- LIBER PRIMVS
- I
Ad Vitalem episcopum Ravennensem
Antistes domini, meritis in saecula vivens,
gaudia qui Christi de grege pastor habes:
cum te Vitalem voluit vocitare vetustas,
noverat aeternum te meruisse diem;
dignus apostolica praefulgens mente sacerdos,
qui sacer Andreae tam pia templa locas.
quam bene pro meritis domini consedit in aula,
per quem digna deo est aedificata domus!
sumpsisti a domino culmen cui culmina condis:
qui tibi digna dedit reddis honore vicem.
emicat aula potens, solido perfecta metallo,
quo sine nocte manet continuata dies,
invitat locus ipse deum sub luce perenni,
gressibus ut placidis intret amando lares.
qui loca das populis. dominum quo semper adorent,
ut capiant veniam te facis esse viam.
gratia mens animus bonitas dilectio plebis
et gradus et pietas te dedit esse patrem.
prosperitas se vestra probat, quae gaudia supplens
intulit egregios ad tua vota viros. (8)
dux nitet hinc armis. praefectus legibus illinc:
venerunt per quos crescere festa solent.
ne tibi desit honor, populum deus auxit opimum,
qui vidit sensum hoc voluisse tuum.
mysterium fidei conplevit vota petenti:
felix cui dominus quae cupis ipsa vehit!
plurima divino celebres sollemnia dono
atque dei florens templa locando colas.
- II
Versus de templo domni Andreae quod aedificavit Vitalis episcopus
Ravennensis
Quisquis ad haec sancti concurris limina templi,
si venias supplex, hic prece sumis opem.
quam sacer antistes Vitalis condidit arcem.
culmine quae celso est tempore ducta brevi:
fundavit, struxit, dotavit, deinde dicavit
et meruit templi solvere vota sui.
quo veneranda pii requiescunt viscera Petri.
qui meruit solus clave ligare polos;
Paulus apostolica simul hac retinetur in aula,
seductor quondam qui modo doctor ovat:
haue sacer Andreas propriam sibi vindicat arcem
et cum fratre pio participata regit;
haec sua tecta replet Laurentius igne sereno,
cui pia flamma dedit luce perenne diem;
Vitali domus ista placet, qui vivus harenis
defossus meruit perdere mortis iter:
sunt loca Martini qui texit veste tonantem:
ne magis algeret, se spoliare dedit;
ecce Vigili arx est quem rustica turba peremit:
unde mori voluit, mors magis ipsa fugit;
incolit haec pariter Marturius atque Sisennus,
quos genus atque fides et tenet una salus;
sanctus Alexander felixque Cicilia pollent,
quos meritis omnes una corona manet. (9)
haec bonus antistes Vitale urguente Iohannes
condidit egregio viscera sancta loco.
o nimium felix, aeternum in lumen iture,
cuius vita suo proficit ista deo!
- III
(9) III
De basilica domni Stephani
Gloria celsa pios domini circumdat amicos,
quorum diffuso vivit in orbe decus.
pertulit hic martyr pro Christo orientis in axe:
ecce sub occasu templa beatus habet,
fundatus virtute dei, de morte triumphans
excepit lapides cui petra Christus erat.
gens Iudaea ferox, Stephanum quem perdere credis.
etsi carne, tamen nescit honore mori.
ille tenet palmam meritis, tu crimine poenam;
possidet ille polos, tu magis ima petis.
haec sacra Palladius Levitae templa locavit,
unde sibi sciat non peritura domus.
- IV
De basilica S. Martini
Emicat aula decens venerando in culmine ducta,
nomine Martini sanctificata deo;
cui vitae merito fiducia tanta coruscat,
ut populis tribuat quod pia vota rogant.
extulit hanc Faustus devoto corde sacerdos,
reddidit et domino prospera dona suo.
- V
In cellulam S. Martini ubi pauperem vestivit. rogante Gregorio episcopo
Qui celerare paras, iter huc deflecte, viator;
hic locus orantem cautius ire docet. (10)
exul enim terris, caeli incola, saepe solebat
clausus Martinus hinc aperire polos:
aede sub hac habitans heremi secreta tenebat,
per medios populos anachorita potens.
hic se nudato tunica vestivit egenum:
dum tegit algentem, plus calet ipse fide.
tum vili tunica vestitur et ipse sacerdos
processitque inopi tegmine summus honor;
qui tamen altaris sacra dum mysteria tractat,
signando calicem signa beata dedit:
namque viri sacro de vertice flamma refulsit.
ignis et innocui surgit ad astra globus,
ac brevibus manicis, fieret ne iniuria dextrae,
texerunt gemmae qua caro nuda fuit;
brachia nobilium lapidum fulgore coruscant
inque loco tunicae pulchra zmaragdus erat.
quam bene mercatur cui, dum vestivit egenum r
tegmine pro tunicae brachia gemma tegit!
tu quoque qui caelis habitas, Martine precator,
pro Fortunato fer pia verba deo.
Imperiis parere tuis, pie care sacerdos,
quantum posse valet, plus mihi velle placet.
- VI
De basilica S. Martini
Qui cupit aeterna sociari in sede beatis,
hos sibi participes per pia vota facit,
nec patitur differre diu quod oportet agendo,
cum bona quae dederit haec sua lucra putet.
condidit ergo arvis delubra Leontius alma,
talibus officiis intret ut ipse polos.
Martini meritis et nomine fulta coruscant,
quem certum est terris signa dedisse poli.
qui leprae maculas medicata per oscula purgans
pacis ab amplexu morbida bella tulit.
haec tamen ingenio sunt aedificata perito,
quo nihil egregius gloria laudis eget. (11)
additur ad specimen locus ipse quod eminet arvis
elatoque iugo colle tumente patet;
altius educto sub se tenet omnia dorso
et quacumque petit, deliciosa videt.
a longe adveniens oculo vicinus habetur.
iungitur aspectu dissociante loco.
quo fessus rapitur visu invitante viator:
si pede defecerit, lumine tractus adit.
quae Placidina sacris ornavit culmina velis.
certantesque simul hic facit, illa colit.
- VII
In honorem basilicae S. Martini quam aedificaverunt Basilius et Baudegundis
Discite, mortales, fidei nihil esse quod obstet,
cum sacra templa dei flumine fixa manent:
pulchra per angustos ut surgeret aula meatus.
etsi mons vetuit, praebuit unda locum;
ut famularetur domui vaga lympha supernae.
cursibus antiquas ars nova subdit aquas.
cum Baudegunde quo mente Basilius una
hoc renovans priscum reddit et auget opus.
sic, Martine, tuus honor amplus ubique meretur.
ut loca nulla negent, quo tibi festa sonent.
talibus officiis pacatus, opime sacerdos,
quorum vota vides, redde benigne vicem.
- VIII
De basilica S. Vincenti ultra Garonnam
Tempore vita brevis meritis fit longior almis
angustosque dies tendit honore fides.
post finem sine fine manet mens dedita Christo.
linquens turbam hominum stat sociata deo.
hac ope suffultus Vincentius extat in aevum,
gloria martyrii cuius opima viret, (12)
vertice succiso rapuit qui ex morte triumphum
et nova de terris proles ad astra volat.
credidit unde necem, sancto dedit hostis honorem,
percussorque magis morte perenne iacet:
vicerat ille miser, hunc si iugulare nequisset:
nam abstulit unde caput. contulit inde polum.
huius amore novo pia vota Leontius explens
quo sacra membra iacent, stagnea tecta dedit.
et licet eniteat meritis venerabile templum,
attamen ornatum praebuit iste suum.
praemia succedant operanti longa salutis,
huius ut obsequiis culmina sancta micent.
- IX
Item de basilica S. Vincenti Vernemetis
Cultoris domini toto sonus exiit orbe
nec locus est, ubi se gloria celsa neget:
sed cuius meritum scimus percurrere mundum,
huius ubique viri surgere templa decet.
ecce beata nitent Vincenti culmina summi,
munere martyrii qui colit astra poli,
promptus amore pio quae papa Leontius olim
condidit eximio consolidata loco.
nomine Vernemetis voluit vocitare vetustas,
quod quasi fanum ingens Grallica lingua refert:
auspicii praemissa fides erat arce futura,
ut modo celsa domus staret honore dei.
hic etiam sanctus, domini suffultus amore.
virtutis summae signa tremenda dedit.
nam cum templa dei praesul de more dicavit,
martyris adventu daemonis ira fugit;
redditur incolomis quidam de peste maligna,
cui vidisse pii templa rnedella fuit.
emicat aula potens divino plena sereno,
ut merito placeat hic habitare deo. (13)
nunc specie suadente loci ac virtutis honore
evocat hic populos hinc decus, inde salus.
qui plebem accendit venerandae conditor arcis.
talibus officiis praemia iusta metet.
- X
De domno Nazario
Culmina conspicui radiant veneranda Nazari.
cuius membra solum, spiritus astra tenet,
semine terrigeno terrenis usibus exsors,
inmortale bonum pulvere natus homo,
nil carnale volens, sed Christi praemia poscens.
sanguine de proprio victima digna deo.
haec tibi templa sacer devota Leontius offert
maioremque suam hinc cupit esse domum.
hic prius angusto fabricata est machina gyro,
quo neque tunc poterat plebs veneranda capi:
deiectamque solo rursus fundavit ab imo,
et dedit haec quae nunc amplificata placent.
- XI
De basilica domni Dionysi
Qui cupis egregii structorem noscere templi,
tam pia non patiar vota latere tibi.
longius hinc olim sacra cum delubra fuissent
et plebs ob spatium saepe timeret iter,
exiguam dederat hic praesul Amelius arcem,
Christicolam populum nec capiente loco :
quo vitae claudente diem dehinc prole graduque
venit ad heredem hoc opus atque locus,
fundavitque piam hanc papa Leontius aulam.
obtulit et domino splendida dona suo.
quam venerandus habet propriam Dionysius aedem,
nomine sub cuius sanctificata nitet;
qui fervente fide, Christi solidatus amore,
vertice subposito colla secanda dedit. (14)
membrorum contemptor erat cupiendo coronam.
vile putans quicquid ferret amore dei.
ut moritura caro donum inmortale pararet,
vulnera dilexit, sed caritura nece;
hostili occurrens gladio se misit Olympo:
unde mori voluit, vota salutis habet,
nec angusta prius subtraxit fana sacerdos,
haec nisi perficeret quae modo culta placent.
adsidue in prisco peragens cerimonia templo,
donec rite sequens consolidasset opus.
- XII
De basilica S. Bibiani
Digna sacerdotis Bibiani templa coruscant.
quo si iusta petis, dat pia vota fides.
quae praesul fundavit ovans Eusebius olim .
ne tamen expleret raptus ab orbe fuit.
cui mox Emerius successit in arce sacerdos,
sed coeptum ut strueret, ferre recusat onus.
qui precibus commisit opus tibi, papa Leonti,
cuius ad hoc votum iugiter instat amor:
ultro tale decus tibi se servavit agendum,
nec nisi tu fueras qui loca sacra dares.
o meritum iusti mansurum in luce perenni,
per quem se cupiunt templa verenda coli!
sacra sepulchra tegunt Bibiani argentea tecta,
unianimis tecum quae Placidina dedit.
quo super effusum rutilans intermicat aurum
et spargunt radios pura metalla suos;
ingenio perfecta novo tabulata coruscant
artificemque putas hic animasse feras.
sed cui vos animo donaria tanta dedistis,
hic agat ut vobis stet diuturna salus.
nec dubitent qui digna ferunt, sibi magna rependi.
dum quoque pro parvis reddat opima deus.
- XIII
De basilica S. Eutropis
Quantus amor domini maneat tibi. papa Leonti,
quem sibi iam sancti templa novare monent!
Eutropitis enim venerandi antistitis aula
conruerat senio dilacerata suo,
nudatosque trabes paries vacuatus habebat,
pondere non tecti, sed male pressus aquis:
nocte sopore levi cuidam veniente ministro
instauratorem te docet esse suum.
pro mercede tui meruit magis ille moneri;
o felix de quo fit pia cura deo!
nunc meliore via viruit renovata vetustas,
et lapsae fabricae flos redivivus adit.
aetas accessit, sed haec iuvenescit honore;
unde senes fieret, iunior inde redit.
hic scalptae camerae decus interrasile pendit;
quos pictura solet, ligna dedere iocos.
sumpsit imagineas paries simulando figuras:
quae neque tecta prius, haec modo picta nitent.
urbis Santonicae primus fuit iste sacerdos,
et tibi qui reparas iure priora dedit.
cum sua templa tenet sanctus habitando quiete.
instauratori reddet amore vicem.
- XIV
De calice Leonti episcopi
Summus in arce dei pia dona Leontius offert,
votis iuncta sacris et Placidina simul.
felices quorum labor est altaribus aptus,
tempore qui parvo non peritura ferunt.
- XV
De Leontio episcopo
Inter quos genuit radians Aquitanicus axis,
egregiis meritis culmina prima tenes,
civibus ex Gallis supereminet alta potestas:
tu potior reliquis et tibi nemo prior.
praecedis multos nulli minor atque secundus,
nec superest aliquid quod dare possit honor.
qui, cum se primo vestivit flore iuventus,
parvus eras annis et gravitate senes;
versus ad Hispanas acies cum rege sereno,
militiae crevit palma secunda tuae.
cuius primitiae tanto placuere relatu,
ut meritis esset debitus iste gradus;
nec poterant subito tibi culmina celsa parari
haec, nisi digna tuum promeruisset opus.
nobilitate potens praecellis, papa Leonti,
clarus ab antiquis, si numerentur avi:
nam genus et proavi vel quicquid in ordine dicam ,
per proceres celsos currit origo vetus.
tempora diffugiunt et stat tamen aula parentum
nec patitur lapsum te reparante domus.
nobilitas longos non inclinavit in annos,
cui magis ascensum proles opima dedit:
inclita progenies ornavit luce priores,
heredis radio splendet origo patrum;
de radice sua vestita est flore vetustas,
quam merito vestrae laudis obumbrat honor;
quamvis non aliquis potior modo possit haberi,
tu tibi praecedis amplificando patres,
emicat altus apex generosa stemmata pandens,
cuius apud reges unica palma patet.
ecclesiae nunc iura regis, venerande sacerdos:
altera nobilitas additur inde tibi.
pontificalis apex quamvis sit celsus in orbe,
postquam te meruit, crevit adeptus honor.
aula dei et pastor vicibus sibi praemia reddunt:
illi tu ornatum, spem dedit illa tibi.
munere divino pariter floretis utrique:
tu mercede places, illa decore nitet. (17)
tertius a decimo huic urbi antistes haberis,
,
sed primus meritis enumerandus eris.
templa vetusta dei revocasti in culmine prisco,
postque suum lapsum nunc meliora placent;
flore iuventutis senio fugiente coruscant
et tibi laeta favent, quo renovante virent.
ut tu plus ageres, incendia tecta cremarunt
et nunc laude tua pulchrius illa micant,
nullaque flammicremae senserunt damna ruinae,
quae modo post ignes lumine plena nitent.
credo quod ex sese voluissent ipsa cremari,
ut labor ille tuus haec meliora daret:
post eineres consumpta suos tenuesque favillas
sic solet et Phoenix se renovare senes.
instaurata etiam sacri est baptismatis aula,
quo maculas veteres fons lavat unus aquis.
ecce beata sacrae fundasti templa Mariae,
nox ubi victa fugit semper habendo diem.
lumine plena micans imitata est aula Mariam:
illa utero lucem clausit et ista diem;
nec solum hic, sed ubique micant tua templa, sacerdos,
inter quae plaudens Santonus illa docet.
qui loca das populis, ubi Christum iugiter orent,
unde salus veniat te facis esse viam;
ecclesiaeque domus crescente cacumine pollet
et probat esse tuum, quod modo culta placet.
fecisti ut libeat cunctos huc currere cives
et domus una vocet quicquid in urbe manet.
ornasti patriam cui dona perennia praestas,
tu quoque dicendus Burdegalense decus:
quantum inter reliquas caput haec super extulit urbes,
tantum pontifices vincis honore gradus;
inferiora velut sunt flumina cuncta Garonnae,
non aliter vobis subiacet omnis apex.
(Rhenus ab Alpe means neque tantis spumat habenis,
fortior Hadriacas nec Padus intrat aquas;
Danuvius par est, quia longius egerit undas:
haec ego transcendi; iudico nota mihi. ) (18)
muneribusque piis dotasti altaria Christi,
cum tua vasa ferunt viscera sancta dei.
nam cruor et corpus, domini libamina summi,
rite ministerio te tribuente venit.
o felix cuius ditat pia templa facultas,
cui res ista magis non peritura manet!
non aerugo teret mordaci dente talentum
nec contra haec fures arma dolosa movent;
et data res vivit, facit et bene vivere dantem:
cum moritur terris, ducitur inde polis,
haec possessor habet quicquid transmiserit ante:
sola tenet secum quae prius ire facit.
haec tibi templa dabunt et vasa sacrata, sacerdos,
et quicquid reliquum nec numerare queo.
ecclesiae columen per tempora longa gubernes
et mercede pia fructus ubique mices. –
Cogor amore etiam Placidinae pauca referre,
quae tibi tunc coniunx, est modo cara soror.
lumen ab Arcadio veniens genitore refulget,
quo manet augustum germen, Avite, tuum;
imperii fastus toto qui rexit in orbe,
cuius adhuc pollens iura senatus habet,
humani generis si culmina prima requiras,
semine Caesareo nil superesse potest.
sed genus ipsa suum sensus moderamine vicit,
cuius ab eloquio dulcia mella fluunt,
cara serena decens sollers pia mitis opima
quae bona cuncta gerit, quicquid honore placet;
moribus ingenio meritorum luce coruscans
ornavit sexum mens pretiosa suum.
plurima cur referam, quantis sit praedita rebus,
quae potuit votis nupta placere tuis?
augeat haec vobis vitam cui templa dedistis
culminibusque suis culmina vestra tegat.
- XVI
Hymnus de Leontio episcopo
Agnoscat omne saeculum
antistitem Leontium.
Burdegalense praemium,
dono superno redditum.
Bilinguis ore callido
crimen fovebat invidum,
ferens acerbum nuntium
hunc iam sepulchro conditum.
Celare se non pertulit
qui triste funus edidit:
etsi nocere desiit,
insana vota prodidit.
Deceptus arte noxia
cassata deflet crimina,
dum, quae putabat tristia,
conversa sunt in gaudia.
Exempla saeva protulit,
calcanda cuncto tempore,
ut iam sibi conscriberet
decreta vivo antistite.
Fucata res haec contigit,
vitanda casto pectore,
superstite ut praesumeret
post fata quod vix debuit.
Gravat sacerdos ordinem
qui episcopatum sic petit:
praecepta qui conplectitur,
fugit honoris ambitum.
Hoc si cui sit debitum,
coactus ascendat gradum:
non se petente callide,
sed dante Christi munere. (20)
Ineptus est quis ipse se
praeferre vult ecclesiae.
nam rem sacratum sumere
electio divina sit.
Karus sacerdos ordinem
Hilarius non ambiit,
Martinus illud effugit,
Gregorius vix sustulit.
Leges refutant ambitum,
invasor omnis pellitur:
quod respuunt praetoria,
vitet nefas ecclesia.
Maligna erant certamina
de sede non tamen sua.
quae nec pati desiderat,
non inferat mens inproba.
Nec longiore tempore
versantur in hoc murmure;
dum cogitant succedere,
Redit sacerdos qui fuit.
Orante plebe protenus,
dum nemo credit, redditur:
quae confluunt post tristia,
maiora sunt haec gaudia.
Plausu favebat civitas
cui redit felicitas,
orbata quem defleverat
patrem recepit anxia;
Quem vix putabat redditum,
praeventa voto prospero;
res mira quando cernitur,
solet stupere visio.
Recolligit rector gregem
errore captum semitae;
pastoris arce cognita
gavisa sunt ovilia. (21)
Sumpsit gradum quo tempore,
regressus est eo die:
quis non superno munere
hoc contigisse praedicet?
Tantum nec ante praemium
plebi fuit, cum factus est,
laetata quantum tunc fuit,
quando recepit praesulem.
Venite cives, plaudite
et vota votis addite:
quo facta sunt miracula,
servent eum caelestia.
Xρ̅s sereno lumine
circumvolet quem reddidit,
ut trina crescat gratia
mercede vita gloria.
Ymnum canendo concrepet
quisquis deo non invidet:
laus eius est qui praesulem
de mortis ore retrahit.
Zelante fido pectore
tam vera dici non pudet.
haec parva nobilissimo
papae damus Leontio.
- XVII
Ad Placidinam
Munera parva nimis, pia, suscipe quaeso libenter,
quae magis ipsa decens munus in orbe micas.
fluctibus e mediis ut haec daret insula vobis,
Oceanus tumidas murmure pressit aquas.
quae loca dum volui properans agnoscere ponti,
a Borea veniens reppulit unda furens;
prosperitas ut vestra tamen se plena probaret,
obtulit in terris quod peteretur aquis.
- XVIII
De Bissonno villa Burdegalensi
Est locus, aestifero quamvis sit tempore fervor,
quo viret assidue flore refectus ager,
respirant croceis depicta coloribus arva,
fragrat odoriferis blandior herba comis.
incola Bissonnum vocat hunc de nomine prisco
(milia septem urbs hinc Burdegalensis abest);
qua possessor amans praetoria grata locavit,
partibus atque tribus porticus aequa subit.
straverat ipsa solo senio rapiente vetustas,
perdiderat vultum forma decora suum:
haec meliore via revocat labor ille Leonti,
quo praesente domos nulla ruina premit;
nunc quoque prosperius velut aula sepulta resurgit
et favet auctori vivificata suo.
reddidit interea prisco nova balnea cultu,
quo recreant fessos blanda lavacra viros.
hic referunt mitrisse lupos deserta tenentes:
intulit hic homines, expulit unde feras.
- XIX
De Vereginis villa Burdegalensi
Inter opima ferax qua volvitur unda Garonnae,
Vereginis ripis vernat amoenus ager:
hic brevis ascensus leni subit aggere clivum,
carpit et obliqua molle viator iter;
altior a planis arvis minor eminet altis:
nec humilis nimium necve superbit apex.
colle sedet medio domus aedificata decenter,
cuius utrumque latus hinc iacet, inde tumet,
machina celsa casae triplici suspenditur arcu,
quo pelagi pictas currere credis aquas. (23)
exilit unda latens vivo generata metallo,
dulcis et inriguo fonte perennis aquae;
quo super accumbens celebrat convivia pastor
inclusoque lacu pisce natante bibit.
nunc renovanda venit papae mercede Leonti,
quem dominum longo tempore culta cupit.
- XX
De Praemiaco villa Burdegalensi
Quamvis instet iter retraharque volumine curae
ad te pauca ferens carmine flecto viam.
captus amore tui numquam memoranda tacebo .
te neque praetereo praetereundo locum;
cui quae digna loquar? si syllaba quarta recedat.
Praemiacum pollens, praemia nomen habes.
deliciis obsessus ager viridantibus arvis
et naturalis gratia ruris inest,
condita quo domus est, planus tumor exit in altum,
nec satis elato vertice regnat apex;
qua super incumbens locus est devexus in amnem.
florea gemmato gramine prata virent:
leniter adpulsus quotiens insibilat Eurus,
flexa supinatis fluctuat herba comis.
binc alia de parte seges flavescit aristis,
pinguis et altricem palmes opacat humum.
piscibus innumeris non deficit unda Garonnae,
et si desit agris fruges, abundat aquis.
sed te quaerebant haec munera tanta, Leonti :
solus defueras qui bona plena dares.
nam quod pulchra domus, quod grata lavacra nitescunt.
consolidatorem te cecinere suum.
ut tamen adquirant adhuc fabricanda decorem,
temporibus longis haec tua dona regas.
- XXI
De Egircio flumine
Laus tibi forte minor fuerat, generose Garonna.
si non exiguas alter haberet aquas:
lubricat hic quoniam tenuato Egircius haustu,
praefert divitias paupere fonte tuas.
denique dissimilem si conparet ullus utrumqne.
hic ubi fit rivus, tu puto Nilus eris.
te famulans intrat, sed hunc tua regna refrenant:
Gallicus Eufrates tu fluis, iste latet.
nam quantum Oceanum tumidus tu cursibus auges.
iste tuas tantum crescere praestat aquas.
torrida praesertim cum terris incubat aestas
ac sitiente solo tristis anhelat ager.
cum Titan radiis ferventibus exarat arva
et calor ignifero vomere findit humum,
languidus arentes fugiens vix explicat undas
et cum pisce suo palpitat ipse simul:
flumine subducto vacuatas lambit harenas.
sedibus in propriis exul oberrat aquis.
in limo migrante lacu consumitur amnis
terraque fit sterilis quo fuit unda rapax.
deficiunt usto solacia cuncta rigoris,
nomine cum proprio tristis et aeger eget.
forte viator iter gradiens non invenit haustus :
unde alios recreet qui sitit ipse sibi?
se cupit infundi fluvius, si porrigis undas
(si tamen est fluvius quem madefactat homo).
gurgitis inpressas labens rota signat harenas
atque resudantes orbita sistit aquas.
si venias equitando viam sub tempore cancri,
vix tamen insidiens ungula mergit equi.
vidimus exiguum de limo surgere piscem 7
qui retinente luto naufragus errat humo.
nec fluvius nec campus adest nec terra nec unda :
piscibus inhabilem nullus arare potest;
sola palude natans querulos dat rana susurros:
piscibus exclusis advena regnat aquis. (25)
at si forte fluat tenuis de nubibus imber:
vix pluit in terris, iam tumet iste minax;
ingentes animos parva de nube resumit:
fit subito pelagus qui fuit ante lacus.
turbidus incedens undis eget ipse lavari,
semper inaequalis qui nihil aut satis est.
non ripis contentus agit conpendia cursus,
quod de monte bibit per sata plena vomit.
vertice torrenti rapitur quasi more tyranni.
indignatus iter munera vastat agri.
discurrit seges in fluvium, stat piscis in arvo:
ordine perverso messe natante iacet.
quae fuerant ovibus, donantur pascua ranis,
prata tenent pisces et trahit unda pecus.
obtinet expulsus stabulum campestre silurus,
plus capitur terris quam modo piscis aquis.
sarcula quos foderent agros male retia miscent,
figitur hic hamus quo stetit ante palus.
sors una est piscis, siccent aut flumina crescant:
nunc residet limo, nunc iacet exul agro.
sed cur triste diu loquimur de gurgite parvo?
uritur et verbis, nec recreatur aquis.
sufficiat flagrare sibi, cur addo vapores
atque bis aestivum crescere tempus ago?
unica sed tandem damus haec solacia laudis,
quod tribuit pisces evacuatus aquis.