Collationes (Odo Cluniacensis)

by Odo Cluniacensis

Odo Cluniacensis

Collationes

saeculo X

editio: J. P. Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 133

Collationes

Collationes (Odo Cluniacensis), J. P. Migne 133.0638A

EPISTOLA NUNCUPATORIA.

133.0517A| Domino et Patri TURPIONI pontifici suus ille monachus infimus in Domino.

Recolitis, domine mi, quid dudum jusseratis mihi, ut scilicet quia turbato rerum statu pene semper in procinctu estis, et ad consolationem scripturarum, tanquam Moyses ad tabernaculum, libris absentibus, recurrere nequitis, quaedam ex Patrum sententiis deflorarem quae et hujus temporis qualitati convenirent, et veluti quoddam sportulae diarium vel exilem refectionem in occursu itineris posito subministrarent. Quod equidem semel et bis, et ter, et quoties me vestram adire praesentiam contingebat, requirebatis, et iterum jubebatis. At ego mirabar pontificis humilitatem, quod tantus a tantillo quidquam 133.0518A| hujusmodi reposceretis. Mirabar certe studium, quod animus in tantis discissus illud carmen Job, quod Deus in nocte tribulationis hujus donat, tantopere disquirebat. At tamen stupebam quonam pacto me id agere posse credebatis. Nam licet dominus abbas, vestro suggerente nuntio, tandem hoc et ipse praeceperit, propriae tamen inscitiae conscius, rem mihi impossibilem vel tentare vitabam. Solemnitate vero S. Martini nuper elapsa, denuntiavit mihi domnus abbas quod statim ad vos me esset transmissurus. Sed cum de praedicta vestra, imo ipsius jussione, nihil me adhuc egisse didicisset, quindecim, inquit, dies ad hoc quod jussus et faciendum relaxo, ne domni episcopi praesentiam 133.0519A| neglecto ejus jussu, adire confundaris. Arctatus, fateor, tabellam arripui; sed quidnam scribendum quoque ordine prima vel postrema disponenda essent hebetatus haesitabam. Cum subito recordatus sum illius vestrae querimoniae, quam de hujus vitae qualitate profundis singultibus contexere vos in prima jussione audieram: videlicet de perversitate pravorum, qui semper in malum succrescentes et ecclesiasticam censuram penitus contemnentes, quoslibet invalidos crudeliter affligunt. Postremo de his qui divinae servituti mancipari debuerant, sese prorsus vanae gloriae dedicant ac divino cultui simulate deserviunt. De his igitur et hujusmodi, quos tunc, si 133.0520A| bene commemini, lugebatis, hujus computationis materiam scripsi. Per omnem ejus excursum id agere nitens, unde possit afflictorum dejectio consolari, pravorumque curiositas aliquatenus contundi. Opusculum sane qualitercunque digestum, vestrae jussioni satisfaciens, vobis transmitto; ut si forte penitus utilitate caruerit, me tamen apud vos de inobedientia excuset. Poterit autem lector ob tam imperiosam jussionem meae praesumptioni ignoscere. Auctoris vero nomen ob id supprimatur, ne forte si materia sordet, mei quoque nominis vilitate gravetur.

LIBER PRIMUS.

133.0519| 133.0519B| Auctor igitur et judex hominum Deus, licet ab illa felicitate paradisi genus nostrum juste repulerit; suae tamen bonitatis memor, ne totus reus homo quod meretur incurrat, hujus peregrinationis molestias multis beneficiis demulcet. Quia vero nos eisdem beneficiis nimium delectamur, ejus consilio frequenti perturbatione haec eadem nostra delectatio conteritur, ne transeuntibus bonis, quae perinde fluunt, nimis inhaerentes, ad internae salutis defectum nesciendo trahamur. Sic enim non sentimus quomodo crescit corpus, vel qualiter ejusdem corporis species in senectutem commutatur. Sic et mens nostra nobis nescientibus ab statu rectitudinis frequenter incurvatur, et a forma religionis, dum nescit, senescit, juxta illud: Traxerunt me, et non 133.0519C| sensi (Prov. XXIII, 35): et iterum: Cani effusi sunt in eum, et ipse non sensit (Ose. VII, 9). Sed rursus ne increpatione praedictae perturbationis deficiamus, sanctificatam Scripturam, quae dissolvi non potest, majori gratia misit in mundum: quatenus, ut ait Petrus, in caliginoso vitae hujus loco pedibus nostrae actionis resplendeat, et inter quaelibet adversa patientiam et consolationem, juxta Pauli vocem, subministret. Si ergo quidquam est quod sapientem virum aequo animo inter mundanos turbines continere possit, id esse quamplurimum reor meditationem Scripturarum. Omnis namque ratio, qua vel Deum, vel nos cognoscimus, divinis libris continetur. Et in hoc non solum a caeteris animalibus, sed etiam a quolibet stulto maxime distamus: et sicut ait 133.0519D| Salomon, illuc ubi vita est, ad cognitionem videlicet Scripturarum, perreximus. Nam quod in Scripturis vita sit, testatur Dominus dicens: Verba quae loquor vobis, spiritus et vita sunt (Joan. XIV, 10). Ipsa est et speculum, per quod nunc in aenigmate divina mysteria videamus, ac nos quales simus intueri queamus, ita ut ibi appareat quantum proficimus in bono, vel quantum deficimus. Ibi cuncta produntur quae dissipant, cuncta narrantur quae aedificantur: et tamen plerique libentius scurrilitatem audiunt, quam hoc paradigma Dei. Tale autem est sacram 133.0520B| negligere lectionem, quale esset si quis in tenebris lumen, in aestu solis umbram, vel in aegritudine medicinam respueret. Haec est, inquam, vox Dei, quae desertores suos revocat, dicens per prophetam: Convertimini, filii, revertentes (Jer. III, 14), et item contra virorum consuetudinem stupratam conjugem revocans ait: Audi, meretrix, verbum Domini (Ezech. XVI, 33), et caetera. Ut autem longe nimis mortales a se recessisse non loco quidem, sed merito demonstret, non per verba sic praesentes jam eos alloquitur, sicut olim patres fecerat: sed per Scripturam, velut per quasdam epistolas, longe positos revocans, quasi veteris amicitiae desertores suos recordari suadet. Haec ad excutiendum legendi fastidium praemissa sunt, quoniam, 133.0520C| quod pace vestra dixerim, cibum sacrae lectionis non satis esurimus.

I.

Omnis vero ejusdem Scripturae intentio est, ut nos ab hujus vitae pravitatibus compescat. Nam idcirco terribilibus suis sententiis cor nostrum quasi quibusdam stimulis pungit, ut homo terrore pulsatus expavescat, et divina judicia quae aut voluptate carnis, aut terrena sollicitudine discissus oblivisci facile solet, ad memoriam reducat. Ad hoc namque unumquemque nostrum secundum quod gesserit in die judicii recepturum pronuntiat. Quod cum Apostolus protestaretur subjunxit, nescientes suademus hominibus timorem Dei (II Cor. V, 11). Hinc alias, Deum time et mandata ejus observa; hoc est omnis homo (Eccli. XII, 13). Quibus verbis ostenditur, 133.0520D| quod is qui Deum non timet, homo esse desiit. Haec quoque ejusdem Scripturae intentio est, ut quia coeleste gaudium non nisi per terrenas amaritudines recuperare possumus, ad tolerandam quaelibet adversa spe felicitatis, quae praesenti miseriae succedit, nos corroboret: ut spes manentis laetitiae leviget tristitiam transeuntis angustiae. Ad hoc enim dicit Apostolus: Quod in praesenti est momentaneum et leve immensum gloriae pondus operatur (II Cor. IV, 17). Molestias cum dicit, homo nascitur ad laborem (Job V, 7). Et Apostolus, cum tribulationes suas 133.0521A| discipulis enumeraret: Ipsi, inquit, scitis quod in hoc positi sumus (I Thess. III, 3). Item Job: Homo repletus multis miseriis (Job XIV, 1). Quod idcirco dicitur, quia valde impossibile est ut suae peregrinationis tempora sine dolore percurrat. Hinc ipse auctor dixit: Si in viridi ligno haec fiunt, in arido quid fiet? (Luc. XXIII, 31.) Nam ipse est lignum viride quod putredo peccati non corrupit, quia peccatum non fecit. Nos vero sumus, ut Judas perhibet, arbores autumnales, infructuosae, bis mortuae, eradicatae. Ac si diceret Dominus: Si ego ipse, qui peccatum non feci, sine passionis igne ab hac vita non exeo, quid putandum est illos mereri, qui non solum originalibus, sed etiam actualibus culpis tenentur astricti? Ne vero propter angustias quae dispensatorie nobis hic ingeruntur, 133.0521B| in murmurationis malum excedamus, aut pravitates nostras sub ipsis angustiis compescere negligamus, aeternam gehennam transgressoribus comminatur, dicens: Mors peccatorum pessima (Psal. XXXIII, 21). Et item contra murmuratores de filiis Israel: Cesset murmuratio eorum ne moriantur (Num. XX, 6). Et item: Quidam eorum murmuraverunt, et a serpentibus perierunt (I Cor. X, 10).

II.

Igitur propter haec tria, quae maxime haec eadem Scriptura denuntiat, angustias videlicet quas hic patimur, et laetitiam quae succedit correctis, et damnationem quam incorrigibiles incurrent, Ezechiel librum se vidisse testatur, in quo scriptae erant lamentationes, et carmen, et vae. Quo videlicet libro cuncta divina eloquia figurantur, quaeque nobis lacrymas 133.0521C| luctusque praecipiunt, lamentationes in eo scriptae referuntur. Sed quid ipse verborum ordo designat post lamentationes, carmen, et vae continetur: quoniam post vitae hujus miserias, aut aeterna laetitia succedet bonis et patientibus, aut aeterna damnatio malis et murmurantibus. Hinc discipulis Salvator dicebat: In me pacem habeatis, et in mundo pressuram habebitis (Joan. XVI, 33). Ac si diceret: Erit vobis exterius de mundo, quod saeviendo gravet; sed sit interius de me, quod consolando reficiat. Propter haec quoque tria dicitur, quod rotae quae eidem Ezechieli monstratae in figura duorum testamentorum sunt, et staturam pro altitudine et horribilem aspectum habuerint. Quarum videlicet statura hujus vitae qualitatem adversis vel 133.0521D| prosperis alternantem significat. Ait enim haec eadem Scriptura, ejusdem status qualitatem quasi staturam demonstrans: Omnes qui volunt pie vivere in Christo persecutionem patiuntur (II Tim. III, 12). Quae et altitudinem coelestium praemiorum proferens dicit: Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri (Joan. I, 12). Quid altius quam filios Dei fieri? horribilem aspectum exhibet, cum de reprobis dicit: Ibunt hi in supplicium aeternum (Matth. XXV, 46). Et item: vermis eorum non morietur (Marc. IX, 45). Et quod proprie luxuriosis manet, illud Job: Omnis dulcedo eorum vermis (Job XXIV, 20). Quid horribilius quam semper morsibus vermium dolores suscipere, nec eos unquam finiri? 133.0522A|

III.

Refert quoque gesta virorum fortium, qui multa patienter tolerarunt: ut his auditis nihil nobis in via rectitudinis impossibile judicemus. Unde beatus Job Instauras testes tuos contra me (Job X, 17). Tot etenim testes contra nos Deus instaurat, quot patientium exempla contra nostram impatientiam exponit. Quod autem et divinis admonitionibus, et praecedentium exemplis adjuti, de lacu mundanae miseriae liberari debeamus, illa ereptio Jeremiae designat: quia ut de puteo levaretur, funes cum pannis veteribus ad eum submissi sunt. Funes Dominica sunt praecepta, quae nos quasi vinciunt, dum suis nos jussis a malis actibus refrenant. Panni veteres opera justitiae sunt, quibus sancti Patres se vestierunt, ne nudi supernis oculis apparerent. Sacerdotes, 133.0522B| inquit, tui induantur justitiam (Psal. CXXXI, 9). Qui panni, id est, eorum exempla, cum funibus praeceptorum ad nos de coeno vitae praesentis eruendos mittuntur; quia, ne divina praecepta nobis dura videantur, eorumdem praeceptorum possibilitas Patrum exemplis esse facilis demonstratur. Nam si durum est quod dicitur: Estote in tribulatione patientes (Rom. XII, 12), occurrit Paulus, qui non solum patiens est, sed et gloriatur dicens: Libenter gloriabor (II Cor. XII, 9). Ligemur ergo praeceptis, quasi quibusdam funibus. Sed et panni veteres intersint, ut quod ex nostra imbecillitate nos posse non agere formidamus, esse possibilia per exempla Patrum confidamus. Notandum sane est quam misericorditer Deus praedictae suae Scripturae verba temperans, 133.0522C| modo nos asperis incitationibus terret, modo blandis consolationibus refovet, terrorem fomentis miscet, fomenta terrori, et corda peccatorum indicatis terroribus ad humilitatem inclinet, et humilem moerorem enarratis consolationum fomentis attollat: quatenus dum utrumque circa nos mira arte magisterii temperatur, nec desperate inveniamur territi, nec incaute securi.

IV.

Lamentationes, id est angustiae, ad tolerandum graves sunt; quia, juxta Apostolum, omnis disciplina in praesenti quidem non videtur esse gaudii, sed moeroris. Carmen vero, id est, gaudium, quod succedit, desiderabile est, sicut ibi securus adjungit; quia fructum pacatissimum reddit exercitatis per justitiam. Vae autem nimis formidabile 133.0522D| est, quoniam, ut Paulus ait: horrendum est incidere in manus Dei (Hebr. X, 31). Si autem displicet quod patimur, percussorem nostrum justum et misericordem cogitemus. Nam quia justus est, non nisi juste percutit, ut est illud: Nunquid iniquus Deus, qui infert iram? Valde igitur injustum est, de justa percussione murmurare. Non itaque murmuremus, ne forte illud vae quod comminatur incurramus. Cogitemus quoque quia misericors est, ne nos derelictos ab eo credamus, ut stulti faciunt, de quibus dicitur: In miseriis non subsistent (Psal. CXXXIX, 11). Etenim juxta est Dominus his qui tribulato sunt corde. Cogitemus et hoc, quia quod ex nostro merito patimur, ad nostram utilitatem mira benignitate 133.0523A| reflectit. Hoc itaque attendentes flagella non refugiamus, sed ea velut quaedam medicamenta animae magis optemus. Nam et aeger tunc se ad secandum manibus medici libenter submittit, et pocula quamvis amara votive bibit, cum exinde beneficium incolumitatis recuperare se credit. Non ergo resultemus manibus medici nostri Dei. Nam etsi tribulationis adustionem prolongat, non tamen aeger debet vociferari; quoniam ipse videt quam profunda ad resecandum putredo lateat in vulneribus vitiorum. Nec velut indomiti tanquam ad inusitatum quiddam aut novum obstupescamus, quoniam a primo justo Abel usque ad ultimum electum necesse est omnes hac conditione teneri. Hinc princeps apostolorum fideles monuit, ne mirarentur in fervore 133.0523B| tentationis tanquam novi aliquid contigisset.

V.

Afflictionum vero species tam diversae sunt, quam diversos culparum modos coelestis ille medicus nobis inesse videt; quatuor tamen modis comprehenduntur. Aliquando namque peccator affligitur pro peccatis praeteritis, sicut ille cui dicitur: Ecce sanus factus es, jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat (Joan. V, 14). Quae jussio docet quod pro culpis praeteritis vim doloris incurrerit. Aliquando pro cavendis futuris, quod Paulo contigit, qui, ne extolleretur, stimulum carnis accepit. Quidam doctores antiqui dolorem capitis aiunt fuisse. Aliquando quisque percutitur, ut dum inopinata liberatio periculum subsequitur, ardentius salvantis 133.0523C| Dei virtus ametur. In qua percussione meritorum gratia succrescit, cum per patientiam fortitudo proficit. Quod in beato Job completum est, qui prius ita laudatus, et postea sic remuneratus est. Nonnunquam vero in una qualibet persona tria haec genera simul concurrunt, ut in eo per afflictionem et praeterita puniantur, et futura prohibeantur, et laudes liberatoris Dei ex adempto periculo succendantur. Quartum genus est, quando quisque sic in praesenti percutitur, ut etiam in futuro puniatur. Quod illis solummodo accedit, quorum mentes tribulatio non convertit: de qualibus illa vox conquerentis Dei est: Frustra percussi filios tuos, disciplinam non receperunt (Jer. II, 30). Quod genus miser Antiochus et Herodes incurrit. Nam quod diversis 133.0523D| cultibus, quibus utique diversitas poenarum debetur, aut per ignorantiam, aut per fragilitatem, aut interdum per audaciam subjacemus, non de conditione naturae nobis accidit, sed de vitio primae transgressionis.

VI.

Nam postquam ille primus parens Conditori per inobedientiam contrarius exstitit, ad hoc grave jugum cum omni sua stirpe sese incurvavit, ut veraciter dictum sit quod tentatio est vita hominis super terram (Job VII, 1). Divinis enim jussionibus subesse nolens, sub suis se necessitatibus prostravit: quem ita exaltaverat libera servitus, ut si uni subjectus esset, cuncta sibi subdita possideret. Sed cervicem cordis erigendo sic eum dejecit captiva libertas, 133.0524A| ut etiam a vermiculis, et, quod magis est miserum, a seipso multa patiatur. Porro ille magnus honor, quo inter caeteras corporeas creaturas ditatus est, rationalis videlicet acuitas in eo sic hebetata est, ut cum omni creaturae visibili praeesse debuerit, nunc exemplo formicae vivere jubeatur. Vade, inquit, ad formicam, o piger (Prov. VI, 6). Mens autem quae fluxa mutabilitate unum, qui ei sufficere poterat, Deum scilicet amisit, nunc per diversa desideria variatur, et huc illucque avida delectatione quaerit, in quo pausetur. Sed quoniam ad solum Deum appetendum creata est, postquam ab illo recessit, nihil invenit, quod ei sufficiat, donec ad ipsum redeat. Unde nunc per diversos affectus variatur, ut cum rerum qualitate satiari non potest, 133.0524B| saltem varietate ipsarum rerum expleatur. Victa taedio ipsa natura a cogitatione in cogitationem ducitur; quod fastidiebat appetit, et quod appetebat fastidit, quae dum quolibet posita, profecto docet quod aliunde pendet. Cujus prima damnatio est, ut Augustinus dicit, horrenda profunditas ignorantiae, quae gignit malarum vanarumque rerum multiplices amores, per quos appetuntur vana gaudia, et luxuria et innumera hujusmodi: ex quibus succrescunt mordaces curae, perturbationes, moerores, formidines, et caetera talia quae in ipsis infantibus ita pullulant, ut si dimittantur facere quod volunt, vix unquam ad aliquid boni perveniant. Contra quos eruditio magistrorum divinitus procuratur, ut prava cupiditas infrenetur, et boni appetitus utcunque 133.0524C| suadeantur. Si tamen aliquis magistrorum, juxta illud Danielis inveniri jam possit, qui ad justitiam erudiat omnes. Etenim huic saeculo magis contra Apostolum eligentes informant; cum Job licet gentilis ita filios etiam adultos sanctificabat, ut nec in corde quidem peccarent.

VII.

Ut quid autem multa de ejusmodi malis quae laedunt dicam? Quando quidem si subtiliter consideres etiam cuncta quae pro salute gerimus hujus vitae, poenis et miseriis intermista reperies. An non miseria est corruptioni carnis ad necessaria atque concessa deservire? quod eadem caro exigitur, ut contra frigus vestimenta, contra famem alimenta, contra aestum frigora requirantur. Quod 133.0524D| multa cautela custoditur salus corporis: quod etiam custodita amittitur, amissa cum gravi labore reparatur. Et tamen reparata semper in dubio est: quippe cum corpus tot ex se morbos gignat, ut nec medicorum quidem libris cuncti nominentur, quorum aliqui vix sine amaritudine curantur. An non et hoc miseria est, quod amatus amicus suspectione offendi valet? Formidamus namque inimicos, atque de eis securi non sumus. Ne vero suspiciosi videamur, sic eis frequenter loquimur, quasi amicis. Et rursus dum cauti esse nitimur, pura verba proximorum, multumque nos fortasse diligentium, quasi verba plerumque suscipimus inimici: et qui falli nunquam vel fallere volumus, ex cautela nostra gravius er- Quid itaque hoc est, nisi humanae vitae 133.0525A| miseria? Nam et ipse homo ita suis afflictionibus assuetus est, ut eas non molestias, sed voluptates putet. Amissa namque coelesti patria, suo exsilio, in quo repulsus est, delectatur: gravatur curis, et tamen non cogitat quam grave sit quod ipsarum curarum multiplicitas mentem ejus suffocat, ut scriptum est: Deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem (Sap. IX, 15). Privatus est interno lumine, et tamen in hac vita diu vult perpeti caecitatem suam. Et cum interim quotidianis casibus innumerabiles ei mortes immineant, vult tamen sub timore tot mortium diu magis vivere, quam semel moriendo nullam deinceps timere. Nam quia praeceptum Conditoris trangredi praesumpsit, ad hunc suimet defectum jure devenit, ut quia suam 133.0525B| delectationem, quam in rebus exterioribus habuit, eidem Conditori praeposuit, nunc et in ipsis rebus et in seipso molestias sentiat, quas voluptates esse contempto Deo stultus putavit.

VIII.

Ut autem et de his quae a foris veniunt aliqua ponamus, sciendum est quia alia sunt quae a Deo patimur, videlicet flagella: sicut ille Lazarus. Alia quae a proximis, persecutiones, aut damna, aut contumelias: sicut apostolus Paulus. Alia quae ab antiquo hoste, tentamenta scilicet diversa: sicut Job. Sive autem per hominem, seu per antiquum hostem adversa veniant, a Deo utique juxta nostrum meritum modificantur. Nam status mundi ex merito nostro pertubatur, et per occultas cordium insolentias aperta prodeunt flagella poenarum. 133.0525C| Quas videlicet poenas ipse judex et Dominus enumerat dicens: Surget gens contra gentem (Luc. XXI, 10), et caetera. Nos enim, ut in homeliis dicitur, omnia quae ad usum accepimus vitae, ad usum convertimus culpae: humanam scilicet pacem ad inanem securitatem, salutem corporum ad usum exercemus vitiorum, ubertatem non ad necessitatem, sed ad superfluitatem. Ipsa serena blandimenta aeris ad amorem nobis servire cogimus terrenae delectationis. Jure igitur restat ut simul nos omnia feriant, quae simul vitiis male subacta serviebant, et qui in cunctis deliquimus, in cunctis feriamur: ut quot prius in mundo incolumes habuimus gaudia, tot de ipso post nodum sentire cogamur tormenta. Hinc in libro beati Job dicitur: De humo non egredietur dolor 133.0525D| (Job V, 6). Quod scilicet mala nostra exigant, ut a rebus insensibilibus feriamur. Ecce enim exspectandus imber arente terra suspenditur, et caliginosus aer sole inardescente siccatur. Mare procellis tumentibus saevit, et alios ad transmeandum susceptos intercipit, aliis desideratum iter contradicit. Terra etiam suscepta semina consumit. In quibus cunctis patenter ostenditur hoc quod scriptum est de Domino: Pugnabit pro eo orbis terrarum contra insensatos (Sap. V, 21). Quod tunc utique fit, quando in poena delinquentium adversitas elementorum militat, sicut item dicitur: ignis, grando, fames, et mors, omnia haec ad vindictam creata sunt. Bestiarum dentes et scorpii oppressiones, contritio et flagella. 133.0526A| Sed tamen de humo non egredietur dolor; quia nequaquam poena, quae ex re insensibili ad nostram afflictionem excitatur, de ea nascitur creatura quae percutit, sed ea quae peccando vim percussionis extorsit. Hinc item scriptum est: Ego Dominus creans malum (Isai. XLV, 7). Mala quippe nulla natura subsistunt. Non ergo creantur a Domino, sed idcirco mala creare se asserit, quia res quas ille bene condidit, sed nos male concupiscimus, in flagella, quae aspera videntur, et mala nobis, convertit. Inde est quod homo de veneno moritur, de quo serpens vivit. Inde quod ipse cibus et potus intemperanter sumptus resoluta corpora facit, et immaturam senectutem adducit, quin etiam et mortem, ut item Scriptura dicit: Qui autem abstinens est, adjicit vitam 133.0526B| (Eccli. XXXVII, 34). Deus autem videns quod ea quae nobis donat, et non ipsum qui dator est, perverso ordine diligimus, ex his quae ei praeponimus salubriter nos ferit, ut tanto citius ad ejus amorem resipiscamus, quanto plenius senserimus plena esse doloribus ea quae affectamus. Neque enim solis exterioribus male oblectamur. Nam ut ad nos ipsos veniamus, in ipsis nostris membris, quae nobis a bono artifice Deo bene attributa sunt, male frequenter utimur, ut oculis ad petulantiam conspiciendam. Per ipsos namque mors intrat ad animas nostras. Et quandocunque eisdem oculis species concupiscibilis apparet, quasi vetitum lignum Adam prae oculis habet. Lingua prompta est ad proferendum mendacium, vel ad construendam fraudem, vel ad 133.0526C| jurgia exercenda; pedes ad currendum in malum; sensus propter colorem auri, rectum judicium pervertit. Et ne per singula currere longum sit, non solum per ea quae vetuit, sed per ea quae concessit Deus injuriosi existimus. Et tamen homo custodiam divinam debet habere in se, ne casum incurrat in corpore, quem cupiendo malum non timet incurrere in corde. Quapropter dignum est, ut vel in superbo animo nostro multa quae nos contristant, Deo permittente, sentire cogamur, vel in delicata carne quam actori frequenter praeponimus, censuram supplices sentiamus.

IX.

Ab hoste vero maligno tam multipliciter patimur, quam ille nostris deceptionibus, et per naturam subtilis, et per malitiam jugiter infatigabilis 133.0526D| insistit. Cujus cuncta tergiversationum certamina atque machinationes Dominus beato Job insinuat. Et quod opprimendo rapit, quod insidiando circumvolat, quod minando terret, quod suadendo blanditur, quod desperando frangit, exorsus est dicens: Ecce Behemoth quem feci tecum, et caetera. Quae omnia in illorum verborum expositione plenius panduntur. Hic autem illud tantum commemorandum videtur, quia generaliter in omnibus agere nititur, quod in primo homine gessit. Verba Dei de cordibus eorum evellere, suaque blandimenta quae fraudulenter suggerit molitur infigere. Supplicia quae Deus minatur oblivisci suadet, et ad agenda quae perhibet nos instigat. Tunc dixit: Eritis sicut dii (Gen. III, 133.0527A| 5). Nunc dicit: In hoc mundo sublimes apparete (Job XL, 5). Tunc dixit: Nequaquam moriemini (Gen. III, 4). Nunc quasi misericordem Deum fingens, impunitatem scelerum promittit. Sed nos qui experimento primi hominis didicimus quam districte judex delinquentes feriat, oportet ut minacem ejusdem judicis sententiam extimeamus, et contra deceptionis fraudem ejusdem hostis cautius ac robustius consistamus, illud Job majus attendentes: Verebar omnia opera mea, sciens quod non parceres delinquenti (Job IX, 28). Et item dicit Psalmista: Maledicti qui declinant a mandatis tuis (Psal. CXVIII, 21).

X.

Singulis autem hominibus vitiis convenientibus insidiatur. Prius enim conspersionem uniuscujusque 133.0527B| perspicit, et tunc tentationis laqueos eidem conspersioni proximos opponit. Neque enim facile captivaret, si aut luxuriosis praemia, aut avaris scorta proponeret. Si aut voraces de abstinentiae gloria, aut abstinentes de gulae imbecillitate pulsaret. Si mites per studium certaminis, aut iracundos capere per pavorem formidinis quaereret. Sed ut efficacius in sua fraude praevaleat, eo vitio quo eum citius consensurum ex qualitate animi ejus novit, explorat. Hinc scriptum est: Dividitur aestus super terram (Job XXXVIII, 24). Quia videlicet in hac vita tentationis ardorem callide singulis ingerens quasi aestum dividit, dum vicinos moribus laqueos abscondit. In illis autem qui ejus voluntati subjecti sunt, quadam securitate perfruitur, dum cordibus eorum quasi 133.0527C| superbus rex inconcussa potestate dominatur. Sed si cujuslibet mens ad desiderium Conditoris incalescit, si Redemptoris gratiae meminit, et teneri captivus a vitiis erubescit: cum idem hostis considerat se despici, et contra se mancipium quod dudum possederat reniti, mox in omni tentationis arte se instigat: ac ne is quem possederat ab ejus dominio liberetur, multiplici fraude decertat. Hinc de his qui convertuntur ad cor scriptum est: Maledicant ei qui maledicunt diei, qui parati sunt suscitare Leviathan (Job III, 8). Eidem quippe hosti maledicere est peccata quae suggerit exsecrari. Sed quisquis hoc fecerit Leviathan suscitat, qui, ut dictum est, in pravorum cordibus, quasi quietus et sopitus dormit. Quicunque igitur divinitus respectus, quae Dei 133.0527D| sunt agere desiderat, Leviathan in certamine contra se provocat, ejusque malitiam sua conversione inflammat. Nec magnopere ergo quoslibet pravos inquietat, quippe quos non solum per mala, sed per ipsa quoque bona opera, quae non sinceriter gerunt, sibi servire conspicit; sed ad Deum confugientibus innumeras insidias tendit.

XI.

Quibuslibet autem pravis mala quaelibet aperte suggerit, eisque velut familiaribus iniquitates manifestius insinuat, ut scienter agant quae mala esse non ignorant. Bonis ergo velut extraneis latenter insinuans, mala quae publice non valet, tecta subintroducit: ut qui malis consentire refugiunt, in bonis aut tepidi sint, aut nimio zelo modum excedant. 133.0528A| Quos plerumque gravius per ministros suos, quam per seipsum nocet, dum per malos vel illicit bonos ad malum, vel impedit eos in bono. Unde propheta: Velociores, inquit, fuerunt aquilis coeli inimici nostri (Thren. IV, 19). Omnes tamen quibus praevalet per tria vitia vehementius mergit. Videlicet alios per superbiam, qua se extollunt; alios per luxuriam, qua suis voluptatibus serviunt; alios per malitiam, qua suos proximos gravent. Unde et tribus nominibus ex ipsis tribus actionibus appellatur: scilicet avis, et Behemoth, quod est jumentum, et Leviathan, quod est draco. In his namque quos pro spiritalibus vel temporalbus divitiis in superbiam elevat, avis est. In his vero, quos ad luxuriam enervat, 133.0528B| jumentum est. In his quos ad nocendi malitiam inflammat, draco est. In illis autem quos pariter per tria haec mergit, jumentum simul, et draco, et avis est. Maxima tamen virtus ejus in luxuria est. Unde ad beatum Job dicitur: Fortitudo ejus in lumbis ejus (Job XL, 11). Videlicet propter masculos. Et virtus illius, propter feminas, in umbilico ventris ejus (Ibid.). Ubi notandum, quia fortitudo ejus non dicitur esse in lumbis, vel in umbilico eorum qui prosternuntur: sed in lumbis et umbilico ipsius diaboli, quia nimirum sicut in Moralium libro XXXII perhibetur, ejus proprie corpus fiunt, qui ei per luxuriam succumbunt.

XII.

In qua tamen luxuria neminem usque ad consensum mergit, nisi eum qui prius in oculis Dei superbiendo 133.0528C| cadit. Quod in se primus homo ostendit, qui postquam superbiendo peccavit, mox genitalia membra erubuit. Nam quia Deum superbiendo contempsit, mox a subdita carne praelium sumpsit. Unde propheta: Respondebit, inquit, arrogantia Israel in faciem (Ose. V, 5), id est per meritum superbiae latentis in apertam luxuriam cadere permittitur. Qui ut ostenderet quod libido ex merito superbiae proruperit, ait: Spiritus fornicationis in medio eorum (Ibid., 4). Si enim spiritus superbiae sub Deo premitur, caro super spiritum illicite non elevatur. Quisquis ergo superna appetit, si postea voluptate prosternitur, non tunc se judicet victum, cum aperte superatur, quia tunc utique ante Dei oculos in culpae voraginem cecidit, cum sese ultra 133.0528D| quam deberet efferens latenter intumuit.

XIII.

Igitur malitia ad violentos pertinet. Superbia vero et luxuria, tam ad ipsos, quam etiam ad alios, qui mansueti plerumque videntur. Nam in ipsis mendicis et pauperrimis ista duo vitia vigere solent. Elatio namque spiritum erigit, luxuria carnem corrumpit. Unde et isdem nequam spiritus sub umbra et in secreto calami, et in locis humentibus dormire perhibetur. Quoniam eos quos decipit, primo a charitate Christi tepere facit. Tum vero per elationem quae per calamum foris quidem nitentem, sed intus vacuum designatur, sibi eos subjugat. Deinde per genitalia membra, quae loca humentia intelliguntur, ad turpitudinem prosternit. Sane qui vel haec duo, 133.0529A| vel caetera quaelibet ejus figmenta superare cupit, hunc in prima suggestione contemnat. Quae suggestio caput ejus est. Quod videlicet caput ab uno quolibet fidelium virtutis pede facile conteritur, si prima suggestio respuatur. Unde ad eumdem hostem de qualibet studiosa anima Deus dicit: Ipsa conteret caput tuum (Gen. III, 15). Cauda vero illius est operis completio, de qua scriptum est: Stringit caudam suam sicut cedrum (Job XL, 12). Succisa cedrus in lapidem durescit. Caudam vero suam quasi cedrum stringit, quia si caput ejus, quod est blanda suggestio, semel in corde recipitur, deinceps eidem cordi quasi ex jure dominatur, et violenta consuetudine pene insolubiliter innodatur. Hinc est quod nonnulli peccata sua fugere satagunt, sed evadere haec etiam 133.0529B| decertantes nequeunt. Quia tanto ignis suasionis illius semel receptus amplius incendit, quanto se ei ad consentiendum molliorem quisque in vitio praebuerit. Sed quia nulla ratione conceditur, ut mens in hac carne posita suasionis ejus ardore non tangatur, restat ut malignis flatibus adusta, ad orationis aut confessionis opem sine cessatione se convertat. Flammam quippe suggestionis illius et unda lacrymarum citius exstinguit, et humilis confessio fraudes ejus efficaciter tanquam proditas allidit.

XIV.

De his quae a proximis proximi patiuntur aliqua nihilominus relaturi, videtur ut duas generationes hominum, scilicet malorum et bonorum, primo ab exordio memoremus. Jam vero de singularum 133.0529C| actibus quisque probet in qua generatione teneatur, dum cognoverit ad quam ex ejusdem generationibus pertineant opera quae facit. Sunt itaque duae generationes hominum, quae a duobus filiis Adam, a Cain videlicet et Abel, exordium acceperunt, et usque ad ultimos, qui nascituri sunt, nunc divise, nunc misti percurrunt. De bonorum generatione quae ab Abel justo incipit ita dicitur: Vos autem genus electum (I Petr. II, 9). Et item: Generatio rectorum benedicetur (Psal. CXI, 2). Et alias: Dominus in generatione justa est (Psal. XIII, 6). De malorum vero, quae a Cain incipit, sic dicitur: Generatio prava et exasperans (Psal. LXXVII, 8). Et item: Generatio quae non direxit cor suum (Ibid.). Et illud: Gens absque consilio est (Deut. XXXII, 28). Quid 133.0529D| enim plus sine consilio est, quam sicut illic sequitur, novissima non providere? Gens bonorum habet civitatem suam Hierusalem, cujus et civis est, partim in coelo jam regnans, partim hic peregrinans. Et habet humilem regem Christum, de quo eidem dicitur: Ecce Rex tuus venit tibi mansuetus, sedens supra pullum asinae (Zach. IX, 9). Habet et illa generatio malorum civitatem suam Babylonem, partim in inferno damnatam, partim adhuc in iniquitatis ministerio occupatam. Quae et superbum regem habet diabolum, de quo dicitur: Ipse est rex super omnes filios superbiae (Job XLI, 25).

XV.

In illis autem duobus hominibus, a quibus hae generationes exortae sunt, quid sequaces eorum 133.0530A| gerant provida dispensatione expressum est. Nam ut prius de Cain dicamus, qui primogenitus Adae fuit, (ut enim Apostolus ait, non prius quod spiritale, sed quod animale [I Cor. XV, 46],) ipse agricola exstitit, et sequaces ejus totis desideriis terrena quaerunt: qui hic habent bonum suum, quamvis multis angustiis intermistum, cujus boni perceptione laetantur. Qualis laetitia de talibus gaudiis et rebus inesse potest? Ille sacrificium Deo, sed non simpliciter obtulit, et isti fidem, licet verbotenus, tenent. Qui saepe multa bona faciunt, quae tamen vel malorum admistione, vel sicut ille, fraterno odio commaculant. Aliis donant, aliis rapiunt, mercedes congregant: sed, ut scriptum est, eos in saccum pertusum mittunt, dum pro ipsis donis aut laudes 133.0530B| ab hominibus, aut a Deo praesentis vitae felicitatem quaerunt. De quibus propheta dicit: Victimas in profundo deferunt (Ose. V, 2), id est ea quae in imo sunt, per quaelibet bona opera requirunt. Nam si coelestia quaererent, victimas in altum levarent.

XVI.

Ille fratrem occidit, isti proximos aut damnis affligunt, aut exemplis necant, quantum in ipsis est. Unde scriptum est: Propter multitudinem calumniatorum clamabunt (Job XXXV, 9). Videlicet in quibus malorum pravitas displicet, calumniatores recte vocantur, non solum qui exteriora bona rapiunt; sed etiam qui vitae reprobae exemplo interna nostra dissipare contendunt. Graviorem namque calumniam nobis infert, qui male vivendo vim nostris moribus irrogat, quam is qui violenter damna 133.0530C| rebus ingerit. Hujusmodi autem quisque non solum calumniator, sed homicida ex verbis Domini comprobatur. Ait enim de diabolo: Ille homicida erat ab initio (Joan. VIII, 44), id est, ex quo exstitit homo cui invidebat. Vide ut Joannes dicit genus homicidii. Non gladio armatus, non ferro accinctus, ad hominem venit, serpente indutus, locutus est mulieri, et per illam venenavit virum. Illum utique audiendo mortui sunt. Diabolus verbum seminavit et occidit. Noli ergo putare hominem illum non esse homicidam, qui vel exemplo, vel verbo mala persuadet; quia, si fratri persuadet, occidit. Inde est quod ille lusus Ismaelis cum Isaac non lusio, sed illusio a matre putatur, et ab Apostolo persecutio nominatur. 133.0530D|

XVII.

Ille ab ipso Deo prohibitus est ne fratrem occideret, sed audire contempsit. Qui postea ut haberet poenitendi occasionem requisitus est, sed confiteri noluit. Nec enim in hoc ei dissimiles isti sunt, qui scienter prohibita quaeque faciunt, jussa vero contemnunt. Nam videas eos impudenti praesumptione quaelibet vitia committere, et, quod juxta beatum Gregorium omni peccato fit gravius, etiam de patratis sceleribus superbire, ut scriptum est: Laetantur cum male fecerunt (Proc. II, 14). » In his namque, sicut in Cain, superbia per usum crescit: ut ita hoc vitium in se nec saltem esse putent, cum eo pleni sint. An non ingens in illo superbia fuit, cum requisitus respondit: Nunquid custos fratris 133.0531A| mei sum ego? (Gen. IV, 9.) Sic quippe in mente superbia, sicut in oculis caligo generatur. Nam quo latius caligo se dilatat, eo vehementius visum obscurat. Ita et haec paulisper crescens, mentis oculum a spiritali intellectu dividit, ut captivus animus hanc et pati possit, et in se videre non possit. Quia vero anima semel voluntarie lapsa nunquam illic jacere permittitur quo primitus cadit, sed ad graviora detrimenta tanto profundius proruit, quanto longius a Conditoris humilitate discedit: idcirco tales justo Dei judicio obcaecantur, ut ad ejus praecepta durum et insensibile cor habeant. Unde Psalmista: Auferuntur judicia tua a facie ejus (Psal. X, 5). Excaeca, inquit Isaias, cor populi hujus, quo contra de humilibus dicitur: Beatus vir qui semper 133.0531B| est pavidus (Prov. XXVIII, 14). Per hanc itaque duritiam quam idcirco incurrunt, quia cognoscentes Deum, non sicut Deum glorificaverunt, mandata ejus observando, ita destruuntur, ut amittant a corde innocentiam, ab ore veritatem, ab opere justitiam, a carne continentiam, ab intellectu fidei religionem. Deus enim dedignatur cum superbia coli. Unde et hi in suis immunditiis merito superbiae dimissi diabolicis suasionibus ita falli permittuntur, ut etiam ad perfidiam dilabantur. Hos defectus ab eisdem malignis spiritibus sensim perstructos, Psalmista, demonstrans ex voce destruentium Hierusalem, ait: Exinanite, exinanite usque ad fundamentum (Psal. CXXXVI, 7). Fundamentum enim est fides, quia super hanc bona opera construuntur. 133.0531C| Perversos ergo spiritus virtutis munimen usque ad fundamentum exinanisse est, everso bene vivendi opere, etiam a cordibus hominum robur fidei dissipasse. Hinc Jeremias: Constupraverunt te, inquit, usque ad verticem (Jer. II, 6), hoc est ab exterioribus actibus, quasi ab inferioribus membris, usque ad celsitudinem fidei, quae est totius virtutis fundamentum, polluendo pervenerunt.

XVIII.

Quique tales forte non patientur audire, quod fidem perdiderunt. Sed nunquid fidem habere dicendi sunt, qui proximos persequuntur? cum doctor gentium dicat: Qui negligit curam proximorum, fidem negavit (I Tim. V, 8). Et certe pejus est fratres opprimere, quam eorum curam negligere. Judex quoque hominum quomodo reprobabit eos qui ut 133.0531D| canibus vel equis cibos praepararent, victum pauperis per sudorem acquisitum auferunt; si illos in aeternum ignem projiciet, qui esurientem non cibant? Nam et pater Augustinus in Epistola sancti Joannis dicit: Christus propter solam charitatem in carne venit; qui ergo charitatem non habet, Christum negat in carne venisse. Sunt plurima quae quosdam in Ecclesia constitutos infideles esse demonstrant. Personam potentis ita plerique accipiunt, ut pro ejus favore verum in causa proximi negent. Et quid est veritas, nisi Christus qui ait: Ego sum Veritas? (Joan. XIV, 6.) Joannes non de confessione Christi, sed de justitiae veritate requisitus occubuit. Quisquis ergo veritatem idcirco negat, ne personam potentis 133.0532A| offendat, si Joannes eo ipso propter Christum occubuit, quia videlicet pro veritate mortem incurrit, iste procul dubio Christum negat, qui ne personam offendat veritatem tacet. Ecce post haec ante oculos hominum Christianus est, sed si districte judicetur ante Deum, jam non est. Quo videlicet libro multa de ministris etiam Ecclesiae dicuntur, per quae et Balaam et Jezabel imitari et Antichristi membris uniri comprobantur.

XIX.

Ut autem ad aliquid tale veniamus, in quo persimile factum esse Cain sequaces evidentius manifestentur, ille, ut dictum est, monentem Deum audire noluit: isti servos ejus et rectores contemnunt, imo ipsum per ipsos, sicut in ipsius verbis ostenditur, dicentis: Qui vos audit me audit, et qui vos 133.0532B| spernit me spernit (Luc. X, 16). Qui etiam ejusdem rectoribus potestatem ligandi atque solvendi in persona beati Petri concessit, quam ita confirmavit ut alias diceret: De omni re quacunque duo ex vobis consenserint super terram, fiet illis a Patre meo (Matth. XVIII, 19). Sed ob hoc forte vel excommunicationes pastorum, quas ad compescendam pravorum malitiam adhibent, vel admonitiones contemnunt, quia vitam illorum reprehendunt: quod equidem ingens scandalum quibusque illusoribus praebet. Sed pastor et episcopus animarum nostrarum Christus non est contemnendus, qui in his auditur, et contemnitur, qui sicut praesciens futurorum huic temeritati contemptorum obviat dicens: Quaecunque dixerint vobis, servate et facite (Matth. XXIII, 3). Et ut hoc inferamus, 133.0532C| quis pejor quam Caiphas, qui de Christo prophetavit? Scilicet qui prophetiam unde meruerit, sanctus evangelista monstrare studuit, dicens: Cum esset pontifex, prophetavit (Joan. XI, 51). Saul rex impius et reprobus, cum praeciperet ne quis donec esset complecta victoria comedisset, Jonathas etiam jussionis nescius paululum mellis gustasset, mox divinus favor ita subtractus est, ut victoria penitus intermitteretur. Quam indignationem suam idcirco Deus tunc palam fecit, ut quantopere in contemptu rectorum offendatur, deinceps per omne saeculum intelligi posset. Nam et Judas proditor cum caeteris Christi discipulis daemonia fugabat, quod in libro epistolarum sancti Gregorii, et in sermone de cruce sancti Joannis Chrysostomi perhibetur. Igitur Caiphas 133.0532D| propter pontificatus honorem prophetavit; et illam Saulis jussionem ab ignorante licet contemptam adeo vindicavit, ut Jonathas mortis sententiam incurreret, nisi totius populi auctoritate liberaretur. Daemones ob reverentiam divini nominis ab ipso suo complice fugabantur. Cum vero ista ita sint, viderint quid faciant, qui pastores etiam sine fide Christi viventes despiciunt. Ut enim ita dixerim, audaciores sunt quam daemones.

XX.

Qui et si reprehensibiles sunt, ut in libro XXV Moralium disputatur, magna cautela subditis cavendum est, ne vitam eorum judicare praesumant. Habent judicem suum Deum, qui per magistros quidem vitam judicat plebium, sed per semetipsum 133.0533A| facta examinat magistrorum. Quamvis etiam subditi, quos modo magistri discutere vel negligunt, vel non possunt, ejus procul dubio judicio reserventur. Nam praelatos a se solo judicandos innuit, cum cathedras vendentium columbas sua manu evertit. Si autem rectores nati sunt, subditi seipsos tantum et non illos accusent, quia certe eorum culpa est quod talibus subjiciuntur. Scriptum quippe est: Dabo tibi reges in furore meo (Ose. XIII, 11). Et item: Regnare facit Deus hominem hypocritam propter peccata populi (Job XXXIV, 30). Si ergo irascente Deo secundum merita rectores accipimus, in illorum actione colligimus quid ex nostra aestimatione pensemus, vel cujus meriti simus. Si ergo magistrorum vita jure reprehenditur, oportet ut 133.0533B| eos subditi sufferant, etiam cum displicent. Sed hoc est solerter intuendum, ne aut quem venerari necesse est, imitari appetas, aut quem imitari despicis, venerari contemnas. Subtilis etenim via tenenda est rectitudinis et humilitatis, ut reprehensibilia magistrorum facta displiceant, quatenus mens subditorum a servanda magisterii reverentia non recedat. Debet tamen a subditis humiliter suggeri, si forte valeat in praelatis quod displicet emendari. Et libere ergo dicenda sunt quae sentimus, et valde humiliter promenda quae dicimus, ne et quae recta intendimus, haec elate proferendo, non recte faciamus. Quod enim magistri a subditis reprehendi non debeant, bene bobus calcitrantibus inclinata illa testamenti, quae rectores significat, arca figuravit. 133.0533C| Quam quia casuram credens Oza levites erigere noluit, mox sententiam mortis accepit, in humero percussus, quo ex praecepto legis eam ferre debuerat: quia nimirum dum subditi contra praelatos, quorum imperia ferre debuerant, manum submissionis mittunt, a sorte viventium reprobantur.

XXI.

Christus baptizat, sicut Deus Pater Baptistae Joannis testatur dicens: Super quem videris Spiritum descendentem, hic est qui baptizat (Joan. I, 33). Non ergo melior est baptismus per manus cujuslibet sancti hominis, quam per manus peccatoris, quoniam qualiscunque baptizator sit, Jesus est qui baptizat. Sic et de ministerio sancti altaris debet intelligi, quia scilicet et per manus aut justi aut injusti sacerdotis oblationem consecrat ipse Christus, et sicut Joannes 133.0533D| in homelia de proditione Judae disseruit nunc ipse Christus praesto est, et non ipse sacerdos corpus Christi consecrat, sed ipse Christus per ipsum. Nam sicut vox Dei in primordio mundi semel jussit, ut terra per singulos annos fructum afferat, et illa semper habet effectum ad generationem; sic et eadem vox hominis Jesu semel quidem in coena dixit: Hoc est corpus meum, et hoc facite in meam 133.0534A| commemorationem: sed donec, ut ait Apostolus, ipse veniat ad judicandum efficientiam ipsius rei, vox ista per omnem Ecclesiam adimplet. Et quidem fieri potest ut is qui consecrat, alter Judas sit, cui rex dicat: Amice, quomodo huc intrasti? (Matth. XXII, 12.) Is tamen qui non mentitur faciet quod promisit. Hinc itaque ex obliquo unusquisque intelligat, quia vis et pondus excommunicationis, aut admonitionis pondus, per qualemcunque personam fiat, ex Dei majestate pensetur, cujus auctoritate deponitur.

XXII.

Spiritalis, juxta Apostolum, omnia dijudicat, sed animalis homo non percipit spiritalia. Quapropter et isti nihil secundum fidem metientes, pro eo quod contemptus eorum non statim per 133.0534B| aliquod manifestae ultionis signum redarguitur, negligunt futurum examen contremiscere, quod ad praesens non experiuntur, et idcirco ad peccandum sunt praecipites, ad corrigendum vero difficiles. Unde scriptum est, quia propter hoc multiplicantur mala in terra, quod non cito profertur sententia contra delinquentes. Et certe tunc pejore ultione damnantur, cum eis nulla adversitate resistitur: quia videlicet ut in Moralium libro XXVI dicitur, eos Deus ad supplicium aeternum reservat, quos per temporales afflictiones a suis pravitatibus non refrenat. Hinc scriptum est: Percussit inimicos suos in posteriora, non in praesenti, et opprobrium, non temporale, sed sempiternum dedit illis (Psal. LXXVII, 66). Hinc sanctus Noe filium suum reprobum, non 133.0534C| in ipso, sed in posteritate seminis ejus damnavit. Non ergo rebelles sibi de impunitate blandiantur, quia nunc Deus magis poenaliter praevalere permittitur, et manifestae damnationis indicium est, quando conatibus eorum nulla contrarietate impediente subsequens favet effectus. Etenim quia Deus, ut scriptum est, nullum tempus sine testimonio suae virtutis derelinquit, multos etiam nostra aetate pavenda ultio punit, ut illud fuit. Cum ante hos annos sancti Andreae solemnitas in prima Dominica Dominici Adventus concurrisset, quidam sacerdos, sicut Turonicae ecclesiae praecentor, asserit pagensibus suis utrasque missas audire praecepit. Inter quos erat quidem medicus, qui audita prima missa discessit. Quem cum sacerdos increpasset, grave ei 133.0534D| respondit. Et ille excommunicavit eum. At vero medicus ad domum suam iratus discessit, et in contemptum excommunicationis mox potum accepit, atque protinus vexari coepit quousque animam exhalaret. Si isti hoc vidissent forsitan timuissent, quibus illa exprobratio congruit: Generatio prava et adultera signum quaerit (Matth. XII, 39). Ut illud Job: Videntes plagam meam timetis (Job VI, 21), 133.0535A| quia plerique Deum timere nesciunt, nisi cum vel in se, vel in aliis experta adversitate terrentur.

XXIII.

Theodosius imperator ille famosus, sicut Tripertita historia refert, quadam vice a quodam monacho, qui, ut credo, non bene compos mentis suae erat, pro quadam ejus querela, quam non statim expedierat, excommunicatus est. Et monachus quidem excommunicatione in pictatio descripta, et quo ab imperatore inveniri posset projecta discessit. At imperator non illum gyrovagum, sed coelestem potius regem, cujus auctoritate solet excommunicatio fieri, in causa considerans, prandere nullatenus, cum quidem incumberet hora, praesumpsit. Multisque episcopis coram astantibus, et cum illo episcopo, ad cujus dioecesim 133.0535B| praedictus monachus pertinebat, licentiam dantibus, cogi non potuit ut aliquid gustaret, donec monachus diu multumque quaesitus, et aliquando repertus est, et rogatus ut imperatori licentiam daret. Velim ut istis personis ex obliquo personas componant, quatenus causam a contrario verius discernant. Ecce imperator non qualiscunque, sed Theodosius omni saeculo post se mirandus, observavit excommunicationem non rationabiliter, sed inepte prolatam, neque a quolibet, qui vel tenuem excommunicandi potestatem habuerit, sed a stulto monacho fortuitu injectam. Isti vero degeneres homunciones, nullumque saltem apud vulgares signum honestatis habentes, contemnunt excommunicationem non fortuitam, sed ecclesiastica censura per pontifices decretam. 133.0535C| Certe quia dies mali sunt, in quibus, ut ait Apostolus, existunt homines seipsos amantes, qui auditum a veritate avertentes sanam doctrinam non recipiunt. Inde est quod pondus divinae auctoritatis parvipendunt, et non solum Dei ministros, sed ipsum etiam per eos admonentem more Cain spernunt. Quia vero de uno rege, qui mira humilitate excommunicationem, licet ineptam, observavit, audivimus, nunc de alio quid contigit audiamus.

XXIV.

Legitur in historia gentis Anglorum, quod quidam episcopus duos fratres Palatinos viros pro repudio uxorum excommunicavit. Contigit autem ut rex ipsius gentis juxta domum ipsorum transiret. Qui multis blandimentis delinitus, ut apud eos ad prandendum diverteret, tandem consensit. Expleto 133.0535D| autem convivio, cum jam rediret, obviavit episcopo, qui fratres illos excommunicavit: quem cum vidisset intremuit, et exsiliens de equo in media, ut erat, via prostravit se coram episcopo. At ille appropinquans ad eum, ferula, quam manu tenebat, tetigit eum dicens: O rex, non est meum agnoscere tibi, quia contra Deum fecisti, quando te excommunicatis 133.0536A| scienter sociasti. Idcirco ista sententia est de te: hoc anno mori habes in domo ipsa in qua excommunicationem contempsisti. Quod et factum est sicut ibi legitur. Ecce rex non potuit hunc reatum nisi moriendo expiare: ecce episcopus nec prostrato regi in pulvere potuit ignoscere. Ex his ergo colligendum est, quia nec ipse episcopus, cujus excommunicatio contemnitur, sine gravissima poenitentia hujusmodi facinus ignoscere potest.

XXV.

De signis vero illud sciendum, quia juxta Scripturam: Unicuique rei tempus suum est sub coelo (Eccle. III, 17). Unde sancta Ecclesia signis ad corroborandum suorum fidem in primordiis suis indiguit. Nunc vero constante jamdudum fidei statu signa admodum non requirit. Verum ut internus arbiter cogitationes 133.0536B| ex multis cordibus revelet, terribili dispositione priusquam Antichristus appareat, virtutum signa ab eadem Ecclesia subtrahuntur. Nam prophetia absconditur, curationum gratia aufertur, prolixioris abstinentiae virtus minuitur, doctrinae verba conticescunt, miraculorum prodigia tolluntur: hoc in libro XXXIV Moralium. Quod idcirco fieri permittitur, ut dum subtractis virtutibus eadem Ecclesia abjectior apparuerit, manifestum fiat qui illam propter spem coelestium praemiorum, et non propter praesentia signa venantur, et qui sunt illi qui invisibilia, quae promittit, sequi negligunt, dum signis visibilibus ad ejus reverentiam non incitantur, cum etiam a fidelibus miraculorum divitiae subtrahuntur. Unde scriptum est de eodem Antichristo: quia faciem 133.0536C| ejus praecedet egestas. Satellites ejusdem Antichristi mira facturi sunt, qua videlicet occasione fiet, ut qui Ecclesiam pro solis miraculis venerantur, illius veneratione contempta, ad illorum qui signa fecerint consortium transferantur. Bonis tamen signa omnimodis [modis omnibus] non deerunt, sed in comparatione eorum aut pauca, aut nulla videbuntur. Inde est quod nec ipsa perjuria, quae tam cito Deus punire solebat, jam manifesta ultione vindicat, imo vero ea, quasi non punienda sint, multiplicari permitit. Nunquid perjuri dicere possunt, quod vel Deus modo non puniat quod ante solebat, vel sancti non ejusdem sint potestatis, ut perjuria super se facta sicut olim puniebant, ita nunc punire nequeant? Possunt utique, sed jam 133.0536D| tempus est ut signa cessent. Non utique mirum si contemptum Deus praelatorum vindicare dissimulat, quandoquidem sanctorum injurias tam longanimiter suffert. Sed quia de juramento sese occasio praebuit, quid de hoc Hieronymus in Ezechielis libro V dicat commemoremus. Sedecias rex pactum subjectionis cum rege Nabuchodonosor inierat, sed mentitus est 133.0537A| ad regem Aegypti confugiens. Dicit ergo Ezechiel: Nunquid effugiet qui solvit pactum? Vivo ego, dicit Dominus, quia adducam eum in Babylonem, et ibi morietur in praevaricatione, qua despexit me (Ezech. XVII, 15, 20). Sententia saecularis est, dolus an virtus in hoste requiratur. Quam sententiam solent opponere qui dicunt hostes fraude decipiendos, et quibus ut quiescamus donec jures et pactum ineas sub nomine Dei. Prudentiae est et fortitudinis, vel decipere, vel superare adversarium qualitercunque potueris. Cum autem te constrinxeris juramento, neque tanquam adversarius decipiendus est, quia non est considerandum cui juras, sed per quem juraveris. Alioquin et illum despicis per quem juras, et hostis fidelior invenitur quam tu, qui propter 133.0537B| nomen Dei tibi credidit. Non enim hostem decipit, sed amicum, qui illum decipit cui juramento divini nominis fuerat copulatus. Hoc dictum sit ut Christianus, qui contra Christianum juramentum frangit, quid mereatur hinc intelligat, si foedus illud quod contra paganum Judaeus violavit sic animadvertitur, ut Sedecias avulsis oculis propter hanc praevaricationem in Babylonem cum ducibus suis captivus ductus sit.

XXVI.

Ut autem sacerdotalis dignitas propter fidei majestatem ostensione etiam visibilis miraculi commendetur, illud beati Petri ad medium deducatur. Hic beatus Petrus Alexandriae praesul fuit, et Arium haereticum ab Ecclesia sua primus ejecit. Cui dehinc instante passionis articulo 133.0537C| Christus per somnium nimio splendore fulgens apparuit, indutus videlicet colobio nimis candidissimo, sed usque ad pedes scisso. Quod tamen colobium ambabus manibus ad pectus suum stringens, nuditatem suam quodammodo operiebat. Quem Petrus esse Christum intelligens, cum ingenti horrore attonitus ait: Mi Domine, quis hoc fecit? At ille ait: Arius mihi hoc fecit, et caetera quae ille nimis affectuose prosecutus est. Hic ergo Petrus tempore episcopatus nunquam in cathedra sua sedere voluit, sed super scabellum ipsius cathedrae residebat. Propter quod frequenter clerus et populus contra eum querebatur, sed nequaquam acquiescebat, quoniam quotiescunque thysiasterium ascendebat, splendor igneus de ipsa sede egrediens 133.0537D| apparebat, cujus aspectu vir sanctus ita accendebatur, ut nesciret se interdum esse in corpore. Cum autem quadam die clerus et episcopi qui aderant de praedicta sessione quererentur, ille coactus et jam celare non valens: Quid, inquit, affligitur cor meum? Annon videtis virtutem igneam quae emicat de solio illo, et spiritum coruscare non cernitis? Cumque omnes demisso capite tantam rem audientes conticuissent, ille subjunxit: Credite mihi, filioli, si videretis quae video, tunc cognosceretis, qualis est sacerdotalis virtus, et quae gratia in ipsis habitat, ad cujus majestatis praesentiam ego territus sedere in eadem cathedra non audeo. Quo exemplo si bene consideratur, cum hinc admodum 133.0538A| contemptores terreri possent, tum quoque ipsi sessores non mediocriter contremiscerent. Hoc in ipsius passione refertur.

XXVII.

Manebit ergo sanctae Ecclesiae sua potestas, et impietas imperii erit super eum. Fidelibus autem de eadem Ecclesia dicitur: Ponite corda vestra in virtute ejus (Psal. XLVII, 14). Id est non secundum quod foris apparet, sed mentalibus oculis quae virtus in ea sit introspectent: semper namque praesto est ille qui promisit: Ecce ego vobiscum sum (Matth. XXVIII, 20), etc. Unde et illic sequitur: Ut enarretis quoniam hic est Deus (Psal. XLVII, 14, 15). Sed et sancti quique pontifices sedibus suis quas aliquando corporaliter tenuerunt, spiritali praesentia semper adesse creduntur. Quod etiam 133.0538B| si placet exemplo monstretur. In illa divi Gregorii vita, qua Romani utuntur, multa mirabilia per praesentiam ejus post transitum in illo suo monasterio, cujus in homiliis meminit, patrata manifeste declarantur, e quibus unum est. Quidam nefarius nomine Dominicus quamdam sanctimonialem a se corruptam juxta illud monasterium sibi conduxit, cumque hospitio latrina deesset, trabeculas, quae fontem sancti Gregorii senserant, infelix abstulit, et latrinam aptavit. Cum sequenti ibidem nocte dormiret, comprehensus est a duobus quasi cubiculariis atque ligatus: quos cum interrogaret cur se ligarent et tam crudeliter impellerent: Propter fornicariam, inquiunt, te sanctus papa jubet in audientiam duci. Forte tunc Joannes pontifex Romanus pridie contra 133.0538C| Saracenos perrexerat: cujus absentiam reus ille recordatus, dominus, inquit papa, nunc in urbe non est, et quomodo me ligari jussit? At illi dixerunt: Si papa Joannes hinc abiit, sanctus Gregorius hic remansit, qui more solito urbem perlustrans cum hic veniret, septa sui fontis a te propter meretriculam reperit dissipata. Ille excitus cum jam internis febribus arderet duodecimo die expiravit. Qui Zachariae quidem qui monasterio praeerat objurgationem contempserat, sed Gregorium loco esse praesentem atque singula quaeque perscrutantem, quod non suspicabatur, moriendo probavit.

XXVIII.

Quisquis igitur ex fide vivit, Christi vel sanctorum ejus praesentiam revereatur, et non praeconem contemnat; si etiam, quod absit, vitae merito 133.0538D| contemnendus fuerit, sed judicis potentiam reformidet. Licet enim talis judicandi locum teneat, cujus vita loco minime concordat: quisquis tamen regiminis gradum sortitur, locum apostolorum in ligandi atque solvendi auctoritate suscipit. Et idcirco sicut in homilia Evangeliorum vigesima sexta sancti Gregorii dicitur: Utrum juste an injuste liget pastor, pastoris tamen sententia gregi timenda est, ne is et qui subest, et cum injuste forsitan ligatur, ipsam obligationis suae sententiam ex alia culpa mereatur. Pastor ergo sicut de omnibus judiciis suis, rationem vero judici redditurus, vel absolvere indiscrete timeat, vel ligare: subditus vero ligari timeat, vel injuste. Qualiter autem praelati 133.0539A| vel sibi, vel subditis vivant, aut qualiter quaedam levius, quaedam asperius corrigant, quaedam dissimulent, nec tamen crescere sinant, in libro Pastorali manifeste disseritur. Hic tamen ex libro XXVI Moralium illud commemoretur, si a pravorum correptione cessaverint, ipsi pro eis punientur. Et quot regendis subditis quisque praeest, tot apud districtum judicem animas solus ad reddendam rationem habebit, cum forte de sua sola vix sufficiat. Subditos quoque tanto liberiores in divino examine praelati reddent, quanto hic eorum culpam sine vindicta non deserunt: ipsi vero tanto obligatiores fiunt, quanto in his qui committunt, nec verbi quidem injectione ab aliquo lacerantur. 133.0539B|

XXIX.

Pravorum perversitas exigit, ut contra contemptum eorum tanta dicantur, accepta videlicet occasione de Cain, cujus isti sequaces sunt qui Dei ipsius admonitionem contempsit: qui et culpam confiteri noluit, sed et timide respondit dicens: Nunquid custos fratris mei sum? (Gen. IV, 9.) In quo facto genitorem suum Adam imitatus est, qui ad poenitentiam requisitus mox adminiculum excusationis adjunxit, dicens: Mulier quam dedisti mihi, dedit mihi, et comedi (Gen. III, 12). Excessum suum latenter intorquens in auctorem, quasi ipse qui mulierem dederat, occasionem delinquendi praebuisset. Hinc est quod ex illa radice ramus hujus erroris usque nunc in humano genere protrahitur, ut quod quisque male agit, aut excusando levigare, aut argumentando 133.0539C| defendere conetur. Et certe peccare non debuimus, sed utinam post ruinam resurgere conaremur, et culpam defendendo non multiplicaremus. At miserabili modo quo spiritus peccando longius a veritate disjungitur, eo nequius obduratur. Et culpa quae terrere mentem debuit, magis hanc extollit. Porro autem de Cain adhuc aliquid contra ejus imitatores dicamus. Ille vagus et profugus deguit, et de istis dicitur: Ambulabunt in vacuum et peribunt. In vacuum ambulant qui nihil secum de fructu sui laboris post mortem portant. Qui et profugi sunt, quia vitam praesentem sequentes fugiunt alternam, istam invenientes, illam perdunt. Alius namque adipiscendis honoribus, alius multiplicandis facultatibus, alius promerendis laudibus anhelat; 133.0539D| sed cuncta haec quisque aut ante mortem perdit, aut moriens deserit. In vacuum ergo laborat, et vagus vitam suam percurrit, qui secum ante judicem nihil ad promerendam animae salutem portat. Quoquo enim modo culpa prodeat, ita semper eidem subacti sunt, ut vel recte non incipiant, vel si inceperint fracti in ipso conatu ad consuetam pravitatem redeant. Ille primogenitum suum Enoch vocavit, atque ex nomine ejus civitatem quam condidit appellavit. Enoch dedicatio dicitur. Et omnes iniqui quanto longius a coelesti haereditate divisi sunt, tanto profundius in hac vita quae prima est cordis radicem figunt. Et cum scriptum sit: Ne discumbas in primo loco (Luc. XIV, 8), se in primordiis dedicant, 133.0540A| ut hic ad punctum floreant, et a sequenti patria funditus arescant.

XXX.

Quorum studia haec sunt, contra praecepta Conditoris indurescunt, pravis desideriis succensi, nec suis mortibus aliquando parcunt. Inanem gloriam etiam cum vitae detrimento quaerunt. Bonos vero dictis et factis persequuntur, et etiam gladiis. Spem in semetipsis ponunt; contra flagella Conditoris insensibiles existunt. Mortalia non mortaliter cogitant; habendi cupiditatem nullo congestu lucrorum finiunt. Inter quaslibet amaritudines ad voluptatem carnalis desiderii recurrunt; corpus quantum possunt epularum diversitatibus nutriunt, moestitiam locorum blandimentis demulcent. Ne despecti videantur, dignitatibus se inaltant; potestatibus cunctos 133.0540B| transcendere gestiunt. Qui vero astutiores sunt, corda sua discunt machinationibus tegere, sensum verbis velare, irrogata mala multiplicius reddere, simplices irridere. Haec veteris hominis prudentia est, quae a pueris pretio discitur, in juvenibus usu roboratur: hanc qui sciunt, caeteros despiciunt; qui nesciunt, in aliis urbanitatem putant. Hi superna quae amiserunt, nec plangunt, nec recogitant; ingenitam libertatem non recolunt, semetipsos in his, ad quae projecti sunt, deserunt. Exsilium quod patiuntur more patriae diligunt, et cum miseri sint ipsas miserias amant, seque inter eas in bonis esse putant. Ita ab exordio vitae usque ad finem in iniquitate perdurantes omni tempore per augmentum malitiae contra semetipsos ictus ingeminant, quibus 133.0540C| succisi in aeternum ruant, qui aeternam patriam non amant, quia sufficere sibi credunt, si eis suppetant bona temporalia quae cupiunt: et si in his succrescunt, felices se et munitos putant: et ita ubi carne requiescunt, ibi mentem exstinguendo sepeliunt. Quisquis itaque haec et alia quamplura, quae ob prolixitatem omittimus, in se deprehendit, veterem hominem cum suis rationibus necdum se deposuisse cognoscat, sed ad illam civitatem, cujus rex diabolus est, etiam si audire non patitur, factis prodentibus pertinere probatur.

XXXI.

Justus Abel sicut in se regem coelestis Hierusalem Christum cum omni collectione electorum significavit, sic in agno quem obtulit innocentiam eorumdem electorum expressit. Ut enim 133.0540D| de studiis ejusdem innocentiae quiddam commemoremus, quicunque inter eos perfecti sunt, nihil callida simulatione simulant, quia loqui dupliciter ignorant. Non se student rerum abundantia fulciri, non per dignitates saeculi honorabiles ostentari, non cultu vestium pompare, non in his quae extra se sunt gloriari; honorari metuunt, non despici; corpus continentia tenuant, mente et moribus pinguescunt. Pro justitia contumelias suscipere gaudent; injurias non facere, sed tolerare lucrum putant. Sed et alia hujusmodi gerentes Deo quidem placent, oculos autem Cain offendunt, quia sapientes et cultores hujus mundi abjectos, et quasi mortuos deputant, quos non carnaliter secum vivere 133.0541A| cernunt. Quod in illo juvene signatur, quem Dominus cum a daemonio liberaret, ita paululum jacere permisit, ut a multis mortuus diceretur, quoniam qui spiritaliter vivere nesciunt, eum qui immundis desideriis caret, inutilem penitus atque exstinctum arbitrantur. Unde Job ait: Deridetur justi simplicitas (Job XII, 4), quia videlicet dum foris idem justus temporali gloria non resplendet, eis qui nulla bona nisi carnalia pensare sciunt, in despectu venit. Unde bene Moyses electorum voce ait: Abominationes Aegyptiorum immolabimus Domino (Exod. VIII, 26). Aegyptii dedignantur oves edere, sed quod illi abominantur, hoc Israelitae Deo offerunt, quia simplex humilium vita Deo in sacrificium vertitur, quam superbi et duplices fatuitatem 133.0541B| putant esse. Fraternae caedis Cain spirans Abel foras egredi suadet; foras autem egredi est, neglectis coelestibus bonis exteriora quaerere. Ad quod videlicet agendum nonnulli qui appetitui terrenorum succumbunt, eos vero qui aeterna sequi videntur inflectere, vel solo exemplo, vel etiam verbis solent. Quos uxor beati Job evidenter expressit, quae verba blasphemiae viro suasit. Nam et hi propter professam fidem intra sinum Ecclesiae fidelibus admisti sunt, quos eo imitabiles pene sibi faciunt, quo eos usque ad fidei cubile recipiunt. Sed quisquis vult crudelitatem Cain evadere, studeat internis desideriis jungi, cesset exteriora per exempla pravorum ambire. Nam ille in Evangelio latrones non incurreret, si ab Hierusalem, quod est visio pacis, non exisset, neque 133.0541C| filiam Jacob rex terrae corrupisset, nisi illa ad videndas illius regionis mulieres processisset. Hinc de eodem Jacob dicitur: Quod simplex in habitaculis habitavit (Gen. XXV, 27). Esau vero, quem Deus odio habuit, vir gnarus venandi fuit.

XXXII.

Patitur autem Deus innocentem Abel ab impio Cain jugulari, quem tamen ipse suscepit: quoniam electorum est hic mala perpeti, hic diversis modis flagella sustinere, quibus reservatur de haereditate gaudere aeterna. Nam si filii, et haeredes. Filii vero esse ex ipsa afflictione noscuntur juxta illud: Flagellat omnem filium quem recipit (Hebr. XII, 6). Licet enim non sit filius omnis qui flagellatur, tamen nullus est filius qui non flagelletur. Mali vero sine verbere relinquuntur, ut sicut 133.0541D| in libro XXIV Moralium dicitur: Saltem hanc vitam sine poenis ducant, qui ad tormenta sine fine quae sunt mala agendo festinant. Nequaquam enim retributionis gaudium de aeternitate colligitur, quod non hic prius pia tribulatione seminatur. Eant igitur reprobi, et desideria sua inulte consumant, quia certe ad reatus testimonium Deus convertit etiam ipsum tempus, quod eis ad poenitentiam tribuit, et iram quam nunc retinet quandoque irretractabiliter infundit. Quod ex afflictione bonorum colligitur, quos cernimus et pia agere et crudelia multa tolerare. Nam districtus judex quanta illic animadversione ferit quos reprobat, si hic tam districte cruciat quos amat? Hinc Petrus 133.0542A| ait: Tempus est ut incipiat judicium de domo Dei (I Petr. IV, 17). Si autem primum a nobis, quis finis eorum qui non credunt Dei Evangelio? Peccata quippe nequaquam divina severitas inulta remanere permittit, sed ira judicii a nostra hic correptione inchoat, ut in reproborum damnatione conquiescat. Propter utrosque enim Job ait: Si impius fuero, vae mihi est; et si justus, non levabo caput (Job X, 15), saturatus afflictione et miseria. Impius namque caput hic levat, qui prosperis hic fulcitur, sed quod sequitur non evadet; superbia enim ejus aeterna ultione feritur. Justus vero oppressus miseria caput levare non sinitur, sed transitoriis doloribus expiatus ab aeterno verbere liberatur. 133.0542B|

XXXIII.

Caput itaque justi Abel in mortem premitur, et impius Cain in effrenatione suae voluntatis abire sinitur, ut in illo felix bonorum adversitas, in isto malorum infelix prosperitas monstraretur. Fit enim plerumque ut sicut ille tunc, sic nunc unusquisque malus, cum a jugo divinae servitutis collum mentis excusserit, in perpetratione cujuslibet reatus agendi facultatem habere permittatur. Qui dum sub divinis praeceptis non restringitur, dum in agendis malis impia libertate potitur: interdum licere sibi putat omne quodlibet, unde bene de eo scriptum est: Quasi pullum Onagri liberum se putat (Job XI, 12). Onager dicitur asinus agrestis. Agrestia vero animalia libertatem habent et ire quo volunt, et quiescere quando volunt. Qui ergo implere mala quae 133.0542C| desiderat per effrenatam libertatem quaerit, pullo onagri esse similis concupiscit, talis videlicet quia ad aliud non reservatur, sub disciplina quasi agrestis bestia non restringitur. Homo autem qui ad sequentem vitam dicitur, necesse est profecto, ut in cunctis motibus sub disciplinae dispositione religetur, et quasi domesticum animal loris vinctum serviat, atque aeternis dispositionibus restrictus vivat. XXXIV. Ipse autem verus Abel cunctas nostrae tribulationis molestias consolans, mirabili compassione totum ex potestate sustinuit, quod nobis ex necessitate sustinendum novit, ut nos homines quod ex merito culpae patimur, non refugiamus, cum ille qui Deus est ex sola condescensione tanta 133.0542D| sustinere dignatus est. Non itaque puto quemlibet tam praesumptuosum, ut quasi de singulari merito, vel digniori natura praesumens, praesentem vitam sine molestiis quaerat sibi disponi, cum ipse quoque auctor vitae, sine dolore passionis ab eadem vita non exiit. Quibuslibet enim virtutibus polleat, quid digna est vita peccatorum, si ejus et vita pro nobis flagello subjacuit, quae subdita nulli peccato fuit? Ut enim aliquid sub exemplo dicamus, Baruch discipulum Jeremiae prophetae divina vox redarguit, eo quod caeteris in captivitatem transmigrantibus quietem sibi quaerere praesumpsit. Alioquin diverso itinere ambulat Christianus miles, si gaudia et delectationes quaerit, cui dux suus vias amaritudinis ostendit. De quibus viis scriptum est: Omnes vias 133.0543A| jus intelligere noluerunt (Job XXXIV, 27), videlicet superbi exempla humilitatis quae praebuit imitare despexerunt. Omnis enim actio quam per incarnationis suae mysterium Christus Dei sapientia gessit via est, et ordo vivendi: qui venientibus ad se tot vias praebuit quot exempla monstravit: de qua sapientia scriptum est: Quia clamitat stans in mediis semitis (Prov. VIII, 2), quae nimirum investiganda nobis fuerat si se occultare velet. At nunc in mediis semitis figit gradum, ut in ipsam impinguamus, et nolentes; et quam videre negligimus, tangamus offendentes. Sane qualis est via quam ostendit? utique humilitatis: de qua ipse dicit: Discite a me quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI, 29). Quid enim in hac vita 133.0543B| aliud quam dejectionem intuentium oculis ostendit? Nostrae enim perditionis fuit origo superbia diaboli. Ut ergo redemptionis instrumentum fieret humilitas Dei, ad hoc non solum visibilis, sed etiam despectus apparuit; ad hoc contumeliarum ludibria, irrisionum probra, passionum tormenta mortemque toleravit, ut humilis Deus doceret hominem non esse superbum. Propter humilitatem namque solam veraciter edocendam, is qui est aestimatione magnus super omnia, parvus inter omnia fieri dignatus est. Hae sunt ergo viae ejus, quas superbi intelligere nolunt, quoniam abjecta quae pertulit pati despiciunt. Sed easdem vias unicuique humili intelligere est hoc nosse, quia per haec infima transitur ad summa: scire quod oporteat adversa 133.0543C| patienter tolerare, mansura perseveranter exspectare, ut exemplo ejus quem pati oportuit, et ita intrare in gloriam suam, aeterna quaeratur gloria, temporalibus opprobriis comparata. XXXV. Istae duae generationes, vel duae civitates, quae, ut dictum est, a duobus Adae filiis exortae sunt, in quatuor generationibus partiuntur: ut autem secundum illud exemplum quo malorum auctor Cain primogenitus fuit, et unusquisque nostrum primo malus est, et postea per gratiam baptismi fit bonus, nunc primo de malorum generatione dicamus. Ipsa in duobus generibus dividitur. Habet enim aperte malos, ut sunt omnes potentes pauperum oppressores, quibus hoc proprium est, ut vel deliciis se dilatent, vel potentiam divinitus acceptam 133.0543D| ad aliorum laesiones exerceant, vel se per voluptates dissolvant; et si faciendi effectus deest, voluntas tamen agendi semper in eis est. Unde et semper inest in eis reatus, quoniam pravis desideriis indesinenter implicantur, et quia pauperes quosque despiciunt, ut supra dicitur, bene de eis scriptum est: Lampas contempta apud cogitationes divitum (Job XII, 5). Quo loco divitum nomine cuncti designantur, qui superbis apud se cogitationibus tument. Plerique enim rebus ditantur, qui dum se operibus abundare conspiciunt, veras Dei divitias non requirunt; et qui contra meritum ditati bonis ad amorem Conditoris provocari debuerunt, magis contra illum suis donis pugnant. Aliis vero res terrenae non suppetunt, 133.0544A| sed tamen apud se superbiunt, et amore divitiarum semper inaestuant. Quos videlicet quia vitae sequentis amor non humiliat, inter pravos divites morum protervia addicit: at sicut in libro X Moralium dicitur, nihil in ultione judicii discrepat, utrum rebus an solis moribus intumescant: qui scilicet quoslibet humiles, qui terrena in usu, non in desiderio habentes, sequentem vitam diligunt, vel opprimunt, vel despiciunt: cum ipsi utique aut rebus terrenis, aut solis desideriis moriuntur. XXXVI. De his scriptum est: Vae vobis divitibus, qui habetis consolationem vestram in praesenti (Luc. VI, 24): hi autem fastidientes propria, aliena concupiscunt: aut concupita adipisci non valentes, instigantis avaritiae tumultu vastantur. De quibus in 133.0544B| Moralium libro IV dicitur: O quam difficile ad requiem tendunt, qui tam duris cogitationum tumultibus, dum in hoc mundo sublimari volunt, in corde comprimuntur! Hinc scriptum est: Vae qui multiplicat non sua: usquequo aggravat contra se densum lutum? (Habac. II, 6.) per lutum namque terrena figurantur. Denso igitur luto se aggravat, qui terrena multiplicat, qui se avaritiae, quae est idolorum servitus, oppressione coangustat; hinc item: Judicium durissimum his qui praesunt fiet (Sap. VI, 6). Unde et in Evangelio Veritas dicit: Cui multum datum est, multum ab eo requiritur (Luc. XII, 48). Rarum itaque valde est, ut qui aurum possident ad requiem tendant, dum per semetipsam Veritas dicat: Difficile qui pecunias habent in regnum coelorum 133.0544C| intrabunt (Matth. XIX, 23). Nam qui hic multiplicandis divitiis inhiant, quae alterius vitae gaudia sperant? Quod ut Redemptor noster valde rarum quidem, ut ex solo miraculo, per se tamen fieri posse monstraret, ait: Apud homines hoc impossibile est, apud Deum omnia possibilia sunt (Luc. XVIII, 27), et caetera. Quoniam ipse potens est in eis tumorem cordis reprimere, et ambitum concupiscentiae refrenare. Ex solo enim divino miraculo id posse fieri monstratur, quandoquidem hoc quod fieri nullatenus potest ad exemplum deducitur, cum Dominus ait: Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum coelorum (Matth. XIX, 24). XXXVII. Est autem et aliud malorum genus, eorum 133.0544D| videlicet qui habitum religionis assumunt, sed vel multis vitiis publice, vel quibusdam occulte se subdunt. Unde beatus Job voce dolentis Ecclesiae dicit: Effudi in terram viscera mea (Job XVI, 14). Nam quia viscera in humano corpore interius sunt, viscera Ecclesiae vocantur, qui religionis habitu induti ad intima ejus sacramenta deservire debent. Cum ergo malignus hostis quosdam ex eis ad saecularia desideria vel negotia pertrahit, ejusdem Ecclesiae viscera infundit in terram, quia illos in infimis conculcat, qui ad hoc vocati sunt ut spiritalibus inhaererent. De his iterum scriptum est: Sub ipso erunt radii solis (Job XLI, 21): quod tunc fit, cum hi qui intra sanctam Ecclesiam, altiori gradu vel 133.0545A| acumine sapientiae resplendere videntur, aut diabolicis suasionibus, aut terrenis potestatibus prave duntaxat agentibus se submittunt, oblitique coelestium terrena ambiunt. Hinc iterum dicitur: Sternet sibi aurum quasi lutum (Job XLI, 21), id est, eos qui spirituales videntur conculcat quasi carnales. Praeterea auri nomine nitor gloriae temporalis exprimitur, sicut per prophetam dicitur: Calix aureus Babylon (Jer. LI, 7). Quid enim Babylonis nomine, nisi hujus mundi gloria designatur? qui calix aureus dicitur, quia dum pulchra esse ostentat temporalia, stultas mentes in sua concupiscentia debriat, ut falso speciosa temporalia appetant, et invisibilia vere pulchra contemnant. Hoc aureo calice prima sponte sua debriata est Eva, quam omnes utique imitantur, 133.0545B| qui in ecclesiasticis disciplinis positi, saecularia quaelibet blandimenta sicut illa in paradiso suscipiunt. Toties igitur Leviathan qui haec facere perhibetur, vel radios solis, vel aurum sibi sternit quasi lutum, quoties aliquos de habitu religionis per quaedam vitia tanquam saeculares supplantat. Hinc item dicit: Absorbebit fluvium, et non mirabitur, et habet fiduciam quod influat Jordanis in os ejus (Job XL, 18). Per fluvium saeculares, per Jordanem ecclesiastici viri designantur. Neque enim magnum putat si illos devorat, qui terrenis concupiscentiis impulsi, deorsum quasi fluvius fluunt: sed magnopere satagit, ut in ecclesiastico gradu positos absorbeat, quos et per suae calliditatis insidias, tanquam Jordanem deglutiens, necat aliquando. Hinc rursus 133.0545C| dicitur, quod ignis quem Dominus vocavit ad judicium, partem domus ejus consumpserit, quoniam illos quoque gehenna devorat, qui in habitu religionis negligenter vivunt. XXXVIII. Electorum quoque generatio in duobus generibus distinguitur. Unum genus est perfectorum de quibus dicitur: Mites addunt in Domino fortitudinem (Isai. XXIX, 19). Et item: Justus mundis manibus tenebit viam suam (Job XVII, 9). Aliud autem nondum perfectorum, de quibus Ecclesia redemptori suo dicit: Imperfectum meum viderunt oculi tui (Psal. CXXXVIII, 16), quasi diceret: Eos etiam qui in meo corpore vias perfectionis pleniter assequi non possunt, a tuae misericordiae respectu non repellis. Utrumque genus ad supernam requiem Job pertinere 133.0545D| conspiciens ait: Parvus et magnus ibi sunt (Job III, 19). Quotquot ergo perfectiores sunt inter hujus vitae molestias, nequaquam ad murmurationem prosiliunt, et divitiae si affluant, nullatenus cor apponunt, sed utraque tanquam citius transitura parvipendunt. Pensant enim a quo laqueo lapsi sunt: a qua videlicet beatitudine, ad quantam miseriam in primo parente ceciderunt. Et idcirco vitae hujus prosperitatem sicut brevem et egenam despiciunt; et licet de praesentibus aerumnis doleant, intuentes tamen quid districtus judex de futura gehenna peccatoribus comminetur, has tanto patientius tolerant, quanto post hoc exsilium aeternam si murmuraverint subsequi mortem expavescunt. De bonis vero 133.0546A| quae forte gesserint non se extollunt, quia sollicite pensant quales ante qualem judicem stabunt, et isdem judex bona quam subtiliter discutiat, mala vero quam districte puniat. Qui, sicut in libro VIII Moralium disseritur, perituros se absque ulla dubietate praesciunt: si remota pietate judicentur. Et quia certissime sciunt, quod in hac vita nec debent habere requiem nec possunt, hoc salubre consilium interim assumunt, ut terrena desideria deserentes ad coelestia se extollant: sed haec agentes, paterna tamen adhuc flagella sentiunt, ut tanto perfectiores ad coelestem haereditatem veniant, quanto eos pie feriens disciplina etiam quotidie de minimis purgat. XXXIX. Propter haec autem quae in praesenti patiuntur, et propter illa quae in futuro metuunt, sed 133.0546B| et propter salubre consilium, ut dictum est, quod reperiunt, bene ex eorum persona Jeremias Domino dicit: A facie manus tuae solus sedebam, quoniam comminatione replesti me (Jer. XV, 17). Per faciem unusquisque cognoscitur, per manum operatio designatur: solus sedet, qui tumultu carnalium desideriorum non frequentatur. Facies ergo Dei vocatur cognitio: manus experientia percussionis, quia sicut comminatus fuerat, hominem pro originali culpa multavit, et etiam in aerumnas hujus vitae projecit. Comminatio vero est terror sequenti adhuc supplicii, quod peccatoribus intentat. Itaque propter comminationem ejus solus a facie manus Domini sedet, qui per experimentum vindictae illius, quae pro originali culpa mortalibus infertur, quantum timenda 133.0546C| sit sequens poena cognoscit, quae non resipiscentibus comminatur, et idcirco superbire jam non audet, nec turbis carnalium desideriorum sese miscere. Job propter praesentis augustiae punctiones dicit: Sagittae Domini in me sunt, propter sequentes vero subinfert: Terrores ejus militant contra me (Job VI, 4). Hinc Psalmista propter utrumque: In me, inquit, transierunt irae tuae, et terrores tui conturbaverunt me (Psal. LXXXVII, 17). Quod idcirco dicitur, quia jam aliud de damnatione patimur, id est iras quidem, sed tamen transeuntes, quoniam isti dolores cito finiuntur. Sed hoc fit gravius, quod inter dolores istos aeterna supplicia quae comminatur, quorum terrores merito nos conturbant, formidamus. Omne igitur quod perfectos quoslibet viros affligit, 133.0546D| tanto minus refugiunt, quanto id culparum suarum expiationem credunt. Et omne quod praeterit, licet prosperum sit, tanto sensibus eorum vilescit, quanto et transitorium est, et ipsi ad aliud tendunt, quod semel adeptum nunquam amittitur. Bona igitur hic oblata, nec pro magno suscipiunt, nec illata mala valde pertimescunt. Sic utuntur temporali subsidio, sicut viator utitur aut umbra, aut lecto; pausat corpore, sed mente ad aliud tendens recedere festinat: sic et hi gressum cordis figere in transitoriis refugiunt, ne delectatione itineris sequestrentur a statione aeternae mansionis. In propriis enim gaudere desiderant, et idcirco in loco peregrinationis suae felices esse recusant. Hinc est quod in electorum 133.0547A| prole Henoch, qui dedicatio interpretatur, septimus nascitur, quia videlicet electi post sex hujus vitae aetates, in supernam Hierusalem tanquam lapides vivi dedicabuntur. Cain vero, ut supradictum est, primogenitum Henoch appellat: quoniam iniqui se in primordiis quasi dedicant, dum in hac vita radicem cordis plantant. Cum Dominus dicat: Cum vocatus fueris ad nuptias, ne discumbas in primo loco (Luc. XIV, 8). XL. Est et aliud genus bonorum, sed minus perfectorum, qui penetrare spiritalia non valentes, quinque sensibus corporeis deprimuntur. Quos videlicet quinque sensus qui Christianorum exercitus duce Jesu debet in corpus suum reprimere, bene Josue designat, qui reges quinque in repromissionis 133.0547B| terra dudum regnantes ad speluncam velut antrum corporis fugientes interfecit. Sed imperfecti quique dum eisdem sensibus adhuc succumbunt, tanto minus amant eum qui fecit omnia, quanto in his amplius quae facta sunt illigantur. Aliena quidem non quaerunt, illatam injuriam vel nolentes portant. Rebus propriis contenti sunt, et humiliter vivunt; sed tamen curam propriae domus gerunt, de filiis cogitant, eisque haereditatem servant. Qui tamen inter eos sollicitiores sunt, divini judicii memores, misericordiam pauperibus impendunt; et si omnia relinquere non possunt, vel ex parte qua praevalent misericordes fiunt, et curam carnis cum animae cura partiuntur. Sed quid de eis erit, si nullus ad regnum nisi qui summis virtutibus praeditus est perveniet? 133.0547C| Adest quippe et his consolatio sua. Nam cum ferculum regis Salomonis in typo Ecclesiae describeretur, inter ligna Libani et columnas argenteas, et inter reclinatorium aureum ascensumque purpureum per quae videlicet excellentiores quique in eadem Ecclesia militantes designantur, additum est quia media charitate constravit propter filias Hierusalem. Verum quia hoc pro nostra infirmitate dicitur, ex hoc aperte claret, quod non propter filios, sed propter filias Hierusalem inesse charitas perhibetur. Quid enim aliud per sexum femineum, nisi infirmitas mentium figuratur? Quisquis igitur mente infirmus est, charitatem habeat, diligat Deum et proximum quantum potest, et quae bona sunt valde cum charitate faciat, quia licet exterioribus implicetur, tamen si charitatem 133.0547D| habuerit, ad Dei ferculum pertinebit, sicut Psalmista ait: Benedixit omnibus pusillis cum majoribus (Psal. CXIII, 13), quoniam qui imperfecti sunt et pusilli, si in quantum cognoscere valent Deum ac proximum diligunt, ipsi quoque licet minori loco, 133.0548A| in sanctae Ecclesiae aedificatione tamen sunt ponendi. Discutiant ergo se quisque fideles, et si repositum aliquid in corde suo de fructibus charitatis invenerint, Deum sibi interesse non dubitent. XLI. Quia vero sese occasio praebuit, hoc ex verbis beati Augustini de charitate dicendum videtur: Divinarum, inquit, Scripturarum multiplicem abundantiam latissimamque doctrinam sine ullo errore comprehendit et sine ullo labore custodit, cujus cor plenum est charitate. Quapropter quisquis vult novo mandato vetus exstinguere peccatum, cupiditati contrariam teneat charitatem, quoniam ille tenet et quod patet, et quod latet in divinis sermonibus, qui charitatem servat in moribus. Hieronymus in epistola ad Galatas refert, quod sanctus 133.0548B| Joannes evangelista, cum jam senex esset, et discipulorum manibus ad Ecclesiam deferretur, hoc solum semper in collecta proferebat: Filioli, diligite alterutrum. Discipuli vero pertaesi, quod eadem semper audirent, dixerunt: Magister, quare semper hoc loqueris? Quibus respondit dignam Joanne sententiam: Quia praeceptum Domini est, et si solum fit, sufficit hoc. Sciendum sane quia sicut nostris temporibus omnia pene suum ordinem perdiderunt, plerique prodigas rerum suarum expensas charitatem nominant, cum res ad inanem gloriam profuse dispensae, comestio vel effusio magis dicendae sunt quam charitas. Qualibus enim res dispertiendae sint ipse Dominus docet, qui ait: Noli invitare eos qui te reinvitent (Luc. XIV, 12). Sed omnes econtra 133.0548C| cum vix parum quid non solum vestimenti, sed etiam cibi ac potius Christo in paupere tribuant, potentibus tamen etiam accepta mutuo dispensant: quod videlicet non est charitas, sed effusio. Nam recte charitas solis indigentibus est expendenda; et non solum amicis, sed etiam inimicis beneficia. Porro autem sicut haec vita media est inter coelum, quo soli boni consistunt, et infernum quo soli mali traduntur, sic utriusque partis cives indifferenter habet. Unde utraque generatio vel temporalibus bonis pariter utitur, vel malis pariter affligitur, diversa tamen fide, diversa spe, diverso amore, donec ultimo judicio separentur, et percipiat unusquisque suum, finem cui nullus est finis. Quia seriem vero verborum qualitercunque digestam ad hoc usque 133.0548D| deduximus, ut has generationes, licet in prosperis et adversis communiter procurrentes [percurrentes], tamen pro diversitate meritorum diversos fines habere dixerimus, librum hunc istic finiamus.

LIBER SECUNDUS. 133.0547|

133.0547D| Dies praestituti jam fluxerant, et gaudebam, fateor, quod sub occasione brevis temporis vestrae jussionis 133.0548D| munia licebat brevitate concludi; quandoquidem stulto genus consolationis est, ut si tacere nescit, 133.0549A| vel parum loquatur: cum repente solito brumosior hiems ingruit, illasque sui dieculas ita inasperavit, ut plus de aprico quam de itinere nobis cogitandum videretur. Tum vero partim praedictae hiemis inclementia, partim sanctorum qui instabant dierum reverentia, domnus abba interim iter nostrum remorari concessit. Lectis tamen quae jam digesta erant, et paucis contra eos qui pravorum deteriorantur exemplo, repertis, placuit aliqua adhuc subrogari. Verum ego non satis confidam, quod hoc saltem audire dignentur, quippe quoslibet, nec sanctum Evangelium ut oportuerat revereri: tamen ea spe jussionem aggrediar, ut in aggere testimoniorum, quo superbi filii juxta praeceptum Moysi lapidandi sunt, vel lapillum me gaudeam jactavisse.

I.

133.0549B| Boni igitur, ut dixeramus, nunc mala quaelibet vel bona cum malis hominibus sentiunt, licet hi asperius et frequentius mala patiantur, bonis vero restrictius utantur. Qui tamen sic et prosperitate et adversitate utuntur, ut in rebus prosperis sit eis consolatio, ne frangantur adversis, et in rebus adversis exercitatio, ut non corrumpantur prosperis. Mali vero ad hoc cupiunt habere securam vitam, ut perditis sinceris moribus, remota omni molestiarum asperitate defluant. Neque enim propterea cupiunt habere pacem, et omni genere copiarum abundare, ut his bonis bene utantur, hoc est honeste, sobrie, temperanter, pie; sed ut infinita varietas voluptatum insanis effusionibus exquiratur, secundisque 133.0549C| rebus ea mala oriantur in moribus, quae saevientibus priora sint hostibus, et hoc sit quieta vita, ut possit esse secura nequitia. Quicunque autem ditiores sunt, student semper divitias augere, quae et quotidianis effusionibus sufficiant, et per quas pauperiores sibi subdant, quos ad clientelas sui fastus obsequentes habeant: quibus ipsi pauperiores causa saturitatis libenter se subdunt, et hos quibus praevalere non possunt, per eorum, quibus adhaerent, audaciam violenter opprimunt: hinc propter hujuscemodi satellites, et eos quorum patrocinio tuentur, scriptum est de utroque malo divite: De lateribus ejus a ruina dependet (Job XV, 27). Jam vero in tali satellitio stupra impune multiplicantur, convivia laeta frequentantur, ubicunque libuerit et potuerit, die 133.0549D| noctuque luditur, bibitur, vomitur, diffluitur, saltatur, cum scriptum sit: Vae his qui morantur in vino (Prov. XXIII, 30). Et item: Noli esse in convivio potatorum (Prov. XXIII, 20). Et: Vae his qui carnes conferunt ad vescendum (Ibid.). Et item: Ducunt in bonis dies suos (Job XXI, 13). Quibus utique timendum fuerat, et inter pocula cogitandum hoc quod illic sequitur: Et in puncto ad inferna descendunt (Ibid.). Hi nimirum in Evangelio per ficulneam designantur, de qua Dominus queritur dicens: Ut quid etiam terram occupat? (Luc. XIII.) quia de quolibet perverso potente pene jam requisitio Deo non est. Postquam enim se perdidit hoc solummodo quaeritur, cur et alios gravet in mortem. Sicut enim terra sub arbore solis 133.0550A| radiis privata sterilis est, sic subjecti favoris ejus exemplo depressi a lumine veritatis permanent alieni. Tales vero quique justo Dei judicio frequenter ita deseruntur, ut perversa quaelibet potenter faciant, et tamen hic feliciter vivant; sicut de quolibet eorum Scriptura dicit: Cucurrit adversus Dominum erecto collo (Job XV, 26), idem in malo opere obstaculum de adversitate non habuit. Et item: Vidi stultum firma radice (Job V, 3), quasi firma radice stultus attollitur. Quoniam hic temporali felicitati fulcitur, et adversis non eliditur, contra infirmos etiam sine repugnatione praevalet, bene agentibus ex auctoritate principatus sui contradicit, ad majora commoda ex pejori semper actione succrescit, et unde vitae viam deserit, inde ad tempus locupietior 133.0550B| vivit.

II.

Mos est autem non solum malorum, verum etiam bonorum, sed tamen minus perfectorum; ut eorum intentio vel sensus juxta hoc quod forte viderint informetur. Nam laeta videntes hilarescunt, pro tristibus contristantur. Unde fit, ut cum pravorum gloriam cernunt, eadem gloria delectentur et magnum aliquid aestimantes in corde nutent, et ut talia mereantur exoptent. Hinc ipsa Veritas dicit: Vae mundo a scandalis (Matth. XVIII, 7). Item Psalmista: Dum superbit impius, incenditur pauper (Psal. X, 2). Et Job ex voce plangentis Ecclesiae dicit: Ad nihilum redacti sunt omnes artus mei (Job XVI, 8). Sicut enim per ossa fortes, sic per artus infirmi quique designari solent. Artus ergo Ecclesiae ad nihilum rediguntur, 133.0550C| quoniam ex imitatione pravorum in hoc saeculo succrescentium, infirmi quoque deteriores fiunt: videntes felicitatem malorum bona temporalia appetunt, dum praesenti prosperitate enervati, Deum, qui vere est, desiderare negligunt. Quod videlicet historialiter expressum est, quoniam cives Babylonis filios Jerusalem captivos abduxerunt, et item, quoniam filii Dei, id est, filii Seth, videntes filias hominum, id est filias Cain, concupierunt eas (Gen. VI, 2). Nam et nunc isti exterioris gloriae specie decepti, nimis diligunt, quod pulchrum foras viderint. Pulchra autem videtur praesentis vitae gloria, quae in personis pravorum tanquam in filiabus Cain sese infirmorum oculis ad concupiscendum ostentat. Unde, sicut supra dictum est, calix aureus appellatur. 133.0550D| III. In eadem autem gloria maxime divitiae videntur appetendae. Quia videlicet sanitate, et vita, et siti, et fame, et patria, et propinquis, amicisque, et omnibus omnino que sunt commodiores eas esse pluribus visum est. Et ista sententia non solum terra marique servatur, ut Joannes Chrysostomus ait, sed usque ad ipsas nubes ascendit ac sidera. Quae videlicet non tam sententia jam est, quam flamma, quae totum istum vastat orbem terrarum. Et qui exstinguat quidem nullus est, qui vero accendant et magis magisque inflamment, omnes. Favent autem huic malo non solum illi qui ab eo capti sunt; sed et qui nondum videntur illuc ingressi. 133.0551A| Nam et ipsi divites, etiam si totum orbem possibile esset possideri a singulis, adhuc tamen in desiderio ejus arderent. Pauperes vero dum cupiunt divitibus exaequari, insatiabilem concupiscentiae rabiem patiuntur, insaniunt, et furiunt, et idem morbus diversos singulis generat languores. Et intantum amor pecuniae omnem fatigat animam, ut neque amicitiarum, neque propinquitatis, interdum etiam nec conjugis, aut amori filiorum det locum. Quibus affectibus inter homines nihil praefertur. Hic amor ipso melle dulcior videtur: et cum ei qui manus illi dederint mille foveas paret, expetitur tamen, et desideratur ab omnibus, ac per innumeros labores et mortes laetantur se vel ad ejus januam quandoque pertingere. Et si quis eos ad meliora, 133.0551B| et ad regnum Dei, quod intra nos est, quaerendum persuadere tentaverit, refugiunt, et insanum putant, et quasi phrenetici ad hoc quod insania suggerit magis se submittunt. Summa igitur aviditate amplexantur umbras, et stringunt ventos, similes videlicet pueris ludentibus, vel certe stultiores. Illi forte turmam verberibus agitantes, vel quemlibet alium ludum per aetatem fragilem delectantes, avelli ab eo nolunt. At isti tanto inexcusabile sunt, quanto scienter in nihili confidunt, et in coeno ejus tanquam sues volutari delectant, infeliciores utique et turpiores illis animalibus quae coeno vescuntur existentes.

IV.

Sed utinam sicut Phinees de anathemate Achar imprecatur, soli illi corruissent, qui secundum principem mammonae vivere decreverunt: et non 133.0551C| etiam filii lucis huic saeculo conformarentur contra Apostolum; sed, quod nimis dolendum est, ipsi filias Cain, relictis bonis coelestibus, amplecti gestiunt, id est divitias, delicias, voluptates, obsequelas, atque libidines ulciscendi. Qui utinam vel ad Dei comminationem terrerentur, vel quia tunc dixit: Non permanebit spiritus meus in hominibus istis (Gen. VI, 3), vel quia nunc dicit: Filii regni mittentur in tenebras exteriores (Matth. XXII, 13). Et postquam semel audivimus: Ego elegi vos de mundo (Joan. XV, 19), non demum subjiciam principi mundi; quia nimirum necesse est nos esse, aut in mundo quem Deus per Filium reconciliat sibi, aut in eo qui, juxta apostolum Joannem: In maligno positus est (Joan. V, 19). Ut enim Hieronymus in epistola ad Ephesios 133.0551D| perhibet, mox ut aliquem principes tenebrarum supplantant, suo mundo cui principantur adnectunt. Viderit ergo qui talis est, quantum sint novissima illius pejora prioribus. Nam ut verbis Joannis ex supra dicto libro utamur, pene sine venia habendi sunt cuncti quos hujus mundi gloria decipit. Cum enim videant apud eam cruenta omnia, periculisque ac mortibus et praecipitiis plena, nec si tamen suae cupiditati frenum imponunt, cumque eam stipari cernant sodalibus pessimis, contumeliis dico, opprobriis, livore, insidiis, criminationibus et perniciosissimis curis, metu jugi, timore frequenti, et mille aliis hujusmodi infaustis consortibus, velut sanguinum corona circumdari; adhuc tamen amoribus 133.0552A| ejus insaniunt; fructum autem in his nullum alium reperiunt, nisi interitum, et perniciem, poenamque perpetuam. Et tamen eadem gloria in contemptu gloriae coelestis a pluribus amatur, atque fit exspectabilis. idcirco dignum est, ut atrocius judicentur; quippe qui et oblatam Dei gratiam fastidiunt, et quod malum non ignorant eligere malunt. Tanta namque est eorum qui decipiunt stoliditas, ut non solum eos ratio nulla ab hoc interitu revocet, sed nec evidentia quidem indesinenter pereuntium exempla deterreant. Quin potius cum sciant quod omnes qui ejus umbraticam pulchritudinem diligunt, a mundi primordio eadem gloria fallat, tamen hanc amplexari inexplebili desiderio gestiunt; quae videlicet illos ita falso jactamine illicit, tanquam 133.0552B| foeda meretrix, quae nigredinem suam fucatis quibusdam coloribus occultat, lascivorum oculos captat. Cum igitur perfecti boni malis admisti sunt: ita juxta Psalmistae vocem, discunt operam eorum, ut illud impleatur quod dictum est: Vae mundo a scandalis (Matth. XVIII, 7).

V.

Quisquis vero sanum sapit, oportet ut pravorum gloriam ex fine consideret, qui sicut in Moralium libro IV disputatur, eo atrocius in tormentis obruuntur, quo altius in peccatum elevantur. Transit quod extollitur, permanet quod punitur; honorantur in via, in perventione damnabuntur; et quasi per amoena prata ad carcerem perveniunt, dum vitae praesentis per prospera ad interitum tendunt. Et quidem boni cum quoslibet gloriosos aut 133.0552C| mori aut dehonestari conspiciunt, quia humana gloria nihil sit cum gemitu fateri solent dicentes: Ecce quia nihil est homo (Job XVI, 8), quod nimirum rectius dicent si tunc interitum cujuslibet potentis cogitarent, cum eum in flore prosperitatis vident. Tunc namque considerandum est quo cursu felicitas transvolet, cum ante humanos oculos quasi permanens pollet. Nam gloriam morituri nihil esse in ipsa jam morte pensare pravi quilibet possunt: tunc enim ei etiam derogant qui hanc et usque ad mortem sequentes amant. De his atque eorum imitatoribus scriptum est sub typo scilicet illius pravae generationis: Longe fiant filii ejus a salute, et conterantur in porta (Job V, 4). Porta est ultima dies judicii, quia per ipsam intratur ad regnum. Stulti igitur 133.0552D| vel eorum filii, id est, imitatores, ante portam superbiunt, sed in porta conterentur, quia nunc prosperantur, sed in judicio ferientur. Qui enim tunc renuit Deum per disciplinam habere patrem, malens esse filius hujus regni, tunc per adjutorium habere non merebitur ereptorem, sed in porta conteretur. Sane quisquis vel de utraque generatione, vel de utroque gradu vitae hujus amore captus est; partibus ejus favet, et dehortatorium verbum non libenter auscultat.

VI.

Sciendum vero est quod eadem genera sic mista sunt, ut in quibuslibet fidelium gradibus procurrere pariter inveniantur: quoniam quousque ventilabrum judicis agitetur, grana cum paleis necesse 133.0553A| est in area praesentis vitae simul contineri. Porro contra eos abhinc agitur, qui factis saeculo fidem servantes mentiri Deo per habitum religionis noscuntur. Si igitur infirmi fideles in saeculari habitu pravorum deteriorantur exemplis, non utcunque mirum est; sed hoc omnimodis exsecrabilius videtur, si religionis professores, quibus, ut ait Apostolus, Eloquia Dei credita sunt (Rom. III, 2), carnalibus desideriis contigerit ancillari, relictis coelestibus terrenis inhiare, contempto Deo mammonae servire. Quod quam exsecrabile sit ipsa prophetici sermonis invectio palam demonstrat, qua Deus comminatur dicens: Si fornicaris tu Israel, non delinquas tu saltem Juda (Ose. IV, 15). Decem namque tribus filiorum Israel a domo David, quondam 133.0553B| ad idololatriam recesserunt; attamen tribus Juda, tanquam in domo David consistens, divinae servitutis cultum diutius retentavit. Per decem ergo tribus multitudo saecularium, per unam vero numerus ecclesiasticorum, qui brevior est, exprimitur. Quantumlibet autem saeculares tanquam illae decem tribus a divinis legibus exhorbitent, ministri tamen Ecclesiae tanquam tribus Juda Christo debuerant inhaerere. Namque de illis decem tribubus, veluti de his qui nunc verbo non opere fidem tenent, est illa Dei querimonia dicentis: Adversatrix Israel abiit, et fornicata est sibi (Jer. III, 8). Et statim, ut ecclesiasticos, qui imitatione saecularium deteriorantur, exprimeret, qualiter per exempla Israelitarum domus Juda ceciderit, subdit dicens: Et vidit praevaricatrix 133.0553C| soror ejus Juda, quod moechata esset adversatrix Israel, et quod dimisissem eam, et dedissem ei libellum repudii: non timuit; sed abiit, et fornicata est etiam ipsa (Ibid.). Quae omnia nunc implentur, cum ad imitationem carnalium ministri Ecclesiae devolvuntur; cum similiter eos superbia erigit, avaritia tabefacit, voluptas dilatat, malitia angustat, ira inflammat, discordia separat, invidia exulcerat, luxuria inquinans necat. Et item ipsi per quos saeculares corrigi debuerant, eos ad contemptum mandatorum Dei per sua mala exempla instigant. Et cum debuerant lucere, ut ait Apostolus, in medio nationis pravae, ut eos resplendere facerent, magis illorum exempla sequentes tenebrescunt, ut scriptum est: Erit sicut populus sic sacerdos (Isa. 133.0553D| XXIV, 2). Sed solerter intuendum est, quod ex voce Dei dicitur: Quia sic dimisi eam; et quod additur, dedi ei libellum repudii (Deut. XXIV, 3). Nam vel quoslibet saeculares, quasi Israelem, vel quoscunque in habitu religionis positos, quasi Judam tunc Deus dimittit, cum eos, ut scriptum est, secundum desideria cordis eorum sinit: sed cum eos securitas post culpam sequitur, cum nulla disciplina vel increpatio ad cor suum revocat, etiam libellum repudii accipiunt, ut tanquam conjux adultera a conjunctione Domini separentur, et quod volunt faciant, 133.0554A| quatenus ad aeterna supplicia profundius ruant. Unde necesse est ut vel istos, vel illos tunc consideremus amplius miseriores, quoniam eos conspicimus in culpa sua sine flagello derelictos, et quanto post iniquitatem prosperantur, tanto perditioni proximiores. Hoc in duodecima Ezechielis Homilia.

VII.

At superiori libello, cum de violentis loqueremur, cum superbia et luxuriam commemoravimus, de malitia tacentes. Hi ergo qui post professam religionem ad carnales nequitias devolvuntur, primo per superbiam capiuntur. In qua, ut scriptum est, Omnis perditio sumit initium (Tob. IV, 14); quae eis maxime per hoc subrepit, quia dum redditibus Ecclesiae, vel donariis fidelium ditati incrassantur, recalcitrant, 133.0554B| et quia in labore hominum non sunt, tenentur ideo superbia: deinde plenam manum habentes vitium illius purpurati divitis incurrunt, quotidie videlicet splendide epulari, et cultioribus vestibus gestientes pompari. Tum quoque suae professionis obliti luxuriae manus tradunt. Apud quos utique, juxta illud comici, Venus frigeret, si Cerere et Baccho non abundasset. Cujus ruinae descensionem ipsa quoque membrorum demonstrat positio, cum videlicet cor viri superbia tumet spiritus, deinde venter, postremo genitalia collocantur. Superbia est spiritus, reliquae duae carnis. Quae duae postquam hominem illexerunt, eo difficilius deponuntur quo dulcius utuntur. Jam vero hi tales contra Apostolum secundum carnem viventes de corporea nobilitate gloriantur: 133.0554C| qui si pro certo Dei filios se esse crederent, nunquam post divinos natales nobilitatem admirarentur terrenam: et cum scriptum sit: Ne glorieris in vestitu unquam (Eccli. XI, 4), isti quod audent faciunt. Nam genus quidem vestimenti, quod religioni dedicatum est, penitus propter humanam reprehensionem abjicere erubescunt, colores tamen et mollitiem studiose quaerunt: quamvis nonnulli etiam abbates, ut apertas etiam inimicitias inter se et sanctam regulam protestentur, monasticum schema, videlicet cucullam, induere dedignantur. Et certe sicut in libro Geronticon dicitur, eadem datur gratia in monachico habitu, quae et in albis baptismi. Et sicut beatus Hieronymus in epistola ad filiam Mauricii perhibet, grandis divinae gratiae 133.0554D| contumelia est mundani et saecularis ornamenti praefatio, et crimen est post chrismatis sanctificationem cujuscunque specie terrenae creaturae caput vel corpus ornari, quod jam coelesti splendore refulget. Ille dives quem ad magnam exprobrationem Christus ornatum purpura et bysso commemorat, non legem aut prophetas audierat, et tamen de appetitu vestium vituperatur. Istis ergo quid in judicio dicturus est idem Christus, quoniam etiam monachi atque sanctimoniales hoc appetunt, quod non solum a laicis, verum etiam ab eorum conjugibus apostoli 133.0555A| prohibent? Unde Petrus: Quarum, inquit, sit non extrinsecus capillatura, aut circumdatio auri, aut indumenti vestimentorum cultus; sed qui absconsus cordis est homo (I Petr. III, 3, 4). Et Paulus: Mulieres similiter in habitu ornato, cum verecundia et sobrietate ornantes, non in tortis crinibus, aut auro, aut margaritis, aut veste pretiosa, sed quod decet mulieres, promittentes castitatem, et bonam conversationem (I Tim. II, 9, 10).

VIII.

Si ergo sic a conjugatis inhibetur, quantum nefas est, hoc aut sancti habitus viros, aut sanctimoniales appetere? Sanctus Germanus ad Genovefam inter alia: Si, inquit, saeculi hujus vel exiguus decor tuam superavit mentem, aeternis et coelestibus ornamentis carebis. Hinc domnus Martinus brevi 133.0555B| quidem, sed magni ponderis sententia, mulieris honestatem complexus: Summa, inquit, virtus est mulieris nolle videri. Cyprianus episcopus de virginibus sic ait: Serico et purpura indutae Christum induere non possunt; auro et margaritis, et monilibus adornatae, ornamenta cordis et corporis perdiderunt. Quod si Petrus, inquit, mulieres admonet coercendas, quae excusare soleant cultus suos per maritos: quanto magis id observare virginem fas est, cui nulla ornatus sui competit venia, nec derivari in alterutrum possit mendacium culpae, sed sola ipsa remaneat in corpore? Sed quae ejusmodi sunt, non sanctam illam vocem beati Cypriani recipiunt, quin potius irritam faciunt fidem Christi, et scortatorum oculis se magis comunt. Qui scilicet scortatores, 133.0555C| ut ait beatus Hieronymus in epistola ad matrem et filiam, quando audent uxores Christi sponsas frequentius respectant: loquuntur nutibus, et quod minus licet ardentius affectant. Minus, inquit, licet, quia quanto detestabilius est infringere sacrosanctam quam plebeiam domum, tanto scelestius est sponsam Christi quam uxorem proximi violare. Certe cum una ex duabus sororibus viro conjungitur, et illi fidem servat; cur altera, quae Christo desponsatur, eamdem ei reverentiam non custodit? Verum ut in eadem epistola sequitur: Istae nitidulis vestiuntur, oblitae quod Christus in Zacharia sordidis vestibus legatur indutus. Siquidem istis pulchra vestis animae lascivientis indicium est: per terram trahitur ut statura 133.0555D| procerior videatur, de industria dissuitur, ut aliquid appareat quod amet. Calcei nigelli et nitentes stridore suo oculos lascivos in saevos excitant appetitus. Capilli parum defluunt, et recolliguntur. Collum et guttur defluente palliolo casu nudatur, et quasi videri noluerint operire festinant. Haec Hieronymus. Plura referre pudet. Sed in his omnibus et hujusmodi, non secundum filium virginis, sed secundum veterem hominem ambulant. Nam, ut ait Job, omnis istorum, vel istarum dulcedo, vermis. Licet enim in hac vita superfluo cultu carnem ornari gestiant, illud tamen libri Ecclesiastici restat, quia vestietur pannis dormitatio (Prov. XXIII, 21). Et ut in eodem item dicitur: Qui se jungit fornicariis erit nequam, putredo et vermis 133.0556A| haereditabunt illum, et tolletur de numero anima ejus (Eccli. XIX, 3). Bona vero coelestia sponsi, quae pro his emendicatis perdunt, aeterna sunt, et talia sunt, ut adhuc nec ad Pauli quidem auditum pervenerint, nec ad cor ejus ascenderint, quamvis ad paradisum raptus fuerit.

IX.

Etenim pulchritudinem corporis certis quibusdam et naturalibus terminis Deus clausit; animae autem pulchritudinem liberam fecit, et nulla sub necessitate conclusit. Nam etsi etiam corporei decoris potestatem Dominus in nostro permisisset arbitrio, sollicitudo nobis immineret superflua, atque in his quae nihil prodessent omne vitae nostrae tempus occuparemus. Ex quo cultus animae necessario negligeretur. Quippe qui etiam nunc, ubi nulla nobis potestas 133.0556B| est conferendi aliquid corporis decori, hoc tamen agimus, et hoc studemus, ut speciem corporis omnimodis excolamus, dum colorum fucis, vel compositione crinium, vel oculorum rotatu, vel varietate vestium, diversisque aliis et exquisitis conferre aliquid, ut dixi, decori corporis cupimus; sed quanto magis conveniebat nobis, ut ad cultum animae operam daremus? Nam corporea pulchritudo in pelle solummodo constat. Nam si viderent homines hoc quod subtus pellem est, sicut lynces in Boetia cernere interiora feruntur, mulieres videre nausearent. Iste decor in flegmate, et sanguine, et humore, ac felle, consistit. Si quis enim considerat quae intra nares, et quae intra fauces, et quae intra ventrem lateant, sordes utique reperiet. Et si nec extremis 133.0556C| digitis flegma vel stercus tangere patimur, quomodo ipsum stercoris saccum amplecti desideramus? Auctor quippe naturarum Dominus, licet multa dignitate hominem condiderit, tamen in hac corruptibili vita plura nos pati permittit, per quae superbiam carnis retundat. Inde est quod pilus hominis in cibo vel potu repertus magis fastiditur; et pulices de pulvere emergentes, minus quam pediculos, qui ex humore corporis nostri prodeunt, super nos videri abhorremus. Ut autem noverimus quod ipsa qualiscunque sit pulchritudo corporis, non de carne, sed de anima est, pensemus quam delectabile sit cadaver hominis, quin potius quantum horrorem videntibus se incutiat. Anima quippe pulcherrima recedente, pulchritudo quam carni dederat tota recedit. Sed 133.0556D| isti vel iste qui auctori turpitudinis se superbiendo submittunt, nihil secundum religionem fidei nihilque secundum rationis honestatem discernunt, et idcirco sola quae carnis sunt sapiunt, non quae spiritus Dei.

X.

Antequam fides Christi claresceret, antequam mundus alteram vitam sciret, ubi vel aeternum regnum recipitur, non valde mirum erat si se mortales mundialibus illecebris substernebant. At nunc cum non solum per omnes sanctos ab origine mundi praelatos, sed etiam per se ipsum Dei Filius de virgine natus ab eisdem illecebris nos compescat, et ad coelestes delicias tantopere appetendas persuadeat, 133.0557A| mira est, vel potius misera haec nostra dementia, ut eligamus emendicatis et egenis pruritibus ad modicum laetari momentum, magis quam in omnimoda gloria sociari sanctis in aeternum. Sed quid fiet? utique quod Judex ipse comminatur dicens: Qui contemnunt me, erunt ignobiles (I Reg. II, 30). Et item: Despexistis omne consilium meum, et vocavi, et renuistis. Ego quoque in interitu vestro ridebo. Cum irruerit repentina calamitas, quando venerit super vos tribulatio et angustia. Tunc invocabunt me, et non exaudiam, eo quod exosam habuerint disciplinam (Prov. I, 25-29). Sed, ut item scriptum est, sola vexatio intellectum dabit auditui, quia videlicet cuncta quae nunc in Scripturis audiunt, quae quasi non intelligant, contemnunt, donec per tormenta 133.0557B| puniri incipiant, tunc ad memoriam reducent, tunc mens eorum exaestuat, tunc infructuosae poenitentiae ignibus se inflammat. Qui, ut scriptum est, utinam, dum licet, intelligerent, ac novissima providerent (Deut. XXXII, 29). Alioquin tale est ac si alicui proponatur utrum velit, per brevem quidem, sed petrosam viam paululum incedere, et ita inter regios pueros ad regale prandium intromitti? an magis velit cum scurris et damnatitiis per floridum pratum ludendo pergere, et ad finem prati mortem subire? Ille vero non finem, sed qualitatem itineris cogitans eligat magis suavem viam, per quam citius veniat ad horrendum exitium. Isti sane nonnulla bona faciunt, ac interdum vivere secundum disciplinam proponunt, sed semper ad consueta mala replicantur. 133.0557C| Esse quippe humiles volunt, sed sine despectu; esse contenti prosperis, sed sine necessitate; esse casti, sed sine maceratione corporis; esse patientes, sed sine contumeliis; adipisci virtutes quaerunt, sed consequi non possunt, quia labores earum refugiunt. Unde bene scriptum est: Involutae sunt semitae gressuum eorum (Job VI, 18); quia virtutum studia aut non appetunt, aut si appetierunt, fracti in suo conamine, non ea consequuntur. Hinc item: Vae peccatori ingredienti duabus viis! (Eccli. II, 14.)

XI.

Nulla lex olim praeter naturalem stupra cohibebat, et tamen tanto studio resecabatur, ut rex Abimelech diceret: Poterat aliquis coire de populo cum uxore tua, et induceres super nos grande peccatum (Gen. XXVI, 10). Et Thamar, quae de Juda conceperat, 133.0557D| flammis adjudicata est, eo quod in viduitate moechata videretur. Lucretia quoque gentilis Romae matrona, cum esset a Tarquinii filio violenter oppressa, patruo suo ac viro facinus ad hoc patefecit, ut stupratorem persequerentur; porro ipsa confusionem non sustinens, seipsam interfecit. Et, ut ad sanctos veniamus, Job sine legali praecepto inter gentiles degens ait: Pepigi foedus cum oculis meis, ne quidem cogitarem de virgine (Job XXXI, 1). Non solum subaudis de alterius conjuge, gentiles itaque sic etiam sine lege. At istae Christo desponsatae sunt, quibus et viri ad injuriam sponsi irretractabiliter se inserunt, et ipsae eis impudenter se ingerunt. O quales istae lampades obviam sponso! 133.0558A| tenebuntur certe pocula plena, sicut in Apocalypsi legitur, fornicationum. Item Job ait: Si deceptum est cor meum super mulierem (Job XXXI, 9). Qui ut magnitudinem tanti facinoris ostenderet, subjunxit: Quam enim partem haberet in me Deus desuper? Et illos quidem sola vis naturalis legis coercebat. At nos multis et validis conditionibus ligaremur, si omnino infrenes non fuissemus. Nam ut de multis pauca perstringam, Christus jam de Virgine natus est, ut exhibeat sibi sponsam non habentem maculam aut rugam, sed virginem, ut ait Apostolus, et castam. Jam levavit signum crucis in nationibus, et protestatur dicens: Qui non bajulat crucem suam quotidie non est me dignus (Luc. XIV, 27). Crucem vero bajulat, qui corde et corpore castus carnis 133.0558B| curam in desideriis nequaquam facit. Quomodo igitur crucem bajulat qui carnem suam a concupiscentiis non crucifigit? Apostolus enim cultores ventris, non portitores, sed inimicos ejusdem crucis appellat. Nos parentes nostri, sicut Abraham obtulit Isaac, et Anna Samuelem, Deo in sacrificium obtulerunt. Nos templum Dei quod esse ipsi debuimus violantes, et oblationem ejus commaculantes idem nosmetipsos, in fermentum conversi sumus. Naaman Syrus in tantam habuit reverentiam locum in quo nomen Dei invocabatur, ut de Israel terram cum burdonibus portaret. Nos in atriis ecclesiae consistentes, in terram sanctorum, juxta quod propheta plangit, iniqua gerimus: In terra sanctorum, inquit, iniqua gessit (Isa. XXVI, 10). Sed sequitur: Ideo 133.0558C| non videbit gloriam Domini (Ibid.). Vox ad Moysen: Locus, ait, in quo tu stas, terra sancta est (Exod. III, 5). Qui etiam non est ausus respicere contra ignem, et ecce plus est in altare, ad quod nos impure et irreverenter accedimus. Nam ignis ille non erat Deus, sed creatura, ex qua vox Dei resonaret; hic vero corpus Christi est, in quo habitat omnis plenitudo divinitatis. Verum quia de sacri loci reverentia sese occasio praebet, dicendum videtur quid ante hos annos in Carrilocensi monasterio contigit. Quidam vassus nomine Richerius ibi metu inimicorum confugerat, qui in cella, quae ecclesiae adhaeret, nocte dormiens cum uxorem suam cognoscere vellet, ita sicut canis eidem inhaesit, ut nullatenus ab ea divelli posset. Cum igitur se ita teneri sensisset, succlamavit, 133.0558D| rumor subitus increpuit. Accurrerunt omnes. Illi tam metu quam verecundia vehementer confusi sunt. Monachos vocari fecere, quanta potuerunt munera loco sancto dederunt. Cum diu esset a monachis oratum, sibi redditi sunt. Filium ejus, et fratres ego novi; ab his qui interfuerunt hoc audivi. Sicut autem ipsa res edocet, complexus conjugum, quia licitus erat, temporaliter punitus est ob illicitam illius sacri loci praesumptionem, ubi gerebatur. At vero incestorum in sanctis locis patratus ob hoc in praesenti minime plerumque plectitur, quia tantum est, ut non transitoria, sed aeterna ultione feriri debeat. Econtra vero quantum sacrati loci reverentia prosit, hoc satis valet exemplo pervideri. Quidam 133.0559A| rex Longobardorum, sicut in ejusdem gentis historia legitur, in coemeterio cujusdam ecclesiae sancti Joannis sepeliri se fecit, haereticus tamen perseveravit. Cujus tumulum quidam fur effringens, ornamenta cum quibus, ut rex, sepultus fuerat, asportavit: eidem vero sanctus Joannes per visionem dixit: Cur ausus es corpus ipsius hominis contingere? fuerit licet non recte credens, tamen mihi se commendavit. Quia ergo hoc facere praesumpsisti, nunquam in meam basilicam deinceps ingressum habebis. Quod ita factum est: Quotiescunque enim voluisset beati Joannis oratorium ingredi, statim velut a validissimo pugili guttur ei feriretur, sic subito retro ruebat impulsus. Si ergo reverentia sancti loci contra violatorem sepulcri illius haeretici sanctus Joannes ita indignatus 133.0559B| est, quantum putas et Deus et sancti ejus irascuntur adversus quemdam qui sancta loca quolibet modo commaculat? Totus mundus sancta Scriptura, quae nos peccare prohibet, illustratur. Totus Dei testibus, qui hanc observaverunt, plenus est: de quibus, ut supra dicitur, ait Job: Instauras testes tuos contra me (Job X, 17). Scilicet quia tot in judicio testimonium contra nos dabunt, quot legem Dei, quam nos contemnimus, sine praecepti etiam constrictione servaverunt. Igitur tot causae frenare nos debuerant, videlicet et foedus imitandae castitatis, quod cum suis militibus filius virginis tanquam dux et praevius iniit, et conditio portandae crucis, et consecratio, qua vel a parentibus, vel a nobis Deo initiamur, et professio sancti propositi, sed et locorum 133.0559C| reverentia sacratorum, et vicinitas tantae majestatis, quae in altaris mysterio continetur, nec non et Scripturarum auctoritas divinarum, atque tantorum et ante legem et post legem exempla sanctorum.

XII.

Constat autem etiam nunc post redemptionis gratiam illa sententia, qua dicitur, quia omnis caro prona est ad malum (Levit. XVII, 14). Licet enim filius virginis ad hoc apparuerit, ut opera diaboli destrueret, et libidinem, quam patriarcha Jacob, filium plangens, feram pessimam vocat, a suis dilectoribus truncaverit: adeo tamen adhuc in silvis nostrarum cogitationum eadem bestia saevit et fremit, ut vix reperias qui naufragium pudoris tutus evadat. At vero cum ipse filius virginis respicit terram cordis nostri, et facit eam tremere, et dicit fluctui cogitationum 133.0559D| carnalium tanquam mari: Huc usque procedes, et hic confringes tumentes fluctus tuos (Job XXXVIII, 11): resipiscit quisquis illuminari meruerit, et aeternam gehennam, quam in agonio [matrimonio] voluptatis comparat, sollicite contremiscit. Sed si consideraverit quod Apostolus fornicationem jubet fugere, et quod Jesus ab eo, quem sanaverat, non possit in turba reperiri, et quod sanaturus alium de turba seorsum hunc apprehenderit, et ob hoc a turba vitiorum et pessimis complicibus, tanquam a Sodoma cum Loth profugere voluerit, et aliorsum, quo forte peccanti libertas aliquatenus refrenetur, secedere voluerit: mox omnes quasi diaboli satellites contradicunt, loci sui desertorem appellant, cum tamen 133.0560A| si pro temporali honore quolibet adipiscendo quovis discedere voluerit, favent omnes, et adhortationem, vel etiam munerum adminicula praebent; et non desertorem, sed suae humilitati provisorem censent. Et certe locus fidelium paradisus est, vel quilibet alius, quo tutius via, qua ad paradisum reditur, teneri potest. Quem locum toties deserimus, quoties peccamus. De illa desertione nemo queritur; ista vero ob id opponitur, quia dum praesentia corporalis in illo tali diligitur, quantum ejus anima peccando supernis oculis absentetur, omnino non curatur. Nec mirum si Aegyptii filios Israel ne Deo servire possint impediunt. Sane postquam communis Dominus, cui prorsus ubique servitur, Pharisaeos redarguit, eo quod nec ipsi intrent, nec alios intrare 133.0560B| sinant: saltem hac increpatione coerciti suas contradictiones debuerant isti refrenare, et vel Aegyptios imitari, qui divinae formidinis pavore concussi, non solum dimiserunt Israel, sed etiam ornamenta praestiterunt. Quod quidem et isti dehortatores facere solent, illis duntaxat qui pro aliquo temporali commodo discedunt, quos, ut supra dictum est, non desertores putant, sed suae salutis provisores. Scriptum quippe est: Vos qui in Austro habitatis occurrite sitienti cum panibus (Isa. XXI, 14). Ac si diceretur, eos qui charitatis ardore fervetis, ei, qui Dominum fontem vivum quaerere nititur, adjutorium praebete. Verum si Jacob ad patrem redire cupiens obstinationem Laban reditum ejus impedire molientis deprehendit, oportet ut hanc clanculo fugiens, 133.0560C| vel humano consilio frustretur. Hoc est enim prudentem esse sicut serpentem, qui vulneri caput maxime subjicit; si te eo subducas, ubi caput, quod Christus est, conservare possis. A domesticis tuis, inquit, cave (Eccli. XXXII, 26). Si ergo dixerint: Necessarius es confratribus vel propinquis tuis: respondebis: Bonum est visitare pupillos, ita tamen ut immaculatum te custodias ab hoc saeculo. Et Apostolus Jesum sequi jussus, nec patrem sepeliri permittitur quidem. In libro septimo Collationum Joseph eremita sufficienter edisserit quod ille fidem suae professionis rectius servat, qui se ad eum locum contulerit, quo Dominicae fidei praecepta plenius adimplere potuerit. Et revera quale esset, si quis naufragium dehortaretur, ne vel tabulam arriperet, 133.0560D| vel si ramum truncaverit, quem forte manu de gurgite emergens apprehenderit, vel certe si ei qui ceciderit suadeat, ut postquam semel corruit, ibi deinceps jaceat, cum Psalmista dicat: Nunquid qui cadit, non adjiciet, ut resurgat? (Psal. XL, 9.) Et utinam saltem tali horrore locum ubi anima corruit exsecraremur, tamque pertinaciter ab ejus lapsu resurgere conaremur, ut videlicet illum vitaremus ubi corpore labimur. Hoc contra eos dictum sit, qui desertores appellant illos, qui locum, ubi peccandi libertas est, derelinquentes, tuti Deo famulari desiderant.

XIII.

Sed ut ad filias Sion delicatas redeamus, quae in Isaia propter mollitiem non filii, sed filiae nominantur, 133.0561A| et erecto collo compositoque gradu incedere notantur: Durum est, inquiunt, quod jubetur, fragiles sumus, qui et paganorum irruptionibus, et multis aliis angustati pressuris, nequaquam valemus servare propositum: sed si fragiles sumus, humiles per hoc esse decet. Nam quid superbit terra et cinis? Si oppressi, comessationes et indumenta pretiosa unde suppetunt? An vestis, cui Deus nativum dedit colorem, non valet frigus arcere nisi tingatur? Aut sine concubitu non potest vivere homo? sed forte intolerabilem quis causatur ardorem. Et ubi est illud? Non patietur vos tentari super id quod potestis? (I Cor. X, 13.) Respondeat sanctus Hieronymus excusationibus in peccatis. Dicit enim in epistola ad Demetriadem: Neque enim alia causa facit 133.0561B| difficultatem bene videndi, quam longa consuetudo peccandi quae nos ita tenet addictos, ut quamdam vim naturae videatur habere. Miramur cum non nobis desidiosis, sine labore, quasi ab alio sanctitas conferatur, qui nullam boni consuetudinem fecimus. Malum namque vetus impugnat voluntatem novam; quidquid primum in te institueris, hoc manebit. Quapropter usus inolevit ut pueri vel puellae spiritalibus studiis manciparentur, priusquam saecularibus blanditiis illicerentur. Sed proh dolor! iniquitate jam superabundante, res in contrarium versa est: schola virtutum facta est amphitheatrum vitiorum. Ibi vitia discuntur magis, ubi dissuesci debuerant. Quid, quod tergiversamur, et naturae fragilitatem opponimus Deo, quasi nesciat 133.0561C| ille quales nos fecit, et oblitus nostrae humanae fragilitatis imposuerit homini mandata quae ferre non possit? O caecam insaniam et profanam temeritatem! Dupliciter quippe Deum videmur incusare. Neque enim justus qui posse dedit, impossibile aliquid imperare potest; neque qui pius est, hominem condemnaret pro his quae vitare non potest. Et quomodo staret quod ipse perhibet: Jugum meum suave est? (Matth. XI, 30.) Hanc itaque justo iniquitatem, nec pio crudelitatem ascribamus.

XIV.

Quid autem sit, quod plerique nec resistendo vitiis contraire possunt, Psalmista requisitus insinuat, nam quasi de sola matre vitiorum sollicitus 133.0561D| ait: Veniat mihi pes superbiae (Psal. XXXV, 12). Et quod ipsa totius ruinae causa et occasio sit subdendo manifestat, dicens ibi idem: In superbia ceciderunt, qui operantur iniquitatem (Psal. XXXV, 13). Qui igitur operatur iniquitatem foris, prius per superbiam corruit intus. Quo contra electi de Deo dicunt: Qui docet nos super jumenta, et super volucres coeli erudit nos (Job XXXV, 11), quia videlicet dum eo inspirante cogitant quid sunt, nec eos fragilitas carnis velut jumenta dejicit, nec in superbia spiritus quasi volucres elevat. Qui enim carne labitur in luxuriam, more jumenti prosternitur: qui mente extollitur, quasi alta petit ut avis. Si enim pie spiritus sub Domino premitur, ut supra dictum, illicite caro super spiritum non elevatur. Quod si 133.0562A| ille auctorem superbiendo contemnit, jure et a subdita carne contemnetur. Ergo virus libidinis de radice, et de merito nascitur elationis. Quod cum ita sit, tunc anima per originem culpae more jumentorum in luxuriam cadit, cum superbiendo more volucrum ultra quod debuit elevat. Hinc est enim quod vel is qui stare videbatur cadit, vel is qui lapsus est, resurgere nequit. Hinc est itaque quod longa continentia repente solvitur, et plerumque virginitas in senili aetate vitiatur. Sic elatio nimirum debet fieri: ut qui se superbiendo ante oculos Dei extollunt, usque ad jumentorum similitudinem foris devolvantur? Qui ergo vitiis resistere cupit, sub potenti manu Dei humilietur.

XV.

Annon in luxuriosis jumentorum similitudo 133.0562B| est? Annon sic equus et mulus intellectu carent, qui sperant, vel potius sperare se fingunt, quod carnis concubitus ad sanitatem proficiat corporis? cum propheta dicat: Sana me, Domine, et sanabor (Jer. XVII, 14). Domino sperans non infirmabor (Psal. XXV, 1). Quod ita de sanitate mentis intelligitur, ut tamen de sanitate carnis non negetur. Et enim econtra nihil ita carnem debilitat ut luxuria, unde Hieronymus ait: Cito senescunt quae juxta viros sunt. Qui destinati apud gentiles erant vel ad bravium currere vel in theatro luctari: ne polluti per somnium viribus enervarentur, plumbeas laminas circa inguines adhibebant. Sed istis, ut propheta ait, fornicationis amor abstulit cor; quippe qui nec hoc ipsum intelligunt per sacram Scripturam 133.0562C| quod pagani noverant per experimentum. Christus namque jubet ut pro salute animae tradatur corpus, isti econtra pro salute corporis tradunt animam. Cum quidem hoc magis detrimentum sit ipsius corporis. Nec mirum si is, qui diligit iniquitatem, odit animam suam; aut si is, cujus deus venter est, et qui sequitur avaritiam, quae est idolorum servitus, salutem carnis cum Dei contemptu tanquam idololatra requirit. Qui perverso ordine colunt carnem, quae non prodest, quicunque et negligunt spiritum, qui vivificatur, revera vani et mendaces filii hominum, populus Gomorrhae, ut ait Isaias, cultores vestium; cum Deus per Ezechielem queratur, quod in superbia ornamentis ipsius utantur. Qui etiam, 133.0562D| sicut Josephus Judaeos ante excidium fecisse commemorat, vestimentis exoticis induuntur. Nam de his Hegesippus refert, quia tunc femineis utebantur, et mutilabant sibi barbas, atque suas facies more meretricum dealbabant. Hi vero priscum imitantes morem, et novellas quasdam species in habitu assumentes, eodem se spiritu libidinis afflatos esse docent; cum Deus comminetur quia visitabit super omnem qui indutus est veste peregrina.

XVI.

Sed erubescamus aliquando vile subsellium libidinis esse: novemus nobis novale, ut ait propheta, quia tempus quaerendi Dominum est, resistamus diabolo, et fugiet a nobis. Audiamus beatum Hieronymum, qui brevitatem hujus vitae arguens dicit: Esto, vita nostra mille annis tendatur, ad 133.0563A| extremum totius aetatis diem veniamus. Cum ergo ultima hora venerit, quid proderit continuatae voluptatis fructus, quae statim ut cessaverit videbitur non fuisse? Quid nunc apud inferos ardenti, vel quotidianae deliciae, vel byssus et purpura prosunt? Inquit propheta: In tribus et quatuor impietatibus nonne adversabor? sceleratum est male cogitare, juxta illud: Vae qui cogitat inutile (Mich. II, 1). Sed ignoscitur. Sceleratius vero, quod male cogitaveris, velle perficere. Sed et hoc ignoscitur. Jam sane sceleratissimum est, opere peccatum perpetrare. Tamen et huic tali benignus judex manum porrigit, et ad poenitentiam exhortatur. Quod si peccator poenitere noluerit, jam Dominus cogitur adversari, et pro magna poena suae peccatorem dimittere voluntati. 133.0563B| Adam enim semel peccavit, et mortuus est; videamus quid fecerit. Contra mandatum de fructu arboris edit. Tu ergo si in aliquo contempseris, si pepercit Adae, parcet tibi; summo illi magis parcendum fuerat, qui adhuc rudis et novellus erat, et nullius ante peccantis, et propter peccatum suum morientis retrahebatur exemplo. Tibi vero, quisquis ejusmodi es post legem, post prophetas, post Evangelium, post apostolos, si delinquere volueris, quomodo indulgeri possit, ignoro. Achar apud Jericho de interdictis spoliis aliquid furatus est, et super omnem Israel talis ira incubuit, ut stare contra hostes suos nullatenus posset etiam furti nescius, donec anathema lapidaretur. Et hi qui res Ecclesiae vel pauperum tantopere devastant, quales triumphos 133.0563C| de paganis exspectant? Hos nimirum propter impudentem rapacitatem lupos vespertinos propheta appellat. Illum unum, qui apud Corinthios fornicatus fuerat, Apostolus inter fideles orare non patitur, ne impura vox ejus puras reliquorum voces divinis auribus, tanquam rauca, sordidaret. Et quomodo conventus ille suas preces Deo placere praesumit, inter quos, occulte vel publice simili reatu, non jam unus, sed multi foedantur? Nam praedictus Apostolus dicit quod irritam quis faciens legem Moysi sine retractatione puniretur, sicut in illo contigit, qui Sabbato ligna colligebat. Et quanto magis, inquit, putatis mereri deteriora supplicia, qui Filium Dei conculcaverit? et item, voluntarie post cognitionem veritatis 133.0563D| peccantibus, jam non relinquitur hostia pro peccatis.

XVII.

Neque enim hoc dicimus, ut eos si converti voluerint desperemus. Quia igitur divina misericordia praesto est, nostrae conversionis horam semper exspectat, quae tantopere parata est ad recipiendum, quantum, o utinam! parati essemus ad convertendum. Sed et de his qui dicuntur non satis confidimus, quod illi furfures istorum verborum curent, qui candidissimum etiam sancti Evangelii panem fastidiunt. Dicimus tamen eo quod dolentibus quoddam consolationis genus est, si causas doloris sui delatrare permittuntur, eo quod scriptum est: Maledictus qui prohibet gladium suum a sanguine (Jer. 133.0564A| XLVIII, 10): id est vocem suam ab increpatione peccati. Dicimus ergo quod possumus, ut nos de pravorum perversitate saltem aliquid dolere monstremus. An non merito dolendum est, quod Christianitas, quae quanto provectior est, tanto magis roborari debuit: sic econtra ab statu rectitudinis incurvatur, ut ejus religio cuncta defecisse videatur? Omnes enim festini et praecipites ad malum currimus, et ut Joannes in primo libro de compunctione dicit: Non per unum, sed per omnes actus nostros ad ignem gehennae festinamus, et tantus divinorum praeceptorum contemptus irrepsit, ut non solum per mala quaelibet opera Deum offendere non metuamus: sed hoc ipsum quod de ejus mandatis facere videmur, magis pro vana gloria quam pro 133.0564B| illo geramus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . destrueret; nos econtra et factis, et vocibus et ipso gestu corporis, quo semper interioris hominis affectus per exteriorem produntur, ipsam reedificamus. Ipsi quippe velut empta mancipia subjacemus, et cervices nostras ab ejus ludibriis per Dominicam crucem ereptas, ita nunc eidem subjugamus, ut illi de ipsis bonis operibus serviamus, adeo ut quod dicere pudet, ipsum illud sancti Evangelii verbum, quo dicitur: Omnis qui se exaltat humiliabitur (Matth. XXIII, 12), cum quadam jactantia legamus. Siquidem beatus Augustinus in libro Confessionum perhibet quia poenaliter peccat, qui in divinis responsoriis modulatione magis quam sensu verborum delectatur. Sanctus quoque Hieronymus in epistola 133.0564C| ad Ephesios disserit, quod non sunt in Ecclesia guttur, et voces dulci ac theatrali modulatione colendae, quia Deo non voce sed corde cantandum sit. Nos vero econtra modulatione magis humanas aures quam divinas pensamus: cum ad hoc institutus sit psallendi usus, ut sicut David citharizando nequam spiritum compescebat in Saul, ita cantores modulando quaelibet diabolica desideria de cordibus audientium expellant.

XVIII.

Supra dictum est quia de fragilitate causamur, et ob hoc quasi per condescensionem carnes ad esum praesumimus. Sed praedictus Hieronymus in libro contra Jovinianum perhibet quod esus carnium usque ad diluvium ignotus fuit. Postea vero dentibus murmurantium nervos, et virulentas carnes commemorat 133.0564D| injectas, cum datione videlicet legis quam implere nullus potuit; quando et repudium ad duritiam cordis permissum est. Apostolus docet, quod Deus Pater in Christo Jesu recapitulare omnia proposuit, et ad principium retrahere: ut ipse in Apocalypsi: Ego sum, inquit, alpha et omega (Apoc. XXII, 13), id est initium et finis. Postquam ergo Christus venit in finem temporum, et omega revocavit ad alpha, et extremitatem retraxit ad principium. Postea nec repudium nobis dare permittitur, nec comedere carnes, dicente Apostolo: Bonum est non comedere carnes nec bibere vinum (Rom. XIV, 21); sed de vino ad Timotheum scribens ait: Modico vino utere 133.0565A| propter stomachum tuum (I Tim. V, 23). Modicum videlicet, et propter stomachum: quoniam ipse Hieronymus ait in epistola ad Ephesios: Sicut non possumus Deo et mammonae servire (Matth. VI, 24), sic nequimus spiritu pariter impleri et vino (Ephes. V, 18). Vinum ergo concedit, sed modicum. De carnibus nunquam tale reperies. In autem Moralium libro 30 dicitur quia plerique certaminis ordinem ignorantes, edomare gulam negligunt, et caetera vitia expugnare nituntur. Sed dum venter non restringitur, simul cunctae virtutes per carnis concupiscentiam obruuntur. Hinc est quod non alius quilibet muros Jerusalem, sed princeps coquorum destruxit: quia venter, dum non restringitur, virtutes animae perdit. Ea igitur sumenda sunt quae naturae necessitas 133.0565B| quaerit, non quae voluptas gulae suggerit, quia sicut item in Pastorali scribitur: Toties primi hominis lapsus iteratur, quoties quaedam alimenta saluti animae contraria per carnis concupiscentiam sumuntur.

XIX.

Compositus vero incessus cum a religione, tum etiam ab honestate multum abhorret. Sicut enim os juxta vocem Domini ex cordis abundantia loquitur, sic exterioris hominis motus ex qualitate Interioris formantur. Hinc enim scriptum est: Amictus corporis, et risus dentium, et incessus hominis, enuntiant de eo (Eccli. XIX, 27). Naturae quippe nil fucatum placet, sed potius quantum Auctori ejusdem naturae displiceat, ipse testatur, dicens per Prophetam: Pro eo quod elevatae sunt filiae Sion, et 133.0565C| erecto ambulaverunt collo, et nutibus oculorum ibant, et plaudebant, et ambulabant, et pedibus suis composito gradu incedebant, decalvabit Dominus verticem filiarum Sion, et Dominus crinem earum nudabit (Isa. III, 16, 17), et caetera usque illud: Et erit pro suavi odore fetor, et pro zona funiculus, et pro crispante crine calvitium, et pro fascia pectorali cilicium (Isa. III, 24). Sanctus Ambrosius in libro Officiorum dicit de duobus clericis qui inordinate incedebant, quod tempore processionis retro se faciebat eos incedere, quia videlicet usum malum quem corrigere in eis non poterat, videre non patiebatur: quorum unus postea sicut ipse refert publice lapsus, atque de suo gradu dejectus est. Gregorius quoque Nazianzenus in secundo contra paganos libro ita 133.0565D| de Juliano apostata refert: Mihi, inquit, olim ejusdem Juliani mores comperti sunt, dum hunc ab Athenis clarius agnovissem. Consideravi enim virum, et non frustra. Vates enim egregius est qui bene considerat. Erat igitur in eo inconstantia morum, incessus uberior, cervix inflexibilis, humeri jactabiles, oculi huc illucque discurrentes, pedes impatientes, nares spirantes contemptum, risus incontinens, et quasi subbulliens. Sed quid per universa discurro? Hunc ante opera vidi, et dixi: O quale malum nutrit respublica Romanorum?

XX.

Sane tria haec vitia, per quae maligno hosti maxime, et religionis professores, et insuper omne humanum genus succumbit, quam sint pavenda 133.0566A| mortalibus non solum Veteris ac Novi Testamenti sententiae, sed ipsa quoque manifestant exempla. Nam ille qui est principium viarum Dei, primus per superbiam corruit. Unde et Salvator, ne discipuli de accepta signorum potestate superbirent, prolapsum angelum eis ad memoriam revocat, dicens: Videbam Satanam sicut fulgur de coelo cadentem (Luc. X, 18). De quo etiam beato Job Deus tam mira in quibus fuit, et quae amisit insinuat, ut territo homini ostendat quid ipse, si superbiat, de elationis suae culpa passurus sit, si feriendo illi parcere noluit, quem creando in gloria tantae claritatis elevavit. Consideret ergo homo quid elatus in terra mereatur, si et praelatus angelis angelus prosternitur? Unde et bene per prophetam dicit: Inebriatus 133.0566B| est in coelo gladius meus (Isa. XXXIV, 5), ac si aperte diceret; qua ira feriam superbos terrae perpendite, si ipsos etiam quos in coelo juxta me condidi percutere pro elationis vitio non perperci. Per hanc ergo Satanas corruit, per hanc unumque hominem se spernentem sternit. Haec si in corde recepta fuerit, non solum quibuslibet vitiis hominem tradit: sed de ipsis quoque virtutibus, quas forte egerit, sibi hanc servire facit, dum de his vanam gloriam quaerit. Alios autem ex temporalibus rebus, alios ex spiritualibus tentat. Nam alius intumescit auro, alius eloquio, alius infimis rebus, alius coelestibus. Una eademque res tamen ante Dei oculos agitur; quamvis in diversorum cordibus diverso, ne cognosci valeat, amictu pallietur, nisi forte quia tunc periculosior 133.0566C| est, cum de virtutibus pullulat, quoniam in eo qui sanctus creditur nullus hanc arguere praesumit. Ditioribus autem, vel divitiis, vel virtutibus ob hoc durius dominatur, quia apud illos eo majorem intumescendi materiam habet, quo in eis majori potestate, aut laudabiliori sanctitate fulcitur.

XXI.

His vero indiciis deprehenditur, quem possederit, semper hunc ad inferendas contumelias facit praecipitem, ad sufferendas vero pigrum. Hinc in ea re quam sponte non appetit, nullis exhortationibus flecti patitur. Ad hoc autem quod latenter desiderat quaerit per similitudinem ut cogatur, et ipse se ingerit, si contingat ut a nullo invitetur. Semper aliena opera despicit, semper sua miratur, singulariter se cuncta agere credit, et si nullus collaudaverit, 133.0566D| ipse tamen suas laudes aut tacitus, aut etiam per ostentationis vocem clamat. In tristitia vero sive in laetitia pene semper modum excedit, clamosus in voce, in silentio nimius, verbis et habitu compositus, actione dissipatus. Humilitatis speciem interdum assumit; sed vel oculorum nutu, vel sermone, qualis intus sit post paululum innotescit, qui saepe magna gerit, si haec juxta suum arbitrium agere permittatur. At contra humiles semper pavidi, semperque suspecti, hoc habent proprium ut semper opera sua parvipendant. Unde et in judicio cum ipse judex eos laudaverit dicens: Venite, benedicti Patris mei, etc. (Matth. XXV, 34), ipsi consuetam adhuc humilitatem retinentes respondebunt: Domine, quando ista vel 133.0567A| illa fecimus (Matth. XXV, 37)? Cum econtra superbi etiam Deo increpante excusare se nituntur. Humiles itaque cum humilitate, quasi sub quodam tegmine sese abscondent, et a divina nimia adversione contra superbiam principaliter pugnant, et quasi contra vehementes ictus oculum in suo corpore magis custodiunt, dum studiosius in se humilitatem tuentes semper se inter virtutes timent. Quia vero Redemptor noster corda regit humilium, et ipse ad beatum Job dicit, quod Leviathan rex sit superborum, consideret quisque utrum humilitatem an superbiam habeat. Facile veluti quodam indicio reperiet, sub quo rege militat, quoniam omnino manifestissimum signum reproborum superbia est, et econtra humilitas electorum. Itaque superbia abominatio est, humilitas 133.0567B| sacrificium. Nam de illa dicitur: Abominabilis est apud Deum omnis qui exaltat cor suum (Deut. XXII, 5). De ista vero: Sacrificium Deo spiritus contribulatus (Psal. L, 19). Quanto autem quique pauperiores sunt, tanto in illam abominationem rarius incurrunt, at vero istud sacrificium divites vix inveniunt.

XXII.

De quinque modis gulae quos ob prolixitatem omittimus, in libro Moralium XXIX magna subtilitate disputatur. Hic tamen suggerendum videtur, ut quisque cogitet quale peccatum sit pro quo Adam cum omni stirpe sua de paradiso ejectus est: pro quo populus in deserto usque ad idololatriam venit, dicente Apostolo: Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt ludere (I Cor. X, 7). Et item de concupitis carnibus: Adhuc escae eorum erant in ore ipsorum 133.0567C| (Psal. LXXVII, 30), et quae sequuntur. Pro quo et cum Madianitis moechati sunt. Pro quo et Esau primogenita sua perdidit. Pro quo Sodoma ad fornicationis lapsum proruit, Deo testante, qui ait: Haec fuit iniquitas sororis tuae Sodomae, saturitas panis (Ezech. XVI, 49). Cujus vitii culpam perfidiae comparat Apostolus dicens, quod cultores ventris et inimici sint sanctae crucis, et deus ipsorum sit venter eorum. Quem videlicet ventrem et escas Deum asserit destructorem dicens: Esca ventri, et venter escis, Deus autem et hunc et has destruet (I Cor. VI, 13). Et quid multis necesse est? Ipse Creator et cognitor humanae naturae Christus, ut ostenderet ubi cuncta vitia pullulant, vel ubi recidi debeant, hoc solum veluti praecipue necessarium 133.0567D| jubet. Videte ne graventur corda vestra in crapula et ebrietate. Quae duo si reciduntur, caetera facile superantur. Et certe quis absque parcimonia se praesumit inter electos haberi, cum ipse vas electionis Paulus ideo corpus suum castigat, ne reprobus fiat? Nam et Job dicit, quia sapientia non invenietur in terra suaviter viventium (Job XXVIII, 13). Et ipsa Sapientia testatur, quia neminem diligit Deus nisi eum qui cum ipsa habitat (Sap. VII, 28). Ergo non se palpent, qui suaviter vivunt, ne forte si apud eos non inveniatur sapientia, non diligantur a Deo.

XXIII.

At vero de luxuria suggestrice ejusdem gulae quis aliquid loqui valeat, quod illi non despuantur, qui ejus flammis insaniunt? quandoquidem 133.0568A| hi nec patriarcharum, nec prophetarum, nec apostolorum, sed nec omnium sanctorum ab origine mundi de religione loquentium voces curant. Quin et ipsum filium virginis ita contemnunt, ut in atriis ejus ipso vidente fornicentur, et in ipsis diversoriis, quae ad hoc devotione fidelium constructa sunt ut castitas in septis locis totius servaretur, ita fluxu libidinis redundant, ut non sit Mariae locus ubi puerum Jesum reclinet. Nec mirum sane si mancipia libidinis non formident, quia sicut ait propheta: Fornicatio aufert cor (Osee IV, 11). Non enim est timor Dei ante oculos eorum, quorum guttur est ut sepulcrum patens. Quibus tamen aliquid rationis adhuc inest, oporteret ut pondus tanti sceleris, vel ex rebus in saeculo gestis, vel ex sanctorum dictis pensarent, 133.0568B| de quibus pauca, si forte audire dignentur, commemoremus. Ut itaque Deus futuris hujus saeculi aetatibus ostenderet quod maxime per hoc vitium exacerbaretur, mox ut filii Seth filiabus Cain sese commiscuerunt, et se perhibuit poenitere quod hominem fecisset, et omni creaturae diluvium comminatus est. Nam licet Adam peccante terram maledixerit et Cain fratricidium jaculo maledictionis mulctaverit, non tamen dolore cordis, aut poenitudine sicut hic tactus asseritur, neque generali exitio mundum perire decrevit, neque pro qualicunque alio scelere tanta animadversione sese ultus est, quam pro isto, cum illa famosissima conflagratione quinque civitates igne et sulphure etiam ante legem consumpsit. Cujus fama facti libris quoque gentilium celebratur. Nam 133.0568C| et adhuc omnia quae ibi gignuntur plena cineribus, teste Orosio, reperiuntur. Quare autem vel igne qui exurit, vel sulphure quod fetet, luxuria puniatur, in Dialogo sancti Gregorii plenius edocemur. Quo nimirum facto Deus omnes in futurum generationes erudire noluit, ut scirent quantopere fugiendum sit istud flagitium post fidei cognitionem, quod ille tanta animadversione punivit etiam ante legis prohibitionem. Sane cum ad gratiam reconciliationis genus humanum reducere decrevisset, mox Abrahae quem fidei primordiis initiabat ad indicium recidendae libidinis circumcidi praecepit; ita tunc demonstrans quia necesse est ut omnes qui ad eum pertinent, a vitiis et concupiscentiis mucrone crucis se circumcidant. Illum vero qui post redemptionis gratiam 133.0568D| primus in reatu fornicationis deprehensus est Apostolus illico Satanae tradidit, qui et alios, quos forte Satanas ob alia quaelibet flagitia vexabat, eripere solitus erat. Propter hoc tamen scelus hunc eidem Satanae mancipavit, qui utique vel novitate nuper susceptae religionis, vel ignorantia necdum expertae constrictionis poterat utcunque excusare.

XXIV.

Versum ut aliquid sub argumento dicamus, quare justus judex Deus infantem legitimo matrimonio et absoluto tempore conceptum, etiam si priusquam peccare possit, moritur, cur aeternaliter condemnet? Sed dum proprio reatu minime punitur, manifestum est illud fieri propter illud peccatum 133.0569A| quod fit hora conceptionis. Si ergo tanta est culpa in conjugali concubitu, ut infans pro illa sola puniri debeat, quanta in stupro est vel in pollutione, quae ad solam libidinem explendam patratur? Merito igitur protestatur Apostolus, quia fornicatores et adulteros judicabit Deus. Liquet certe quod minores causae per minores judices soleant judicari, sed cum aliquod tale negotium obrepserit, quod per se nullatenus expedire valeant, id ad principis notitiam referunt. Ut igitur quantus sit iste reatus monstraretur, ad solius Dei judicium referri perhibetur. Sub hoc sensu est intelligendum etiam illud, quod idem Apostolus ait: Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc justificatus sum (I Cor. IV, 4). Nam cur se justificare non audeat, quamvis nihil mali post baptisma 133.0569B| sibi conscius sit, manifestat subdens: Qui autem judicat me Dominus est (Ibid.); ac si diceret: Non aequalis, sed cujus irae resistere nemo potest. Porro ad enormitatem tanti vitii demonstrandam, idem ipse Apostolus subdit: Omne peccatum quodcunque fecerit homo, extra corpus est; qui autem fornicatur, in corpus suum peccat (I Cor. VI, 18). Cor namque nostrum, de quo Dominus peccata exire perhibet, intra corpus est. Hoc ergo non ob hoc dicit Apostolus, ut sola fornicatio intra corpus sit; sed ut ostenderet quia quantum gravior est aliis peccatis, tantum distat morbus interior ab ulceribus quae in cute sunt. Nonne et hoc Deus approbat, qui fortitudinem diaboli in hoc vitio constare perhibuit dicens, ut supradictum est ad beatum Job: Fortitudo ejus in 133.0569C| lumbis ejus (Job XL, 11); hinc etiam est quod praedictus Apostolus contra caetera quidem vitia pugnare nos in cominus jubet, fornicationem vero fugere hortatur; nimirum suadens, ut si quis praeliator frequenti hostium congressione victoriosus, si armatum talem incurrat aliquando, cui congredi nullatenus audens ab eo per fugam declinet: ita quilibet Christianus etiam si alia vitia superaverit, ab occasionibus tamen libidinis longe se faciat, ne si minimo digito ligetur totus tradatur.

XXV.

Haec fortissimum Samson sola vicit, haec sanctissimum David non praeteriit, sapientissimum Salomonem penitus suffocavit, cum, sicut scriptum est, potestatem sui corporis non haberet. Haec Amon filium David in sororem praecipitavit. Quis ergo jam 133.0569D| de virtutum charismate confidat? Si haec lapides relinquat, de stipulis quid fiet? Quae idcirco periculosior est, quia citius mentes enervat, quoniam magis delectat. Idcirco autem tam districte punitur, quia facile domari potest: quod videlicet ex hoc apparet, quia quantolibet ardore moechus insaniat, ab aliquo tamen visus mox se refrenat, qui utique vel tantam reverentiam divinis obtutibus praestare debuerat. Sed insania vincitur, et Hieronymus in 133.0570A| Joel dicit: In eo cordis oculos haec eadem libido excaecans, ita sensum ejus inebriat, ut propter ignominiosam corporis partem pretiosam animam in serviles blanditias inclinet, et in praesenti turpem infamiam, in futuro autem damnationem perpetuam deliberet incurrere, dum insano pruritu vel puncto temporis abutatur. Neque enim inevitabili necessitate hominem constringit, ut alia vitia plerumque faciunt, sicut fames. Quod Salomon ostendit dicens: Non grandis culpa est, cum quis furatur: furatur enim ut esurientem impleat animam, attamen reddit septuplum (Prov. VI, 30). Qui autem adulter est, perdet animam suam, et opprobrium illius non delebitur. Quoniam talis quisque propter solam superbiam peccat. Nonnulli vero quaedam bona faciunt, ut in 133.0570B| hoc vitio impune volutentur. Quibus in sequentibus Salomon obviat, dicens de zelo Dei: Non acquiescet cujusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima (Prov. VI, 35). Hinc in Job: Non credat frustra errore deceptus, quod aliquo pretio redimendus sit (Job XV, 31). Quoties post culpam eleemosynam tribuimus, quasi pro eadem culpa pretium damus, juxta illud: Sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosyna exstinguit peccatum (Eccli. III, 33). Unde Daniel ad Nabuchodonosor: Peccata, inquit, tua eleemosynis redime (Dan. IV, 24). Et domnus Martinus perhibet antiqua delicta melioris vitae conversatione purgari. Sed sicut in libro XXII Moralium disputatur: qui ita eleemosynam tribuit, ut culpam non dimittat, animam non redimit, quam a 133.0570C| vitiis non compescit.

XXVI.

Hoc ille eremita suo facto probat, qui cum multis virtutibus cum quodam filio suo collega deseruisset, haec illi per diabolum injecta cogitatio est, ut quandocunque libidine titillaretur, sic semen de tritu genitalis membri egerere deberet, tanquam flegma de naribus projiceret. Qui ob id et daemonibus moriens vidente socio traditus est, cum quidem isdem socius reatum ejus ignorans, sed exercitia virtutum recolens, pene desperavit dicens: O quis poterit salvus esse, quando iste periit! Cui mox angelus astans dixit: Ne turberis, iste enim licet multa fecerit, tamen per illud vitium, quod Apostolus vocat immunditiam, cuncta foedavit. De quo ait propheta: Manus vestrae sanguine plenae sunt (Isa. I, 15). Si quidem 133.0570D| tale aliquid nostro tempore contigit, quod ne sui novitate vilescat, considerandum est, quia ille facit novissima qui facit antiqua. Et poeta dicit: Rursus ab antiquis veniunt miracula causis. Quidam itaque presbyter in pago Abricantino, nepos Joannis praepositi de monte sancti Michaelis, de continentia desperaverat. Hic per novem vices Romam adiit, a beato scilicet Petro impunitatem sceleris, quasi propter frequentem loci visitationem 133.0571A| sperans promereri. Quamvis enim peccatum deserere nollet, tamen vehementer timebat: quoniam iste est mos pravorum, ut licet in culpa superbiant, licet prava foras audacter faciant, in corde tamen trepidare coguntur, ut ipse timor sit apertus testis damnationis. Unde Adam post culpam ad latibulum fugit, et timens multum timuit, quia Deo dure respondit. Hic ergo timens quasi religionis obsequium deferebat: sed ut Deus ostenderet, quod satisfactionem nisi pro his peccatis quae deseruntur non recipit, cum rediret nona vice, et quasi securior concubitum repeteret, ita divino judicio miser interiit, ut cum semen funderet, animam pariter exhalaret, sicut infelix mulier perhibuit. Hoc quoque in Sichem expressum est, qui videlicet Dinam, quam corruperat, 133.0571B| retinere maluit, ultionem stupri nec circumcisus evasit.

XXVII.

Forte quaeritur, cur ea quae terrorem incutiunt, sine consolationis verbis continuentur. Sed de his nunc sermo est qui divinae praeceptioni resistentes timorem Domini dereliquerunt: languorem animae incurrunt, nec tamen compuncti. Oportet enim ut in eis putredo vulneris prius timoris ferro secetur, ne jugiter defluente sanie peccati suavitas unguenti rejiciatur. Omnes enim Scripturae comminationes contra peccatores jaculantur, sed quo usque resipiscant. Et econtra universae ejusdem Scripturae consolationes, ex ea hora qua forte resipuerint, eis blandiuntur. Ferrum namque, ut in epistola Joannis Augustinus ait, corium transforat, 133.0571C| ut linum intrare possit. Et ita necesse est ut timor mentem transfigat, juxta illud: Confige timore tuo carnes meas (Psal. CXVIII, 120), quatenus facto foramine, quasi per ferrum charitas, quae permansura est, succedat. Porro mos pravorum est, ut nihil audire velint, per quod eorum terrena laetitia perturbetur, sed illos libenter auscultant qui placentia loquuntur. De quibus Apostolus: Coacervabunt, inquit, magistros prurientes auribus (II Tim. IV, 3). Et propheta ex eorum voce: Loquimini nobis placentia (Isa. XXX, 10). Sed Domino et magistris, et auditoribus terribiliter comminatur, dicens per prophetam: Et qui beatificant, et qui beatificantur, erunt praecipitati (Isai. IX, 16); diligentibus quippe legem pax multa, et econtra non est pax impiis, dicit 133.0571D| Dominus. Quisquis ergo comminationibus Scripturarum, etiam auditu non vult terreri, quantomagis debet earumdem comminationum experientiam formidare? Quisquis autem vult securus esse, audiat monentem Dominum: Diverte a malo, et fac bonum (Psal. XXXIII, 15), ut fiat illud: Qui autem me audierit absque terrore quiescet (Prov. I, 33). Econtra per Isaiam: Quod si non audieritis me, gladius meus devorabit vos (Isa. I, 20). Sane quam gratum sit Deo, si comminationem Scripturarum reverenter audiamus, vel quam injuriosum sit ei, si contemnamus, in facto Josiae regis, et Joachim demonstrat. Quorum Josias audito legis volumine intremuit. Cui et illico Deus mandavit, dicens: Pro eo quod audisti 133.0572A| verba voluminis, et perterritum est cor tuum, et ego audivi, ait Dominus, idcirco colligam te in pace (IV Reg. XXII, 18-20). Joachim vero qui non solum non timuit, sed etiam volumen Jeremiae combussit, divinam invectionem promeruit, qua ei dictum est: Non erit ex eo qui sedeat super solium David, sed cadaver ejus projicietur (Jer. XXII, 30).

XXVIII.

Et de hoc quidem quod vel per haec tria vitia, vel per caetera quae enumerare pudet, a Christo apostatare videntur, valde dolendum est: sed multo plus de hoc quod illud sacrosanctum mysterium Dominici videlicet corporis temerare praesumunt. Hoc enim beneficium majus est inter omnia bona, quae hominibus concessa sunt, et hoc est quod Deus majori charitate mortalibus indulsit, quia in hoc mysterio 133.0572B| salus mundi tota consistit. Et certe dum indigne tractatur, per hoc maxime divina quotidie majestas injuriatur. De hoc ergo dolendum est, de hoc omnimodis ingemiscendum, ut si emendare non possumus, vel dolendi affectum nobis inesse reclamando monstremus ne forte vox Christi nos arguat, dicens: Sustinui qui semel contristaretur, et non fuit (Psal. LXVIII, 21). Quod denique mysterium primordiis Ecclesiae non tam frequenter ut nunc celebrabatur: tamen quanto rarius, tanto religiosius agebatur. Tempore namque priorum patrum illis injungebatur, ut Eusebii refert historia, sacrificandi officium, qui naturali simplicitate fulgebant, juxta illud: Cum simplicibus sermocinatio Dei (Prov. III, 32). Quod mysterium qui participare debebant, discalceatis pedibus 133.0572C| accedebant; propter illud quod Moysi et Josue praeceptum est. Sanctus quoque Pachomius pistoribus praecepit, ut cum oblationes coquerent, salutaria meditarentur, nihil vane loquentes. Cum ergo hoc in monasterio Tabennense quadam vice violaretur, statim Pachomio divinitus revelatum est, qui protinus Theodorum mittens negligentiam hanc velut divini praecepti transgressionem emendari fecit. At nunc valde quidem, valde frequentius, sed quod nimis dolendum est, negligentius frequentatur. Quam scilicet negligentiam et ipsa ecclesiae facies, et ipsa vasa altaris, sed et linteamina, seu quaelibet caetera, quae ad usum Dominicae servitutis pertinent, manifeste demonstrant. Non necesse est singula singulatim prodere: satis patet quae studiosius sacerdotes 133.0572D| colunt quae sua sunt, an quae altaris. Sed nimirum cum charitas quae est plenitudo legis penitus tota jam refrigescit, quomodo in sacrificando continuatio tanta perseverat, nisi quia malignus hostis in hoc sacrificantibus contradicit, in quo magis eos gravari novit? Neque enim Judam vetuit Eucharistiam sumere. Scivit enim quia sicut a devotis per illius mysterii perceptionem ejus fraus compescitur, sic in his qui eam indigni percipiunt licentius grassatur. Contra eos etenim qui exteriorem ecclesiae cultum negligunt, Dominus per Malachiam queritur, dicens: O vos sacerdotes, qui despicitis nomen meum, offertis super altare meum panem pollutum, et dicitis: Mensa Domini polluta est (Malac. I, 6, 7). Polluunt 133.0573A| sacerdotes panem, id est corpus Christi, ut Hieronymus exponit, qui indigni accedunt ad altare. Mensam vero despectam licet verbis non dicant, tamen cum exteriorem ei cultum non ornant, eam etiam laicis despectabilem faciunt quoniam carnalium sensus deesse putant sanctimoniam divinae virtutis, ubi deesse vident ornatum ambitionis. Unde et congruit eis quod item dicitur: Vos recessitis de via, et scandalizastis plurimos: propter quod et ego dedi vos contemptibiles esse (Malac. II, 8). Denique quod loca sancta vel ministri Ecclesiae nunc in contemptu sunt, maxime ipsorum ministrorum culpa est. Quod ex his apparet, quoniam ipsi laici qui eos despiciunt, si quem forte repererint quem religiosum credant, non mediocriter venerari solent. Qui enim ad altare sacrificare 133.0573B| Deo volunt, ipsi prius per mortificationem vitiorum Dei sacrificium esse debent: alioquin magis temerarii, quam cultores ejusdem mysterii deputantur. Quod per Jeremiam ostenditur, per quem talibus exprobrat Deus dicens: Holocotaumata vestra addite victimis vestris, et comedite carnes (Jer. VII, 21). Vestra, inquit, non mea, quia non sum locutus cum patribus vestris, et non praecepi eis de verbo holocautomatum et victimarum, sed hoc praecepi eis dicens: Audite vocem meam, et ambulate in via omni quam mandavi vobis (Jer. VII, 23). Et Isaias: Quis quaesivit haec de manibus vestris, ne afferatis sacrificium frustra (Isa. I, 12)? Et deinde: Lavamini, mundi estote (Isa. I, 16). Et caetera. Quibus verbis ostenditur, quod ille ad sui perniciem sacrificat, 133.0573C| qui prius in via mandatorum Dei non ambulat, et qui suae cogitationis malum ab ejus oculis non aufert. Hinc David in psalmo poenitentiae dicit: Si voluisses, sacrificium dedissem (Psal. L, 18). Quale vero sacrificium prius offerre debeamus, ut deinceps altaris sacrificium recto ordine celebrare possimus, manifestat dicens: Sacrificium Deo spiritus contribulatus (Psal. L, 19), ac si diceret: Altaris sacrificio non delectaris, nisi prius sacrificio contriti cordis placatus fueris. Est ecclesia beatae Gualburgis in hac vicina nobis regione, in qua miracula fiunt. Contigit autem, sicut domnus abbas Berno refert, ut ejusdem sanctae Gualburgis reliquiae super altare per aliquot dies manerent. Sed mox miracula cessaverunt. Tandem vero ipsa virgo cuidam ex infirmis 133.0573D| apparens: Idcirco, inquit, non sanamini, quia reliquiae meae sunt super altare Domini, ubi majestas divini myterii debet solummodo celebrari. Quod cum ille custodibus referret tulerunt capsam, et protinus miracula fieri coeperunt. Si ergo ob illius mysterii reverentiam, nec ipsa sua pignora sancti volunt proprius vicinari, quid censendum est de immunditiis?

XXIX.

Est autem domus spiritalis unusquisque homo fidelis, quam videlicet domum sacerdotes praedicando mundare deberent a sordibus vitiorum. Sed hoc jam ita in negligentiam venit, ut vel ex toto taceant, vel pro muneribus judicent, vel orent. Unde per Michaeam dicitur: Sacerdotes ejus in muneribus 133.0574A| judicant, et in mercede docent, et in pecunia divinant (Mich. III, 11). Et Malachias: Non servatis vias meas et accipitis faciem (Malac. II, 9); qui multa jam contra sacerdotes dixerat. Sed ut Hieronymus exponit, idcirco de acceptione personae ponitur ultimum, quia majus est peccatum. Unde Psalmista: Cur facies peccatorum sumitis (Psal. LXXXI, 2)? Et Jacob hoc plenius peccatum arguit, quod qui fecerit audiat quid Deus per Malachiam talibus comminetur. Ait enim: Nonne mihi voluntas in vobis, et manu non suscipiam de manu vestra, sed projiciam vos, et disperdam magistrum et discipulum, et maledicam benedictionibus vestris? (Malac. I, 10). Quod tunc fit, cum sacerdos pro tali praesumpserit offerre, qui peccare non cessat. Quod sic Hieronymus in hoc 133.0574B| loco dicit, hoc solum esse remedium peccatori non facere quae fecit. Hinc scriptum est: Sacrificium salutare attendere mandatis, et discedere ab omni iniquitate (Eccli. XXXV, 2), et deprecatio pro peccatis recedere ab injustitia. Et supra: Qui conservat verbum, multiplicat orationem (Eccli. XXXV, 1). Contra fautores vero criminosorum propheta dicit: Vae qui consuunt pulvillos sub omni cubitu (Ezech. XIII, 18). Quod ille facit, qui alicui ad mundi amorem, quasi ad lectum declinanti, correptionis duritiam subtrahit; et ut in errore molliter jaceat nulla hunc asperitatis contradictione pulsat. Sed haec rectores, qui semeipsos diligunt, his proculdubio exhibent, a quibus se noceri posse in studio gloriae temporalis timent. In ea via, quae a Tiberinensi monasterio ducit ad 133.0574C| forum, est ecclesia S. Petri quae dicitur ad Salas: in cujus vicinio manebat ante hoc triennium quidam latro, qui duos itinerantes, quos hospitio susceperat, spoliare volens, nocte interficere tentavit; sed illi praevalentes interfecerunt eum: cumque ad ecclesiam sepeliendus deferretur, sacerdos pro eo missam celebrare coepit. Cum ergo ad verba consecrationis Dominica venire deberet, terribilis sonitus in tecto ecclesiae percrebuit, et altare, sicut hucusque paret, usque ad radicem scissum est: sicque sacerdos cum omnibus ingenti pavore perculsus fugit, et pro apostata sacrificare cessavit. Hoc contra eos dictum sit, qui pro sceleratis ob gratiam eorum se oraturos pollicentur.

XXX.

Sed quid hoc de exterioribus dicimus, cum 133.0574D| plerique sic in semetipsis negligentes existant, ut foris in habitu immutentur, et intus per nonnulla gravia peccata a Christi corpore separentur? Et tamen sacrificare non cessant. Dum enim quibusdam indumentis vel ex parte, vel ex toto laicalibus utuntur, illis merito comparandi sunt, qui in libro de Civitate Dei appellantur cynici: et non sancto Joseph, qui talarem tunicam legitur a patre percepisse. Quos et Jeremias deplorat, dicens: Quomodo mutatus est color optimus? (Thren. IV, 1.) Color optimus est habitus praetendens religionem cunctis amabilem. Qui color tunc immutatur, cum quaedam indumenta studio jactantiae quaesita opinionem utentis apud laicos vilescere faciunt. Qui autem adhaeret meretrici, 133.0575A| unum corpus efficitur (I Cor. VI, 16), et jam non membrum Christi, sed Antichristi est. De quo per Danielem dicitur, quia erit in concupiscentiis feminarum (Dan. XI, 37). Ut enim Paschasius in libro de corpore Domini dicit: Quisquis vel membra meretricis fit, hic utique elapsus de corpore Christi est, et idcirco non licet ei corpus Christi contingere. Nam qui debeant ipse Christus ostendit, dicens: Qui manducat carnem meam et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in eo (Joan. VI, 57). Ac si diceret: Nisi prius in me maneat, carnem meam manducare non potest, neque sanguinem meum bibere. Quid ergo manducat peccator, et quid bibit? Non utique utiliter sibi carnem et sanguinem, sed judicium, licet videatur cum caeteris altaris sacramenta 133.0575B| percipere. Et quare? Quia nos se probat prius utrum in corpore Christi sit, an non. Deinde quia non dijudicat, videlicet ut discernat corpus Domini: quid est quantum, quia sacramentum, qualisque virtus sacramenti, quia divinum ac spiritale est. Unde in primordio hujus celebritatis Christus judicium male accipientibus comminatur, dum continuo post buccellam de manu ejus perceptam diabolus Judam pervasit: ubi mox ostenditur futurum in Ecclesia judicium. Si quis ergo lapsus de corpore Christi, factus membrum meretricis vel diaboli, praesumpserit hoc sacrosanctum corpus contingere, nec dubium quin ob id judicium excipiat, et cum Juda culpae societur obnoxius, tam quia corruit, quam quia ex conscientia damnatus, ausus est sine poenitentia 133.0575C| et correctionis venia sancta mysteria temerare. Item ex eodem libro legimus, quia Deus dedit filiis Israel panem de coelo, habentem omne delectamentum, sed non in pluribus eorum beneplacitum fuit Deo (Sap. XVI, 20), ut testatur Apostolus. Nam populus ille carnalis manna fastidivit, quia inibi non nisi carnalia quaesivit. Illi itaque mortui sunt, in quibus non beneplacitum fuit Deo. Quicunque vero inter eos spirituales fuerunt, mori non potuerunt, quia spiritaliter comederunt; quia eis esca illa coelestis saporem et delectamentum immortalitatis praebuit. Itaque similiter nunc in Ecclesia cibus iste quibusdam vita est, quibusdam vero supplicium. Unde, o homo, disce quia Deus spiritus est, et ideo 133.0575D| intellige quia cibus iste non carnaliter, sed spiritaliter, et cogitandus et sumendus est, quia neque ab alio quam ab ipso Christo consecratur, neque ab alio quam ab ipso porrigitur. Et quidem sacerdos visibilis astat, per cujus manus consecrari et tribui videtur, sed Christus qui illum et consecrat et tribuit, cui et remedium cuique ad remedium tribuatur, divinitus discernit. Nam is qui cum Juda contemptu et vitio reus tenetur, cum Juda utique condemnatur: et qui cum Petro ac caeteris fideliter participatur, cum ipso utique et caeteris apostolis in corpore et anima consecratur. Hoc ergo judicium in natale calicis mox excipitur, ut doceatur quid contemptoribus immineat, si damnati a conscientia pedem a mensa Domini non retraxerint. Hinc Deus 133.0576A| per Moysem: Dic, inquit, ad filios Aaron, et ad posteros eorum: Omnis qui accesserit de stirpe vestra ad ea quae consecrata sunt, in qua est immunditia, peribit coram Deo. Ego sum Dominus (Lev. XXII, 3). Et certe illa nihil aliud erant quam umbra istorum. Si ergo ad umbram non licebat immundum accedere, quantominus ad ipsam Veritatem? Ex qua in finem prohibitionis conclusit, dicens: Ego Dominus. Ac si dicat. Ego scrutans corda, ego ipse sacerdos, qui discerno qualis unusquisque accedat. Hinc Ambrosius in primo Officiorum: Castificabatur, inquit, populus per biduum, aut triduum, et lavabant vestimenta sua, et non aliter ad hostiam accedere permittebatur. Sed si in figura tanta populo observantia jubebatur, quanta in ipsa veritate sacerdotibus tenenda 133.0576B| est? Disce igitur, o sacerdos et levita, quid sit lavare vestimenta, ne inquinato corpore quo anima vestitur, majestatem tanti mysterii temerare praesumas. Hinc in Regum volumine dicitur: Si peccaverit vir in virum, placari ei potest Deus: si autem in Deum peccaverit, quis orabit pro eo (I Reg. II, 25)? Tunc enim de negligentia sacrificiorum licet tepide Heli filios suos corripiebat. Quod tale est ac si diceret: Qui Deum totius creaturae conditorem contemnens indignus ad ejus injuriam communicare praesumit, quem intercessorem habebit? Talis profecto nec Dei reveretur praesentiam, nec praesentiam formidat astantium angelorum.

XXXI.

Nec ideo securitas subrepat, eo quod indigne sumentibus divina patientia ad tempus parcit, 133.0576C| quia certe illi magis punientur, qui in praesenti correptione judicantur indigni. Si quidem in exordio Ecclesiae necesse fuit, ut ad rem demonstrandam plerique transgressores corporali etiam poena plecterentur. Unde Apostolus ad Corinthios: Ideo, inquit, inter vos multi infirmi, et imbecilles, et dormiunt multi (I Cor. XI, 30), somno videlicet mortis. Ab angelis quippe qui ad hoc positi sunt etiam nunc perimerentur; sicut in praedicto libro Paschasius testatur, quicunque vel semel indigne communicant, nisi bonitas Christi, cujus judicio pendent omnia, gladium suspenderet, et temporalem mortem quibusdam ut poeniteant removeret. Alioquin nunc plagae etiam et infirmitates nunquam tantum crebrescerent, si 133.0576D| omnes illud mysterium sicut oportet perciperent. Resipiscentibus vero duplex in poenitentia debet esse luctus, vel quia peccaverunt, vel quia coeleste donum ad judicium male praesumpserunt. Quod sane delictum nullo alio nisi Christo interveniente donabitur. Unde in lege ab his qui in sanctificatis delinquunt, aries per quem Christus intelligitur offerri jubetur: ut apud Deum Patrem Deus homo pontifex in aeternum interpellare pro eo fideliter credatur. Atque ipsum per se moribus et vita quotidie re indictum operit. Alioquin qui in Deum peccat, quis orabit pro eo? Quamvis enim quisque multum sit ex aliis peccatis indignus, tamen ex isto magis gravatur, si sancta contingit immundus. Quod exemplo Judae monstratur, qui licet corde nutaverit, tamen 133.0577A| ante perceptionem illius mysterii cum apostolis erat, et a Domino monebatur. Post perceptionem vero traditus Satanae continuo exivit foras. Ob hoc itaque quisquis illud indigne se percepisse meminit, duplicem, ut diximus, debet habere luctum, ut exacta poenitentia possit denuo sancta participare. Namque poenitentibus jussum est ut haedus tollatur cum agno, ut si quis post lavacrum ceciderit, et cum stantibus agnum comedere non potuerit, vel haedum comedat, qui semper pro poenitentibus mactatur. Non quod Christus haedus sit, sed pro diversitate meritorum aut agnus, aut haedus unicuique fit. Hinc item jubetur, ut qui in primo mense, id est in ea gratia quam in baptismo percepit, Pascha facere non poterit; saltem in secundo mense illud faciat, id est in poenitentia, 133.0577B| quae post naufragium secunda tabula est, haedum indulgentiae percipiat.

XXXII.

Haec, et alia multo plura Paschasius ex dictis Patrum ad reverentiam sancti mysterii commendandam, atque majestat emejus demonstrandam, conscripsit. Quae si quis licet sciolus legerit, tanta credo discet, ut de hoc mysterio parum se eatenus cognovisse putet. Verum isto tempore quod nimis dolendum est, ita sacrosanctum istud mysterium in contemptu illudimus, tanquam non sit Pater qui honorem Filii sui Jesu quaerat et judicet. Ita veritas prostrata est, ut sicut in Daniele dicitur, abominationem in templo Dei fieri videamus. Caeterum pro ejusdem mysterii reverentia commendanda quaedam, si placet, exempla proferamus. Dicit sanctus Gregorius 133.0577C| Turonensis in libris Miraculorum de quodam presbytero, cui in Dominica solemnitate propter suam personam concessum fuerat ut missam celebraret, qui statim ut ad communicandi horam pervenit, mox epilepsia comprehensus corruit spumans sacramque particulam ab ore projiciens, qui ipsa nocte, sicut plerique testati sunt, ebrius fuerat. Item ipse de quodam infami diacono, quia dum capsam cum corpore Domini deferret, de manibus elapsa est, et per aerem super altare reversa. Sanctus vero Hieronymus in vitas Patrum de beato Eulogio dicit, quoniam cum videret quosdam ex monachis volentes accedere ad communionem retinuit eos, dicens: Tu habuisti hac nocte fornicationis desiderium; tu vero 133.0577D| dixisti, Nihil interest sive justus sive peccator ad sacramentum accedat, et alius dubitationem habuit in corde dicens: Quid enim me sanctificare communio potest? Hos ergo singulos removebat a communione sacramenti, donec paululum per poenitentiam et lacrymas purificarentur. Item idem refert de sancto Machario, quod eo tempore cum fratres ad suscipiendam eucharistiam accessissent, viderit in quorumdam manibus praevenientes Aethiopes carbones deponere, corpus autem Domini quod sacerdos dare videbatur redire ad altare: aliis vero angelum Domini cum manu sacerdotis sacram particulam dare fugientibus praedictis Aethiopibus. Item ipse de sancto Piamone perhibet, quia quodam tempore cum sacrificaret vidit angelum Dei stantem 133.0578A| juxta altare, et quorumdam monachorum qui accedebant nomina scribentem in libro quem tenebat, et quorumdam non scribentem. Quos cum senior notasset, unumquemque seorsum disquisivit, et invenit in singulis mortale peccatum. Quos ad poenitentiam exhortatos tandiu cum eis flevit, donec aliquando videret eos cum caeteris ascribi.

XXXIII.

Inter omnia tamen peccata maxime discordia et luxuria gravant. Nam de discordia Dominus ipse ait: Si offers munus tuum ad altare, et recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade prius reconciliari fratri tuo (Matth. V, 23, 24). De quo sicut S. Gregorius fatetur, pensandum est, 133.0578B| quanta culpa sit discordia, propter quod illud munus respuitur, quo omnis alia culpa solvi consuevit. De luxuria vero per hoc apparet, quia nulli tam periculose hoc mysterium contingunt quam luxuriosi. Quod in discretione virtutum quibus participes ejus mysterii pollere debent, primo loco ponitur. Renes vestros accingetis, quorum scrutator est Deus, et ubi virtus Satanae est. Quo contra Zacharias castitatem participantium admirans, atque ipsas hujus mysterii species designans, ait: Et quid bonum est Dei, et quid pulchrum ejus nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines (Zach. IX, 17)? Liquet autem plerosque veluti sues immundas ad hoc sine praejudicio reatus sui accedere, ista pedibus calcare. Verentur enim humanis coram obtutibus magis 133.0578C| suam verecundiam portare, quam coram majestate divina et omnium sanctorum praesentia temeritatis offensam incurrere. Quibus profecto cordis induratio cum nec se corrigunt, nec Dei visitantur pietatis verbere, jam poena peccati est et contemptus superbiae. Si enim de Bethsamitis septuaginta seniores, et quinquaginta millia plebis percussi sunt, eo quod viderent arcam Dei, multo magis isti, nisi resipuerint, aeternaliter plectendi sunt, sicut ipse testatur per Moysem: Omnis qui accesserit ad ea quae sanctificata sunt, in quo est immunditia, peribit coram Domino (Levit. XXII, 3). Quid ergo si poena differtur, nonne haec designata sunt in thesauris Dei? Considerat enim novissima eorum, et reddet ultionem hostibus suis. Nec praetereundum quod 133.0578D| quidam ita diabolicis illusionibus falluntur, ut credant quod quamvis in peccatis suis jaceant, illius tamen sacrosancti cibi ac potus perceptione purgentur: contra quos per prophetam dicitur: Dilectus meus in domo mea operatus est male (Jer. XI, 15). Nunquid carnes sanctae mundabunt illum? Et item alius de his qui plorant quidem, sed lacrymas suas pollutione maculant, ait: Operiebatis lacrymis altare meum, sed non respiciam ad sacrificium, non accipiam placabile quid de manu vestra (Malac. II, 13). Quisquis ergo in sordibus est, det honorem Deo, et non praesumat eo concepto ad ejus sacramentum impudenter accedere, donec, ut dictum est, lavet per poenitentiam maculas immunditiae, 133.0579A| si quoquo modo demum valeat tantae reconciliari gratiae licet offensae.

XXXIV.

Nec praetereundum quod quidam sibi male conscii, dum continere se negligunt, a sancto mysterio cessare malunt, et melius quidem est ut cessent, sed non vivunt, quia nisi manducaveritis carnem filii hominis, non habebitis vitam (Joan. VI, 54). Quid enim indignis officio cessare expediat non solum ratione auctoritatis divinae, sed etiam exemplis plerumque monstratur. Ex quibus aliquid commemoremus. Testatus est mihi Bego canonicus sancti Martini de quodam sacerdote, qui cum die Dominico de venatu redierit, et missam celebrare praesumpserit, mox ut ad horam consecrationis ventum est, illas voces quas post canes emittere solebat, 133.0579B| inclamare super sanctum altare coepit. Sed et alius Leo nomine venandi consuetudinem habebat: qui tamem amens factus est, et per multa loca sanctorum deductus, tandem reperto sensu noster monachus factus est: et ut ipse vidi, in tantum usque ad finem religiose conversatus est, ut frequenter cum solus oraret capillos sibi detrahere soleret. Quod etiam ille a sancto Benedicto curatus suo demonstrat interitu. Qui cum postposita ejus prohibitione sacrum hoc officium suscipere praesumpsisset, mox daemoni traditus est et usque ad mortem vexatus. Nonnulli vero vanitatis studio dediti, auratis et accuratis vestibus et vasis pretiosi metalli ad hoc sanctum mysterium celebrandum delectantur. 133.0579C| Qui bene quidem facerent, si corda sua pariter in 133.0580A| divinis oculis ornarent, ut quidam Patrum ait, quia in hoc sancto opere, non vestimenta, sed corda mutanda sunt. Nam, ut beatus Hieronymus in epistola ad Rusticum protestatur, nihil illo ditius qui corpus Domini canistro vimineo, sanguinem autem vase vitreo portat, sicut sancti episcopi Caesarius Arelalensis, et Eusebius Tolosanus, sed et Ambrosius Mediolanensis, qui pro redemptione captivorum suas ecclesias ita nudaverunt, ut ipsa initiata vasa, fracta videlicet pro eis venundarent: valde congruum aestimantes, ut quorum animae per illud mysterium, quod in calice fit, ab aeterna captivitate salvantur, eorum corpora, si necesse, sit a temporali captivitate distracto calice redimantur. Hi ergo bene immolant, qui avaritiam de templo ejiciunt. 133.0580B| Qui autem pulchritudine vasorum vel vestium studet, ad solius Dei laudem id faciat. Meminisse tamen debet, quod propheta de ministrorum munditia magis sollicitus erat, qui non dixit: Mundate vasa Domini, sed, mundamini qui fertis vasa Domini (Isa. LII, 11). Nonnulli vero, ut de nostro ordine dicamus, quibus nec passum pedis, nec ipsam suam voluntatem in potestate sua habere permittitur, de propriis cistellis sumptuosum ad myteria peragenda producunt apparatum, quem contra consuetudinem sanctionemque sanctorum Patrum de iniquo mammona acquirunt, et quasi ad ornatum ecclesiae relicturi possident. Quorum unus ille per cujus occasionem. Vizeliacum nuper monasterium est in 133.0580C| cineres redactum, cum, sicut audivimus, de candela 133.0581A| quam ad cistellam suam aperiendam deportarat, ignis tecto irrepsit. Contra hanc stultam devotionem, imo avaritiam, Joannes dicit: Nihil amplius quam quod vobis constitutum est, faciatis (Luc. III, 13). Et certe nulla hoc regula jubet, sed magis nudam crucem esse clamat a nudo sequendam. Quibus bene congruit illud propheticum: Venite in Bethel, et impie agite, et immolate de fermentato (Amos. IV, 4). Cain sacrificium obtulerat Deo, sed quia fermento malitiae respersum fuerat, idcirco non est gratum. His itaque quo pacto licet quasi ad ornatum ecclesiae relinquere, quod non licet habere vel possidere? Immolat autem, sed de fermentato, qui aliquid offert quod Deus dedignatur. Hinc ipse per prophetam testatur quod odio habet rapinam in 133.0581B| holocaustum. Hinc rex Saul reprobatus, eo quod sub immolandi specie reservavit de Amalech ea quae jussus fuerat trucidare. Sed isti, ut quidam Patrum dicit, magis volunt habere suas cistellas, non recogitantes miseri quia perdunt suas animas.

XXXV.

Hunc ergo religionis defectum diabolus, licet pater mendacii sit, vos miseros incursuros beato Pachomio praedixit. Aliquando enim apparuit ei in habitu mulieris, excedens omnem humanam pulchritudinem, ita ut forma ejus ac compositio et visus exponi non possit. Quam esse phantasiam videns, preces fundebat ad Dominum, ut vi majestatis ejus evanesceret. Interim autem illa propius astans ait ei: Quid superflue laboras? Potestatem accepi a Domino 133.0581C| tentare quos volo. Et Pachomius ad eam: Quid vis, inquit, esse? et illa: Ego sum, ait, diaboli virtus, et caligine mortiferae voluntatis mortales involvo; sed tuis vel tibi appropinquare propter Christum, qui humanatus est, non possum. Sed nunquid ita erit semper? veniet etenim tempus post obitum tuum, quando prout libuerit, inter eos quos nunc tuis orationibus munis debacchabor. Et Pachomius: 133.0582A| Et quid scis si meliores erunt, qui illos corroborent? nam tu praescire omnino nihil praevales quod est solius Dei. At illa: Plura tamen, ait, futura ex praecedentibus cognosco. Et vir sanctus ad eam: Et quomodo, inquit? Illa vero ait: Omnis rei principium tendit ad augmentum, dehinc ad detrimentum devergit. Sic ergo et in hac vestra professione, ut conjicio, fiet. Nam inter vitia sua signis, et variis virtutibus roborata succrevit; cum autem senescere coeperit, aut temporis diurnitate lacescens, aut negligentia teporis deficiens a propriis incrementis minuetur. Tunc igitur adversus hujusmodi potero praevalere. Quod ita fieri nostra satis effrenata pravitas ostendit. Pachomius vero post haec de visione sollicitus instanter orabat, ut ei Dominus declararet 133.0582B| quis status monachorum post se futurus esset. Qui per visionem ad se factam edoctus est, quod monasteria quidem multipliciter dilatarentur, et nonnulli pie et continenter viverent, sed plurimi negligerent, suamque salutem penitus perderent; maxima vero per negligentes praepositos mala succrescerent, et bona defectum incurrerent. Quibus primatum tenentibus necesse est jurgia generari: et quis praesit ambitiosa lite contendere, et reprobari bonos, ac malos eligi. Unde nec aliqua bonis viris resistendi fiducia suberit, sed omnia pene, quae regulis divinis subnixa sunt, humanis commutabuntur illecebris. Tunc Pachomius exclamans ad Dominum ait: Heu me, quia frustra laboravi! Si enim tam perversi futuri sunt qui fratribus praeerunt, eorum subditi 133.0582C| quales erunt? Et cum affectuosissime, sicut illuc scribitur, Dominum interpellaret, apparuit ei mirabili fulgore portans coronam spineam, eique inter caetera dixit: Confortare, Pachomi, quia posteritas tua usque in finem saeculi non deficiet. Et quisquis inter eos qui futuri sunt pie ac continenter vixerit, tamen dico tibi, requiem sortietur.

XXXVI.

Sciendum sane, quia sicut quaedam verba 133.0583A| tam in Novo quam in Veteri Testamento reperiuntur, quae haeretici male intelligentes ad exstruendum errorem suum retorquere nisi sunt: ita et in sancta regula fit, cum per quaedam ejus verba renuitae et refugae ejus fortitudines suas excusare moliuntur. Regula, inquiunt, jubet, ut nihil habeat monachus quod abbas non dederit, aut permiserit; abbates vero nostri tales sunt ut nostra non curent, et ob id permittunt nos habere quae indigemus: non igitur contra facimus, si quid ex eorum permissione habemus. Sed si rationi ac veritati consentire vellent, facile respondetur: scilicet quoniam primo quidem sciendum est, quia sicut in Moralium libro XXV disputatur, quod secundum merita subjectorum tribuuntur personae regentium, et sic pro qualitate subditorum 133.0583B| acta disponuntur illorum, ut saepe qui videntur boni accepto regimine permutentur, ut Saul: et qui etiam boni videntur et sunt, pro malo grege delinquere permittantur. In hoc apparet quia vindictam populus suscipit. Hinc Psalmista: Obscurentur oculi eorum ne videant (Psal. LXVIII, 24). Ac si dicat, quia in via Dei per superbiam exorbitant, tales divino examine praelatos accipiant, qui veritatis lucem non habeant, quatenus hi qui illos velut corpus oculos male praevidentes sequuntur, per eorum ducatum offendant, et iniquitatis onere incurvati omnem statum rectitudinis perdant. Deinde vero et illud constat, quia nihil ultra permittere possunt, nisi quantum S. Benedictus ad sustentandam naturae necessitatem permisit. Et ille cui dicimus: 133.0583C| Abba Pater (Rom. VIII, 15), cum discipulos quasi agnos in medio luporum misit, permisit quidem pro temporis necessitate aliquid ferre, nec tamen aliud quam peram et sacculum. Noverint ergo isti, qui sub hac occasione cupiditati, gulae, et libidini se mancipant, quia non proderunt eis excusationes in peccatis; sed fiet et praelatis et subditis hoc quod, ut supra diximus, per Malachiam Deus comminatur dicens: Disperdam magistrum et discipulum, et maledicam benedictionibus vestris (Malac. II, 2, 12). Benedicunt sacerdotes cum adulando Christi misericordiam reis promittunt: sed benedictionibus eorum Dominus maledicit, quia sicut alibi dicitur: Qui beatificant et qui beatificantur erunt praecipitati (Isa. IX, 26). Nam si ob negligentiam 133.0583D| praepositorum solummodo, et non magis ob cupidinem suam propria haberent, non alios cibos, non alias vestes, quam regulariter constitutas praesumerent. Praelati denique si quid extra constitutionem Dei vel Patrum praeceperint: mox praecipiendi auctoritatem amittunt, et tunc in ea re nullatenus obediendum est eis. Exemplo videlicet apostolorum, quibus Magister dixerat de Pharisaeis et Scribis: Omnia quaecunque dixerint vobis, servate et facite (Matth. XXIII, 3). Postea vero praecipientibus eis ne loquerentur in nomine Jesu, respondit Petrus: Obedire oportet Deo magis quam hominibus (Act. V, 29). Caeterum quam plures inter eos existunt, qui etiam sub malis praepositis bene vivunt, qui quamvis extra 133.0584A| communem sanctae regulae vitam vel ordinem degere quasi captivi coguntur; Danielem tamen et tres pueros, qui in Babylone continenter vixerunt, imitantes, fornacem vitiorum feliciter evadunt. De ecclesiasticis viris, qui saecularium facta mutantes velut a Babyloniis Hierosolymitae captivantur, et de tribus vitiis per quae status religionis maxime confunditur, plura jam, et forte verbosius quam oportet, posita sunt. Caeterum quod tuae, venerabilis pater, lacrymae testantur, ita jam defecit spiritus, et diminutae sunt veritates, ut sicut Isaias illacrymat, facti videamur sicut a principio, quando Deus non dominabatur nostri. An non ita est? dum inter propinquos feralia succedunt odia? dum jurgia nascuntur infensa? dum usque ad sanguinem 133.0584B| saevit inexplicabilis et caeca malitia? dum bonis invident pravi, liberalibus cupidi, quietissimis turbulenti, studiosis inertes, placidis implacabiles, tranquillis immites, modestis temerarii, sapientibus stulti, simplicibus callidi, mittissimis quoque furiosi? Sed melius eorum insanias apostolica tuba redarguit. Nam cum novissimorum pericula temporum gentium Doctor exprimeret, intulit dicens: Erunt enim homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affectione, sine pace, criminatores, incontinentes, immites, sine benignitate, proditores, protervi, timidi, voluptatum amatores magis quam Dei (II Tim. III, 2-4). Hic beatissimus Paulus quod superius diffuse protulit mira brevitate collegit, ostendens 133.0584C| eos ideo tales fore, quia voluptatum amatores existerent, quia vitiosissimis cupiditatibus se subjugarent. Hinc enim cuncta mala proveniunt. Dum Deus contemnitur, voluptates amantur. Hinc est quod, ut Sapientia dicit: Omnia commista sunt apud eos: sanguis, homicidium, fictio, perjurium, tumultus honorum, Domini immemoratio (Sap. XIV, 25). Hinc et Osee querimoniam faciens dicit: Non est veritas, et non est misericordia, et non est scientia in terra. Maledictum, et mendacium, et homicidium, furtum, et adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem tetigit (Osee IV, 1, 2). Et populi, sicut hi qui contradicunt sacerdoti, de quibus una Apostoli sententia est, quoniam non solum qui talia agunt, sed et qui consentiunt facientibus digni sunt morte 133.0584D| (Rom. I. 32).

XXXVII.

Dicit Isaias: Angeli pacis amare flebunt (Isa. XXXIII, 7). Quisquis ergo de istis est, et non de illis, de quibus dicitur: Columba seducta, non habens cor (Osee VII, 11), et quibus dicitur: Quare non magis luctum habuistis? (I Cor. V, 2.) Lugendum est ei presentis vitae tempus, in quo sunt ita omnia confusa, ut veritatis quidem nec vestigium usquam videas, nequitiae vero atque luxuriae cuncta esse repleta prospicias, nec aliquid juste recteque servari: humiles et invalidos, atque pauperiores videas, a superbis et potentibus divitibusque comprimi, affligi atque injuste Iaedi; honestum vero quemquam et quietum multis laesionibus perturbari: econtra unumquemque 133.0585A| pessimum potentia cumulari, terribilem fieri, et tumido successu in malis augeri, quibus nec judicum metus, nec reverentia sacrae auctoritatis praevalere potest, nec eorum perniciem ullatenus cohibere. Sed quid de judicibus dicimus? Nam et ipsi, qui ad haec reprimenda constituti fuerant, graviores tempestates et perniciosiores in miseros exercent. Haec autem iniqua atque injusta inaequalitas non solum in urbibus, sed et in agris; et non solum in terra, sed et in mari committitur et exercetur. Et primoribus quidem propheta dicit: Nonne vestrum est judicium scire? (Mich. III, 1.) Et item alius dicit: Forsitan stulti sunt et ignorantes viam Domini? Ibo igitur ad optimates: ipsi enim cognoverunt judicium Dei sui, et ecce hi magis confregerunt jugum. 133.0585B| Nunquid super his non visitabo, dicit Dominus? (Jer. V, 4, 5.) Visitabit certe, et sicut Malachias dicit, erit testis velox maleficis, adulteris, et perjuris, et calummiatoribus. Et, sicut Amos dicit, non erit eis fuga; sed si ascenderint ad coelum, inde detrahet eos, et si celaverint se in profundum maris, ibi mandabit serpenti, et mordebit eos. Quisquis igitur considerat vel causam eorum, qui gratiam Dei in vacuum recipientes, et ad diabolicam servitutem redeuntes pereunt, vel miserias eorum, qui innumerabiliter afflicti, aut in murmurationem aut in desperationem excedentes, et temporalia et mansura damna incurrunt, satis est unde contristetur, et lugeat. Qui autem super his contristari possunt, Deum dupliciter qui super miserias filiorum Israel legitur 133.0585C| doluisse, super perituram Hierusalem flevisse.

XXXVIII.

Ob hoc autem iniquitas undatius ebullit, ut Isaias ait, quia veritas in oblivione erit, et longe justitia stat; quia, sicut jam diximus, tempora periculosa venerunt, et fine suo mundus urgetur. Qui finis cum ex ipso suo ordine pendeat, perversiores tamen quosque inventurus est, qui et illius ruinis digne comprimantur et ex illorum meritis versa vice ejusdem ordo rerum confundatur. Est quoque et alia ratio, quia pro eo quod homines post revelatam gratiam dilexerunt magis tenebras quam lucem, et vocati sunt, ut ait propheta, et non responderunt, et quae noluit Dominus elegerunt, et cognoscentes Deum non sicut Deum glorificaverunt, propter hoc tradet illos Deus in desideria cordis sui, 133.0585D| sicut de quibusdam Apostolus dicit: Ut impleant peccata sua semper, et qui in sordibus est, sordescat adhuc (I Thess. II, 16). Et quia illuminati justa agere neglexerunt, juste caecati adhuc faciant unde amplius puniri mereantur. Ad quod videlicet agendum, et immissiones per angelos malos juxta Psalmistam, Dominus semitam irae suae facit, ut cor prioribus meritis aggravatum juste permittat etiam subsequentibus malignorum spirituum persuasionibus falli. Unde in Apocalypsi dicitur: Cum completi fuerint mille anni, solvetur Satanas (Apoc. XX, 7). Quia videlicet vel ad utilitatem electorum, vel ad detrimentum reproborum tanto acrius quam antea fecisset, in totis viribus suis se in finem saeculi 133.0586A| exercere permittitur, quanto soluta bestia violentior est quam ligata. Tunc enim fit tanto ferventior ad saevitiam, quanto se viciniorem sentit ad poenam. Considerat namque quod juxta sit, ut licentiam nequissimae libertatis amittat; et quanto brevitate temporis angustatur, tanto multiplicitate crudelitatis expanditur. Sicut de illo voce angelica dicitur ad Joannem: Vae terrae, et mari, quia descendit diabolus ad vos habens iram magnam, sciens quod modicum tempus habet (Apoc. XII, 12). Tunc ergo in magnae irae furorem se dilatat; ne qui in beatitudine stare non potuit, in damnationis suae foveam cum paucis ruit. Tunc quidquid nequiter valuerit callidus exquirit. Haec itaque tempora jam venisse, jamque malignum hostem mysterium iniquitatis operari 133.0586B| per hoc manifeste patet, quod omnis ordo religionis aut Christianitatis immutatus est, nec impietas jam erubescere saltem dignatur, sed iniquorum multiplicitate roborata caput ubique locorum extulisse videatur

XXXIX.

Qui autem sint quos suis ditionibus isdem hostis mancipat, per hoc ostenditur, quod rex esse super omnes filios superbiae perhibetur. Superbia vero et multos in saecularibus studiis, et multos in gradu religionis positos prosternit. De istis namque scriptum est: Misit caudam suam draco, et traxit tertiam partem stellarum (Apoc. XII, 4). Quod est extrema persuasione multos terrenis amoribus involvere, qui studio vitae coelestis videntur inhaerere. Sane de illis alias: Circumdabunt eum, inquit, salices 133.0586C| torrentis (Job XL, 17). Salices infructuosae arbores sunt, sed torrente rigantur. Torrens hiemalibus pluviis intumescit, sed aestate siccatur. Per salices ergo saeculares quique significantur a bonis virtutum fructibus alieni. Per torrentem vero mortalis gloria, quae caducis honoribus tanquam hiemalibus pluviis inflatur, sed vitae hujus termino annulatur. Malignum itaque spiritum salices torrentis circumdant, quoniam hi, quos in suis cogitationibus amor vitae carnalis inebriat, tanto illi arctius inhaerent, quanto largius delectatio transitoriae voluptatis eos infundit. Qui scilicet more salicum fructus non ferunt, sed in foliis viridescunt; quia aliquando verba honestatis proferunt, sed nullum vitae pondus ex bonis operibus ostendunt. De quibus scriptum 133.0586D| est: Imitatur autem illum qui sunt ex parte ejus (Sap. II, 25), videlicet semper superbiendo, nunquam resipiscendo. Item de his et illud: Huic montes herbas ferunt (Job XL, 15). Per montes tumor superborum, per herbas fluxae voluptates eorum exprimuntur. Ergo montes huic Beemoth herbas ferunt, quia semper in eis poenam aeternae mortis esuriens, dum ipsi se eidem ad omne vitium sternunt, dum nullum malum aut cogitando aut operando praetereunt, quia semper in eis sua desideria recognoscit, quasi semper in montibus herbas invenit, quibus suae malitiae ventrem tendat, quem tanto delectabilius quisque pascit quanto sordidius inquinatur. 133.0587A|

XL.

Sciendum vero quod in hac peregrinatione, ubi Babylonici et Hierosolymitae mistim procurrunt, et reprobi frequenter superbire, et electi humiliari soleant. Sed superbis mentibus humilitas alta est. Et idcirco cum hanc specietenus conscendere nituntur, diu in ea morari nequaquam possunt, quoniam alienum est quod apprehendere quaerunt, et quasi a clivosis itineribus mox relabuntur. Nam quousque hanc abjiciant, et ad consuetam elationem redeant, quasi grave pondus in corde patiuntur. De istis ergo dicitur: Omni equidem tempore vitae superbiunt impii, quia licet speciem humilitatis assumant, hoc tamen ad acquirendam inanem gloriam faciunt, et ita de ipsa ficta humilitate gloriantur, ut etiam inde superbiant, si contra superbiam subtiliter 133.0587B| disputare norunt. Solent quippe et electi superbire, sed non omni tempore, quia priusquam vitam finiant, cor ab elatione ad humilitatem commutant. Superbisse enim, cecidisse est. Unde et per Psalmistam dicitur: Non veniat mihi pes superbiae (Psal. XXXV, 12). Pes, inquit, non pedes: liquet enim quod nullus uno pede diu graditur. Ob id ergo quolibet alio vitio tentari permittuntur, ut humilientur; humiliati vero diaboli esse desinant, cui superbiendo militabant. Hinc per Sophoniam dicitur: At tamen, subaudis, licet ad horam superbias, timebis me et accipies disciplinam (Soph. III, 7).

XLI.

Quod autem inter omnia mala gravius nocet, ita pessimus peccandi usus ipsa jam consuetudine roboratus est, ut pene nullus justo judicio peccatum 133.0587C| discernere queat. Sed sicut Aaron filiis Israel deos quaerentibus non restitit, sic omnes aut iniqui sunt, aut iniquitati cedunt. Quapropter illacrymans Isaias de Deo dicit: Quem docebit scientiam, et quem intelligere faciet auditum? Sacerdos et propheta nescierunt, prae ebrietate absorpti sunt a vino, nescierunt videntem, id est Dominum, et ignoraverunt judicium (Isa. XXVIII, 7, 9), id est discernere pondus peccati. Quin potius adulteris, quos arguere debuerant, ut ibi dicitur, sacerdotes applaudebant, et populus meus dilexit talia. Contigit ergo nobis quod illis solet, sicut Joannes Chrysostomus dicit, qui vel phrenesin patiuntur, vel mente capti sunt, a quibus cum multa turpia et periculosa vel dicantur vel gerantur, nec 133.0587D| pudoris tamen aliquid nec poenitudinis capiunt; quinimo et magnifici sibi ac sapientiores sanis videntur ac sapientibus. Ita ergo, et nos cum omnia quae sanitati contraria sunt geramus, nec hoc ipsum quidem quod est insanius nobis cognoscimus. At enim si in corpore parum aliquid morbi pulsaverit, statim et medicos adhibemus, et pecuniam profundimus, et omni observantia curam, quae medicinae competit, gerimus, nec prius cessatur, quam quae molesta sunt mitigentur, si utcunque fieri potest. Anima vero cum quotidie vulneretur, cum per singula lanietur, uratur, participetur, et modis omnibus pereat, nec parva quidem pro ea cura nos sollicitat. Sed haec 133.0588A| causa est quod omnis pariter morbus obtinuit, et tanquam si eveniat, multis sub uno languentibus praesto esse neminem sanum. Certum est quod omnis pariter corrumpat et absumat incuria, dum nemo est qui vel opportuna praebeat, vel importuna prohibeat. Ita et nobis accidit: dum enim nemo sanus est corde, sed omnes languemus a salute mentis, alii majore, alii minore peste, nemo utique est qui curet. Etenim si quis utcunque adesset, qui vel praecepta Christi, vel transgressiones nostras discerneret, nescio si ullos alios magis quam nos ipsos praeceptis ejus contrarios judicaret.

XLII.

Pro his et hujusmodi quae in hujus vitae nostrae statu, jam frigescente charitate, et abundante iniquitate, geruntur, Dominus per Amos queritur 133.0588B| dicens: Nunquid non ut filii Aethiopum vos estis mihi filii Israel, ait Dominus? (Amos. IX, 7.) Post dealbationem quae fit in Selmon, ad nigredinem peccati redimus: Nive, inquit, dealbabuntur in Selmon (Psal. LXVII, 15). Et cum Scriptura dicat: Verecundos et reverendos facite filios Israel ab omni immunditia; quo videlicet verbo generaliter omnis inquinatio vel occulta vel manifesta comprehenditur, quae, ut Hieronymus dicit, nominare turpissimum est; nos econtra in passione desiderii sicut gentes aestuamus, et omnes, ut ait Isaias, ad avaritiam declinamus a summo usque ad minimum, ut equus emissarius hinnientes, ut merito quasi degeneres a coelesti Patre audiamus: Nunquid vos non filii scelesti, semen mendax? (Isa. LVII, 4.) Et item 133.0588C| ipse: In indulgentia sua redemit eos, et illi ad iracundiam provocaverunt, et afflixerunt Spiritum sanctum ejus, et conversus est eis in inimicum (Isa. LXIII, 9, 10). Hinc quoque in persona ejus Jacob dicit: Sine filiis factus sum. Ecce qualis est hujus vitae status, si tamen status dicendus est, qui tot casibus delictorum ad ruinam vergit, et quem tanta suae pravitatis moles ad ima demergit. Pro his et hujusmodi, quae tam multiplicia sunt, ut magis defleri, quam referri possint, lugendum est his qui consolationem Jesu exspectant. O quam bonum est, venerabilis pater, super talia contristari! Quisquis enim ille est, angelus pacis vocabitur, juxta illud Isaiae quod praemisimus jam: Angeli pacis amare flebunt (Isa. XXXIII, 7). Et inter electos assignari meretur, sicut per 133.0588D| Ezechielem dicitur: Signa Tau in frontibus virorum lugentium (Ezech. IX, 4). Tau littera speciem sanctae crucis gerit. Videte ergo quam magnum bonum sit dolere pro malis, pro quo dolens quilibet schemate [stigmate] sanctae crucis meretur insignari. Haec igitur consolatio vos interim maneat, ut dum principes Sodomorum caput extollunt, dum filii Gomorrhae luxuriant, hi qui justum Loth imitari meruerint videndo et audiendo mala, cum ipso crucientur, sub umbra alarum divinarum sperantes donec transeat iniquitas.

LIBER TERTIUS. 133.0589|

133.0589A| Libello hoc utcunque expleto, tam vobis quam domno abbati satis, ut frustra credidi, me jam fecisse putabam: sed domnus abba jussionem legationis vestrae, quam semel suscepit, nimis, ut ita dicam, imperiose exigit. Nam licet promptariolum cordis mei exhaustum jam pronuntiaverim, tamen sicut praecedentem libellum, ita quoque hunc sequentem aggredi coegit. Ea tamen occasione factum est, quod in praecedentibus duobus libellis de afflictorum consolatione pauca dicta sint, et ad consilium pontifici dandum, cujus mentem sicut Moysi malorum pravitas exacerbat, ego sane qui nec praecepto resistere, nec alia nisi ea quae vos melius nostis, possum referre, facio quidem quod valeo: sed dum vestra vobis tam prolixe refero, fastidium 133.0589B| generare pertimesco. Cui tamen ductus verborum forte displicuerit, comparet illum protelatis pravorum nequitiis, qui supra dorsa pusilli gregis Christi fabricantes prolongant iniquitatem suam, eisque potius indignentur qui trahentes peccatum, ut Isaias dicit, in funiculis vanitatis (Isa. V, 18), exigunt ut contra se tanta dicantur. Vos ergo praevidere debuistis cui et quid juberetis, dicta haec veluti quoddam vas modo transfusum considerate, et superflua quaeque tanquam guttulas vasi deformiter adhaerentes lima discretionis recidite. Ut acidis frugibus quaedam matura leguntur, ita in isto calamo, cum plurima, quae merito reprobentur, forte inveneritis, pauca saltem utilitatis quiddam gerentia reperietis.

I.

133.0589C| Inter illa mirifica quae ad exprimendos ordines Ecclesiae Deus ad beatum Job loquitur, quaedam animalia figuraliter nominans, ibices quoque pariter interponit. Ibices autem quaedam quadrupedia sunt et morantur in petris. Quae videlicet ibices si quando de altis cacuminibus saxorum ruunt, sese in suis carnibus illaesas suscipiunt, ita ut jacturam sui casus non sentiant. Per ibices igitur quique boni viri et cauti designantur, qui in petris habitant; quia secundum Patrum exempla vivere student. Qui et cornua habent, videlicet Scripturas duorum Testamentorum, de quibus est illud: Cornua in manibus ejus (Habac. III, 4). Hi velut ibices cum ceciderunt, non colliduntur: quia si quid eis ruinae temporalis accesserit, scripturae duorum Testamentorum quasi 133.0589D| duorum cornuum exceptioni innitentes evadunt, et ne in perturbatione deficiant, Scripturarum solatio se sustentant. Sicut Paulus, qui in mundi hujus adversitate dejectus dicebat: Quaecunque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt, ut per patientiam et consolationem Scripturarum spem habeamus (Rom. XV, 4). Haec ad legendi studium dicta sint, nunc ea, quae animo praeposita sunt, aggrediamur. 133.0590A| Universam Christi familiam, id est omnem electorum collectionem, qui vel in clericali, vel in laicali ordine, aut in divitiis, aut paupertate degentes, eidem Christo, videlicet humili regi, humili corde militant, per Judam, id est per domum David, supra diximus designari. Per decem vero tribus, quae licet de genere patriarcharum, sicut et tribus Juda, descenderint, tamen a Dei cultura discedentes vitulos in Samaria coluerunt, illos Christianos figurari qui mysteriis quidem fidei regenerantur, sed avaritiam, quae est idolorum servitus, colentes, aut aliis quibuslibet desideriis male inhaerentes, Deum, quem vocibus confitentur, factis negant: per Assyrios autem quaslibet gentes exprimi, qui Deum non coluerunt. Igitur et tunc illae decem tribus ab alienigenis 133.0590B| afflictae fuerunt. Sic et modo perversi Christiani paganorum exterminio subjiciuntur, et sic domus Juda, quae decem praedictas tribus in malis actibus frequenter secuta fuerat, tam ab ipsis decem tribubus, quam ab alienigenis vehementer legitur oppressa tunc fuisse. Sic et nunc boni quilibet Christiani, pro eo quod malos frequenter imitantur, et a paganis, et ab ipsis malis Christianis plerumque cruciantur. Per illos igitur quibus omnia in figura contingebant, hoc satis ostenditur, quod filios Ecclesiae non solum a paganis, sed etiam ab ipsis suis contribulibus multa oporteat pati.

II.

Haec sane captivitas, quae foris ingeritur, tanto levius toleranda est, quanto et animarum saluti probatur accommodata. Caeterum est alia vastatio, videlicet 133.0590C| spiritalis, qua non rebus sed virtutibus spoliamur; quae tanto vehementior est, quanto et occultius perstringit. Quam scilicet vastationem illa captivitas specialiter designat, qua tribus Juda in Babylonem translata est. De illa namque scribitur, quia rex Babylonis regem Joachim captivavit, et de Juda principes et fabros et inclusores et sacerdotem primum, et sacerdotem secundum, et janitores, et eunuchum unum, et quinque viros qui steterunt coram rege, et Sophar qui probabat tirones. Rex igitur Babylonis Joachim rege captivato Mathaniam, qui interpretatur, mimus, pro eo instituit, et vocavit eum Sedeciam, quod est justus Domini: quia, ut Hieronymus ait in Ecclesiaste, diabolus, qui est rex confusionis, 133.0590D| id agit, ut sapientes et religiosi viri quasi viles premantur, ne in populis appareant, quod est Joachim regem, ne appareat, absentasse, et hi qui servi sunt vitiorum per aliquod munus locum sanctitatis obtineant, quod est per Nabuchodonosor Mathaniam in Sedeciam verti. Hinc Salomon: Vidi, inquit, servos in equis (Eccle. X, 7). Hinc namque illa Simoniaca haeresis, quam princeps apostolorum in ipso auctore, et beatus Gregorius in sequacibus 133.0591A| ejus terribili anathemate multavit. Hic ergo Mathanias undecim annis regnavit, qui numerus pro eo quod denarium excedit, decalogi transgressionem signat. Itaque sub tali rege captivantur de Juda principes, quia videlicet his in Ecclesiae principatu insidiante diabolo constitutis, ita in toto grege fraus ipsius diaboli debacchatur, ut principes, id est illos qui boni operis agilitate caeteros praeire debuerant, per quodlibet vitium sibi substernat: et fabros captivat, id est illos qui spicula verborum in igne divini zeli conficere debuerant, atque alios ad spiritale certamen armare, talentum ingenii coegit in terrenis actibus implicare. Et inclusores, id est eos qui muros virtutum per aliquod vitium interruptos caemento praedicationis resarcire debuerant, ab studio corrigendi 133.0591B| cessare facit. Et sacerdotem primum, id est episcopos, et sacerdotem secundum, id est alios inferioris gradus, qui tanto facilius in praeceps ruunt, quanto eosdem episcopos, qui sibi ad imitandum praelati sunt, quasi licite sequuntur. Et janitores, id est eos, qui habentes clavem scientiae reliquos introducere debuerant, ita subvertit, ut nec ipsi intrent, nec alios intrare sinant. Et eunuchum unum, id est abstinentes. Unus dicitur, ob singularem continentiam, et eunuchus ob professam castitatem: quos ita plerumque fallit, ut de ipsis virtutibus non Deo, sed hominibus placere gestiant. Tollit et quinque viros, qui steterant coram rege, id est illos, qui ad sanctum altaris ministerium deputati servientes quasi praesentiores Deo assistunt, 133.0591C| quinque sensibus corporis servire facit. Et Sophar qui probabat tirones, id est magistros puerorum vel conversorum, quos ad hoc in suo discipulatu suscipiunt, ut eos in dissipans Domini erudiant. Sed e contra magistri aut per immaturam libertatem, aut etiam per malum exemplum, illos corrumpunt et dissipant. Unde et Sophar dissipans interpretatur. Hos igitur omnes rex Babylonis tunc historialiter de Juda captivavit, et quosdam interfecit, quosdam vero in Babylonem duxit, quia nunc rex confusionis diabolus multos qui in Ecclesia statum religionis fulcire debuerant, aut per se, aut per exempla carnalium a religione detorquet. Et sicut ille quosdam interfecit, sic iste irrevocabiliter nonnullos peccati gladio trucidat. Illi vero, quos captivavit, eos 133.0591D| significant qui miseriis hujus vitae tanquam in aliena patria subjiciuntur, ut resipiscant. Unde propheta talium cujuslibet pristinam repromittens justitiae libertatem, dicit: Usque ad Babylonem venies, et ibi liberaberis (Mich. IV, 10).

III.

Haec vitiorum vastitas, ex cujus merito exterior accidit, jam sibi totum orbem subjugavit, ubique saevit, ubique grassatur: et tamen tanto minus omnes de hac se plangunt, quanto magis universi manus dominio ejus submiserint. Exteriorem vero cuncti fugiunt, quae, ut dictum est, animarum saluti prodesse consuevit. Sed contra interiorem fuerat laborandum, et suffugium certatim quaerendum. Sed quis medebitur his, qui sponte vulnerantur, qui 133.0592A| libentius sequuntur Simonem magum, vel Ananiam, qui haeresiarchae hujus malitiae fuerunt, quam sanctos omnes qui ab exordio fidelium contra perversitatem istam semper pugnaverunt? Malitiam dicimus, qua malignus hostis ita mentes carnalium inficit, ut ea quae Dei sunt non pro Deo, sed pro lucro terreno, vel pro humanis laudibus gerant: imitantes Simonem magum, qui donum sancti Spiritus ad hoc comparare voluit, ut aliis ad lucrum venderet: vel ea quae pro Deo relinquere debent, cupidine lenocinante, sicut Ananias, repetant. Ne enim illa vastitas fideles occuparet, civitati suae, quae est Ecclesia, Deus Pater Filium pro muro dedit, juxta illud: Salvator ponetur in ea murus: et patriarchas et prophetas, sicut illic sequitur, pro antemurali 133.0592B| (Isa. XXVI, 1), et apostolos, qui super muros ejus die ac nocte stantes non taceant. Et quid plura? semper ab omnibus doctoribus propugnacula, et verborum spicula conficiuntur, quibus a cordibus fidelium ista malitia repellatur, qua gloriam hominum diligunt magis quam Dei. Sed tamen superabundat iniquitas. Quia vero nunc hora malorum est, et potestas tenebrarum, si praedictae vastitati resistere nequimus, pro his saltem, quos captivat, doleamus, et ad ea quae de exteriori captivitate dicenda sunt redeamus.

IV.

Judex noster dulcis et rectus est, universae viae ejus misericordia et judicium, et idcirco in ipsa animadversione sua, quam justis pro peccatis infert, blandimentum misericordiae dulcis intermiscet. 133.0592C| Quod etiam in praefatis gentibus demonstratum est. Quando enim ab Israeliticis Juda captivabatur, missus est propheta, qui principem arguit, et omnes captivos relaxari fecit. Et cum idem Juda in Babyloniam duceretur, Ezechielem Deus cum eis proficisci fecit, qui afflictum populum consolaretur. Jeremiam autem cum reliquis qui in Hierusalem remanserant, stare voluit. Quos etiam in Aegyptum, licet super ejus interdictum descendentes, isdem Jeremias comitatus est. Sed et nunc inter quotidianas pressuras, quibus a paganis vel a malis Christianis cingimur, nonnullos quamvis paucos constat divinitus reservari, quorum aut exemplis, aut verbis, aut etiam precibus et afflicti consolentur, et afflictores reprimantur. Quod omnino mira dispensatione 133.0592D| fit, ut peccata per illatam afflictionem puniantur, et peccatores per indultam consolationem ad spem referantur. O ineffabilia divinae pietatis viscera! Deus culpas insequitur, et tamen peccatores protegit. Sic filios Israel, cum vellent post ejus offensionem contra hostes ascendere, per Moysen prohibuit, dicens: Ne ascendatis, ne cadatis: non enim sum vobiscum (Exod. XIX, 12). Iratum se indicat, et tamen ab interitu, quem merebantur, eos cavere monet. Sic plerumque parvulo suo delinquenti mater irascitur, increpat eum, et irata verberat, ac si non diligat. Sed si hunc in praeceps ire conspexerit, manum tendit, et sic diligendo retinet, ac si irata non verberasset. Quapropter, venerabilis Pater, superest, ut vos, 133.0593A| quem articulo temporis hujus a Deo credimus reservatum, ad illud apostolicum studeatis, corripere videlicet inquietos, consolari pusillanimes, suscipere infirmos, et ita patientem esse ad omnes. Beati Gregorii quosdam raptores aequanimiter toleretis: quibusdam vero sub studio servatae charitatis obvietis. Sed ne de raritate bonorum fratrum causemini, mementote quia solus erat Ezechiel, solus et Jeremias, et tamen non cessabant loqui.

V.

Ut autem pontifex pontificum innitatur exemplis, par est de quibusdam sanctis episcopis, quid pertulerint, aut qualiter se in angustiis egerint, parum referre. Ac primum de patre Augustino. Sub ejus namque tempore civitas Hipponia, cui praeerat, per quatuordecim menses, a barbaris obsessa est. 133.0593B| Quia vero eisdem praedicandi facultas ei non erat, coepiscopos, et quoslibet alios qui tum forte ad urbem confugerant, ad tolerantiam instruebat, orans jugiter Deum quatenus aut civitatem liberaret, aut se de saeculo vocare dignaretur. Qui non post multum effectum suae precis adeptus est. Tertio siquidem obsidionis mense decubuit, qui inter caetera quibus exitum communiebat, septem psalmos poenitentiales flendo decantabat. Ait enim post perceptum baptismum, et laudatos Christianos, et sacerdotes absque digna et competenti poenitentia non debere de corpore exire. Hic non solum clericos, sed etiam laicos ab omni juramento compescebat. Loquacitatem vero, et detractionem, quae in conviviis abundare solet, ita comprimebat ut hos versus in sua 133.0593C| mensa scriberet: Quisquis amat dictis absentum rodere vitam, Hanc mensam indignam noverit esse sui. Vestes vero ejus, et calceamenta, vel lectualia, ex moderato et competenti habitu erant, nec nitida aut speciosa nimium vel abjecta plurimum. VI. Libet quoque verba B. Gregorii, vel querimonias ejus ad medium deferre. Nam quando ultimas Ezechielis partes aggressus est, nuntiatum ei fuerat quod Agistulfus [Agilulfus, vel Aigulfus] rex Langobardorum ad obsidendam Romam jam Padum transiens summopere festinaret. Ait enim: Nemo autem me reprehendat, si post hanc allocutionem cessavero, quia, sicut omnes cernitis, tribulationes nostrae creverunt, undique circonfossi sumus, imminens 133.0593D| periculum timemus. Alii detruncatis ad nos manibus veniunt, alii capti, alii interempti nuntiantur. Et jam cogor ab expositione linguam retinere, quia taedet animam vitae meae. Jam in me nullus sacri eloquii studium requirat, quia versa est in luctum cithara mea. Et qui cogor quotidie amara bibere, quomodo possum dulcia propinare? Quid igitur restat, nisi ut inter flagella, quae ex nostris meritis patimur, gratias agamus? Qui, ut ostendatur quantum etiam inter suos ob domesticam curam angustaretur, dicamus quid in primis ejusdem prophetiae homeliis, cum de speculatore loqueretur, ait: Quisquis, inquit, speculator ponitur, in altum debet stare, et subditorum opera transcendere, quatenus 133.0594A| tanto plus eis prodesse per providentiam possit, quanto terrenis rebus animum non supponit. Ac deinde: O quam mihi dura sunt ista quae loquor, quia me ipsum loquendo ferio! sed dicam, dicam ut etiam per me sermo Dei sonet contra me. Cogor namque modo ecclesiarum, modo monasteriorum causas discutere, singulorum vitam actusque pensare, modo quaedam civium negotia sustinere, modo irruentibus barbarorum gladiis timere, modo raptores quosdam aequanimiter perpeti, modo eis sub studio servatae charitatis obviare. Quis ergo aut qualis speculator ego sum, qui adhuc tot rerum perturbationis depressus, in infirmitatis valle jaceo? Tacemus de illo famoso ac mirifico Moralium libro quem valde infirmus patravit. 133.0594B| VII. Si ergo tantum ac talem virum tot flagella manebant, quippe quem etiam ipse Mauricius imperator, qui eum invitum ordinari fecerat, vehementer urgebat, quid mirum si pontifices nostri temporis affliguntur? Sane quia mentionem tanti patroni fecimus, dicendum paucis quantopere suo pudori suaeque famae consuluerit. Sic namque in illa Romana vita, cujus supra meminimus, scriptum habetur. Mox ut summum pontificium sortitus est, superstitiosum universalis vocabulum refutavit, primumque se servum servorum Dei in suis epistolis nominavit, et mediocribus indumentis ad suae humilitatis indicium in pontificalibus utebatur. Etenim advertens se ideo summum pontificem a Deo constitutum, ut, juxta illud propheticum, radicem vitiorum evelleret, virtutesque 133.0594C| plantaret, omnes consuetudines quas contra apostolicam traditionem noviter pullulasse cognoverat, sub anathematis interminatione damnavit. Tum vero a suo cubiculo non solum juvenculos, sed et omnes saeculares excludens, clericorum quosque vel monachorum prudentissimos sibi familiares consiliariosque delegit. Cum quibus die nocteque versatus, nihil monasticae perfectionis, nihil pontificalis institutionis, licet super gentes et regna constitutus, amisit. Videbantur itaque passim cum eruditissimis clericis religiosi monachi adhaerere pontifici, et in diversis professionibus uniformis videbatur honestas, tantaque censura mores ministrorum excolebat, ut eorum nullus barbarum vel quid inconsuetum religioni sermone vel habitu preferre 133.0594D| praesumeret, et qui forte sanctimonia vel sapientia caruisset, subsistendi coram pontifice fiduciam non haberet. Quo facto redarguitur illa quorumdam lascivia, qui talibus cohabitare malunt, qui tam effrenata libertate vel loquendo leviter, vel agendo coram eis, quos magis vereri debuerant, potiuntur: ut ipsos etiam ab statu gravitatis emollitos ad suae levitatis lenocinium incurvent, ita ut nec in memoria quidem sermo disciplinae habeatur, contra illam superni inspectoris querimoniam, qua dicit: Attendi et auscultavi, nemo quod bonum est loquitur: ita perstrepunt, ut si pauper, imo Christus in paupere clamaverit, vix audiri possit. Nonne tunc videbitur illud fieri quod Isaias illacrymat, dicens: 133.0595A| Tibia et lyra in conviviis vestris, et opus Domini non respicitis? (Isa. V, 12.) Praedictus vero papa Gregorius ita pauperibus serviebat, ut quaslibet ciborum species eis suo tempore ministraret. E quibus pauperibus dum unum in quodam recessu vespillones mortuum reperissent, Gregorius aestimans eum stipis inopia perisse, per aliquot dies a missarum celebratione quasi poenitendo cessavit. Qui sui apostolatus gloriam ita omnino vilipendebat, ut angelus ad quemdam eremitam, qui unum catum pro relevando secum habebat, taedio de eodem Gregorio testaretur, dicens: Majorem dilectionem habes tu in hoc tuo cato, quam Gregorius in omni imperio Romano. Tantae autem humilitatis fuit, ut cum ei quidam peregrinus in solemni apparatu procedenti ad benedicendum 133.0595B| prosternere vellet, ipse eidem peregrino prior de equo metaneam faceret. Crimina semel audita nullatenus indiscussa praeteribat. Subdiaconum ordinari vetuit, nisi continentiam a conjugio profiteretur, nullumque altius progredi permisit, nisi cujus castitas in subdiaconatu probata fuisset. VIII. Joannes Eleymonos mox ut ordinatus est, omnes dominos suos qui erant in Alexandria viritim jussit describi, quatenus eis sufficienter stipem pro numero daret. Cui ministri: Quinam sunt, inquiunt, o patriarcha, domini tui? At ille: Illi, inquit, quos vos mendicos appellatis. Qui etiam certo tempore per singulos dies in vestibulo domus residebat, ut quisquis vellet ad eum sine 133.0595C| prohibitione causam suam perferre posset. Dicebat enim quia sicut nos petitores nostros, sic Deus nos petentes exaudit. Quidam ex tributariis nepotem ejus turpiter lacessivit; qui cum de eo vindictam expeteret, ille pectus ejus deosculans dixit: Fili, si nepos meus es, me imitare; jussitque ut ei totius anni debitum relaxaretur. Eidem namque Joanni Misericordia in specie pulcherrimae mulieris apparuit, qui dehinc eleemosynis tantopere deditus est, ut ob hoc Eleymonos, id est misericors, vocitetur. Sanctus Ambrosius nullo excessu fidem sic dicit gravari, quam si innocentem pauperem sacerdos arguat, et divitem reum excuset. Et qui non defendit inopem, si valet, similis est laedenti. Item: His, inquit, favemus a quibus 133.0595D| vicem speramus; sed infirmis consulere magis convenit, pro quibus Christus remunerator est. Item in eodem: Grandis culpa est, si, te nesciente, fidelis egeat, quia haec est lex naturae ut alter alteri tanquam pars corporis partem conferat. Qui non tribuit fratri, nec feris comparandus est, quae suis fetibus tribuunt. Nihil tam contra naturam quam laedere alterum tui causa, quod tamen si causa Dei est fides perpenderet. In tua causa silere tibi licet, in causa Dei dissimulare peccatum est non leve. Si quid autem vitii in fratre cognoveris, corripe; et si se laedi putet, etsi animum ejus correptio vulneret, tu tamen ne verearis; quia, ut scriptum est: Meliora sunt 133.0596A| amici vulnera quam adulantium oscula (Prov. XXVII, 6). Licet ergo inferior sit amicus, tamen si res poposcerit, ut objurget, audiatur quasi par et aequalis. De cubiculariis vero sic: Decorum, inquit, illud est, ut adjungamur probatissimis quibusque, et senioribus, quorum usus tutior est. Nihil enim pulchrius quam boni testimonii viros testes habere. Qui cum sapientibus graditur, sapiens erit: et econtra inimici hominis domestici ejus. Quos videlicet ministros ita castificabat, ut nec verecundiora membra nec eorum usus his quibus a rusticis appellari solent nominibus nuncuparentur. Beatus quoque Paulinus, Nolanae civitatis episcopus, cum a barbaris propter thesaurum insinuandum extimuisset tormentari, rogabat Dominum, 133.0596B| dicens: O Domine, non crucier propter aurum, quia non diligo aurum. Hoc beatus Augustinus in libro de Civitate Dei fatetur. Haec de sanctis pontificibus dicta sint, ut non recens quid vel novum nostri temporis episcopo videatur, si talia sive certe multo leviora pertulerit. IX. Nec piget quaedam de apologia sancti Gregorii Nazianzeni verba referre: Si quis, inquit, in rectore morbus vitiorum est, his qui ad obtemperandum ei praesto sunt multo facilius transfunditur, quam si aliquid virtutis in eo viderint. Quapropter necesse est, ut qui alios instituendos atque curandos praesumimus, ne inveniamur ipsi sine disciplina, et excatentes ulceribus vitiorum. Sed neque satis est malum non esse doctorem. Quod 133.0596C| utique culpatur in his qui docentur, nisi et omnibus bonis actibus praedicti sint, nec vitam suam mansurent ex comparatione imperfectorum, si digna loco et gradu suo gerant, ut provectus eorum possit illicere caeteros ad studia virtutum, eorumque tam exemplo quam exhortatione vitia purgare, propositum ad meliora convertere, summumque eorum studium sit illos vincere, qui se carnaliter amant contra salutem suam dimicantes, et vitia sua quantum possunt celantes, odientes eos qui arguunt, et eorum sermonem contemnentes, et nunquam, quod pejus est, peccata sua publice defendentes: insuper etiam alios ne corrigantur excusantes, atque tuentes. Et equidem quando mali praelatos ipsos non laedant, quin etiam venerentur, quia tamen 133.0596D| eis obviare pro justitia negligunt, interdum vero persequuntur eos. Quod insidiante diabolo fit, ut cum ipsi concutiuntur a vacillantium sustentatione pigrescant. Sed, ut scriptum est, qui Deum timet, nihil negligit (Eccle. VII, 19), et ob id cujus mentem vera charitas possidet, si justitia quae diligit in aliis feritur, ipse nihilominus eadem percussione confoditur. Quod si et ipse appetitur, in dolore tribulationis suae curam non deserit utilitatis alienae. Nam quasi magnus quidam medicus percussus, qui cum ipse scissuras vulneris toleret, aliis medicamenta sanitatis proferat: ita et iste licet in se adversa sentiat, aliis tamen necessaria docendo praevidet. Valde autem levius est aut docere cum 133.0597A| nihil toleres, aut tolerare cum docere non indigeas. Sed necesse est sancti viri sese ad utraque solerter extendant, sic nimirum utrobique circumspecti, quatenus et audaces ante se verborum jaculis confodiant, et debiles quasi positos post se scuto consolationis vel ab illorum impetu vel a murmurationis vulnere defendant. Sicut miles castrorum Dei Paulus, qui cum tanta ac talia pateretur, quae nec ipse referre, nec nos enumerare sufficimus, disputabat tamen cum Graecis, et revincebat Judaeos. Nam propter alterum horum dicit: Gravati sumus supra modum, ut taederet nos vivere. Propter alterum vero, si, inquit, ad bestias pugnavi Ephesi (I Cor. XV, 32). Qui tamen plus de infirmorum pusillanimitate, quam de proprio dolore sollicitus, 133.0597B| aiebat: Nemo moveatur in vinculis istis (I Thess. III, 3). Et item: Obsecro vos ne deficiatis in tribulationibus meis (Ephes. III, 13). Utrumque Job egerat, qui dicere poterat: Auris audiens beatificabat me (Job XXIX, 11), quod utique ad praedicationem pertinet, eo quod liberaret pauperem vociferantem. Quod pertinet ad tuitionem. Quod autem praedicator etiamsi ipse a malis non impediatur, tamen pro aliorum causa debet eis obsistere, vox illa Dei demonstrat, quia sub typo praedicatorum de equo dicitur: in occursum pergit armatis (Job XXXIX, 21). Quapropter in quantum causa exigit, in quantum locus admittit, debet rector pro subditis suis semetipsum objicere. Nec timeat, si necesse est, eorum inimicitiis pro fraterna pace obviare, nec per 133.0597C| audientium duritiam a corrigendi studio cessandum esse, ut docet Eliseus, qui in persona Christi contra Joas regem quasi contra negligentem praepositum irascitur, eo quod terram, id est peccatorem, cui dicitur: Terra es (Gen. III, 19), non amplius quam ter percusserit. Ait enim, quia si quinquies aut septies percussisset, plenam victoriam caperet; quia si rector dicere poterit: Annuntiavi justitiam tuam (Psal. XXXIX, 10), quamvis ipsi contemnant, plena tamen mercede donabitur. X. Non autem, ut jam diximus, recens videatur, quod mater Ecclesia, vel rectores ejus, aut familia non solum a paganis, sed etiam a suis filiis tanta nostro tempore patitur. Quandoquidem apud praedictos Patres, qui sapientia et virtutibus signisque fulgebant, 133.0597D| tantopere persecutio grassata sit. Nam quisquis eis Patribus in fide et gradu succedit, necesse est ut quasi plebs ad speciem matris empta Patres suos eadem patiendo sequatur. Quod autem quisque doctor sibi primum, tum subditis spiritaliter sollicitus sit, verbis Apostoli monstratur, qui de Thessalonicensibus ait: Vos testes estis, et Deus, quoniam sancte et juste fuimus, subaudi, apud vos, et scitis qualiter unumquemque vestrum tanquam pater filios suos deprecantes vos et consolantes testificati, ut digne ambuletis Deo (I Thess. II, 10, 12). Qui paulo ante praemiserat: Facti sumus parvuli in medio vestrum, et tanquam si nutrix foveat filios suos, ita desiderantes vos cupide volebamus tradere vobis non solum 133.0598A| Evangelium, sed etiam animas nostras (Ibid., 7, 8). Verum non sine quadam verecundia hujusmodi verba proferimus, quae prolata tangere videntur. Sed si quid aut in relatis superius exemplis, aut in qualibet sententia durum ad imitandum vel mordaciter sonare videtur, illos tantummodo suggillat, qui ferre jugum Christi recusant. De nobis enim confidimus, quia non vultis imitari Nabal, cui, ut scriptum est, nemo valebat loqui, sed apostolum Petrum, qui cum esset princeps apostolorum, et a beato Paulo condiscipulo suo se reprehensibilem nominari publice didicisset, non indignaretur, sed eumdem Paulum nihilominus de sibi data publice sapientia laudasset. Dicamus igitur et hoc quod intortis moribus quorumdam minime concordat, et 133.0598B| quod illos, qui sibi solliciti sunt, cautiores reddat. Scio enim nec corporis quidem maculas in sacerdotibus per legem praetermitti, sed perscrutari et requiri omnia, ne aliquod vitium sacerdos habeat, cui et mors comminatur si absque tintinnabulis, quod est sonus praedicationis, incesserit. Sed quisquis ille est, qui me tanquam praesumptorem forte succedentium nominaverit, reminiscendum ei est quod Moyses concilium Jethro non despexerit, qui etiam vexatus dicitur propter eos qui exacerbabant spiritum ejus. Quam scilicet vexationem multa magis quilibet praelatus incurret, si culpas delinquentium non redarguit, Hinc ad Ezechiel dicitur: Fili hominis, noli exasperans esse (Ezech. II, 8). Sicut enim mali Deum exacerbant mala quaelibet agendo, 133.0598C| sic et boni qui malis praelati sunt, bona reticendo. Nisi enim propheta, cum ad loquenda verba mittebatur, obediret, omnipotentem Dominum, sicut populus de perverso opere, sic de suo silentio exasperasset. Malis itaque culpa est perversa agere, bonis recta reticere. In hoc ergo cum malis etiam boni Deum simul exasperant, quia cum perversa non increpant, eis per suum silentium proficiendi licentiam praestant. Nam plerique sic imprudentes sunt, ut vel malum non cognoscant, quod committunt, vel tanto minores culpas suas aestiment, quanto minor eas invectio castigat. Isti igitur si recta non audiunt, in suis pravitatibus jacentes, per ignorantiam securi sunt. XI. Sunt autem plerique qui verba Dei nec 133.0598D| aure corporis audire dignantur, quos malignus hostis ita possidet, ut eos nullo confessos praedicationis jaculo derelinquat: sicut a Deo ad beatum Job de eodem hoste dicitur: Non fugabit eum vir sagittarius (Job XLI, 19). Sagittae sunt verba Domini, ut est illud: Sagittae tuae acutae (Psal. XLIV, 6). Arcus vero qui ex cornu fit et corda, Vetus Testamentum propter rigoris duritiam, et Novum propter misericordiae flexibilitatem significat: quia quisquis ab illo plene capitur, verba praedicantium jam audire dedignatur. Unde peccatis praecedentibus irascens Dominus, his quos justo judicio deserit per prophetam dicit: Immittam in vobis serpentes regulos, quibus non est incantatio (Jer. VIII, 17); id est 133.0599A| talibus daemonibus vos tradam, qui nulla praedicantium exhortatione quasi incantantium carminibus a vobis excutiantur. XII. Alii subdole seducuntur, pro eo quod Dominus dicit: Servus sciens voluntatem domini sui, et non faciens, vapulabit multis (Luc. XII, 47); putantes ignorantiam impunitatem esse peccati. Quibus hoc intimandum est, quia aliud est nescire, aliud est nolle: hoc namque tarditatis est, illud superbiae. Tales igitur excusationem non habent, quia, si vellent, scire poterant. Contra quos nimirum in Job de Deo dicitur: Qui in manu omnium signat, ut noverint singuli opera sua (Job XXXVII, 7); homo quippe sic rationabilis est conditus, ut quod egerit ignorare non possit. Naturali enim lege scire compellitur, seu 133.0599B| pravum seu rectum sit quod operatur. Nam a justo judice tunc pro factis suis aut punitur aut remuneratur, si non potuit scire quod fecit. Ipsi etenim qui erudiri contemnunt, sibi testes sunt, quia sciunt discere quod agunt. Alioquin cur de quibusdam factis tanquam de bene gestis in ostentatione gloriantur? et rursus cur in aliquibus suis actibus videri erubescunt? unde quidam sapiens dicit: Cum sit timida nequitia conscientiae dat testimonium condemnationi, quia dum timor conscientiam arguit, ipse sibi testimonium perhibet, quia scit malum esse quod sciri formidat. Fugiant ergo iniqui humanos oculos, semetipsos certe fugere non possunt. In peccatum enim quod committunt prius contra se judicium rationis inveniunt, et post ad districtionem 133.0599C| aeterni judicis perducuntur. Et hoc est forte quod per Psalmistam dicitur: Abyssus abyssum invocat (Psal. XLI, 8). Abysso enim abyssum invocare est de judicio ad judicium pervenire. Eant igitur praedicatores sancti, redarguant facta peccantium, auditores autem pravi contemnant verba istorum, defendant quantum voluerint pravitates suas, atque impudenter gestas impudentius defendendo multiplicent. Certe ipsi sibi in conscientia testes sunt, quia excusabiles non sunt. XIII. Quidam vero non solum admonitionis verba contemnunt, sed etiam contra admonitores vehementer scandalizantur. Et quia scandalum valde periculosum est, idcirco boni viri frequenter malunt tacere, quam malos loquendo scandalizare. Qui tamen 133.0599D| nec tacendo securi sunt propter illud: Si non annuntiaveris iniquo iniquitatem suam, sanguinem ejus de manu tua requiram (Ezech. III, 18). Ex qua re nobis considerandum est, quia in quantum sine peccato possumus, vitare proximorum scandalum debemus; si autem de veritate scandalum sumitur, utilius permittitur nasci scandalum, quam veritas relinquatur. Quod veritatis magister suo facto probat, qui in quorumdam cordibus scandalum ne gigneretur, tributum quod non debuit dedit: et rursum generari scandalum contra veritatem in quorumdam cordibus videns, eos in suo scandalo remanere permiserit dicens: Sinite illos, caeci sunt, duces caecorum (Matth. XV, 14). Hoc in libro VII Ezechielis. 133.0600A| Item in libro X: Ne timeas, inquit, quia Dominus exasperans est (Ezech. II, 6); timeri enim homo debuerat, si ipse auctorem omnium ut homo timuisset. Qui enim ut supra diximus, Deum non timet, homo non est. Nam qui rationis sensum ad timorem Dei non habuit, tanto minus timendus est, quanto hoc quod esse debuit non est. Debent autem in metu haberi isti qui membra sunt omnipotentis Dei, et si ipsi contristantur, Deus qui in ipsis habitat offenditur, et ipsi in terra reprehendere solent quod Deus redarguit e coelo. Mali vero, ut diximus, timendi non sunt. Unde rursus eidem prophetae dicitur: Ne timeas eos, et quia tales derogare solent, adjunctum est, neque sermones eorum (Ibid.), quia increduli et subversores sunt tecum. Qui tanto in suis derogationibus timendi 133.0600B| non sunt, quanto non placere Deo probantur. Stultum enim valde est, si illis placere quaerimus, quos non placere Deo scimus. Nemo enim potest in una eademque re Deo simul et ejus hostibus gratus existere. Amicum ergo Dei se denegat, qui ejus inimico placet. Unde et sancti viri eos ad sua odia excitare non metuunt, quos Deum non diligere cognoscunt. Horum itaque derogatio vitae nostrae probatio est, quia nisi aliquid boni haberemus, malis non displiceremus. Sciendum vero est, quia linguas detrahentium sicut nostro studio non debemus excitare ne ipsi pereant, ita per suam malitiam excitatas debemus aequanimiter tolerare, ut nobis meritum crescat. Aliquando autem etiam compescere, ne, dum de nobis mala disseminant, eorum qui audire nos ad 133.0600C| bona poterant, corda innocentum corrumpant. Hinc est enim quod Joannes obtrectatoris sui linguam redarguit, dicens: Is qui amat primatum gerere in eis diotrepes non recipit nos. Propter hoc si venero commoneam ejus opera quae facit verbis malignis, garriens in nos. Quantum ergo ex nobis est, ut Hieronymus ad Galatas dicit, nullius inimicitiam commovere debemus. Quod si loquentes veritatem aliquos meruerimus inimicos, non tamen nos inimici sumus eorum, quoniam illi inimici sunt veritatis. Unde et ipsa Veritas dicit ad Abraham: Inimicus ero inimicis tuis (Exod. XXIII, 22). Quod utique non fieret si Abraham per culpam suam inimicitias eorum meruisset. Item ipse Hieronymus in eadem epistola ad Galatas: Si fieri potest ut pariter et Deo et hominibus 133.0600D| placeamus, placendum est hominibus. Si autem aliter non placeamus hominibus nisi Deo displiceamus, Deo magis quam hominibus placere debemus. XIV. Sed dum hoc dicimus, illud nos vehementius contristat, quia mentes pravorum tanto obstinatius summa odiunt, quanto arctius infimis inhaeserunt: quibus neque hoc sufficit ut ipsi pereant, sed adhuc, quod est deterius, cum quoslibet argui conspiciunt, corripientis increpationibus obviant, ne saltem alii corrigantur. Unde bene et de capite eorum dicitur: Protegunt umbrae umbram ejus (Job XL, 17). Umbrae quippe sunt diaboli omnes iniqui, qui dum imitationi iniquitatis ejus inserviunt, quasi ab ejus corpore 133.0601A| imaginis speciem trahunt. Umbrae umbram protegunt, quia peccatores quique, in quo sibi male sunt conscii, in eo et alium peccantem defendunt. Quod hoc nimirum studio faciunt, ne dum culpa, in qua et ipsi obligati sunt, in aliis corrigitur, ad ipsos quandoque veniat. Quos enim similis reatus sociat concordi pertinacia, etiam defensio perversa constipat, ut de facinoribus suis alterna se invicem defensione tueantur. Se igitur tegunt dum alios protegunt, quia suam vitam praevident impeti, unde alios considerant libera correptione confundi. Sicque fit ut summa criminum dum defenditur augeatur, et uniuscujusque nequitia eo sit ad perpetrandum facilis, quo difficilis ad puniendum. Scelera quippe peccantium tanto majora incrementa percipiunt, quanto 133.0601B| per defensionem potentium diu inulta tolerantur. XV. Quicunque vero verba Dei audire nolunt ipso contemptu non esse ex parte Dei se produnt. Sed quantumlibet calcitrent, admonendi tamen sunt, ne sanguis eorum de manu pastoris requiratur: Si, inquit, tu annuntiaveris impio, et ille non fuerit conversus, ipse in iniquitate sua morietur: tu autem animam tuam liberasti (Ezech. III, 19). Tunc enim, sicut in expositione hujus verbi dicitur, subjectus moritur sine te, quando in actione mortis contradictorem habuerit te. Nam morti, cui non contradixeris, adjungeris. Hoc ergo rector faciat, ne moriente subdito moriatur, malis videlicet actibus contradicat, ut scriptum est: Discurre, festina, 133.0601C| suscita amicum tuum (Prov. VI, 3). Si vero speculatore tacente impius moritur, constat quidem quia dignus non fuit ut ad Deum sermo fieret: ille tamen eum occidit, qui hunc tacendo morti prodidit. Hinc enim beatus Gregorius subdit: Pensandum est quantum connexa sint peccata subditorum atque praepositorum. Quod enim nos digni pastores non sumus, ex vestra culpa est; et quod vos ad iniquitatem defluitis, ex nostro hoc reatu est, quod obsistentes in culpa non habetis. Vobis ergo et nobis parcitis, si a pravo opere cessatis. Vobis et nobis parcimus, quando hoc quod displicet non tacemus. Sed nos alienas mortes nostris peccatis addidimus, et tot occidimus, quot mori quotidie tacentes videmus. Nullum quippe, sicut isdem doctor perhibet, tale sacrificium 133.0601D| Deo est, sicut est zelus animarum. Hoc zelo quia Phinees unum adulterum pugione transfixit, iram Dei protinus ab omni populo removit. Hunc quia Heli non habuit, tandem iram Dei contra se inexstinguibiliter accendit. Ut autem in hac difficultate audiendi, qua doctores contemnuntur, Deus eos consolaretur, cum Ezechielem prophetam ad filios Israel mitteret, sermoni suo frequenter interponit: Si forte audiat, et, si forte quiescant (Ezech. II, 7). In quo adverbio dubitativo notandum est, quia propheta et mittitur, et audientium duritia designatur: per quos videlicet innuitur, quia nec tacere debet is qui praedicandi officium suscepit, nec pro auditorum duritia contristari. Si enim ipse Deus verba 133.0602A| sua difficile pronuntiat audiri, cur doctor contristetur si in admonitione sua contemnatur? XVI. Pravorum sane duritia nimis obcalluit. Sicut unicuique talium Deus per prophetam dicit: Scio quia durus es tu, et nervus feriens cervix tua (Isa. XLVIII, 4). Quod dum vos perpenditis, timeo molestum vobis fieri, quia tantum ad incitandum praedicandi officium exaggeramus: et idcirco vellem ut alius aliquis exitus in hac necessitate patuisset. Nam scio prophetam dixisse: In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra (Psal. CXXXVI, 2), id est, inter valde obstinatos, videlicet quia sicut salices fructum boni operis non ferunt, verba praedicationis reticemus. Hinc ipse ait: Obmutui et silui a bonis, et humiliatus sum (Psal. XXXVIII, 3). Et Jeremias cum 133.0602B| se minime audiri conspiceret, silentium appetit dicens: Non recordabor ejus neque loquar ultra in nomine illius (Jer. XX, 9). Sed veri praedicatores dum conspiciunt quod ipsis non corripientibus iniquorum facinora crescunt, vim quamdam in corde sustinent, donec in apertae correptionis vocem erumpant. Unde et alter ex eisdem prophetis, cum propter incorrigibiles tacens diceret: Silui a bonis (Psal. XXXVIII, 3); zelo charitatis illico exardescens subdidit: Et dolor meus renovatus est (Ibid.). Concaluit cor meum intra me, et in meditatione mea exardescet ignis. Alter vero cum diceret: Non loquar ultra nomine illius (Act. IV, 17); mox eodem igne succensus adjunxit: Et factus est sermo ejus in corde meo quasi ignis aestuans in ossibus meis, et defeci ferre non sustinens 133.0602C| (Jer. XX, 9). Audivi enim contumelias multorum. Sic ergo zelus charitatis in sanctis viris dum reprimitur augetur, qui nimirum ita sese consolantur, ut in voce erumpentes quod corrigere non valent saltem increpare non cessent. Superest tamen ut, sicut dicit Prosper, qui verba despiciunt, opera bona in doctore videant, quae venerentur; et si contigerit ut a potentioribus vel ab alienigenis contemnatur, sibi vel suis praedicator canat dicens, cum Josue: Ego autem et domus mea sequimur Dominum (Josue XXIV, 17). Nam et ipsos fideles plus per exempla quam per verba proficere certum est, et utraque sibi necessario conjungitur, ut quod loquendo quis praedicat faciendo confirmet. 133.0602D| XVII. Apud eos autem qui verba praedicationis utcunque patiuntur audire, illud commemorandum est quod Deus ad prophetam dicit: Si judicas eos, fili hominis, si judicas eos, iniquitates patrum suorum ostende eis (Ezech. XX, 4). Et iterum: Fili hominis, ad gentes apostatrices mitto te, ad filios Israel; patres eorum praevaricati sunt pactum meum (Ezech. II, 3), etc., quousque subjungit: Si forte vel ipsi audiant hoc (Ibid., 5). Sane quod eos apostatrices appellat illis maxime congruit qui per monasticam professionem ad saecularia desideria relabuntur. De quibus scriptum est: Vae peccatori ingredienti duabus viis (Eccli. II, 14). Apostata namque retrocedens interpretatur. Qui vero manum suam in aratro miserit, si retro respexerit, utique apostatare 133.0603A| convincitur, ut nullatenus regno Dei aptus, ipso Deo testante, pronuntietur. Et in nona in Ezechielem homelia perhibetur, quia sicut apostata est qui de fide recedit a Deo, ita qui ad perversum opus post professam relationem redit ab omnipotente Deo, apostata absque ulla dubitatione deputatur, etiamsi fidem tenere videatur. An non est apostasia, de habitu vel victu traditiones patrum contemnere, cum Deus terminos patrum transgredi interdixerit, despectaque victus qualitate vel quantitate per beatum Benedictum praefixa, sanguineas dapes cum filiis Israel desiderare? Manna et mensuram gomor despicientes et ollas carnium desiderantes corde reverti ad Aegyptum redarguuntur. An non est apostasia, humilem vestitum spernere et decorem vestimenti 133.0603B| quaerere, cum angelus apostata perfectus decore superbiens in tartarum ruerit? Et an ventrem colere non est apostasia, cum flens Paulus protestetur quod ligurgitones inimici sanctae crucis sunt, et ventrem pro Deo habeant? Nobis, inquam, haec apostasiae verba conveniunt, quandoquidem religionis habitum per tot retro annorum curricula retentum lascivientes quique inter nos et petulantes in hac nostra aetate mutare ausi sunt. XVIII. Quid isti in die judicii dicent, vel quales apparebunt, usque ad quos religio decurrit, et in quorum manibus collapsa est? De occultis suis ipsi viderint, de quibus dicere pudet. Hoc tamen unum constat, quoniam ob id exterius mutantur 133.0603C| indumenta, quia interius mutata sunt corda. Dixerat Deus per Jeremiam: Videte si factum est hujuscemodi, si mutavit gens deos suos, et certe non sunt dii. Populus vero meus mutavit gloriam suam (Jer. II, 11). Et in sequentibus: Confregisti jugum meum, et dixisti: Non serviam (Jer. II, 20). Nonne et istis hoc convenit? Nam ut ita comparatum sit, omnes qui ad usum hujus vitae quaslibet artes exercent, sic eas utique gerunt, sicut a magistris didicerunt, et illis utensilibus utuntur, quae illi actui, cui intensi sunt, conveniunt, ut nautae, sutores, vel fabri. At nos soli monachi instrumenta bonorum operum, quae sanctus Benedictus ad percipiendam coelestem vitam construxit, abjicimus, solique nostrae professionis desertores, lineas, quas Deus per magistros 133.0603D| nobis ostendit, nunc ad dextram, nunc ad sinistram transgredimur, nec bonorum operum instrumentis, sicut a magistris tradita sunt, uti dignamur. Quamvis autem crudelitas cordis in talibus occalluit, quae multo obstinatior atque ad corrigendum difficilior sit quam laicorum: tamen admonendi sunt et ipsi, quoniam quoad vixerint mutari in melius possunt. Sicut beatus Gregorius Venantium ex monacho patricium commonebat, dicens: Velis nolis, locuturus sum tibi, quia aut te cupio salvari, aut de tua morte me eripi. Culpam ergo tuam, et districtionem futuri Judicis dum vales exhorresce, ne illam tunc amaram sentias, cum nullis eam fletibus jam evadas. Pensa quid facturus est Deus de perverso 133.0604A| opere, si quosdam in jubicio suo reprobat de otioso sermone. Scis qua morte Ananias multatus est, qui pecunias quas Deo voverat partim subtraxit. Si igitur morte dignus fuit, qui nummos abstulit, pensa quibus dignus sit, qui seipsum per professionis suae oblivionem Deo substraxit. Ecce facti tui tristitia adductus moerens loquor, et fateor, supernam misericordiam admiror, eo quod te superbientem videt, et tolerat: effugere vitam conspicit, et tamen adhuc ad vitam reservat. Cum vero isdem Venantius in gravissimam aegritudinem incideret, Gregorius audiens Joanni episcopo rescripsit, dicens: Fraternitatis vestrae scripta suscepi, quae mihi de dulcissimi filii mei domni Venantii aegritudine loquebantur, qua audita lacrymae mihi per gemitus erumpebant. 133.0604B| Vestra igitur sanctitas magnam ei curam adhibeat, exhortando videlicet, rogando, terribile Dei judicium proponendo, ineffabilem ejus misericordiam promittendo, ut vel in extremo ad debitum propositum redeat, ne ei tantus in judicio reatus obsistat. Et considerandum quod hunc beatus Gregorius domnum pro blandimento vocat. Quod si nunc verba Dei vereri neglexerint, fiet eis illud beati Job quod de iniquo dicit: Cum reddiderit ei Deus vicem, tunc sciet: videbunt oculi ejus interfectionem suam, et de furore Omnipotentis bibet (Job XXI, 19). Dissimulat impius rectractare mala quae fecit, sed tunc sciet quid fecit, cum de furore Omnipotentis bibere coeperit: tunc oculos intelligentiae reserabunt, quos nunc superbia claudit. 133.0604C| XIX. Proh dolor! postquam princeps hujus mundi foras abjectus est, per nos iterum intromissus, mysterium iniquitatis operatur in filiis diffidentiae facientibus voluntates carnis, et in studiis suis seipsos abominabiles facientibus, praesertim cum princeps apostolorum praeteritum tempus ad voluntatem eorum consummandam sufficere dicat: Qui ambulaverunt, inquit, in luxuriis et vinolentiis (I Petr. IV, 3), etc. Et cum doctor gentium nos contestaretur dicens: Testificor in Domino Jesu, ut jam non ambuletis sicut gentes, quae tradiderunt semetipsas impudicitiae. Vos autem non sic didicistis Christum (Ephes. IV, 17-20). Sed nos, ut video, in eadem luxuriae confessione concurrentes, reddemus rationem, ut praedictus Petrus subjungit, ei qui paratus est judicare. Licet 133.0604D| vero jam tempus advenerit, quo sufficientibus ad insinuanda Dei judicia praeteritis miraculis peccatores raro feriri soleant: de nostro tamen ordine nonnullos evidenti ultione plexos non ignoramus. Nam quidam apud Senones Hucbertus nomine duas sibi mulieres nocte vidit astantes, quas non eas, quae venire solebant, videns, phantasias intellexit. Accurrunt qui aderant, sed nemo mulieres nisi ipse videbat: fugit ergo in ecclesiam, sed hanc quoque phantasticis mulieribus plenam reperit: inter quas una quasi regina sedens jussit illum apprehendi et verberari. Cum ille codicem sancti Evangelii arripiens volebat se signare, nec poterat, illa vero dicebat: Tarde est, jam mihi traditus es. Sonantibus signis 133.0605A| vicini accurrunt. Ille collapsus in terram verberabatur, proinde vociferans dicebat quid videret, quid sentiret. Cum hoc diu fieret, et phantasiae discessissent, hi qui foris erant discedentem turbam mulierum per pontem egredi conspexerunt; ille post paululum obiit. Hoc abba Gorlantius refert. Quisquis ergo dulcedine meretricis et amplexu delectatur, hujus amaritudinem absinthii animo proponat. XX. Heduensis coenobii praepositus quamcunque occasionem reperire poterat, carnibus inhianter vescebatur. Quod scilicet vitium cum nullatenus fratres emendare possent, ipse cum quadam vice carnes comedere vellet, offa, qua os impleverat, strangulatus obiit. Alius quoque de coenobio Durensi progressus ad quamdam villam, petiit ab hospite 133.0605B| suo carnes. Cum ille respondisset: Ecce jam coquuntur; Accelera, inquit, in spito aliquid coquere citius. At ille parabat carnes in spito, sed monachus aestuans partem de spito praecidit, et super carbones jactavit: quam videlicet torridam cineribus excussit, et ori ingessit, sed mox cum praesenti voracitate vitam finivit. Quidam de Cormarrino, quem ego et levitates ejus ipse noveram, cum laetissimus sero se cubitum collocasset, tempore nocturni officii defunctus repertus est. Quod et abbati Iammoni contigisse vel ipsi vos scitis. Sed et alius quidem sancti Martini canonicus domini Oberti archiclavis, camerarius scilicet, a daemone arreptus tandiu vexatus est quousque spiritum exhalavit. XXI. Duae sanctimoniales de monasterio puellarum, 133.0605C| quod juxta nostrum Balma situm est, ante hoc triennium ad saecularem vitam regressae sunt. Quarum junior intumescente brachio vitam post paululum finivit. Major vero cuidam scelesto se conjunxit, et partum ita monstruosum peperit ut longius collum haberet quam sit una ulna. Sed cum se iterum prostituisset, concepit quidem, sed edere partum non potuit quousque dirupto ventre interiit. Fuerant enim usque ad tempus illud quo exierant bene conversatae. Ad hoc autem egredi permissae sunt, ut de rebus parentum, qui forte nuper obierant, aliquid monasterio reportarent. Sed hac occasione saeculum pergustantes oblitae sunt Deum. Ex quo apparet quam periculosa sit peccandi licentia. Quod et Alipius amicus sancti Augustini lapsu suo 133.0605D| probat, qui cum hortaretur a quibusdam amicis theatrum adire, detestatus est videre hujusmodi lusum tanquam profanum. At illi hunc manibus trahebant. Ille claudens oculos, nec contrahentibus reniti valens, jurabat non se ibi quidquam visurum. Sed cum subito cachinnus in theatro increpuisset, oblitus est, et oculos aperuit. Cum illico ita cor ejus illectum est, ut vix post multum tempus ab hujusmodi ludo posset ab Augustino remorari. Quisquis 133.0606A| ergo non vult uri, exsilientem igniculum non sinat super cutem suam, licet paululum, remorari. Nec praetereundum est, quod in praedito coenobio cuidam puellae morienti malignus hostis apparuit, quae vehementer intremiscens, recordata est quod unam aculam sine licentia haberet, quam de loco, ubi hanc esse dixit, sorores detulerunt, sed daemon non recessit. Illa vero aliquid proprium se adhuc habere cognoscens pro quo malignus hostis instaret, tandem recordata. Tum, ait, filum sericum ad spondam habeo, quo vix reperto et allato, mox diabolus recessit, et puella quasi subridens migravit. Ista forsitan parva et indigna relatu judicabuntur; sed si Deus, qui, ut dictum est, facit magna et inscrutabilia, ista nostro tempore facere dignatus 133.0606B| est, quam magnipendimus, quia nec talibus digni fueramus? XXII. Si somnio fides adhibenda est, visionem quam Guido monachus de Solemniaco vidit non piget referre. Namque videbatur illi quod Ganzlinum, qui paulo ante migraverat in ecclesia, et blavinea cuculla vestitus in feretro custodiebatur, ante quemdam abbatem veneranda canitie prostratum conspiceret veniam postulantem; sed praedictus abbas dedignabatur propter blavineam cucullam, qua indutus erat, dicens, quia non cognosceret eum, nec veniam illi esset daturus, quousque regularem vestem acciperet. Tunc vero praedictus Ganzlinus surrexit, et ad eumdem Guidonem tremens et valde confusus cucurrit. Nec nos discredimus. Nam ipse 133.0606C| Ganzlinus cum fratribus cellae Dolensis nuper fuerat, a quibus ea voluntate rediit, ut vestem protinus mutaret, nihilque proprium exinde haberet. Credendum est igitur, quia Deus, qui judicat fines terrae, id est ultima hominis opera, hunc pro bona voluntate in qua obiit, ad indulgentiam recepisset, talique indicio ad incitandum alios monstrare voluisset. Ista vero signa de proximo retulimus, ut qui prisca non formidant, vel recentia pertimescant. Nam illi quos per carnem strangulatos, et hi quos per luxuriam daemoni traditos diximus, ob hoc in praesenti puniti sunt, ut qui poenam, quae eos sequitur, considerare negligunt, vel de ea qua perempti sunt compungantur. Nam quis absque metu audiat quod daemon per unam acum et unum filum 133.0606D| puellae obitum calumniabatur, nisi forte is cui propheta dicit: Columba seducta, non habens cor? (Ose. VII, 11.) Et unde dicitur, quia non timuerunt, nec homines fuerunt? Si enim Ananias et Saphira propter avaritiam percussi sunt, cum ita persecutiones et innumerae necessitates novellam Christianitatem cingebant, qua poena plectendi sunt, qui dicta et exempla antiquorum noverunt, et absque ingenti necessitate plusquam constitutum est usurpavere? 133.0607A| De vestitus autem qualitate vel immutatione ipsi saeculares contra monachos indignantur, quia semper illa superbia detestabilior est, quae ibi se ostendit, ubi major humilitas regnare debuerat. Eis igitur, qui in humilitatis habitu jactantiam coloris quaerunt, illud propheticum congruit: Frons mulieris meretricis facta est tibi (Jer. III, 3). Quibus nimirum satius fuerat, ut voluntatem Dei magis quam suam facientes, Eliae et Joannis imitarentur exemplum, potius quam divitis, qui purpura indutus et bysso a Christo redarguitur, et Herodis qui in veste fulgenti ab angelo legitur percussus interiisse. XXIII. Occasione illius verbi, quo Deus ad prophetam loquens filios Israel apostatrices gentes vocat, occasionem sumpsimus, qua contra nos miseros, non 133.0607B| monachos ut falso nominamur, sed sarabaitas, id est renuitas, qui jugum regularis disciplinae renuimus ista diceremus. Sed quid fiet cum jam nec patriarcharum exempla, nec prophetarum mysteria, nec apostolorum spicula, nec quorumlibet sanctorum Patrum verba, quin etiam nec sancti Evangelii tonitrua cordis nostri duritiem emollire valeant? Ita omnis religio in contemptu est, ita cuique libitus dominatur, ut illud poeticum nobis convenire videatur: Caetera sunt curae, Deus est oblivio solus. Hoc tamen quod prophetae post illud verbum superius dictum Deus subjunxit, si forte et deinde vel ipsi audiant, magnopere pensandum est quantam vim habeat. Si forte etenim dubitativum adverbium est, quod id videlicet verbum Dei idcirco sermoni 133.0607C| suo interserit, ut paucos esse significet qui correptionem ejus recepturi sunt. Sed et praedicatores suos consolatur, et exhortatur; ut cum meminerint quod ipse Deus in suis sermonibus se contemnendum insinuet, et tamen ad contemptores suos loqui non cessat, non contristentur iidem sancti praedicatores dum contemnuntur, sed nec omnino a correptionis officio ullatenus cessent. Nam et hoc quod addit vel ipse, magnum pondus habet, eisque nimirum congruit qui praedecessores suos recolunt punitos: qui tamen eos imitari non desinunt, et evestigio tribulationes sicut ipsi patiuntur, vel ipsi, inquit, id est qui praedecessorum suorum exemplum in adjutorium correptionis habere poterant, qui et afflicti, 133.0607D| obsessi, conclusi, omnia quae in hoc mundo habuerunt bona perdiderunt, urbes erutas, eversa castra, depopulatos agros, suffossas ecclesias vident: et tamen eosdem praedecessores suos ad iniquitates sequuntur, nec ab eorum elatione mutantur, aut recedunt, propter quam eos toties plecti conspexerunt. XXIV. Potentiores quidem tanto cautius alloquendi sunt, quanto et laxiorem vitam ducere permittuntur, et ipsi sua potentia veluti quadam superbiendi materia ne se humilient incitentur. His ergo verba Gregorii Nazianzeni, quae in Jeremia loquitur 133.0608A| ita proferantur. Ad vos mihi sermo convertitur. Quid ergo dicetis? putasne patiemini, ut non secundum personam, sed veraciter agam vobiscum? An libenter accipietis quod lex Christi sacerdotali vos subjicit potestati? Dedit enim nobis potestatem multo perfectiorem tribunalibus vestris. Aut nunquid justum est, ut a terreno coelestia superentur? ergo patienter quaeso, accipite, libertatem nostram. Scito te, quisquis es, ovem gregis esse mei a Christo mihi summo pastore annumeratam, et a sancto Spiritu consignatam. Scito te inter sacra altaria cum veneratione subjici manibus sacerdotis. Scito beatae Trinitati cultum fidemque debere. Nolumus inaequales quidem videri, ut abjectos videlicet doceamus, et vestrae potentiae credamus, aut erga illos et non 133.0608B| erga vos utamur libertate, quam nobis Christus in Ecclesia dedit: alioquin illis potius consulere, vos vero despicere ac negligere videremur. Quorum itaque majorem curam habere dignum est? tanto, inquam, majorem, quanto ad multorum perniciem pertinet, si quid a vobis erratur, et rursus multorum saluti consulitur, in quibus justitiam tenueritis et clementiam. Tu, o homo, qui, licet aliis praelatus sis, aequalis tamen natura tibi est cum illis; memento igitur quantum Deo debitor sis, qui tibi super aequales tribuit potestatem. Noli attendere quid potes agere, sed quid debes. Ipsius enim dispositione gladium portas, non ut ferias, sed ut commineris, quem utinam impollutum restituas commendatori Christo, qui idcirco potestatem divinitus 133.0608C| tribuit, ut quos sanctae Ecclesiae auctoritas propter propriam virtutem ab oppressione pauperum frenare non sufficit, per istorum opitulationem comminuat. Hinc Deus ad Job: Nunquid valet rhinoceros servire tibi, aut confringet glebas vallium post te? (Job XXXIX, 9.) Subaudi: sicut post me, quia non hominis, sed Dei virtus est, ut potens quilibet ad coelestis disciplinae provectum potentiae suae culmen humiliet, et exerceat, oppressoresque humilium quasi glebas refrenet. Sed quid fiet? Nam juxta Isaiam, qui a malo recedit praedae patet. Principes socii furum diligunt munera, pupillo et viduae non judicant, quibus per Sapientiam dicitur: O vos qui placetis vobis in turbis, data est vobis potestas a Deo, 133.0608D| qui interrogabit opera et cogitationes vestras, quoniam cum essetis ministri regni illius, non recte judicastis, neque secundum voluntatem Dei ambulastis. Horrende et cito apparebit vobis quoniam judicium durissimum in his qui praesunt fiet (Sap. VI, 3-6). Exiguo enim conceditur misericordia, et fortioribus fortior instat cruciatus. XXV. Ne igitur, o principes, comminationes istae vos maneant, si potentes estis humiliamini sub potenti manu Dei; mementote qualia vitia vicinius potentiam comitentur. Solent enim potentes superbire, de temporalibus gaudere, et ut sit quod abundanter 133.0609A| expendant, vel habeant, solent aliena concupiscere. Contra superbiam namque Scriptura dicit: Quid superbit terra et cinis? (Eccli. X, 9.) Contra temporale gaudium dicitur: Risus dolore miscebitur (Prov. XIV, 13). Nam quomodo innocens erit cupidus, quoniam videlicet cupiditatem Apostolus sanctus etiam idolis comparat, dicens: Avaritia, quae est idolorum servitus (Ephes. V, 5); et sanctus Gregorius de hac disputans perhibet, quia quisquis avaritiae subjectus est, a cultu idolorum adhuc liber non est? Jubentur quoque non sperare in incerto divitiarum, sed in Deum bene facere, facile tribuere. Et ut suis tantum, et non alienis utantur, dicit eis Joannes Baptista: Neminem concutiatis neque calumniam faciatis, et contenti estote stipendiis vestris 133.0609B| (Luc. III, 14). XXVI. Illis vero qui rapinis pauperum pascuntur severius obviandum est. Nam et illi qui pauperes quidem non affligunt, sed tamen afflictoribus eorum resistere non curant, vehementer utique peccant. Isti ergo noverint quia solatium sui adjutorii Deo subtrahunt, dum pauperes ejus non defendunt. Sicut enim in suis gravatur, ita et in ipsis refovetur. Unde scriptum est: Et in servis suis consolabitur (II Mac. VII, 6); et ipse qui non est mecum adversum me est (Matth. XII, 30). Et Paulus: Adjutores Dei sumus (I Cor. III, 9). Et propheta: Non ascendistis ex adverso neque opposuistis murum pro Hierusalem (Ezech. XIII, 5). Raptores vero cogitent quia dum pauperes laedunt, usque ad Dei ipsius laesionem 133.0609C| manus extendunt. Vox enim ipsius est: Quod uni ex his minimis fecistis, mihi fecistis (Matth. XXV, 40). Cum ergo affligunt pauperes, utique Deum affligunt, sicut ipse testatur dicens: Saule, Saule, quid me persequeris? (Act. XXII, 7.) Coelum jam ascenderat, et adhuc Sauli persecutio hic sua membra tangebat. Sicut enim per bonos loquitur, dicente eodem Paulo: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus? (II Cor. XIII, 3.) Sic ipse in afflictione humilium laceratur, dicente Malachia: Si affliget homo Deum, quia vos configitis me, maledicti estis gens tota qui configitis me (Malac. III, 9). Et non solum qui affligunt, sed etiam si nimis sua qui ditiores sunt vendiderunt, utique peccant. Unde et Amos: Audite qui conteritis pauperem, qui dicitis: 133.0609D| possideamus egenos, et quisquilias frumenti vendamus. Juravit Dominus, si oblitus fuero usque ad finem, et convertam omnia cantica vestra in planctum, et novissima in diem amarum (Amos VIII, 4, 5, 6, 10). Item ipse: Vae qui opulenti estis optimates, capita populorum, ingredientes pompatice, qui dormitis in lectis eburneis, et lascivitis in stratis vestris, bibentes vinum in phialis (Amos VI, 1, 2), quia videlicet dedignantur bibere in rusticanis vasis, et quod sequitur: Juravit Dominus in manu sua, detestor ego superbiam (Ibid., 8). Et Micheas: Nonne verba mea bona sunt, et cum eo qui recte graditur, et e contrario populus meus in adversarium consurrexit? Viduas ejecistis de domo, et a parvulis tulistis laudem meam (Mich. II, 7-9). 133.0610A| Et item: Audite, principes, qui abominamini judicium, et omnia recta pervertitis, abscondam faciem meam a vobis, sicut male egistis (Mich. III, 9, 4). Et ut ostenderet se esse qui in servis suis omnia adversa pateretur, ad beatum Job ait: Nunquid impetus aquarum operiet te? (Job XXXVIII, 34.) Subaudi, ut me, quoniam iniqui per praedicationem sanctorum loquentem quidem audiunt, sed non intelligunt, et per afflictos patientem vident, sed non considerant. Quapropter audiant consilium sancti Jacobi dicentis: Agite nunc, divites, plorate ululantes in miseriis quae supervenient vobis. Divitiae vestrae putrefactae sunt, et vestimenta vestra a linea comesta sunt, aurum et argentum vestrum aeruginavit, et aerugo eorum vobis in testimonium erit, et manducabit carnes vestras sicut 133.0610B| ignis (Jac. V, 1-3). Alioquin cum haec illorum umbratilis delectatio et transitoria pauperum pervolaverit afflictio, fiet utrisque illud Isaiae: Ecce servi mei comedent, et vos esurietis, ecce servi mei bibent, et vos sitietis, ecce servi mei laetabuntur, et vos confundemini (Isa. LXV, 13), et quid multa? omnis totius Scripturae comminatio jaculatur in eos, nisi resipuerint. XXVII. Non ergo laetentur, et dividant spolia, remordeantur illius verbi memoria, quo dicitur: Vae qui praedaris, nonne et ipse praedaberis? (Isa. XXXIII, 1.) et quod in Job perhibetur, aufertur violentus absque manu (Job XXXIV, 26). Videt enim raptor quos rapit, sed eos qui in morte illum rapturi sunt non videt, aufertur itaque absque manu qui violentus 133.0610C| manu fuit, quia subito exitu urgente, invisibiliter rapitur, qui visibiliter rapiebat, et raptores suos non videt, et tamen ad exitum impellitur. Nunc enim dum quisque violentus quos voluerit opprimit, dum omne quod nequiter concupiscit, exercere permittitur, fit saepe ut in majore cordis caecitate prosiliat, et quia non statim percutitur, quia poena ejus in posterum differtur, nequitiam suam aut a Deo videri non putet, aut hanc et non displicere credat. Unde et eamdem nequitiam corrigere negligit, pro qua non statim ultionem incurrit. Sed superiori verbo de Deo subjungitur: Oculi ejus super vias hominum, et omnes vias eorum considerat (Job XXXIV, 21). Tunc enim Deus non considerare nequitiam credebatur, quando violentus iste omne malum quod 133.0610D| poterat inulte perpetrabat, et magna ejus patientia quasi quaedam negligentia putabatur. Sed eat nunc, et ad quamlibet violentiam praesumendo prorumpat, voluntatum suarum nequitias impleat, aliena rapiat, innocentum oppressione satietur, et quia necdum percutitur, vias suas a Domino aut non videri existimet, aut, quod pejus est, approbari. Veniet profecto, veniet aeterna et repentina percussio, et tunc cognoscet cuncta a Deo prospici, quando se improviso exitu viderit pro cunctorum retributione damnari. Tunc in poena sua oculos aperit quos diu tenuit clausos in culpa. Tunc considerare omnia verum judicem sentit, quando malorum suorum meritum jam evadere sentiendo non possit. Tamen quemlibet 133.0611A| raptorem, ut in Exameron dicitur, bene silurus ille piscis significat, qui cum jugiter alios pisces devoret, ipse tamen capitur et voratur. Sed raptores utinam quae eos supplicia maneant, vel utcunque addiscerent. Homo ille cui dictum est: Stulte, nocte repetent animam tuam abs te: quae praeparasti cujus erunt? (Luc. XII, 20) non condemnatus quod aliena rapuerit, sed quod in multitudine divitiarum suarum gloriatus sit. Sed neque ille purpuratus propter rapinam interiit, sed quia eleemosynam non fecit. Quales ergo sunt Christiani raptores, vel quid merentur qui fratres suos occidunt, pro quibus animas ponere jubentur? Occidunt, inquam, dum affligunt, quoniam non solum qui rapit, sed qui mercenarium defraudat, par homicidae perhibetur. 133.0611B| XXVIII. Cum omnis esset mundus in maligno positus, persuasum est tamen hominibus timere Deum, et non solum non diligere mundum, sed et contemnere, ut pro amore sequentis vitae semetipsos ad quaelibet tormenta tradiderint; nunc vero cum universa ad eruditionem Christianorum pertinent et verbis et exemplis dilucidata sunt, tamen ista simul omnia contemnuntur, ut Judaeorum perversitatem nostris moribus inesse demonstremus. Nam erga illos adeo divinae providentiae cura intendit, ut prae caeteris mortalibus nova quaedam et magnifica vitae instituta procurata sint. Omnis quippe, ut ita dicam, natura ad ministerium eruditionis eorum servit, qui videlicet post omnia divinae virtutis insignia, post tantam gloriam sibi datam, quam hucusque mundus 133.0611C| omnis miratur, caput vituli adoraverunt, postea habentes templum, et illa quibus quotidiana sacrificia consummabant, habentes etiam prophetas alios defunctos, alios superstites, qui eos et de actibus praesentibus informarent, et de antiquis Dei beneficiis commonerent, quae in Aegypto fecerat cum eis, quae in deserto, quae etiam in terra repromissionis, cum ingressi sunt: tamen in his omnibus nihil non solum non profecerunt, sed etiam in ipso templo idola coluerunt, et nunc de gente in gentem, nunc de regno ad populum alterum transmigrantes sine lege, sine Deo, sine sacrificio relicti sunt. Nos quoque genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis, quibus manifestatum est magnum illud pietatis sacramentum, quod manifestatum est in 133.0611D| carne, justificatum in spiritu, apparuit angelis, praedicatum est gentibus, creditum est mundo, assumptum in gloria: qui gustavimus, ut ait idem Apostolus, coeleste donum, et illuminati sumus, habentes quoque tantam impositam nubem testium, videlicet universa Veteris ac Novi Testamenti instituta, cum deberemus deponere omne pondus et circumstans nos peccatum, et per patientiam ad propositum currere certamen, rursus ad egena elementa devolvimur, et ventos, ut ait propheta, quasi dracones attraximus, rursus Christum crucifigentes et ostentui habentes. Quapropter omnimodis timendum est, ne fiat in nobis illud quod terribiliter Apostolus de talibus ibi commemorat. Dicendum est hujusmodi 133.0612A| illud Job: Scitote esse judicium (Job XIX, 29). Et item: Statim ut se moverit, turbabit vos, et terror illius irruet super vos (Job XIII, 11). Et item: Quid facietis cum se moverit ad judicandum Deus? (Job XXXI, 14.) XXIX. Hi sane, quos praesens gloria et vita nimis delectat, quorum voce propheta dicit: Manducemus et bibamus, cras enim moriemur (I Cor. XV, 32), dicere solent: Cur Deus divitias hujus vitae creavit, si eis ad libitum uti non debemus? Sed sufficere deberet illa vis eloquii, quo dicitur: Nolite diligere mundum, neque ea quae in mundo sunt: quia si quis diligit mundum, non est charitas Patris in eo (I Joan. II, 15), et si quis amicus ejus voluerit esse inimicus Dei constituitur (Jac. IV, 4). Et item: Qui 133.0612B| festinat ditari, non erit innocens (Prov. XXVIII, 22). Quod in Esau expressum est, qui lentis edulium praeoccupare gestiens, primogenita quae erat suo tempore percepturus amisit. Haec ergo, et multa hujusmodi sufficere deberent, quia non potest solvi Scriptura; si tamen hoc humano metitur exemplo, sciendum quia postquam a paradisi gaudiis decidimus, spiritualia, ut sunt, cogitare nullo modo valemus. Unde factum est, ut carnales quique nulla jam noverint, nisi ea quae corporeis oculis palpando, ut ita dixerim, cognosci valent: nec se jam ad summam curam erigere, sed in infimis consentiunt libenter jacere. Quorum mentis excaecatio in tantum densata est, ut iidem, cum illa invisibilia sentire per experimentum rei non valent, jam dubitent 133.0612C| utrumne sit aliquid quod oculis corporeis non videtur, nisi quibusdam visibilibus exemplis eadem visibilia quodammodo monstrarentur, juxta illud exemplum quod beatus Gregorius in Dialogo ponit de matre, quae forte praegnans caeco carcere damnata sit, et ibi pariat, et nutriat: quae si filio jam intelligenti rerum mundalium species narrare voluerit, ille qui nihil nisi tenebras vidit, audire quidem potest quae mater dixerit, sed ipsas ut sunt species sine experimento intelligere nequaquam potest. Ne ergo nostra caecitas nos ab intellectu principali omnimodis excludat, placuit divinae providentiae quaedam in hoc mundo creare, quae quinque sensibus corporeis placida videantur. Videlicet quaedam placent colore, quaedam odore, quaedam sapore, quaedam 133.0612D| sono, quaedam levi tactu: ut sicut venatores viso vestigio bestiae jam qualis illa bestia sit experimento vestigii cognoscunt, ita nos quae in hoc mundo delectant videntes, intelligamus quanta sint coelestia, si tanti momenti videntur esse terrestria, et illa velut jam nota concupiscentes, ista retro faciamus sicut venatores vestigium post bestiam festinantes. Alioquin sicut venatores frustrantur, si vestigium tantum admirantes, bestiam non quaesierint; sic officiperdi nos erimus, si caducis nimium inhaeserimus. Haec ergo omnia quae in mundo delectant, vestigia quaedam sunt coelestium bonorum. Non ergo istis inhiemus, sed experimento illorum bonorum, quibus merito inhiandum est. Nunquid 133.0613A| idcirco se debet in aquam quis mittere, quia sitim indiguit ex ea refocillare? Aut ob hoc ignis est amplexandus, quia vel ad coquendum, vel ad frigus arcendum probatur accommodus? Raptores igitur, qui pauperes in rebus temporaliter affligunt, videntur sibi stultitiae vestigium eligere, illos vero, licet nolentes, ad quaerenda coelestia salubriter impellere. XXX. Qua vero dementia pro transitoriis rebus et Deum offendere, et proximum gravare, et mensuram bonam perdere non trepidant, ea quoque dementia tanto se meliores putant, quanto in eisdem rebus, per quas pejores sunt, bonis et piis fratribus excellere videntur; et putant se tanto plus habere, quanto plus viderint posse, et cum ipsi multorum vitiorum sint servi, gaudent quibusque fratribus se 133.0613B| posse dominari. Sed si adeo sunt animales, ut nihil, juxta Apostolum, spiritaliter intelligere possint, vel aequalitatem naturae considerare deberent. Nobilitatem quippe mundanam non natura, sed ambitio praestitit. Ad unitatem quippe commendandam, Eva de ipso Adam formata est, et Adam licet major, tamen extra paradisum, illa in paradisum. Unde scriptum est: Nemo ex regibus aliud habuit nativitatis initium, et unus est omnibus introitus ad vitam, et similis exitus (Sap. VII, 5). Et certe, ut ait Hieronymus, omnes per divinam gratiam aequales efficimur, quos nativitas secunda regeneravit: per quam tam nobilis quam ignobilis Dei filius efficitur, et terrena nobilitas splendore coelestis gloriae obumbratur. An pauperiores sordidius generantur, 133.0613C| cum et David plangit se in peccatis conceptum? An nitidius regenerantur nobiles, cum juxta Jacobum pauperes elegit Deus, divites in fide? Job aequalitatem pensabat, qui non contempsit subire judicium cum servo suo, licet esset rex. Et domnus Martinus, qui ita servo suo versa vice serviebat, ut ejus calceamenta detergeret. Esau, quem Dominus odio habuit, cum quadringentis viris gradiebatur. Jacob, quem elegit, in baculo suo Jordanem transiit. Omnes libros antiquitatum considera, potentiores semper invenies pejores. Nam, ut hoc inferam, sudoribus pauperum praeparatur unde potentiores saginantur. Vestes illae, et histriata tentoria, sed et exotici cibi num pauperiorum manibus preparantur? Si qua vero pulchritudo in eis est, aut suavitas, artifices 133.0613D| laudandi sunt, ut Boetius dicit, et non hi qui eis utuntur: qui cum emendicata ab exterioribus rebus veritate decorari gestiunt, propriam sibi non sufficere produnt. Unde Hieronymus: Offendere timet odore proprio qui placere quaerit alieno. Sed hi qui amplexantur ventos, et confidunt in nihili, meminisse debent quia, juxta Job, divitias quas devoraverunt evoment, et de ventre eorum extrahet eas Deus, et si duxerint in bonis dies suos, in puncto ad inferna descendent. In puncto videlicet, quia sicut stylus dum ponitur elevatur, sic iniquus dives praesens gaudium dum tangit amittit. Nam quantislibet annis feliciter vixerit, cum ad finem venerit, ita tempus illud longum consumitur, ac si breve fuisset. 133.0614A| XXXI. Ut autem interim de sequentibus poenis taceamus, nonne pro ipso defectu contemnenda magis fuerat praesentis vitae gloria? fuerunt ante nos et potentes, et superbi, et voluptuosi. Sed quid illis profuit immoderata laetitia, vestes et odoramenta diversae voluptatis, et rerum opulentia? ubi illa nunc sunt, vel ubi ipsi? accedamus ad eorum sepulcra, et quid ibi videbimus? fetidas vermium reliquias. Probabimus verum esse quod de impiis dicitur: Transiet ut nocturna visio (Job XX, 8). Ut enim qui in poena qualibet positi prosperitatem, quam vigilantes desiderant, forte somniantes habere se vident, cum expergefacti fuerunt, vanum fuisse quod somniaverunt, nec sibi prodesse cognoscunt: sic amator et conquisitor hujus vitae, cum ab ea discedit. nihil 133.0614B| fuisse quod transire licet delectando potuit, et nudatus, et desertus, et annullatus addiscit. Sed utinam omnis pompa mortalium usque ad cineres et vermes solummodo evenisset! sed cogitemus horrendum judicis tribunal, ardentem fluvium, vermes qui non morientur, ignes gehennae, fletus et stridorem dentium, et prae oculis habeamus quasi jam ad haec ventum sit, pertimescamus quasi jam praesens, quod etsi tardet, futurum est tamen. Adhuc autem super his quae diximus est multo gravius malum excludi a perennibus bonis, quae praeparata sunt sanctis. Omnes enim superat cruciatus, removeri ab illa gloria, quam habueris in potestate fruendi, maxime a conspectu Christi foras ejici, cum viderimus alios etiam, cum quibus hanc vitam ducimus, 133.0614C| intromitti. Crede mihi, ut in increpatione lapsi dicitur, hoc est quod gehennam superat, quod omnibus poenis gravius torquet. Demus, si placet, ad fruendum deliciis centum annos, et si mavis, decies tantum. Sed quae erit ex his compensatio ad aeternitatem? Sed qui in eis passibiliter inhaerent delirare nos credunt. Attamen ignorare non possunt, quia deliciae quidem velut umbra pertranseunt, et velociter fugiunt, poenae vero perpetuo manent. Quod si aequale tempus et idem spatium esset, pene esset aliquis ita stultus, et ita demens, ut eligeret pro uno die deliciarum unum diem poenarum, cum soleat dolor unius horae, et quilibet corporis cruciatus, in oblivionem mittere omne praeteritum tempus voluptate transactum. Hoc enim 133.0614D| providit Deus, ut haec vita laboris quidem esset, sed tamen ipsa brevis vita, ut labores cito finiantur, meritorum praemia sine fine durent, ut qui Deum timet, sicut scriptum est, cito sit securus; temerarii vero voluptates, quas ei praeponunt, velociter amittant, et mercedem, quam oportet, aeternaliter incurrant. Non igitur eligamus inter fallaces voluptates quasi unius horae delectabile somnium videre, ne nos contingat inter veras miserias aeternos cruciatus subire. XXXII. Insinuandum igitur eis est ut caute considerent quid sit homo, et ante qualem judicem stabit. Intueantur illius potentiam, pensent suam infirmitatem, enumerent mala proprii operis, et contra hoc 133.0615A| exaggerent bona illius largitatis. Considerent quam districte mala, quam subtiliter bona discutiat, quam districtus contra haec utraque veniet. Versetur in mente quantus ille sit tanti judicii adventus, quae tunc illa sit hominum angelorumque frequentia, quanta illa sit verecundia in conspectu totius humani generis, omniumque angelorum et archangelorum confundi; quanta vi contra reprobos ardentia pugnent elementa, et ipse judex, cui supernae virtutes obsequuntur, quanta vi universae magnitudinis cordium secreta illuminet, et omnes culpas ante omnium oculos reduxerit. Postremo quam terribilis illa sententia prodeat, qua reprobi damnabuntur, et quae sint gehennae poenae cum gravi amaritudinis obscuritate pensent, qui post confusionem cruciatus 133.0615B| maneat, cum reatus animum immortaliter morientem et gehenna carnem indeficientem consummaverit deficientem. Inter haec mens ad se respiciat, et illinc districtionem justitiae, hinc meritum ponat culpae, et periturum se homo absque aliqua ambiguitate pernoscat, si remota pietate judicetur. Convertatur ad poenitentiam, ut pro certis culpis pietas ei adsit, quae per lamenta praesentia eruere ab aeterna poena consuevit, et quae vitam nostram sic ad se conversam judicat, ut tamen culpas apud misericordem excuset. Libeat flere salubriter quod deflenda jucunditate commissum est. Licet enim conscientia dudum sit polluta, lacrymis tamen baptizata renovatur. Hinc scriptum est: Dominus judicabit fines terrae (Psal. IX, 9), quia nimirum anteactam vitam 133.0615C| Dominus non judicat, quando posteriora peccatoris opera respectu supernae pietatis illustrat. Hinc Moyses: Primogenita asini mutabis ove (Exod. XXXIV, 20), id est, immundae vitae primordia in innocentiae simplicitatem converte. Hinc rursus dicitur: Et lumen ejus super terminos terrae (Job XXXVII, 3), quia videlicet peccator, qui merito terra appellatur, si post prava opera ad justa convertitur, ab actionum suarum tenebris divino lumine separatur. Hinc Dominus ad afflictum Job: Nunquid in novissimis abyssi deambulasti? (Job XXXVIII, 16.) Abyssus est humana mens fluctibus vitiorum tenebrosa, quae dum semetipsam comprehendere non valet, sese velut obscura abyssus latet. In novissimis abyssi deambulare, est 133.0615D| nequissimorum hominum mentes mira misericordia juxta terminum convertere, pressos sceleribus visitare, jam desperatos permutare. Ad hanc namque David atque Petrus lapsi referuntur, ut quorum dictis peccare prohibemur, eorum exemplis si peccaverimus ad spem veniae respiremus. Nam quis de venia jam si poeniteat desperet, quando Petrus ipsum Simonem Magum ad poenitentiam hortatur? XXXIII. Illud praeterea nullatenus animo abscedat, quod sive patiantur verbum inimici pacis et correptionis, sive non patiantur audire, pro eis ad exemplum Salvatoris nostri vel beati Pauli certatim orandum est. Idem namque Paulus noverat quod ipsum ejus cruorem sitiebant, cum eis nulla industria 133.0616A| salutem persuadere posset. Hoc unum et solum quod poterat praestare nitebatur, nam lacrymabatur et orationis opem adhibebat, Fratres, inquiens, voluntas cordis mei, et obsecratio ad Deum fit pro illis ad salutem (Rom. X, 1). Non itaque nos praetereat, quod inimicos exemplo ejus diligere debeamus, et si non simus tales, ut juxta Apostolum rapinam bonorum nostrorum cum gaudio suscipiamus, vel simus tales qui persequentibus nos benedicamus. Quod quidem durum superbis videtur. Christus dicit: Pater, dimitte illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34). Stephanus dicit: Domine, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII, 59). Paulus ait: Optabam anathema esse ego ipse a Christo pro fratribus meis qui sunt cognati mei secundum carnem (Rom. IX, 3). 133.0616B| Moyses dicit: Si dimittis illis peccatum, dimitte: sin autem, et me dele de libro quem scripsisti (Exod. XXXII, 31, 32). David enim ait: Vertatur manus tua super me et super domum patris mei (II Reg. XXIV, 17). Samuel ait: Mihi absit peccare intermittendo pro vobis Deum orare (I Reg. XII, 23). Quam igitur veniam mereri poterimus, si tantorum servorum de Veteri atque Novo Testamento, et praesertim ipsius Domini non imitamur exemplum. Ut enim in prima homelia de cruce et latrone Joannes asserit, melius orare pro inimicis est, quam pro amicis. Unde Dominus: Si diligitis, inquit, eos qui vos diligunt, quam mercedem habebitis? nonne et publicani hoc faciunt? (Matth. V, 46). Si ergo pro solis amicis oraverimus, nondum publicanos vincimus. Quando pro inimicis 133.0616C| oramus, Deum in quantum possibile est imitamur. Hinc beatus Gregorius ait, quia divinis auribus illa maxime oratio commendatur, quae pro inimicis quoque intercedere nititur. Hoc tamen quod dicimus praelatis maxime gerendum est, qui et divina praecepta plenius et melius sciunt, et teneras ac indociles subditorum mentes portare quasi nutricii vel patres debent. In hoc enim quod pro alienis peccata interveniunt, sicut in ultima Ezechielis parte homelia nona perhibetur, sua ante Dei oculos plenius detegunt, quia ea ipsa charitate justificant se, qua mira pietate pro aliena iniquitate se in lamentis mactant. Nec laboriosum debet esse doctoribus pro conversis peccatoribus lacrymas fundere quando et ipse qui omnia creavit homo factus, pro nostris iniquitatibus 133.0616D| in cruce sanguinem fudit. XXXIV. Quoddam nuper gestum miraculum mente exciderat; quod ad praedones redarguendos inserere placet. Est ecclesia S. Aventini in Arverno super fluvium, qui vocatur Alerius. Cum juxta hanc negotiatores cum porcis transeuntes vidissent sibi equites appropiare quosdam, timentes eos in curam ecclesiae diverterunt, unus ex equitibus dixit ad eos: Educite porcos. Cumque illi nollent, coegit eos, promittens aliquem porcum se daturum. Tunc cuidam viro ex suis porcos ad minandum commendavit, et tractim abire coepit. Is vero qui porcos minabat aliquantulum progressus subito corruit, et coxam sibi fregit. Verum ille qui porcos minare jusserat, vulpem viae contiguam 133.0617A| forte conspexit, post quam videlicet equo dimisso currere coepit. Cum subito lapsus ita subtus equum depressus est, ut illa pars sellae quae proeminet caput ejus penitus truncaret. Negotiatores, qui flendo sequebantur, receptis porcis fugerunt. Illi vero qui raptor exstiterat, non placebat vecordia sua. Hoc ego ab ipsius consobrino didici. Haec de afflictoribus pauperum dicta sunt. Nunc in existente illo vestro quae possumus proferemus, quasi videlicet obliti quod multa jam superius ad eorum solatium dixerimus. Quibus hoc primitus intimandnm est quod non fortuitu, sed divina dispositione vel prospera vel adversa, et cunctis et singulis disponuntur. Hinc enim scriptum est, ut supra diximus: Nihil in terris sine causa fit: hinc per Amos dicitur: Si erit malum 133.0617B| in civitate quod Dominus non fecit (Amos III, 6). Et per Isaiam: Quis dedit Jacob in direptionem? (Isa. XLII, 24.) et Israel vastantibus: Nonne Dominus ipse cui peccavimus? (Ibid.) Nam de bonis, quibus utilitatis causa datur adversitas, praedictus Amos dicit: Tantummodo vos cognovi ex omnibus cognationibus terrae, idcirco visitabo super omnes iniquitates vestras (Amos III, 2). De pravis autem quibus Jeremias calicem furoris propinat, dicens: Haec dicit Dominus, bibentes bibetis, quia ecce in civitate, in qua invocatum est nomen meum, ego incipiam affligere vos, quasi innocentes immunes eritis? non eritis immunes (Jer. XXV, 28). Haec igitur considerantes murmurationis excessum inter quaslibet angustias temperabimus, sicut rex David cum diceret: Obmutui, et 133.0617C| non aperui os meum, sed quare? quoniam tu fecisti (Psal. XXXVIII, 10). XXXV. Occulto igitur judicio fit, ut tam apud bonos quam apud malos et prospera et adversa varie, sicut supra dictum est, alternent. Usitatius tamen hic et bonis male est, et malis bene. Quod videlicet idcirco forte occulto judicio fit, quia et boni quae deliquerunt hic recipiunt, ut ab aeterna damnatione plenius liberentur, et mali bona, quae pro hac vita faciunt, hic inveniunt, ut ad sola in posterum tormenta pertrahantur. Unde et ardenti in inferno diviti dicitur: Memento, fili, quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala (Luc. XVI, 25). At cum malis hic male est, et bonis bene, incertum valde est utrum boni idcirco bona accipiant, 133.0617D| ut provocati ad aliquid melius crescant: an justo latentique judicio hic suorum operum remunerationem percipiant, ut a praemiis vitae sequentis inanescant. Et utrum malos idcirco adversa feriant, ut ab aeternis suppliciis corrigentia defendant: an hic eorum poena incipiat, ut quandoque complenda eos ad ultima gehennae tormenta perducat. Sancti ergo viri magis in hoc mundo prospera quam adversa formidant. Sciunt enim, quod adversa dum premunt, ad coelestia concupiscenda, quo plena requies est, mente eos impellunt. Si vero prospera suppetunt, pavida suspicione turbantur, timentes ne exterioribus remunerati ab intimis repellantur. Et idcirco eadem prospera tanto majori aspernatione refugiunt, 133.0618A| quanto plenius sciunt quod eorum dulcedo in despectum supernae dulcedinis blandiatur, et quod sic sua soleant occupatione mentem ad exteriora diminuere, ut quomodo permutetur ignorent. At contra sunt nonnulli, qui vitam suam negligunt, transitoria appetunt, aeterna non intelligunt, vel intellecta contemnunt nec dolorem pro his, quae admiserunt, sentiunt, nec habere consilium recuperandi curant. Cumque superna non considerent, nequaquam ad veritatis lumen, cui conditi fuerant, mentis oculos erigunt, nequaquam ad contemplationem aeternae patriae desiderii aciem tendunt, sed semetipsos in his, ad quae projecti sunt, deserentes, vice patriae diligunt exsilium, quod patiuntur. Et inde est quod miseram hujus vitae felicitatem intantum affectent, 133.0618B| ut cum qualibet Dei offensione vel proximorum laesione hanc adipisci malint, quam abjecti esse in domo Dei. Si vero propter bonos ne hic in continua prosperitate positi remunerentur, sive propter malos ut hic emendentur, seu certe qualibet alia secreti judicii causa nobis adversitas veniat, unum superest, ut juxta quod Jacobum hortatur, omne gaudium existimemus, cum varias in tentationes inciderimus. Sed enim, ut Paulus dicit: Omnis disciplina in praesenti quidem non videtur esse gaudii (Hebr. XII, 11), sed moeroris. Et idcirco frequenter ita res in contrarium vertitur, ut imperiti quilibet pro afflictione, qua meliorari debuerant, pejores fiant. Nam et in desperationem cadunt, putantes se a Deo derelictos, aut murmurationem dum 133.0618C| non recogitant, quia justo judicio tribulantur. XXXVI. Ne igitur in haec duo, desperationem videlicet, aut murmurationem incurrant, e contra duo maxime afflictis consideranda sunt, videlicet misericordia et judicium. Unde Psalmista: Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine (Psal. C, 1); et item: Universae viae Domini misericordia et veritas (Psal. XXIV, 10). Quae duo Conditor et judex noster miro modo tam erga reprobos quam erga electos exercet. Electis namque misericordiam in posterum exhibet, hic tamen eos per judicium duris afflictionibus premit. Reprobos autem hic per misericordiam tolerat, et plerumque bonis temporalibus, quae desiderant, ad votum quidem fulciri permittit: sed eos ab aeternis bonis, quae libero arbitrio 133.0618D| contemnunt, per judicium excludit. Et prosperis quidem aut adversis communiter, ut supra dictum est, tam mali quam boni plerumque fruuntur, sed aliter illi, aliter isti. Nam illi prosperis extolluntur, adversis franguntur. Isti prosperis sustentantur, adversis erudiuntur. Quod quidam sapiens ostendens ait: Necessaria vitae hominum aqua, ignis, et ferrum, lac, et panis, et mel (Eccli. XXXIX, 31), etc. Quaedam propter adversa, quaedam ponens propter prospera. De quibus etiam subjungit: Haec omnia sanctis in bona, impiis et peccatoribus in mala convertentur (Ibid., 33). Ad hanc dispensationem intelligendam, qua divinitus aut misericordiam aut judicium Deus exercet, Jacobus apostolus sapientiam esse necessariam 133.0619A| docet, qui cum de justorum afflictione loqueretur, subjunxit, dicens: Si quis vestrum indiget sapientia, postulet a Deo (Jac. I, 5). Ergo magna sapientia est hanc dispensationem intelligere, et econtra periculosa stultitia nescire. Unde et uxor beati Job quae ei excessum murmurationis suadebat, quasi una de stultis mulieribus locuta esse redarguitur, et filiis Israel, qui sub tribulationibus in deserto querelabantur. Moyses dicit: Popule stulte et insipiens (Deut. XXXII, 6). Consilium quippe Dei est, electos suos per temporales afflictiones ad aeternum refrigerium introducere. De quo Apostolus dicit: Non enim subterfugi quin annuntiarem consilium Dei vobis (Act. XX, 27). Pro quo, videlicet consilio manifestando, caput nostrum oportuit pati, et ita intrare in gloriam 133.0619B| suam, ut ostenderet quod omnia membra ejusdem capitis oporteret, ut scriptum est, per multas tribulationes intrare in regnum. Ad hoc consilium, id est, ad hanc dispensationem insinuandam, qua necesse est a tempore baptismatis usque ad finem in angustiis vivamus, filii Israel dilati sunt, ut non statim transito mari Rubro terram repromissionis intrarent, sed per quadraginta annos in eremo demorati, nonnullis sunt afflictionibus afflicti. Qui tamen super manna, quod ad mensuram gomor per Moysen accipere jussi sunt, nauseantes murmurabant, et de hac dispensatione nihil intelligentes aut curantes, ollas carnium desiderabant. Quapropter ut de eis dicitur, non intellexerunt mirabilia Dei, sed cito defecerunt, et non sustinuerunt consilium ejus. Quia vero 133.0619C| praedicti exempli sese occasio praebuit, quod in animo serpit in vocem rursus erumpit, videlicet de nobis miseris monachis, vel potius Sarabaitis, qui infrenes ad omne regularis disciplinae jugum recalcitramus. Nos, inquam, de hujus mundi Aegypto per professam religionem educti, per stadium praesentis vitae quasi per eremum sub mortificatione crucis excurrentes, ad supernae promissionis requiem festinare debuimus. Sed, proh dolor! ridiculum et angelis et hominibus spectaculum praebentes, in arrepti propositi stadio lentescimus; et sicut illi despicientes gomor et manna, et ollas carnium desiderantes corde reversi sunt ad Aegyptum, sic et nos, et mensuram, et qualitatem victus a Deo per beatum Benedictum praefixam fastidientes, et sanguineas dapes velut 133.0619D| barbari desiderantes, ad apostasiam hujus mundi relabimur consilium non sustinentes. XXXVII. At vero neque judiciorum, neque misericordiarum profunditas ad liquidum penetrari potest. Judicia, inquit, Domini abyssus multa (Psal. XV, 7); et item: Quis intelligit misericordias Domini? (Psal. CVI, 43.) Attamen intelligere necesse est, quia justum est quod patimur, ut inter quaslibet angustias non murmuremus, sed dicamus: Justus es, Domine, et rectum judicium tuum (Psal. CXVIII, 137). Et item quod alius propheta dicit: Increpationem Domini sustinebo quia peccavi (Mich. VII, 9). Intelligamus quoque quia, juxta illud Job, qui afflictus fuerit, erit in gloria (Job XXII, 29). Et dicamus: Bonum 133.0620A| mihi quia humiliasti me (Psal. CXVIII, 71). Nam si aequitas judicii consideretur, murmuratio cessabit, quia valde injustum est, ut reus judicem incuset, cum digna factis aeque receperit. Nos enim, ut beato Job improbatur, multum minima exigimur quam meretur iniquitas nostra. Quod et ipse, quamvis ore judicis incomparabiliter laudatus sit, de se fatetur, dicens: Cum expleverit in me voluntatem suam, adhuc multa alia praesto sunt ei (Job XXIII, 14). Ac si diceret: Cum sublatis omnibus tam rebus quam filiis, cum et consumpta vermibus carne, me usque ad sterquilinium humiliaverit, adhuc multa in me corrigenda visus ejus deprehendit, pro quibus si parcere nollet, juste tormentum exaggerare posset. Qui etiam postquam tanta ac talia patienter pertulit, quae 133.0620B| omnia saecula stupescunt, nequaquam de victoria gloriatur, sed dicit: Ipse me reprehendo, et ago poenitentiam (Job XLII, 6). Si autem misericordia quoque perpendatur, qua benignus judex per temporales augustias reos suos ab aeterno verbere abscondit, non putabimus nos derelictos, ut quidam facere solent, in prosperis quidem Deum benedicentes, juxta illud: Confitebitur tibi cum benefeceris ei (Psal. XLVIII, 19); sed in adversis deficientes juxta illud: In miseriis non sustinent (Psal. CXXXIX, 11). Et: Vae his qui perdiderunt sustinentiam (Eccli. II, 16). Sed magis amabimus judicem, qui idcirco reos suos transitoria poena quasi virgis flagellat, ut eos a gehenna vel a suspendio furcarum absolvat. Ut enim supradictum est, tanto patientius aeger ferramentum medici 133.0620C| tolerat, quanto putridum esse conspicit quod secat, et quantum per ipsam sectionem salutis medelam sperat. Deus quippe internus est medicus, et peccatorum a nobis contagia secat, quae inesse medullitus reprobat. Abscidit virus putredinis ferro tribulationis, et quo voces aegri audire dissimulat, eo aegritudinis finem procurat. Quod autem creatura Creatoris judicium discutere nec debeat nec possit, Apostolus ostendit, qui cum de profunditate divinorum judiciorum diceret: O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, etc., addidit: O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? (Rom. XI, 33.) Homo quippe ab humo vocatur. Respondere ergo Deo non posse convincitur qui homo nominatur, quia per hoc quod de humo sumptus est, superna judicia discutere idoneus 133.0620D| non est. Quia igitur haec investigare non sufficimus, restat ut sub ejus dispositionibus humiliter taceamus, ne forte si causa districtionis ejus discutiatur, amplius discussa provocetur. Vitari namque vis superni consilii nequaquam potest, sed ejus pondera sibi magna virtute levigat, qui se sub ejus nutibus frenat, et haec subjecto cordis humero volens portat. XXXVIII. Murmurationis malum sive desperationis per hoc insidiante diabolo maxime subrepit, quod mali prosperantur, et boni comprimuntur. Ex hoc enim fit, ut vel Deum non curare de bene gestis infirmus animus suspicetur, sicut uxor beati Tobiae afflicti quae ei dicit manifeste: Vana facta est spes tua (Tob. II, 22), etc. Et Gedeon: Si Dominus nobiscum, 133.0621A| cur apprehenderunt nos omnia haec, vel judicium ejus non esse justum? (Judic. VI, 13.) Neque enim ista mediocris quaestio est, cur malis bene est, et bonis male: quando quidem sancti prophetae querimoniam de hoc ex persona infirmorum facere videntur. Dicit Jeremias: Quare via impiorum prosperatur? prope es tu ori eorum, et longe a renibus eorum (Jer. XII, 1). Et David: Mei autem pene moti sunt pedes, quia zelavi in peccatoribus pacem peccatorum videns (Psal. LXXII, 23). Et Malachias talibus resistens: Laborare, inquit, fecistis Dominum in sermonibus vestris. Et dixistis: In quo? in eo cum diceretis: Omnis qui facit malum bonus est in conspectu Domini, et tales ei placent (Malac. II, 17). Et Job: Cur impii vivunt? (Job XXI) multa quae sequuntur hujusmodi. 133.0621B| Quod et Salomon insinuans: Hoc est, ait, pessimum inter omnia quae sub coelo sunt, quia eadem cunctis eveniunt justo et impio (Eccl. IX, 3), etc. Unde et corda filiorum hominum replentur malitia et contemptu. Scit enim diabolus hunc ordinem rerum, quod videlicet quidam per afflictiones pervenire soleant, aut ad murmurationem, aut ad desperationem. Et ideo cum praedictum Job ad tentandum expetisset, omnem substantiam ejus pessumdedit, sed et omne corpus ejus afflixit: non quod eum pauperem aut aegrum facere desideraret, sed ut per molestias exterius illatas ejus conscientiam fatigare posset, animique virtute nudata ut impie aliquid de divinitate sentiret. Ad hoc enim et nuntios callide direxit, ut unus prius diceret: Sabaei fecerunt 133.0621C| tres turmas, et tulerunt omnia, et tunc ignis Dei cecidit de coelo, et tactas oves puerosque consumptis (Job I, 15). Quasi diceret: Pensa quia frustra tot Deum hostiis placare voluisti, cujus iram toleras, quem te in humanis adversitatibus consolaturum sperabas: quatenus dum se foris ab hominibus laedi, et intus a Deo destitui consideraret, in contumeliam tanto audacius, quanto et desperatius erupisset. Adeo namque diabolus id posse fieri praesumebat, ut non solum de quolibet aliquo, sed etiam de ipso Job, cujus similis tunc non erat, ad Deum diceret: Tange cuncta quae possidet, et tunc videbis quod in faciem benedicat tibi (Job I, 11). Verum sic isdem Job contra utraque munitus perstitit. Nam contra murmurationem aequitatem judicis ad memoriam 133.0621D| reducit, dicens: Scio quia si voluerit homo contendere cum Deo, non poterit respondere unum pro mille (Job IX, 3); et item: Non respondebo si quidpiam justi habuero, sed meum judicem deprecabor (Ibid. IX, 15). Contra desperationem vero holocaustorum compassionis, castitatis, humilitatisque, vel multorum talium reminiscebatur, ita ut diceret: Non reprehendit me cor meum in omni vita mea (I Joan. III, 21). De malorum vero prosperitate non movebatur, quoniam finem eorum considerabat cum diceret: Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad infernum descendunt (Job XXI, 13). Sic ero, et, nunc quilibet mente infirmi cum vident sceleratos quosque laetis successibus prosperari, innocentes vero frequenter 133.0622A| luctu et penuria premi, sciunt quia, ut supradictum est, nihil in terra sine causa fit; quia etsi Deus causas flagelli, quo boni opprimuntur, et prosperitates, quibus mali fulciuntur, Deus non aperit, eo tamen justas esse indicat, quo eas ipse, qui summe justus est, fieri jubet. Nihil enim Deo placet nisi justum; pati autem nulla nisi quae Deo placuerint possumus. Justa sunt igitur cuncta, quae patimur, quia eo ordinante nobis eveniunt, qui injuste velle nihil potest. Ergo divina judicia, per quae bonis adversitas evenit, et malis prosperitas, non audaci sermone discutienda sunt, sed formidoloso silentio veneranda. Non igitur discutias, cur ita vel non ita fit: ad finem utriusque respice. David enim in disquirendo laborabat, quousque intellexit in novissimis eorum, et vidit quod 133.0622B| illi qui superbia tenentur, ejiciuntur dum elevantur, et subito in desolatione erunt. Hi vero qui justificant cor suum et flagellantur, tota die facti sunt, nunc quidem ut jumentum, sed erunt semper cum Domino. Licet igitur multipliciter afficiaris, non desperes opera bona, si qua sunt, Deo displicuisse; quoniam, ut scriptum est, cum te consumptum putaveris, orieris ut Lucifer, et meridianus fulgor consurget tibi in vesperum. XXXIX. Nonnulli res humanas Deum curare non aestimant, quoniam fortuitis casibus fieri videntur, auxilium vero divinum sibi adesse diffidunt, maxime cum preces eorum non exaudiuntur. Sed in Job dicitur: Supra omnes coelos ipse considerat, et super gentes, et super omnes homines (Job XXXVII, 3). 133.0622C| Hinc in Moralium libro XXV, aeque Deus omnia respicit, aeque cuncta disponit, ubique praesens nec localiter tenetur, nec varia curando variatur. Sic ergo divina judicia intenduntur super unam animam, sicut super unam urbem; et sicut super unam gentem, sic super universam generis humani multitudinem, sic summa regit ut etiam extrema non deserat, nec universo deest cum disponit unum, nec uni cum disponit universum. Non ergo negligit humanos actus; quippe quos hic frequenter aut punit, aut remunerat; sed, ut dictum est, ipse considerat qualiter eos vel nunc, vel in posterum determinat. Qui si nunc omne peccatum manifesta poena plecteret, nihil ultimo judicio servare putaretur: rursus si nullum nunc peccatum puniret, nulla esse divina 133.0622D| providentia crederetur. Afflicti vero dum clamant si tardius exaudiuntur, dum clamor eorum quasi negligitur, spes infirmatur, et supernum adjutorium deesse creditur, quoniam tardius impetratur. Quo contra scriptum est: Neque enim frustra exaudiet Deus (Job XXXV, 13). Non frustra, inquit, sed utiliter. Plerique exaudiuntur ad votum, sed non ad salutem, ut Satanas quando beatum Job expetiit. Ad haec alii non ad votum, sed ad salutem, ut beatus Apostolus. Hinc Psalmista: Deus meus, clamabo per diem, et non exaudies (Psal. XXI, 3); et deinde: Et nocte, et non ad insipientiam mihi (Ibid.). In nocte clamat, cujus exauditio protelatur. Spes enim, quae differtur, occidit animam. Ac si ergo 133.0623A| diceretur: Quasi deseris me dum clamantem ad votum non exaudis, sed dum hoc quod insipienter postulo dissimulas, melius me exaudis, quoniam opportuniora procuras. Contra hoc autem quod ea quae patimur Deus non considerare putatur, cum Scriptura diceret: Neque enim frustra audit Deus, subjungitur, et Omnipotens singulorum causas intuetur (Job XXXV, 13). Quia videlicet preces audit, quas audire dissimulat, et quod quisque patitur non ignorat. Qui vero pondere percussionis vel murmurare vel desperare cogitur, auctorem misericordiae et naturae suae Deum consideret. Hinc enim rex David angustiis pressus ad spem sese recolligebat, dicens: Obmutui, et non aperui os meum; quoniam tu fecisti (Psal. XXXVIII, 10). Consideravit 133.0623B| enim, quod qui benigne eum, qui non erat, condidit, hunc profecto conditum non nisi juste percussit. Hinc Moyses, cum murmurantes reprimeret, dixit: Generatio prava, haeccine reddis Domino? subjungens: Nunquid non ipse et pater tuus, qui creavit te? etc. (Deut. XXXII, 5, 6.) Ac si diceret: Qui vos benigne condidit, nec sine causa cruciari nec perire neglecte permittit. Et item voce desperantis in Job, et non dixit: Ubi est qui fecit me? (Job XXXV, 10.) Nam, ut in tertio Moralium volumine dicitur, cuncta quae hominibus fiunt, occulto Dei consilio veniunt, et ipse disponit quantum unumquemque aut prosperitas aut adversitas sequatur; nec electos aut immoderata prosperitas elevet, aut nimia adversitas gravet. Quisquis inter pressuras 133.0623C| desperatione frangitur, eum, a quo factus est, minime contemplatur. Nam, ut dictum est, qui quod non erat fecit, factum sine gubernatione nullatenus deserit. Hinc Ambrosius: Si quis operator negligat operis sui curam, et deserat ac destituat, et quod ipse condendum putavit, non putet quod fecerit, summa inclementia est. Sed cum ista nos desperationis procella conturbat, concussa mens citius in portum spei se collocat, si bona Dei ad memoriam revocat, si mala quae bonis ejus reddidit non excuset, si perpendit quid ab eo juste meruit quod accepit. Si igitur vel accepta a Deo bona, vel mala a se gesta afflictus consideret, nec poenas quas patitur accusabit, nec a speranda misericordia lassescet, quae etiam fuerat si nulla beneficia praecessissent. 133.0623D| Alioquin quomodo stabit illud: Juxta est Dominus his qui tribulato sunt corde (Psal. XXXIII, 19), ut beatus Martinus indubitanter affirmat, qui captus a latronibus cum nil facie mutaretur, et requisitus an timeret, respondit nunquam se tam securum fuisse, quia sciret misericordiam Domini maxime in tentationibus adesse. Beatus quoque Antonius cum a malignis spiritibus ita affectus esset, ut nec vel illorum plagae, vel illius constantia digne considerari posset, tandem portentis illis evanescentibus infusa coelitus luce recreatus dixit: Jesu, ubi eras hucusque? et mox ad eum: Antoni, hic eram, sed exspectabam videre patientiam tuam. XL. Ut autem de protelatione precum adhuc aliquid 133.0624A| dicatur, cum afflicti clamant, ex se quidem saepe merentur audiri, sed tamen corum preces ob meritum differuntur opprimentium, ut scriptum est: Clamabunt et non exaudiet propter superbiam malorum (Job XXXV, 9); ac si diceret: Reatus persecutorum prohibet ne afflicti exaudiantur. Justus quippe et misericors Deus et suos permittit temporaliter opprimi, et violentorum nequitiam immaniter augeri, ut dum justorum vita purgatione teritur, illorum nequitia compleatur. Plerumque enim fideles in tribulatione deprehensi supernum solatium etiam temporaliter in tribulatione percipiunt, ut dum illos omnipotens Deus facto aliquo miraculo liberat, virtutem suam ipsis etiam persecutoribus innotescit, ut inde adversarios in aeternum 133.0624B| redimat unde suos temporaliter salvat. Unde Propheta ait: Propter inimicos meos eripe me (Psal. LXVIII, 19). Quasi diceret: Propter me quidem eripi de temporali tribulatione non appeto, sed tamen eripi propter inimicos concupisco, ut dum me salvari mirabiliter viderint, ipso miraculi visu a sua duritia convertantur. Nam qui invisibilium fide non tenentur, moveri nonnunquam visibilibus miraculis solent. Sed idcirco super afflictos divina virtus plerumque non agitur, quoniam, ut supra dictum est, afflictores eorum illuminari non merentur. Sive igitur propter adversarios nostros, sive propter patientiae nostrae probationem tribulatio protendatur, a speranda misericordia non lassemur, quia tunc probabitur desiderium bonorum cum aliqua adversitate 133.0624C| eis resistitur. Probati vero melius exaudiuntur, quam videlicet probationem atque exauditionem inter angustias fieri Psalmista docet, dicens: Exaudivi te in abscondito tempestatis (Psal. LXXX, 8), id est, inter fluctus afflictionum probavi te apud aquam contradictionis. Caeterum, ut beatus Hieronymus in epistola ad Ephesios secunda perhibet, juxta imbecillitatem homines postulant, quae eis conducibilia videntur. At vero quantum ad rei ipsius pertinet veritatem, plus Deum tribuere constat quam rogatur, et preces nostras vinci affectibus, quia secundum id quod oportet orare nescimus, et saepe contra nos petimus aestimantes esse pro nobis. XLI. Placuit quippe divinae providentiae praeparare in posterum bona justis, quibus non fruentur 133.0624D| injusti, et mala impiis quibus non excrucientur boni. Ista vero temporalia bona et mala utrisque voluit esse communia, ut nec bona cupidius appetantur, quae mali quoque habere cernuntur, nec mala turpiter evitentur, quibus et boni plerumque afficiuntur. In his autem bonis prosperis vel adversis, quae nunc, ut diximus, mistim procurrunt, patientia Dei vel severitas hac dispensatione disponitur. In prosperis namque patientia fovet bonos, et ad poenitentiam invitat malos: in adversis vero severitas ad patientiam erudit bonos. Interest autem plurimum qualis sit usus vel earum rerum quae prosperae, vel earum rerum quae dicuntur adversae. Nam bonus nec temporalibus bonis extollitur, nec 133.0625A| malis frangitur: malus autem idcirco adversitate punitur, quia felicitate corrumpitur. Interest ergo plurimum qualis sit qui affligitur. Sicut enim si unguentum et coenum pari pulsu exagitentur, hoc suaviter fragrat, illud fetidum exhalat; ita manet dissimilitudo passorum etiam in similitudinem passionum. Et sicut sub igne aurum rutilat, palea fumat, et sub eadem tritura frumenta purgantur, paleae comminuuntur, ita communis quaelibet tribulatio bonos purificat, malos exterminat. Boni namque Deum laudant, se accusant mali, murmurant, et turbato regni statu quaelibet flagitia quanto licentius, tanto frequentius effrenatiusque patrare solent. De bonis, qui peccata sua flagellis cognoscunt, et emundant, scriptum est: Si fuerint in catenis et 133.0625B| vinciantur funibus paupertatis, judicabit eis opera eorum, ut revertantur ab iniquitate (Job XXXVI, 8). Qui jubentis Dei verba non audiunt, verberibus ferientis admoventur, ut ad bonam vitam vel poenae trahant quos praemia non mutant: In camo et freno, inquit, maxillas eorum constringe (Psal. XXXI, 9). De malis vero qui non emendantur, illic sequitur: Si non audierint, transibunt per gladium, et non consumentur stultitia (Job XXXVI, 12), id est, tribulantur quidem, sed quia non mutat Aethiops pellem suam, fiet quod superius in eodem Job de eis dicitur, morientur, sed non in sapientia (Job IV, 21). Gravis quippe stultitia in eis est, quos iniquitas sic obligat, ut eos a culpa nec poena compescat: qui dum correptionis flagella contemnunt, necesse est ut tanto illic gravius 133.0625C| judicentur, quanto hic majoris providentiae gratiam calcant. XLII. Bonorum sane vel malorum diversitas sacrae Scripturae verbis notatur, cum utrisque sub nominibus matrum suarum, Babylonis videlicet, et Hierusalem fatetur. De istis namque dicitur: Erudire Hierusalem, ne forte recedat anima mea a te (Jer. VI, 8). Et contra de illis: Curavimus Babylonem, et non est sanata (Jer. LI, 9). De istis: Castigabo te in judicio, ne tibi videaris innoxia (Jer. XLVI, 28). De illis: Multo labore sudatum est, et non exivit rubigo ejus ex ea (Ezech. XXIV, 12). De istis: Excoquam ad purum scoriam tuam (Isa. I, 25). De illis: Versi sunt mihi in scoriam, et in plumbum (Jer. XXII, 18). De istis: Super nivem dealbabuntur (Psal. L, 9). 133.0625D| De illis: Non mutabit Aethiops pellem suam (Jer. XIII, 23). De istis: Saepiam viam tuam spinis, et non apprehendes amatores tuos (Osee II, 6). De illis: Et dimisi eos secundum desideria cordis eorum (Psal. LXXX, 13). De istis: Timebis me, et accipies disciplinam (Psal. II, 11, 12). De illis: Aversi estis aversione contentiosa (III Reg. IX, 6). De istis qui veri David filii per adoptionem facti sunt, pro magno munere voce patris promittitur: Si dereliquerint filii ejus legem meam, et in judiciis meis non ambulaverint, et justitias meas profanaverint, et mandata mea non custodierint, visitabo in virga iniquitates eorum. Misericordiam autem meam non dispergam ab eo (Psal. LXXXVIII, 31-34). De illis: Non visitabo 133.0626A| super filias vestras cum fuerint fornicatae, et super sponsas vestras cum adulteraverint (Osee IV, 14). Ista respondere tribulationibus, et conclamare cogitur: Dereliquit me Dominus, et Dominus oblitus est mei (Isa. XLIX. 14). Sed Deus consolatur eam dicens: Nunquid potest mulier oblivisci infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui? et si illa oblita fuerit, ego tamen non obliviscar tui (Ibid., 15). Illa dicit: Sedeo regina, et vidua non sum (Apoc. XVIII, 7), sed ei vox divina dicit: Quo pulchrior es descende (Ezech. XXXII, 19). Et item: Sede in pulvere, non est solium filiae Chaldaeorum (Isa. XLVII, 1). Sunt et alia quamplurima hujusmodi, in quibus omnibus liquido patet, quod haec, sicut in vita beati Martini legitur, sanctis omnibus, atque omnibus aliis ad 133.0626B| percipiendum sint communia; sed his tolerandis praecipuam semper justorum fuisse virtutem. Dixeramus aliquid nos ad afflictorum consolationem relaturos. Sed forte quis dicet: In his verbis quae consolatio est? Sed si more sanctorum, et non secundum forensem et hebetem carnalium opinionem consolari quaerimus, mira quidem, sed veraci assertione fatemur, quia non solum haec verba, quibus ostendere nitimur, ut dulcis et rectus Dominus, misericorditer et juste suos affligit, sed ipsa quoque tribulatio debeat pro consolatione haberi. An non est consolatio nosse, quod Deo disponente pateris, qui nos non nisi juste percutit? An non et ipsa tribulatio consolabatur Paulum, cum diceret: Non solum autem, sed et gloriamur in tribulationibus? 133.0626C| (Rom. V, 3.) Et item de se, cum nequaquam pro illa sua ineffabili tribulatione nollet exsultare: Pro me autem nihil gloriabor, nisi in infirmitatibus (II Cor. XII, 5). Et Job hinc apertius: Haec mihi sit consolatione affligens me dolore non parcat (Job VI, 10). Mos namque medicinalis est, ut saepe fervorem viscerum in pruriginem cutis trahat, et plerumque inde curat interius unde exterius sauciat. Ita nonnunquam divinae dispensationis medicamine agitur, ut exterioribus doloribus internum vulnus adimatur, et flagellorum sectionibus repellatur ea, quae occupare mentem poterat, interior putredo viciorum. Caro enim nostra priusquam resurrectionis incorruptione solidetur, si nullo moerore afficitur, in tentationibus effrenatur. Sive igitur pro peccatis 133.0626D| jam patratis ad hoc in praesenti plectimur ne in futuro puniamur; sive ad hoc affligimur ne in futurum scelera suppliciis digna in reliquum perpetremus, satis est unde ipsas tribulationes gaudenter amplectamur, vel judici nostro et medico in omnibus gratias agamus. Non enim parvi momenti est quod Apostolus non solum nos in tribulatione gaudere jubet, sed omne gaudium existimare, cum in tribulationes varias inciderimus. Quis autem nescit, quod multo sit melius duris servitio hominibus subjici, quam blandientibus daemonum spiritibus objici? et tamen cum alto Dei judicio jugo humanae conditionis atterimur, in querelam prosilimus nimirum quia minus attendimus. Quod si nos nulla conditio servitutis 133.0627A| opprimeret, fortasse mens nostra multis iniquitatibus pejus libera desserviret. Haec igitur quae toleramus, ideo gravia credimus, quia considerare negligimus a quanto hoste per flagellum liberamur. Hinc Deus ad beatum Job: Memento, inquit, belli, ultra addas loqui (Job XL, 27). Ac si hunc rei consideratione moneat, et a murmuratione compescat dicens: Si gladium adversarii consideras, tanto te ad disciplinam patris, qui te externis cruciatibus ab interna passione liberat, exhibe tacitum, quanto te ad ejusdem hostis bella prospexeris infirmum. Alta quippe dispensatio judiciorum Dei mira potentia praevidet, quoniam si quieti ac liberi famuli ejus persisterent, tentationes adversarii ferre non valentes, mentis vulneribus prostrati jacerent. Ob id igitur licet 133.0627B| bene merentes saepe vel minis impetit, vel flagellis premit, vel quibusdam impositis oneribus gravas, vel laboriosis occupationibus implicat. XLIII. His itaque verbis id suasum sit quod molestias quaslibet idcirco divina dispensatione patimur, quatenus aut praeterita peccata in nobis puniantur, aut futura prohibeantur. His autem duobus consideratis, non murmuravimus, intelligentes quod benignus Judex ab aeterna poena, quam merebamur, nos per momentaneam excusare velit, nec ullo modo vos derelictos putabimus, quippe cum ex ipsa flagelli experientia Dei providentiam ita nobis impendi cognoverimus, ut per hoc ipsum spes inesse possit, quod diligat quibus curam ne peccent adhibere dignatur, juxta illud: Ego quos amo, arguo 133.0627C| et castigo (Apoc. III, 19); siquidem omnes dum quibuslibet mentis et corporis molestiis afficimur, earumdem molestiarum causas nosse optamus, quatenus in eo quod dolemus, ex ipsa rerum accidentium notitia quoddam consolationis genus habeamus. Sed non est necesse jam ut singulis, in eo quod quisque tolerat, Deus respondeat, quia sacram Scripturam condidit, in qua unusquisque, si requirat, causam suam inveniet. Ut enim unum e pluribus proferamus, Paulus infirmitate carnis tentatus audivit: Sufficit tibi gratia mea, nam virtus in infirmitate perficitur (II Cor. XII, 9). In Scriptura ergo sacra idcirco affligitur Paulus sigillatim, ne singuli nostrorum, qui non audiunt hanc consolationem, 133.0627D| audire eam privatim quaereremus. Hinc in Job: Semel loquitur, et secundo idipsum non repetit (Job XXXIII, 14); nec ad omnia respondebit. Quasi diceret: Deus singulorum cordibus privatim non respondet, cum fortasse causas angustiae suae singuli scire quaerunt, sed tale eloquium construit, per quod cunctorum quaestionibus satisfaciat. Non itaque jam nostris cogitationibus aut afflictionibus per voces prophetarum, aut per angelorum officia Deus respondet, quoniam vis Scripturae quidquid singulis potest evenire, comprehendit. Non enim dicit figmentum figulo: Cur me fecisti sic? Sed est quod dicat servus et creatura, quod dixit filius et Creator: Non mea voluntas, sed tua fiat (Luc. XXII, 42). Sciendum tamen, quia sicut beatus 133.0628A| Hieronymus in libro de Psalmis disputat: Si unum corpus est Christus et Ecclesia, et si sint duo in carne una, necesse est ut modo pariter in passione una, et cum transierint, sint in requie una. Nam si passiones in solo capite, quod et Christus, quare membrum ejus Paulus dicit: Suppleo ea quae desunt passionum Christi in carne mea (II Cor. IX, 12). Universae enim passiones Christi, qui passus est in capite, id est in se, et patitur in membris, id est in nobis, ab unoquoque nostrum ferendae sunt, et hoc quod patimur quasi ad communem reipublicae functionem pro possibilitate virium nostrarum quasi canonem passionum inferentes exsolvimus quod debemus. Alioquin si extra disciplinam fuerimus, cujus, ut ait Apostolus, participes erimus? Adulteri 133.0628B| ergo, et non filii: et si disciplina caremus, consequens est ut haereditate careamus. In nobismetipsis namque debemus transformare quod legimus, ut cum per auditum se animus excitat, ad operandum quod audierit vita concurrat XLIV. Quamvis itaque nesciamus pro qua culpa feriamur, et quamvis nil mali si fieri posset nobis conscii fuerimus, tamen correptionem nostram nec injustam nec superfluam credere fas est, nec omnino tristandum quia de beato legitur Tobia, quod non sit contristatus pro caecitatis plaga, etiam cum ab infantia Deum timuerit. Ergo sit aliquis ita justus, ut pro caeteris culpis nequaquam indigeat flagellari. Sed huic quoque illud considerandum est, quod ipso humanae vitae usu quotidie veterascimus, et 133.0628C| exterioris hominis impulsu ab interioribus per lubricam cogitationem eximus. Nam sicut ex nihilo conditi sumus, per nos ipsos, nisi manu artificis nostri teneamur, semper ad nihilum tendimus. Tenet autem nos illa creatrix manus, cum vel ad amorem compungendo vivificat, vel ad timorem flagellando restaurat. Quod nisi fecerit repentino lapsu, mens tota veterascit etiam quae longo virtutis usu innovata videbatur. Nonne scriptum est: Visitatio tua custodivit spiritum meum? (Job X, 12.) Visitatio, inquit: citius enim spiritus virtute nudatur, nisi aut per flagella, aut per compunctionis visitationem ab ipsius virtutis largitore custodiatur. Nec mirum si spiritus amaritudine, quae carni contraria est custodiatur, 133.0628D| quando quidem sibi invicem adversantur. Ut enim illa molli delectatione pascitur, sic iste amaritudine vegetatur: et sicut illam dura sauciant, sic istum mollia necant. Et inde in perpetuum spiritus interit, unde suaviter ad tempus caro vivit. Cujus curam nexus praeponderat, si hic ab auctore disciplinae destituitur. Jam vero carnalibus intenti, nec ipsa nostra destitutione ullatenus damna sentimus. Quo enim longe nos Conditor deserit, eo mens nostra in sensibilibus obdurescit, fitque miseraboli modo tanto securior, quanto pejor. Valde enim difficile est ut aliquis vel quae jam commisit, vel defectum, ad quem subinde mens ejus vergit, in prosperitate cognoscat. Quapropter ille qui fidelibus ex pietate pater fieri dignatus est, videns quod apud 133.0629A| filios, quos ad regni coelestis haereditatem vocat, periculosa negligentia subrepat, non solum donis reficit, sed etiam flagellis erudit. Si quis ergo justus videtur, memoretur illius sententiae jam supradictae: Justus si fuero, non levabo caput, saturatus afflictione et miseria (Job X, 15). Est autem et alia ratio, pro qua perfectiores, ut in primo libro de Civitate Dei disputatur, jure cum infirmioribus vel etiam pravis temporaliter flagellantur, quia videlicet non eos corripiunt, metuentes ne eorum gratiam offendat, aut ne bonae famae dispendium per illorum derogationes incurrant. Hanc ergo vitam cum eis amaram sentiunt, cujus amando dulcedinem transgressoribus amari esse negligunt. Quae culpa maxime praelatos vel reverendos quoslibet viros involvit, qui ad hoc 133.0629B| in Ecclesia divinitus constituuntur, et gravi reatu tenentur. Nec ideo tamen ab hujusmodi culpa penitus alienus est, qui licet praepositus non sit, si in eis tamen, quibus vitae necessitate conjungitur, multa monenda vel arguenda novit, et negligit, devitans eorum offensiones, propter illa quibus in hac vita non indebitis utitur, sed plus quam debuit delectatur. Flagellantur ergo simul non quia agunt malam vitam, sed quia simul amant temporalem vitam quam contemnere deberent, ut illi, si corrigi vellent, consequerentur cum eis aeternam. Sane qui propterea non objurgat, quia vel aptius tempus exspectat, vel metuit ne increpati deteriores fiant, et invalidos pejus noceant, hoc non est negligentia vel cupiditatis occasio, sed consilium charitatis. Nam ut 133.0629C| in Moralium libro XX dicitur, sancti viri cum vident quosdam sua verba despicere, dum eos divinitus intelligunt deseri, gementes conticescunt. Unde est illud: Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena? (Psal. CXXXVI, 4.) Scriptum est: Noli arguere derisorem, ne oderit te (Prov. IX, 8). Tacent ergo viri sancti, non ut eorum odium timeatur, sed ne illi odiendo pejores fiant. XLV. Ut autem de negligentioribus dicamus, nos tanto magis flagellari indigemus, quanto et multa in nobis sunt aeternis ignibus digna, et quanto ad alia committenda procliviores sumus. Quippe inter ipsas angustias multipliciter superbire solemus. Haec autem gemina nostrae afflictionis utilitas in primo homine demonstratur, qui dum inter paradisi delicias 133.0629D| justitiam servare negligeret, Deus hunc foras expulsum per molestias emendavit, et conjugem, quae pariter in percepto honore gloriata atque deteriorata fuerat, utili servitute meliorem effecit. Sic et nos libertate superbos, deliciis impinguatos, et erga divinam reverentiam fastidiosos, injuriis tradit, molestiis opprimit, ut anima crebris acta suppliciis, cacumen superbiae derelinquat, laboribusque ac molestiis innitens, ad hoc quod delectata perdidit reparetur. Ob hoc enim, juxta Augustinum, contra Eden positus est, videlicet contra sedem deliciarum, ut significaret quod caro peccati in laboribus, qui deliciis sunt contrarii, esset erudienda. Cum ergo Deus videt nos supernorum bonorum oblivisci, caducis 133.0630A| inhiare, secutura supplicia aut parum aut nihil formidare, quos gratuita bonitate respicere dignatur, eos utique flagello interveniente corripit, et respiciens terram facit eam tremere. Dehinc vero crescente flagello amaritudinem et districtionem aeterni examinis cogimur considerare, et ad cor reducti de satisfactione cogitare. Tum vero lingua reatum loquitur, et nox quod animus parvipendebat, sponte confitetur, ut illi fratres Joseph, quos illi non ludendo, sed argumentando sic adeo constringebat, ut attriti confiterentur: Merito haec patimur quia peccavimus in fratrem nostrum. Hinc beatus Job: Loquar, ait, in tribulatione spiritus mei (Job VII, 11). Quidquid spiritus loquitur in divinis auribus, locutio est: quam locutionem tribulatio 133.0630B| commonet, ut vox ad confessionem erumpat. Confessionem vero indulgentia sequitur, juxta illud: Dixi, confitebor, et tu remisisti (Psal. XXXI, 5). Et cum in proprio reatu David diceret, peccavi (Psal. L, 6); et Nathan illico respondit: Dominus transtulit peccatum tuum, non morieris (II Reg. XII, 13), sicut in Moralium libro XXXII perhibetur. Qui se peccatorem intelligit, jam ex aliqua parte justus esse inchoat, atque id quod non justus fecerat ex eo quod est justus accusat. Nam licet ex merito peccati percutiatur, tamen si hoc ipsum judicium quod contra se agitur justum credit, et non murmurat, sed amplectitur illud, divinae voluntati in sua percussione conjungitur: et idcirco ab injustitia sua jam eo correptus est, quo se vel juste percussum gaudet, 133.0630C| vel voluntati judicis concordat in poena, cui discrepavit in culpa. Magna igitur afflictionis utilitas, per quam confessio reatus elicitur, quae indulgentiam promeretur. XLVI. Contra frequenter sunt filii Israel pro peccatis afflicti, et ad Deum redire compulsi. Nam ut de caeteris vicibus taceatur, aliquando cum Deum relinquerent, et idolis servirent, Syriae, Sidonis, Moab, et Philistin, traditi sunt in manus illarum gentium ac per decem et octo annos vehementer afflicti. Qui tandem clamantes ad Deum dixerunt: Peccavimus tibi. Quibus inter alia respondit Dominus: Non addam ut ultra vos liberem, ite et invocate deos, quos colitis, et ipsi vos liberent (Judic. X, 13, 14). At illi: Peccavimus, inquiunt, redde tu nobis quidquid tibi placet: tantum nunc libera nos (Ibid., 15). 133.0630D| Mox ibi sequitur: Doluit Dominus super miserias eorum, et liberavit eos, quia haec in figura contingebant illis (Ibid., 16). Dicamus et nos econtra Domino, cum aliqua tribulatione cingimur: Fac nobis in praesenti quidquid tibi placuerit, tantum in futuro liberes nos. Quia vero filiorum Israel meminimus, adhuc aliquid magnificentius ad misericordiam Dei commendandam ac tribulationis utilitatem insinuandam, de eis audiamus quid per Ezechielem Dominus dicit: Irritaverunt me domus Israel in deserto, et dixi ut effunderem furorem meum super eos, et consumerem eos (Ezech. XX, 13), et quae de hoc exsequitur. Quae verba, ut beatus Hieronymus in libro IV expositionis tractans dicit, quaeritur quomodo 133.0631A| perfecerit eis quorum cadavera in solitudine corruerunt, et excepto Jesu Nave et Caleph, terram repromissionis nullus ingressus est. Ex quo intelligemus vivere eos, nec aeternis suppliciis reservatos, nec de libro viventium esse deletos, nec ante faciem Domini consumptos. Si enim ex eo quod in terram repromissionis introducti non sunt, perlisse creduntur, ergo et Moyses periit, qui in terram illam introductus non est. Alioquin preces ejusdem Moysi quomodo essent exauditae, qui cum oraret ut dimitteret eis Deus peccatum suum, audire meruit: Faciam secundum verbum tuum (Exod. VIII, 10). Sciamus igitur Dei scientiam in filios vel famulos non perditionem esse, sed emendationem. Hucusque Hieronymus. Hinc per eumdem prophetam 133.0631B| dicitur: Vivo ego, dicit Dominus, non fiet cogitatio mentis vestrae dicentium: Colamus ligna, et lapides, quia in manu forti et brachio extento, et in furore regnabo super vos, et subjiciam vos sceptro meo, et inducam vos in vinculis secundis (Ezech. XX, 32, 33, 37). Quae ergo major utilitas, quam ut per infusum furorem prohibeantur colere lapides, et ligna, et inducantur in vinculis secundis et amicitiae Dei? XLVII. Mirum quomodo pro conservanda morum probitate necessariam esse exteriorem disciplinam Scipio, licet paganus, intellexerat, qui Carthaginem Romanis infestam ob hoc nolebat dirui, quo posset ab eisdem Romanis teneri. Sciebat enim infirmis animis periculosam esse securitatem, et terrorem tanquam pupillis necessarium esse tutorem. Quod 133.0631C| reipsa probatum est. Deleta quippe Carthagine tanta mox de prosperitate mala exorta sunt, ut et seditiones, et civilia bella et sanguinis effusiones, et rapinae tam crudeliter fierent, ut Romanus populus pejus a suis civibus, quam a Carthaginensibus hostibus vastaretur. Hanc animorum labem, quae de secundis rebus nascitur, hanc prosperitatis et honestatis eversionem isdem Scipio evenire metuebat: quando instabat ne theatrum Romae construeretur. Sciebat enim cives facile per civitatem posse corrumpi, et idcirco ludendi occasionem volebat inhiberi. Ergo si ille sic, nobis quid agendum est, qui revelata jam gratia speculamur quae aeterna sunt, qui vivere jubemur ex fide, 133.0631D| qui diligentibus Deum omnia novimus in bonum cooperari, qui scimus nil fortuitis casibus geri, sed cuncta divinitus ordinari. Si horrescit caro disciplinam, persuadeat constantiam. Sic enim cum morbos pellere cupimus, tristes quidem amarum poculum sumimus, sed certi de subsequenti salute gaudemus. Quia enim ad salutem pervenire corpus aliter non valet, in potu bibit etiam quod taedet. Cumque amaritudini inesse vitam animus conspicit, moerore turbatus hilarescit. Quod enim per flagellum et praeterita peccata purgentur, et futura prohibeantur, Salomon ostendit, dicens: Livor vulneris abstergit, mala et plagae in secretioribus ventris (Prov. XX, 30). Ventris nomine mens significatur, quia sicut venter cibis extenditur, ita mens pravis 133.0632A| cogitationibus sublevata dilatatur. Plagae vero in secretioribus ventris angustiae sunt, quae de exteriori afflictione generantur. Abstergentur igitur mala, et livor vulneris et plagae in secretioribus ventris, quia disciplina exterior culpas diluit, et extensam pravis cogitationibus mentem compunctio vel amaritudo aeternae percussionis transfigit. Sanctus Hieronymus in epistola ad Rusticum, refert quemdam adolescentem in coenobio fuisse, qui nulla abstinentiae vel operis magnitudine flammam poterat carnis exstinguere, quem pater monasterii servavit hac arte. Cuidam de senioribus imperavit, ut hunc ex industria crebris injuriis fatigaret, quem anno jam taliter expleto Pater pristinas cogitationes interrogat. At ille: Vivere, inquit, 133.0632B| mihi non licet, et fornicari liberet. Hic itaque lascivia mergi poterat, si loco tribulationis non ligaretur. XLVIII. Et quid plura? quod nonnunquam periculosa prosperitas sit, sacra Scriptura et verbis et exemplis frequenter inculcat, ut illud: Prosperitas stultorum perdet illos (Prov. I, 32). Et item: Incrassatus est dilectus, et recalcitravit (Deut. XXXII, 15). Exempla vero multa sunt, sed ut de reprobis taceamus, quantum ipsis electis, quibus omnia cooperantur in bonum, nocere soleat, Rex David ad medium deductus ostendat. Hic namque, sicut in Pastorali dicitur, Conditoris judicio pene cunctis actibus placens, mox ut pressurae pondere caruit, in tumorem 133.0632C| vulneris erupit, factusque est in morte viri crudeliter rigidus, quia in appetitu feminae enerviter fuit fluxus, et qui malis ante noverat pie parcere, in bonorum quoque nece post didicit sine obstaculo retractationis anhelare. Prius quippe ferire deprehensum praesumptorem noluit, et post cum damno desudantis exercitus etiam devotum militem exstinxit: quem profecto ab electorum numero culpa longius traheret, nisi hunc ad veniam flagella revocassent. Noverant sancti viri quam periculosa prosperitas sit, qui adversitatem, cum forte deerat, precibus implorabant, ut praedictus David cum diceret: Proba me, Domine, et tenta me (Psal. XXV, 2). Item alius: Ingrediatur putredo in ossibus meis (Habac. III, 16). Et alius: In flagello positus, qui coepit ipse me conterat 133.0632D| (Job VI, 9). Item alius: Argue me, Domine, sed non in furore tuo (Psal. VI, 2). Item alius: Domine, inquit, tu propitius fuisti eis (Psal. XCVIII, 8). Unde eis propitius fuerit manifestat cum dicit: Ulciscens in omnes adinventiones eorum (Ibid.), id est, puniens in praesenti quidquid per humanam fragilitatem peccaverunt. Nos ergo flagellis cincti quamvis ex parte carnis contristemur, tamen spiritu laetemur, afflictionis utilitatem contemplantes. Alioquin ipsa natura nos instruat, quod debeamus hanc vitam in moerore expendere, et in sequenti gaudium sperare. An non innuitur hoc cum parvulus quisque in hanc lucem nascens primam vocem emittit plorans; ridere vero, ut beatus Augustinus in libro Confessionum perhibet, dormiendo discit, ut quia 133.0633A| per somnium mors, et per risum laetitia solet signari; dum infans ingrediens mundum plorat, dormiens autem ridet, hoc per ipsam naturae legem demonstratur, quod ut scriptum est: Homo nascitur ad laborem (Job V, 7), etc. Cum dederit dilectis suis somnum, ecce haereditas Domini (Psal. CXXVI, 2). Et item: Timenti Dominum bene erit in extremis (Eccli. I, 13). Peccator quilibet in praesenti felicitate extollitur, sed ut scriptum est: In novissimo arctabuntur gressus ejus (Job XVIII, 7). Sed timenti Dominum in novissimis bene erit, quoniam, ut item dicitur: Os justorum implebitur risu (Job VIII, 21), et gaudium illorum nemo tollet ab eis (Joan. XVI, 22). Quod in praesenti est, inquit Apostolus, momentaneum et leve tribulationis nostrae, supra modum in 133.0633B| sublimitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis (II Cor. IV, 17). Solus Zoroastres ante ploratum risisse fertur, pessimo siquidem prodigio. Siquidem ipse fuit magicae artis inventor. Caeterum, ut ait beatus Hieronymus, juxta miserias hujus temporis, juxta saevientes ubique gladios, satis dives est qui pane non indiget, nimiumque potens ille, qui servire non cogitur. XLIX. Quisquis praesentem gloriam diligit, sicut ejus praeceptione reficitur, sic amissione procul dubio sauciatur. At contra, quisquis degustat gaudium quod intus permanet, leve protinus aestimat omne quod foris dolet. Hinc scriptum est: Non contristabit justum, quidquid ei acciderit (Prov. XII, 21). Qui igitur exteriora appetit, cum haec apud eum qualibet 133.0633C| occasione turbantur, aut cum nolenti etiam subtrahuntur, caeca cogitatio subrepit, et calamitas, quae momentaneam laetitiam, licet mox transitura, concutit, quasi infinita defletur. Qui ergo non vult externis doloribus affici, studeat spe coelestium ab infimis elevari. Sed quia tales nos non sumus, qui vel contemplatione coelestium terrena contemnamus, vel gaudio manipulorum, qui de semine tribulationis metuntur, temporales angustias saltim experiri velimus; idcirco nos Deus, veluti quidam providus pater, puerum et lascivientem filium per minas afflictionis ad meliora et saluti viciniora compellit. Quod bene Israelitico populo Moyse vocante, et Pharaone rege saeviente signatum est. Tunc namque Moyses ad vocandum missus est, cum jam Pharao 133.0633D| duris operibus ad opprimendum fuerat excitatus, ut Israelitarum mentes Aegypto deformiter inhaerentes alius dum vocaret quasi traheret, alius quasi cum saeviret impelleret, plebs in servitio turpiter provocata bonis vel malis impulsa moveretur. Hoc quotidie agitur dum praedicatis coelestibus praemiis saevire in electis reprobi permittuntur, ut si ad repromissionis terram exire negligimus, pressuris saltem saevientibus impellamur. Haec itaque causa est, quod ab injustis justi sinuntur affligi, scilicet ut dum futura audiunt bona quae cupiunt, patiantur etiam mala praesentia atque perhorrescant, atque ad faciliorem exitum, dum amor provocat, cruciatus impellat. Solent nonnulli viatores, cum amoena 133.0634A| prata in itinere forte conspiciunt, moras innectere, et pulchritudine delectati ad devia declinare. Vita nostra praesens via est, qua ad paradisum tendimus. Hac ergo praesenti requie velut itineris amoenitate pasti, quia magis diu pergere quam citius pervenire delectat, secreto Dei consilio frequenti perturbatione atterimur, ne viam pro patria diligentes obliviscamur quo tendere debemus; et ob hoc, sicut in vicesimo tertio Moralium libro dicitur, in cujuslibet ordinis loco vel in cujuslibet secreti recessu maneamus. Vivere sine tentationibus ullo pacto non valemus. Non ergo negligentiam putes quod affligimur. Quod vero nos consolationis gratiam longanimiter sustinemus, mali in pejus proficiunt, neque hoc otiosum credas. Illi enim dum ad semetipsos considerandos 133.0634B| non redeunt, dum nullus disciplinae murus obviat, nulla judicum potestas adest, quae restringat, nulla futuri judicii poena prospicitur, quae terreat. Mala temporalia quidem clauso oculo cordis securi perpetrant, bonos autem rebus exspoliant, aut etiam perimunt. Sed districto certe judicio cum eis agitur, ut tanto acrius aeterna damnatione feriantur, quanto nunc quod male concupiscunt effrenatius agere permittuntur. Cum afflictis vero misericorditer fit, ut hic eorum culpae purgentur, quos reproborum nequitia triturae more quasi grana a paleis terendo separat, dum per ea quae violenter ingerit, festinare eos ad superna compellit L. Quia vero granorum atque triturae meminimus, 133.0634C| videtur ut de usu quoque segetis adhuc quod ducimus astruendum aliquid assumamus: Dei, inquit Apostolus, agricultura estis (I Cor. III, 9). Quod si ita est, ergo de hac exemplum sumamus. Frumentum quippe in segete sola tangitur, illud pluvias percipit, haec veritatis eloquio pinguescit. Illud ventis concutitur, haec tentationibus exercetur. Illud saeculi crescentes paleas portat, haec nequam vitam sceleratorum portat. Illud tritura premitur, paleis exuitur, haec coelesti disciplina flagellatur, ut a societate carnalium corde separetur. Illud relictis paleis ad horreum refertur, haec foris remanentibus reprobis in Domini sui gaudium intromittitur. Unde electo populo in Job dicitur: Ingredieris in abundantia sepulcrum sicut acervus in tempore suo (Job V, 133.0634D| 26). Tempus reproborum in hac vita est, electorum in sequenti, sicut eorum Caput dicit: Tempus meum nondum advenit (Joan. VII, 6). De illis vero: Tempus autem vestrum semper est paratum (Ibid.). Sepulcrum ergo in tempore suo, sicut frumenti acervus, justus quilibet in tempore suo infertur, quoniam ille futuram requiem percipit, qui prius hic velut in tempore alieno pressuras disciplinae corrigendus sentit. Aristae vero vel paleae per hoc falsos fratres significant, quod in eadem spica velut in una fide cum granis crescunt. Quae nunc superiores sunt, quia bonis frequenter praevalent; erectae sunt, et ab invicem divisae, quia mali superbiunt, et inter eos semper jurgia sunt. Attamen super grana mutuo se 133.0635A| tangunt, quia in oppressione bonorum sibi concordant. Hispidae sunt, et fragiles quia ad corripientem quasi tangentem intractabiles existunt, viciis vero mox cedunt. Mira autem dispensatione fit ut dum hic nos post perceptionem coelestis gratiae pro peccatis nostris affligunt, quasi messem post pluvias in herbis male pullulantem, ut in grano fecundior exuberet, gelu restringit, ut a fluxu voluptatis coerceant, et in fructu mercedis aeternae fecundiores reddant. Eant ergo nunc satellites diaboli, et in spica Dominicae messis altiorem locum quasi aristae teneant. Certe quia in horrea nec ultimum retinebunt, sint et nunc hispidi, et excusationis spinulas contra malum redarguentis opponant. Veniet profecto judex qui personam non accipit quem jugiter in suis pusillis affligunt. Veniet virga ferrea, qua gentes 133.0635B| regit, qua aristas comminuet, et paleis ad ignem traditis grana sibi recondet. LI. Multa jam contra murmurationem vel desperationem prolata sunt, et idcirco dum nota replicantes vestra vobis ingerimus, timemus ne in flumen frustra jactare stillam arguamur, concite quod restat explicemus. Itaque sciendum quod non solum praecepto, sed et pluribus exemplis ad tolerantiam multipliciter informamur. Universitas quippe electorum, quam, ut Isaias vaticinatur, puer parvulus, id est humilis Jesus, ad supernae stationis caulas flagellando, quasi minis agendo, per arctam viam ducit, dum hic vivit adversa perpetitur. Quos ergo specialiter proferemus, cum omnis electorum multitudo exemplum sit? De quibus Apostolus, ut jam dixeramus: Habentes, inquit, tantam impositam nubem testium per patientiam curramus (Hebr. XII, 1). De qua nube Jacobus: Exemplum, ait, excipite, fratres, exitus mali et longanimitatis, laboris et patientiae, quae locuti sunt prophetae in nomine Domini (Jac. V, 10). Ac si diceret: ut ea quae vobis contingunt patientius toleretis: Videte quod illi qui tam sancti erant, ut per eos Deus loqueretur, durum exitium habuerunt. Quicunque enim Deo chariores exstiterunt, semper duriora senserunt. Libet tamen duos, unum de Veteri Testamento, alium de Novo ad medium deferre: Job scilicet et Joannem, quos quidem cum incomparabiliter 133.0635D| laudatos, et tamen tam crudelia passos fuisse revolverimus, quid de reliquis aestimandum sit aptum advertimus. Job itaque, de quo dictum est: Non est similis ei in terra (Job I, 8), cum tot rerum damna sustineret, cum tot funeribus pignorum percussus doleret, cum tot vulnera toleraret, non in terra munda, sed in sterquilinio sedisse describitur. Quod idcirco fit, ut ex fetore loci commoneretur quia festive corpus ejus ad fetorem rediret. Ad radendam quoque saniem non digitos, non vestem adhibuit, sed testam: quo facto monstraretur quomodo corpus suum sanum despexerit, quod etiam percussum neglexit. Sed ecce, dum beati Job vulnera cruciatusque considero, repente mentis oculos ad Joannem reduco, et non sine gravissima admiratione 133.0636A| perpendo quod ille prophetiae spiritu intra matris uterum repletus, atque, ut ita dixerim, priusquam nasceretur renatus, ille amicus sponsi, ille quo inter natos mulierum major nemo surrexit, ille sic propheta, ut plus etiam sit quam propheta, ab iniquis in carcere mittitur, et vir tantae severitatis pro risu turpium moritur. Quid est ergo, quod Job Dei testimonio praefertur, et tamen plagis usque ad sterquilinium sternitur? Quid est, quod Joannes Dei voce laudatur, et tamen pro temulentis verbis in saltationis praemium moritur? Quid est quod omnipotens Deus sic vehementer in hoc mundo despicit, quos sic sublimiter ante saecula elegit? nisi hoc quod pietati fidelium patet, quoniam idcirco sic eos premit in infimis, quia videt quomodo eos remuneret in summis; et foras usque ad despecta dejicit, quia 133.0636B| intus usque ad incomprehensibilia perducit? Hinc ergo unusquisque colligat quid illic sint passuri quos reprobat, si hic patiuntur sic quos amat; aut quomodo ferientur, qui in judicio arguendi sunt, si sic eorum vita premitur, qui ipso judice teste laudantur. LII. Inter omnia vero nostrae consolationis genera, singulariter illud praecedit, quod benignum Conditorem nostrum nobis ita condescendere sua benignitate, ut ita dicam, benignitas adegit, ut cum omnia quae peccatori homini salutaria sunt, indulgeret, cuncta pariter quae eidem homini pro peccato debentur, ex sola compassione sustineret. Non enim indigebat homo solummodo redimi, sed etiam qualiter post redemptionem ei vivendum sit edoceri. Venit igitur ad fugitivum suum, ut retineret nostris visibus sese ingessit, qui si nihil amplius fecisset, et in hoc tamen, quod in terris visus est, multum se humiliaret. Nam quia omnes, qui de Adae stirpe progeniti studebant prospera vitae praesentis appetere, adversa devitare, opprobria fugere, gloriam sequi: ille contra novus homo veniens, novamque vitam tenens, fugit quod omnes appetunt, et appetiit quod omnes fugiunt. Quia vero duae vitae sunt, praesens et futura, quarum unam noveramus, alteram nesciebamus; et hic humanum genus huic soli quam noverat intendebat, hanc nobis cognitam ideo suscepit, ut illam, quae erat incognita demonstraret. 133.0636D| Ut autem hanc contemptibilem esse, et illam appetibilem ostenderet, in ista neque prosperari neque diu stare voluit, sed ad illam patiendo migravit, et dicit: Si quis mihi ministrat, me sequatur (Joan. XII, 26). Exemplo suo nos docens quod haec vita nostra non propter se amanda sit, sed propter alteram toleranda. Itaque propter illud singulare praesidium, quod nos fuso sanguine redemit, illud praestantissimum judicetur, quod nos tantopere ad poenitentiam roboravit. Ad quod videlicet inculcandum, et ea sprevit quae magna mala imperiti putant, praesertim cum se tot miraculis tantam rerum potestatem habere monstraret. Hoc ergo consideremus, quod et peccatorum nos punctionibus salvans spinis caput supponere non recusavit, quod aeterna nos dulcedine 133.0637A| inebrians, in siti sua fellis amaritudinem accepit. Quod qui pro nobis Patrem, quamvis esset divinitate aequalis, adoravit, sub irrisione adoratus tacuit, quod vitam mortuis praeparans usque ad mortem ipsa vita pervenit. Cur itaque asperum creditur, ut a Deo homo toleret flagella pro malis, si tanta Deus ab hominibus pertulit mala pro bonis, ut hunc ad amissam beatitudinem revocaret? Unde propheta: Alienum opus ejus, ut faceret opus suum (Isa. XXVIII, 21). Opus enim ejus est salvare quod creavit, flagellari autem opus est hominis peccatoris, non ejus qui peccatum non fecit. Suscepit igitur alienum opus, id est flagella, quatenus ita salvaret creaturam suam, quod est opus ejus. LIII. Excitati ergo tot vocibus praeceptorum, adjuti 133.0637B| tot comparationibus exemplorum, amemus Dei judicium: certi quod in humilibus amaritudo praesentis angustiae exstinguit supplicia permanentis irae. Nos ergo quamvis flagellis cincti, quamvis pro parte carnis contristemur, tamen in spiritu laetemur, utilitatem afflictionis contemplantes. Et orandum quidem pro afflictoribus est. Attamen si non resipuerint, cum, juxta Isaiam, depraedationem consummaverint, praeda daemonum erunt. Et sicut in Septuaginta legitur, afflictos etiam de illorum interitu vox divina consolatur dicens: Vae qui vos miseros faciunt, quia reprobabuntur. Item in eodem propheta: Ad punctum et in modico dereliqui te, paupercula, tempestate convulsa, absque ulla consolatione sed in miserationibus multis misertus sum tui (Isa. 133.0637C| LIV, 7, 8, 11), et tuli de manu tua calicem soporis et indignationis meae, et ponam illum in manu eorum qui te humiliaverint. Tu autem non adjicies, ut bibas illum ultra (Isa. LI, 22). Et item: Egrediemini, et salietis, et calcabitis impios, cum fuerint cinis, sub planta pedum vestrorum (Malac. IV, 3). Nam ut quidam piissimus Pater, cui dilectus filius occisus sit, si forte occisorem et gladium repererit, occisorem cum eodem gladio trucidat, ipsum vero gladium, cum quo filus perierat, particulatim comminuit: ita amator hominum Christus a suis quidem absterget omnem lacrymam, tortorem autem illuc projiciet, ubi sit fletus et stridor dentium; afflictorum vero malleum ita conteret, ut hunc a suis penitus auferat et tantum pondus ejus in illos retorqueat. 133.0638A| Unde et afflictae familiae blandiens per prophetam dicit: Sicut juravi Noe, ut ultra non inducerem aquas diluvii, sic et tibi, ut non increpem te amplius (Isa. LIV, 9). At vero qui adversum filium matris suae ponit scandalum, comminatur dicens: Arguam te et statuam, subaudis, ea quae fecisti ante faciem tuam (Psal. XLIX, 21). Ista cum viderit Deum deorum in Sion, portans in exsultatione manipulos quos in lacrymis seminavit, laetabunda clamabit: Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tuae laetificaverunt animam meam (Psal. XCIII, 19). De afflictoribus vero sub specie Babylonis matris eorum dicitur: Quantum exaltavit se, et in deliciis fuit, tantum date ei tormentum et luctum (Apoc. XVIII, 7). Non itaque glorietur fumus 133.0638B| si exaltatur, id est, inimici Domini si praevalent quia fumus ascendendo facit ut non sit. Et istorum voce dicitur: Elevans allisisti me (Psal. CI, 11). Pusillo autem gregi suo dicit Spiritus sanctus: Fili, noli deficere a disciplina Domini (Prov. III, 11), etc. Et item per Apostolum: Quis enim est, quem non corripit pater? (Hebr. XII, 7.) Et in eodem: Patres carnales habuimus, et reverebamur eruditores eos, non multo magis obtemperabimus Patri spirituum, et vivemus? (Hebr. XII, 9.) Quapropter paterna flagella delectabiliter, ut ita dicam, non mordeant, suaviter excrucient, hilariter contristent, quoniam si compatimur et conregnabimus. Paterna vero flagella dixerim, quia licet magnum sit cuiquam vocari servum Dei, tamen afflicti, ut ait Hieronymus, non 133.0638C| vocantur servi, nec amici quidem, quod majus est, sed, quod praestantissimum est, filii vocantur, et etiam dilecti: Flagellat, inquit, omnem filium quem recipit (Hebr. XII. 6); et quod sequitur, ut in Job perhibetur, Beatus vir qui corripitur a Domino (Job V, 17). Licet enim convenire simul non queant beatitudo et dolor, tamen quia salutis argumentum est, vi doloris correptus recte dicitur beatus, quoniam per hoc quod exterius affligitur interius vivit. Ut igitur in octavo Moralium libro beatus Gregorius astruit, spes ista vos maneat, quoniam quantum in necessitatibus praesentis temporis de libertate in Dei filiis nihil apparet, tantum in futura libertatis gloria nihil in eisdem Dei famulis de servitute parebit. (no apparatus)