Carmina Honoratissimis dominis Miller et Aubenas, dum olim, in recensione Revue bibliographique inscripta, tomum Patrologiae nostrae vigesimum ad benevolam aequissimi examinis trutinam perpenderent, in versus panegyricos de S. Martino contigit incidere, quos antea ineditos non absurde Sulpicio Severo tribui posse opinati sunt, primique ex membranaceo codice bibliothecae regiae sancti Victoris, num. 480, folia 123 continente in lucem protulere. In illo autem codice exstant: 1º Vita S. Martini Turonensis, auctore Sulpicio Severo; 2 ejusdem epistolae tres: unam Eusebio, alteram Aurelio, tertiam Bassulae: 3º dialogi tres in S. Martinum; 4º demum supra memorati versus, qui folio 53 verso occurrunt, hic autem a nobis in supplementi vicem exscribuntur. Similem tomi tredecimi lacunam versibus S. Damasi ineditis jam superius explevimus, doctissimorum Miller et Aubenas supra laudatorum honoratissimis admonitionibus gratam simul et facilem aurem praebentes. [EDIT.]
In foribus primae Cellae. (0671A)
Venimus en istuc, hic nec nunc personat eheu!
Venimus en istuc, et crucis arma silent.
Vere bellator Domini dormite pius heu!
Bellator dormit desiderandus homo.
Intremus tamen et fletu precibusque precemur
Sanctorum Dominum Martinique Deum,
Sternamusque loco quem sanctus fluendo rigabat;
Auxilium nobis spiritus ejus erit.
Bellator dormit, tu nos sed protege, Christe,
Qui non dormitas protege Israhelem.
Item in Cella alia.
Hic inhabitavit Domini vestigia lambens,
Hic inhabitavit vir crucis arma gerens;
Hic inhabitavit sanctus purusque sacerdos,
(0671B)Hic inhabitavit corpore, corde probus;
Hic inhabitavit scutum cui sancta fides et
Umbo crucis verbum splendidus atque micans.
Hic inhabitavit felix heremita sub antro,
Hic inhabitavit quem paradisus habet.
Item in Cella interiore.
Sancte Deus, miserere loci quem semper amasti,
Dilige, multiplica, protege, semper ama
Completo quoniam pastorem tempore nostrum
Ad loca migrasti lucida, sancta, bona;
Nos quoque vallatu alarum sancte tuarum
Prot ge, conserva, dilige, semper ama.
Suppliciter petimus, dones tribuasque benignus,
Ut nosmet sancti ac simul ille juvent.
Item illic super locum lecti ejus.
(0671C)Qualia o istic bellantis tela frequenter
Vidimus absentem cum fuit esse virum
Carbones atros cineres horrentia quaeque
Pulveris et nebulas squalida cuncta nimis.
Cilitium subter capiti lapis et cinis altus
Exesis membris hic videbare torus;
Sellula namque fuit requies in nocte silenti
Pro scamno aut cathedra haec quoque sella die.
Incipiunt basilicae. Titulus primus in turre a parte orientis.
Ingrediens templum refer ad sublimia vultum,
Excelsos aditus suspicit alta fides
(0672A)Esto humilis sensu sed spe sectare vocante II;
Martinus reserat quas venerere fores.
Haec tuta est turris trepidis objecta superbis
Elata excludens, mitia corda tegens.
Celsior illa tamen quae coeli vexit ad arcem
Martinum astrigeris ambitiosa viis.
Inde vocat populos qui praevius ad bona Christi
Sidereum ingressus sanctificavit iter.
Item alius.
Intraturi aulam venerantes lumina Christi
Pellite mundanas toto de pectore curas.
Et desideriis animum vacuate profanis.
Votorum compos remeat qui justa precatur.
Quisquis templa Dei petiturus mente serena
Ingrederis veniam culpis deposcere seris.
(0672B)Non animo debes non vacillare fide.
Quae petis impetras, si puro pectore poscas;
Fide, ut ipse ait, sic quoque salvus eris.
Item in introitu a parte occidentis super ostium Hstoria picta viduae.
Discat evangelico Christum sermone fateri
Quisque venit summo vota offerre Deo.
Quamvis corde tremens, supplex genu cernuus ore
Si cessent operae nempe fides vacua est.
Lege sub hac pariter locuples pauperque tenentur;
Cui sensus desit mente probavit opus,
Nec quemquam excusat tenuis atque arcta facultas.
Affectu constat gloria non pretio;
Qui tribuit quaecumque potest is plurima confert;
Parva licet dederit maxima quaeque cupit.
(0672C)Inter opum cumulos scimus et dona potentum
Praelatam viduae pauperis esse fidem
Mercantem nummis coelorum regna duobus
Sublimem vexit justus in astra pater,
Non quae multa dedit sed quae sibi nulla reliquit,
Laudari meruit judicis ore Dei.
Item versus super ostium a parte Ligeris.
Discipulis praecipiente Domino in mari navigantibus ventis flantibus, fluctibus excitatis, Dominus super mare pedibus ambulat et sancto Petro mergenti manum porrigit et ipsum de periculo liberat. Sanctissima Christi Ecclesia quae est mater omnium Ecclesiarum (0673A)quam fundaverunt apostoli, in qua descendit Spiritus sanctus super apostolos in specie ignis linguarum, in ea positus est thronus Jacobi apostoli et columna in qua verberatus est Christus.
Quisque solo acclivis mersisti in pulvere vultum,
Humidaque illisa ( sic ) pressisti lumina terrae,
Attollens oculos trepido miracula visu
Concipe et eximio causam committe patrono.
Nulla potest tantas complecti pagina vires;
Quanquam his titulis cementa et Saxa notentur,
Terrenum non claudit opus quod regia coeli
Suscipit et rutulis inscribunt sidera gemmis.
Martini si quaeris opem, trans astra resurgens
Tange polum scrotatus in aethere coetum.
Illic conjunctum Domino perquire patronum
Sectantem aeterni semper vestigia regis.
(0673B)Si dubitas, ingesta oculis miracula cerne,
Quis famuli meritum verus salvator honorat
Accedis reliquis inter tot millia testis,
Dum narranda vides sollers et visa retexis,
In sanctis quicquid signavit pagina libris;
Instaurante Deo cernis quo numere gaudent
Caecu, claudus, inops, furiosus, anxius, aeger,
Debilis, oppressus, captivus, moestus, egenus.
Omnis apostolicis gaudet curatio signis.
Qui flens affuerit laetus redit, omnia cedunt
Nubila, quod meritum turbat medicina serenat
Expete presidium, non frustra haec limina pulsas;
In cunctum pergit pietas tam prodiga mundum.
Item super locum absidis in altare.
(0673C)Quam metuendus est locus iste vere templum Dei et porta coeli.
Item circa tumulum ab uno latere.
Hic conditus est sanctae memoriae Martinus episcopus cujus anima in manu Dei est, sed hic totus est praesens manifestus omni gratia virtutum.
Item in alio latere.
Certamen bonum certavit, cursum consummavit, fidem servavit, de caetero reposita est illi corona justitiae quam reddet illi Dominus in illa die justus judex.
Item desuper.
Confessor meritis martyr cruce apostolus actu
Martinus coelo praeminet hic tumulo.
Sit memor et miserae purgans peccamina vitae
(0673D)Occultet meritis crimina nostra suis.
Item in abside.
(0674A)
Martini corpus dotis venerabile terris
In quo post vitae tempora vivit honor.
Texerat hic primum plebeio machina cultu
Quae confessori non erat aequa suo.
Nec desistebat cives onerare pulore;
Gloria magna vini, gloria parva loci.
Antistes sed qui numeratur sextus ab ipso
Longam perpetuus sustulit invidiam,
Internum removens modici penetrale sacelli,
Amplaque tecta levans exteriore domo.
Ceveruntque simul valido tribuente patrono.
In spatiis aedis conditor immeritis
Quae Salomoniaco potis est confligere templo
Septima quae mundo fabrica mira fuit.
(0674B)Nam gemmis, auro, argento si splenduit illud
Istud transgreditur cuncta metalla fide.
Livor abi mordax, absolvanturque priores.
Nil novet aut addat garrula posteritas
Cumque venit Christus populos qui suscitet omnes
Perpetuo durent culmina perpetui.
Item incipit depositio sancti Martini.
III id. novembris pausavit in pace Domini, nocte media.
Item incipit in memoria securi Remigii.
Quinque beatorum retinet domus ista coronas,
Quorum si titulos legas et nomina nosces
In coelis quae scripta manent semperque manebunt.
(0674C)Hic ovat ex utero sanctus Baptista Johannes.
Hic Felix Victorque, piis Gervasius almus,
Protasiusque sacer sunt hic per saecula testes,
Qui veram decuere fidem cruce, sanguine, morte.
Juncti quinque simul digiti de corpore Christi
Efficiunt celsam magno certamine palmam
Perpetuis dignisque Deo quam floribus ornant.
Titulus libri vitae sancti Martini episcopi.
Si tibi sancta fides si Christo dedita mens est
Pontificis sacri meritorum mole perennis,
Hic studiose potes Martini discere lector
Ortum, militium, natales, gesta, parentes,
Doctrinam, mores, preconia, bella triumphos,
Supplicia, patriam, discrimina, dicta, labores,
(0674D)Premia, virtutes, aevum, praeconia sacra.