Capitula a Walterio reverendo pontifice compresbiteris promulgata in sinodo apud Bullensem fundum II. ordinacionis sue anno VIII. Kal. Iunii celebrata.
I.
[recensere]Ut archidiachoni per sibi commissas parrœchias diligenter discutiant presbiterorum fidem, babtisma et missarum celebrationem, quatinus rectam fidem teneant, babtisma catholicum observent et missarum preces bene intelligant, psalmos digne secundum divisiones versuum modulentur et dominicam orationem cum symbolo et fide catholica ipsi intelligant et omnibus bene pronunciare diebus feriatis insinuent ad intelligendum, ut sciat unusquisque, quid petat ad deum; et ut «Gloria Patri, et Filio, et Spiritu Sancto» et «Credo in unum Deum» apud omnes ad missam decantetur et, ut ipse sacerdos cum sanctis angelis et populo dei una voce «Sanctus, Sanctus, Sanctus» ad missam decantet.
Et omnimodis dicendum est presbiteris et diachonibus, ut arma non portent, sed magis se confidant in deffensione dei quam in armis.
II.
[recensere]Ut per archidiachonos vita, intellectus et doctrina cardinalium presbiterorum investigetur. Vita scilicet modestiæ et sobrietatis ac studium religiose conversationis in cunctis eorum actibus. Intellectus vero, quomodo sit ydoneus unusquisque suos fratræs in fide sanctæ trinitatis erudire, ut credant patrem et filium et spiritum sanctum unum æsse deum omnipotentem, æternum, invisibilem, qui creavit cælum et terram, mare et omnia, quæ in eis sunt, et unam æsse deitatem et substantiam et maiestatem in tribus personis patris et filii et spiritus sancti. Et quemadmodum filius dei incarnatus est de spiritu sancto et Maria semper virgine pro salute et reparatione humani generis, passus, sepultus et tercia die resurrexit et ascendit in cælos et quomodo iterum venturus sit in maiestate divina iudicare vivos ac mortuos secundum merita propria, et quia una erit resurrectio mortuorum, et quod impii propter scelera sua cum diabolo in ignem æternum mittantur et iusti cum Christo et cum sanctis angelis in vitam eternam. In doctrina vero, qualiter eos, qui tardiores sunt de fide, spe et caritate ceterisque virtutibus, verbo et probabili exemplo, eos, qui indigent, possit instruere secundum ævangelicam et apostolicam atque canonicam instructionem, qualiter indeclinabiliter vivant et a quibus viciis eos oporteat abstinere, ne cum diabolo in æternam dampnationem demergantur.
III.
[recensere]Ut iuxta sanctorum interdicta patrum nullus sacerdotum quamlibet sexus muliebris in domo sua cohabitare permittat neque sine arbitris vel testibus idoneis cum aliqua solus loqui præsumat, ne forte sibi aut alicui famulorum derogationis suspitio oriatur.
IV.
[recensere]Ut unusquisque presbiter, sicut munditiam animæ et corporis habere salubriter admonetur, ita quibus deo ministrandum est, indumenta et altaris ornamenta absidamque circa altare vel potius immo totam ædem, ubi sacramenta tractantur et ubi sanctorum semper est præsentia angelorum, nitidissime et reverenter custodienda prævideant, ne forte, cum missi e latere nostro una cum archidiachono illuc venerint, aliquid reprehensibile inveniant, unde severius fraternitatem cuiuspiam redarguere compellamur.
V.
[recensere]Ut nullus sacrum vas aut aliquid deo sacratum loco pignoris dare præsumat, nisi causa redimendorum captivorum aut in restauratione sartatectorum æcclesiæ; et hoc ipsum ne fiat nisi per licentiam æpiscopi. Et ut res æcclesiæ, quæ a fidelibus sunt oblate, nullus distrahere præsumat.
VI.
[recensere]Ut unusquisque presbiter suum habeat clericum, quem religiose æducare procuret et, si possibilitas illi est, scolam in æcclesia sua habere non negligat sollerterque caveat, ut, quos ad erudiendum suscipit, caste sinceriterque nutriat.
VII.
[recensere]Ut libros æcclesiasticos, missalem videlicet, evangelium, lectionarium, psalterium, antiphonarium, martirologium et homeliarium, per quos se et alios informare debent, habeant et per libros bene correctos emendent, ne opus dei cum desidia facere videantur. Et unusquisque capitula habeat de maioribus vel minoribus viciis seu etiam virtutibus, per quæ cognoscere possit vel prædicare subditis suis, ut caveant ab insidiis diaboli.
Et ut semper eucharistiam presbiter habeat paratam, ut, quando quis infirmatus fuerit aut parvulus egrotaverit, statim eum communicet, ne sine viatico moriatur.
VIII.
[recensere]Ut hospitalitatem in invicem et in omnes alacriter exerceant, quia ipse dominus dicturus erit in remuneratione magni diei: «Hospes eram et collegistis me.» Apostolus inquid hospitalitatem laudans: «Per hanc quidem placuerunt deo, angelis ospitio susceptis». Quod si quis presbiter pro paupertate ospitalitatem dicit viantibus exhibere non posse, saltem in domo sua eum libenter recipiat, salvamentum, focum, aquam, stramen ad lectum ei præstet et ad emendum, quæ necessaria sunt, ei querere adiuvet, nam ipsa veritas per se loquens ait: Si quis dederit calicem aque frigide tantum in nomine discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem suam.
IX.
[recensere]Ut presbiteri, qui necdum dotem, iuxta quod in capitularibus domni ac senioris nostri Karoli videlicet gloriosissimi regis necnon et avi et patris illius capitulo LXXXV continetur, ad suas ecclesias consecuti sunt, ad nos referant et divino adiutorio nostroque consilio a senioribus suis impetrent; et si aliquid amplius habuerint, debitum servitium suis senioribus impendant.
X.
[recensere]Ut presbiteri sive diachoni fideiussionibus et venationibus non deserviant neque conductores existant nec usuras exerceant aut fieri permittant. Usura etenim est, ubi amplius requiritur quam datur. Verbi gratia, si dederis X solidos et amplius requisieris vel si dederis modium vini, frumenti et iterum super alium exigeris.
XI.
[recensere]Ut plebibus suis denuncient, ne iuramentis assuescant.
XII.
[recensere]Ut nemo cum excommunicatis et prædonibus manifestis sive raptoribus seu homicidis et sacrilegis communicet nec missam cantet nec «Ave» in via ei dicat, sepulturam non præbeat nec ullo modo nisi corrigendi causa cum eis loquatur et omnibus in suis parrœchiis morantibus diebus dominicis ad missam pronuncient, ne talibus se coniungant. Si quis aliter fecerit, sciat se dampnatum, nisi pœnitentia interveniente, ab omnibus conciliis canonice institutis necnon et a CCCXVIII pontificibus Nicena synodo spiritu sancto præordinante congregatis, nam et de his Paulus vas electionis protestatur dicens: quia rapaces regnum dei non possidebunt. Ihoannes quoque apostolus de hoc ipso loquitur: quia, qui dixerit ei «Ave», communicat operibus eius malignis. Scimus enim, quia nulla pars Christo cum Belial, quia unusquisque, cuius opera agit, eius filius appellatur.
XIII.
[recensere]Ut ieiunia a pastoribus iniuncta diligenter observent, ne, quod absit, propter inobedientiam culpabiles inveniantur.
XIV.
[recensere]Ut operibus misericordiæ, hoc est elemosinis et orationibus, subditos assuescere doceant, quoniam his duabus aliis propiciatio dei obtinetur.
XV.
[recensere]Ne mercata diebus dominicis aut carrigationes fieri permittant, sed a vespera usque ad vesperam resurrectio domini honoretur.
XVI.
[recensere]Ut presbiteri vel reliqui ordinis clerici in tabernis non bibant nec scurilitatibus cachinnum moventibus consuescant scientes, quod de omni verbo ocioso rationem reddent, hi maxime, quorum sermo omni tempore sale debet esse conditus, ut verbo et opere exemplo sint et forma cunctis cernentibus præstentque gratiam audientibus.
XVII.
[recensere]Ut, quando ad conventum, quod ipsi consortia appellant, veniunt, religiose æquitent. Iuniores prioribus fratribus debitum honorem impendant, si, quando autem in cuiuslibet anniversario ad prandium presbiteri invitantur, cum omni pudicitia et sobrietate a procaci loquacitate et rusticis cantilenis caveant nec saltatrices in modum filie Herodiadis coram se turpes facere ludos permittant, sed in unum convenientes, sicut reliquos cibi et potus ministros, ita lectorem sanctæ ædificationis constituant, quatinus sacerdotalem reverentiam laudabili maturitate exhibeant et in eorum sanctis moribus honorificetur deus per Iesum Christum.
XVIII.
[recensere]Ut celebres sanctorum festivitates sollempni cultu observent et observandas suis plebibus antea cognitent, hoc est natale domini, beati Stephani, sancti Iohannis evangeliste, innocentum, octabas domini, epiphania, nativitatem sancte Mariæ, purificationem sancte Mariæ, assumptionem sancte Marie, sabbato sancto, paschæ dies VIII, letania maiore, ascensio domini, pentecosten, sancti Iohannis babtistæ, sancti Petri, sancti Pauli, sancti Martini, sancti Andreæ, nostrorum præterea patrum, quorum piis apud dominum patrociniis vicinis iuvamur: beati Evurtii de transitu, beati Aniani de transitu, beati Benedicti, beati Maximini, beati Lifardi similiter de transitu, de inventione salutifere crucis, de exaltacione eiusdem vivifice crucis.
XIX.
[recensere]Ut, quando ad sacram synodum bis in anno, sicut sacri canones inprævaricabiliter docent, convocantur, sæculares querellas et altercaciones debitorum ita coram prioribus fratribus aut coram archidiachonibus suis sopitas et racionabiliter diffinitas habeant, quatinus tunc non litigia aut quasi forenses querimonie accusantium et defendentium actitentur, sed solummodo, quæ ad sacrum ministerium pertinent, eo tempore tractentur, ut aut discamus aliquid aut doceamus in alterutrum.
XX.
[recensere]Ut singuli sacerdotum sacramenta, quæ circa initiandum babtismate christianum agenda sunt et quæ ad visitandum et reconciliandum infirmum pertinent et que defunctorum exequiis inpendenda sunt, et canon memoriter coram nobis recitare et exponere valeant. Gradus quoque æcclesiasticos similiter memoriæ commendatos habeant. Et unde unieuique gradui in veteri testamento origo fuerit et quomodo novum in idipsum concordet et quemadmodum salvator eosdem gradus in se compleverit, sano intellectu noverint explanare.
XXI.
[recensere]Ut quoscumque presbiteri de suis alumnis in quolibet gradu promovendos obtulerint, sicut probabilis illorum vitæ testes idonei æsse debent, ita in suprascriptorum tenore sacramentorum et graduum edoctos exhibeant, quatinus et memoriter ea tenere et intellectuose sciant explanare.
XXII.
[recensere]Ut omnes presbiteri calculandi peritiam habeant et suos in idipsum studiose erudiant.
XXIII.
[recensere]Sacros præterea canones nulli sacerdotum ignorare permittitur nec quicquam facere, quod patrum regulis possit esse contrarium.
XXIV.
[recensere]Ut nullus contra canonum statuta quicquam agere præsumat, quoniam, sicut in decretalibus Zosimi pape capitulo habetur secundo, si quis interdicta despexerit, gradus sui periculo subiacebit.
Idcirco, beatissimi fratres et carissimi filii, in omnibus vigilantes auxiliante deo cavete, ne per istorum seriem capitulorum aliquam reprehensionis noxam incurratis, qua interdicti laqueo, quod absit, impediamini.