laod., tit. 25. Quod non oporteat subdiaconos panem dare, vel calicem benedicere.
CLXXV. De exorcistis, qui non sunt ab episcopo ordinati. Concil. Laod., tit. 26. Quod hi qui non sunt ab episcopis ordinati, tam in ecclesiis quam in domibus exorcisare non possunt.
CLXXVI. Quod de conviviis quae ex agape fiunt partes accipi non debeant. Concil. Laod., tit. 27. Quod non oporteat sacro ministerio deditos clericos; aut laicos, ad agapem vocatos ciborum partes accipere, propterea quod et ecclesiastico ordini fiat hinc injuria.
CLXXVII. In ecclesiis prandia fieri non debere, praeter necessitatem itineris. Concil. Laod., tit. 28. Quod non oporteat in domiciliis divinis, id est, in Dominicis et ecclesiis convivia quae vocantur agapae fieri, nec intra domum Dei comedere, vel accubitus sternere.
Concil. Carthagin., tit. 9. Ut nulli episcopi vel clerici in ecclesia conviventur, nisi forte transeuntes hospitiorum necessitate illic reficiant; populi etiam ab hujusmodi conviviis, quantum fieri potest, prohibeantur.
CLXXVIII. De viris cum mulieribus lavacra celebrantibus. Concil. Laodicensi, tit. 30. Quod non oporteat sacris officiis deditos, aut clericos, aut continentes, vel omnem laicum Christianum, lavacra cum mulieribus celebrare, quia haec apud gentes reprehensio prima est.
CLXXIX. Ut episcopi ad synodum impraetermisse occurrant. Concil. Laod., tit. 40. Quod non oporteat episcopos ad synodum vocatos omnino contemnere, sed protinus ire, et docere, vel discere ea quae ad correptionem Ecclesiae vel reliquarum pertinent rerum: se ipsum vero qui contempserit accusabit, nisi forte per aegritudinem ire non possit.
Concil Antioch., tit. 17. Si quis episcopus manus impositionem episcopatus acceperit, et praeesse populo constitutus, ministerium subire neglexerit, nec acquieverit ire ad ecclesiam sibi commissam, hunc oportet communione privari donec susceperit coactus officium, aut certe de eo aliquid decreverit ejusdem provinciae synodus sacerdotum.
CLXXX. Quod praeter jussionem episcopi clericus non debeat proficisci Concil. Laod., tit. 41. Quod non oporteat sacerdotem, vel clericum, sine litteris proficisci canonicis.
Item 42. Quod non oporteat sacerdotem, vel clericum, praeter jussionem sui proficisci pontificis.
Et ut subdiaconi ad ostia perseverent. Item 43. Quod non oporteat subdiaconos saltem paululum januas deserere, et orationi vacare.
CLXXXI. Ut sacrarium mulieres non introeant. Concil. Laod., tit. 44. Quod non oporteat mulieres ingredi ad altare.
Ex decret. Gelasii papae, tit. 26. Nihilominus impatienter audivimus, tantum divinarum rerum subiisse despectum, ut feminae sacris altaribus ministrare firmentur, cunctaque nonnisi virorum famulatui deputata sexum cui non competit exhibere. Nisi quod omnium delictorum quae singillatim perstrinximus, noxiorum reatus omnis et crimen eos respicit sacerdotes, qui vel ista committunt, vel committentes minime publicando, pravis excessibus se favere significant, si tamen sacerdotum jam sint vocabulo nuncupandi, qui delegatum sibi religionis officium sic prosternere moliuntur, ut in perversa quaeque profanaque declives, sine ullo respectu regulae Christianae, praecipitia funesta sectentur. Cumque scriptum sit: Minima qui spernit paulatim decidit, quid est de talibus aestimandum, qui immensis ac multiplicibus pravitatum molibus occupati, ingentem ruinam multimodis impulsionibus ediderunt, quae non solum ipsos videatur obruere, sed ecclesiis universis mortiferam, si non sanentur, inferre perniciem. Nec ambigant qui haec exercere sunt ausi, sed etiam qui hactenus cognita siluerunt, sub honoris proprii se jacere dispendio, si non tanta qua possunt celeritate festinent ut lethalia vulnera competenti medicamine salventur. Quo enim more teneant jura pontificum, qui pontificalibus excubiis eatenus injuncta dissimulant, ut contraria domui Dei cui praesident potius operentur? Quantumque apud Deum possent, si nonnisi convenientia procurarent, tantum quid mereantur aspiciant, cum exsecrabili studio sectantur adversa; et quasi magis haec regula sit, qua Ecclesiae debeant gubernari, sic quidquid est ecclesiasticis inimicum regulis, perpetratur: cum et si cognitos habet canones unusquisque pontificum, intemerata debuerit tenere custodia; et si forsitan nesciebat, consulere fidenter oportuerit ignorantem. Quo magis excusatio nulla succurrit errantibus, quia nec sciens proposuit servare quod noverat, nec ignorans curavit nosse quod gereret.
CLXXXII. De his qui circa mediam septimanam ad baptisma veniunt. Concil. Laodicensi, tit. 45. Quod non oporteat ad baptisma quemquam post duas quadragesimae hebdomadas admitti.
CLXXXIII. De perceptione fidei, et redditione eorum qui baptizantur. Concil. Laodic., titul. 46. Quod oporteat eos qui ad baptisma veniunt fidem discere, et quinta feria septimanae majoris episcopo aut presbyteris reddere.
CLXXXIV. Ut post baptisma chrisma detur. Concil. Laodic., titul. 48. Quod oporteat eos qui baptizantur post lavacrum chrisma coeleste percipere, et regni Christi participes inveniri.
CLXXXV. Oblationes offerri in Quadragesima non oportere. Item titul. 49. Quod non oporteat in Quadragesima panem benedictionis offerri, nisi Sabbato, et Dominico.
CLXXXVI. Non debere jejunium solvi in quinta feria septimanae majoris. Concil. Laodic., titul. 50. Quod non oporteat in Quadragesima, in ultima septimana quintae feriae jejunium solvere, totamque Quadragesimam sine veneratione transire; magisque conveniat omnem Quadragesimam districto venerari jejunio.
CLXXXVII. Non debere in diebus jejuniorum commemorationes martyrum fieri. Concil. suprascripto, tit. 51. Quod non oporteat in Quadragesima martyrum natalitia celebrari, sed eorum sancta commemoratio in diebus Sabbatorum et Dominicorum fieri conveniat.
CLXXXVIII. Ut natalitia vel nuptiae in Quadragesima non fiant. Concil. Laodic., titul. 52. Quod non oporteat in Quadragesima, aut nuptias, aut natalitia celebrare.
CLXXXIX. Ut in Christianorum non saltetur nuptiis. Concil. Laodic., titul. 53. Quod non oporteat Christianos euntes ad nuptias plaudere, vel saltare; sed venerabiliter coenare, vel prandere, sicut Christianos decet.
CXC. Non licere obericis ludicris spectaculis interesse. Concil. Laodic., titul. 54. Quod non oportet sacerdotes, aut clericos quibuscunque spectaculis in coenis, et in nuptiis interesse, sed antequam thymelici ingrediantur, exsurgere eos convenit, atque inde discedere.
Item Concil. suprascript. tit. 55. Quod non oporteat sacerdotes, aut clericos ex collatis vel comessationibus convivia celebrare: hoc autem nec laicis posse congruere.
Concil. Carthag., tit. 15. Ut filii sacerdotum spectacula saecularia non exhibeant, sed nec spectent, licet hoc semper Christianis omnibus interdictum sit, et ubi blasphemiae sunt non accedant.
CXCI. Non licere presbyteris introire ad altare, priusquam ingrediatur episcopus. Concil. Laodic., titul. 56. Quod non oporteat presbyteros ante processionem episcopi introire sacrarium, et sedere: sed cum episcopo debent ingredi, vel in subselliis sedere, nisi forsitan infirmitate detineatur, aut proficiscatur episcopus.
CXCII. Qui in agris vel possessionibus debeant ordinari. Concil. Laodic., titul. 57. Quod non oporteat in villis aut in agris episcopos constitui, sed visitatores. Verumtamen jampridem constituti nihil faciant praeter conscientiam episcopi civitatis; similiter et presbyteri praeter consilium episcopi nihil agant.
CXCIII. Oblationem offerri in domibus non oportere, vel quae psallere in ecclesia convenit. Concil. Laodic., titul. 58. Quod non oporteat in domibus oblationem celebrari ab episcopis vel presbyteris.
Concil. suprascripto, tit. 59. Quod non oporteat plebeios psalmos in ecclesia cantari, nec libros praeter canonem Legis, sed sola sacra volumina Novi Testamenti vel Veteris.
CXCIV. Quod non oporteat episcopos, clericos et monachos, praedia aliena conducere. Concil. Chalcedon., tit. 3. Pervenit ad sanctam synodum quod quidam qui in clero videntur allecti, propter lucra turpia conductores alienarum possessionum fiant, et saecularia negotia sub cura sua suscipiant; Dei quidem ministerium parvi pendentes, saecularium vero discurrentes domos, et propter avaritiam patrimoniorum sollicitudinem sumentes: decrevit itaque hoc sanctum magnumque concilium nullum deinceps, non episcopum, non clericum, vel monachum, aut possessiones conducere, aut negotiis saecularibus se miscere, praeter pupillorum, si forte leges imponant inexcusabilem curam, aut civitatis episcopus ecclesiasticarum rerum sollicitudinem habere praecipiat, aut orphanorum, aut viduarum, earumque quae sine ulla provisione sunt personarum, quae maxime ecclesiastico indigent adjutorio, propter timorem Domini, causa deposcat. Si quis autem transgredi de caetero statuta tentaverit, hujusmodi ecclesiasticis increpationibus subjacebit.
CXCV. De honore monachis competente; et ne ullus eorum tentet ecclesiastica aut saecularia inquietare negotia, nec alienum servum praeter conscientiam domini sui suscipere. Concil. Chalcedon., tit. 4. Qui vere et sincere singularem sectantur vitam, competenter honorentur: quoniam vero quidam utentes habitu monachi ecclesiastica negotia civiliaque conturbant circumeuntes indifferenter urbes, necnon et monasteria sibi instituere tentantes, placuit, nullum quidem usquam aedificare, aut constituere monasterium, vel oratorii domum, praeter conscientiam civitatis episcopi: monachos vero per unamquamque civitatem, aut regionem subjectos esse episcopo, et quietem diligere, et intentos esse tantummodo jejunio et orationi, in locis quibus renuntiaverint saeculo permanentes; nec ecclesiasticis vero, nec saecularibus negotiis communicent, vel in aliquo sint molesti propria monasteria deserentes, nisi forte his praecipiatur, propter opus necessarium, ab episcopo civitatis; nullum vero recipere in monasteriis servum obtentu monachi, praeter sui domini conscientiam. Transgredientem vero hanc definitionem nostram, excommunicatum esse decrevimus, ne nomen Domini blasphemetur; verumtamen episcopum convenit civitatis competentem monasteriorum providentiam gerere.
Ex decretis papae Leonis, tit. 1. Leo episcopus urbis Romae universis episcopis per Campaniam, Picenum, Tusciam, et per universas provincias constitutis in Domino, salutem. Ut nobis gratulationem facit Ecclesiarum status salubri dispositione compositus, ita non levi nos moerore contristat, quoties et aliqua contra constituta canonum et ecclesiasticam disciplinam praesumpta vel commissa cognoscimus; quae si non quali debemus vigilantia resecemus, illi qui nos speculatores esse voluit, excusare non possumus, permittentes sincerum corpus Ecclesiae, quod ab omni purum macula custodire debemus, ambientum improba contagione foedari, cum ipsa sibi membrorum per dissimulationem compago non congruat. Admittuntur passim ad ordinem sacrum, quibus nulla natalium, nulla morum dignitas suffragatur; et qui a dominis suis libertatem consequi minime potuerunt, ad fastigium sacerdotii, tanquam servilis vilitas hunc honorem capiat, provehuntur, et probari Domino Deo posse creditur, qui domino suo necdum probare se potuit. Duplex itaque in hac parte reatus est, quod et sacrum ministerium talis consortii vilitate polluitur, et dominorum, quantum ad illicitae usurpationis temeritatem pertinet, jura solvuntur. Ab his itaque, fratres charissimi, omnes vestrae provinciae abstineant sacerdotes, et non tantum ab his, sed ab aliis etiam qui originali aut alicui conditioni obligati sunt, volumus temperari, nisi forte eorum petitio aut voluntas accesserit, qui aliquid sibi in eos vindicant potestatis. Debet enim esse immunis ab aliis qui divinae militiae fuerit aggregandus, ut a castris dominicis, quibus nomen ejus ascribitur, nullis necessitatis vinculis abstrahatur.
Ex decretis papae Gelasii, tit. 14. Generalis etiam querelae vitanda praesumptio est, qua propemodum causantur universi passim servos et originarios dominorum jura possessionumque fugientes, sub religiosae conversationis obtentu, vel ad monasteria ses. conferre, vel ad ecclesiasticum famulatum, cohibentibus quoque praesulibus indifferenter admitti. Quae modis omnibus est amovenda pernicies, ne per Christiani nominis institutum, aut aliena pervadi, aut publica videatur disciplina subverti: praecipue cum nec ipsam ministerii clericalis hac obligatione fuscari conveniat dignitatem, cogaturque pro statu militantium sibi conditioneque jurgari, aut videri, quod absit, obnoxia. Quibus sollicita competenter interdictione prohibitis, quisquis episcopus, presbyter, aut diaconus, vel eorum qui monasteriis praeesse noscuntur, hujusmodi personas apud se tenentes non restituendas patronis, aut deinceps, vel ecclesiasticae servituti, vel religiosis congregationibus putaverint applicandas, nisi voluntate forsitan dominorum sub scripturae testimonio primitus absolutas, aut legitima transactione concessas, periculum se honoris proprii non ambigant communionisque subituros, si super hac re cujusquam verax nos querela pulsaverit. Magnis quippe studiis secundum beatum Apostolum praecavendum est, ne fides et disciplina Domini blasphemetur.
CXCVI. Quod non oporteat absolute quoslibet ordinari. Concil. Chalcedon., tit. 6. Nullum absolute ordinari debere presbyterum, aut diaconum, nec quemlibet in gradu ecclesiastico, nisi specialiter ecclesiae civitatis, aut possessionis, aut martyrii, aut monasterii qui ordinandus est pronuntietur. Qui vero absolute ordinatur, decrevit sancta synodus irritam haberi hujuscemodi manus impositionem, et nusquam posse ministrare ad ordinantis injuriam.
CXCVII. De clericis qui sunt in ptochiis, monasteriis, atque martyriis, quae sub potestate episcoporum uniuscujusque civitatis existunt. Concil. Chalcedon., tit. 8. Clerici qui praeficiuntur ptochiis, vel qui ordinantur in monasteriis et basilicis martyrum, sub episcoporum qui in unaquaque civitate sunt, secundum sanctorum Patrum traditiones, potestate permaneant, nec per contumaciam ab episcopo suo dissiliant. Qui vero audent evertere hujuscemodi formam quocunque modo, nec proprio subjiciuntur episcopo, si quidem clerici sunt, canonum correptionibus subjacebunt; si vero laici vel monachi fuerint, communione priventur.
CXCVIII. Quod non oporteat clericos habentes adversus invicem negotia proprium episcopum relinquere, et ad saecularia judicia properare. Concil. Chalcedon., tit. 9. Si quis clericus adversus clericum habeat negotium, non deserat episcopum proprium, et ad saecularia percurrat judicia: sed prius actio ventiletur apud episcopum proprium, vel certe consilio ejusdem episcopi apud quos utraeque partes voluerint, judicium continebunt. Si quis autem praeter haec fecerit, canonicis correptionibus subjacebit. Quod si clericus habeat causam adversus episcopum proprium, vel adversus alterum, apud synodum provinciae judicetur; quod si adversus ejus provinciae metropolitanum episcopus vel clericus habet querelam, petat primatem dioeceseos, aut sedem regiae urbis Constantinopolitanae, et apud ipsum judicetur.
CXCIX. Quod non liceat clerico in duarum civitatum ministrare ecclesiis. Concil. Chalcedon., tit. 10. Non licere clericum in duarum civitatum conscribi simul ecclesiis, et in qua initio ordinatus est, et ad quam confugit quasi ad potiorem, ob inanis gloriae cupiditatem. Hoc autem facientes revocari debere ad suam ecclesiam, in qua primitus ordinati sunt, et ibi tantummodo ministrare. Si vero quis jam translatus est ex alia in aliam ecclesiam, prioris ecclesiae, vel martyriorum, quae sub ea sunt, aut ptochiorum, aut xenodochiorum rebus in nullo communicet. Eos vero qui ausi fuerint post definitionem magnae et universalis hujus synodi quidquam ex his quae sunt prohibita perpetrare, decrevit sancta synodus a proprio hujusmodi gradu recedere.
CC. Ut nequaquam in duos metropolitanos provincia dividatur. Concil. Chalcedon., tit. 12. Pervenit ad nos quod quidam praeter ecclesiastica statuta facientes convolarunt ad potestates, et per pragmaticam formam in duo unam provinciam diviserunt, ita ut ex hoc facto duo metropolitani esse videantur in una provincia. Statuit ergo sancta synodus de reliquo nihil ab episcopis tale tentari, alioquin qui hoc annisus fuerit, amissioni gradus proprii subjacebit. Quaecunque vero civitates litteris imperialibus metropolitani nominis honore subnixae sunt, honore tantummodo perfruantur, et qui ecclesiam ejus gubernat episcopus, salvis scilicet verae metropolis privilegiis suis.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 46. Nam quod sciscitaris utrum, divisis imperiali judicio provinciis, ut duae metropoles fiant, sic duo metropolitani episcopi debeant nominari, non vere visum est ad mobilitatem necessitatum mundanarum Dei Ecclesiam commutari, honoresque aut divisiones perpeti, quas pro suis causis faciendas duxerit imperator: ergo secundum pristinum provinciarum morem, metropolitanos episcopos convenit numerari.
CCI. Quod non oporteat peregrinos clericos, sine commendatitiis ministrare. Concil. Chalcedon., tit. 13. Peregrinos, clericos et lectores, in alia civitate praeter commendatitias litteras sui episcopi nusquam penitus ministrare debere.
CCII. De diaconissis mulieribus. Concil. Chalcedon., tit. 15. Diaconissam non ordinandam ante annum quadragesimum, et hanc cum summo libramine: si vero suscipiens manus impositionem, et aliquantum temporis in ministerio permanens semetipsam tradat nuptiis, gratiae Dei contumeliam faciens, anathematizetur hujusmodi cum eo qui eidem copulatur.
CCIII. De parochiis. Concil. Chalcedon., tit. 17. Singularum ecclesiarum rusticas parochias vel possessiones manere inconcussas illis episcopis qui eas retinere noscuntur, et maxime si per tricennium eas absque vi obtinentes sub dispensatione rexerunt: quod si intra tricennium facta fuerit de his, vel fiat, altercatio, licere eis qui se laesos asserunt apud sanctam synodum provinciae de his movere certamen. Quod si quis a metropolitano laeditur, apud primatem dioeceseos, aut apud Constantinopolitanam sedem judicetur, sicut superius dictum est. Si qua vero civitas potestate imperiali novata est, aut si protinus innovetur, civiles dispositiones et publicos ecclesiarum quoque parochiarum ordines subsequantur.
CCIV. De conjurationibus vel conspirationibus. Concil. Chalcedon., tit. 18. Conjurationis vel conspirationis crimen, et ab exteris legibus est omnino prohibitum: multo magis hoc in Dei Ecclesia ne fiat admonere conveniet. Si qui ergo clerici vel monachi reperti fuerint conjurantes, aut conspirantes, aut insidias ponentes episcopis, aut clericis, gradu proprio penitus abdicentur.
CCV. De episcoporum aut clericorum accusationibus quid debeat observari. Concil. Chalcedon., tit. 21. Clericos aut laicos accusantes episcopos, aut clericos passim, et sine probatione, ad accusationem recipi non debere, nisi prius eorum discutiatur existimationis opinio.
Concil. Chartag., tit. 8. Numidius episcopus Maxulitanus dixit: Praeterea sunt quamplurimi non bonae conversationis qui existimant majores natu, vel episcopos, passim vageque in accusationem pulsandos; debent tam facile admitti, necne?
Aurelius episcopus dixit: Placet igitur charitati vestrae ut is qui aliquibus sceleribus irretitus est, vocem adversus majorem natu non habeat accusandi. Ab universis episcopis dictum est: Si criminosus est, non admittatur, placet.
Item Concil. Carthag., tit. 95. Placuitque omnibus, quoniam superioribus conciliorum decretis de personis quae admittendae sunt ad accusationem clericorum jam constitutum est, et quae personae non admittantur non expressum est, idcirco definimus eum rite ad accusationem non admitti, qui postquam excommunicatus fuerit, in ipsa adhuc excommunicatione constitutus, sive sit clericus, sive laicus, accusare voluerit.
Titul. 96. Item placuit ut omnes servi, vel proprii liberti ad accusationem non admittantur, vel omnes quos ad accusanda publica crimina leges publicae non admittunt, omnes etiam infamiae maculis aspersi, id est, histriones, ac turpitudinibus subjectae personae, haeretici etiam, sive pagani, sive Judaei. Sed tamen omnibus quibus accusatio denegatur, in causis propriis accusandi licentia non neganda.
Et ut qui unum crimen non probaverit, ad aliud admitti non debeat. Concil. suprascripto, tit. 97. Item placuit, quotiescunque clericis ab accusatoribus multa crimina objiciuntur, et unum ex ipsis de quo prius egerit probare non valuerit, ad caetera jam non admittatur.
Item de hoc ipso, tit. 98. Testes autem ad testimonium non admittendos, qui nec ad accusationem admitti praecepti sunt, vel etiam quos ipse accusator de sua domo produxerit. Ad testimonium autem intra annos quatuordecim aetatis suae non admittantur.
CCVI. Quod non liceat clericis post mortem sui episcopi, res ad eum pertinentes diripere. Concil. Chalcedon., tit. 22. Non licere clericis post obitum sui episcopi, res ad eum pertinentes dissipare, sicut antiquis quoque est canonibus constitutum; quod si hoc facere tentaverint, graduum suorum periculo subjacebunt.
CCVII. Quod non liceat clericis et monachis, absque voluntate episcopi, ad urbem regiam proficisci. Concil. Chalcedon., tit. 23. Venit ad aures sancti concilii quod quidam clerici et monachi, quibus nihil ab episcopo suo commissum est (est autem quando et communione ab eo privantur), pervenientes ad urbem regiam Constantinopolitanam in ea diutius immorentur, excitantes turbas, et statum ecclesiasticum commoventes, subvertentes etiam quorumdam domos: decrevit sancta synodus hujusmodi primo quidem per defensorem Constantinopolitanae sanctae Ecclesiae commoneri, ut egrediantur ab urbe regia: quod si iisdem negotiis impudenter insistant, etiam nolentes idem defensor expellat, ut ad propria loca perveniant.
CCVIII. Quod non liceat monasteria quae consecrata sunt, diversoria saecularia fieri. Concil. Chalcedon., tit. 24. Quae semel dedicata sunt monasteria consilio episcoporum maneant perpetuo monasteria, et res quae ad ea pertinent monasteriis reservari, nec posse ea ultra fieri saecularia habitacula: qui vero hoc fieri permiserint, canonum sententiis subjacebunt.
CCIX. Quod non oporteat ordinationes episcoporum diu differri. Concil. Chalcedonensi, tit. 25. Quoniam quidam metropolitani, quantum comperimus, negligunt commissos sibi greges, et ordinationes episcoporum facere differunt, placuit sanctae synodo intra tres menses ordinationes episcoporum celebrari, nisi forte necessitas inexcusabilis praeparet dilationis tempus extendi; quod si hoc minime fecerit, correptioni ecclesiasticae subjacebit: verumtamen reditus Ecclesiae viduatae penes oeconomum ejusdem ecclesiae integri serventur.
CCX. De dispensatoribus singularum ecclesiarum. Concil. Chalcedon., tit. 26. Quoniam in quibusdam ecclesiis, ut rumore comperimus, praeter oeconomum episcopi facultates ecclesiasticas tractant: placuit omnem ecclesiam habentem episcopum habere oeconomum de clero proprio, qui dispenset res ecclesiasticas secundum sententiam episcopi proprii; ita ut ecclesiae dispensatio praeter testimonium non sit, ne ex hoc dispergantur ecclesiasticae facultates, et sacerdotio maledictionis derogatio procuretur. Quod si hoc minime fecerit, divinis constitutionibus subjacebit.
CCXI. De his qui raptum faciunt. Concil. Chalcedon., tit. 27. Eos qui rapiunt mulieres sub nomine simul habitandi, cooperantes, aut conniventes raptoribus: decrevit sancta synodus, ut si quidem clerici sunt, decidant gradu proprio; si vero laici, anathematizentur.
CCXII. Ut praeter Pascha et Pentecosten baptisma non celebretur. Ex decretis papae Siricii, tit. 2. Sequitur de diversis baptizandorum temporibus, prout unicuique libitum fuerit improbabilis, et inemendata confusio, quae a nostris sacerdotibus (quod commoti dicimus) non ratione auctoritatis alicujus, sed sola temeritate praesumitur, ut passim ac libere natalitiis Christi, seu apparitionis, nec non et apostolorum, seu martyrum festivitatibus, innumerae, ut asseris, plebes baptismi mysterium consequantur, cum hoc sibi privilegium, et apud nos, et apud omnes ecclesias Dominicum specialiter cum Pentecoste sua Pascha defendat: quibus solis per annum diebus ad fidem confluentibus generalia baptismatis tradi convenit sacramenta. His duntaxat electis, qui ante quadraginta vel eo amplius, diei nomen dederint, et exorcismis quotidianisque orationibus, atque jejuniis fuerint expiati, quatenus apostolica illa impleatur praeceptio, ut expurgato fermento veteri, nova incipiat esse conspersio. Sicut ergo paschalem reverentiam in nullo dicimus esse minuendam: ita in infantibus, qui necdum loqui potuerunt per aetatem, vel his, quibus in qualibet necessitate opus fuerit sacri unda baptismatis, omni volumus celeritate succurri; ne ad nostrarum perniciem tendat animarum, si negato desiderantibus fonte salutari, exiens unusquisque de saeculo et regnum perdat et vitam. Quicunque etiam discrimen naufragii, hostilitatis incursum, obsidionis ambiguum, vel cujuslibet corporalis aegritudinis desperationem inciderint, et sibi unico credulitatis auxilio poposcerint subveniri, eodem quo poscunt momento temporis expetitae regenerationis praemia consequantur. Hactenus in hac parte erratum sufficiat, nunc praefatam regulam omnes teneant sacerdotes, qui nolunt ab apostolicae petrae, super quam Christus universalem construxit ecclesiam, soliditate divelli.
Ex decretis Leonis, tit. 7. Leo episcopus universis episcopis per Siciliam constitutis, in Domino salutem. Divinis praeceptis et apostolicis monitis informamur ut pro omnium ecclesiarum statu impigro vigilemus affectu, ac si quis usquam reprehensioni invenitur obnoxium celeri sollicitudine, aut ab ignorantiae imperitia, aut a praesumptionis usurpatione revocemus. Manente enim Dominicae vocis imperio, quo beatissimus apostolus Petrus trina repetitione mysticae sanctionis imbuitur, ut Christi oves qui Christum diligit pascat: ipsius sedis, cui per abundantiam divinae gratiae praesumus, reverentia coarctamur, ut periculum desidiae quantum possumus declinemus, ne professio summi apostoli, qua se amatorem Domini esse testatus est, non inveniatur in nobis, quia negligenter pascens toties commendatum Dominicum gregem, convincitur summum non amare pastorem. Cum ergo mihi de charitatis vestrae actibus fraterna affectione sollicito certis indiciis innotuerit, vos in eo quod inter sacramenta Ecclesiae principale est, ab apostolicae institutionis consuetudine discrepare, ita ut baptismi sacramentum numerosius in die Epiphaniae quam in Paschali tempore celebretur: miror vos vel praecessores vestros tam irrationabilem novitatem usurpare potuisse, ut confusis temporibus utriusque mysterii nullam esse differentiam crederetis inter diem quo adoratus est Christus a Magis, et diem quo resurrexit Christus a mortuis. Quam culpam nullo modo potuissetis incidere, si unde consecrationem honoris accipitis, inde legem totius observantiae sumeretis, et beati apostoli Petri sedes, quae vobis sacerdotalis mater est dignitatis, esset ecclesiasticae magistra rationis, a cujus vos regulis recessisse minore posset aequanimitate tolerari, si aliqua commonitionis nostrae increpatio praecessisset: nunc autem quia non desperatur correptio, servanda est mansuetudo, ut licet vix ferenda sit in sacerdotibus excusatio quae praetendat inscientiam, maluimus tamen et censuram necessariam temperare, et ratione vos apertissimae veritatis instruere.
Ex decr. papae Leonis, tit. 8. Semper quidem in aeterno consilio Dei mansit humani generis incommutabiliter praeordinata reparatio, sed ordo rerum per Jesum Christum Dominum nostrum, temporaliter gerendarum, in incarnatione Verbi sumpsit exordium. Unde aliud tempus est, quando nuntiante angelo beata Virgo Maria fecundandam se per Spiritum sanctum credidit, et concepit: aliud, quo salva integritate virginea puer editus exsultante gaudio coelestium ministrorum pastoribus indicatur: aliud, quo infans circumciditur; aliud, quo hostia pro eo legalis offertur; aliud cum tres Magi claritate novi sideris in civitatem Bethleem ab Oriente perveniunt, et adoratum parvulum, mystico munere oblato venerantur. Nec iidem sunt dies quibus impio Herodi, ordinata divinitus in Aegyptum translatione, subtractus est, vel quibus ab Aegypto in Galilaeam, mortuo persecutore, revocatus est. Inter has autem dispensationum varietates accedunt augmenta corporea, crescit Dominus, sicut evangelista testatur, profectibus aetatis, et gratiae. Per dies Paschae in templum Jerusalem cum parentibus venit, et cum abesset a societate redeuntium, sedens cum senioribus, et inter admirantes magistros disputans invenitur, rationemque mansionis suae reddens: Quid est, inquit, quod quaerebatis me? nesciebatis quod in his quae Patris mei sunt oportet me esse, significans ejus se esse filium cujus esset et templum. Jam vero cum in annis majoribus apertius declarandus baptismum praecursoris sui Joannis expetiit, quid deitatis ejus remansit ambiguum, quando baptizato Domino Jesu, Spiritus sanctus in columbae specie super eum descendit, et mansit, audita de coelis Patris voce dicentis: Tu es filius meus dilectus, in te bene complacui? Quae omnia ideo quanta potuimus brevitate perstrinximus, ut notum sit dilectioni vestrae, universos Christi dies innumeris consecratos fuisse virtutibus, et in cunctis ejus actionibus sacramentorum mysteria coruscasse; sed aliter quidquid signis denuntiarit aliter rebus impleri, nec quaecunque numerantur in operibus Salvatoris, ad tempus potest pertinere baptismatis. Nam si etiam illa quae post beati Joannis lavacrum a Domino gesta cognovimus, sub indiscreto honore colamus, omnia tempora continuatis erunt deputanda festis, quia omnia sunt plena miraculis. Verum, quia spiritus sapientiae et intellectus ita apostolos et totius Ecclesiae erudivit magistros, ut in Christiana observantia nihil inordinatum, nihil pateretur esse confusum: discernendae sunt causae solemnitatum, et in omnibus institutis Patrum principumque nostrorum rationabilis servanda discretio, quia non aliter unus grex et unus pastor sumus, nisi quemadmodum Apostolus docet, idipsum dicamus omnes: Simus autem perfecti in eodem sensu, et in eadem sapientia.
Ex decretis papae Leonis, tit. 9. Quamvis ergo et illa quae ad humilitatem, et illa quae ad gloriam pertinent Christi, in unum concurrant, eamdemque personam, totumque quod in illo et virtutis divinae est et infirmitatis humanae, ad nostrae reparationis tendat effectum: proprie tamen in morte crucifixi, et in resurrectione mortui potentia baptismatis novam creaturam condit ex veteri, ut in renascentibus, et mors Christi operetur, et vita, dicente beato Apostolo: An ignoratis quia quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte illius baptizati sumus? consepulti enim sumus cum illo per baptismum in morte, ut quomodo surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus; si enim complantati facti sumus similitudini mortis ejus, simul et resurrectionis erimus, et caetera quae latius magister gentium ad commendandum sacramentum baptismatis disputavit, ut appareret ex hujus doctrinae spiritu regenerandis filiis hominum, et in Dei filios adoptandis illum diem, et illud tempus electum, in quo per similitudinem formamque mysterii, ea quae geruntur in membris, his quae in ipso sunt capite gesta congruerent: dum in baptismatis regula, et mors intervenit interfectione peccati, et sepulturam triduanam imitatur trina demersio, et ab aquis elevatio resurgentis instar est de sepulcro. Ipsa igitur operis qualitas docet celebrandae generaliter gratiae diem legitimum eum esse in quo orta est, et virtus muneris, et species actionis ad cujus rei confirmationem plurimum valet quod ipse Dominus Jesus Christus, posteaquam resurrexit a mortuis, discipulis suis, in quibus omnes ecclesiarum praesules docebantur, et formam et potestatem tradidit baptizandi dicens: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti; de quo utique eos etiam ante passionem potuisset instruere, nisi proprie voluisset intelligi regenerationis gratiam ex sua resurrectione coepisse. Additur sane huic observantiae, etiam Pentecostes ex adventu sancti Spiritus sacrata solemnitas, quae de Paschalis festi pendet articulo, et cum ad alios dies alia festa pertineant, haec semper ad eum diem qui resurrectione Domini est insignis, occurrit, porrigens quodammodo auxiliantis gratiae manum ad eos quos a die Paschae, aut molestia infirmitatis, aut longinquitas itineris, aut navigationis difficultas interclusit, invitans ut quibuslibet necessitatibus impediti desiderii sui effectum dono sancti Spiritus consequantur. Ipse enim unigenitus Dei in fide credentium, et in virtute operum nullam inter se et Spiritum sanctum voluit esse distantiam; quia nulla est diversitas in natura, dicens: Rogabo ego Patrem, et alium Paracletum dabit vobis, ut vobiscum sit in aeternum, Spiritum veritatis; et iterum: Paracletus autem Spiritus sanctus, quem mittet Pater meus in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret universa quaecunque dixi vobis; et iterum: Cum venerit ille Spiritus veritatis, ille diriget vos in omnem veritatem. Cum itaque veritas Christus sit et Spiritus sanctus, Spiritus veritatis, nomenque Paracleti utrique sit proprium, non dissimile est festum, ubi unum est Sacramentum.
Ex decretis papae Leonis, tit. 10. Hoc autem nos non ex nostra persuasione defendere, sed ex apostolica auctoritate servare satis idoneo probamus exemplo, sequentes beatum apostolum Petrum, qui in ipso die quo omnem credentium numerum promissus sancti Spiritus replevit adventus, trium millium populum sua praedicatione conversum lavacro baptismatis consecravit. Quod sancta Scriptura, quae apostolorum actus continet, fideli historia docet dicens: His auditis compuncti sunt corde, et dixerunt ad Petrum et reliquos apostolos: Quid faciemus, viri fratres? Petrus vero ad illos: Poenitentiam, inquit, agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi, in remissionem peccatorum vestrorum, et accipietis donum Spiritus sancti. Vobis enim est repromissio, et filiis vestris, et omnibus qui longe sunt quoscunque advocaverit Dominus Deus noster; aliis etiam pluribus verbis testificatus est, et exhortabatur dicens, Salvamini a generatione ista prava. Qui ergo receperunt sermonem ejus, baptizati sunt, et appositae sunt in illa die animae circiter tria millia.
Ex decretis papae Leonis, tit. 11. Unde quia manifestissime patet baptizandis in Ecclesia electis haec duo tempora, de quibus locuti sumus, esse legitima dilectionem vestram monemus, ut nullos alios dies huic observantiae misceatis: quia sunt alia quoque festa, quibus multa in honorem Dei reverentia debeatur, principalis tamen et maximi sacramenti custodienda nobis est mystica et rationalis exemplatio: non interdicta licentia, qua in baptismo tribuendo quolibet tempore periclitantibus subvenitur. Ita enim ad has duas solemnitates connexas sibimet atque cognatas incolumium, et in pacis securitate degentium libera vota differimus: ut in mortis periculo, in obsidionis discrimine, in persecutionis angustiis, in timore naufragii nullo tempore hoc verae salutis singulare praesidium cuiquam denegemus. Si quis autem Epiphaniae festivitatem, quae in suo ordine debito honore veneranda est, ob hoc existimat privilegium habere baptismatis, quia hoc quidam putant, quod in eadem die Dominus ad baptismum sancti Joannis accesserit: sciat illius baptismi aliam gratiam, aliam fuisse rationem, nec ad eamdem pertinuisse virtutem, qua per Spiritum sanctum renascuntur, de quibus dicitur: Qui non ex sanguine, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt. Dominus enim nullius indigens remissione peccati, nec quaerens remedium renascendi sic voluit baptizari, quomodo et voluit circumcidi hostiamque pro se emundationis offerri, ut qui factus erat ex muliere, sicut Apostolus ait, fieret et sub Lege, quam non venerat solvere, sed implere et implendo finire, et sicut Apostolus praedicat dicens: Finis autem legis Christus ad justitiam omni credenti. Baptismi autem sui in se condidit sacramentum, quia in omnibus primatum tenens, se docuit esse principium, et tunc regenerationis potentiam sanxit, quando de latere ipsius profluxerunt sanguis redemptionis, et aqua baptismatis. Sicut ergo Vetus Testamentum Novi testificatio fuit, et lex per Moysem data est, gratia autem et veritas per Jesum Christum facta est; sic diversa sacrificia unam hostiam reformarunt, et multorum agnorum occisio illius immolatione finita est, de quo dicitur: Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Sic et Joannes non Christus, sed Christi praevius, non sponsus, sed sponsi amicus fuit adeo fidelis, et non sua quaerens, sed quae Jesu Christi, ut se profiteretur ad solvenda calceamenta pedum ejus indignum: quoniam ipse quidem baptizaret in aqua, in poenitentiam; ille autem baptizaturus esset in Spiritu sancto, et igni, qui duplici potestate, et vitam redderet, et peccata consumeret. His itaque, fratres charissimi, tot ac tantis existentibus documentis, quibus omni ambiguitate submota evidenter agnoscitis, in baptizandis electis, qui secundum apostolicam regulam in exorcismis scrutandi, et jejuniis sanctificandi, et frequentibus sunt praedicationibus imbuendi, duo tantum tempora, id est Pascha et Pentecosten esse servanda. Hoc vestrae indicimus charitati, ut ab apostolicis institutis nullo ulterius recedatis excessu, quia inultum post haec esse non poterit, si quisquam apostolicas regulas in aliquo crediderit negligendas.
Ex decretis papae Gelasii, tit. 10. Baptizandi sibi quispiam passim quocunque tempore nullam credat inesse fiduciam, praeter Paschale festum, et Pentecostes venerabile sacramentum, excepto duntaxat gravissimi languoris incursu, in quo verendum est, ne morbi crescente periculo sine remedio salutari fortassis aegrotans et exilio praeventus abscedat.
CCXIII. De his qui poenitentiam minime servaverunt. Ex decretis papae Syricii, tit. 5. De his vero non incongrue dilectio tua apostolicam sedem credidit consulendam, qui acta poenitentia tanquam canes, ac sues ad vomitus et volutabra redeuntes, et militiae cingulum, et lubricas voluptates, et nova conjugia, et inhibitos denuo appetivere concubitus, quorum professam incontinentiam generati post absolutionem filii prodiderunt. De quibus, quia jam suffugium non habent poenitendi, id duximus decernendum, ut sola intra Ecclesiam fidelibus oratione jungantur, sacrae mysteriorum celebritati, quamvis non mereantur, intersint: a Dominicae autem mensae convivio segregentur, ut hac saltem districtione correcti et ipsi in se sua errata castigent, et aliis exemplis tribuant, quatenus ab obscoenis cupiditatibus retrahantur. Quibus tamen quoniam carnali fragilitate ceciderunt, viatico munere, cum ad Dominum coeperint proficisci, per communionis gratiam volumus subveniri. Quam formam, et circa mulieres, quae se post poenitentiam talibus pollutionibus devinxerunt, servari decernimus.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 7. De poenitentibus autem, qui sive ex gravioribus commissis, sive ex levioribus poenitentiam gerunt, si nulla interveniat aegritudo, quinta feria ante Pascha eis remittendum Romanae Ecclesiae consuetudo demonstrat. Caeterum de pondere aestimando delictorum sacerdotis est judicare, ut attendat ad confessionem poenitentis, et ad fletus atque lacrymas corrigentis, ac tunc jubere dimitti, cum viderit congruam satisfactionem. Sane si quis in aegritudinem inciderit, atque usque ad desperationem devenerit, ei est ante tempus Paschae relaxandum, ne de saeculo absque communione discedat.
CCXIV. Quod clericis non liceat poenitentiam agere, et quod post poenitentiam nullus possit ad clerum admitti. Ex decretis papae Syricii, tit. 14. Illud quoque nos par fuit providere, ut sicut poenitentiam agere cuiquam non conceditur clericorum: ita et post poenitudinem ac reconciliationem nulli unquam laico liceat honorem clericatus adipisci; quia quamvis sint omnium peccatorum contagione mundati, nulla tamen debent gerendorum sacramentorum instrumenta suscipere, qui dudum fuerint vasa vitiorum.
Ex decretis papae Innocentii, tit. 34. Innocentius Agapito Macedonio, et Martiano episcopis Apulis. Multa in provincia vestra contra canones Ecclesiasticos, decretaque majorum usurpari a plurimis, et relationes diversorum et suggestiones fidissimae retulerunt: quae quidem possent facile resecari, si episcopi in his non invenirentur auctores. Qui dum aut amicis, aut obsequentibus gratiam praestare nituntur, religionem violant, ordinesque corrumpunt; ac sic evenit, ut indigni quique honores suscipiant ecclesiasticos, et admittantur ad clerum, qui nec inter laicos quidem dignum locum habere merentur, sicuti nunc dato nobis libello monstratum est, Modestum quemdam multis criminibus involutum, propter quae etiam poenitentiam egisse dicitur, non solum clericum effectum, quod non licet, verum etiam ad episcopatus apicem tendere: cum canones apud Nicaeam constituti, poenitentes etiam ab infimis officiis clericorum excludant. Et ideo, fratres charissimi, perspecto tenore libelli eum jubeatis praesentari, ac si vere constiterit talis, qualem libellus affirmat, non solum ab ambitione episcopatus, sed etiam a clericatus removeatur officio.
CCXV. Ut si per ignorantiam poenitens digamus, vel viduae maritus clericus factus fuerit, jam non promoveatur. Ex decretis papae Syricii, tit. 15. Et quia his omnibus, quae in reprehensionem veniunt, sola excusatio ignorationis obtenditur, cui nos interim solius pietatis intuitu necesse est clementer ignoscere: quicunque poenitens, quicunque bigamus, quicunque viduae maritus ad sacram militiam indebite, et incompetenter irrepsit, hac sibi conditione a nobis veniam intelligat relaxatam, ut in magno debeat computare beneficio, si adempta sibi omni spe promotionis in hoc quo invenitur ordine perpetua stabilitate permaneat: scituri post hanc definitionem, quod si ultra ad sacros ordines quemquam de talibus crediderint assumendum, et de suo, et de eorum statu, quos contra canones et interdicta nostra provexerint, congruam ab apostolica sede promendam esse sententiam.
CCXVI. De energumenis baptizatis. Ex decretis papae Innocentii, tit. 6. De his vero baptizatis, qui postea a daemonio, aut vitio aliquo, aut peccato interveniente arripiuntur, quaesivit dilectio tua, si a presbytero, vel diacono possint, aut debeant consignari: quod hoc, nisi episcopus praeceperit, non licet: nam ei manus imponenda omnino non est, nisi episcopus auctoritatem dederit id efficiendi. Ut autem fiat, episcopi est imperare, ut manus ei vel a presbytero, vel a caeteris clericis imponatur. Nam quomodo id fieri sine magno labore poterit, ut longe constitutus energumenus ad episcopum deducatur, cum si talis casus ei in itinere acciderit, nec ferri ad episcopum, nec referri ad sua facile possit.
CCXVII. Quod pro infirmis debeat sacerdos orare, et juxta praeceptum sancti Jacobi oleo perungere. Ex decretis papae Innocentii, tit. 8. Sane quoniam de hoc, sicuti de caeteris consulere voluit dilectio tua, adjecit etiam filius meus dilectus Coelestinus diaconus in epistola sua esse a tua dilectione positum illud, quod in beati apostoli Jacobi epistola conscriptum est. Si infirmatur quis in vobis, inducat presbyteros, et orent super eum ungentes oleo in nomine Domini, et oratio fidei salvabit infirmum, et suscitabit illum Dominus, et si in peccatis fuerit, remittentur ei. Quod non est dubium de fidelibus aegrotantibus accipi vel intelligi debere, qui sancto oleo chrismatis perungi possunt, quod ab episcopo confectum non solum sacerdotibus, sed omnibus uti Christianis licet, in sua, aut suorum necessitate ungendum. Caeterum illud superfluum videmus adjectum, ut de episcopo ambigatur, quod presbyteris licere non dubium est: nam idcirco presbyteris dictum est, quia episcopi occupationibus aliis impediti ad omnes languidos ire non possunt. Caeterum si episcopus aut potest, aut dignum ducit aliquem a se visitandum, et benedicere, et tangere chrismate sine cunctatione potest, cujus est ipsum chrisma conficere. Nam poenitentibus istud infundi non potest, quia genus est sacramenti. Nam quibus reliqua sacramenta negantur, quomodo unum genus posse putatur concedi?
CCXVIII. Ut extra conscientiam metropolitani non ordinetur episcopus. Ex decretis papae Innocentii, tit. 9. Primum ut extra conscientiam metropolitani episcopi nullus audeat ordinare; integrum enim judicium est, quod plurimorum sententiis confirmatur: nec unus episcopus ordinare praesumat, ne furtivum beneficium praestitum videatur: hoc enim a synodo Nicaena constitutum est, atque definitum.
Ex decretis papae Coelestini, tit. 17. Primum, ut juxta decreta canonum unaquaeque provincia suo metropolitano contenta sit, ut decessoris nostri data ad Narbonensem episcopum continent constituta, nec usurpationis locus alicui sacerdoti in alterius concedatur injuriam. Sit concessis sibi contentus unusquisque limitibus. Alter in alterius provincia nihil praesumat, nec emeritis in suis ecclesiis clericis peregrini et extranei, et qui ante ignorati sunt, ad exclusionem eorum, qui bene de suorum civium merentur testimonio, praeponantur, ne novum quoddam, de quo episcopi fiant institutum videatur esse collegium.
Ex decretis papae Leonis, tit. 32. Igitur secundum sanctorum Patrum canones spiritu Dei conditos, et totius mundi reverentia consecratos, metropolitanos singularum provinciarum episcopos, quibus ex delegatione nostra, fraternitatis tuae cura praetenditur, jus traditae sibi antiquitus dignitatis intemeratum habere decernimus: ita ut a regulis praestitutis nulla aut negligentia, aut praesumptione discedant.
CCXIX. Ut ex curialibus non fiat clericus. Ex decretis papae Innocentii, tit. 18. Praeterea frequenter quidam ex fratribus nostris curiales, vel quibuslibet publicis functionibus occupatos clericos facere contendunt, quibus postea major tristitia cum de revocandis eis aliquid ab imperatore praecipitur, quam gratia nascitur de ascitis. Constat enim eos in ipsis muniis voluptates etiam exhibere, quas a diabolo inventas esse non dubium est, et ludorum aut munerum apparatibus, aut praeesse, aut forsitan interesse. Sit certe in exemplum sollicitudo, et tristitia fratrum, quam saepe pertulimus imperatore praesente, cum pro his saepius rogaremus, quam ipse nobiscum positus cognovisti, quibus non solum inferiores clerici ex curialibus, verum etiam in sacerdotio jam constituti, ingens molestia ut redderentur instabat.
CCXX. De ultima poenitentia non neganda. Ex decretis papae Innocentii, tit. 22. Et hoc quaesitum est, quid de his observari oporteat, qui post baptismum omni tempore incontinentiae voluptatibus dediti, in extremo vitae suae poenitentiam simul, et reconciliationem communionis exposcunt. De his observatio prior, durior; posterior interveniente misericordia inclinatior est: nam consuetudo prior tenuit, ut concederetur eis poenitentia, sed communio negaretur; nam cum illis temporibus crebrae persecutiones essent, ne communionis concessa facilitas homines de reconciliatione securos non revocaret a lapsu, merito negata communio est, concessa poenitentia: ne totum penitus negaretur, et duriorem remissionem fecit temporis ratio. Sed postquam Dominus noster pacem Ecclesiis suis reddidit, jam terrore depulso communionem dari abeuntibus placuit, et propter Domini misericordiam, quasi viaticum profecturis, et ne Novatiani haeretici negantis veniam, asperitatem et duritiam subsequi videamur. Tribuetur ergo cum poenitentia extrema communio, ut homines hujusmodi, vel in supremis suis, permittente Salvatore nostro, a perpetuo exitio vindicentur.
Ex decretis papae Coelestini, tit. 15. Agnovimus enim poenitentiam morientibus denegari, nec illorum desideriis annui, qui obitus sui tempore haec animae suae cupiunt remedia subveniri: horremus (fateor) tantae impietatis aliquem reperiri, ut de Dei pietate desperet, quasi non possit ad se quovis tempore concurrenti succurrere, et periclitantem sub onere peccatorum hominem perdere, quo se ille expedire desiderat, et liberari. Quid hoc rogo aliud est quam morienti mortem addere, ejusque animam sua crudelitate, ne absoluta esse possit, occidere, cum Deus ad subveniendum paratissimus, invitans ad poenitentiam, sic promittat peccatori, inquiens: Quacunque die conversus fuerit, peccata ejus non reputabuntur ei; et iterum: Nolo mortem peccatoris, sed tantum convertatur, et vivat. Salutem ergo homini adimit quisquis mortis tempore poenitentiam denegarit; et desperat de clementia Dei, qui eum ad subveniendum morienti sufficere vel momento posse non credit. Perdidisset latro in cruce praemium, ad Christi dexteram pendens, si illum unius horae poenitentia non juvisset; cum esset in poena poenituit, et per unius sermonis promissionem habitaculum paradisi Deo promittente promeruit. Vera ergo ad Deum conversio in ultimis positorum mente potius est aestimanda quam tempore, propheta hoc taliter asserente: Cum conversus ingemueris, tunc salvus eris. Cum ergo Christus sit cordis inspector, quolibet tempore non est deneganda poenitentia postulanti, cum illi se obliget judici, cui occulta omnia noverit revelari.
Ex decretis papae Leonis, tit. 21. De his qui poenitentiam agere differunt. Dissimulatio haec potest non de contemptu esse remedii, sed de metu gravius delinquendi. Unde poenitentia quae dilata est, cum studiosius petita fuerit, non negetur, ut quoquomodo ad indulgentiae medicinam anima vulnerata perveniat.
CCXXI. De administrationibus saecularium judiciorum. Ex decr. papae Innocentii, tit. 23. Quaesitum est etiam super his qui post baptismum administraverunt, aut tormenta sola exercuerunt, aut etiam capitalem protulere sententiam: de his nihil legimus a majoribus definitum. Meminerant enim a Deo potestates has fuisse concessas, et propter vindictam noxiorum gladium fuisse permissum, et Dei ministrum esse datum in hujusmodi vindicem. Quomodo igitur reprehenderent factum, quod auctore Deo viderent esse concessum? De his ergo, ut hactenus servatum est, sic habeamus, ne aut disciplinam evertere, aut contra auctoritatem Domini venire videamur. Ipsis autem in ratione reddenda gesta sua omnia servabuntur.
CCXXII. Quod pro conjugali foedere tam viro quam feminae non liceat in adulterium declinare, pro eo quod sibi in hoc ipso aeque debitores existunt. Ex decretis papae Innocentii, tit. 24. Et illud desideratum est sciri, cur communicantes viri cum adulteris uxoribus non conveniant, cum contra uxores in consortio adulterorum virorum manere videantur? Super hoc Christiana religio adulterium in utroque sexu pari ratione condemnat; sed viros suos mulieres non facile de adulterio accusant, et non habent latentia peccata vindictam: viri autem liberius uxores adulteras apud sacerdotes deferre consueverunt; et ideo mulieribus prodito earum crimine communio denegatur, virorum autem latente commisso, non facile quisquam ex suspicionibus abstinetur, qui utique submovetur, si ejus flagitium detegatur. Cum ergo par causa sit, interdum probatione cessante vindictae ratio conquiescit.
CCXXIII. Quod hi qui preces criminales dictant, sine crimine sint. Ex decretis papae Innocentii, titul. 25. Illud etiam sciscitari voluisti, an preces dictantibus liberum concedatur, utique post baptismi regenerationem, a principibus poscere mortem alicujus vel sanguinem de reatu? Quam rem principes nunquam sine cognitione concedunt, sed ad judices commissa ipsa, vel crimina semper remittunt, ut causa cognita vindicentur: quae cum quaesitori fuerint delegata, aut absolutio, aut damnatio pro negotii qualitate profertur, et dum legum in improbos exercetur auctoritas, erit dictator immunis.
CCXXIV. Quod non liceat his qui intercedente repudio a se segregati sunt, in aliam copulam pertransire. Ex decretis papae Innocentii, tit. 26. De his etiam requisivit dilectio tua, qui interveniente repudio alii se matrimonio copularunt, quos in utraque parte adulteros esse manifestum est. Qui vero vel uxore vivente, quamvis dissociatum videatur esse conjugium, ad aliam copulam festinarunt, neque possunt adulteri non videri, in tantum ut etiam hae personae quibus tales conjuncti sunt, etiam ipsae adulterium commisisse videantur, secundum illud quod legimus in Evangelio: Qui dimiserit uxorem suam, et duxerit aliam, moechatur; similiter et qui dimissam duxerit, moechatur. Et ideo omnes a communione fidelium abstinendos. De parentibus autem, aut propinquis eorum nihil tale statui potest, nisi si incentores illiciti consortii fuisse detegantur.
CCXXV. Quod si quis partem sibi corporis volens amputaverit, clericus esse non possit. Ex decretis papae Innocentii, tit. 28. Qui igitur partem cujuslibet digiti ipse volens abscidit, hunc ad clerum canones non admittunt: cui vero casu aliquo contigit, dum aut operi rustico curam impendit, aut aliquid faciens se non sponte percussit; hos canones praecipiunt et clericos fieri, et si in clero fuerint reperti, non abjici. In illo enim voluntas est judicata quae sibi ausa fuit ferrum injicere, quod scilicet et alii id facere dubitare non possit; in istis vero casus veniam meruit.
CCXXVI. Si cujus uxor abducta in captivitatem fuerit, et alteram maritus ejus acceperit, revertente prima secunda excludatur. Quam dispositionem in muliere quoque, si alium virum primo desistente acceperit, convenit observari. Ex decretis papae Innocentii, tit. 37. Innocentius Probo. Conturbatio procellae barbaricae facultati legum intulit casum, nam bene constituto matrimonio inter Fortunium et Ursam captivitatis incursus fecerat naevum, nisi sancta religionis statuta providerent. Cum enim in captivitate praedicta Ursa mulier teneretur, aliud conjugium cum Restituta Fortunius memoratus iniisse cognoscitur; sed favore Domini reversa Ursa nos adiit, et nullo diffitente, uxorem se memorati esse perdocuit. Quare, domine fili, merito illustris, statuimus, fide catholica suffragante, illud esse conjugium quod erat primitus gratia divina fundatum, conventumque secundae mulieris priore superstite, nec divortio ejecta, nullo pacto posse esse legitimum.
Ex decretis papae Leonis, tit. 42. Cum ergo per bellicam cladem et per gravissimos hostilitatis incursus ita quaedam dicatis divisa esse conjugia, ut abductis in captivitatem viris feminae eorum remanserint destitutae, quae viros proprios, aut interemptos putarent, aut nunquam dominatione crederent liberandos, et in aliorum conjugium solitudine cogente transierint; cumque nunc statu rerum, auxiliante Domino, in meliora converso, nonnulli eorum qui putabantur periisse remearint, merito charitas tua videtur ambigere, quid de mulieribus quae aliis junctae sunt viris, a nobis debeat ordinari. Sed quia novimus scriptum, a Deo jungitur mulier viro, et iterum praeceptum agnovimus, ut quod Deus junxit homo non separet, necesse est ut legitimarum foedera nuptiarum redintegranda credamus, et remotis malis quae hostilitas intulit, unicuique id quod legitime habuit, reformetur, omnique studio procurandum est, ut recipiat unusquisque quod proprium est.
Item de hoc ipso, tit. 43. Nec tamen culpabilis dicitur et tanquam alieni juris pervasor habeatur, qui personam ejus mariti qui jam non esse existimabatur assumpsit: sic enim multa, quae ad eos qui in captivitatem ducti sunt pertinebant, in jus alienum transire potuerunt; et tamen plenum justitiae est, ut iisdem reversis propria reformentur. Quod si in mancipiis, vel in agris aut etiam in domibus ac possessionibus rite servatur, quanto magis in conjugiorum redintegratione faciendum est, ut quod bellica necessitate turbatum est, pacis remedio reformetur?
Item, tit. 44. Et ideo si viri post longam captivitatem reversi, ita in dilectione suarum conjugum perseverent, ut eas cupiant in suum redire consortium, omittendum est, et inculpabile judicandum quod necessitas intulit, et restituendum quod fides poscit.
Ex decretis papae Leonis, tit. 45. Si autem aliquae mulieres ita posteriorum virorum amore sunt captae, ut malint his cohaerere, quam ad legitimum redire consortium, merito sunt notandae, ita ut ecclesiastica communione priventur, quae de re excusabili contaminationem criminis elegerunt, ostendentes sibimet pro sua incontinentia placuisse, quod justa remissio poterat expiare. Redeant ergo in suum statum voluntaria redintegratione conjugia, neque ullo modo ad opprobrium malae voluntatis trahatur, quod conditio necessitatis extorsit: quia sicut hae mulieres quae reverti ad viros suos noluerunt, impiae sunt habendae, ita illae quae in affectum ex Deo initum redeunt, merito sunt laudandae.
CCXXVII. De catechumeno qui, priusquam baptizetur, uxorem amittit, et post aliam accepit, quod clericus esse non possit. Ex decretis papae Innocentii, tit. 52. Deinde ponitur, non dici oportere digamum eum qui catechumenus habuerit atque amiserit uxorem, si post baptismum fuerit aliam sortitus, eamque primam videri quae novo homini copulata sit, quia illud conjugium per baptismi sacramentum cum caeteris criminibus sit ablatum: quod cum de una utique dicitur, certe si tres habuerit in veteri positus homine uxores, erit ei quae post baptismum quarta est, sic interpretantibus prima, virginis aeque nomen accipiet quae quarto ducta est loco. Quis, oro, istud non videat contra Apostoli esse praeceptum, qui ait unius uxoris virum oportere fieri sacerdotem? Sed objicitur quod in baptismo totum quidquid in veteri homine gestum est, sit solutum. Dicite mihi (cum pace vestra loquor), crimina tantum dimittuntur in baptismo, an et illa quae secundum Domini praecepta ac Dei instituta complentur? Uxorem ducere crimen est, aut non est crimen? Si crimen est: ergo praefata venia dixerim, erit auctor in culpa qui ut crimina committerentur in paradiso, cum ipse eos jungeret, benedixit; si vero crimen non est, quia quod Deus junxit nefas sit crimen appellari; et Salomon addidit: Etenim a Deo praeparatur viro uxor, quomodo creditur inter crimina esse dimissum, quod Deo auctore legitur consummatum? Quid de talium filiis percensetur, nunquid non erunt admittendi in haereditatis consortio, qui ex ea suscepti sunt quae ante baptismum fuit uxor, eruntque appellandi vel naturales, vel spurii, quia non est legitimum matrimonium, nisi illud (ut vobis videtur) quod post baptismum assumitur? Ipse Dominus, cum interrogaretur a Judaeis, si liceret dimittere uxorem, atque exponeret fieri non debere, addidit: Quod ergo Deus junxit, homo non separet. Ac ne de his copulis locutus esse credatur, quae post baptismum sortiuntur, meminerint hoc et a Judaeis interrogatum, et Judaeis esse responsum. Quaero, et sollicitus quaero, si una eademque sit uxor ejus, qui ante catechumenus, postea sit fidelis, filiosque ex ea cum esset catechumenus susceperit, ac postea alios, cum fidelis? utrum sint fratres appellandi an non? habeant postea defuncto patre herciscundae haereditatis consortium, quibus filiorum nomen regeneratio spiritalis creditur abstulisse? quod cum ita sentire atque judicare absurdum est, quae (malum) ratio est hoc defendi et vacua magis opinione jactari, quam aliqua auctoritate roborari? Cum non possit inter peccata deputari, quod lex praecepit, et Deus jungit. Nunquid si quis catechumenus virtutibus studuerit, humilitatem secutus fuerit, patientiam tenuerit, eleemosynas fecerit, morti destinatos qualibet ratione eripuerit, adulteria exhorruerit, castitatem tenuerit, quaero si haec, cum factus fuerit fidelis, amittit: quia per baptismum totum, quod vetus homo gesserat putatur auferri? Aspiciamus gentilem hominem Cornelium orationibus atque eleemosynis vacantem, per revelationem angelum, Petrumque ipsum vidisse, nunquid per baptismum haec illi ablata sunt, propter quae ei baptismum videtur esse concessum? Si ita creditur, mihi credite, non modicum erratur, quia quidquid bene gestum fuerit, et secundum Legis praecepta custoditum non potest facientibus deperire. Nuptiarum ergo copula, quia Dei mandato perficitur, non potest dici peccatum, et quod peccatum non est, solvi inter peccata credi omnino non debet; eritque integrum aestimare aboleri non posse prioris nomen uxoris, cum non dimissum sit pro peccato, quia ex Dei sit voluntate completum.
CCXXVIII. Quod nolentibus clericis vel populis non debeat episcopus ordinari; et quod ab illicitis sit ordinationibus abstinendum. Ex decretis papae Coelest., tit. 18. Nullus invitis detur episcopus; cleri, plebis et ordinis consensus, et desiderium requiratur, tunc alter de altera eligatur ecclesia, si de civitatis ipsius clericis, cui episcopus est ordinandus, nullus dignus (quod evenire non credimus) potuerit inveniri, primum enim illi reprobandi sunt, ut aliqui de alienis ecclesiis merito praeferantur. Habeat unusquisque suae fructum militiae in ecclesia, in qua sua per omnia officia transegit aetatem. In aliena stipendia minime alter obrepat, nec alii debitam alter sibi audeat vendicare mercedem. Sit facultas clericis renitendi, si se viderint praegravari, et quos sibi ingeri ex transverso cognoverint, non timeant refutare, qui si non debitum praemium, vel liberum de eo, qui eos recturus est, debent habere judicium.
Ex decretis cujus supra, tit. 19. Abstineatur etiam ab illicitis ordinationibus, nullus ex laicis, nullus digamus, nullus qui sit viduae maritus, aut fuerit, ordinetur, sed irreprehensibilis et qualem elegit Apostolus, fiat. Per Moysem Dominus praecepit: Virginem accipiat sacerdos uxorem. Subsequitur, et supplet Apostolus eodem locutus spiritu: Unius uxoris virum debere episcopum consecrari. Ad hanc ergo eligantur formulam sacerdotes, et si quae factae sunt ordinationes illicitae, removeantur, quoniam stare non possunt, nec discussionem nostram subterfugere poterunt: quamvis latere se aestiment, qualiter pervenerunt, ut nulla religionis reverentia obscuritate fuscetur. Non sit vana gloriatio palliatis, episcopalem morem, qui episcopi sunt, sequantur. Daniel, ut diximus, qui accusationem pontificali honore subterfugere se posse credidit, et ad fastigium tantum accusatores suos latendo pervenit, a sanctitatis vestrae coetu interim se noverit segregatum, qui se nostro judicio debet abjicere, si conscientiae suae novit confidentiam se obtinere. Massiliensis vero ecclesiae sacerdotem, qui dicitur (quod dictu nefas est) in necem fratris sui taliter gratulatus: ut huic, qui ejus sanguine cruentatus advenerat, portionem cum eodem habiturus, occurreret: ex vestro eum audiendum collegio delegamus.
Ex decret. papae Leon., tit. 15. Nulla ratio sinit ut inter episcopos habeantur, qui nec a clericis sunt electi, nec a plebibus expetiti, nec a comprovincialibus episcopis cum metropolitani judicio consecrati. Unde cum saepe quaestio de male accepto honore nascatur, quis ambigat, nequaquam istis esse tribuendum, quod non docetur fuisse collatum? Si qui autem clerici ab istis pseudoepiscopis in eis ecclesiis ordinati sunt, quae ad proprios episcopos pertinebant, et ordinatio eorum consensu, et judicio praesidentium facta est, potest rata haberi: ita ut in ipsis ecclesiis perseverent. Aliter autem vana habenda est consecratio, quae nec loco fundata est, nec auctoritate munita.
Cujus supra, tit. 35. Cum ergo de summi sacerdotis electione tractabitur, ille omnibus praeponitur, quem cleri, plebisque consensus concorditer postularint: ita ut si in aliam forte personam partium se vota diviserint, metropolitani judicio is alteri praeponatur, qui majoribus et studiis juvatur, et meritis, tantum ut nullus invitis, et non petentibus ordinetur, ne civitas episcopum non optatum aut contemnat, aut oderit, et fiat minus religiosa quam convenit, cui non licuerit habere, quem voluit.
CCXXIX. Quod nulli sacerdoti canones liceat ignorare. Ex decret. papae Coelest., tit. 20. Coelestinus universis episcopis per Apuliam et Calabriam constitutis. Nulli sacerdotum suos liceat canones ignorare, nec quidquam facere, quod Patrum possit regulis obviare. Quae enim a nobis res digna servabitur, si decretalium norma constitutorum pro aliquorum libitu, licentia populis permissa, frangatur.
CCXXX. Quod aliud sit uxor, aliud concubina; nec erret quisquis filiam suam in matrimonio tradiderit concubinam habenti. Ex decret. papae Leonis, tit. 18. Non omnis mulier viro juncta uxor est viri, quia nec omnis filius haeres est patri. Nuptiarum autem foedera inter ingenuos sunt legitima, et inter aequales, et multo prius hoc ipsum Domino constituente, quam initium Romani juris existeret. Itaque aliud est uxor, aliud concubina: sicut aliud ancilla, aliud libera. Propter quod etiam Apostolus ad manifestandum harum personarum discretionem, testimonium ponit ex Genesi, ubi dicitur Abrahae: Ejice ancillam, et filium ejus, non enim haeres erit filius ancillae cum filio meo Isaac. Unde cum societas nuptiarum ita ab initio constituta sit, ut praeter sexuum conjunctionem, quae haberet in Christi et Ecclesiae sacramentum, dubium non est eam mulierem non pertinere ad matrimonium, in qua docetur nuptiale non fuisse mysterium. Igitur cujuslibet loci clericus si filiam suam viro habenti concubinam in matrimonium dederit, non ita accipiendum est, quasi eam conjugato dederit, nisi forte illa mulier et ingenua facta, et dotata legitime, et publicis nuptiis honestata videatur: paterno arbitrio viris junctae carent culpa, si mulieres quae a viris habebantur, in matrimonio non fuerunt: aliud est nupta, aliud concubina.
CCXXXI. Quod non sit conjugii duplicatio, cum ancilla expulsa uxor intromittatur. Ex decretis papae Leonis, tit. 19. Ancillam matrona accepta abjicere, et uxorem certae ingenuitatis accipere, non duplicatio conjugii, sed profectus est honestatis. Culpanda est sane talium negligentia, sed non penitus deperanda, ut crebris exhortationibus incitati, quod necessario expetiverunt fideliter exsequantur. Nemo enim desperandus est, dum in hoc corpore constitutus est, quia nonnunquam quod diffidentia aetatis differtur, consilio maturiore perficitur.
CCXXXII. De communione privatis, et ita defunctis. Ex decretis papae Leonis, tit. 20. Horum causa Dei judicio reservanda est, in cujus manu fuit, ut talium obitus usque ad communionis remedium non differatur; nos autem quibus viventibus non communicavimus, mortuis communicare non possumus.
CCXXXIII. Quod oporteat eum qui pro illicitis veniam postulat etiam a licitis abstinere. Ex decretis papae Leonis, tit. 22. Aliud quidem est debita reposcere, aliud propria perfectionis amore contemnere; sed illicitorum veniam postulantem oportet etiam a licitis abstinere; dicente Apostolo: Omnia licent, sed non omnia expediunt. Unde si poenitentes habent causam, quam negligere forte non debeant, melius expetit quis ecclesiasticum quam forense judicium.
CCXXXIV. Quod poenitenti nulla lucra negotiationis exercere conveniat. Ex decr. papae Leon., tit. 23. Qualitas lucri negotiantem aut excusat, aut arguit, quia est honestus quaestus, et turpis. Verumtamen poenitenti utilius dispendia pati, quam periculis negotiationis obstringi; quia difficile est inter ementis vendentisque commercium non intervenire peccatum.
CCXXXV. Quod ad militiam saecularem post poenitentiam redire non debet. Ex decretis papae Leonis, tit. 24. Contrarium est omnino ecclesiasticis regulis, post poenitentiae actionem redire ad militiam saecularem, cum Apostolus dicat: Nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus. Unde non est liber a laqueis diaboli, qui se militiae mundanae voluerit implicare.
CCXXXVI. Quod adolescens, si urgente quolibet mortis periculo poenitentiam gesserit, et non se continuerit, uxoris debeat remedio sustentari. Ex decretis papae Leon., tit. 25. In adolescentia constitutus si, urgente aut metu mortis, aut captivitatis periculo, poenitentiam gessit, et postea timens lapsum incontinentiae venialis copulam uxoris elegit, ne crimen fornicationis incurreret, rem videtur fecisse venialem, si praeter conjugem nullam omnino cognoverit. In quo tamen non regulam constituimus, sed quid sit tolerabilius aestimamus; nam secundum veram cognitionem nihil magis ei congruit qui poenitentiam gessit, quam castitas perseverans et mentis et corporis.
CCXXXVII. Quod subdiaconis carnale connubium denegetur. Ex decretis papae Leon., tit. 34. Nam cum extra clericorum ordinem constitutis nuptiarum societati et procreationi filiorum studere sit liberum arbitrium, ad exibendam tamen perfectae continentiae puritatem, ne subdiaconis quidem connubium carnale conceditur, ut et qui habent, sint tanquam non habentes, et qui non habent permaneant singulares. Quod si in hoc ordine, qui quartus ordo est a capite, dignum est custodiri, quanto magis in primo, vel secundo tertioque servandum est, ne aut levitico, aut presbyterali honore, aut episcopali excellentia quisquam idoneus aestimetur, qui se a voluntate uxoria necdum frenasse detegitur
CCXXXVIII. Ut nulla pretia de baptizandis consignandisque fidelibus exigantur. Ex decretis papae Gelasii, titulo 5. Baptizandis consignandisque fidelibus pretia nulla praefigant, nec illationibus quibuslibet impositis exagitare cupiant renascentes, quoniam quod gratis accipimus gratis dare mandamur; et ideo nihil a praedictis prorsus exigere moliantur, quo vel paupertate cogente territi, vel indignatione revocati, redemptionis suae causas adire despiciant: certum habentes quod qui prohibita deprehensi fuerint admisisse, vel commissa non potius sua sponte correxerint, periculum subituri proprii sint honoris.
CCXXXIX. Presbyterorum et diaconorum ordinationes certis debere celebrari temporibus. Ex decretis papae Gelasii, tit. 11. Ordinationes etiam presbyterorum diaconorumque, nisi certis temporibus et diebus exercere non debent, id est primi et quarti mensis jejunio, septimi et decimi: sed etiam quadragesimalis initii, ac mediana quadragesimae die, sabbati jejunio circa vesperam noverit celebrandas. Nec cujuslibet utilitatis causa, seu presbyterum, seu diaconum his praeferre qui ante ipsos fuerint ordinati
CCXL. Ut constitutis diebus virgines sacrae velentur. Ex decretis papae Gelasii, tit. 12. Devotis quoque virginibus, nisi aut in Epiphaniorum, aut in albis Paschalibus, aut in Apostolorum natalibus, sacrum minime velamen imponant; nisi forsitan, sicut de baptismate dictum est, gravi languore correptis, ne sine hoc munere de saeculo exeant, implorantibus non negetur.
CCXLI. Ut viduae non velentur. Ex decretis papae Gelasii, tit. 13. Viduas autem velare pontificum nullus attentet, quod nec auctoriritas divina delegat, nec canonum forma praestituit. Non est ergo penitus usurpandum, eisque sic ecclesiastica sunt inferenda praesidia, ut nihil committatur illicitum.
Cujus supra, titulo 21. Nam de viduis sub nulla benedictione velandis superius late duximus disserendum. Quae si propria voluntate professam pristini conjugii castitatem mutabili mente calcaverint, periculi earum intererit quali Deum debeant satisfactione placare. Sicut enim si se forsitan continere non poterant secundum Apostolum, nullatenus nubere vetabantur; sic habita secum deliberatione promissam Deo pudicitiae fidem debuerunt custodire. Nos autem nullum talibus laqueum debemus injicere, sed solum hortationes praemii sempiterni, poenasque proponere divini judicii, ut nostra sit absoluta conscientia, et illarum pro se rationem Deo reddat intentio. Cavendum est quippe, quae de harum moribus actibusque beatus Paulus testatur apostolus, quod planius exponere praeterimus, ne sexus instabilis non tam deterreri quam admoneri videatur.
CCXLII. Quod daemoniis aliisque passionibus irretitis sacra mysteria tractare non liceat. Ex decretis cujus supra, tit. 19. Usque adeo sane comperimus, illicita quaeque prorumpere, ut daemoniis similibusque passionibus irretitos ministeria sacrosancta tractare tribuatur: quibus si in hoc opere positis aliquid propriae necessitatis occurrat, quis de sua fidelium salute confidet, ubi ministros ipsos curationis humanae tanta perspexerit calamitate vexari? Atque ideo necessario removendi sunt, ne quibuslibet, pro quibus Christus est mortuus, scandalum generetur infirmis. Postremo, si corpore sauciatum fortassis, aut debilem nequaquam sancta contingere lex divina permisit; quanto magis doni coelestis dispensatores esse non convenit, quod est deterius, mente perculsos?
CCXLIII. Quod secunda conjugia saecularibus non denegentur quibus tamen pro hoc ipso ad clerum minime convenit aspirare. Ex decret. papae Gelas., tit. 22. Secundas nuptias sicut saecularibus inire conceditur, ita post eas nullus ad clericale sinatur venire collegium: alia est enim humanae fragilitati generaliter concessa licentia, alia debet esse vita divinarum rerum servitio dedicata.
CCXLIV. Ut ab episcopis praeceptione papae novae basilicae dedicentur. Ex decretis papae Gelasii, tit. 4 Basilicas noviter institutas non petitis ex more praeceptionibus dedicare non audeant; non ambiant sibimet vindicare clericos potestatis alienae.
Et nulla basilica sub defunctorum constructa nomine dedicetur. Cujus supra, titul. 25. De locorum consecratione sanctorum, quamvis superius strictim fuerit comprehensum, nobis quoque patefactum est quod absque praecepto sedis apostolicae nonnulli factas ecclesias vel oratoria sacrare praesumant. Hoc sumus tamen indicio detestabiliori permoti quod in quocunque nomine defunctorum, et quantum dicitur, nec omnino fidelium constructiones aedificatas sacris professionibus audacter instituere memorantur. Quae quoniam tam acerba, tam dura sunt, ut eadem vix noster ferre posset auditus; si revera Christianitatis affectus in illis regionibus certus, et fixus est, et districtius ista quaerantur, et a quibus fuerint gesta prodantur, quoniam si ut latentibus in hac atrocitate nominibus, non exstat in quem sententia debita proferatur, ita cum manifestis fuerit documentis expositus, quam sceleris tanti poscit immanitas, non vitabit ullatenus ultionem.
CCXLV. Ut si quis episcopus in crimine absque tempore synodi detentus fuerit, a duodecim episcopis audiatur; presbyter vero a sex; diaconus a tribus. Concil. Carthag., tit. 12. Felix episcopus dixit: Suggero secundum statuta veterum conciliorum, ut si quis episcopus (quod non optamus) in reatum aliquem incurrerit, et fuerit ei nimia necessitas non posse plurimos congregare: ne in crimine remaneat, a duodecim episcopis, et presbyter a sex episcopis cum proprio suo episcopo audiatur, et diaconus a tribus.
Concil. suprascript., tit. 20. Si autem presbyteri, vel diaconi fuerint accusati, adjuncto sibi ex vicinis locis proprius episcopus legitimo numero collegarum, quos ab eodem accusati petierint, id est una secum in presbyteri nomine sex, in diaconi tres, ipsorum causam discutiant, eadem dierum, et dilationum et a communione remotionum, et discussione personarum, inter accusatores, et eos qui accusantur forma servata. Reliquorum autem clericorum causas etiam solus episcopus loci agnoscat et finiat.
CCXLVI. De diversis ordinibus Ecclesiae servientibus, ut si quis in causam incurrerit, et abnuerit ecclesiasticum judicium, debeat periclitari. Concil. Cart., tit. 15. Item placuit ut quisquis episcoporum, presbyterorum, diaconorum, seu clericorum, cum in ecclesia ei fuerit crimen institutum, vel civilis causa fuerit commota, si relicto ecclesiastico judicio, publicis judiciis purgari voluerit, etiamsi pro ipso fuerit prolata sententia, locum suum amittat, et hoc in criminali; in civili vero perdat quod evicit, si locum suum obtinere maluerit. Hoc etiam placuit ut a quibuscunque judicibus ecclesiasticis ad alios judices ecclesiasticos, ubi est major auctoritas, fuerit provocatum, non eis obsit quorum fuerit soluta sententia, si convinci non potuerint vel iniquo animo judicasse, vel aliqua cupiditate vel gratia depravati. Sane si ex consensu partium electi fuerint judices, etiam a pauciori numero quam constitutum est, non liceat provocari.
CCXLVII. Ut clericus qui ordinatur, moneri debeat constituta paterna servare; maxime vero ut corporibus mortuorum eucharistia et baptisma non dentur. Concil. Carthag., tit. 18. Item placuit ut ordinatis episcopis, vel clericis prius ab ordinatoribus suis placita conciliorum auribus eorum inculcentur, ne se aliquid contra statuta concilii fecisse poeniteant. Item placuit ut corporibus defunctorum Eucharistia non detur: scriptum est enim: Accipite et edite. Cadavera autem nec accipere possunt, nec edere; et ne jam mortuos homines baptizari faciat presbyterorum ignavia.
CCXLVIII. Ut episcopi vel clerici in eos qui catholici non sunt nihil conferant. Concil. Carthag., tit. 22. Et ut in eos qui catholici Christiani non sunt, etiamsi consanguinei fuerint, per donationes rerum suarum episcopi vel clerici nihil conferant.
Item, concil. suprascripti tit. 48. Item constitutum est, si quis episcopus haeredes extraneos a consanguinitate sua, vel haereticos, etiam consanguineos aut paganos Ecclesiae praetulerit, saltem post mortem anathema ei dicatur, atque ejus nomen inter Dei sacerdotes nullo modo recitetur, nec excusari possit si intestatus defecerit, quia utique debuit factus episcopus, rei suae ordinationem congruam suae professioni nequaquam differre.
CCXLIX. De accusato vel accusatore. Concil. Carthag., tit. 30. Item placuit ut accusatus vel accusator in eo loco unde est ille qui accusatur, si metuit aliquam vim temerariae multitudinis, locum sibi eligat proximum, quo non sit difficile testes producere, ubi causa finiatur.
CCL. Quod clerici qui episcopis suis non obediunt ut promoveantur, nec illic manere debeant unde recedere noluerunt. Concil. Carthag., tit. 31. Item placuit ut quicunque clerici vel diaconi pro necessitatibus Ecclesiarum non obtemperaverint episcopis suis volentibus eos ad honorem ampliorem in sua Ecclesia promovere, nec illi ministrent in gradu suo unde recedere noluerunt.
CCLI. Ut si quis clericorum pauper promotus in ordine aliquid postea habuerit, Ecclesiae potestati subjaceat. Concil. Carthag., tit. 32. Item placuit ut episcopi, presbyteri, diaconi, vel quicunque clerici, qui nihil habentes ordinantur, et tempore episcopatus vel clericatus sui agros vel quaecunque praedia suo nomine comparant: tanquam rerum Dominicarum invasionis crimine teneantur, nisi admoniti in ecclesiam eadem ipsa contulerint. Si tamen ipsis proprie aliquid liberalitate alicujus, vel successione cognationis obvenerit, faciant inde quod eorum proposito congruit. Quod si a suo proposito retrorsum exorbitaverint, honore ecclesiastico indigni, tanquam reprobi judicentur.
CCLII. Ut presbyteri rem ecclesiae in qua sunt constituti non vendant, et nulli episcopo liceat rem tituli matris Ecclesiae usurpare. Concil. Carthag., tit. 33. Item placuit ut presbyteri non vendant rem ecclesiae ubi sunt constituti, nescientibus episcopis, quomodo et episcopis non licet vendere praedia ecclesiae ignorante concilio, vel presbyteris suis. Non habente ergo necessitatem, nec episcopo liceat matricis Ecclesiae rem, nec presbytero tituli sui usurpare.
CCLIII. Ut parvuli qui apud Donatistas baptizantur, si conversi fuerint, ab ordinationibus non prohibeantur. Concil. Carthag., tit. 14. De Donatistis placuit ut consulamus fratres et consacerdotes nostros Syricium et Simplicianum de solis infantibus qui baptizantur penes eosdem, ne quod suo non fecerunt judicio, cum ad Ecclesiam Dei salubri proposito fuerint conversi, parentum illos error impediat, ne promoveantur sacri altaris ministri
Concil. suprascripto, tit. 23 et 24. Aurelius episcopus dixit: Ecclesiarum Dei per Africam constitutarum necessitates mecum optime novit charitas vestra, sanctissimi fratres; et quoniam praestitit Dominus ut ex aliqua parte sancti coetus vestri esset congregata praesentia, videtur mihi ut has easdem necessitates, quas pro sollicitudine nostra indagare potuimus, in medium proferamus, quas cum approbaverit vestra sinceritas, sit consequens eligendum esse unum a nostro numero consacerdotem, qui auxiliante Domino orationibus vestris, et has ipsas necessitates suscipere possit, et gnaviter peragendas implere, perrecturus ad transmarinas Italiae partes; ut tam sanctis fratribus et consacerdotibus nostris, venerabili sancto fratri Anastasio sedis apostolicae episcopo, quam etiam sancto fratri Venerio sacerdoti Mediolanensis Ecclesiae necessitatem ipsam, ac dolorem, atque inopiam nostram valeat intimare; ex his enim sedibus hoc fuerat prohibitum, quod noverint communi periculo providendum maxime, quia tanta indigentia clericorum est, multaeque ecclesiae ita desertae sunt, ut ne unum quidem diaconum vel illitteratum habere reperiantur. Nam de caeteris superioribus gradibus et officiis tacendum arbitror, quia, ut dixi, si ministerium diaconi facile non invenitur, multo magis superiorum honorum inveniri non posse certissimum est: et quotidie nos planctus diversarum pene emortuarum plebium jam non sustinemus, quibus nisi fuerit aliquando subventum, gravis nobis et inexcusabilis innumerabilium animarum pereuntium causa, apud Deum mansura est. Unde quoniam superiori concilio statutum esse mecum recognoscit unanimitas vestra, ut hi qui apud Donatistas parvuli baptizati sunt, nondum scire valentes erroris eorum interitum, et posteaquam ad aetatem rationis capacem pervenerunt, agnita veritate, falsitatem eorum abhorrentes ad Ecclesiam Dei catholicam, per universum mundum diffusam, ordine antiquo per manus impositionem recepti sunt, debere talibus suscipiendum munus clericatus non impedire nomen erroris, cum veram Ecclesiam illorum putaverint ad fidem accedendo, et ibi Christo crediderint, et Trinitatis sacramenta perceperint: quae omnia vera et sancta, atque divina esse certissimum est, et in his omnem animae spem constitutam. Quanquam et haereticorum praesumpta audacia veritatis nomine palliata haec tradere audeat, quae quoniam simplicia sunt, et ut praemonet beatus Apostolus dicendo, unus Deus, una fides, unum baptisma, et iterari non liceat, quod semel dari oportet, anathematizato nomine erroris recipiantur per manus impositionem in unam Ecclesiam columbam, ut dictum est, et unam matrem omnium Christianorum, ubi omnia sacramenta salubriter, et aeterne, et vitaliter accipiuntur, quae perseverantibus in haeresi magnam damnationis poenam conquirunt, ut quod eis in veritate ad aeternam vitam consequendam esset luminosius, hoc in errore sit tenebrosius, atque damnosius. Quod fugientes nonnulli et matris Ecclesiae catholicae ubera cognoscentes, illa omnia sancta mysteria amore veritatis crediderunt, atque perceperunt; quibus sacramentorum rebus cum vitae bonae probitas accesserit, sine dubio ad officium clericatus tales esse applicandos, maxime in tanta rerum necessitate nullus est qui non concedat. Quanquam nonnulli ejusdem sectae clerici cum plebibus atque honoribus suis ad nos transire desiderent, qui amore honoris, aut persuadent ad vitam, aut retinent ad salutem. Sed hoc majori fratrum supradictorum considerationi dimittendum censeo, ut prudentiori suo consilio nostrae suggestionis sermonem cum perpenderint, quid de hac re eis placeat nos informare dignentur. Tantum de his qui infantes baptizati sunt satagimus, ut nostrae, si placet, in iisdem ordinandis consentiant voluntati. Omnia ergo quae superius comprehendimus, apud sanctos episcopos agenda esse mecum honorabilis fraternitas vestra perpendat.
Item ut clerici Dona istarum in suis honoribus suscipiantur. Concil. Carthag., tit. 35. Deinde placuit ut litterae mittantur ad fratres et coepiscopos nostros, et maxime ad sedem apostolicam, in qua praesidet memoratus venerabilis frater et collega noster Anastasius, quo noverit habere Africam magnam necessitatem propter Ecclesiae pacem et utilitatem, ut et de ipsis Donatistis, quicunque clerici correcto consilio ad catholicam unitatem transire voluerint, secundum uniuscujusque episcopi catholici voluntatem atque consilium, qui in eodem loco gubernat Ecclesiam, si hoc paci Christianae prodesse visum fuerit, in suis honoribus suscipiantur, sicut prioribus ejusdem divisionis temporibus factum esse manifestum est; quod multarum et pene omnium Africanarum Ecclesiarum, in quibus talis error exortus est, exempla testantur, non ut concilium quod in transmarinis partibus de hac re factum est dissolvatur, sed ut illud maneat circa eos qui sic transire ad Catholicam volunt, ut nulla per eos unitatis compensatio procuretur, per quos autem vel omnimodo perfici, vel adjuvari manifestis fraternarum animarum lucris catholica unitas in locis quibus degunt visa fuerit: non eis obsit quod contra honores eorum, quamvis salus nulli interclusa sit, in transmarino concilio statutum est, id est ut ordinati in parte Donati, si ad Catholicam correcti transire voluerint, non suscipiantur in honoribus suis secundum transmarinum concilium: sed exceptis his, per quos catholicae unitati consulitur.
CCLIV. Ut episcopi vel clerici filios suos non facile emancipent. Concil. Carthag., tit. 2. Ut episcopi vel clerici filios suos a sua potestate per emancipationem exire non sinant, nisi de moribus eorum fuerint et de aetate securi, ut possint ad eos jam propria pertinere peccata.
CCLV. Ut clerici vel continentes ad virgines et viduas non accedant. Concil. Carthag., tit. 5. Clerici vel continentes ad viduas vel virgines nisi ex jussu vel permissu episcoporum vel presbyterorum non accedant, et hoc non soli faciant, sed cum clericis, vel cum his cum quibus episcopus aut presbyter jusserit; nec ipsi episcopi aut presbyteri soli habeant accessum ad hujusmodi feminas, sed ubi aut clerici praesentes sunt, aut graves aliqui Christiani.
CCLVI. Ut princeps sacerdotum non appelletur episcopus. Concil. Carthag., tit. 6. Ut primae sedis episcopus non appelletur princeps sacerdotum, aut summus sacerdos, aut aliquid hujusmodi, sed tantum primae sedis episcopus
CCLVII. Ut a jejunis sacerdotibus Deo sacrificia celebrentur. Concil. Carthag., tit. 8. Ut sacramenta altaris non nisi a jejunis hominibus celebrentur, excepto uno die anniversario, quo coena Domini celebratur; nam si aliquorum pomeridiano tempore defunctorum, sive episcoporum, sive caeterorum commendatio facienda est, solis orationibus fiat, si illi qui faciunt jam pransi inveniuntur.
CCLVIII. De sollicitudine pro virginibus gerenda. Concil. Carthag., tit. 11. Ut virgines sacrae cum parentibus, a quibus custodiebantur, privatae fuerint, episcopi, vel presbyteri, ubi episcopus absens est, providentia gravioribus feminis commendentur, aut simul habitantes invicem se custodiant ne passim vagando Ecclesiae laedant existimationem.
CCLIX. Ut episcopus non ordinetur in dioecesi quae episcopum nunquam habuit, nisi cum voluntate episcopi ad quem ipsa dioecesis pertinet. Concil. Carth., tit. 20. Epigonius episcopus dixit: Multis conciliis hoc statutum a coetu sacerdotali est, ut plebes quae in dioecesibus ab episcopis retinentur, quae episcopos nunquam habuerunt, nonnisi cum voluntate ejus episcopi a quo tenentur, proprios accipiant rectores, id est episcopos. At vero quia nonnulli, dominatu quodam adepto, communionem fratrum abhorrent, vel certe cum depravati fuerint, quasi in quadam arce tyrannica sibi dominatum vindicant, quod plerique tumidi, atque stolidi adversum episcopos suos cervices erigunt presbyteri, vel conviviis sibi concinnantes plebem, vel certe persuasu maligno, ut illicito favore eosdem vellent sibi collocare rectores. Quod quidem insigne mentis tuae tenemus votum, frater religiose Aureli, qui haec saepe oppressisti non curando tales petitores, sed propter eorum malos cogitatus, et prava concinnata eorum consilia hoc dico, non debere rectorem accipere eam plebem, quae in dioecesi semper subjacuit, nec unquam proprium episcopum habuit. Quapropter si universo sanctissimo coetui placet, hoc quod prosecutus sum confirmetur. Aurelius episcopus dixit: Fratris et consacerdotis nostri prosecutioni non obsisto, sed hoc me et fecisse et facturum esse profiteor circa eos sane qui fuerunt concordes, non solum circa Ecclesiam Carthaginensem, sed circa omne sacerdotale consortium. Sunt enim plerique conspirantes cum plebibus propriis, quas decipiunt, ut dictum est, earum scalpentes aures, blandi ad seducendum, vitiosae vitae homines, vel certe inflati et ab hoc consortio separati, qui putant propriae plebi incubandum, et nonnunquam conventi ad concilium venire detrectant; sua forte ne prodantur flagitia metuentes. Dico, si placet, circa hos non tantum dioeceses non esse servandas, verum et de propria ecclesia, quae illis male faverit, omnimodo adnitendum ut etiam auctoritate publica rejiciantur, atque ab ipsis principalibus cathedris removeantur. Oportet enim ut qui universis fratribus ac toto concilio inhaeserit, non solum suam jure integro, sed et dioeceses possideat. At vero qui sibimet putant plebes suas sufficere, fraterna dilectione contempta, non tantum dioeceses amittant, sed, ut dixi, etiam propriis publica careant auctoritate, ut rebelles. Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Summa provisio sanctitatis tuae cohaesit mentibus singulorum, et puto omnium responsione ea quae prosequi dignatus es roboranda. Universi episcopi dixerunt, placet, placet.
CCLX. Ut qui episcopi in dioecesibus fuerint ordinati, dioecesim sibi nullam usurpent. Concil. Carthag., tit. 23. Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Audivimus constitutum ut dioeceses non mereantur episcopos accipere, nisi consensu ejus sub quo fuerunt constitutae; sed in provincia nostra cum aliqui forte in dioecesi, concedente eo episcopo, in cujus potestate fuerant constitutae, ordinati sunt episcopi, etiam dioeceses sibi vindicant, hoc et corrigi charitatis vestrae judicio et inhiberi de caetero debet. Epigonius episcopus dixit: Singulis episcopis servatum est quod decebat: ut ex massa dioecesium nulla carperetur, ut proprium episcopum habuisset, nisi ipse consensum adhibuisset concedendi. Sufficiat enim si concesserit, ut eadem dioecesis permissa proprium tantum episcopum habeat, et caeteras sibi non vindicent dioeceses: quia exempta de fasce multarum sola meruit honorem episcopatus suscipere. Aurelius episcopus dixit: Non dubito charitati vestrae omnium placere, eum qui in dioecesi, concedente episcopo, qui matricem tenuit, solam eamdem retinere plebem, in qua fuerit ordinatus. Quoniam igitur universa arbitror fuisse tractata, si omnia cum animo vestro convenerunt, sermone vestro cuncta roborate. Universi episcopi dixerunt: Omnibus nobis haec placuerunt, et haec nostra subscriptione firmamus.
CCLXI. De reliquiis idolorum, vel templis ab imperatoribus abolendis. Concil. Carthag., tit. 25. Instant etiam aliae necessitates a religiosis imperatoribus postulandae; ut reliquias idolorum per omnem Africam jubeant penitus amputari: nam plerisque in locis maritimis atque possessionibus diversis adhuc erroris istius iniquitas viget, ut praecipiantur, et ipsa deleri, et templa eorum, quae in agris vel in locis abditis constituta nullo ornamento sunt, jubeantur omnimodo destrui.
CCLXII. Ut clerici de judicii sui cognitione non cogantur in publico dicere testimonium. Concil. Carthag., tit. 26. Petendum etiam ut statuere dignentur: ut si forte in Ecclesia quamlibet causam jure apostolico Ecclesiis imposito, agere voluerint, et fortasse decisio clericorum uni parti displicuerit, non liceat clericum in judicium ad testimonium devocari eum qui cognitor vel praesens fuit, ut nulla ad testimonium dicendum ecclesiastici cujuslibet persona pulsetur.
CCLXIII. De paganorum conviviis auferendis. Concil. Carth., tit. 27. Illud etiam petendum ut quae contra praecepta divina convivia multis in locis exercentur, quae ab errore gentili attracta sunt, ita ut nunc a paganis Christiani ad haec celebranda cogantur, ex qua re temporibus Christianorum imperatorum persecutio altera fieri occulte videatur: vetari talia jubeant, et de civitatibus, et de possessionibus imposita poena prohiberi: maxime cum etiam in natalibus beatissimorum martyrum per nonnullas civitates, et in ipsis locis sacris talia committere non reformident. Quibus diebus etiam, quod pudoris est dicere, saltationes sceleratissimas per vicos atque plateas exerceant, ut matronalis honor, et innumerabilium feminarum pudor devote venientium ad sacratissimum diem injuriis lascivientibus appetatur: ut etiam ipsius sanctae religionis pene fugiatur accessus.
CCLXIV. De spectaculis, ut in die Dominico vel caeteris sanctorum solemnitatibus minime celebrentur. Concil. Carthag., tit. 28. Necnon et illud petendum ut spectacula theatrorum caeterorumque ludorum, die Dominica, vel caeteris religionis Christianae diebus celeberrimis amoveantur, maxime quia sancti Paschae octavarum diebus populi ad circum magis, quam ad ecclesiam conveniunt, debere transferri devotionis eorum dies, quando occurrerint, nec oportere etiam quemquam Christianorum cogi ad haec spectacula: maxime quia in his exercendis, quae contra praecepta Dei sunt, nulla persecutionis necessitas a quocunque adhibenda est: sed uti oportet hominem libera voluntate qua subsistit, sibi divinitus concessa: corporatorum enim maxime periculum considerandum est, qui contra praecepta Dei magno terrore coguntur ad spetacula convenire.
CCLXV. De histrionibus Christianis factis. Concil. Carthag., tit. 30. Et de his etiam petendum ut si quis ex qualibet ludicra arte ad Christianitatis gratiam venire voluerit, ac liber ab illa macula permanere, non eum liceat quoquam iterum ad eadem exercenda reduci.
CCLXVI. De manumissionibus in Ecclesia celebrandis. Concil. Cartag., tit. 31. De manumissionibus sane in Ecclesia dicendis, si id nostri consacerdotes per Italiam facere reperiuntur, nostrae etiam erit fiduciae istorum ordinem sequi: data plane licentia misso legato ut quaecunque digna fide pro statu Ecclesiae et salute animarum agere potuerit, nos laudabiliter in conspectu Domini accepturos. Quae omnia si sanctitati vestrae placent, edicite ut et meam suggestionem ratam esse vobis advertant, et nostram omnium consensionem sinceritas eorum libenter accipiat. Ab universis episcopis dictum est: Omnibus placent haec quae injuncta sunt peragenda, et prudenter a tua sanctitate enarrata.
CCLXVII. Ne interventor episcopus cathedram ubi interventor est sedeat. Concil. Carthag., titul. 41. Item constitutum est ut nulli interventori licitum sit cathedram cui intercessor datus est, quibuslibet populorum studiis vel seditionibus retinere: sed dare operam ut intra annum eisdem episcopum provideat; quod si neglexerit anno exempto, interventor alius tribuatur.
CCLXVIII. De episcopis qui ad concilia non occurrunt. Concil. supradicto, tit. 43. Item placuit ut quotiescunque concilium congregandum est, episcopi, qui neque aetate, neque aegritudine, neque aliqua graviore necessitate impediuntur, competenter occurrant, et primatibus suarum quarumque provinciarum intimetur ut de universis episcopis, vel duae, vel tres turmae fiant, ac de singulis turmis vicissim, quotquot electi fuerint, ad diem concilii instantissime occurrant. Quod si non potuerint occurrere, excusationes suas in tractoria conscribant; vel si post adventum tractoriae aliquae necessitates repente forsitan ortae fuerint, nisi rationem impedimenti sui apud suum primatem reddiderint, Ecclesiae suae communione debere esse contentos.
CCLXIX. Ut de alieno monasterio susceptos, nec praepositos monasterii, nec clericos liceat ordinari. Concil. Carthag., tit. 47. Item placuit ut si quis de alterius monasterio repertum, vel ad clericatum promovere voluerit, vel in suo monasterio majorem constituerit: episcopus qui hoc fecerit, a caeterorum communione sejunctus, suae tantum plebis communione contentus sit, et ille neque clericus, neque praepositus perseveret.
CCLXX. Ut episcopi qui ordinantur, ab ordinatoribus suis epistolas accipiant, quae diem et consulem praeferant. Concil. Carthag., tit. 56. Deinde placuit ut quicunque deinceps ordinantur per provincias Africanas, litteras accipiant ab ordinatoribus suis manu eorum subscriptas, et continentes consulem et diem, ut nulla altercatio de posterioribus vel anterioribus oriatur.
CCLXXI. De his qui semel in Ecclesia legerint ab aliis non posse promoveri. Concil. Carthag., titul. 57. Item placuit ut quicunque in ecclesia vel semel legerit, ab alia ecclesia ad clericatum non teneatur.
CCLXXII. Concilium universale non nisi necessitate faciendum. Concil. Carthag., titul. 62. Placuit ut non sit ultra fatigandis fratribus anniversaria necessitas, sed quoties causa communis exegerit, id est totius Africae, undecunque ad hanc sedem de hac re datae litterae fuerint, congregandam esse synodum in ea provincia ubi opportunitas persuaserit; causae autem quae communes non sunt, in suis provinciis judicentur.
CCLXXIII. Ut ab electis judicibus provocare non liceat. Concil. suprascripto, tit. 63. Si autem fuerit provocatum, eligat qui provocaverit judices, et cum eo et ille contra quem provocaverit, ut ab ipsis deinceps nulli liceat provocare.
Item de hoc ipso, tit. 89. A judicibus autem quos communis consensus elegerit, non liceat provocare. Et quisquis provocatus repertus fuerit per contumaciam nolle obtemperare judicibus, cum hoc primae sedis episcopo fuerit probatum, det litteras ut nullus ei communicet episcoporum, donec obtemperet.
CCLXXIV. De plebibus quae nunquam episcopos habuerunt. Concil. Carthag., tit. 65. Placuit et illud ut plebes quae nunquam habuerunt proprios episcopos, nisi ex concilio plenario uniuscujusque provinciae, et primatis, atque consensu ejus ad cujus dioecesim eadem ecclesia pertinebat, decretum fuerit, minime accipiant.
CCLXXV. De plebibus vel dioecesibus ex Donatistis conversis. Concil. suprascripto, tit. 66. Sane, ut plebes quae conversae sunt a Donatistis, et habuerunt episcopos, sine dubio, inconsulto concilio habere mereantur. Quae autem plebes habuerunt episcopum, et eo defuncto voluerint non episcopum proprium habere, sed ad alicujus episcopi dioecesim pertinere, non eis esse denegandum. Necnon et illud suggestum est quod plebes ante legem imperatorum de unitate latam, quicunque converterentur episcopi ad Catholicam, ipsi eas obtinere debeant; verum a lege unitatis, et deinceps oporteat universas ecclesias vindicare sibi episcopos catholicos eorum locorum, ad quae loca sub haereticis pertinebant, vel conversorum ad catholicam, vel non conversorum haereticorum, et dioeceses, et si qua forte sunt instrumenta ecclesiae, vel ad ejus jus pertinentia. Qui vero aliqua usurpaverint, post legem usurpata conversis restituant.
CCLXXVI. De precibus ad altare dicendis. Concil. Carthag., tit. 70. Placuit etiam hoc, ut preces quae probatae fuerint in concilio, sive praefationes, sive commendationes, seu manus impositiones, ab omnibus celebrentur, nec aliae omnino contra fidem proferantur, sed quaecunque a prudentioribus fuerint collectae, dicantur.
CCLXXVII. De his qui cum in Africa non communicant, voluerint trans mare subripere. Concil. Carthag., tit. 72. Quicunque autem non communicat in Africa, si in transmarinis ad communicandum obrepserit, jacturam clericatus excipiat.
CCLXXVIII. De plebibus conversis a Donatistis. Concil. Carthag., titul. 84. Item placuit quoniam quidem ante aliquot annos in hac ecclesia plenario concilio constitutum est ut quaecunque ecclesiae in dioecesi constitutae, ante leges de Donatistis datas catholicae factae sunt, ad eas cathedras pertineant per quarum episcopos factum est ut catholicae unitati communicarent; post leges autem, quaecunque communicaverunt, illuc pertineant quo pertinebant cum essent in parte Donati. Sed quia multae controversiae postea inter episcopos de dioecesibus ortae sunt et oriuntur quibus tunc minus videtur esse prospectum, nunc isto sancto concilio placuit ut ubicunque Catholica fuit, et pars Donati, et ad diversas cathedras pertinebant, quocunque tempore illic unitas facta est vel facta fuerint, sive ante leges, sive post leges, ad eamdem cathedram pertineant ad quam Catholica quae jam ibi fuerat pertinebat.
CCXLXIX. De dioecesibus qualiter eas dividant inter se episcopi, tam catholici quam ex Donati parte conversi sunt. Concil. Carthag., titul. 85. Ita sane ut si episcopus ex Donatistis ad catholicam unitatem conversus est, aequaliter inter se dividant eas quae sic fuerint inventae ubi ambae partes fuerunt, id est ut alia loca ad illum, alia ad illum pertineant; ita ut ille dividat, qui amplius temporis in episcopatu habet, et minor eligat. Quod si forte unus fuerit locus, ad eum pertineat cui vicinior invenitur. Quod si ambabus cathedris aequaliter vicinus est, ad eum pertineat quem plebs elegerit. Quod si forte antiqui catholici suum voluerint, et illi suum, qui ex Donati parte conversi sunt, plurimorum voluntas paucioribus praeferatur: si autem partes aequales sunt, majoris temporis episcopo deputetur. Si autem ita plurima loca inveniuntur, in quibus ambae partes fuerunt, ut non possint aequaliter dividi, velut si impari numero fuerint, distributis eis locis, qui parem habent numerum, quicunque locus remanserit, hoc in eo servetur quod superius dictum est, cum de uno tractaretur loco.
CCLXXX. Ut si quam dioecesim episcopus ab haeresi liberans, triennio possederit, nullus eam repetat. Concil. Carth., tit. 86. Item placet, ut etiam si quisquam post leges aliquem locum ad catholicam unitatem converterit, si eum per triennium nemine repetente continuit, ulterius ab eo non repetatur. Si tamen per ipsum triennium fuit episcopus, qui posset repetere, et tacuit, praejudicium patietur. Si autem non fuit, non praejudicetur matrici, sed liceat cum locus acceperit episcopum, qui non habebat, ex ipso die intra triennium repetere. Itemque si fuerit episcopus ad Catholicam ex Donati parte conversus, non ei praejudicet praefinitum tempus: sed ex quo die conversus est, habeat per triennium potestatem repetendi loca quae ad ipsam pertinebant cathedram.
CCLXXXI. De his qui in plebes, quas ad se putant pertinere, inconventis his, a quibus tenentur, irruerint. Concil. Carth., tit. 87. Item placuit, ut quicunque episcopi, plebes quas ad suam cathedram aestimant pertinere, non ita repetunt, ut causas suas episcopis judicantibus agant, sed alio retinente irruerint, sive volentibus, sive nolentibus plebibus, causae suae detrimentum patiantur. Et quicunque jam hoc fecerunt, si nondum est inter episcopos finita contentio, sed adhuc contendunt, ille inde discedat quem constiterit praetermissis judiciis ecclesiasticis irruisse. Nec sibi quisque blandiatur, si a primate ut retineat, litteras impetrarit, sed sive habeat litteras, sive non habeat, conveniat eum qui tenet, et ejus litteras accipiat, ut eum appareat pacifice tenuisse ecclesiam ad se pertinentem. Si autem aliquam quaestionem retulerit, per episcopos judices causa finiatur: sive quos eis primates dederint, sive quos ipsi vicinos ex consensu elegerint.
CCLXXXII. De his qui plebes ad se pertinentes negligunt. Concil. Carthag., titul. 88. Item placuit, ut quicunque negligunt loca ad suam cathedram pertinentia in catholicam unitatem lucrari, conveniantur a diligentibus vicinis episcopis, ut id agere non morentur. Quod si intra sex menses a die conventionis non effecerint, qui potuerit ea lucrari ad ipsum pertineant. Ita sane, ut si ille ad quem pertinuisse videbantur, probare potuerit magis illius electam negligentiam ab haereticis, ut impune ibi sint, et suam diligentiam fuisse praeventam, ut eo modo ejus cura sollicitior vitaretur. Cum hoc judices Episcopi cognoverint, suae cathedrae loca restituant. Sane si episcopi, inter quos causa versatur, diversarum sunt provinciarum, ille primas det judices, in cujus provincia est locus de quo contenditur. Si autem ex communi placito vicinos judices elegerint, aut unus eligatur, aut tres: ut si tres elegerint, aut omnium sententiam sequantur, aut duorum.
CCLXXXIII. Ut si episcopus negligat suam dioecesim, communione privetur. Concil. Carthag., titul. 90. Si in matricibus cathedris episcopus negligens fuerit adversus haereticos, conveniatur a vicinis episcopis diligentibus, et ei sua negligentia demonstretur, ut se excusare non possit. Quod si ex die quo convenitur, intra sex menses, si in ejus provincia executio fuerit, et non eos ad unitatem catholicam convertendos curarit, non ei communicetur, donec adimpleat: si autem executor ad loca non venerit, non ascribatur episcopo.
CCLXXXIV. De episcopis qui Donatistas communicasse mentiti fuerunt. Concil. Carthag., tit. 91. Si autem probatum fuerit, eum de communione illorum fuisse mentitum, dicendo eos communicasse, quos eo sciente non communicasse constiterit, etiam episcopatum amittat.
CCLXXXV. De presbyteris et clericis, ut non appellentur nisi Africana concilia. Concil. Carthag., tit. 92. Item placuit, ut presbyteri et diaconi, vel caeteri inferiores clerici in causis quas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, vicini episcopi eos audiant, et inter eos quidquid est finiant adhibiti ab eis ex consensu episcoporum suorum. Quod si et ab eis provocandum putaverint, non provocent, nisi ad Africana concilia, vel ad primates provinciarum suarum; ad transmarina autem qui putaverit appellandum, a nullo intra Africam in communionem suscipiatur.
CCLXXXVI. De virginibus, etiam minoribus velandis. Concil. Carth., tit. 93. Item placuit, ut quicunque episcoporum necessitate periclitantis pudicitiae virginalis, cum et vel petitor potens, vel raptor aliquis formidatur: vel si etiam aliquo mortis periculoso scrupulo compuncta fuerit, ne non velata moriatur, aut exigentibus parentibus, aut his ad quorum curam pertinet, velaverit virginem, seu velavit intra viginti quinque annos aetatis, non ei obsit concilium, quod de isto annorum numero constitutum est.
CCLXXXVII. De episcopo qui excommunicat eum, quem sibi soli crimen dicit esse confessum. Concil. Carthag., titulo 99. Item placuit, ut si quando episcopus dicit, aliquem sibi soli proprium crimen fuisse confessum, atque ille neget, non putet ad injuriam suam episcopus pertinere, quod illi soli non creditur, etsi scrupulo propriae conscientiae se dicit neganti nolle communicare.
Ut non temere quemquam communione privet episcopus. Concil. Carthag., tit. 100. Quandiu excommunicato non communicaverit suus episcopus, eidem episcopo ab aliis non communicetur episcopis, ut magis caveat episcopus, ne dicat in quemquam quod aliis documentis convincere non potest
CCLXXXVIII. Contra impugnatores gratiae Dei, et calumniatores sancti Augustini. Ex decretis papae Coelestini, tit. 1. Dilectissimis fratribus Venerio, Marino, Leontio, Auxonio, Arcadio, Filtanio, et caeteris Galliarum episcopis, Coelestinus. Apostolici verba praecepti sunt apud Judaeos, atque gentiles, sine offensione nos esse debere; hoc quisquis Christianus est, tota animi virtute custodit. Quod cum ita sit, non parum periculi illum poterit manere ante Deum, qui hoc detrectat etiam fidelibus exhibere. Nam qualiter nos qui neminem perire volumus, ista contristent, quae auctoribus Christianis percellunt animos Christianos, Dominicus in Evangelio sermo testatur: ait enim ipse Salvator, quod expediat scandalizanti unum de pusillis in maris profunda demergi, et ideo quae sit ejus jam poena quaeramus, cui tale supplicium legimus expedire. Filii nostri praesentes Prosper et Hilarius, quorum circa Deum nostrum sollicitudo laudanda est, tantum nescio quibus presbyteris illic licere, qui dissensioni Ecclesiarum studeant, sunt apud nos prosecuti, ut indisciplinatas quaestiones vocantes in medium, pertinaciter eos dicant praedicare adversantia veritati; sed vestrae dilectioni justius imputamus, quando illi supra vos habent copiam disputandi. Legimus supra magistrum non esse discipulum, id est non sibi debere quemquam ad injuriam doctorum vindicare doctrinam; nam et hos ipsos a Deo nostro positos novimus ad docendum, cum sit dicente Apostolo eis tertius locus intra Ecclesiam deputandus. Quid illic spei est, ubi magistris tacentibus, hi loquuntur, qui, si ita est, eorum discipuli non fuerunt? Timeo ne connivere sit hoc tacere, timeo ne magis ipsi loquantur, qui permittunt illis taliter loqui. In talibus causis non caret suspicione taciturnitas, quia occurreret veritas, si falsitas displiceret. Merito namque causa nos respicit, si silentio faveamus errori. Ergo corripiantur hujusmodi, non sibi sit liberum habere pro voluntate sermonem; desinat, si ita res sunt, incessere novitas vetustatem, desinat Ecclesiarum quietem inquietudo turbare. Conantur saepe naufragio mergere, quos intra portum stantes statio faciat fida securos; fida quippe est omnium statio, quorum perfectis gressibus vestigia non moventur. Recurrerunt ad apostolicam praedicti sedem, haec ipsa nobis quae tentat perturbatio conquerentes. Habetote, fratres charissimi, pro catholicae plebis pace tractatum, sciant se (si tamen censentur presbyteri dignitate) vobis esse subjectos, sciant quod sibi omnes qui male docent, discere magis ac magis competat quam docere; nam quid in ecclesiis vos agitis, si illi summam teneant praedicandi? nisi forte illud obsistat, quod non auctoritate, non adhuc ratione colligitur, ut aliqui e fratrum numero nuper de laicorum consortio, in collegium vestrum fortassis admissi, nesciant quid sibi debeant vindicare. Super his multa jam dicta sunt eo tempore, quo ad fratris Tuenti dedimus scripta responsum; nunc autem repetentes saepius admonemus, ut vitentur hujusmodi qui laborant per terras aliud, quam ille noster jussit agricola, seminare. Nec tamen mirari possumus si haec erga viventes ii nunc tentare audent, qui nituntur etiam quiescentium fratrum memoriam dissipare.
Ex decret. papae Coelest., tit. 2. Augustinum sanctae recordationis virum, pro vita sua, atque meritis in nostra communione semper habuimus, nec unquam hunc sinistrae suspicionis saltem rumor aspersit: quem tantae scientiae olim fuisse meminimus, ut inter magistros optimos, etiam a meis semper decessoribus haberetur. Bene ergo de eo omnes in commune senserunt, ut pote qui ubique cunctis et amori fuerit, et honori: unde resistatur talibus, quos male crescere videmus. Nefas est haec pati religiosas animas, quarum afflictione, quia membra nostra sunt, nos quoque convenit macerari, quamvis maneat hos beatitudo promissa, quicunque probantur persecutionem propter justitiam sustinere. Quibus quid promittat Dominus in futurum, sequens sermo declarat. Non est agentium causa solorum; universalis Ecclesia quacunque novitate pulsatur. Intelligamus haec ipsa vobis, quae nobis non placent, displicere. Quod ita demum probare poterimus, si imposito improbis silentio de tali re imposterum querela cessaverit. Deus vos incolumes custodiat, fratres charissimi.
CCLXXXIX. Quod Adam omnes homines laeserit, nec quemquam nisi Christi gratia posse salvari. Ex decretis papae Coelestini, tit. 4. In praevaricatione Adae omnes homines naturalem possibilitatem et innocentiam perdidisse, et neminem de profundo illius ruinae, per liberum arbitrium posse consurgere, nisi eum gratia Dei miserantis erexerit, pronuntiante beatae memoriae papa Innocentio, atque dicente in epistola ad Carthaginense concilium: Liberum enim arbitrium ille perpessus, dum suis inconsultius utitur bonis cadens, in praevaricatione profunda demersus est, et nihil quemadmodum exinde surgere posset invenit, suaque in aeternum libertate deceptus hujus ruinae latuisset oppressu, nisi eum, post, Christi pro sua gratia relevasset adventus, qui per novae regenerationis purificationem omne praeteritum vitium sui baptismatis lavacro purgavit.
CCXC. Quod nemo sit bonus suis viribus, nisi participatione ejus qui solus est bonus. Ex decretis papae Coelestini, tit. 5. Neminem esse per semetipsum bonum, nisi participationem sui ille donet, qui solus est bonus; quod in eisdem scriptis ejusdem pontificis sententia protestatur, dicens: Nunquid nos de eorum post haec rectum mentibus aestimemus, qui sibi se putant deberi, quod boni sunt, nec illum considerant, cujus quotidie gratiam consequuntur, qui sine illo tantum se assequi posse confidunt.
CCXCI. Quod nisi gratia Dei continua juvemur, insidias diaboli superare non possumus. Ex decretis suprascripti, tit. 6. Neminem etiam baptismatis gratia renovatum idoneum esse ad superandas diaboli insidias, et ad vincendas carnis concupiscentias, nisi per quotidianum adjutorium Dei, perseverantiam bonae conversationis acceperit: quod ejusdem Antistitis in iisdem paginis doctrina confirmat, dicens: Nam quamvis hominem redimeret a praeteritis ille peccatis, tamen sciens iterum posse peccare, ad reparationem sibi, quemadmodum posset illum, et post ista corrigere, multa servavit. Quotidiana praestat ille remedia, quibus nisi freti confisique nitamur, nullatenus humanos vincere poterimus errores: necesse est enim, ut quo auxiliante vicimus, eo iterum non adjuvante vincamur.
CCXCII. Quod per Christum libero bene utamur arbitrio. Ex decretis papae Coelest., tit. 7. Quod nemo nisi per Christum libero bene utatur arbitrio, idem magister in epistola ad Milevitanum concilium data praedicat, dicens: Adverte tandem, o pravissimarum mentium perversa doctrina, quod primum hominem ita libertas ipsa decepit, ut dum indulgentius frenis ejus utitur, in praevaricationem praesumptione concideret; nec ex hac potuit erui, nisi ei providentia regenerationis statum pristinae libertatis Christi Domini reformasset adventus.
CCXCIII. Quod omnia sanctorum merita, dona sint Dei. Ex decretis papae Coelest., tit. 8. Quod omnia studia et omnia opera ac merita sanctorum ad Dei gloriam laudemque referenda sint, quia nemo aliunde ei placet, nisi ex eo quod ipse donaverit. In quam nos sententiam dirigit beatae recordationis papae Zosimi regularis auctoritas, cum scribens ad totius orbis episcopos ait: Nos autem instinctu Dei, omnia enim bona ad auctorem suum referenda sunt, unde nascuntur, ad fratrum et coepiscoporum nostrorum conscientiam universa retulimus. Hunc autem sermonem sincerissimae veritatis luce radiantem, tanto Afri episcopi honore venerati sunt, ut ita ad eumdem virum scriberent: Illud vero quod in litteris quas ad universas provincias curasti esse mittendas, posuisti dicens: Nos tamen instinctu Dei, et caetera, sic accipimus dictum, ut illos qui contra Dei adjutorium extollunt humani arbitrii libertatem districto gladio veritatis, velut cursim transiens amputares; quid enim tam libero fecistis arbitrio, quam quod universa in nostrae humilitatis conscientiam retulistis? et tamen instinctu Dei factum esse, fideliter sapienterque vidistis, veraciter fidenterque dixistis. Ideo utique, quia praeparatur voluntas a Domino, et ut boni aliquid agant, paternis inspirationibus suorum, ipse tangit corda filiorum; quotquot enim spiritu Dei aguntur, ii filii Dei sunt, ut nec nostrum deesse sentiamus arbitrium, et in bonis quibusque voluntatis humanae singulis motibus magis illius valere non dubitemus auxilium.
CCXCIV. Quod omnis sancta cogitatio et motus viae voluntatis ex Deo sit. Ex decretis papae Coelest., tit. 9. Quod ita Deus in cordibus hominum, atque in ipso libero operetur arbitrio, ut sancta cogitatio, pium consilium, omnisque motus bonae voluntatis ex Deo sit, quia per illum aliquid boni possumus, sine quo nihil possumus. Ad hanc enim nos professionem idem doctor instituit, qui cum ad totius orbis episcopos de divinae gratiae opitulatione loqueretur; quod ergo, ait, tempus intervenit, quo ejus non egeamus auxilio? In omnibus igitur actibus, causisque, cogitationibus, motibus, adjutor et protector orandus est. Superbum est enim ut quidquam sibi humana natura praesumat clamante Apostolo: Non est vobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed contra principes et potestates aeris hujus, contra spiritalia nequitiae in coelestibus, et sicut ipse iterum dicit: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum; et iterum: Gratia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit, sed plus omnibus illis laboravi; non ego autem, sed gratia Dei mecum.
CCXCV. Quod gratia Dei non solum peccata dimittat, sed etiam adjuvet, ut nec committantur, et lex impleatur, non sicut ait Pelagius, facile, quasi sine gratia Dei difficilius possit impleri. Ex decretis papae Coelest., tit. 10. Illud etiam, quod inter Carthaginiensis synodi decreta constitutum est, quasi proprium apostolicae sedis amplectimur, quod scilicet tertio capitulo definitum est: Ut quicunque dixerit gratiam Dei, qua justificamur per Jesum Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatorum valere, quae jam commissa sunt, non etiam ad adjutorium, ut non committantur, anathema sit: et iterum quarto capitulo, Ut quisquis dixerit, gratiam Dei per Jesum Christum, propter hoc tantum nos adjuvare ad non peccandum, quia per ipsam nobis revelatur, et aperitur intelligentia mandatorum, ut sciamus quid appetere et quid vitare debeamus; non autem per illam nobis praestari, ut quod faciendum cognovimus etiam facere diligamus, atque valeamus, anathema sit. Cum enim dicat Apostolus scientia inflat, charitas vero aedificat, valde impium est, ut credamus ad eam quae inflat, nos habere gratiam Christi, et ad eam quae aedificat non habere, cum sit utrumque donum Dei, et scire quid facere debeamus, et diligere ut faciamus, ut aedificante charitate, scientia non possit inflare. Sicut autem de Deo scriptum est: Qui docet hominem scientiam; ita etiam scriptum est: Charitas ex Deo est. Item quinto capitulo: Ut quisquis dixerit, ideo nobis gratiam justificationis dari, ut quod facere jubemur per liberum arbitrium, facilius possimus implere per gratiam, tanquam etsi gratia non daretur, non quidem facile, sed tamen possimus etiam sine illa implere divina mandata, anathema sit. De fructibus enim mandatorum Dominus loquebatur, ubi non ait: Sine me difficilius potestis facere; sed ait: Sine me nihil potestis facere.
CCXCVI. Quod sedis apostolicae omnes orationes Christi gratia resonent, qua genus humanum ab aeterna damnatione reparatur. Ex decretis papae Coelest., tit. 11. Praeterea beatissimae et apostolicae sedis inviolabiles sanctiones, quibus nos piissimi patres, pestiferae novitatis elatione dejecta, et bonae voluntatis exordia, et incrementa probabilium studiorum, et in eis usque in finem perseverantiam, ad Christi gratiam referre docuerunt. Obsecrationum quoque sacerdotalium sacramenta respiciamus, quae ab apostolis tradita, in toto mundo, atque in omni Catholica Ecclesia uniformiter celebrantur, ut legem credendi lex statuat supplicandi. Cum enim sanctarum plebium praesules mandata sibimet legatione fungantur, apud divinam clementiam humani generis agunt causam et tota secum Ecclesia congemiscente postulant, et precantur ut infidelibus donetur fides, ut idololatrae ab impietatis suae liberentur erroribus, ut Judaeis ablato cordis velamine lux veritatis appareat, ut haeretici catholicae fidei perceptione resipiscant, ut schismatici spiritum redivivae charitatis accipiant, ut lapsis poenitentiae remedia conferantur, ut denique catechumenis ad regenerationis sacramenta perductis coelestis misericordiae aula reseretur. Haec autem non perfunctorie, neque inaniter a Domino peti rerum ipsarum monstrat effectus; quandoquidem ex omni errorum genere plurimos Deus dignatur attrahere, quos erutos de potestate tenebrarum transferat in regnum filii charitatis suae, et ex vasis irae faciat vasa misericordiae. Quod adeo totum divini operis esse sentitur, ut haec efficienti Deo gratiarum semper actio laudisque confessio pro illuminatione talium vel correctione referatur.
CCXCVII. Quod gratiam Dei, etiam baptizandorum testetur instituta purgatio, cum exorcismis et supplicationibus spiritus ab eis abigantur immundi. Ex decr. papae Coelest., tit. 12. Illud etiam quod circa baptizandos in universo mundo sancta Ecclesia uniformiter agit, non otioso contemplamur intuitu. Cum sive parvuli sive juvenes ad regenerationis veniunt sacramentum, non prius fontem vitae adeunt, quam exorcismis, et exsufflationibus clericorum spiritus ab eis immundus abigatur, ut tunc vere appareat quomodo princeps mundi hujus mittatur foras, et quomodo prius alligetur fortis, et deinceps vasa ejus diripiantur, in possessionem translata victoris, qui captivam ducit captivitatem, et dat dona hominibus. His ergo ecclesiasticis regulis, et ex divina sumptis auctoritate documentis, ita adjuvante Domino conformati sumus, ut omnium bonorum affectuum atque operum, et omnium studiorum, omniumque virtutum, quibus ab initio fidei ad Deum tenditur, Deum profiteamur auctorem, et non dubitemus ab ipsius gratia omnia hominis merita praeveniri, per quem fit, ut aliquid boni et velle incipiamus, et facere. Quo utique auxilio et munere Dei non aufertur liberum arbitrium; sed liberatur, ut de tenebroso lucidum, de pravo rectum, de languido sanum, de improvidente sit providum. Tanta enim est erga omnes homines bonitas Dei, ut nostra velit esse merita quae sunt ipsius dona, et pro his quae largitus est, aeterna praemia sit donaturus. Agit quippe in nobis, ut quod vult et velimus et agamus, nec otiosa esse in nobis patitur, quae exercenda non negligenda donavit, ut et nos cooperatores simus gratiae Dei, ac si quid in nobis ex nostra viderimus remissione languescere, ad illum sollicite recurramus, qui sanat omnes languores nostros, et redimit de interitu vitam nostram, et cui quotidie dicimus: Ne inducas nos in tentationem, sed libera nos a malo.
CCXCVIII. Quod profundiores quaestiones nec contemnendae sint, nec penitus astruendae. Ex decret. papae Coelest., tit. 13. Profundiores vero, difficilioresque partes incurrentium quaestionum, quas latius pertractarunt, qui haereticis restiterunt, sicut non audemus contemnere, ita non necesse habemus astruere. Quia ad confitendam gratiam Dei, cujus operi ac dignationi nihil penitus subtrahendum est, satis sufficere credimus quidquid secundum praedictas regulas Apostolicae Sedis, nos scripta docuerunt; ut prorsus non aestimemus catholicum, quod apparuerit praefixis sententiis esse contrarium.
CCXCIX. Ut praeter Scripturas canonicas, nihil in Ecclesia legatur. Concil. Carthag., tit. 24. Item placuit, ut praeter Scripturas canonicas, nihil in Ecclesia legatur, sub nomine Scripturarum divinarum; sunt enim Canonicae Scripturae, id est Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium, Jesu Nave, Judicum, Ruth, Regum libri quatuor, Paralipomenon libri duo, Job, Psalterium, Salomonis libri quinque, liber duodecim Prophetarum, Esaias, Hieremias, Ezechiel, Daniel, Tobias, Judith, Ester, Esdrae libri duo; Novi Testamenti Evangeliorum libri quatuor, Actuum Apostolorum liber unus, Epistolae Pauli quatuordecim, Petri apostoli duae, Joannis apostoli tres, Jacobi apostoli una, Judae apostoli una, Apocalypsis Joannis liber unus.
CCC. Ut episcopi et clerici non ordinentur, nisi omnes suos fecerint christiano Concil. Carthag., tit. 3. Ut episcopi et presbyteri, et diaconi non ordinentur, priusquam omnes qui sunt in domo eorum, christianos catholicos fecerint.