Migne Patrologia Latina Tomus 68
LibCar.BrCaNeE 68 Liberatus Carthaginensisfl. 556 Parisiis J. P. Migne 1847 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
TITULI CAPITUM.
I. Prooemium. II. De Paulo Samosateno, et quod auctor sit Nestorianae haeresis. III. De Apollinario, et quod auctor sit Eutychianae haeresis. IV. De Nestorii ordinatione, et ejus haeresi. V. De synodo Ephesina I, et Nestorii damnatione. VI. De discordia Cyrilli Alexandrini et Joannis Antiocheni. VII. De ordinatione Maximiani Constantinopolitani episcopi. VIII. De pace Cyrilli et Joannis. IX. De Cyrilli epistolis pro Orientalibus episcopis scriptis. X. De Nestorianorum scandalo et monachis Armeniae. XI. De Eutyche presbytero et Egumeno, et ejus haeresi, ejusque damnatione. XII. De synodo Ephesina II, et Flaviani morte. XIX. De Severo, Juliano et Macedonio. XIII. De synodo Chalcedonensi, et damnatione Dioscori. XIV. De exsilio Dioscori, et ordinatione Proterii Alexandrini episcopi. XV. De ordinatione Timothei Aeluri, et morte Proterii. XVI. De ordinatione Timothei catholici, et Petri haeretici. XVII. De ordinatione Joannis catholici, et damnatione Acacii. XVIII. De episcopis Alexandrinis. . XX. De Gaiano et Theodosio. XXI. De Agapeto papa, et Anthimo Constantinopolitano episcopo. XXII. De Silverio et Vigilio. XXIV. De Pelagio et Theodoro Cappadociae. XXIII. De Paulo Alexandrino episcopo, et monachis Hierosolymorum. .
CAPUT PRIMUM.
PROOEMIUM.
Peregrinationis necessitatibus defatigatus, et aliquatenus feriatus animo a curis temporalibus, duarum haereseon, hoc est, Nestorianorum et Eutychianorum, ex ecclesiastica historia nuper de Graeco in Latinum translata, et ex gestis synodalibus, vel sanctorum Patrum epistolis, hoc Breviarium collegi, nectens temporum curriculo, illa quae in Graeco Alexandriae scripto accepi, vel gravissimorum hominum didici narratione fideli. Quod faciens pro mea eruditione et responsione contra falsiloquos utrarumque partium sectatores, qui consueto studio aliter loquuntur de suis auctoribus quam veritas habet, libenter offero catholicis fratribus, ignorantibus acta ipsarum haeresum, et legere volentibus.
CAPUT II. De Paulo Samosateno, et quod auctor sit Nestorianae haeresis. (Ex Epitome Chronicorum Lucentii, et lib. VII Historiae Socratis.)
Igitur Nestoriani dogmatis auctor, ut multi volunt, Paulus agnoscitur Samosatenus episcopus, qui secutus doctrinam antiquorum haereticorum, Dominum nostrum Jesum Christum purum hominem asseruit natum, et passum: de sancta vero et summe beata Trinitate, ut Graeci tradunt, Sabellii sententiam secutus est. Et propterea dicunt Nicaenum statuisse concilium Paulianos omnino baptizandos, ponentes differentiam inter Pauli Nestoriique doctrinam, eo quod Nestorius confitens existentiam divinitatis Filii Dei, Christum purum hominem credidit conceptum atque formatum, et postea in Deum provectum, hoc est, hominem deificatum, et non Verbum carnem factum, et habitasse in nobis, quod praedicat Evangelium, et catholica confitetur Ecclesia.
Propterea in Epitoma Chronicorum Lucentius hoc ponit et dicit: « Felice et Tauro consulibus Nestorius Constantinopolitanus episcopus novum Ecclesiis molitur errorem inducere, praedicans Christum hominem tantum, non etiam Deum natum, eique divinitatem collatam esse pro merito dicit. »
Socrates vero in libro ecclesiasticae Historiae dirimit Nestorium a Paulo, eorumque differentiam sic ponit: « Apparet, inquit, Nestorium ignorasse lectiones antiquorum. Quapropter, ut dixi, in sermone solo moratus est. Et non solum sermonem examini dedit, sed etiam omnino Deum esse, qui natus est, denegavit. Nos autem fatemur quoniam qui de sancta virgine Maria natus est, et crucifixus est, Dominus est gloriae, sicut dicit Apostolus: Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent (I Cor. II, 8). Porro Nestorius dicit: « Noli gloriari, Judaee, non crucifixisti Deum, » tanquam ipse Dominus gloriae idem non sit Deus. Nam quia purum hominem non dicit Christum, sicut Photinus et Paulus Samosatenus, etiam homiliae quas fecit ostendunt. Nusquam enim Dei Verbi subsistentiam perimit, sed ubique eum subsistere confitetur, et habere subsistentiam, et non sicut Photinus et Paulus Samosatenus ejus subsistentiam periments (Socrates, lib. VII, cap. 32). »
Haec Socrates de Paulo et Nestorio: cujus testimonio utens, sequar, quid alia respondeat lectio: « Ignarus Nestorius expositionum sanctorum Patrum praedicantium, Dei Filium unitione naturae suae in personam suscepisse hominem, quam non habet cum Patre communem. Proper individuam et inseparabilem Patris et Filii naturam, beatam Mariam noluit dicere Dei genitricem, ne Patri quoque nativitatem applicaret: ignorans demens, quoniam Pater et Filius natura unum sunt, discreti personis: quoniam qui genuit, non est genitus, neque qui genitus est generavit. » Hoc ignorantes Nestoriani, quasi nodosam et indissolubilem nobis hactenus proponunt quaestionem, impudenter objicientes, Patrem cum Filio natum, si beatam Mariam Θεοτόκον confiteamur. Verum his ita se de Nestorio habentibus, coeptum opus percurramus.
CAPUT III. De Apollinario, et quod auctor sit Eutychianae haeresis. (Ex Theodoreto, lib. V Historiae ecclesiasticae, cap. 3.) Post damnationem Pauli Samosateni, una temporis generatione transacta, Apollinaris Laodicenus episcopus de incarnatione Domini Arianorum blasphemiam secutus, asserens contraria Paulo, carnem et omnipotens Dei Verbum unius esse praedicavit substantiae, contentiosissime asseverans, Verbum carnem factum, vel aliquid Verbi in carnem fuisse conversum atque mutatum, non autem carnem de Maria Virgine sumptam atque susceptam. Ut absque peccato, consubstantialis nobis et per omnia similis, agnoscatur Christus, sicut ait Apostolus (Hebr. IV, 15).
Theodoritus episcopus in ecclesiastica Historia Apollinarem et ejus haeresim sic notat. « Apollinaris, inquit, Laodicenus episcopus, dum pictatis indueret vultum, et apostolica se fingeret dogmata conservare, post paululum manifestus hostis apparuit. De divina namque natura adulterinis rationibus utebatur, gradus quosdam dignitatum generans, et sacramentum dispensationis imperfectum explanare praesumens, animamque rationalem, qua corpus resurgit, privatam salute confirmans.
« Si enim animam non assumpsit, secundum illius rationem, Deus Verbum, neque medicinam animae tribuit, neque honorem dedit; sed corpus quidem terrenum ab invisibilibus virtutibus adoratur, anima vero secundum divinam imaginem facta, in inferiore permansit, contumeliis induta peccati. Qui etiam plurima super haec vesanus asseruit. Aliquando enim pariter confitebatur et ipse, ex sancta Virgine assumptam carnem: aliquando vero, eam cum Deo Verbo coelitus descendisse: aliquando, eum ipsum carnem factum, et sumpsisse nihil ex nobis: aliasque plurimas et inanes fabulas sacris opinionibus copulabat, quas in praesenti dicere superfluum judicavi.
« Talia quidem ille dicens, non solum suos peste complevit, sed etiam quosdam nostrorum fecit hujusmodi leprae participes.
« Post paucum vero tempus, dum suum viderent opprobrium et Ecclesiae claritatem, pene cuncti reversi sunt. Non tamen priorem deposuere languorem, sed magis plurimos constantium latenter sauciaverunt.
« Ex hac ergo radice in Ecclesiis germinavit una carnis deitatisque natura, et ut divinitati Unigeniti passio copuletur, et alia quaecunque populis et sacerdotibus certamina genuerunt (Lib. V, c. 3). »
Et post pauca: « Verum Apollinaris praesulatu nudatus, novitatem doctrinae suae aperta impudentia in Ecclesia praedicabat, ducem semetipsum ostendens haereseos. »
Quapropter apparet ex omnibus superius dictis atque prolatis, a Paulo Nestorianos fuisse propagatos, et ab Apollinari unius naturae praedicatores, ut sunt Acephali et Eutychiani.
Cujus dictis et epistolis respondebat eo tempore Diodorus Tarsensis episcopus, deinde Gregorius Nazianzenus, Basilius et Theodorus Mopsuestenus, probabiliter ostendentes ex divinis testimoniis duarum proprietates naturarum in una Christi persona, sicut ipsa probant eorum volumina.
Sequitur jam nunc, utrarumque haeresum auctoritatibus demonstratis, earum acta narrare, sicut praefatio pollicetur.
CAPUT IV. De Nestorii ordinatione et ejus haeresi. (Ex Socrate et actis concilii Ephesini.) Post Apollinairs damnationem et depositionem, aliquantis temporibus evolutis, mortuo Sisinnio, qui post obitum beati Attici Constantinopolitanae Ecclesiae praesulatum susceperat, visum est imperatoribus nullum ordinare de Constantinopolitana Ecclesia pontificem, sed ab Antiochia Syriae, unde prius illa Ecclesia Joannem susceperat, aliquem advenam accersire, et episcopum facere.
Et sicut Socrates in ecclesiastica narrat Historia: « Erat quidam presbyter Antiochiae nomine Nestorius, genere Germaniciensis, boni eloquii, quem quasi utilem ad docendum Constantinopolim principes evocaverunt. Et transactis tribus mensibus, ab Antiochia venit Nestorius, qui castitate inter plurimos praecipuus habebatur. Quibus autem moribus institutus fuerit, sapientes a prima ejus homilia cognoverunt. Erat cum eo et Anastasius presbyter pariter destinatus, quem nimis honorabat, et consiliarium habebat in causis suis (Socrates, lib. VII, cap. 29). »
Ordinato ergo Nestorio die primo mensis Aprilis, consulatu Felicis et Tauri, Anastasius coram ecclesia docens: Dei, inquit, genitricem Mariam nullus dicere praesumat: quoniam Maria homo fuit, et Deum ab homine generari nimis est impossibile. Quod cum pariter audissent plurimi clericorum et laicorum, multum conturbati sunt. Didicerant enim antiquitus, Deum confiteri Christum, et nullatenus per dispensationem hominem a Deo separatum credebant.
Tumultu ergo facto in ecclesia, Nestorius volens firmare Anastasii sermonem, eo quod eum honoraret, tanquam blasphemum noluit arguere, sed frequenter hoc coram ecclesia docebat, et agitabat hanc quaestionem cum contentionibus, abnegans Dei genitricis confessionem. Unde divisio nata est in Ecclesia, et concussionem magnam orbi terrarum tepidissimi tractatus Nestorii concitaverunt. Sed eo non emendante, Constantinopolitana Ecclesia erat in scandalo, et velut in nocturna lite repleta omni confusione, sociorum et hostium nulla erat agnitio, diversis nunc his, nunc aliis consentientibus, et verba propria mutantibus, quoniam Nestorius in ea erat opinione, quod omnino purum hominem diceret Christum, introducens in Ecclesiam Pauli Samosateni et Photini doctrinam.
Quod audiens Cyrillus Alexandrinus episcopus, cui tunc dabatur primatus de talibus agendi, venerunt ad eum aliqui de populo Constantinopolitano non communicantes Nestorio, et suggesserunt ei quae Constantinopoli acta fuerant. Direxit ergo Nestorio epistolam Cyrillus, cujus est principium: Venerabiles filii ac fide digni, etc., persuadens ei ut, si in plebe lapsus fuerat sermo, in tractatibus corrigeretur, ut Dei puerperam diceret sanctam Virginem, id est Θεοτόκον, ut totius orbis offensio conquiesceret. Jam enim quaterniones expositionum ejus per Antiochum quemdam illustrem papa Coelestinus acceperat, dogmaque ipsius Nestorii manu ejus subscriptum et ab eo directum legerat atque tractaverat, totusque Oriens ex ejus scriptis jam cognitum habebat.
Sed Nestorio emendare nolente, rursus quoque Cyrillus secundam ad eum direxit epistolam, cujus est principium: Obloquuntur de me quidam apud tuam fraternitatem, etc., qua ei Incarnationis Christi plenam reddit rationem, rogans eum, ut cum illo eadem sentiret, ut Ecclesiarum pax perstaret incolumis, et sacerdotibus indiscissa concordia permaneret.
Ad haec autem nestorius contrariam scribens Cyrillo epistolam, cujus principium est: Injurias quidem, quae contra nos sunt, mirandarum tuarum litterarum, etc. Verumtamen beatam Mariam Θεοτόκον noluit dicere, nec suum emendavit sermonem.
Joannes quoque Antiochenus direxit Nestorio epistolam, cujus est principium: Meam intentionem circa tuam reverentiam, etc., per quam eum hortatus est ne se repelleret bonum sibi futurum consiliarium, dum cum dicere piget beatam Virginem Dei genitricem, quod sancti Patres docuerunt et scripserunt. In qua epistola meminit Theodori Mopsuesteni, ostendens ei retractationis exemplum, quomodo ille dum tractat, tumultu facto, surgens fortissimus vir, sine confusione suam sententiam retractavit, et quae parum prodesse ignorantibus videbantur, velociter ad utilitatem correxit Ecclesiae.
Sed hanc Nestorius contemnens, civitati suae odibilis factus est. Cyrillus vero per Possidonium diaconum suum retulit de eo papae Coelestino, et quid Constantinopoli ageretur ei per epistolam suam allegavit.
Idem Cyrillus tertiam Nestorio synodicam direxit epistolam, in qua et duodecim capitula contra ejus dogma dictavit et inseruit. Et est principium: Dicente Domino: Qui amat patrem suum aut matrem suam plusquam me, non est me dignus (Matth. X).
Cujus exemplar epistolae perveniens ad Joannem Antiochenum, offensus est in ipsis Cyrilli capitulis; putavit enim eum, dum immoderate occurreret Nestorio, in sectam Apollinaris incidisse.
Mandavit ergo Andreae et Theodorito, episcopis concilii sui, ut scripto responderent contra ipsa duodecim capitula, tanquam Apollinaris dogma instaurantia.
Cognoscens itaque Nestorius, quod Cyrillus non pateretur Ecclesiam sic esse in perturbationibus, et populos in scandalo, subripuit pio principi Theodosio, ut sacram ad eum dirigeret, et a sua eum persecutione compesceret. Et scripsit quidem ad eum sacram imperator, arguens eum tanquam inquietum et scandala sectantem, qui sine consortio sacerdotum ageret atque scriberet.
CAPUT V. De synodo Ephesina prima, et Nestorii damnatione. (Ex actis concilii Ephesini et epistola Ibae.) Et post haec scripsit aliam sacram ad universos episcopos, ut Ephesum convenirent, et conferrent de libris Nestorii et Cyrilli judicium.
Scripsit imperator sacram et beato Augustino Hipponiregiensi episcopo per Ebagnium magistrianum, ut ipse concilio praestaret sui praesentiam. Qui Ebagnius veniens Carthaginem magnam, audivit a Capreolo, ipsius urbis antistite, beatum Augustinum ex hoc mundo migrasse ad Dominum, acceptisque ab eo ad imperatorem litteris loquentibus de obitu beati Augustini, Constantinopolim, unde venerat, rediit.
Porro Capreolus archiepiscopus, propter impetus Vandalorum Africanas regiones obsidentium, universale non valens congregare concilium, Bessulam diaconum suum misit Ephesum ad concilium legatum.
Coelestinus vero papa Romanus scripsit Nestorio increpationis epistolam, cum exhortatione et vituperatione, quia errare non debuerit, ad cujus ordinationem gavisus est. Et est ejus principium: Aliquantis diebus vitae nostrae, etc., tribuens ei decem dierum spatium, hoc est, a prima die acceptionis ipsius epistolae, usque in ultimam diem: ut si minime Nestorius emendaret expositiones suas, et revocaret ad Ecclesiam, qui propter Christum, qui est caput ejus, ab eo fuerant expulsi, cognosceret se ab ejus collegio et omnium sanctorum episcoporum consortio esse separatum.
Insinuans ei dedisse vicem suam in concilio Cyrillo per epistolam suam, cujus principium est: Tristitiae nostrae sanctitatis vestrae litterae, etc., qua Cyrillum admonuit, ut si per illos decem dies doctrinam suam minime Nestorius emendaret, disponeret cum a communi corpore removendum, et providendum illi Ecclesiae.
Eadem de re pariter scripsit Joanni Antiocheno, Rufo Thessalonicensi, Juvenali Hierosolymitano, et Flaviano Philippensi, archiepiscopis. Scripsit et ad clerum Constantinopolitanum, admonens eos, contra doctrinam Nestorii fortiter stare, ejusque persecutiones patienter ferre, quae fructus afferrent coronarum; scientes ab eo excommunicatos vel dejectos in apostolicae sedis permanere communione.
Continuo autem post paschalem festivitatem Nestorius cum maxima multitudine venit Ephesum, et invenit plurimos episcopos collectos. Porro Cyrillus Alexandrinus modicum retardatus, circa Pentecosten occurrit, et Juvenalis Hierosolymorum.
Sed Joanne Antiocheno remorante, quaestionem movebant praesentes episcopi de beata Maria Dei genitrice.
Cyrillus autem deflorationes quasdam librorum Nestorii faciebat, eum perturbare volens; erat enim, ut dicitur, ejus inimicus.
Et cum plurimi Deum confiterentur Jesum Christum: « Ego, inquit Nestorius, qui fuit duorum vel trium mensium nunquam confiteor Deum; qua gratia ter mundus sum a sanguine vestro, et amodo ad vos non venio. »
Et his dictis, cum reliquis congregabatur episcopis, qui ejus sententiam sequebantur. Praesentes ergo episcopi in duos ordines sunt divisi.
Porro Cyrillus cum suis habens vices sedis apostolicae, concilio evocato ducentorum episcoporum, Nestorium vocaverunt. At ille venire noluit, differens usque in praesentiam Joannis Antiocheni. Scripserat enim ipse Joannes de itinere Cyrillo, positus in sexta mansione, festinationem suam, et itineris labores, animalium ruinas, et episcoporum, qui secum erant, necessitates insinuans.
Qui vero circa Cyrillum erant episcopi, homilias Nestorii, quas de hac quaestione protulerat, saepius relegentes, priusquam Orientis concilium et aliquarum provinciarum episcopi ipsi concilio conjuncti ad synodum occurrerent, judicantes Nestorium, tanquam blasphemantem Dei Filium, damnaverunt.
Hoc facto circa Nestorium, Joannes et episcopi qui cum eo erant, alterum concilium apud se facientes, damnaverunt Cyrillum, et cum eo Memnonem Ephesiorum episcopum.
CAPUT VI. De discordia Cyrilli Alexandrini et Joannis Antiocheni. (Ex actis concilii Ephesini, Socrate, et epistola Ibae.) Post biduum vero venit Joannes Antiochenus, et cognoscens ita acta quae supra diximus, et post haec quae gesta fuerant in damnatione Nestorii, et illa duodecim capitula Cyrilli in ipso concilio suscepta et confirmata, indignabatur valde contra Cyrillum tanquam seditionis auctorem, quod ferventissime Nestorii fecisset damnationem. Qui autem cum Joanne convenerant episcopi, id est, Alexander Apameae, Joannes Damasci, Dexianus Seleuciae, Alexander Hierapoleos, Himerius Nicomediae, Helladius Tarsi, Maximus Anazarbi, et caeteri numero quatuor et triginta qui tunc cum eo Ephesi occurrerant, querebantur de Cyrillo, dicentes: « Secundum jussionem principum, cur non sunt exspectati aliarum provinciarum episcopi, ut quomodo judicavit de libris Nestorii, et de Cyrilli dictis concilium judicaret. »
Congregatis ergo illis Ephesi, Joannes contra Cyrillum et Memnonem ita invectus est: « Optabamus quidem secundum regulas sanctorum Patrum, et secundum litteras piissimorum et Christianorum imperatorum nostrorum, cum pace fieri synodum. Quoniam autem audacia et seditione et haeretico sensu utentes, soli consedistis, nobis propinquantibus, secundum litteras piissimorum imperatorum nostrorum, et omni turba sanctam synodum implestis, ut ne requirerentur capitula quae conveniunt Apollinaris, et Arii, et Eunomii perfidiae et impietati, neque exspectastis praesentiam sanctorum episcoporum, qui undique a piissimis imperatoribus convocati sunt, cum magnificentissimus comes Candidianus in scriptis et sine scriptis praecepisset vobis nil tale praesumere, sed exspectare commune omnium sanctorum episcoporum concilium: ideo scitote quod depositi estis et alieni ab episcopatu, tu Cyrille Alexandrine episcope, et tu Memnon hujus civitatis, et omni ecclesiastico ministerio alieni, ut pote universae seditionis et iniquitatis auctores, qui, ut regulae Patrum et imperiales sanctiones conculcarentur, causam dedistis. Caeteri autem omnes, qui consensistis seditiosis, agentes contra leges et adversus sanctiones imperiales, excommunicati estis, donec agnoscentes proprium delictum, poenitentiam agatis, et fidem sanctorum Patrum, qui in Nicaea congregati sunt, suscipiatis, nihil alud novum introducentes, et anathematizetis haeretica capitula, quae a Cyrillo Alexandrino episcopo exposita sunt contra evangelicam et apostolicam doctrinam, et sequamini litteras piissimorum et Christianissimorum imperatorum nostrorum, quae jubent quaeri, et subtiliter de fide cum pace examinationem fieri. »
Hanc interlocutionem suam Joannes et qui cum eo erant, adversus Cyrillum et Memnonem Ephesi publice proponentes, utrorumque damnationem litteris suis imperatori insinuaverunt, quarum est principium: Pietas vestra praefulgens ad beneficium orbis terrarum, etc.
Post haec advenerunt ab Hesperia ad concilium legati papae Coelestini, Arcadius et Projectus episcopi, et Philippus Ecclesiae Romanae presbyter.
Quibus residentibus, Cyrillus et Memnon obtulerunt libellos in concilio, contestationem deponentes adversus Joannem Antiochenum, et qui cum eo erant, episcopos, ut evocarentur, et redderent causas depositionis suae. Vocati ergo a concilio per Danielem Coloniae secundae Cappadociae, et Commodum Tripolis Lydiae, et Timotheum Termae Hellesponti, episcopos, una cum Musonio notario, cum anagnostico, per interannuntiantem diaconum, tale acceperunt responsum: « Neque vos mittatis ad nos, neque nos ad vos, quoniam de vobis responsum principis exspectamus. »
Igitur Cyrillus cum Memnone, volentes se ulcisci, Joannem damnaverunt, et omnes qui cum eo convenerant, et multa mala pari fastu utrique Ephesi pertulerunt.
Porro imperator per Joannem comitem S. L. sacram scripsit omni concilio, et ad locum, dicens: Nestorii, Cyrilli, et Memnonis, damnationem suscipimus; alia vero, quae apud vos gesta sunt, reprehendimus, Christianam fidem rectitudinemque custodientes, quam ex patribus progenitoribusque suscepimus.
Sed euntibus de concilio septem et septem episcopis, satisfecere imperatori, quia magnum et universale concilium omnia regulariter agens, damnavit Nestorium. His agnitis jussit eos imperator ecclesiam ingredi, et pro Nestorio alium ordinare episcopum.
Et post haec jussit omnes episcopos abire unumquemque in propriam regionem. Et ita Joannes cum suis Antiochiam profectus est, ubi colligens plurimos episcopos, damnavit iterum Cyrillum, cum jam esset Alexandriae.
Et sicut Socrates dicit, cognoscens Nestorius per contentionem ad quamdam perniciem pervenisse partes, Dei genitricem Mariam vocabat, dicens: « Dicatur etiam Dei genitrix, et ea quae fecerunt tristia , conquiescant. » Sed nullus eum ex poenitentia talia dicentem suscepit. Quapropter hactenus damnatus, et in exsilium Oasin missus est.
Post damnationem autem ejus dura Constantinopoli turba contra Ecclesiam mota est, divisusque est populus propter tepidum ejus, sicut dictum est, tractatum; clerici vero communi decreto eum anathematizaverunt.
CAPUT VII. De ordinatione Maximiani Constantinopolitani episcopi. (Ex actis concilii Ephesini et Socrate.) His ita provenientibus, de electione episcopi rursus quaestio exorta est. Multi enim Philippum quaerebant presbyterum, qui a beato Joanne cognomento Chrysostomo diaconus fuerat ordinatus, multaque conscripserat volumina contra imperatorem Julianum apostatam. Alii vero Proclum presbyterum quaerebant, quem ad Cyzicum Sisinnius episcopum ordinaverat, qui priusquam Cyzicum proficisceretur, praecedentes cives ejusdem civitatis Dalmatium monachum sibimet ordinaverunt episcopum, quoniam Attico praecessori Sisinnii soli hoc praestitum videbatur. Sed proceribus palatii, ut fieret, displicuit, quod quidem postea factum est. Manebat enim Proclus non habens ecclesiam propriam, qui tamen in doctrina ecclesiastica Constantinopoli valde florebat.
Cumque quatuor transissent menses post Nestorii damnationem, Maximianus ordinatur episcopus, vita quidem monachus, ordine vero presbyter, constans quidem in fide vera, idiota autem sermone, et sub quiete vivere potius eligebat.
CAPUT VIII. De pace Cyrilli et Joannis. (Ex tertia parte concilii Ephesini, Ibae epistola.) Post paululum vero videns imperator Cyrilli et Joannis permansisse discordiam, intolerabilem judicabat eorum dissensionem. Et vocans tunc ad se Maximianum episcopum, et alios plurimos Constantinopoli repertos episcopos, quomodo tolleretur Ecclesiarum dissensio, cogitabat. At illi dixerunt quia non aliter hoc fieri posset, nisi prius iretur et praeferretur unius fidei vinculum, et Joannes Antiochenus episcopus anathematizaret Nestorium, et improbata dogmata ejus.
Et gaviso valde super hoc imperatore, missus est hoc ipsum agere Aristolaus tribunus, sacram principis deferens Joanni et Cyrillo, in qua comminatus est utrisque Nicomediam exsilium, nisi pacem haberent ad invicem.
Scripserunt autem et episcopi e Constantinopoli Cyrillo, quia amicitiarum modum et pacem Ecclesiarum sanctarum non aliter fieri conveniret, nisi omnia quae ab eo in causa scripta sunt epistolis et tomis et libris evacuarentur. Cyrillo vero hoc facere importabile visum est.
Verum Joannes Antiochenus imperatori mandavit: « Propter illa ipsius capitula fidem meam Cyrillo dirigam, quam si suscipiens subscripserit, communicabo ei; alioqui pacificus cum eo esse non potero. »
Et congregans iterum Joannes apud Antiochiam concilium, dictavit fidem ita se habentem: « Confitemur Dominum nostrum Jesum Christum Filium Dei unigenitum, Deum perfectum, et hominem perfectum ex anima rationali et corpore: ante saecula quidem ex Patre natum secundum divinitatem, in fine vero dierum eumdem, propter nos et propter nostram salutem, de Maria Virgine secundum humanitatem: et consubstantialem Patri secundum divinitatem, et consubstantialem nobis secundum humanitatem. Duarum enim naturarum unitio facta est, propter quod unum Christum, unum Filium, unum Dominum confitemur.
« Secundum hunc inconfusae unitionis intellectum, confitemur sanctam Virginem Dei genitricem. Propter quod Deus Verbum incarnatum est homo factus, et ex ipsa conceptione univit sibi templum, quod ex ipsa suscepit. Evangelicas vero atque apostolicas de Domino voces scimus deiloquos viros, quasdam quidem conjungentes, tanquam in una persona; quasdam dividentes, tanquam in duabus naturis; et diviniores quidem atque altiores secundum divinitatem Christi, humiliores autem secundum humanitatem ejus tradentes. »
In isto ergo modo hanc fidei regulam interponens Joannes epistolae suae, cujus est principium: Dudum per sanctionem piissimorum principum, etc., quam tradidit Paulo episcopo Emeseno, et direxit Alexandriam Cyrillo.
In quam urbem veniens Paulus, et gratissime a Cyrillo susceptus est, et sine difficultate vel contentione, ut a multis putabatur, memoratam fidem Orientalium suscepit episcoporum. Tunc Paulus dominico die fecit sermonem in populo, praesente Cyrillo, et exposuit capitulum de Evangelio Joannis: Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, 14). « Conspice, inquit, Joannem duas naturas praedicantem, et unum Filium: aliud enim habitaculum, et aliud, qui habitat, Deus. Intendite eis quae dicta sunt rogo. Non dixit, alter et alter, tanquam in duabus personis, aut in duobus Christis, aut in duobus filiis- sed aliud et aliud, ut in duabus naturis. Quando ergo dixit, Et habitavit in nobis, et praedicavit duas naturas, tunc addidit, Et vidimus gloriam ejus, gloriam tanquam Unigeniti a Patre, plenum gratia et veritate. »
Et in sequentibus fidem, quam Cyrillo portaverat, disserebat, aperte praedicans duas in Domino Christo naturas, in una persona.
Et clamante populo: « Bene venisti, orthodoxe, » mox Cyrillus similia tractavit, et inter caetera ait: « Quid de his clarius dici potest? qua indigent haec explanatione? apte nos docuit quia aliud quidem est qui inhabitat, et aliud qui inhabitatur; et aliud natura humana, aliud divina. » Et concludens sermonem ad confirmationem eorum quae a Paulo dicta sunt: « Conspice, inquit, Joannem duas naturas praedicantem, et unum Christum: duas naturas Unigeniti, et unam personam. Et quando dixit: Et habitavit in nobis, et praedicavit duas naturas; tunc addidit hoc: Et vidimus gloriam ejus, gloriam tanquam Unigeniti a Patre, plenum gratia et veritate. » Haec Cyrillus, Paulo praesente, tractavit, et Alexandrinam docuit ecclesiam, ita de Christo credere, sicut Paulo dudum tractante didicerat.
Post haec Cyrillus fidem epistolae, quam a Paulo suscepit, epistolae suae interponens, cujus principium est: Laetentur coeli et exsultet terra, etc., satisfaciens aliquorum rumoribus, qui de illo habiti sunt, quoniam non assereret de coelo corpus Christum sumpsisse, neque fermentationem aut commixtionem senserit naturarum ejus, et scripsit et subscripsit praefatam fidem, et Orientalibus direxit episcopis.
Ascendens ergo Antiochiam Paulus obtulit Joanni archiepiscopo, et omni concilio ejus, epistolam Cyrilli. Qui, ut cognoverunt eum suscepisse fidem a se directam, et in ejus subscripsisse confirmationem, pacem cum eo et ejus fecerunt concilio, damnantes Nestorium, et suscipientes Maximianum, qui pro illo factus fuerat episcopus: dubitantibus adhuc ex eis aliquibus episcopis Cyrillo communicare: putantibus eum errasse, et postea veritatem agnovisse, et culpantibus Joannem, cur ab eo expetierit capitulorum ejus damnationem.
Ex altera autem parte quidam de palatio, per Eulogium presbyterum et apocrisiarium Alexandrinae Ecclesiae, culpaverunt Cyrillum, cur susceperit ab Orientalibus episcopis duarum confessionem naturarum, quod Nestorius dixit et docuit.
Sed et Valeriano Iconii, et Acacio Melitenensi episcopis, hoc ipsum de Cyrillo videbatur.
CAPUT IX. De Cyrilli epistolis pro Orientalibus scriptis. (Ex eadem tertia parte concilii Ephesini.) Scripsit ergo eis Cyrillus, in defensionem Orientalium episcoporum, et pro duabus unius Christi naturis. Et superfluum non esse reor, interponere aliqua huic operi ex ipsis epistolis, ad confusionem Alexandrinorum Phantasiastarum vel Corrupticolarum, gloriantium de Cyrillo, tanquam de patre atque auctore suo.
Commonet ergo Eulogium presbyterum suum Cyrillus, et dicit: « Reprehendunt quidam expositionem, quam fecerunt Orientales, et dicunt: « Cur duas naturas nominantibus eis passus est audire, aut etiam laudavit Alexandrinus episcopus? » Alii vero dicunt idem dixisse Nestorium, dicunt et illum sic sapere, surrepentes nescientibus subtilitatem.
« Oportet enim culpantibus nos illa docere, quia non omnia quae dicunt haeretici, fugere aut refutare decet. Multa enim confitentur sicut et nos confitemur. Velut Ariani, quando dicunt Patrem, qui Creator est omnium et Dominus, nunquid propter hoc fugere consequens est hujusmodi confessiones? Sic in Nestorio, licet duas naturas asserat, significans diversitatem carnis et Verbi (altera enim Verbi natura, altera carnis est), sed tamen nequaquam unitatem confitetur nobiscum: nos autem unientes haec, unum Christum, unum Filium, eumdem unum Deum confitemur (3 part. conc. Ephes., c. 37). »
Et iterum: « Nestorius itaque in suis expositionibus simulat se dicere, UNUS FILIUS, UNUS DOMINUS, sed refert filiationem ad solum Dei Verbum. Cum autem venerit ad dispensationem, rursum alium Dominum, qui ex muliere est, seorsum hominem dicit, copulatum dignitatis aequo honore, quia habet copulationem ad Christum. Quomodo non apertum est, duos eum dicere Christos, si Christus ad Christum habet conjunctionem, alter ad alterum?
« Qui vero ex Oriente sunt, nihil tale dicunt, voces autem dividunt solum: dividunt autem secundum hunc modum, ut alias quidem DEO DECIBILES esse dicant, alias autem humanas, alias autem communes factas, tanquam habentes simul, et quod Christo Deo decibile est, et quod humanum, verumtamen dictas ab uno eodemque Christo. Et non sicut Nestorius alias quidem Deo Verbo seorsum tribuit, alias autem ei qui ex muliere est, tanquam alteri Filio. »
Item Acacio Melitenensi episcopo scribens inter alia sic dicit: « Nestorius enim Christum seorsum nominari dicit Dei Verbum, habere autem conjunctionem ad Christum continuam: putas ergo, non duos Christos apertissime dicit? Orientales vero Christum unum, et Filium, et Deum, et Dominum confitentur se adorare, eumdem ex Patre secundum divinitatem, et eumdem ex sancta Virgine secundum humanitatem: duarum namque naturarum unitionem factam dicunt; tamen unum Christum, unum Filium, unum Dominum confitentur aperte factum (Ibid., cap. 34). »
Et in sequentibus concordans aliquatenus tomo papae Leonis Cyrillus, sic dicit: « Sunt aliquae vocum maxime Deo decibiles, aliquae vero sic rursus hominem condecentes; aliae autem quemdam ordinem obtinent: ostendentes Filium Deum existentem et hominem simul. »
Et ibidem: « Quando enim Philippo dicit: Tanto tempore vobiscum sum, et non cognovistis me? Philippe, non credis quia ego in Patre, et Pater in me est? qui videt me, videt et Patrem (Joan. XIV, 9). Et, Ego et Pater unum sumus (Joan. X, 30), Deo decentissimam affirmamus vocem. Quando vero Judaicum increpat populum illud dicens: Si filii Abrahae essetis, opera utique Abrahae faceretis: nunc autem quaeritis me interficere hominem, qui veritatem vobis locutus sum: hoc Abraham non fecit (Joan. VIII, 39); homini decenter haec dicta dicimus. » Hujus epistolae sequentia duarum naturarum probabilem continent expositionem: cujus tamen, pro hujus operis compendio, omnia ponere intermisimus necessaria documenta.
Valeriano autem Iconii ita rescripsit: « Universi Orientales episcopi simul cum domino meo religiosissimo Antiochenorum episcopo Joanne, per scriptam manifestamque conditionem clarum constituere universis quoniam pollutas quidem Nestorii novitates condemnant, anathematizantque nobiscum, et nullatenus eas unquam sermone dignantur, sed evangelica et apostolica sequuntur dogmata, et Patrum confessionem nullo modo contristant: confessi sunt enim et ipsi nobiscum quia Dei genitrix sit sancta Virgo, et non addiderunt quia Christi genitrix sit, sicut inquiunt, qui Nestorii infelices et respuendas opinatiunculas curant, sed inquiunt palam unum esse Christum, et Filium, et Deum ex Deo, ex Patre ante omne saeculum ineffabiliter genitum Dei Verbum, in ultimis vero temporibus hunc ipsum etiam ex muliere secundum carnem, ita ut idem ipse sit simul Deus et homo, perfectus in deitate, et perfectus in humanitate idem ipse, et unam esse personam, nullo modo dividentes in duos filios, aut Christos, aut dominos.
« Si ergo quidam mentientes dicunt, alia quaedam praeter haec sapere illos, non eis credatur, sed sicut impostores et fallaces, secundum patrem suum diabolum, projiciantur, ut non perturbent eos qui recte ambulare desiderant.
« Si vero et epistolas sibimet componentes quidam circumferunt, velut ex persona clarorum virorum, minime oportet praesumere de his. Qui enim semel scripto confessi sunt fidem, quomodo poterant alteram scribere, velut ex poenitentia revocati, ut recte sapere non velint? Alloquere fraternitatem, quae apud te est, te qui nobiscum sunt in Domino salutant (Ibid., c. 40). »
Ex hac conclusione epistolae suae, in qua dicit Cyrillus: « Si vero epistolas sibimet componentes quidam circumferunt, » etc., probat Hypatius Ephesinorum episcopus, in collatione quam contra Acephalos suscepit, jussione Justiniani principis, medio Strategio comite sacrarum largitionum, in palatii loco, qui dicitur Heptaconchos, Cyrillum epistolae hic fecisse mentionem scriptae ad Marim Persam, quam neque Cyrillus condemnandam judicavit, neque Nestorianam esse, in ipsa sua notavit epistola.
Et haec sunt quae Cyrillus scripsit in defensionem Orientalium episcoporum pro duabus unius Christi naturis: quam quicunque tunc minime receperunt, hos esse puto auctores Acephalorum, qui neque Cyrillum habent caput, neque quem sequantur, ostendunt.
Tunc et Evoptius Ptolemaidis Pentapoleos regionis episcopus, accipiens exemplar litterarum Theodoriti, qui scripserat contra duodecim capitula Cyrilli, direxit illud Cyrillo, ut responderet ad ea, et sua capitula exponeret.
Quod gratissime suscipiens Cyrillus, fecit interpretationem capitulorum suorum duodecim, addens expositiones, qua videretur plenam pro eis reddere rationem.
Itaque Cyrillo suscipiente et defendente fidem Orientalium episcoporum, et sua capitula exponente, pax et unitas Ecclesiis reddita est. In qua pace gaudente Ecclesia, inimicus pacis, aemulus unitatis, non quievit adversus eam movere vasa sua, et superseminare zizania.
CAPUT X. De Nestorianorum scandalo et monachis Armeniae. (Ex epistolis S. Cyrilli et actis 4 et 5 synodi.) Nestorii namque sectatores videntes libros illius blasphemos non posse proferri in publicum, eo quod, synodo Ephesina anathematizante, fuerunt condemnati, et imperiali lege prohibitum fuerat ne quis eos legere auderet aut defendere, tunc coeperunt Diodori Tarsensis, et Theodori Mopsuestenae civitatis episcopi, et aliorum episcoporum, qui contra Eunomium et Apollinarem unius naturae assertores libros composuerant, duas in Christo ostendentes naturas in una persona (quod Nestorius sic non dixerat), circumferre volumina, et simplicissimos quosque decipere cupientes, aiebant non sapuisse nova Nestorium, sed antiquorum Patrum prosecutum fuisse doctrinam: et in eo tantum studii gesserunt, ut ipsa eorum volumina malitiose in Syrorum linguam, et Armeniorum atque Persarum transferrent.
Sed haec ubi agnoverunt Acacius Melitenensis et Rabula Edessae civitatis episcopus, de quo Ibas successor ejus in epistola sua dicit: « Hunc praesumpsit, qui omnia praesumit, aperte in Ecclesia sua anathematizare » (scilicet de Theodoro Mopsuesteno superius loquens), scripserunt Armeniae episcopis, ne Theodori Mopsuesteni libros susciperent, tanquam haeretici et auctoris dogmatis Nestoriani, insimulantibus episcopis Ciliciae Rabulam et Acacium, quod hoc non ex charitate, sed ex aemulatione atque contentione fecissent.
Congregati sunt ergo in unum venerabiles Armeniae episcopi, et miserunt duos presbyteros Leontium et Aberium ad Proclum Constantinopolitanum episcopum, secundum morem, cum libellis suis, et uno volumine Theodori Mopsuesteni; scire volentes utrum doctrina Theodori an Rabulae et Acacii vera esse probaretur.
Itaque Proclus accipiens Armeniae episcoporum libellos, et illud Theodori volumen, diligentius utraque examinans, tomum Armeniis scripsit et destinavit, in quo posuit, ad interimendas Nestorianorum versutias, qui duas in Christo inducunt personas, « unum de Trinitate incarnatum; » quem et direxit Joanni Antiocheno per Theodorum diaconum suum, continentem subter capitula ab haereticis prolata; expetens ab eo, pro communi fide servanda, ut cum suo concilio eum susciperet et subscriberet.
Joannes autem, et qui cum eo erant congregati episcopi, legentes tomum, et ejus laudantes compositionem, subscripserunt in eo, et Proclo transmiserunt.
Hunc et Chalcedonensis synodus per relationem suam, quam Marciano imperatori direxit, ad probandum, non tantum gestis synodalibus, verum etiam epistolis fidem constare, inter sanctorum Patrum epistolas suscepit et confirmavit.
Scripsit autem idem Proclus epistolam ipsi Joanni, cui et tomum suum direxerat, in qua dicit: « Dicentes autem iterum passibilem Deum, id est Christum, confitemur eum non esse passum eo quod est, sed eo quod factum est, id est propria carne; et ita praedicantes nullo modo fallemur, quoniam quidem et unum ex Trinitate secundum carnem crucifixum fatemur, et divinitatem passibilem minime blasphemamus (Fac., lib. I, cap. 1, ex quo emendatus locus.). »
Sed Basilius quidam diaconus sumens tomum Procli, quem Armeniis scripserat, Alexandriam venit, et Armeniorum libellos suis libellis annectens, obtulit Cyrillo ejusdem urbis antistiti.
Quibus, ut ferunt rumores, permotus Cyrillus quatuor libros scripsit, tres adversus Diodorum et Theodorum, quasi Nestoriani dogmatis auctores, et alium de Incarnatione librum, in quibus continentur antiquorum Patrum incorrupta testimonia, id est, Felicis papae Romani, Dionysii Corinthiorum episcopi, et Gregorii mirabilis Θαυματουργοῦ cognominati. Et licet in eis libris Theodori dicta laudentur contra Arianos edita, ipsum tamen magistrum Nestorii fuisse contendunt.
Contra quos catholicae veritatis defensores sic Acephalis responderunt: « Illos libros non esse Cyrilli, quoniam testimoniis quae contra mortuos posuisse in eis dicitur contra viventem Nestorium non est usus, neque in synodo, neque in aliquibus epistolis; » unde dicunt « illos nec dictasse Cyrillum, nec edidisse libros. »
Itaque Basilius diaconus Constantinopolim veniens libellos composuit, et archiepiscopo Proclo porrexit, associans cuncta quae antehac Cyrillo archiepiscopo obtulerat. Proclus vero jam destinaverat tomum suum Armeniis, in quo tomo nullam facit de Theodoro reprehensionis mentionem.
Quod cognoscens Basilius, scripsit libellum, in quo docuit libros Theodori vitandos, sicut Arii et Eunomii blasphemias: quod quidem prudentibus inconvenienter eum scripsisse apparet, quoniam Arius et Eunomius unam in Christo degenerem Patris substantiam praedicaverunt. Theodorus autem, ut ipsi accusant, duas e contrario docuit in Christo naturas.
Post haec autem, occasione accepta, surrexerunt quidam monachi ab Armenia Apollinaris sectatores, duo vel tres (sicut refert Joannes Antiochenus in epistola sua) portantes excerpta capitula, ut dicebant, de libris Theodori Mopsuesteni, vel aliorum sanctorum Patrum, qui in illo tempore, sicut diximus, contra Apollinarem scripserant: et intrantes regiam civitatem, et multorum sordidantes auditum, calliditate sua omnia perturbabant. Deinde circumeuntes totius Orientis civitates et universa monasteria, damnanda esse cum auctoribus clamabant, accusantes ea Nestoriano sensu fuisse conscripta. « Quia si Nestorius juste damnatus est, damnentur et ista, dicebant, cum suis auctoribus. » Et haec agebant, firmare volentes ea quae Apollinari sunt, qui per unam naturam Christum nobis consubstantialem non exposuit. Qui quorumdam utentes patrocinio, terrebant minis clericos, populos et monachos, qui vitam sectabantur quietam.
Tunc Joannes Antiochenus, synodo congregata, tres pro Theodoro Mopsuesteno dictavit epistolas, et unam quidem direxit Theodosio impetatori, aliam autem Cyrillo Alexandrino, et tertiam Proclo Constantinopolitano episcopo, laudans in eis Theodorum, et ejus exponens sapientiam.
Ad haec autem imperator dirigens sacram Joanni, derogatores illos Theodori contra salutem propriam venire judicavit.
Cyrillus autem rescripto suo Theodorum praeferens, tale de accusatoribus ejus tulit judicium, quod dogmate veritati contrario tenerentur, interponens de symbolo in concilio sibi oblato ob Tesseracaedecatitas a Charisio presbytero.
Nihilominus et Proclus per Maximum diaconum suum ipsi Joanni rescribens, cujus essent illa capitula, quae Theodori dicebantur, quaesivit. Qui pro ejus excusatione ignorare se dixit. Verumtamen duas memorati Joannis epistolas, id est primam et tertiam, laudes Theodori Mopsuesteni continentes, Chalcedonensis synodus per relationem suam Marciano imperatori directam, cum tomo Procli, quem ad Armenios direxit, et aliis sanctorum Patrum epistolis, suscepit et confirmavit.
His ergo sopitis atque transactis, mortuo Cyrillo trigesimo et secundo episcopatus sui anno, ordinatus est episcopus Alexandriae Dioscorus, qui fuit quidem archidiaconus ejusdem Cyrilli, qui neque uxorem, neque filios habuit: quem narrat opinio, civium suorum majorem habuisse dilectionem; siquidem opprimens Cyrilli haeredes, et per calumnias multas ab eis auferens pecunias, dedit eas sine fenore artopolis et cauponibus civitatis, ut mundissimum panem et pretiosissimum vinum viliori pretio populis exhiberent.
Joanne autem archiepiscopo defuncto, Antiochenae Ecclesiae Domnus ordinatur archiepiscopus. Sed et Proclo defuncto, Ecclesiae Constantinopolitanae Flavianus sortitus est sedem.
Ipso vero tempore Ibam Edessenum episcopum quidam presbyteri et diaconi suis libellis, quasi Nestorianum, accusaverunt Domno archiepiscopo, eo quod alloquens clerum dixisset: « Non invideo Christo quia Deus factus est, quoniam si volo, et ego fio; » qui cum ascendissent Antiochiam, eos Ibas excommunicavit; sed superveniente festivitate quadragesimae Ascensionis, jussi sunt a Domno excommunicatione absolvi, sub ea conditione ut Antiochia non exirent, alioquin a suo deponerentur ordine.
Sed quidam eorum archiepiscopi Domni praecepta contemnentes, profecti ad comitatum, sacros apices meruerunt ad Photium, Eustathium et Uranium episcopos, ut in Beryto audirentur: fuerunt autem cum iis Eulogius diaconus Constantinopolitanus, et Damascius vir spectabilis, tribunus et notarius: quod cum agnitum fuisset illos clericos Constantinopolim perrexisse, damnati sunt a Domno et ejus concilio.
Et post haec Ibas Beryto ad audientiam occurrit: cui cum accusatores, sicut gesta demonstrant, nihil probare potuissent, supervenit relatio et postulatio clericorum Edessenorum flagitantium pro Ecclesia episcopi sui praesentiam, in qua sibi arrogaverunt omnes poenas horribilis gehennae, si meminissent tale aliquid dictum in illo tractatu de quo Ibas accusabatur, et judicibus non manifestassent. Quamobrem fecerant judices accusatores ipsos cum suo episcopo in secretario communicare, simulque pacificos dimiserunt.
CAPUT XI. De Eutyche presbytero, et Hegumeno et ejus haeresi, ejusdemque damnatione. (Ex actis concilii Constantinopolitani sub Flaviano, quae inserta sunt actis concilii Chalcedonensis.) His temporibus Eutyches quidam presbyter et archimandrita, praesidens Constantinopoli celeberrimo monasterio, urgente Satana, praedicabat Dominum nostrum Jesum Christum consubstantialem nobis non esse secundum carnem, sed de coelo corpus habuisse, rursusque varians dicebat ante adunationem duas in Christo fuisse naturas, post adunationem vero unam factam esse.
Quem audiens talia docentem et praedicantem Eusebius episcopus Dorylenae civitatis provinciae Phrygiae Salutariae, cum esset orthodoxus et purus etiam amicus, prohibuit eum talia sapere et docere. Sed pertinaciter Eutyche audire nolente, retulit Eusebius causam ad Flavianum Constantinopolitanum episcopum.
Quin et ingressus est ejus concilium, quod collectum fuerat pro Florentio Sardeorum metropolitano adversus episcopos sub eo constitutos Joannem (Hyrcanorum) et Cossinium (Hierocaesareae); et data forma de aliquibus causis eorum, libellos obtulit Eusebius Flaviano et omni concilio, conjurans omnes advenire adversus Eutychem presbyterum, ut sub eorum praesentia convinceretur ab eo haeretica dogmata sapere et docere.
His Flavianus episcopus auditis, per Joannem presbyterum et defensorem, et Andream diaconum, Eutychem ad concilium suum venire praecepit. Quibus euntibus ad se, tale Eutyches reddidit responsum: « Hoc apud se esse decretum, ut nunquam egrederetur a sua fraternitate, sed tanquam in sepulcro degeret in monasterio. »
Secundo vero conventu postulavit Eusebius duas Cyrilli synodicas recitari epistolas, unam quam Nestorio direxerat, cujus principium est: Obloquuntur de me quidam apud tuam fraternitatem,, etc., et alteram ab eo Joanni Antiocheno directam, cujus est principium: Laetentur coeli et exsultet terra, etc., quas et synodus Chalcedonensis postea suscepit.
Quod cum fuisset factum, Eutyches rursus per Mamam et Theophilum presbyteros scripto vocatus est ad concilium: qui ad eum minime ingressi, audierunt ab ejus monachis quod aegrotaret, et ideo eum videre non possent. Ingressi sunt tamen ad eum postea, et obtulerunt ei synodicam chartam.
Quibus iterum dedit responsum: « Ego definitum apud me habeo, extra mortis necessitatem, non egredi monasterium: sed hanc chartam manu mea scriptam accipite, et synodo offerte. »
Et post haec, recusante illo, renuntiaverunt concilio ejus excusationem. Eutyches direxit tomos per monasteria cum suis dogmatibus ad abbates, ut subscriberent ea. Innotuit hoc concilio Eusebius episcopus.
Et rursus Flavianus una cum suo concilio per Memnonem presbyterum, et Epiphanium et Germanum diaconos, scripto eum tertia vocaverunt vocatione; quibus cum identidem Eutyches de infirmitate excusaret, compellentibus tamen eis qui missi fuerant, petiit unius septimanae dilationem, ut post septem numerum dierum audientiae occurreret.
Qui refugiens ad imperatorem Theodosium, impetravit ab eo, ut fertur, per Chrysaphium eunuchum, quem Eutyches susceperat de sacro baptismate, ut cum patricio Florentio et Magno Silentiario concilium illud Flaviani ingrederetur; timere enim se dicebat Flaviani calumnias.
Postquam ire secum meruit Magnum Silentiarium, cum imperatoris scripto accepit et officium excubitorum et chlamydatorum, et venit ad concilium: in quod ingressus recitavit, qui cum ipso erat, Magnus Silentiarius, in synodo imperatoris mandatum, ita se habens: « Si pacem cogitamus sanctarum Ecclesiarum, et catholicae fidei custodire volumus rectam, et Deo inspirante praedicatam fidem a parentibus nostris, qui in Nicaea congregati sunt, trecentorum decem et octo episcoporum, et ab his qui Ephesi interfuerunt damnationi Nestorii; hoc ergo volumus, ne scandalum in praedicta catholica fide immittatur. Et quoniam scimus magnificentissimum Florentium patricium esse fidelem, et probatum, et recta fide, volumus eum interesse audientiae synodi, quoniam sermo de fide est. »
Et superveniente patricio Florentio, et eo sedente, flagitabant episcopi ab Eutyche ut confiteretur Dominum nostrum Jesum Christum consubstantialem nobis secundum carnem, in duarum naturarum unitione. At ille libellum suum legi petebat, et credere se dicebat secundum Nicaeni concilii fidem. Interrogante autem patricio Florentio Eutychen, si diceret Christum, qui ex virgine est, consubstantialem nobis, duasque in eo unitas naturas; confiteri se quidem hoc, ante adunationem, post adunationem autem, unam se confiteri dicebat.
Et dicente ad eum synodo: « Oportet te hoc confiteri, et anathematizare omne dogma huic fidei contrarium, » respondit, « non se dixisse hoc prius, sed posse se dicere, quia ipsi dicebant; sequi se tamen Patres aiebat, quoniam in Scripturis hoc non invenerat explanatum, nec Patres ita dixisse. » Surgens autem sancta synodus anathematizavit eum.
Cui identidem patricius Florentius dixit: « Qui non confitetur duas in Christo naturas, non credit recte. » Ille autem dixit, « legem se habere sancti Cyrilli et Athanasii, qui ex duabus quidem naturis dixerunt ante adunationem, post adunationem autem et Incarnationem, non duas naturas, sed unam; » surgens autem sancta synodus, iterum anathematizavit eum.
Venerabilis vero Flavianus, quoniam Valentini et Apollinaris haereticorum errore Eutyches aegrotasset, exspolians eum honore presbyterii, anathematizavit atque damnavit; et conclusis gestis, in ejus damnationem concilium subscripsit.
Quibus gestis jungens epistolam suam venerabilis Flavianus Leoni papae direxit, et quid in concilio gestum fuerat, allegavit fideliter. Et Eutyches de sua damnatione papae Leoni scribens, posuit edicta apud Constantinopolim, et injustitiam se fuisse passum, populum contestatus est.
Leo vero direxit Flaviano tomum, sanam Incarnationis Christi doctrinam continentem, et mirifice perimentem Eutychetis assertiones, cujus principium est post prooemium: Lectis dilectionis tuae litteris, etc.
Eutyches vero obtulit preces imperatori, questus de falsitate gestorum, quasi aliqua a notariis superaddita fuissent, aliqua vero dicta, nec gestis inserta. Et postulavit ut sub praesentia Thalassii episcopi et Florentii patricii rursus in palatio, Flaviano occurrente, ipsum congregaretur concilium, ut interrogatione personarum veritas panderetur.
Annuit imperator fieri, et easdem preces manu sua ita subscripsit: « Deponant apud reverendissimos episcopos, non solum qui dudum convenerunt, verum etiam et apud reverendissimum Thalassium, ut omnibus his praesentibus, quae supplicatio loquitur, negotii veritas inquiratur. »
Cumque concilium congregaretur, Eutyches absens factus, ad vicem suam misit Constantinum diaconum ad concilium, ut pro eo respondens examinantibus judicibus, gestorum falsitas reprehenderetur: sed discussis gestis, instantibus notariis, cum episcopis Deum timentibus, cum Eutycheti aliqui faverent pro tempore, nihil falsitatis inveniri potuit: sed hoc tantum actum est, ut apud magistrum officiorum gesta conficerentur de falsitate notariorum, astantibus aliquibus laicis de officio principis, qui interfuerant gestis ipsis tempore concilii.
Postea expetivit a Flaviano imperator fidei ejus confessionem, manu ejus scriptam et subscriptam; scripsit ergo Flavianus fidem suam manu propria, et imperatori in hoc themate direxit:
« Flavianus episcopus Constantinopolitanus amatori Christi imperatori nostro Theodosio salutem.
Nihil ita convenit sacerdoti Dei et dogmatibus erudito divinis, quam paratum esse ad satisfactionem omni petenti rationem de spe, quae in nobis est et gratia (I Petr. III, 15); Non enim erubesco Evangelium Dei; virtus enim Dei est ad salutem omni credenti (Rom. I, 16).
Quia ergo et nos, misericordia regis omnium Christi Dei, sacerdotium tale sortiti sumus, sapimus recte et inculpabiliter, semper Scripturas divinas sequentes, expositionem sanctorum Patrum, qui in Nicaea convenerunt, et centum quinquaginta qui hic congregati sunt, et qui in Epheso sub sanctae memoriae Cyrillo, qui fuit Alexandrinorum episcopus.
Et praedicamus Dominum nostrum Jesum Christum, ante saecula quidem ex Deo Patre sine principio natum secundum divinitatem; in novissimis autem diebus eumdem, propter nos et propter nostram salutem, ex Maria virgine secundum humanitatem.
Ex duabus itaque naturis confitentes Christum post Incarnationem ex sancta Virgine et inhumanatum, in una substantia, et in una persona, unum Christum, unum Filium, unum Dominum confitemur.
Et unam quidem Dei Verbi naturam, incarnatam tamen et inhumanatam dicere non negamus, eo quod ex ambabus unus atque idem sit Dominus noster Jesus Christus.
Eos vero qui aut duos filios, aut duas substantias, aut duas personas annuntiant, et non unum eumdemque Dominum nostrum Jesum Christum Filium Dei vivi praedicant, anathematizamus et alienos esse ab Ecclesiis judicamus.
Et ante omnes Nestorium impium anathematizamus, et sapientes ea quae ejus sunt et loquentes: abscindantur hujusmodi a filiorum adoptione, promissa recte credentibus. »
Et subscriptio: « Domine Jesu Christe, adjuva nos; » et iterum: « Haec scripsi manu mea ad satisfactionem vestrae potestatis, ut confundantur calumniam facientes nostrae simplici conversationi. »
CAPUT XII. De synodo Ephesina secunda, et Flaviani morte. (Ex actis concilii Ephesini II, quae inserta sunt actis concilii Chalcedonensis, et ex epistola sancti Leonis.) Postquam ergo nihil probatum est notariis de falsitate gestorum, Eutyches petiit Dioscorum Alexandrinum episcopum, ut quaereret quae de illo acta sunt, et causam examinaret. Agebat igitur apud principem universalem fieri synodum, ut probaretur judicium Flaviani. Scripsit ergo Dioscorus Theodosio imperatori, quia aliam fieri synodum generalem oporteret, et ut fieret, persuasit Eutyches.
Annuit imperator, et dirigens sacram Dioscoro in Alexandriam, praecepit ut eum decem metropolitanis episcopis alios, quos voluisset, ipse eligeret, et veniret Ephesum, et, congregato universali concilio, Eutychetis causam discuteret: jubens Barsumam archimandritam interesse concilio, et vices agere omnium monachorum, Orientales episcopos accusantium.
Theodoritum vero Cyri episcopum adesse concilio interdixit, et in sua civitate permanere eum jussit. Jam enim Ibam Edessenum episcopum, ne synodo adesset per filium suum, quem superius dixi, Chrysaphium, in multas mansiones Eutyches relegarat exsilio.
Et fit Ephesi generale concilium, ad quod convenerunt, Flavianus quidem et Eutyches, tanquam judicandi, Juvenalis et Thalassius, et omnes illi metropolitani episcopi cum suis conciliis, et judices Constantinopolitani concilii, qui Eutychen judicaverant. Dioscorus vero secum habebat fortissimos milites reipublicae, cum monachis Barsumae.
Et sedentibus in basilica Dei genitricis Mariae illis episcopis, Ecclesiae Romanae legati, vices habentes papae Leonis, assidere non passi sunt, eo quod non fuerit data praesessio sanctae sedi eorum; insuper etiam, quod non lecta fuerat ad Flavianum epistola in Eutychetis damnatione a papa Leone scripta, et occultata fuerat epistola ejus, per supra memoratos legatos ad ipsam synodum directa, et est ejus principium: Religiosa clementissimi principis fides, etc.
Cumque Flavianus judicaretur a synodo propter Eutychetis damnationem, Dioscorus libellum quem Eutyches manu sua portabat jussit suscipi et recitari. Et cum recitaretur, surgens Dioscorus, et stans in suppedaneo sedis suae, dicebat concilio: « Optima Eutychetis fides concordat fidei trecentorum decem et octo sanctorum Patrum, et recte credit Eutyches, fratres. »
Tunc synodus jussione Dioscori Ibam Edessenum damnavit ut absentem, multis nescientibus episcopis quid de illo actum fuisset. Et tertio vocatum, tanquam contemptorem, et non occurrentem ad sanctum concilium, damnavit absentem.
Clamabatur autem, quoniam testimonium contra eum perhibebatur ab adversariis, tanquam dixisset: « Non invideo Christo facto Deo, quoniam si volo, et ego fio, » et quasi dixisset: « Hodie Christus factus est Deus; » et alia hujusmodi, et propter epistolam ad Marim ab Iba directam.
Iterum synodus, auctore Dioscoro, Theodoritum episcopum Cyri damnavit absentem, et nec egressum de sua civitate propter illa quae scripsit contra duodecim anathemata Cyrilli, et propter epistolam missam ab eo clericis et monachis, et laicis, contra Ephesi synodum I ante Ecclesiae pacem.
Ad haec damnavit quoque memorata synodus Eusebium episcopum Dorylaei, eo quod dixerit « duarum naturarum perfectarum Christum. »
Et cum eo damnavit similiter Flavianum Constantinopolitanum episcopum, quasi male damnantem Eutychem, et quia dixerit « in duabus naturis cognosci Christum. » Quare surgentes quidam venerabiles episcopi, tenuerunt genua Dioscori, et rogabant ne Flavianus innocens damnaretur, qui nec diu petere potuerunt, metu militum et monachorum stantium cum gladiis et fustibus.
Deposuit quoque et Sabinianum episcopum Perrhensium: post omnes autem et Domnum Antiochenum remanentem ab orthodoxorum depositione, quia particeps factus Dioscori in depositione orthodoxorum et Eutychetis absolutione.
Depositus est autem dolo Dioscori sic. Postquam consensit in omnibus Dioscoro, datis in medio ejus epistolis, quas ad ipsum Dioscorum Antiochenus Domnus contra duodecim Cyrilli capitula scripserat, eo quod essent obscura, damnavit aegrotum et absentem illa die.
Haec ergo synodo decernente, et restituente Eutycheti presbyterii dignitatem, et ministerii praesulatum, Flavianus quidem et Eusebius custodiae mancipantur .
Porro locum obtinentes papae Leonis omnibus quae gesta sunt contradixerunt: Flavianus autem, contra se prolata sententia, per ejus legatos sedem apostolicam appellavit libello, et hunc terminum illa synodus habuit.
His ergo omnibus malis a Dioscoro perpetratis, caesus Flavianus, et multis injuriis affectus, dolore plagarum migravit ad Dominum, ordinatusque est pro eo Anatolius diaconus, qui fuit Constantinopoli apocrisiarius Dioscori; et pro Domno Antiocheno ordinatus est Maximus, et pro Iba Nonnus, et pro Sabiniano Athanasius, pro Theodorito autem et Eusebio nullus ordinatus est.
Soluto ergo illo concilio, et ad suas sedes reversis episcopis, scissio facta est inter eos, qualis antea nunquam contigerat. Aegyptii, Thraces et Palaestini episcopi Dioscorum sequebantur; Orientales, Pontici et Asiani sanctae memoriae Flavianum, quod schisma permansit usque ad obitum Theodosii principis.
Sed quaerenti plenius scire latrocinia Dioscori in ipsa synodo perpetrata, prima actio synodi Chalcedonensis, in qua nec nominandi Ephesini concilii II recitata sunt acta et gestis inserta, legenti omnia plenissime innotescit; nam nos ista nuper Alexandriae de Graeco in Latinum translata suscepimus.
Porro legati sedis apostolicae ab ipso concilio fugientes retulerunt papae Leoni iniquitates Dioscori; quomodo Dioscorus vi magis quam justitia in illa egerit synodo, in qua, ingesto timore, episcopi subscripserunt in Eutychetis absolutionem, et orthodoxorum episcoporum depositionem haeresim non recipientium, et quomodo omnibus gestis ejus contradixerunt.
Quos secutus Theodoritus episcopus papae suggessit quanta mala pertulerit ex insidiis Dioscori, rogans ut celerius tali causae subveniretur, per alium conventum episcoporum, ne haeretica Eutychetis dogmata permanerent a Dioscoro confirmata.
Sed fortissimus Leo, audiens legatorum suorum suggestionem, et Theodoriti querelas suscipiens, litteris suis ad Theodosium imperatorem et Pulcheriam Augustam petit ut fieret intra Italiam generale concilium, et aboleretur error fidei, per violentiam Dioscori factus.
Valentinianum autem imperatorem et Eudoxiam uxorem ejus, ad memoriam beati Petri, cum multis episcoporum, genibus provolutus, Romanus pontifex deprecatus est ut imperatorem Theodosium hortarentur aliam fieri synodum, ad retractandum illa quae a Dioscoro male acta atque perpetrata fuerant, in damnatione Flaviani episcopi et orthodoxorum depositione.
Eis scribentibus et petentibus rescripsit Theodosius imperator, Flavianum laesibilis novitatis reum, dignum mortis debitum suscepisse, ut ideo omnis pax et concordia in Ecclesia regnaret, principe contentionis, sacro judicio, humanis rebus ablato. Illos vero qui depositi fuerant indignos sacerdotio fuisse, et qui digni judicati sunt, a synodo esse susceptos.
Haec de Flaviano Theodosius Arcadii principis filius, nepos imperatoris Theodosii majoris, cujus temporibus omnia haec scandala contigisse noscuntur.
CAPUT XIII. De synodo Chalcedonensi et de damnatione Dioscori. (Ex actis concilii Chalcedonensis et Breviculo historiae Eutychianistarum.) Sed eo defuncto, cum Marcianus imperii culmen fuisset adeptus, pro illa papae et principum Romanorum petitione, universale concilium in Nicaea congregari jussit: ubi occurrentibus sexcentis triginta episcopis, et eis sedentibus, legati papae Leonis Marcianum petierunt ut sui praesentiam praestaret concilio, alioquin ipso absente ipsi ad concilium non occurrerent; et ita jussit imperator synodum transferri Chalcedonam, ut, de proximo ad concilium veniens, eorum impleret petitionem.
Formidabant autem aliqui episcoporum ne ab Eutychianis tumultus a Constantinopoli de vicino nasceretur; sed imperatore promittente nullum audere tale aliquid pertentare, apud Chalcedonam synodus sedit.
Igitur perspectis iis quae in secunda synodo Ephesina gesta sunt coram sacro senatu, et Constantino et Beroniciano a secretis, et omni universali concilio, cum Paschasino et Lucentio episcopis, et Bonifacio presbytero, locum tenentibus Leonis papae Romani, et Anatolio Constantinopolitano, praesente Dioscoro et omnibus metropolitanis episcopis, ut quaereretur depositio et mors Flaviani, et depositio orthodoxorum episcoporum qui pro fide depositi sunt.
Et prima quidem sessione, recitante Berociniano gesta nefandi concilii Ephesini II, in quibus continebantur de Eutyche Constantinopoli acta, lecta sunt etiam et gesta synodi Ephesinae I, in qua Nestorius a Cyrillo damnatus est, et gestis inserta: et omnibus rite discussis, clamantibus episcopis: « Anathema Nestorio; anathema Eutychi; anathema qui dividit; anathema qui confundit! » Iniquitas Dioscori reserata et manifestata est de Flaviani morte et de episcoporum orthodoxorum depositione.
Et ita soluto primo conventu, secundo secretario, interloquentibus judicibus, ut cum omnium episcoporum deliberatione fides tractaretur et confirmaretur, lectae sunt duae epistolae Cyrilli, quae in concilio Flaviani (sicut diximus) gestis Constantinopoli continentur.
Lectus est etiam tomus papae Leonis ad memoratum Flavianum contra dogma Eutychis directus. Et dubitantibus Illyricianis et Palaestinis episcopis sanctis in aliquibus locis ejus, Theodoritus episcopus et Aetius archidiaconus Constantinopolitanus, ex dictis et epistolis ejus, similia Cyrillum scripsisse docuerunt. Et clamantibus Aegyptiis et Illyricianis episcopis: « Omnes peccavimus, omnes veniam petimus, » dilatio dierum quinque concessa est, ut cum omni deliberatione fides tractaretur et confirmaretur.
Et ita secundo conventu soluto, tertio quoque secretario libellos obtulit Eusebius Dorylaei episcopus adversus Dioscorum, et synodo questus est de sua et piae memoriae Flaviani depositione, et de consensu ejusdem Dioscori in dogma Eutychis, et ut vocaretur ab eis, et ab eis convinceretur de his accusationibus. Sed quaesitum est, si venisset Dioscorus, et inventus non est, ad quem directi sunt episcopi Constantinus Bostrensis, et Atticus Zelensis, et Acacius Ariarathirensis, et Himerius lector et notarius, ut eum scripto convenirent, ut ad concilium occurreret. Quibus Dioscorus respondit: « Custodior ego, si permittunt me descendere, dicant magistriani; ego enim paratus sum venire, sed prohibeor. » Haec scripto mandavit concilio Dioscorus; sed adveniens adjutor magistri officiorum, dedit ei facultatem ut libere ad concilium occurreret. Rursusque ad eum directi sunt Pergamius Cecropius, et Rufinus episcopi, ut rursum scripto eum convenirent ne ad concilium venire contemneret, sed magis satisfaceret concilio de his quae ab Eusebio dicebantur. At ille respondit eis: « Judicent de his judices et senatores; ego aegritudine gravatus, ad concilium venire non possum. » Et tertio vocatus est ad concilium per Francionem, Julianum et Joannem episcopos, cum Palladio notario, ut verbis ejus scriptis intimarent concilio quid Dioscorus remandaret; sed in hac tertia vocatione, inepta Dioscorus responsione venire differens, concilium damnationis in eum protulit sententiam, quae missa est pio imperatori, subscribentibus in ea episcopis. Depositus est ab episcopatu Dioscorus septimo ordinationis suae anno. Clericis vero Alexandrinis mandavit concilium, jam eum non putarent episcopum esse, sed omnino cognoscerent eum de gradu suo esse dejectum. Sed et aliquibus putantibus Dioscorum recuperare posse episcopatum, propositum est edictum, et omnibus manifestatum est Dioscorum irrecuperabiliter honore fuisse abjectum.
Quarto autem secretario, interloquentibus judicibus, simili sententiae, qua Dioscorus judicatus est, hos episcopos subjacere, Juvenalem Hierosolymitanorum, Thalassium Caesareae Cappadociae, Eusebium Ancyrae Galatiae, Eustathium Beryti, et Basilium Seleuciae Isauriae, qui potestatem habuerunt et principes fuerunt tunc Ephesini latrocinii, ut alieni ab episcopatu fierent. Et post haec quinque dierum dilatione facta, ut unusquisque episcopus quomodo crederet scripto proferret, et ut eligeret Anatolius episcopus certos et idoneos ad tractandum episcopos, et deliberaretur regula fidei et firmaretur: firmata est autem fides Nicaeni concilii, et Constantinopolitani, et Ephesini I, et epistola Leonis papae, quae et ab omnibus subscripta cognoscitur.
Rursus interloquentibus judicibus de Juvenale et Thalassio, Eusebio, Basilio, et Eustathio episcopis, quid concilio videatur, acclamavit omne concilium: « Dioscorum Deus deposuit, homicidam Deus deposuit. » Et intercedente pro eis concilio, quia consenserant in subscriptione supra memoratae papae Leonis epistolae, et ne majus iterum nasceretur schisma, jussi sunt in concilio permanere.
Post haec duodecim episcopi Aegyptii libellos obtulerunt fidei cum illusione. Sed judicante concilio, ut Eutychen anathematizarent, et subscriberent tomo papae Leonis, dixerunt illi hoc non se facere posse, donec ordinaretur Alexandrinus episcopus, ut cum ejus jussione sine suo periculo hoc implerent, et pro multitudine Aegyptiorum episcoporum solos se facere non posse. Et decretum est ut, datis ab eis fidejussoribus, sacramento praestito, exspectarent ordinationem Alexandrini episcopi, et consentirent, et subscriberent ad omnia synodalia instituta. Hoc de archimandritis et monachis aliquibus similiter excusantibus in concilio ordinatum est, ut dilationem acciperent.
Et ita quarto secretario peracto, quinta sessione hoc actum est, tractantibus episcopis et judicibus, ut fides confirmaretur, et ex tractatu Anatolii Constantinopolitani episcopi, et omnium episcoporum metropolitanorum, dictatum est fidei symbolum, cum definitione, et ab omnibus confirmatum est. Et legente illud Aetio archidiacono, acclamatum est ab omni synodo: « Haec Patrum fides Cyrilli et Leonis: multos annos imperatoribus! » Et petiverunt rursus acclamatione, ut mox ab omnibus metropolitanis et toto concilio sine dilatione subscriberetur. Sed intermissum est a judicibus, ut primum principi legeretur; et cum hoc fieret, soluta est synodus.
Sexto autem secretario adveniens Marcianus imperator ad concilium cum judicibus et sacro senatu, allocutionis verba fecit in concilio, et inter alia dixit, « se ad confirmandam fidem, non ad potentiam ostendendam, exemplo Constantini, synodum intrasse: unde abjecta omni pravitate et avaritia, quorumdam amputatis erroribus, in perpetuum quae a vobis ordinata fuerint observentur. » Et recitata fidei definitione, et ab omni concilio sine aliqua dubitatione, et ab omnibus subscripta est.
Septimo quoque secretario, tres actae sunt causae, propter quod tres ejus computantur actiones.
Prima est qua firmata sunt quae convenerunt inter Maximum Antiochenum et Juvenalem Hierosolymitanum episcopos, ut duae Phoenices et Arabia parerent sedi Antiochenae, Hierosolymitanae vero tres Palaestinae provinciae.
Alia quoque celebrata est actio, in qua Theodoritus episcopus Cyri, quem Dioscorus expulerat, orthodoxus judicatus est, et dignus sede sua.
Tertia vero actio est, ubi causa Ibae Edesseni episcopi, qui similiter fuit per violentiam Dioscori ab episcopatu depositus, legitur esse discussa, in alterum diem finali dilata sententia.
Octavo autem secretario decima actione eadem causa finita est, ubi et relecta sunt gesta apud Photium et Eustathium atque Uranium in Tyro ac Beryto celebrata, in quibus continentur et illa quae apud Theodosium imperatorem super ejus fuerant negotio acta. Sed et gesta apud Domnum episcopum Antiochiae prius habita, necnon et ipsius Ibae epistola ad Marim Persam scripta, in eadem actione orthodoxa pronuntiata monstratur: ex ejus tenore dignus judicatus est Ibas episcopatum suamque Ecclesiam recipere.
In qua actione id etiam invenitur decretum, ut quod sub Dioscoro in Epheso congregatum est, nec vocaretur concilium, atque ut peteretur ab imperatore ut hoc ipse lege sanciret.
Nono quoque secretario acta est actio, ubi Bassianus, qui ad civitatem Evazensium episcopus ordinatus est, et Ecclesiae incubuerat Ephesinae, et Stephanus, qui et ipse male ordinatus, praedictum Bassianum de Epheso expulerat, judicati sunt ambo removendi, et ut alius ipsi Ecclesiae ordinaretur. Sed quia fuit aliquorum diversa sententia, causae terminus in sequentem dilatus est actionem.
Decimo ergo secretario eadem causa finita est, et omnium concordi sententia uterque judicatus est amovendus: alia vero causa est, Eunomii Nicomediensis atque Anastasii Nicaeni altercationem continens, super civitatem Basilinopolim, quis eorum illic ordinaret episcopum; et interdictum est ne hoc Nicaenus aliquando praesumeret.
Undecimo secretario duae actae sunt actiones; prima, in qua Ecclesiae Parensium redditus est Sabinianus episcopus, quem Dioscorus expulerat, et Athanasium fecerat illo restitui. Qui pro criminibus objectis, cum saepe devocatus ad judicium non occurreret, et episcopatui renuntiaret, a Domno Antiocheno fuerat ante damnatus.
Et alia, in qua, post discessum judicum et senatorum et legatorum apostolicae sedis, regulae constitutae sunt ecclesiasticae, et quaedam privilegia deputata Constantinopolitanae Ecclesiae, usurpante sibi hoc Anatolio ejusdem urbis episcopo, occasione accepta ex Dioscori damnatione.
Quod alia die cognoscentes legati papae Leonis (quae est ultima et duodecima dies concilii), petiverunt ut rursus cum judicibus ad concilium convenirent: quibus requirentibus a concilio quid pridie fuerit ordinatum, lectis gestis cognoverunt quid Anatolius, consentiente concilio, egerat et obtinuerat: quibus ejus praesumptioni contradicentibus, a judicibus et episcopis omnibus illa contradictio suscepta non est; et licet sedes apostolica nunc usque contradicat, quod a synodo firmatum est, imperatoris patrocinio, permanet quoque modo.
CAPUT XIV. De exsilio Dioscori et ordinatione Proterii Alexandrini episcopi. (Ex eodem Breviculo, Prisco rhetore et libello episcoporum Aegypti ad imperatorem.) Expleto ergo magno et venerabili Chalcedonensi concilio in duodecim secretariis et sexdecim actionibus, Dioscorus quidem exsulare in Gangrena civitate praeceptus est; reversi sunt autem Alexandriam qui cum eo venerant episcopi et clerici, Athanasius Busiridos episcopus, et Nestorius Phlagoneos, et Auxonius Sebennytensis, et Macarius Chabasenensis, qui consederant in Chalcedone, et anathematizaverunt Eutychen et ejus dogma, cum Dioscori damnatione, epistolae papae Leonis subscribentes, ut cum omnium civium voluntate eligerent ordinandum episcopum, sacris ob hoc litteris praecedentibus ad Theodorum tunc Augustalem.
Collecti sunt ergo nobiles civitatis, ut eum qui esset vita et sermone pontificatu dignus eligerent. Hoc enim et imperialibus sanctionibus jubebatur. Cumque super hoc multa dubitatio processisset, volentibus civibus neminem penitus ordinare, ne adulteri viderentur (Dioscoro quippe vivente), novissime in Proterium universorum sententia declinavit, utique cui et Dioscorus commendavit Ecclesiam, qui et eum archipresbyterum fecerat. Ordinatus ergo Proterius, praesentibus supra memoratis episcopis, qui in synodo, sicut dictum est, subscripserant, inthronizatur.
CAPUT XV. De ordinatione Timothei Aeluri et de morte Proterii. (Ex Breviculo Eutychianistarum et Zacharia rhetore ac Prisco. Apud Evagr. lib. II, cap. 10.) Inthronizato autem eo, divisio et discessio populi orta est, eo quod viveret Dioscorus, et esset in exsilio. Multa ergo pericula Proterius passus est, ita ut militari pro custodia indigeret auxilio, plurimo tempore sui pontificatus, et usque ad mortem Marciani imperatoris inimicorum manus valuit evadere.
Sed Timotheus quidam cognomento Aelurus, et Petrus Moggus diaconus, qui de ordinatione fuerunt Dioscori, ab Alexandrina Ecclesia se separaverunt, nolentes communicare Proterio, quos cum Proterius episcopus ad ministerium proprium revocare non posset, utrosque damnavit.
At illi captata morte Marciani imperatoris, collectis turbis haereticorum, qui Dioscorum sequebantur, ordinato episcopo Timotheo Aeluro, veniunt Alexandriam, et ante triduum Paschae, quo coena Domini celebratur, ab ipsis turbis concluditur in Ecclesia sanctae memoriae Proterius, quo se timore contulerat: ibique eadem die in baptisterio occiditur, laniatur, ejicitur, et funus ejus incenditur, sparguntur et cineres ejus in ventos.
Ab isto ergo Timotheo duo episcopi Alexandriae coeperunt esse, et dum Ecclesias tenuissent, solverunt eam, quam habebant, unitatem, expulsis ab eis plurimis episcopis orthodoxis, qui sub evangelistae erant sede beatissimi Marci.
Interea Leo sumit imperium, ad quem tanti facinoris catholicorum querela pervenit, ascendentibus ad imperialem civitatem cum clericis aliquantis Alexandrinae Ecclesiae episcopis, qui erant a Timotheo sedibus suis pulsi. Supplicationes ab eis oblatae sunt Leoni imperatori, quatenus mors vindicaretur Proterii, et expelleretur episcopali sede Timotheus Aelurus, tanquam non legaliter institutus.
Haec quidem egerunt episcopi et clerici synodi Chalcedonensis defensores; sed etiam a parte Timothei quidam episcopi et clerici Timothei ascendentes, functi legatione pro Timotheo Aeluro, dederunt et ipsi petitiones imperatori, contra synodum saepe facientes, ut eadem Chalcedonensis synodus tolleretur; e contra illi a parte Proterii vindictam sceleris postulabant .
Et ambarum partium supplicationes imperator legens, et considerans nimis esse grave, vexari tanto itinere sacerdotes, quorum aut aetas, aut infirmitas, aut paupertas hunc laborem subire prohibebat, impossibile judicavit eos congregari, sed scripsit singularum civitatum episcopis de utroque negotio, consulens quid fieri oporteret, vel de ordinatione Timothei, vel de terminis synodi Chalcedonensis. Et direxit per totum Orientem magistrianos, mittit et Anatolius episcopus Asclepiadem diaconum suum, per quos omnes illi episcopi, qui Chalcedone fuerant congregati, quid Alexandriae gestum fuit, agnoscerent.
Qui rescribunt Chalcedonensem synodum usque ad sanguinem vindicandam, eo quod non alteram fidem teneret, quam synodus Nicaena constituit. Timotheum vero non solum inter episcopos non haberi, sed etiam Christiana appellatione privari: et hae epistolae vel relationes episcoporum omnium in uno codicis corpore vocantur Encyclia.
Quo facto scripsit imperator Leo duci Alexandriae Stilae, ut pelleret quidem ab episcopatu modis omnibus Timotheum, inthronizaret autem alium, de creto populi, qui synodum vindicaret.
CAPUT XVI. De ordinatione Timothei catholici et Petri haeretici. (Ex Breviculo Eutychianistarum, Prisco et Zacharia rhetoribus.) Jussione suscepta dux Stila fecit quae fuerant imperata, et exsilio relegatur Timotheus Aelurus Chersonam arcta custodia, et fit pro Proterio Timotheus cognomento Salophaciolus, sive asbus.
Hic Timotheus catholicorum episcopus vixit quidem sine seditione quiete in Alexandrina Ecclesia, omni tempore Leonis, et omni tempore Zenonis, donec Basiliscus arriperet tyrannidem, Zenone in Isauriam fugiente.
Et cum Basiliscus tenuisset imperium, scripsit universo orbi sanctionem suam, quam appellavit encyclicam contra Chalcedonense concilium. Tunc enim Basilisco reddente episcopatum Timotheo Aeluro, et haereticis sedibus suis restitutis, fugit Timotheus catholicus in Canopi castellum, et in monasterio latuit. Petrus haereticus iterum se cum Timotheo junxit, cum quo fuerat ante damnatus.
Postquam ergo imperator Zenon reversus est ad imperium, Timotheus Aelurus metuens zelum quem habebat circa Chalcedonense concilium, optavit sibimet mortem, et istud perseveranter orans ab humana vita, hausto veneno, solutus est. Dicunt vero sequaces ejus, praescisse eum diem mortis suae, et revera, quia se veneno parabat interficere, sciebat.
Post cujus obitum ordinaverunt sibi haeretici episcopum Petrum cognomento Moggum, qui vocatus est Blaesus, qui fuerat archidiaconus..Morabatur autem tunc Timotheus catholicus, ut dictum est, in Canopi castello.
Et cognoscens Zenon imperator calliditatem haereticorum, scripsit Anthemio Augustali, ut Petrum quidem sacerdotio privaret, Timotheum vero in episcopatum reduceret, et auctores inthronizati Petri puniret: Anthemius vero, accepta imperiali jussione, expulit sacerdotio Petrum, tanquam adulterum, et contra leges Ecclesiae catholicae factum, et in episcopalem sedem Timotheum Salophaciolum revocavit, qui episcopatu recepto, misit quosdam clericos gratias agens imperatori.
Cum quibus erat Joannes, ex oeconomo presbyter factus Tabennesiotis, cognomento Talaia, et Gennadius episcopus inferioris Hermopolis, sanguine proximus Salophacioli, quem expulerat quidem episcopatu Aelurus, restituit vero Salophaciolus: cumque hi, qui fuerant missi, gratias egissent imperatori, Gennadius quidem ibi remansit, ut cum aliis responsa faceret archiepiscopi.
Porro Joannes, qui ex oeconomo amicus factus est Ello magistro, cum reliquis descendit Alexandriam, factusque est iterum oeconomus, habens causas omnium Ecclesiarum: qui multa et pretiosa xenia direxit Ello magistro, despiciens Gennadium parentem archiepiscopi, et praesulem Acacium Constantinopolitanum.
Interea scribit ad papam Simplicium Timotheus rogans et dicens Petrum illum Moggum in diaconatu esse damnatum, nunc etiam Christiana societate remotum. Idemque scribens imperatori, ut eumdem Petrum longius in exsilium dirigeret, quia latitabat Alexandriae, et insidiabatur Ecclesiae: scripsit autem papa Simplicius Acacio episcopo, ut imperatori suggereret, eo quod juste Timotheus postulasset.
Sed quoniam idem Timotheus sic mitissimus erat in episcopatu, ut etiam a suis communicatoribus accusaretur imperatori, tanquam nimis remissus, et circa haereticos placidus, ita ut ei scriberet imperator, ut neque collectas, neque baptismata sineret haereticos celebrare, ille tamen mansuete agebat; dum ergo tali modo gubernaret episcopatum, amabant eum Alexandrini, et clamabant ei in plateis et in ecclesiis: « Vel si non tibi communicamus, tamen amamus te. »
Post breve vero tempus moritur Timotheus Salophaciolus anno episcopatus sui 23, mense 6: obiit autem sine molestia.
CAPUT XVII. De ordinatione Joannis catholici et damnatione Acacii. (Ex Breviculo historiae Eutychianistarum, et duobus rhetoribus memoratis, atque etiam Eustathio Syro.) Ordinatur autem a communicatoribus ejus episcopis, et clericis, et monachis, qui ejus noverant fidem et gubernationem, Joannes ex oeconomo, cognomento Talaia.
Eodem tempore, imperante Zenone, Simplicius Romanae praesidebat Ecclesiae, Constantinopolitanae autem Acacius.
Porro haeretici, ut jam dictum est, Petrum latenter instituerant, quem jussit Zenon imperator expelli, tanquam haereticum et adulterum: de quo etiam Acacius synodicam Romano papae misit epistolam, petens ne etiam adulterum et haereticum in episcopali dignitate reciperet.
Verum Joannes Talaia de ordinatione sua neglexit suas synodicas litteras Acacio episcopo Constantinopolitano destinare; habens enim amicum Ellum supradictum magistrum, ei de sua quidem ordinatione scripsit: scribens etiam principi, quatenus per Ellum magistrum omnis ejus causa disponeretur, putans eum Constantinopoli permanere; mandavit ergo magistriano litteras synodicas, delegans ei omnia cum illius facere voluntate. Contigit autem tunc Ellum magistrum ab imperatore Zenone mitti in Antiochiam, ut teneret Leontium, qui illic ab exercitu cum voto Verinae augustae fuerat ordinatus. Cumque magistrianus, qui fuerat a Joanne missus, non invenisset Ellum magistrum, neque Acacio imperatori litteras obtulit, sed perrexit Antiochiam.
Post haec Acacius audiens de ordinatione Joannis, et contristatus, quia synodicas epistolas non direxisset, et una faciens cum Gennadio episcopo parente beati Timothei, volentes ei nocere, detrahebant apud Zenonem, et accusabant eum, habentes adjutores patronos Petri Moggi, quasi opportunus episcopatui non esset Joannes, eo quod, vivente Timotheo catholico, tractaverit exire de Ecclesia, et ab ipso suaderetur idem Timotheus suscipere Dioscorum in diptychis post mortem, Petrum autem amabilem esse populo, et posse eum in communionem populum congregare.
Occurrerunt quidam a Petro, volentes quasi fieri unitatem, quos jucundissime suscepit Acacius, et imperatori praesentavit, et persuasit ei ut scriberet Apollonio Augustali et duci Pergamio, ut Joannem ab Alexandrina sede expellerent, quasi eum contra suum jusjurandum, quod in regia civitate dedit, arripuisset, et cooperarentur Petro Moggo, ut remearet ad sedem, nec tamen prius hoc faceret, nisi susciperet henoticon principis, et synodicas destinaret epistolas Constantinopolitano Acacio, et Simplicio Romano, et caeteris archiepiscopis.
Acacius vero, promittente Petro facere unitatem, nec adhuc implente legitime, nomen ejus in diptychis recitari permisit, tanquam jam Alexandrini praesulis in sede positi. Joannes Talaia judicatur a Zenone ab episcopatu pelli.
Acacius, auxilio patronorum Petri, persuasit Zenoni ut fieret henoticon: ad cujus prolationem seu professionem suscepit communicantes sibi, clericos Petri haereticos, et laicos inventos Constantinopoli. Communicavit etiam et Petrus Moggus his qui descenderunt cum henotico, et Acacio synodicam scripsit epistolam, et ab eo recepit.
Henoticon vero Zenonis, quod Latine dicere possumus unitivum, hujusmodi est:
« Imperator Caesar Zenon, pius, victor, triumphator, maximus, semper augustus, universis episcopis sanctis, et populis per Alexandriam, Aegyptum, Libyam et Pentapolim.
Principium et statum, virtutemque, et scutum inexpugnabile nostri scientes imperii, solam rectam veramque fidem (quam afflatu divino exposuerunt, qui in Nicaea congregati sunt trecenti decem et octo sancti Patres; firmaverunt autem, et qui Constantinopolim convenerunt centum quinquaginta similiter sancti Patres), noctibus et diebus, oratione, et studio, et legibus nitimur, eam quidem multiplicari, per sanctam catholicam et apostolicam Ecclesiam, incorruptam, et sine obitu matrem nostrorum sceptrorum. In pace vero et concordia, quae circa Deum est, pios populos perseverantes, acceptabiles pro nostro imperio supplicationes offerre, cum sanctissimis archiepiscopis, et Dei cultoribus clericis, et archimandritis.
Magno enim Deo, et Salvatore nostro Jesu Christo ex sancta Virgine Dei genitrice Maria incarnato et nato, ex concordia glorificationem atque culturam laudante, pariterque suscipiente, hostium quidem generationes conterentur, omnes autem inclinabunt, post Deum, suam potestati nostrae cervicem: pax autem et bona quae ex ea sunt, aeris temperantia, et fructuum ubertas, sed et alia hominibus utilia largientur.
Cum sic ergo immaculata fides, et nos, et Romanam servet rempublicam, supplicationes nobis oblatae sunt a Deo amantissimis archimandritis, et eremitis, et aliis reverendis viris, supplicantibus unitatem sanctissimae Ecclesiae, ut copulentur membra membris, quae Bonitatis inimicus, ex longis retro temporibus, separare conatus est, sciens quia adversus unitum Ecclesiae corpus exercendo bella devincitur; et ex hoc evenisse generationes innumeras in tantis annis vita privatas, alias quidem lavacro regenerationis fraudatas obiisse, alias sacra communione nequaquam participantes ad discessum inevitabilem hominum fuisse deductas, necesque praesumptas decies millies, et sanguinum redundantia pollutam, non solum terram, sed etiam ipsum aerem.
Haec quis non optet ad bona transformare? propterea cognoscere nos studuimus, quia et nos, et ubique sanctissimae orthodoxorum Ecclesiae, alterum symbolum, aut mathema, aut terminum fidei, aut fidem, citra praedictum sanctum symbolum trecentorum decem et octo Patrum, quod etiam firmaverunt memorati centum quinquaginta sancti Patres, neque habuimus, neque habemus, neque habebimus, neque habentem scimus; et si quis habuerit, alienum eum existimamus. Hoc enim solum nostrum, sicut diximus, imperium salvare confidimus. Sed et omnes populi, qui salutare baptisma promerentur, hoc solum percipientes baptizantur: quod secuti sunt omnes sancti Patres, qui Ephesi convenerunt, quique deposuerunt impium Nestorium cum Eutyche.
Contraria sapientes anathematizamus, suscipientes et duodecim capitula, quae dicuntur facta a Deo amabilis memoriae Cyrillo, qui Alexandrinorum catholicae Ecclesiae archiepiscopus fuit.
Confitemur autem unigenitum Dei Filium et Deum, qui secundum veritatem inhumanatus est, Dominum nostrum Jesum consubstantialem Patri, secundum divinitatem; et consubstantialem nobis, secundum humanitatem; eumdem qui descendit, et incarnatus est ex Spiritu sancto et Maria Dei genitrice virgine, unum existere Filium, et non duos. Unius enim esse dicimus unigeniti Filii Dei et miracula et passiones, quas sponte carne perpessus est.
Eos autem qui dividunt, aut confundunt, aut phantasiam introducunt, omnino non recipimus, quoniam facta sine peccato ex Dei genitrice secundum veritatem incarnatio augmentum Filii non fecit; mansit enim Trinitas, etiam incarnato uno de Trinitate Deo Verbo.
Scientes itaque quod neque sanctissimae ubique orthodoxae Ecclesiae, neque harum Deo amantissimi sacerdotes, neque nostrum imperium, symbolum aut terminum fidei, citra praedictum sanctum mathema, receperunt, aut recipiunt, unite vosmetipsos, nihil dubitantes. Haec enim scripsimus non innovantes fidem, sed vobis satisfacientes: omnem vero qui aliud quidquam sapuit, aut sapit, aut nunc, aut aliquando, aut in Chalcedone, aut in quacunque synodo, anathematizamus, praecipue vero praedictos, Nestorium et Eutychen, et quae eorum sunt sapientes.
Copulamini ergo spiritali matri Ecclesiae, eadem sapientes nobiscum, in eadem positi communione, secundum praedictum unum et solum fidei terminum eorumdem sanctorum Patrum. Sanctissima namque mater nostra Ecclesia, tanquam quae genuit vos, filios exspectat amplecti ex longo post tempore, dulcemque vocem vestram concupiscit audire: cogitate siquidem vosmetipsos; haec enim facientes, et Salvatoris nostri Domini propitiationem ad vos attrahetis, et a nostro imperio laudabimini. »
CAPUT XVIII. De episcopis Alexandrinis. (Ex Breviculo, Zacharia, Basilio Cilice.) His ita gestis, episcopus quidem Antiochiae suscepit synodicam Joannis Talaiae, quam per magistrianos miserat Ello magistro; imperator autem putans quod Joannes episcopus non sane saperet de concilio Chalcedonensi, sed omnia simulate ageret, concilio Acacii scripsit litteras Pergamio duci, et Apollonio augustali, ut pellerent quidem Joannem Talaiam, inthronizarent autem Petrum, suscipientem henoticon et clericos Timothei catholici, et qui transmisit synodicam Acacio et Simplicio Romano.
Descenderunt ergo Alexandriam abbas Amon et qui cum illo erant, pro Petro deferentes apices imperiales, et quidem Petrus inthronizatur ab omnibus: fit quod scriptum est ab imperatore, ut consentientes susciperet eos qui erant a parte Timothei catholici.
Joannes autem Talaia ejectus de sede Alexandrina, propter Petrum Moggum, profectus est Antiochiam, ut videret Ellum magistrum: cui cum narrasset quae sibi evenerant, ejus consilio ingressus est ad Calendionem Antiochenum patriarcham. Et sumptis ab eo intercessionis synodicis litteris, Romanum pontificem Simplicium appellavit, sicut beatus fecit Athanasius.
Et suasit scribere pro se Acacio Constantinopolitano episcopo: et quidem ad hoc Simplicius praeparati animi et voluntatis fuit.
Acacius vero, susceptis epistolis Simplicii, rescripsit eis quia Joannem quidem Alexandriae ignoraret episcopum, Petrum vero Moggum suscepisset in communionem, in Zenonis principis unitivo, et quod hoc contra ejus gessisset sententiam, propter unitatem Ecclesiarum, principis jussione.
Simplicius vero suscipiens hujusmodi litteras, contristatur adversus Acacium, eique rescribit quod non bene fecerit, contra sententiam apostolicae sedis, ad communionem haereticum hominem suscipiens; oportebat enim communi decreto damnatum, tanquam adulterum, communi concilio a damnatione liberari: ad haec autem, quia non sufficeret Petro confiteri communicatorem se esse Ecclesiae catholicae secundum edictum, sed oporteret eum, secundum terminum Chalcedonensis concilii, et secundum epistolam papae Leonis, Ecclesiae amplecti communionem. Unum ergo duorum necessario agere deberet, aut suadere Petro pure suscipere terminum synodi, aut removere se ab ejus communione.
Sed cum ad Acacium haec scripta venissent, et deliberaret quid eum oporteret rescribere, papa Simplicius defunctus est, et ordinatur Felix Romanae praesul Ecclesiae.
Joannes vero Talaia habens episcopi dignitatem remansit Romae, cui papa Nolanam dedit Ecclesiam, quae est in Campaniae regione, in qua plurimos residens annos, in pace defunctus est.
Igitur Petrus Moggus ab abbate Amone et Joanne episcopo Magileos, et ab abbatibus monachorum inferioris Aegypti bella passus, et seditione ei in Caesarea basilica, ut dicitur, facta, anathematizavit synodum Chalcedonensem, et tomum papae Leonis; et haec fecit, cum jam scripsisset Acacio et Simplicio, quia communicator eorum esset et sanctae synodi.
Et his ita gestis, abscesserunt quidam a Petri communione, et Romam venientes nuntiaverunt papae Romano: unde rescriptum est Acacio, et obedire noluit.
Addidit Acacius, quod de alio Petro Antiocheno haeretico scripserat, Petrum apud Constantinopolim monasterium gubernasse, et hoc propter crimina derelicto, Antiochiam refugisse, ubi pulso Martyrio episcopo, per vilissimum populum et haereticum, sedem illius occupasset; continuoque damnatum ab episcopis, et Leonis imperio Oasim deportatum: qui fugiens rediisse dicitur Constantinopolim, et dedisse fidem se per vilissimas turbas nihil audere, sed (sicut superius dictum est) Basilisci temporibus a Timotheo illo damnato, qui Constantinopolim venerat, Antiochiam missus est episcopatum tenere.
Quo facto idem Petrus Joannem ordinat Apamenis episcopum, a quibus non receptus rediit Antiochiam, et Petrum episcopatus sui pellit auctorem, et invadit ejus Ecclesiam, cum quo simul damnatus est.
Iterum Acacius direxit Romam litteras, petens ab apostolica sede ut si ad eamdem forte confugerint, ne ipso quidem digni habeantur aspectu; et si jam indulgentiam aliquam impetrassent, irritam esse debere.
Quid multa? Acacius ipsum Joannem, quem cum Petro damnaverat, Tyriorum misit Ecclesiae praesidere.
Sed et Petrum Alexandrinum, anathematizantem synodum Chalcedonensem et tomum papae Leonis, qui, sublato nomine Proterii et Timothei catholici de diptychis, Dioscori et Timothei Aeluri nomina scripsit: qui ejusdem Timothei catholici corpus de terra levavit, et foras projecit, qui inter episcopos catholicos sepultus fuerat: miris eum laudibus prosecutus est Acacius, de quo se tanta crimina antea meminerat retulisse.
Et cum per quinque annos saepius fuisset admonitus Acacius, ut de statu Alexandrinae Ecclesiae sancti papae sollicitudinem relevaret, nihil unquam respondere dignatus est: quoniam vero tot epistolae, quae vel ad Acacium a papa, vel ad imperatorem missae sunt, nihil penitus profecerunt, ex deliberatione, Vitalis et Misenus episcopi in legatione directi sunt, ut quae superius dicta sunt allegarent, et Petrus, sicut antea, de Alexandrina Ecclesia pelleretur.
Itum est Constantinopolim, et supradicti episcopi in custodiam sunt redacti, chartis sublatis, ne catholicis, quibus scriptum fuerat, redderentur: quos iterum Acacius post haec de custodia ejiciens, secum fecit procedere, ut quasi confirmato Petri sacerdotio dimitterentur.
Redeunt aliquando legati, sed praecesserant monachi, qui eos graviter de proditione arguebant: auditi cominus et convicti ex ipsis litteris quas detulerunt, a locis propriis sunt remoti.
Felix defensor Ecclesiae, qui cum legatis directus fuerat, impediente infirmitate, cum ipsis pergere non potuit. Sed postquam Vitalis et Misenus a custodia Constantinopoli sunt egressi, perrexit cum chartis ecclesiasticis Constantinopolim, passusque est et ipse, sublatis chartis, gravissimam custodiam.
Ubi ergo ad plenum detectus est Acacius haereticus, papa Felix in litteris suis synodicis ad Acacium sic posuit: « Peccasti, ne adjicias, et de prioribus supplica. »
Susceptis his Acacius litteris perseverat, neque recedens a communione Petri, neque suadens ei palam suscipere Chalcedonense concilium et tomum Leonis papae.
Haec cognoscens papa Felix, damnationis scripturam misit Acacio per Tutum defensorem, cujus est principium: Multarum transgressionum reperiris obnoxius; et datis Acacio hujusmodi litteris, eas non suscepit, patrocinio fultus imperatoris; ita ut cogerentur qui eas detulerunt per quemdam monachum Acimaetensem ipsam chartam damnationis, dum ingrederetur ad celebranda sacra, suspendere in ejus pallio, et discedere; qui tamen usque ad mortem, patrocinante imperatore, permansit sacrificans.
His ergo provenientibus, et Acacio permanente in Petri communione, separavit se quidem sedes apostolica a Constantinopolitana.
Eodem tempore Ellus conjunctus Leontio in Antiochia expugnatur a Valameriacis, et qui cum eis erant juncti: et Leontius quidem perimitur, Ellus autem in castellum Papyrii fugit.
Interea Calendion archiepiscopus Antiochenus deponitur, accusatus in aperto, tanquam indevotus principi, mittens populum in rebellionem cum Ello; latenter autem, quia se non suspenderet, et a Felicis papae, et a Joannis communione.
Porro Petrus de propriis civitatibus catholicos expulit sacerdotes (ex quibus nonnulli apud Constantinopolim persecutionem gravissimam pertulerunt: scandalizabat autem imperator et illos qui a parte Nephalii abbatis erant, et qui circa Joannem episcopum hegumenum monasterii Diolchon); et agens contra ipsum Joannem, praeposituram ei abstulit, et eam tradidit monasterio abbatis Amonis.
Sed permansit in episcopatu scribens Acacio, quia esset synodi communicator, et fallens Alexandrinos, quia non communicaret synodo: ita ut quidam communicatorum ejus, clerici, monachi et laici, cognoscentes ejus fallaciam, separaverint se ab ejus communione. Et extra collectas facientes, non passi sunt nomini ejus communicare, et eorum qui post eum episcopatum habuerunt Alexandrinum, eo quod nomen Petri haberent in diptychis.
Huic populo a Palaestina quidam diaconus nomine Esaias ordinatus est episcopus, et Alexandriam missus est, sed ab omnibus non est receptus: ab illo ergo Esaiani sunt in Aegypto.
In istis posita Ecclesia, moritur Acacius, et ordinatur post eum Flavitas presbyter, qui fuit a sancta Tecla, qui non consensit sine Romano episcopo inthronizari, sed transmisit synodicam papae Romano Felici, qui modico vivens tempore, moritur, non accipiens epistolam ipsius: et factus est Euphemius episcopus genere Alexandrinus, qui et suscepit a papa Romano scripta, et mortuo Zenone, post aliquod tempus, expulsus est ab Anastasio, et haec quidem Constantinopoli contigerunt.
Non post multum tempus, moritur etiam Petrus Moggus Alexandriae, et post eum in ea sede ordinatur Athanasius, qui et ipse in edicto Constantinopolitanae, et Antiochenae, et Hierosolymitanae communicavit Ecclesiae.
Cumque scandalizarentur et in ipso populi, eo quod nomen Petri haberet in diptychis, ascenderunt quidam, et adversantium, et communicantium ei, ad imperatorem Anastasium; et dum haberent coram principe contentionem, aliis quidem proponentibus anathematizari synodum, et ita communicare, aliis vero paratis in unitivo edicto adjici ea quae satisfacerent his qui communicaverant Petro, considerans imperator quod si adjectionem edicto faceret, tumultum moveret Ecclesiae, et anathematizari synodum esset impossibile, persuasit eis sufficere unitivum edictum, ut communicarent ad invicem sibi, sicut et caeteri Ecclesiarum episcopi; at cum non obedirent hoc agere, nihil impetrantes dimisit.
Sic enim Athanasio haeretico tempus episcopatus sui complente, post eum ordinatur Alexandrinus episcopus Joannes cognomento Mela, qui et ipse secutus Petrum et Athanasium praecessores, et in edicto unitivo communicavit aliis sedibus, id est, Constantinopolitanae, et Antiochenae, et Hierosolymitanae. In cujus praesulatu dum Alexandrina Ecclesia divisionem habuisset Dioscoritarum propter Petrum Moggum, quasi communicasset synodo, etiam ipse defunctus est tempore Macedonii Constantinopolitani episcopi.
Post quem ordinatus est Alexandriae Joannes Machiota, qui etiam ipse suos priores secutus est, suscipiens quidem unitivum Zenonis edictum, non autem Chalcedonense concilium, et epistolam papae Leonis, quanquam non communicaret Flaviano Autiocheno et Eliae, Hierosolymorum episcopis, et Timotheo Constantinopolitano. Dicebat enim imperfecte edictum se habere, nec ad unitatem sufficere, quod non in anathemate synodi fuisset factum. Deinde cum ei imperator Anastasius scripsisset, ut uniretur Constantinopolitano episcopo, haec rescripsit, « quia non sufficeret ei ad perfectam unitatem, eo quod non anathematizaret synodum. » Et tamen etiam ita sapiens, separatos habuit Dioscoritas, non suscipientes Petrum Moggum.
Mortuo Joanne Alexandriae, ordinatur Dioscorus junior, sub quo interfectus est a populo Theodosius augustalis filius Calliopi.
Hic autem Dioscorus, proponente ipsi Socrate scholastico, ante defensorem, in ejectione synodi, henoticon suscipere, in damnationem synodi, unitivum suscepit edictum, sicut ipsa ostendunt gesta quae apud defensorem civitatis coram eo confecta sunt, in quibus testatus est in expulsione synodi se suscipere edictum, unde cum satisfactum fuisset his qui propter Petrum Moggum extra illam Ecclesiam communicabant, uniti sunt ei; nam usque ad istum Dioscorum, in divisione erat Alexandrina Ecclesia.
CAPUT XIX. De Severo, Juliano, ac Macedonio. (Ex Joanne rhetore, et scriptore vitae Severi.) Hoc tempore Macedonius Constantinopolitanus episcopus, ab imperatore Anastasio dicitur expulsus, tanquam Evangelia falsasset, et maxime illud Apostoli dictum: Quia apparuit in carne, justificatum est in spiritu. Hunc enim immutasse, ubi habet, ὅς id est, qui monosyllabum Graecum, littera mutata ο in ω vertisse, et fecisse, ὡς, id est, ut esset Deus, apparuit per carnem. Tanquam Nestorianus ergo culpatus expellitur per Severum monachum.
Is autem Severus, cum sederet prius in monasterio, non suscipiebat Zenonis edictum, nec Petrum Moggum: deinde sedens in abbatis Romani et Mamae, qui post eum praefuit, monasterio, exinde missus est permanere Constantinopoli, et fit apocrisiarius, inter eos qui Petri Moggi erant: dumque objiceretur ei: Quomodo prius anathematizabas Petrum? dicebat: Quia Petrum anathematizavi Apamaenum.
Hic Severus apud Constantinopolim synodo derogabat, et affirmabat quia, ea anathematizata, omnes communicarent; ita ut ob hoc scriberet et ipsi Flaviano, sicut ejus significabatur epistolis, et ad Maronam lectorem, et Eleusinium, et Eutychium episcopos, et ad Oecumenium scholasticum Isauriae.
Fertur autem expositio ejus, quae ab eo dicta est in inthronismo, in qua et unitivum suscipit Zenonis, et anathematizat Chalcedonense concilium, et communicare se confitetur Alexandrino et Constantinopolitano (erat autem tunc Constantinopoli Timotheus, Alexandriae vero Joannes Machiota). Et tamen dum talis esset, valuit damnare Macedonium, et expellere ab Antiochena sede Flavianum. Sed nec ipse potitus est episcopatu ejus plusquam quinque annis: sed et vexabatur in episcopatu, tanquam anathematizaret quidem synodum, nominaret autem episcopos synodi, cujus expulsio ita contigisse dignoscitur.
Mortuo imperatore Anastasio, et Justino facto imperatore, Severus a Vitaliano magistro militum viro religioso et orthodoxo accusatur, quod despiceret imperatoris jussionem, et synodum non susciperet. Justinus imperator misit magistrianum, ut Severus Constantinopolim adduceretur, et redderet causam tractatuum suorum, quos fecerat contra synodum. Jam enim ab ipso pio imperatore Julianus Halicarnasseus episcopus, pro eadem sancta synodo, eo quod eam non susciperet, pulsus fuerat sede.
Quod sciens Severus, et praevidens quid sibi immineret, clam nocte descendit Seleuciam, et navim conscendens, fugit Alexandriam, ad quam civitatem et Julianus fugerat: ordinatusque est pro eo archiepiscopus Antiochiae Paulus orthodoxus suscipiens Chalcedonensem synodum.
Eo tempore Alexandriae mortuo Dioscoro juniore, Timotheus Ecclesiae ipsius susceperat episcopatum, a quo gratissime suscepti Severus et Julianus sedebant ad Labronem.
Sub isto Timotheo, de corruptibili et incorruptibili apud ipsam Ecclesiam quaestio mota est hoc modo. Requisivit quidam monachus Severum cujusmodi oporteret dicere corpus Domini nostri Jesu Christi, corruptibile an incorruptibile. Ille respondit ei sanctos Patres corruptibile illud dixisse. Hoc audientes quidam Alexandrinorum, cum requisissent Julianum in alio loco sedentem, quid et ipse diceret de eadem quaestione, ille dixit sanctos Patres contraria dicere. Horum itaque singuli statuere responsum proprium volentes, scripserunt libros adversus alterutrum, qui venientes in multitudinem civitatis, Ecclesiam illam diviserunt, et alios quidem fecerunt Corrupticolas appellari, alios, nimirum incorruptibilis assertores, Phantasiastas; Timotheus vero magis sententiam Severi secutus est.
Huic cum diceret Themistius diaconus ejus: Si corpus Christi corruptibile est, debemus eum dicere et aliqua ignorasse, sicut de Lazaro, hoc Timotheus negavit dicendum, a cujus communione Themistius desciscens, schisma fecit; et ab ipso dicti sunt in Aegypto Themistiani.
CAPUT XX. De Gaiano et Theodosio. Dum haec Alexandriae aguntur, defuncto Bonifacio papa Romano, Joannes cognomento Mercurius sedis apostolicae suscepit praesulatum.
Ad quem missi sunt ab imperatore Justiniano Hypatius Ephesiorum episcopus, et Demetrius a Philippis consulere sedem apostolicam, contra legatos Acumicorum Cyrum et Eulogium, negantes esse confitendum beatam Mariam vere et proprie Dei genitricem; et unum de Trinitate incarnatum et carne passum. Sed papa Joannes, nobis ibi positis, hoc confitendum epistola sua firmavit, et imperatori direxit.
A cujus communione discedentes Romae quidam monachi, Acumicorum legatos secuti sunt, et usque nunc hanc de Christo confessionem non suscipiunt.
Ea tempestate mortuo Epiphanio Constantinopolitano episcopo, Theodora Augusta Anthimum transtulit in eamdem sedem, qui fuit episcopus civitatis Trapezuntis regionis Ponti, latenter Chalcedonense concilium non suscipientem.
Verum defuncto Timotheo Alexandrino episcopo, studio et permissione Calotychii cubicularii, partis Theodorae Augustae, Theodosius ordinatur: qui licet haberet cleri decretum, contradicere volentibus non permisit certamen populis: monachi, quos non habuit, pro Gaiano fuerunt.
Consuetudo quidem est Alexandriae illum qui defuncto succedit excubias super defuncti corpus agere, manumque dexteram ejus capiti suo imponere, et sepulto manibus suis, accipere collo suo beati Marci pallium, et tunc legitime sedere: dum haec Theodosius nocte pertentat, cognoverunt populi et monasteria quid esset factum vespere in episcopio, studio Calotychii et judicum, id est, Aristomachi ducis et Dioscori augustalis: mox Theodosium persecuti sunt et expulerunt, ne colligeret funus Timothei.
Inthronizaverunt autem Gaianum, qui fuit tunc archiepiscopus ex parte assertorum incorruptibilitatis: habens autem consentaneos aliquantos ex clero, et possessores civitatis, et corporatos, et milites, et nobiles, et omnem provinciam, permansit ita Gaianus in episcopatu dies centum tres; post haec a judicibus pulsus abscessit.
Et post menses duos Narses cubicularius missus ab Augusta Theodora, Theodosium quidem inthronizavit, porro Gaianum misit in exsilium; qui adductus Carthaginem magnam, et inde quasi Sardiniam directus, quid de eo contigit ignoratur.
Mansit autem Theodosius in sede annum unum et menses quatuor, paucis ei communicantibus; plurimi enim communicabant ad nomen Gaiani.
Populi autem pugnaverunt pro Gaiano multis diebus, qui caesi a militibus majorem sui partem amiserunt: sed et militum major cecidit numerus. Vincebatur autem Narses, non armis, sed civitatis concordia: de superioribus domorum jactabant mulieres super milites quidquid manibus occurrisset; at ille igne vicit, quod ferro non potuit.
Divisa est usque nunc illa civitas hoc schismate, ut Gaianitae et Theodosiani in ea vocentur, id est, Phantasiastae et Corrupticolae.
Novissime Theodosius de sede discessit, non ferens seditiones et bella quae contra eum exercebantur a populo: missus est Constantinopolim cum honore, eo quod ita Augustae scripta praeciperent: quo illo veniente, promittebat Augusta imperatori, quoniam posset Theodosius Chalcedonensem suscipere synodum: sed persistente et nolente eo, cum ejus voluntate, foras civitatem regiam sexto milliario in exsilium missus est, juxta basilicam Arisphocae, in via quae ducit ad Stomaponti, vivitque usque nunc.
CAPUT XXI. De Agapeto papa et Anthimo Constantinopolitano episcopo. Verum mortuo Joanne Mercurio, Agapetus archidiaconus Romanae Ecclesiae papa ordinatur, in regulis ecclesiasticis apprime eruditus.
Quo tempore Theodatus rex Gothorum scribens ipsi papae et senatui Romano, interminatur, non solum senatores, sed et uxores et filios, filiasque eorum gladio se interempturum, nisi egissent apud imperatorem, ut destinatum exercitum suum de Italia submoveret: sed papa, pro eadem causa legatione suscepta, Constantinopolim profectus est: et primum quidem honorifice suscipiens directos sibi ab imperatore, sprevit tamen Anthimi praesentiam, eumque ad salutandum suscipere noluit: deinde, viso principe, causam agebat legationis susceptae. Imperator autem pro multis fisci expensis ab Italia destinatum exercitum avertere nolens, supplicationes papae noluit audire. At ille, quod suum fuit, Christi legatione fungebatur.
Denique petentibus principibus ut Anthimum papa in salutatione et communione susciperet, ille fieri inquit posse, si se libello probaret orhtodoxum, et ad cathedram suam reverteretur. Impossibile esse aiebat translatitium hominem in illa sede permanere: Augusta vero clam promittente munera multa, et rursus papae minas intentante, in hoc papa perstitit, ne ejus audiret petitionem.
Anthimus vero videns se sede pulsum, pallium quod habuit, imperatoribus reddidit, et discessit, ubi eum Augusta suo patrocinio tueretur.
Tunc papa principis favore Mennam pro eo ordinavit antistitem, consecrans eum manu sua in basilica Sanctae Mariae. Fuit iste Mennas praepositus Xenodochii majoris, quod vocatur Samson, genere Alexandrinus, suscipiens Chalcedonensem synodum.
CAPUT XXII. De Silverio et Vigilio. His peractis, constituens papa apud imperatorem apocrisiarium Ecclesiae suae Pelagium, diaconum suum, dum in Italiam reverti disponit, Constantinopoli obiit. De cujus decessu audiens Romana civitas, Silverium subdiaconum, Hormisdae quondam papae filium, elegit ordinandum.
Augusta vero vocans Vigilium Agapeti diaconum, profiteri sibi secreto ab eo flagitavit, ut si papa fieret, tolleret synodum, et scriberet Theodosio, Anthimo et Severo, et per epistolam suam eorum firmaret fidem; promittens dare ei praeceptum ad Belisarium, ut papa ordinaretur, et dari centenaria septem. Lubenter ergo suscepit Vigilius promissum ejus, amore episcopatus et auri, et facta professione, Romam profectus est: ubi veniens, invenit Silverium papam ordinatum.
Quin et Ravennae reperit Belisarium in eadem urbe sedentem, eamque obtinentem: cui tradens praeceptum Augustae, promisit ei duo auri centenaria, si, Silverio remoto, ordinaretur ipse pro eo.
Belisarius vero Romam reversus, evocans Silverium ad palatium, intentabat ei calumniam, quasi Gothis scripsisset, ut Romam introirent.
Fertur autem Marcum quemdam scholasticum et Julianum quemdam praetorianum fictas de nomine Silverii composuisse litteras regi Gothorum scriptas, ex quibus convinceretur Silverius Romanam velle prodere civitatem.
Secreto autem Belisarius et ejus conjux persuadebant Silverio implere praeceptum Augustae, ut tolleretur Chalcedonensis synodus, et per epistolam suam haereticorum firmaret fidem.
Qui mox de palatio egressus, quid de eo fieret, consiliariis suis locutus est: et veniens contulit se in basilicam beatae martyris Sabinae, ibique manebat: ubi et directus est ad eum Photius filius Antoninae patriciae, et, praestito sacramento, invitabat eum venire ad palatium. Qui autem Silverio astabant, persuadebant ei ne Graecorum crederet juramentis: ille tamen exiit et ad palatium venit.
Et illa quidem die pro juramento ad ecclesiam redire permissus est: ad quem rursus mandavit Belisarius ut ad palatium veniret; qui de ecclesia exire nolebat, dolos sibi praeparatos agnoscens. Sed postea orans, et causam suam Domino commendans, exiit et ad palatium venit: qui solus ingressus, a suis ulterius non est visus.
Et alia die Belisarius, convocatis presbyteris, et diaconibus, et clericis omnibus, mandavit eis ut alium sibi papam eligerent: quibus dubitantibus, et nonnullis renitentibus, favore Belisarii ordinatus est Vigilius. Silverius autem in exsilium missus est in civitatem provinciae Lyciae, quae Patara dicitur.
Post ordinationem ergo suam compellebatur Vigilius a Belisario implere promissionem suam, quam Augustae promiserat, et ut sibi redderet duo auri centenaria promissa. Vigilius autem timore Romanorum, et avaritia patrocinante, nolebat sponsiones suas implere.
Sed Silverio veniente Pataram, venerabilis episcopus civitatis ipsius venit ad imperatorem, et judicium Dei contestatus est de tantae sedis episcopi expulsione, multos esse dicens in hoc mundo reges, et non esse unum, sicut ille papa est super Ecclesiam mundi totius, a sua sede expulsus. Quem audiens imperator, revocari Romam Silverium jussit, et de litteris illis judicium fieri, ut si probaretur ab ipso fuisse scriptas, in quacunque civitate episcopus degeret; si autem falsae fuissent probatae, restitueretur sedi suae.
Pelagius vero currens cum voluntate Augustae, volebat irritum facere imperatoris praeceptum, ne Silverius Romam reverteretur; sed praevalente imperatoris jussione, Silverius ad Italiam reductus est.
Cujus adventu territus Vigilius, ne sede pelleretur, Belisario mandavit: « Trade mihi Silverium, alioqui non possum facere quod a me exigis. » Ita Silverius traditus est duobus Vigilii defensoribus et servis ejus; qui in Palmariam insulam adductus, sub eorum custodia defecit inedia.
Vigilius autem per Antoninam Belisarii conjugem implens professionem suam, quam Augustae fecerat, talem scripsit epistolam:
« Dominis et in Christi Dei Salvatoris nostri charitate conjunctis fratribus Theodosio, Anthimo et Severo episcopis, Vigilius episcopus.
Scio quidem, quia ad sanctitatem vestram antea fidei meae credulitas, Deo adjuvante, pervenit: sed quia modo gloriosa filia mea patricia Antonina Christianissima desideria mea fecit impleri, quod fraternitati vestrae praesentia scripta transmitterem. Salutans ergo vos gratia, qua nos Deo nostro Christo Salvatori conjungimur, me eam fidem, quam tenetis, Deo adjuvante, et tenuisse, et tenere significo; sciens quia illud inter vos praedicamus et legimus, ut et anima una sit et cor unum in Deo. Provectus mei, qui vester est, Deo adjuvante, nuntiare vobis gaudia maturavi ex meo animo, sciens fraternitatem vestram, quae optabat, libenter amplecti. Oportet ergo ut haec, quae vobis scribo, nullus agnoscat; sed magis tanquam suspectum me sapientia vestra ante alios existimet habere, ut facilius possim haec quae coepi operari et perficere. » Et subscriptio: « Orate pro nobis Deum, mihi fratres in Christo Domino nostro charitate conjuncti. »
Sub hac epistola Vigilius fidem suam scripsit, in qua duas in Christo damnavit naturas; et resolvens tomum papae Leonis, sic dixit: « Non duas Christum confitemur naturas, sed ex duabus naturis compositum unum Filium, unum Christum, unum Dominum. » Et iterum:
« Qui dicit in Christo duas formas, unaquaque agente cum alterius communione, et non confitetur unam personam, unam essentiam, anathema.
Qui dicit quia hoc quidem miracula faciebat, hoc vero passionibus succumbebat, et non confitetur miracula et passiones unius ejusdemque, quas sponte sua sustinuit, carne nobis consubstantiali, anathema sit.
Qui dicit quod Christus velut homo misericordia dignatus est, et non dicit ipsum Deum Verbum et crucifixum esse, ut misereatur nobis, anathema sit.
Anathematizamus ergo Paulum Samosatenum, Dioscorum, Theodorum, Theodoritum et omnes qui eorum statuta coluerint vel colunt. »
Et haec Vigilius scribens haereticis occulte, permansit sedens. In quo impletum est illud testimonium, quod Salomon in Proverbiis dicit: Edent viae suae fructus, et consiliis suis saturabuntur (Prov. I, 31).
Ab ipsa haeresi afflictus Vigilius, nec coronatus, qualem vitae terminum suscepit, notum est omnibus; sed redeamus ad causam Alexandrinorum.
CAPUT XXIII. De Paulo Alexandrino archiepiscopo, et monachis Hierosolymorum. Postquam ergo Theodosius Alexandrinus in exsilium missus est, Paulus quidam, unus abbatum Tabennensium monachorum, ad Alexandrinam sedem ordinatur episcopus, Pelagio interveniente apocrisiario Romano, plane orthodoxus, suscipiens Chalcedonensem synodum. Ordinatus est a Menna Constantinopoli, praesente eodem Pelagio responsario Vigilii, et apocrisiariis Euphraemii Antiocheni, et apocrisiariis Petri Hierosolymorum.
Severus autem Antiochenus jam fuerat condemnatus, et Anthimus Constantinopolitanus ab Agapeto papa Romano, et Menna Constantinopolitano, ex libellis datis adversus eos imperatori Justiniano a praesulibus monasteriorum, praesulibusque primae ac secundae Syriae, et praesulibus monasteriorum Hierosolymorum et Eremi; hoc ergo modo unitas facta est Ecclesiarum, anno decimo imperii gloriosi Justiniani Augusti (Vide notas).
Iste Paulus spretus erat Constantinopoli, ut dicitur, ab aliquibus monachis suis, et venerat Constantinopolim pro se agere apud imperatorem. Qui divino nutu cathedram vacantem inveniens, meruit per Pelagium diaconum Alexandriae episcopatum; accepitque ab imperatore potestatem super ordinationem ducum et tribunorum, ut removeret haereticos, et pro eis orthodoxos ordinaret; per illos enim populi invalescebant.
Is Alexandriam descendens timore sui suaque industria omnem civitatem et omnia monasteria adduxerat suscipere Chalcedonensem synodum, nisi interventu diaboli talis emergeret causa.
Cogitante Paulo episcopo removere Eliam magistrum militum, Psoius quidam diaconus et oeconomus Ecclesiae, amicus Eliae, per portitores litterarum velocissimos pedestres, quos Aegyptii Symmachos vocant, omnia molimina Pauli Eliae scribebat.
Contigit autem Paulum invenire litteras ejus Aegyptiace scriptas, et legere: et timens quod de Proterio contigerat, sollicitus de eo factus est, et coepit Psoium compellere facere rationes Ecclesiae: quem tradidit judici, et imperatori de eo retulit.
Eo tempore apud Alexandriam Rhodo erat augustalis, qui eum accipiens custodiendum usque ad imperatoris praeceptum, consilio cujusdam prioris civitatis, nomine Arsenii, acceptis muneribus, inscio, ut fertur, episcopo, clam nocte totis viribus eum magno cruciatu occidit.
Hujus filii et affines imperatorem interpellantes, suggesserunt ei qua vi eorum parens debitum mortis persolvisset. Quod audiens imperator, vocavit Liberium, et fecit augustalem, misitque eum Alexandriam inquirere causam. Ad quam urbem Liberius cum venisset, Rhodonem ad se venire jussit, et ab eo requirebat quomodo occidisset diaconum. Ille vero respondit jussione episcopi factum fuisse: habere se imperatoris delegationem aiebat, ut quidquid juberet episcopus, modis omnibus impleret.
Sed negante Paulo episcopo, et se nescire clamitante, prior ille civitatis Arsenius, homicidii illius auctor inventus, morte multatus est.
Porro episcopo Paulo Gazam in exsilium misso, Rhodo cum gestis de eo actis directus est Constantinopolim: cujus gesta cum intra palatium legerentur principi, jussit eum ab scurrone duci et foras regiam civitatem occidi.
Et post haec misit imperator Pelagium diaconum et apocrisiarium primae sedis Romanae Antiochiam cum sacris suis, quibus praecepit ut cum Euphraemio ejusdem urbis episcopo, et Petrus Hierosolymita, et Hypatius Ephesinus venirent Gazam, et Paulo episcopo pallium auferrent, eumque deponerent.
Pelagius ergo profectus Antiochiam, et inde Hierosolymam, cum memoratis patriarchis et aliquantis epis opis venit Gazam. Et auferentes Paulo pallium deposuerunt eum, et ordinaverunt pro illo Zoilum, quem postea apud Constantinopolim imperator deposuit, et Apollinarem ordinavit, qui nunc est praesulipsius Alexandrinae Ecclesiae.
Sed redeunte Pelagio Constantinopolim, monachi quidam ab Hierosolymis, per quos Pelagius in Gazam transitum habuit, venerunt cum eo ad comitatum, portantes capitula de libris Origenis excerpta, volentes agere apud imperatorem, ut Origenes damnaretur cum illis capitulis.
Igitur Pelagius aemulus existens Theodoro Caesareae Cappadociae episcopo, volens ei nocere eo quod esset Origenis defensor, una cum Menna archiepiscopo Constantinopolitano, flagitabat a principe ut juberet fieri, quod illi monachi supplicabant, ut Origenes damnaretur, ipsaque capitula talia docentia. Annuit imperator facillime, gaudens se de talibus causis judicium ferre: jubente eo dictata est in Origenem et illa capitula anathematis damnatio, quam subscripserunt, una cum Menna archiepiscopo, episcopi apud Constantinopolim reperti.
Deinde directa est Vigilio Romano episcopo, Zoilo Alexandrino, Euphraemio Antiocheno, et Petro Hierosolymitano, quibus eam accipientibus et subscribentibus, Origenes damnatus est mortuus, qui vivens olim fuerat ante damnatus.
CAPUT XXIV. De Pelagio et Theodoro. Et reserato aditu adversariis Ecclesiae, ut mortuus damnaretur, Theodorus Caesareae Cappadociae episcopus dilectus, et familiaris principum, secta Acephalus, Origenis autem defensor acerrimus, et Pelagio aemulus, cognoscens Origenem fuisse damnatum, dolore damnationis ejus, ad Ecclesiae conturbationem, damnationem molitus est in Theodorum Mopsuestenum; eo quod Theodorus multa opuscula edidisset contra Origenem, exosusque et accusabilis haberetur ab Origenistis; et maxime quod synodus Chalcedonensis, sicut probatur, laudes ejus susceperit in tribus epistolis: hujus damnationem memoratus Theodorus tali machinatione perfecit.
Scribente principe contra Acephalos, in defensionem synodi Chalcedonensis, accedens idem Theodorus Cappadox una cum suis satellitibus, qui sub nomine catholico Acephalis studebant, cum Theodorae Augustae favore, imperatori suggessit, scribendi laborem non eum debere pati, quando compendio posset Acephalos omnes ad suam communionem adducere: « Siquidem illi, inquit, hoc offenduntur in synodo Chalcedonensi, quod laudes susceperit Theodori Mopsuesteni episcopi, epistolamque Ibae, quae per omnia Nestoriana esse cognoscitur, synodus ipsa judicio suo pronuntiaverit orthodoxam. Quod si Theodorus cum dictis suis et hac epistola anathematizetur, synodus, tanquam retractata atque purgata, suscipietur ab eis per omnia et in omnibus: eis sine pietatis vestrae labore Ecclesiae catholicae sociatis, gaudente universali Ecclesia, clementiae vestrae laus erit sempiterna. »
Haec audiens imperator, et dolum dolosorum minime prospiciens, suggestionem eorum libenter accepit, et hoc se facere promptissime spopondit.
Sed rursus illi callida fraude rogaverunt eum, ut dictaret librum in damnationem trium capitulorum: quo libro ejus edito, et toti mundo manifestato, « dum emendare princeps erubescit, irrevocabilis causa fieret; sciebant enim principem solita levitate, scandalo emergente, sententiam suam posse corrigere, seseque ad periculum pervenire. »
Annuit eis princeps, et hoc se laetus implere promisit, et relinquens operis sui studium, unum in damnationem trium capitulorum condidit librum, pro delictis nostris, nobis omnibus notissimum.
Caetera vero quae subsequenter in episcopis et catholica Ecclesia ab eodem principe facta sunt, quomodo consentientes episcopi in trium damnationem capitulorum muneribus ditabantur, vel non consentientes depositi in exsilium missi sunt, vel aliqui fuga latitantes in angustiis felicem exitum susceperunt, quoniam nota sunt omnibus, puto nunc a me silenda.
Illud liquere omnibus credo, per Pelagium diaconum, et Theodorum Caesareae Cappadociae episcopum, hoc scandalum in Ecclesiam fuisse ingressum: quod etiam publice ipse Theodorus clamitavit se et Pelagium vivos incendendos, per quos hoc scandalum introivit in mundum.