Migne Patrologia Latina Tomus 139a
Carmen de gestis Witigowonis (Purchardus Augiensis), J. P. Migne cc_id: cps_2.PurAug.CaDeGeW, cc_idno: 9809
DE GESTIS WITIGOWONIS ABBATIS. 139.0351|
139.0351B| Reverentissimo Augiensium Patrum senatui, spiritalem vitam in Christi dilectione possidenti, Purchart, juxta tantae sublimitatis velle se ut inferiorem in omnibus obedire.
« Cum totius fons sapientiae videatur derivatim e vestri cordium fluentis emanare, atque virentia prata vestrorum secundum apostolicam regenerationem filiorum indaganter irrigare, miror, cur me horum omnium stolidissimum, qui nec flosculo exarescentis feni ulla ratione possum comparari, ad tam sublime opus scribendum sicut in sequentibus apparet eligere dignaremini. Sed me ut existimo scire, vestra paternitas, semper pietatis visceribus redundans, doluit me somno pigritiae deditum imis incumbere, ac numquam ad aliorum matura studia 139.0351C| me ipsum provocando erigere; ac ob id, ut credo, non pro idoneae artis peritia, sed ut otio vacanti alicujus operis preberentur medicamina, injuncta est mihi a vobis sequentium rerum ad explicandam seriem, licet herilis, mihi tamen minus diserto impossibilis 139.0352B| oboedientia. Scripsi enim, vestra coactus jussione, quando cepit, vel quomodo dominus noster venerabilis abbas Witigowo virtutum studiis in hac floruit potestate, quomodo etiam in suae prelationis initio praedia nostra, tempore Ruodmanni abbatis captivata pace, ab invasoribus direpta penitusque vastata, in integrum adquirendo restituit, et quanto ardore in servitio Dei flagrans, ad ipsa divina officia celebranda qualia vel quanta aecclesiarum templa in quibusdam ad nos pertinentibus locis constituit, suisque de rebus opulentissime dotavit. Quid enim per decem annos hujus jam prelationis regimen subeundo in hoc loco fecerit sub aecclesiarum structuris, et in variis diversi operis arcuum columnarumque celaturis, in altaribus quoque et in crucibus 139.0352C| auro atque argento fabrefactis, illis quippe preciosis monilibus mira gemmarum textura insertis, non pretermittit intactum stilus haec omnia scribentis. Et quod per singulos annos fecisse probatur, in uniuscujusque operis consummatione 139.0353A| singulariter declaratur. Igitur sub quadam apellatione loci personam feci meis assertionibus occurrere; scribensque sub exametris versibus in pronum currentibus, omnia studui, Deo adjuvante, vestrisque orationibus, fine tenus perficere.--Sed quia vestro, Patres reverentissimi, alligatus imperio, licet me per nullum utilitatis incrementum sciam subsistere, et tamen conatus sim me ad ea quasi audacter objicere, quae etiam alii fortioris 139.0354A| ingenii expavescendo neglexere, rogo, ut in tam audacibus ceptis non superbam aestimationem meae protervitatis, sed pocius intueri velitis mei humillimam intentionem oboedientis. Si qua etiam reprehensio, quam multam esse non nego, latitantis vitii in hoc opusculo a vobis possit videri, hanc, ne offendiculo fiat vera cognoscere volentibus, latenter emendare dignamini. »
139.0353| INCIPIT HIC TEXTUS PER DICTA POETICA SCRIPTUS, FLOREAT IN QUANTIS ORNATIBUS AUGIA FELIX HAC IN STRUCTURA, QUAM FECIT NOBILIS ABBA DANS STUDIUM CHRISTO, QUI NOMEN HABET WITIGOWO.
POETA. 139.0353B|
Inquisita refer, quid plores, Augia mater,
Auctrix cunctorum, Domino donante, bonorum;
Vertice crispantes aut quid divellere crines
Tu conare, genas aut dilaniare tenellas?
Quidve rigans lacrimis malas residere videris,5
Vultu summisso, veluti sub carceris antro?
Quid pia mater, habes, quod sic tua tempora defles,
Aureolae pacis semper vernantia ramis?
An donis Domini vis sic ingrata videri,
Anne recordaris niteas quo stemmate lucis?10
Ipse tibi talem quoniam concessit honorem,
Semet in orbe locus de quo non jactitat ullus.
Nam pietate sua sic disponente, remota
139.0353C| Omnibus e terris, spetiali pace quiescis,
Libertate potens, terrena negotia spernens,15
Solius Domini tantum sociaris amori,
Quod libertatis laus creditur esse perennis.
Servitioque sacrae fervens devota Mariae,
Dignius in terris ejus thorus ipsa vocaris;
Quod speciale decus tibi contulit ipse benignus,20
Inspirata sacro genuit quem Pneumate Virgo.
Cur non exultas, opibus quae plena redundas?
Quod super astra volat, quicquid maris unda ministrat,
Si quid gignit humus, tis suppeditatur in usus.
AUGIA.
Fili, quid loqueris? puer es, puerilia dicis.25
Quid me vexari luctu mentiris inani?
139.0353D| Cum me despiciat sponsus solamque relinquat,
Acsi captivam, nullo solamine fultam.
POETA.
Ut mos est puero si nunc puerilia dico,
Est mihi dicendum, nulla racione silendum,30
Numquam femineis credi debere querelis;
Sed de quo sperni videaris prode roganti.
AUGIA.
Credo, tui cordis non est presumptio talis:
Nescio sed cujus solamine tutus alius,
139.0354B| Plasphemas audes me contra mittere voces.35
Non tamen hoc miror, cum sponso spreta relinquor,
Me vilem precii retinent quo judice cuncti.
Sed non sum vanis mulier clamosa querelis,
Perfectae fidei volo qui succumbere legi,
Pulcher apostolico quam laudat dogmate sermo40
Dicens: « Vir talis qui non datur esse fidelis,
Debet salvari fretus muliere fideli. »
Et veniet tempus quando devictus amicus
Languet amore meo; remeat, stabilisque manendo
Congaudendo suae sua tollit gaudia sponsae.45
Tuque tui similes, post foedera tanta, calones,
Non estis ausi me voce lacessere turpi.
139.0354C| POETA.
Qui sub jure tuo servili compede vivo,
Debeo, si merui, te precipiente feriri;
Nam decet ut propriis dicionibus ipsa fruaris,50
Atque regenda regas tu, non aliena potestas.
AUGIA.
Non aliena mihi possunt haec jura videri,
In quibus ipsa potens sum sponsi sceptra capescens,
Tantum si stabilem mecum retinere valerem
Hunc preceptorem, virtutum flore nitentem,55
Qui mihi totus amor sacer et moderaminis auctor
Claret, propterea sine quo non est mihi vita;
Nam sitis igne pio magis uror cumque bibendo.
POETA.
139.0354D| Cum stulte fusis a me sis lesa loquelis,
Territus inde meus coepit decrescere sensus,60
Ac ad quae loqueris mihi surdo non patet auris.
Fac, rogo, quapropter, tibi quod sapientia mater
Suadendo jubeat, sonti tua dextera parcat;
In veniae donis mihi sit correptio dulcis.
AUGIA.
Esto securus, quoniam patientia virtus65
Me docuit verae convitia spernere queque;
Rebus in adversis nec abessent prospera mentis,
139.0355A| Si sponsus solum vellet sibi vivere mecum
Continuus, stabilis, nusquam pergendo localis.
POETA.
De pietate tua confidens, obtima domna,70
Ex his quae dixi veniam me posse mereri,
Quae nunc ignoro de te perquirere tempto.
Dic mihi, Ruodmanni post funera, patris amandi,
Qui diversorum tibi dotes auxit honorum,
Sed pro morte sua viduatis vestibus usa,75
Quid sit quod thalamis iterum sociata fruaris.
Quis vel quantus erit, quem sic tuus ignis adurit,
Aut quando taedas celebrasti dic, rogo, tantas?
Quae sic obscurae me tunc tenuere latebre,
Quod non me tantis licitum fuit adfore festis?80
139.0355B| AUGIA.
Haec si nosse velis, penetrale revisere mentis
Te jubeo; pateat tibi quod mea dictio firmat.
Quod me conjugiis iterato foedere cernis
Innexam, vita postquam privabar amata
Ruodmanni patris, mihi qui largitor honoris85
Augebat dotes sub gaza divite pollens,
Ut ne mireris per dicta futura moneris.
Nam me cum solam, nullo custode, relictam
Sentirent homines sub iniqua peste latentes,
In me, nullus erat quia vindex, arma movebant,90
Rebus me patriis, eversis funditus arvis,
Privantes, tractu sub predae, flebile dictu!
Aequabatque solo me sternens dira cupido
Illorum, quondam caeli super astra levatam.
139.0355C| Ambicione pari necnon in pectore capti,95
Predia sub scripto mihi tradita tempore prisco.
Nil sibi justiciae servantes, obtinuere.
Talibus in furiis impune furentibus illis,
Sedi deplorans, pectus manibusque cruentans;
Nam fuit augmentum luctus geminata malorum100
Sors, funus patris, funestaque preda latronis.
Sed tamen e tanto tractabam plurima damno.
Inter tot casus defensor cum mihi nullus
Staret, quo talem possem superare laborem.
Devenere mei turbato corde coloni105
Acciti de me, mihi consiliumque dedere
Utile, quod signis ratio firmabat apertis.
Nostrum communem nam me replicante laborem,
Illorumque mei per casus damna videri:
139.0355D| Mater consiliis, dicebant, utere nostris.110
Exagitent lites si te bellique furores,
Nec tibi nec nobis nullius summa salutis
Adsit, fautoris nec spes solatia dantis,
Te magis obtamus, quod honestius esse probamus,
Huic desponsari, cujus dicione tueri115
Possis, raptori maneas quam pastus hianti:
Res etiam nostrae cujus munimine salvae
Tutentur nobis sub pacis flore prioris.
Hunc ego conquirens, has coepi promere voces:
Dicite, filioli, si vir queat unus haberi120
139.0356A| Inventus, mundo qui conversetur in isto,
Talis vel tantus, virtutibus undique septus,
Ut pacem capiam, cui certo foedere nubam,
Atque fugans hostes nobis hucusque nocentes,
Robur virtutis sponsi gerat ipse prioris.125
Tunc monstrabatur, qui nunc superesse videtur,
Vir magni meriti, laudamine congruus omni,
Christo dilectus, domnus Witigowo vocatus,
Utilis in lingua, cui sancta sophya magistra.
Fecerat hunc omni doctorem celitus orbi,130
Et bona quae verbis docet, haec colit omnia factis.
Nullius plectrum linguae, non organa vocum,
Nec quae de factis resonat scriptura beatis,
Enarrare valet pietas quam maxima constet
Huic domino patri, qui templum Pneumatis almi135
139.0356B| Factus, divinae sedes est atque sophiae.
Hinc quoque consilii capiens munimina tanti,
Per regale datum, per pontificumque senatum,
Talibus electo meritis sum tradita sponso,
Qui decus omne mihi retulit mox dote recenti;140
Ejus quin totum sub dextro jure sinistrum
Deficiens, in me nullam vim posset habere,
Ipse domi mecum si vellet vivere tantum,
Ut jam precinui, cessans hinc inde vagari.
POETA.
Quae modo dicuntur de te, si firma probantur,145
Tristibus abjectis decet ut magis ipsa fruaris
Laeticia, munitor cujus manet iste senator,
Tantas vel tales cujus fert actio laudes.
Sed quos flendo canis grandi gemituque revolvis
139.0356C| Motus instabiles ejus gressusque vagantes,150
Ni fallor, credo, dubia nec mente recondo,
Ejus pergentis non se res ducit inanis;
Tu, tam continuus quo tendat transitus ejus
Dic inquirenti tantum ratione patenti,
Menteque qua vadit res protinus ipsa probabit.155
¶
AUGIA.
Pulsat sepe viam diverso tramite tritam
Circumquaque vagus meus hic per devia sponsus.
Sepius ad regem cursum tenet ecce frequentem;
Quo per multorum morulas tardando dierum
Congaudet regi, quia collaetatur et illi.160
Nam cum doctiloquum sapientia conderet ipsum,
Dicitur os regis, populorum lingua salubris,
Inter catholicas primas rutilando columnas;
139.0356D| Regum rectores, comitum docet atque cohortes.
Rege jubente, suis parent simul omnia dictis.165
Contra velle suum se vertit nemo retrorsum;
Esse manum regis nam plebs hunc predicat omnis.
Taliter hic tardans, sceptris regalibus astans,
Ecce domi sponsae non vult memor esse relictae.
Tandem sceptrigeram cum tardus deserit aulam,170
Ad patriam rediens, demum venit alter ut hospes,
Mansitat atque meis exosa mente sub alis
Vix unam noctem, quod cogit transitus idem.
Hinc iterum votis capitur mens ire volentis,
139.0357A| Oret apostolicas ut prona mente lucernas;175
Ad persolvendum Romam vult visere votum.
Nilque moratur iter, veluti per tristia semper
Me paciens solitis post se clamare querelis.
Cursu continuo tardans hic tempore longo,
Clauso multorum remeat sub fine dierum:180
Et veniens ad me, dicit: « Carissima, salve! »
Hoc etiam dicto, dicit: « Celer inde valeto! »
Primo fitque Vale, quam signent oscula Salve.
Circuit hinc omnem variis discursibus orbem,
Caute prospiciens cujus sit cespitis haeres,185
Invenit et de me se predia multa tenere.
Tunc faciendo moras, sedet illic rite gubernans
Omne quod est fractum dinoscitur atque solutum,
Sedes desertas destructaque tecta reformans.
139.0357B| Colligit et fructus generat quos herbida tellus,190
Nolens incultae sine fructu rura jacere.
Dives possessis ita semper gaudet in arvis;
Ex quorum sumptu desudat divite cultu
Pervigil, aecclesias Domini sub honore dicatas
Gemmis ornari varium per stemma metalli,195
Et per structuras studet has augere politas;
Cujus opus studii tibi paucis intimo, fili.
Purchardus ductor, summae probitatis amator,
Regalem fiscum, Sleitheim cognomine dictum,
Ad laudem matris nobis dedit Omnicreantis,200
Sic tamen hunc tribuens, post ejus vivere presens
Conjugis atque suae post nostrum dixerat esse.
Tunc stetit hic multos sine nostris usibus annos;
139.0357C| Nam postquam vitae finem dux clauserat ipse,
Juxta condictum conjux possederat illum,205
Quae post hunc multis in mundo vixerat annis.
At quando domini, superest qui, jura subivi,
Congruit ut donis promptus servivit in amplis
Matronae tali regali stirpe fluenti,
Quod gessit studio sperans de foenore tanto,210
Quatinus haec eadem flaglando sic per amorem
Hunc sibi continuo sociaret foedere firmo.
Et devicta suis per dona monentia votis,
In sua jura locum propriae dedit ante notatum.
Plurima quid refero? Confestim venerat iilo,215
Moenibus et cunctis noviter docteque paratis,
In partes varias quae solverat ipsa vetustas,
139.0357D| Aedibus aecclesiam gemuit censuque neglectam.
Quam circumcingens et fundum lacius augens,
Fecit opus clarum, Domino pernobile templum,220
Adjungens omnem qui congruit, ecce decorem.
Rebus et ipsius nunc aecclesiasticus usus
Sufficit ecce loco; laudetur Christus in illo.
Est alterque pagus noster Funginga vocatus,
Pulcher in aspectu, sub cultus fertilis usu,225
Quem dedit inprimis mihi certo foedere dotis
139.0358A| Me sed adhuc teneram cum primo flore puellam
Presul Pirminius cepisset amare beatus,
Norma justitiae sub sobrietatis amore;
Hunc Witigowo meus pro cujus amore maritus230
Diligit in tantum, ni fallor protinus ipsum
Ut mihi preferret, si res fortunaque vellet;
Praecinui deflens nam me velut ante relinquens,
Perdurare loco non semper cessat in illo.
Ac ibi cum modicum spectaret stare sacellum,235
Quod signum tituli vox clamat garrula vulgi
Presulis ob meritum venerandi, qui dedit illum,
Esset ut ad munus mihi dotis in ordine primus,
Has minimas aedes ex cunctis partibus augens
Alte constructum perfecit nobile templum.240
139.0358B| Per girumque loci faciens habitacula claustri,
Adjunxit cellas Domino famulantibus aptas,
Hic ut securi vivant sine turbine mundi,
Addens ex opibus quaecumque poposcerat usus.
Tale monasterium Christi sub honore dicatum245
Iste meus studio patravit vir Witigowo.
Est tamen hoc operum tenuis velut umbra suorum,
Nam graviora quidem perterrent quemque loquentem
Sit quamvis sapiens, his est tractatibus expers.
Finibus in multis, qua latus tenditur orbis,250
Servitium Domini celebratur corde fideli
In sacris domibus, quas faecerat ipse benignus.
POETA.
139.0358C| Mater, mira refers muliebri pectore merens.
Gaudia laetitiae tibi tergant vivere triste;
Convenit hoc pocius sub patris laudibus hujus.255
Id non contemptus, sed honor tibi dicitur auctus.
Intendit recte regum secreta tenere,
Ut sit principibus pariter perfectus amicus;
Inde potens vere tuus est defensor ubique.
Dic, si regificis umquam solamina donis260
Ille tibi ferret, quando de rege rediret.
AUGIA.
Pre tulerat certe; non est mihi posse negare.
Nam testamentum quod per regale sigillum
Munitum fuerat, dudum redeundo ferebat,
139.0358D| In quo libertas mea firmaturque potestas.265
POETA.
Per quae debet ei dare grates contio nostri;
Nam sunt communis liberrima scripta salutis.
Hoc ad gaudendum, non tristi more dolendum,
Te, rogo, commoveat quia sic tua sceptra coruscant.
Dic et, apostolicos cum viseret ille patronos270
Romae, post reditum tibi ferret quale dativum.
139.0359A| AUGIA.
Quod dedit ipse mihi, licet essem pectore tristi,
Tale fuit donum, quo non preciosius ullum;
In quo ponendo spem, nulla pericla pavesco:
Vas cristallinum, Christi de sanguine plenum.275
POETA.
Dico laetanter: Gaude nunc, Augia mater,
Munere pro tali, cum sis felicior omni
Mundo; quam felix est et tuus ille fidelis,
Subtilis talem tibi cui conjunxit honorem,
In quo, domna, vales culparum tergere sordes,280
Hostes ac gemini tibi non sunt, crede, timendi.
Et reliquis opibus si te pater ipse beatus
Non claram faceret, tamen haec data dona notarent,
139.0359B| Ut praecessores meritis precelleret omnes.
Tantorum laudes operum, Deus accipe clemens!285
Nam quod in his canitur tua gloria lausque probatur,
Es qui per patrem dignatus mittere talem
Augensi matri, quo plaudant munere nati.
Nobis alternis est sermo sed quia dictis,
Horum templorum structuram, quaeso, tuorum290
Ad laudem Domini quis fecerit, ede roganti.
Pingitur astrorum vario velut ordine coelum,
Sic redimita tuis stellaris et ipsa sacellis.
Hoc decus esse tibi nec prisco tempore vidi,
Cum pater in mundo Ruodmannus vixerat isto,295
Quamvis et ipsius stares ditissima rebus.
Moenia tanta virum peragi sic posse per unum,
139.0359C| Miror, bis quinis tam parvi temporis annis,
Ex obitu numerus quos ordine continet ejus.
In meliora locum mutavit quis, rogo, totum300
Hunc pulchre renovans gemmisque micantibus ornans?
AUGIA.
Pulchrius ut cernis quod fulget in aedibus istis,
Hoc totum fecit, modo qui proximus haesit.
Nam velut ipse canis, domini de morte prioris
Ascendit decimum nunc orbita solis in annum,305
Quos me predoctae Witigowo rexerat iste.
Ac ut precinui, licet huc illucque vagari
Numquam cessaret, mihi rarus semper et esset,
Impigre nullum tamen intermiserat annum,
Hunc operis facto quin claudere vellet in uno;310
139.0359D| Et quando cepit vel quando cepta peregit,
Nunc tibi colloquiis a me monstratur apertis.
Ceperat in primo mihi cum dominarier anno (985),
Est latus aecclesiae levum genitricis ad almae,
Fundans eximium devota mente sacellum,315
Quod Januarii voluit sub honore dicari,
Caelestis patriae quem fecit amore subire
Palmam martyrii victrix confessio Christi
In quo dispositis divinis cultibus aris,
139.0360A| Una beate tibi protomartyr, Stephane, Christi320
Est erecta, preces ut clemens ipse receptes,
Quas devotorum tibi fundit contio fratrum
Altera, Laurenti, tibi cernitur atque dicari,
Tu simul ut votis te rite precantibus adsis.
In medio quarum Witigowo, norma bonorum,325
Erexit celsam studiis ferventibus aram,
Hanc ornans tabula gemmis auroque parata
Qua Januarii concluserat ossa beati.
In tali primum studio perduxerat annum.
Voces omnigenae dicant: Tibi gloria, Christe! (I)330
Ut cursus anni tunc advenere secundi (986),
Divini cultus non immemor ille beatus,
Pulchre formatam cepit fundare capellam,
Porta monasterii qua pandit pervia claustri,
139.0360B| Omnibus aggressum demonstrans atque regressum335
Quam sub Pirminii sacravit honore beati,
Qui pastor primo me rexit amore paterno.
Inde morans operi nil, junxit moenia claustri,
Hic ubi circuitus fuerat non rite peractus,
Hac Januarii supera de parte beati340
Culminis aecclesiae, quem tum perfecerat ipse,
Atque gradus saxo fecit post ista polito,
Scanditur aecclesiae per quos ad limina portae.
Picta manet muro necnon Genitricis imago,
In gremio Christum gestantis, pignus amorum,345
Quam graduum fratres proni super alta jacentes,
Orando tangunt, ac sancta per oscula lambunt.
At latus ad dextrum signat pictura beatum
139.0360C| Evangelistam Marcum, faciemque decoram
Fert Januarius levo sub margine pictus,350
Orat quos ambos devotio nostra patronos;
Pingi quos ideo voluit domnus Witigowo,
Ut defensores defendant undique tales
Nos ex insidiis his adversantibus hostis.
Jusserat et totum pictores pingere claustrum;355
Sunt illae tabulae quae per laquearia pictae,
Signantes patrum facti monimenta priorum;
Vivere quod bellis, quae conversatio pacis
Illis tunc fuerat, totum pictura figurat
Introitum claustri, quem verbis ante notavi,360
Sub forma patrum jussit variare meorum,
Quos mihi prelatos fecit prelatio dignos,
In quocumque loco soliti sunt cernere primo
139.0360D| Qui veniunt templum Domino sit quale paratum:
« Tu quoque vilescis tanti privata decoris,365
Un non una tibi domus est, quae possit haberi
Apta ministerio Christi, popularis et ordo.
Nec teneat spatium, sub quo glomeretur in unum.
Juxta quod possum, nunc est mihi velle benignum:
Structurae veteri, modo pars quae tota sacelli370
Constat, adaequatos forma conjungere muros
139.0361A| Aequalis spatii junctura circiter omni;
Fiat obumbratum pariter tectumque per unum
Illud opus nostrum, superest et quod modo priscum,
Et sic aecclesiae firmemus culmina magnae. »375
Gaudia tunc animo fateor me promere leto,
Ejus quod dulci verbo me contigit uti;
Mecum nam raro verbum permusitat ullum.--
« Gratia, domne, tibi! tum flexo poplite dixi,
Miro qui cultu rerum varioque paratu380
Me decus esse facis diversis partibus orbis.
Omnia quae placeant, tibi quod sapientia pandat,
Fac, rogo, fac gaudens, ex ipsis nulla relinquens. » --
Plurima quid refero nimium jam tarda loquendo?
139.0361B| Omnia quae dixit, tribus annis ipse peregit,385
Aequali forma faciens compage venusta
Tale Deo templum, quo non spatiosius ullum.
Omni structura diverso stemmate fulta,
Ut domnus voluit, festinans ipse paravit
Huic arcus camyros et subdidit undique sculptos390
Gipso, sub variis et verno flore figuris.
Fecerat hos sectas et sustentare columnas
Pulchrae de saxis distinctis atque politis.
Tunc opus omne quidem cum perduxisset ad unguem,
Laetitia grandi templum sollemne dicari395
Fecerat in sanctae devotus honore Mariae,
139.0361C| Virgineique chori, pro nobis in prece proni,
Et sub apostolicis Petri Paulique coronis.
Largitor studii talis tibi, Christe, volenti
Jura potestatis sex taliter indidit annis. (VI.)400
Mox ut septeni devenit circulus anni (991),
Altius arrectam sursum construxerat aulam,
Sancte, dicata tibi, Michahel archangele Christi,
Quae micat Otmaro pulchrae pariterque beato.
Quam per utrumque latus firmaverat ille benignus405
Cum turri gemina, tereti sub imagine facta,
Fornicibus curvis per circuitumque reductis,
Ad quas ascensum monstrat gradus esse supinum.
139.0361D| Has inter, pretii mercatus pondere magni,
Cymbala signorum suspendit dulce sonantum.410
Ante domus sanctae limen post ista Mariae
Excoluit pulchrum, parvi licet aequoris, hortum.
Quem cingens muris ac arcubus undique curvis,
Fecit terrestrem paradysum luce micantem,
Qua longe splendet templi decus atque relucet,415
Huc adventanti nova dans spectacula plebi.
139.0362A| Hujus in aecclesiae medio, quam fecit et ipse,
In gradibus positam sublimem sustulit aram,
Fronte sub adversa quae respicit ostia contra,
Ut mos est, tabulam cui tunc prefecerat unam420
Fulgentem solidis auri de mole talentis.
Per cujus medium speculum patet ecce serenum,
Quod pariter viridis vitrei manet atque coloris,
In quo quisque suum valet apte cernere vultum.
Si quis in aecclesiam graditur vel pervius ipsam425
Coram se pronus, naturae poscit ut usus,
Ecce retro positum rutilat spectabile totum.
Talibus in studiis me sic senioris amantis
Hoc pergrande decus se clausit septimus annus. (VII.)
Auctor tantorum tibi sit laus, Christe, bonorum!430
139.0362B| Ut sol octavi metam tunc volverat anni (992),
Hoc paradisyaco coram fundaverat horto
Aeclesiam sancti prepulcram Bartholomei,
Atque salutiferum juxta sacraria templum
Fecit, Herasme, tibi, simul et tibi, martyr Heracli.435
Hoc statuit causam domnus Witigowo per istam.
Aedibus in sacris prefulgens ut locus omnis
Esset confugium, spes, tuta salusque precantum,
Illorum sordes ut Christus diluat omnes,
Sanctorum meritis intervenientibus ipsis,440
Nomen per quorum micat unumquodque sacellum.
139.0362C| Sic ex octavo florens virtutibus anno (VIII),
Ascendit nonum (993), quem cepit ducere totum,
Ornans aureolis altaria singula gemmis.
Ante, Maria, tuam, virgo praenobilis, aram445
Una sub ascensu graduum miranda paratu,
Gemmis ac auro vestita nitescit ab illo.
Fecit et argenti plectro tabulata parari,
Cum quibus est laterum precingens undique textum,
Arae quem lecti speciae circumtulit ipsi,450
Voceque de nostra Confessio dicitur alma.
Hidria post ipsam Domini stans comminus aram,
Qua fieri vinum fluxum praecepit aquosum,
Orantum votis et adhuc fert dona salutis.
139.0362D| Hinc iterum Marco gaudens altare beato455
Et simul in sanctae Crucis unum fecit honore,
Pulchrae quae cocto vestivit funditus auro
Et pinxit variae per gemmas atque monile.
POETA.
Hujus de cura cum sis de stercore fulta,
Dic pocius, vitae sibi sint ut tempora longae.460
Talibus in votis appellans jura Tonantis.
139.0363A| Nam tibi cum patrem retinere licentia talem
Constat, reginae semper dominaris in arce;
At, quod non fiat! si te pius ille relinquat,
Turpis semper eris, velut est ancillula vilis.465
AUGIA.
Cum quis tristatur, qui captus mente tenetur,
Per consolantem sibi quaerit habetque quietem;
Sic ego, crede mihi, tua per solamina, fili,
Tristibus abjectis extollo gaudia mentis;
Nam promissa tui firmat sententia veri.470
Dum me norma regit senioris qui modo vivit,
Florent interea, stant firmiter et mea jura;
Post haec, ni fallor, capitis cum culmine privor
139.0363B| Tanti, continuo vulgaris fabula fio,
Errans sicut ovis tergo prolapsa regentis.475
Mecum propterea tua, fili, fundere vota
Da studium Christo, ne nos fortuna sinistro
Cum pede prosternat, nobis et gaudia demat
Tanti pastoris, pleni caelestis amoris!
Sancta Dei mater, Virgo, da vota frequenter480
Nato, pro nobis, pro vita nosque regentis!
Ac omnes sancti, quorum sub honore dicari
Templa Dei fecit, quae circumquaque paravit,
Ejus apud Dominum memores sine fine per evum,
Jura potestatis vernantia flore quietis485
Adquirant illi, pro consolamine Christi;
Et post depositam mortalis corporis umbram
139.0363C| Fiat eis socius coelesti sede locatus!
Hoc velit ipse Deus, qui constat trinus et unus,
Ut Witigowo pater valeat jubeatque potenter,490
Ac ipsius, Amen, vivat per secula nomen!
Carminis hic finem dat clausula, fertque quietem
Curae scribentis, quia labilis est labor omnis,
Premia sed semper stabunt sine fine potenter.
+ Post, ut in undecimum venit feliciter annum,495
Commissas animas aequo moderamine frenans,
Martyris aecclesiae Christi sub honore dicatae,
Est qui Pelagius, canit ut scriptura, vocatus,
Aedes inclusas ac arto limite septas,
Quas structura prius non congrua sustulit intus,500
139.0363D| Lumine quam nemo sapientum viderat aequo,
Dicens, hanc studiis fultam minus esse peritis,
Nunc sic informem pater instauraverat idem,
Aequans pulvereae glomeratum pondus harenae
Fecit honorificum spacioso margine templum.505
Haud procul hinc domus est, regali stemmate fulgens,
Rebus et arte sua satis augustissima facta,
139.0364A| Ipsius augusti quoniam construxit honori.
Est nec multorum series revoluta dierum,
Hic quod cum primis, quod nutrit Suevia dulcis (996),510
Ad Latium regem primus perduxerat orbem.
Illius hunc juri frenans terrore minaci.
Romulidas arces audenter et inde petentes
Milite cum multo, quem secum contulit illo,
Accumulans acies latae fuit imperiales.515
Dicebant Itali subita formidine laesi:
Tantae virtutis quem vos hunc esse putatis?
Isti sceptrigero non contradicere nemo
Debet, qui tantas hominum veit, ecce, columnas!
Hoc ut dixerunt, alii responsa dederunt:520
139.0364B| Quam docet atque regit, nobis hunc Augia misit;
Suevorum primas erit hic simul aureus abbas,
Utilitas nostri manet hoc, famulemur ut illi.
Romani proceres tunc se sua cunctaque dantes,
Regi caesaream mox imposuere coronam;525
Caesar et augustus post hac est ille vocatus.
His ita transactis remeavit pastor herilis
Ad gremium sponsae, recreans sua membra quiete (IX)
Quis vel quantus erit, pietas sua rite probabit;
Quam si scire velis nunc auribus ebibe cordis.530
Vivit enim caste, gemino succensus amore,
Ac evangelico munitus corde sigillo.
139.0364C| Serpentem nivea fovet absque timore columba,
Omnis et invidiae fugit illum pallor ubique.
Jurgia semper odit, tranquilla silentia poscit;535
Sed velut exemplis res est bene cognita multis,
Gloria justorum, furor est ac ira malorum!
Hunc ita temptari patitur permissio Christi
Rebus in adversis, minima sed parte nocivis.
Nam cum per damnum tulerit quid mente molestum,540
Armatur telis quae dat patientia fortis,
Invocat atque Deum, redimit qui protinus illum.
Saepius hunc tanto vidi fluitare periclo,
Ut manus hostilis caneret cum voce jocantis:
Qui sapias gaude! miser est jam perditus ille,545
139.0364D| Hostibus et laetis, fit luctus amarus amicis!
Interea Domino clamans de pectore prompto,
Omnia sustinuit, secum patienter et egit.
Post modicum Dominus venit, fit et iste redemptus;
Gloria venit ei, mox erubuere superbi.550
Hic est de numero pacientum damna beato,
Cum Domino quorum sunt regna beata polorum.
- ADMONITIO PRAEVIA. Witigowo abbas Augiae divitis post Ruodmannum, Sangallensibus infestum, annis 985-997 praefuit. Cujus domi forisque gesta Purchart monachus ex decreto Patrum Augiensium scribenda suscepit, et anno 993 aut 994, incepta atque ad hoc tempus usque perducta anno demum 996, continuatione auxit, qua iter Ottonis III Romanum verbo attigit. Liber, sub forma dialogi inter Poetam et Augiam versibus hexametris scriptus, curas abbatis in colligendis bonis monasterii dispersis, in construendis adornandisque ecclesiis, recenset, itinera ejus in obsequio regis facta et iter Romanum leviter perstringit, et privilegia inde reportata memorat. Versus quisque, quemadmodum supra in Hrotsuithae operibus vidimus, duabus partibus constat, in eumdem fere sonum exeuntibus. Codex unicus ex monasterio Augiae divitis bibliothecae Carlsruhanae illatus, referente socio doctissimo et de re nostra optime merito v. cl. Molter, consiliario intimo et bibliothecae praefecto, nobis innotuit , et serenissimi principis, Leopoldi Magni Ducis Badensis, jussu flagitanti mihi transmissus, jam editione nostra exprimetur. Est membranaceus in-4tº autographus, manu saeculi X exeuntis exaratus, ab auctore ipso hinc inde correctus, et calamo paulo graciliori ad finem perductus. Habetur carmen in codice n. CCV, olim signato, foll. 71-84. Post Alcuini quaestiones in Genesim et Capitula propositionum ad acuendos juvenes, atque interpretationem parabolarum Salomonis praecedit, cujus primae paginae partem adversam explet; sed libro pauca ante saecula denuo compacto, ordo paginarum turbatus est, ita ut quae hodie numeris 71, 72, 73, 84, continuis male signantur, ut sententiarum ratio indicat, numeris 71, 72, 79, 80, 81, 82, 77, 78, 73, 74, 75, 76, 83, 84, signandae sint; quarum qui dem 71-78 quaternionem, 79-82 duernionem efficiunt, 83 dimidiata est, 84 parte aversa Parabolarum initium exhibet. Jam, justo ordine restituto, poetam nostrum audiamus.
p. 0364D