Migne Patrologia Latina Tomus 67
AuVaDiE.CoDePoR 67 Auctores varii; Dionysius Exiguusc.470–c.544 Parisiis J. P. Migne 1848 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
LECTORI
Huic novae editioni Collectionis Canonum ecclesiasticorum Dionysii Exigui, ne quid veteri jurisprudentiae canonicae deesse videatur, subjunximus epistolam ejusdem Dionysii Exigui ad Julianum presbyterum tituli Sanctae Anastasiae, praefationis loco, suae collectioni Decretorum Romanorum pontificum praefixam, quam nunc primum suo auctori restitutam, ex veteri cod. ms. summae eruditionis viri Jacobi Sirmondi! societatis Jesu presbyteri, cui acceptam refer, tibi damus cum indice tantum capitulorum, omissis Decretorum integris capitibus, quae ex veteri codice Canonum Ecclesiae Romanae, qui Moguntiae primum excusus est, anno 1525, et postea Parisiis an. 1619, facile cuivis fuerit repetere. Is vero est Julianus presbyter, qui subscripsit synodis Romae celebratis, sub Felice papa, Dinamio et Siphidio coss., hoc est anno Christi 488, et sub Symmacho, post consulatum Paulini, hoc est anno 499. Quod hanc Dionysianam collectionem circa haec tempora, post canonum Graecorum interpretationem, factam fuisse arguit. Continet autem Decretales epistolas Siricii, Innocentii, Zosimi, Bonifacii, Coelestini, Leonis, Gelasii, et Anastasii, ab anno videlicet 385 ad annum 486, quas etiam recenset Cresconius in Breviario Canonico, et Leo IV papa, apud Gratianum can. de libellis dist. 20, et Hincmarus Rhemensis archiepiscopus, adversus Hincmarum Laudunensem episcopum, cap. 43. Et vero illa est collectio quam Zacharias papa, in epistola ad Pipinum majorem domus, et universis episcopis in regno Franciae constitutis, LIBRUM DECRETORUM vocat, atque ex eo citat quaedam capitula Siricii, Innocentii, Leonis et Gelasii. Qua de re cum ampliorem tractationem paramus, illud hic de prima Decretalium pontificum Romanorum collectione breviter admonuisse duximus.
CATALOGUS PONTIFICUM ROMANORUM, QUORUM DECRETA IN HAC COLLECTIONE DIONYSII EXIGUI RECENSENTUR. AN. CHR. 385. 404. 417. 419. SIRICIUS429.INNOCENTIUS444.ZOSIMUS492.BONIFACIUS498.
DIONYSII EXIGUI PRAEFATIO.
Domino venerabili mihi Juliano presbytero tituli Sanctae Anastasiae, Dionysius Exiguus. Sanctitatis vestrae piis excitatus studiis, quibus nihil prorsus eorum quae ad ecclesiasticam disciplinam pertinent, omittit inquirere, praeteritorum sedis apostolicae praesulum constituta, qua valui cura diligentiaque collegi, et in quemdam redigens ordinem titulis distinxi compositis: ita duntaxat ut singulorum pontificum, quotquot a me praecepta reperta sunt, sub una numerorum serie terminarem, omnesque titulos huic praefationi subnecterem, eo modo quo dudum, de Graeco sermone Patrum transferens canones, ordinaram, quod vobis nimium placuisse cognoveram. Qui vero sincerissimo affectu Deum diligitis, et idcirco famulos ejus laudanda sollicitudine continetis. Quis enim peregrinantium serviens Christo, vestro non fovetur hospitio? Justum credidi vobis in hac parte famulari, quatenus industriam vestram, quam coelestibus impenditis regulis, et praesens imitetur aetas, et posteritas admiretur. Nam prae virtutis amore cuncta quae sunt utilia desideratis agnoscere, licet omnes venerandi juris observantiam moribus impleatis. Quantique sit apud Deum meriti beatus papa Gelasius, et nos qui eum praesentia corporali non vidimus, per vos alumnos ejus facilius aestimamus. Cujus eruditione formati gradum presbyteri sancta conversatione decoratis, ut in vestrorum morum perspicuo munere ejus videatur quodammodo actio praelucere. Quem, sicuti vestra relatione comperimus, in tantum bonae voluntatis exstitisse gratulamur, ut annuente Domino, principatum in Ecclesia pro multorum salute suscipiens, eum serviendo, potius quam dominando, sustolleret, vitaeque castimoniam doctrinae meritis ampliaret. Denique omne opus ejus aut oratio fuisse memoratur, aut lectio. Interdum quoque scribendi curam sumebat, prout causa vel ratio poposcisset, servorumque Dei maximi consortio atque societate gaudebat. Quorum spiritali collatione tanto divini amoris studio, tanta verbi Dei meditatione fovebatur, ut huic etiam illud quod Psalmista cecinit, aptaretur: Beatus homo quem tu erudieris, Domine, et de lege tua docueris eum, ut mitiges eum a diebus malis. Hujus enim saeculi malos dies ita Domino mitigante atque gubernante transegit, ut universas tentationes mira prudentia et longanimitate sufferret, delicias jejuniis sperneret, superbiam humilitate calcaret, tanta misericordia animi alacritate claresceret, ut omnes fere pauperes satiari inops ipse mereretur. Profecto beatus hac inopia per quam divinis semper laudibus inhaerebat, sicut propheta dicit ad Dominum: Pauper et inops laudabunt nomen tuum. Fuit enim vir ingenio luculentus, vita praecipuus, auctoritate reverendus. Et ideo tot virtutum ornatus insignibus, ad tam celsum officium non accessit indignus, honorem summae dignitatis grave nimis onus existimans, parvamque negligentiam pontificis ingens animarum discrimen esse contendens. Idcirco nullo se desidioso otio tradidit, nec luxurioso convivio effusoque servivit. Ex quibus rebus et animarum morbi nascantur et corporum. Hic itaque pastor summi atque boni Pastoris imitator existens egregius praesul sedis apostolicae fuit, qui divina praecepta fecit et docuit. Unde eum magnum inter sanctos esse confidimus, juxta promissionem Christi Domini dicentis: Qui fecerit et docuerit, maximus vocabitur in regno coelorum.
EPISTOLA DECRETALIS PAPAE SIRICII. Siricius Himerio episcopo Tarraconensi salutem.
Directa ad decessorem nostrum sanctae recordationis Damasum fraternitatis tuae relatio, me jam in sedem ipsius constitutum, quia sic Dominus ordinavit, invenit: quam cum in conventu fratrum sollicitius legeremus, tanta invenimus quae reprehensione et correctione sint digna, quanta optaremus laudanda cognoscere. Et quia necesse erat nos in ejus labores, curasque succedere, cui per Dei gratiam successimus in honorem: facto, ut oportebat, primitus meae provectionis indicio, ad singula, prout Dominus aspirare dignatus est, consultationi tuae responsum competens non negamus. Quia pro officii nostri consideratione non est nobis dissimulare, non est tacere libertas: quibus major cunctis Christianae religionis zelus incumbit, portamus onera omnium qui gravantur. Quinimo haec portat in nobis beatus apostolus Petrus, qui nos in omnibus, ut confidimus, administrationis suae protegit et tuetur haeredes.
De Arianis non rebaptizandis. I. Prima itaque paginae tuae fronte signasti baptizatos ab impiis Arianis plurimos ad fidem catholicam festinare, et quosdam de fratribus nostris eosdem denuo baptizare velle, quod non licet, cum hoc fieri et Apostolus vetet (Eph. IV), et canones contradicant, et post cassatum Ariminense concilium missa ad provincias, a venerandae memoriae praedecessore meo Liberio, generalia decreta prohibeant, quos nos cum Novatianis aliisque haereticis, sicut est in synodo constitutum (In concil. Nicaeno, c. 8), per invocationem solam septiformis Spiritus episcopalis manus impositione, catholicorum conventui sociamus, quod etiam totus Oriens Occidensque custodit, a quo tramite vos quoque posthae minime convenit deviare: si non vultis a nostro collegio synodali sententia separari. Ut praeter Pascha et Pentecosten baptisma non celebretur. II. Sequitur de diversis baptizandorum temporibus, prout unicuique libitum fuerit, improbabilis et emendanda confusio, quae a nostris consacerdotibus (quod commoti dicimus) non ratione auctoritatis alicujus, sed sola temeritate praesumitur, ut passim ac libere natalitiis Christi, seu apparitionis, nec non et Apostolorum, seu Martyrum festivitatibus innumerae, ut asseris, plebes baptismi mysterium consequantur, cum hoc sibi privilegium et apud nos, et apud omnes Ecclesias dominicum specialiter cum Pentecoste sua Pascha defendat, quibus solis per annum diebus ad fidem confluentibus generalia baptismatis tradi convenit sacramenta. His duntaxat electis, qui ante quadraginta, vel eo amplius dies nomen dederint, et exorcismis, quotidianisque orationibus atque jejuniis fuerint expiati, quatenus apostolica illa impleatur praeceptio, ut expurgato fermento veteri, nova incipiat esse conspersio (I Cor. V). Sicut ergo Paschalem reverentiam in nullo dicimus esse minuendam, ita infantibus, qui necdum loqui poterunt per aetatem, vel his quibus in qualibet necessitate opus fuerit sacri unda baptismatis, omni volumus celeritate succurri: ne ad nostrarum perniciem tendat animarum, si negato desiderantibus fonte salutari exiens unusquisque de saeculo et regnum perdat, et vitam. Quicunque etiam discrimen naufragii, hostilitatis incursum, obsidionis ambiguum, vel cujuslibet corporalis aegritudinis desperationem inciderint, et sibi unico credulitatis auxilio poposcerint subveniri: eodem, quo poscunt, momento temporis expetitae regenerationis praemia consequantur. Hactenus erratum in hac parte sufficiat, nunc praefatam regulam omnes teneant sacerdotes, qui nolunt ab apostolicae petrae, super quam Christus universalem construxit Ecclesiam, soliditate divelli (Matth. X). De apostatis. III. Adjectum est etiam, quosdam Christianos ad apostasiam (quod dici nefas est) transeuntes, et idolorum cultu ac sacrificiorum contaminatione profanatos, quos a Christi corpore et sanguine, quo dudum redempti fuerant renascendo, jubemus abscindi. Et si resipiscentes forte aliquando fuerint ad lamenta conversi, his, quandiu vivunt agenda poenitentia est, et in ultimo fine suo reconciliationis gratia tribuenda, quia, docente Domino, nolumus mortem peccatoris, sed tantum ut convertatur, et vivat (Ezech. XVIII). Quod non liceat alterius sponsam ad matrimonii jura sortiri. IV. De conjugalium autem violatione requisisti, si desponsatam alii puellam alter in matrimonium possit accipere? Hoc ne fiat, modis omnibus inhibemus, quia illa benedictio quam nupturae sacerdos imponit, apud fideles cujusdam sacrilegii instar est, si ulla transgressione violetur.
De his qui poenitentiam minime servaverunt. V. De his vero non incongrue dilectio tua apostolicam sedem credidit consulendam, qui acta poenitentia, tanquam canes ac sues ad vomitus pristinos et volutabra redeuntes, et militiae cingulum, et ludicras voluptates, et nova conjugia, et inhibitos denuo appetivere concubitus, quorum professam incontinentiam generati post absolutionem filii prodiderunt. De quibus, quia jam suffugium non habent poenitendi, id duximus decernendum, ut sola intra ecclesiam fidelibus oratione jungantur, sacrae mysteriorum celebritati, quamvis non mereantur, intersint: a dominicae autem mensae convivio segregentur, ut hac saltem destructione correpti, et ipsi in se sua errata castigent, et aliis exemplum tribuant, quatenus ab obscenis cupiditatibus retrahantur. Quibus tamen, quoniam carnali fragilitate ceciderunt, viatico munere, cum ad Dominum coeperint proficisci, per communionis gratiam volumus subveniri. Quam formam et circa mulieres quae se post poenitentiam talibus pollutionibus devinxerunt, servandam esse censemus. De monachis et virginibus propositum non servantibus. VI. Praeterea monachorum quosdam atque monacharum, abjecto proposito sanctitatis, in tantam potestatis demersos esse lasciviam, ut prius clanculo, velut sub monasteriorum praetextu, illicita ac sacrilega se contagione miscuerint, postea vero in abruptum conscientiae desperatione perducti de illicitis complexibus libere filios procrearint, quod et publicae leges, et ecclesiastica jura condemnant: has igitur impudicas detestabilesque personas a monasteriorum coetu, ecclesiarumque conventibus eliminandas esse mandamus, quatenus retrusae in suis ergastulis tantum facinus continua lamentatione deflentes, purificatorio possint poenitudinis igne decoquere, ut eis vel ad mortem saltem, solius misericordiae intuitu per communionis gratiam possit indulgentia subvenire.
De clericis incontinentibus. VII. Veniamus nunc ad sacratissimos ordines clericorum, quos in venerandae religionis injuriam ita per vestras provincias calcatos atque confusos charitate tua insinuante reperimus, ut Jeremiae nobis voce dicendum sit: Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lacrymarum, et flebo populum hunc die ac nocte (Jer. IX)? Si ergo beatus propheta ad lugenda populi peccata non sibi ait lacrymas posse sufficere, quanto nos possumus dolore percelli, cum eorum qui in nostro sunt corpore, compellimur facinora deplorare, quibus praecipue secundum beatum Paulum instantia quotidiana et sollicitudo omnium Ecclesiarum indesinenter incumbit (II Cor. XI)? Quis enim infirmatur, et non infirmor? Quis scandalizatur, et ego non uror? Plurimos enim sacerdotes Christi atque levitas post longa consecrationis suae tempora tam de conjugibus propriis, quam etiam de turpi coitu sobolem didicimus procreasse: et crimen suum hac praescriptione defendere, qua in Veteri Testamento sacerdotibus ac ministris generandi facultas legitur attributa. Dicat mihi nunc, quisquis ille est sectator libidinum, praeceptorque vitiorum, si aestimat quia in lege Mosis passim sacris ordinibus a Domino nostro laxata sunt frena luxuriae, cur eos quibus committebantur sancta sanctorum praemonet dicens: Sancti estote, quia et ego sanctus sum Dominus Deus vester (Levit. XX)? Cur etiam procul a suis domibus anno vicis suae in templo habitare jussi sunt sacerdotes (Luc. I)? hac videlicet ratione, ne vel cum uxoribus possent carnale exercere commercium, ut conscientiae integritate fulgentes acceptabile Deo munus offerrent. Quibus expleto deservitionis suae tempore, uxorius usus solius successionis causa fuerat relaxatus: quia non ex alia, nisi ex tribu Levi, quisquam ad Dei ministerium fuerat praeceptus admitti (Num. XVIII). Unde et Dominus Jesus, cum nos suo illustrasset adventu, in Evangelio protestatur quia legem venerit implere, non solvere (Matth. IX). Et ideo Ecclesiam, cujus sponsus est speciosus forma (Ephes. V), castitatis voluit splendore radiare: ut in die judicii, cum rursus advenerit, sine macula et ruga eam possit, sicut per apostolum suum instituit, reperire. Quarum sanctionum omnes sacerdotes atque levitae insolubili lege constringimur, ut a die ordinationis nostrae sobrietati ac pudicitiae et corda nostra mancipemus, et corpora: dummodo per omnia Deo nostro in his quae quotidie offerimus sacrificiis placeamus. Qui autem in carne sunt, dicente electionis Vase (Rom. VIII), Deo placere non possunt: vos autem jam non estis in carne, sed in spiritu: si tamen spiritus Dei habitat in vobis; et ubi poterit, nisi in corporibus, sicut legimus (Sap. I), sanctis Dei spiritus habitare? Et quia aliquanti, de quibus loquimur (ut tua sanctitas retulit), ignoratione lapsos esse se deflent, his hac conditione misericordiam dicimus non negandam, ut sine ullo honoris augmento in hoc quo detecti sunt, quandiu vixerint, officio perseverent, si tamen posthaec continentes se studuerint exhibere. Hi vero qui illiciti privilegii excusatione nituntur, et sibi asserunt veteri hoc lege concessum, noverint se ab omni ecclesiastico honore, quo indigne usi sunt, apostolicae sedis auctoritate dejectos, nec unquam posse veneranda attrectari mysteria, a quibus se ipsi, dum obscenis cupiditatibus inhiant, privaverunt. Et quia exempla praesentia cavere nos praemonent in futurum, quilibet episcopus, presbyter atque diaconus (quod non optamus), si deinceps fuerit talis inventus, jam nunc sibi omnem per nos indulgentiae aditum intelligat obseratum, quia ferro necesse est excidantur vulnera quae fomentorum non senserint medicinam. De clericis: quales debeant promoveri. VIII. Didicimus etiam licenter ac libere inexploratae vitae homines, quibus etiam fuerint numerosa conjugia, ad praefatas dignitates prout cuicunque libuerit aspirare, quod non tantum illis qui ad haec immoderata ambitione perveniunt, quantum metropolitanis specialiter pontificibus imputamus, qui dum inhibitis ausibus connivent, Dei nostri quantum in se est praecepta contemnunt. Et ut taceamus quod altius suspicamur, ubi illud est quod Deus noster data per Mosen lege constituit, dicens, Sacerdotes mei semel nubant (Levit. XXI)? et alio loco, Sacerdos uxorem virginem accipiat, non viduam, non repudiatam, non meretricem (Ezech. XLIV). Quod secutus Apostolus (II Timoth. III) ex persecutore praedicator, unius uxoris virum tam sacerdotem quam diaconum fieri debere mandavit. Quae omnia ita a vestrarum regionum despiciuntur episcopis, quasi in contrarium magis fuerint constituta. Et quia non est nobis de hujusmodi usurpationibus negligendum, ne nos indignantis Domini vox justa corripiat, quae dicit: Videbas furem, et currebas cum eo, et ponebas tuam cum adulteris portionem (Psalm. XLIX), quid ab universis posthaec Ecclesiis sequendum sit, quid vitandum, generali pronuntiatione decernimus. De clericorum conversatione. IX. Quicunque itaque se Ecclesiae vovit obsequiis, a sua infantia ante pubertatis annos baptizari, et lectorum debet ministerio sociari, qui ab accessu adolescentiae usque ad tricesimum aetatis annum, si probabiliter vixerit, una tantum, et ea quam virginem communi per sacerdotem benedictione perceperit, uxore contentus, acolythus et subdiaconus esse debebit, post quae ad diaconii gradum, si se ipse, primitus continentia praeeunte, dignum probarit, accedat. Ubi si ultra quinque annos laudabiliter ministraverit, congrue presbyterium consequetur, et exinde post decennium episcopalem cathedram poterit adipisci: si tamen per haec tempora integritas vitae ac fidei ejus fuerit approbata. De grandaevis. X. Qui vero jam aetate grandaevus melioris propositi conversatione provocatus ex laico ad sacram militiam pervenire festinat, desiderii sui fructum non aliter obtinebit, nisi eo quo baptizatur tempore statim lectorum aut exorcistarum numero societur: si tamen eum unam habuisse vel habere, et hanc virginem accepisse constet uxorem. Qui dum initiatus fuerit, expleto biennio, per quinquennium aliud acolythus et subdiaconus fiat, et sic ad diaconatum, si per haec tempora dignus judicatus fuerit, provehatur. Exinde jam accessu temporum presbyterium vel episcopatum, si eum cleri ac plebis evocarit electio, non immerito sortietur. Quod clericus qui secundam uxorem duxerit deponatur. XI. Quisquis sane clericus aut viduam, aut certe secundam conjugem duxerit, omni ecclesiasticae dignitatis privilegio mox nudetur, laica tantum sibi communione concessa, quam ita demum poterit possidere, si nihil postea, propter quod hanc perdat, admittat. Quae feminae cum clericis habitent. XII. Feminas vero non alias esse patimur in domibus clericorum, nisi eas tantum quas propter solas necessitudinum causas habitare cum eisdem synodus Nicaena permisit. De monachorum promotione. XIII. Monachos quoque, quos tamen morum gravitas, et vitae ac fidei institutio sancta commendat, clericorum officiis aggregari et optamus, et volumus: ita ut qui intra tricesimum aetatis annum sunt, in minoribus gradus singulos crescente tempore promoveantur ordinibus, et sic ad diaconatus vel presbyterii insignia maturae aetatis consecratione perveniant, nec statim saltu ad episcopatus culmen ascendant, nisi in his eadem quae singulis dignitatibus superius praefiximus, tempora fuerint custodita. Quod poenitens non fiat clericus. XIV. Illud quoque nos par fuit providere ut, sicut poenitentiam agere cuiquam non conceditur clericorum, ita et post poenitudinem ac reconciliationem nulli unquam laico liceat honorem clericatus adipisci, quia quamvis sint omnium peccatorum contagione mundati, nulla tamen debent gerendorum sacramentorum instrumenta suscipere, qui dudum fuerint vasa vitiorum. Ut si per ignorantiam vel poenitens, vel digamus, aut viduae maritus clerici facti fuerint, non promoveantur. XV. Et quia his omnibus quae in reprehensionem veniunt, sola excusatio ignorationis obtenditur, cui nos interim solius pietatis intuitu necesse est clementer ignoscere, quicunque poenitens, quicunque digamus, quicunque viduae maritus ad sacram militiam indebite et incompetenter irrepsit, hac sibi conditione a nobis veniam intelligat relaxatam, ut in magno debeat computare beneficio, si adempta sibi omni spe promotionis, in hoc quo invenietur ordine, perpetua stabilitate permaneat: scituri posthac provinciarum omnium summi antistites, quod si ultra ad sacros ordines quemquam de talibus crediderint assumendum, et de suo et de eorum statu quos contra canones et interdicta nostra provexerint, congruam ab apostolica sede promendam esse sententiam. Explicuimus, ut arbitror, frater charissime, universa quae digesta sunt in querelam, et ad singulas causas, de quibus per filium nostrum Bassianum presbyterum ad Romanam Ecclesiam, ut pote ad caput tui corporis, retulisti, sufficientia, quantum opinor, responsa reddidimus: nunc fraternitatis tuae animum ad servandos canones et tenenda decretalia constituta magis ac magis incitamus. Ut haec quae ad tua consulta rescripsimus, in omnium coepiscoporum nostrorum perferri facias notionem, et non solum eorum qui in tua sunt dioecesi constituti, sed etiam ad universos Carthaginienses ac Baeticos, Lusitanos atque Gallicos, vel eos qui vicinis tibi collimitant hinc inde provinciis haec quae a nobis sunt salubri ordinatione disposita, sub litterarum tuarum prosecutione mittantur. Et quanquam statuta sedis apostolicae, vel canonum venerabilia definita nulli sacerdotum Domini ignorare sit liberum, ut illius tamen et pro antiquitate sacerdotii tui dilectioni tuae esse admodum poterit gloriosum, si ea quae ad te speciali nomine generaliter scripta sunt, per unanimitatis tuae sollicitudinem in universorum fratrum nostrorum notitiam perferantur, quatenus et quae a nobis non inconsulte, sed provide sub nimia cautela et deliberatione sunt et salubriter constituta, intemerata permaneant, et omnibus in posterum excusationibus aditus, qui jam nulli apud nos patere poterit, obstruatur. Data III idus Februarii, Arcadio et Bauto vv. cc. conss. ( An. Christi 385.) DECRETA INNOCENTII PAPAE. Innocentius Decentio episcopo Eugubino salutem.
Si instituta ecclesiastica, ut sunt a beatis apostolis tradita, integra vellent servare Domini sacerdotes, nulla diversitas, nulla varietas in ipsis ordinibus ac consecrationibus haberetur. Sed dum unusquisque, non quod traditum est, sed quod sibi visum fuerit, hoc existimat esse tenendum, inde diversa in diversis locis vel Ecclesiis aut teneri aut celebrari videntur, ac fit scandalum populis, qui dum nesciunt traditiones antiquas humana praesumptione corruptas, putant sibi aut Ecclesiis non convenire, aut ab apostolis vel apostolicis viris contrarietatem inductam. Quis enim nesciat, aut non advertat, id quod a principe apostolorum Petro Romanae Ecclesiae traditum est, ac nunc usque custoditur, ab omnibus debere servari, nec superduci aut introduci aliquid quod aut auctoritatem non habeat, aut aliunde accipere videatur exemplum? Praesertim cum sit manifestum in omnem Italiam, Gallias, Hispanias, Africam, atque Siciliam, insulasque interjacentes, nullum instituisse Ecclesias, nisi eos quos venerabilis apostolus Petrus aut ejus successores constituerint sacerdotes, aut legant, si in iis provinciis alius apostolorum invenitur aut legitur docuisse. Qui si non legunt, quia nusquam inveniunt, oportet eos hoc sequi quod Ecclesia Romana custodit, a qua eos principium accepisse non dubium est, ne dum peregrinis assertionibus studeant, caput institutionum videantur omittere. Saepe dilectionem tuam ad urbem venisse, ac nobiscum in Ecclesia convenisse non dubium est, et quem morem vel in consecrandis mysteriis, vel in caeteris agendis arcanis teneat, cognovisse, quod sufficere arbitrarer ad informationem Ecclesiae tuae, vel reformationem, si praedecessores tui minus aliquid aut aliter tenue rint, satis certum haberem, nisi de aliquibus consulendos nos esse duxisses. Quibus idcirco respondemus, non quo te aliqua ignorare credamus, sed ut majori auctoritate vel tuos instituas, vel si qui a Romanae Ecclesiae institutionibus errant, ut commoneas, aut indicare non differas, ut scire valeamus qui sint qui aut novitates inducunt, aut alterius Ecclesiae, quam Romanae, existimant consuetudinem esse servandam.
De pace post confecta mysteria danda. I. Pacem igitur asseris ante confecta mysteria quosdam populis imperare, vel sibi inter sacerdotes tradere, cum post omnia, quae aperire non debeo, pax sit necessario indicenda. Per quam constet populum ad omnia quae in mysteriis aguntur, atque in Ecclesia celebrantur, praebuisse consensum, ac finita esse pacis concludentis signaculo demonstrentur. De nominibus ante precem sacerdotis non recitandis. II. De nominibus vero recitandis, antequam precem sacerdos faciat, atque eorum oblationes, quorum nomina recitanda sunt, sua oratione commendet, quam superfluum sit, et ipse pro tua prudentia recognoscis, ut cujus hostiam necdum Deo offeras, ejus ante nomen insinues; quamvis illi incognitum nihil sit. Prius ergo oblationes sunt commendandae, ac tunc eorum nomina, quorum sunt, edicenda, ut inter sacra mysteria nominentur, non inter alia quae ante praemittimus, ut ipsis mysteriis viam futuris precibus aperiamus. Quod non debeant baptizati nisi ab episcopis consignari. III. De consignandis vero infantibus manifestum est non ab alio quam ab episcopo fieri licere. Nam presbyteri, licet sint sacerdotes, pontificatus tamen apicem non habent. Hoc autem pontificibus solis deberi ut vel consignent, vel paracletum Spiritum tradant, non solum consuetudo ecclesiastica demonstrat, verum et illa lectio Actuum apostolorum, quae asserit Petrum et Joannem esse directos, qui jam baptizatis tradant Spiritum sanctum. Nam presbyteris, seu extra episcopum, seu praesente episcopo cum baptizant, chrismate baptizatos ungere licet, sed quod ab episcopo fuerit consecratum, non tamen frontem ex eodem oleo signare, quod solis debetur episcopis, cum tradunt Spiritum paracletum. Verba vero dicere non possum, ne magis prodere videar, quam ad consultationem respondere. Quod rite omni sabbato jejunetur. IV. Sabbato vero jejunandum esse ratio evidentissima demonstrat. Nam si diem dominicum ob venerabilem resurrectionem Domini nostri Jesu Christi non solum in Pascha celebramus, verum etiam per singulos circulos hebdomadarum ipsius diei imaginem frequentamus, ac si sexta feria propter passionem Domini jejunamus, sabbatum praetermittere non debemus, quod inter tristitiam atque laetitiam temporis illius videtur inclusum. Nam utique constat apostolos biduo isto in tristitia et in moerore fuisse, et propter metum Judaeorum se occuluisse. Quod utique non dubium est in tantum eos jejunasse biduo memorato, ut traditio Ecclesiae habeat isto biduo sacramenta penitus non celebrari. Quae forma utique per singulas tenenda est hebdomadas, propter id quod commemoratio diei illius semper est celebranda. Quod si putant semel atque uno sabbato jejunandum, ergo et dominicum et sexta feria semel in Pascha erit utique celebranda. Si autem dominici diei ac sextae feriae per singulas hebdomadas reparanda imago est, dementis est, bidui agere consuetudinem sabbato praetermisso, cum non disparem habeat causam, a sexta videlicet feria, in qua Dominus passus est, quando et ad inferos fuit, ut tertia die resurgens redderet laetitiam post biduanam tristitiam praecedentem. Non ergo nos negamus sexta feria jejunandum, sed dicimus et sabbato hoc agendum, quia ambo dies tristitiam apostolis, vel his qui Christum secuti sunt, induxerunt, qui die dominico hilarati non solum ipsum festivissimum esse voluerunt, verum etiam per omnes hebdomadas frequentandum esse duxerunt. De fermento civitatis presbyteris dirigendo. V. De fermento vero quod die dominica per titulos mittimus, superflue nos consulere voluisti, cum omnes Ecclesiae nostrae intra civitatem sint constitutae, quarum presbyteri, quia die ipsa propter plebem sibi creditam nobiscum convenire non possunt, idcirco fermentum a nobis confectum per acolythos accipiunt, ut se a nostra communione maxime illa die non judicent separatos, quod per parochias fieri debere non puto, quia non longe portanda sunt sacramenta, nec nos per coemeteria diversa constitutis presbyteris destinamus, et presbyteri eorum conficiendorum jus habeant atque licentiam. De energumenis baptizatis. VI. De his vero baptizatis qui postea daemonio, aut vitio aliquo, aut peccato interveniente, arripiuntur, quaesivit dilectio tua, si a presbytero vel diacono possint aut debeant consignari: quod hoc, nisi episcopus praeceperit, non licet: nam ei manus imponenda omnino non est, nisi episcopus auctoritatem dederit id efficiendi. Ut autem fiat, episcopi est imperare, ut manus ei vel a presbytero vel a caeteris clericis imponatur. Nam quomodo id fieri sine magno labore poterit, ut longe constitutus energumenus ad episcopum deducatur? cum si talis casus ei in itinere acciderit, nec perferri ad episcopum, nec referri ad sua facile possit. De poenitentibus. VII. De poenitentibus autem qui, sive ex gravioribus commissis, sive ex levioribus poenitentiam gerunt, si nulla interveniat aegritudo, quinta feria ante Pascha eis remittendum, Romanae Ecclesiae consuetudo demonstrat. Caeterum de pondere aestimando delictorum sacerdotis est judicare: ut attendat ad confessionem poenitentis, et ad fletus atque lacrymas corrigentis, ac tum jubere dimitti, cum viderit congruam satisfactionem. Sane si quis in aegritudinem inciderit, atque usque ad desperationem devenerit, ei est ante tempus Paschae relaxandum, ne de saeculo absque communione discebat. De epistola sancti Jacobi apostoli, in qua pro infirmis orare praecipitur. VIII. Sane quoniam de hoc, sicuti de caeteris consulere voluit dilectio tua, adjecit etiam filius meus Coelestinus diaconus in epistola sua esse a tua dilectione positum illud, quod in beati apostoli Jacobi epistola conscriptum est: Si infirmus aliquis in vobis est, inducat presbyteros, et orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, et oratio fidei salvabit infirmum, et suscitabit illum Dominus, et si in peccatis fuerit, remittentur ei. Quod non est dubium de fidelibus aegrotantibus accipi vel intelligi debere, qui sancto oleo chrismatis perungi possunt, quod ab episcopo confectum non solum sacerdotibus, sed omnibus uti Christianis licet, in sua aut in suorum necessitate ungendum. Caeterum illud superfluum videmus adjectum, ut de episcopo ambigatur quod presbyteris licere non dubium est. Nam idcirco presbyteris dictum est, quia episcopi occupationibus aliis impediti ad omnes languidos ire non possunt. Caeterum si episcopus aut potest, aut dignum ducit aliquem a se visitandum, et benedicere et tangere chrismate sine cunctatione potest, cujus est ipsum chrisma conficere. Nam poenitentibus istud infundi non potest, quia genus est sacramenti. Nam quibus reliqua sacramenta negantur, quomodo unum genus putatur posse concedi? His igitur, frater charissime, omnibus, quae tua dilectio voluit a nobis exponi, prout potuimus, respondere curavimus: ut Ecclesia tua Romanam consuetudinem, a qua originem ducit, servare valeat atque custodire: reliqua vero, quae scribi fas non erat, cum adfueris, interrogati poterimus edicere. Erit autem potentiae Domini etiam id procurare, ut et tuam Ecclesiam, et clericos nostros, qui sub tuo pontificio divinis famulantur officiis, bene instituas, et aliis formam tribuas quam debeant imitari. Data XIV cal. April. Theodosio Aug. VII et Palladio v. c. conss. (An. Christi 416.) Innocentius Victricio episcopo Rhotomagensi salutem.
Etsi tibi, frater charissime, pro merito et honore sacerdotii, quo plurimum polles, vivendi et docendi secundum ecclesiasticas regulas nota sunt omnia, neque est aliquid quod de sacris lectionibus tibi minus collectum esse videatur: tamen quia Romanae Ecclesiae normam atque auctoritatem magnopere postulasti, voluntati tuae morem admodum gerens digestas vitae et morum probabilium disciplinas annexas litteris meis misi, per quas advertant ecclesiarum regionis vestrae populi, quibus rebus et regulis Christianorum vita in sua cujuscunque professione debeat contineri, qualisque servetur in urbis Romae ecclesiis disciplina. Erit dilectionis tuae per plebes finitimas, et consacerdotes nostros, qui in illis regionibus propriis Ecclesiis praesident, regularum hunc librum quasi didascalicum atque monitorem sedulo insinuare: ut et nostros cognoscere, et ad fidem confluentium mores valeant docendi sedulitate formare. Aut enim propositum suum ex hac nostra congruenti lectione cognoscent, aut si quid adhuc desideratur, facile poterunt ex bona imitatione supplere. Incipiamus igitur, adjuvante sancto apostolo Petro, per quem et apostolatus et episcopatus in Christo cepit exordium: ut quoniam plures saepe emerserunt causae quae in aliquantis non erant causae, sed crimina, ut de caetero sollicitudo sit unicuique sacerdoti in sua Ecclesia curam hujusmodi habere, sicut apostolus praedicat Paulus, talem Ecclesiam Deo exhibendam non habentem maculam aut rugam (Eph. V), ne alicujus morbidae ovis afflatu conscientia nostra contaminata violetur. Propter eos igitur qui vel ignorantia, vel desidia non tenent ecclesiasticam disciplinam, et multa non praesumenda praesumunt, recte postulasti ut, in illis partibus istiusmodi, quam tenet Ecclesia Romana forma servetur. Non quod nova praecepta aliqua imperentur, sed ea quae per desidiam aliquorum neglecta sunt, ab omnibus observari cupiamus: quae tamen apostolica et Patrum traditione sunt constituta. Scriptum est namque ad Thessalonicenses Paulo monente: State, et tenete traditiones nostras, sive per verbum, sive per epistolam (II Thessal. II, 14). Illud certe tuam debet mentem vehementius excitare, ut ab omni labe saeculi istius immunis ante Dei conspectum securus inveniaris, cui multum enim creditur, plus ab eo exigitur usura poenarum. Ergo quoniam non pro nobis tantum, sed pro populo Christi cogimur praestare rationem, disciplina deifica [ Cod. ms., sanctificata] populum erudire debemus. Exstiterunt enim nonnulli qui, statuta majorum non tenentes, castitatem Ecclesiae sua praesumptione violarent, populi favorem sequentes, et Dei judicium non timentes. Ergo ne silentio nostro existimemur his praebere consensum, dicente Domino, Videbas furem, et currebas cum eo (Psal. XLIX, 18), haec sunt quae deinceps intuitu divini judicii omnem catholicum episcopum expedit custodire.
Quod extra conscientiam metropolitani non ordinetur episcopus. IX. Primum, ut extra conscientiam metropolitani episcopi nullus audeat ordinare, integrum enim judicium est quod plurimorum sententiis confirmatur, nec unus episcopus ordinare praesumat, ne furtivum beneficium praestitum videatur. Hoc enim a synodo Nicaena constitutum est atque definitum. Qui ad clerum suscipi non possint, et ut clericorum causae a propriis terminentur episcopis. X. Item si quis post remissionem peccatorum cingulum militiae saecularis habuerit, ad clericatum admitti omnino non debeat. Si quae autem causae vel contentiones inter clericos tam superioris ordinis quam etiam inferioris fuerint exortae, ut secundum synodum Nicaenam congregatis ejusdem provinciae episcopis jurgium terminetur, nec alicui liceat, sine praejudicio tamen Romanae Ecclesiae, relictis his sacerdotibus qui in eadem provincia Dei Ecclesiam nutu divino gubernant, ad alias convolare provincias. Quod si quis forte praesumpserit, et ab officio cleri submotus, et injuriarum reus ab omnibus judicetur. Si autem majores causae in medio fuerint devolutae, ad sedem apostolicam, sicut synodus statuit, post judicium episcopale referantur. Ut viduam clericus non ducat uxorem. XI. Ut viduam clericus non ducat uxorem, quia scriptum est: Sacerdos uxorem virginem accipiat, non viduam, non ejectam (Levit. XXI, 13). Utique qui ad sacerdotium labore suo et vitae probitate contendit, cavere debet ne hoc praejudicio impeditus pervenire non possit. Ut si laicus viduam duxerit, clericus non fiat. XII. Ut is qui viduam, licet laicus, duxit uxorem, sive ante baptismum, sive post baptismum, non admittatur ad clerum, quia eodem vitio videtur exclusus. In baptismo enim crimina dimittuntur, non acceptae uxoris consortium relaxatur. Ut qui secundam uxorem habuerit clericus non sit. XIII. Ne is qui secundam duxerit uxorem clericus fiat, quia scriptum est: Unius uxoris virum (II Tim. III); et iterum: Sacerdotes mei semel nubant (Levit. XXI); et alibi: Sacerdotes mei non nubant amplius (Ezech. XLIV). Et si ab aliquibus existimatur, ante baptismum si forte quis accepit uxorem, et ea de saeculo recedente alteram duxerit, in baptismo esse dimissum, satis errat a regula, quia in baptismo peccata remittuntur, non acceptarum uxorum numerus aboletur, cum utique uxor ex legis praecepto ducatur, in tantum ut et in paradiso, cum parentes humani generis conjungerentur (Gen. II), ab ipso sint Domino benedicti, et Salomon dicat, A Deo praeparabitur viro uxor (Prov. XIX), quam formam etiam sacerdotes omnes servare usus ipse demonstrat, Ecclesiae. Satis enim absurdum est aliquem credere, uxorem ante baptismum acceptam post baptismum non computari, cum benedictio quae per sacerdotem super nubentes imponitur, non materiam delinquendi dedisse, sed formam tenuisse legis a Deo antiquitus institutae doceatur. Quod si non putatur uxor esse computanda quae ante baptismum ducta est, ergo nec filii qui ante baptismum geniti sunt, pro filiis habentur. Ut alterius clericos ordinare nullus usurpet episcopus. XIV. Ut de aliena Ecclesia clericum ordinare nullus usurpet, nisi ejus episcopus precibus exoratus concedere voluerit. Hoc etiam synodus statuit Nicaena, ut abjectum ab altero clericum altera Ecclesia non recipiat. Ut non rebaptizentur qui ad Ecclesiam a Novatianis vel Montensibus veniunt. XV. Ut venientes a Novatianis vel Montensibus per manus tantum impositionem suscipiantur, quia quamvis ab haereticis, tamen in Christi nomine baptizati sunt, praeter eos qui si forte a nobis ad illos transeuntes rebaptizati sunt, hi si resipiscentes et ruinam suam cogitantes redire maluerint, sub longa poenitentiae satisfactione admittendi sunt. Quod sacerdotes et levitae cum mulieribus coire non debeant. XVI. Praeterea, quod dignum, et pudicum, et honestum est, tenere Ecclesia omnimodo debet, ut sacerdotes et levitae cum uxoribus suis non coeant, quia ministerii quotidiani necessitatibus occupantur: scriptum est enim: Sancti estote, quoniam et ego sanctus sum Dominus Deus vester. Nam si priscis temporibus de templo Dei sacerdotes anno vicis suae non discedebant, sicut de Zacharia legimus (Levit. XXI), nec domum suam omnino tangebant, quibus utique propter sobolis successionem uxorius usus fuerat relaxatus, quia ex alia tribu et praeterquam ex semine Aaron ad sacerdotium nullus fuerat praeceptus accedere (Num. XVIII), quanto magis hi sacerdotes vel levitae pudicitiam ex die ordinationis suae servare debeant, quibus vel sacerdotium vel ministerium sine successione est, nec praeterit dies qua vel a sacrificiis divinis vel a baptismatis officio vacent? Nam si Paulus ad Corinthios scribit dicens: Abstinete vos ad tempus, ut vacetis orationi (I Cor. VII), et hoc utique laicis praecepit, multo magis sacerdotes, quibus et orandi et sacrificandi juge officium est, semper debebunt ab hujusmodi consortio abstinere, qui si contaminati fuerint carnali concupiscentia, quo pudore vel sacrificare forsitan usurpabunt, aut qua conscientia, quove merito exaudiri se credunt, cum dictum sit: Omnia munda mundis coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum (Ad Tit. I)? Sed fortasse licere hoc credit, quia scriptum est: Unius uxoris virum (I Tim. III), non permanentem in concupiscentia generandi dixit, sed propter conscientiam futuram. Neque enim integros corpore non admisit, qui ait: Vellem autem omnes sic esse, sicut et ego (I Cor. VII). Et apertius declarat dicens: Qui autem in carne sunt, Deo placere non possunt; vos autem jam non estis in carne, sed in spiritu (Rom. VIII). Quod monachus, si clericus factus fuerit, propositum suum servare debeat. XVII. De monachis qui diu morantes in monasteriis postea ad clericatus ordinem pervenerint, non debere eos a priore proposito deviare. Aut enim sicut in monasterio fuit, et quod diu servavit, in meliori gradu positus amittere non debet. Aut si corruptus postea baptizatus in monasterio sedens, et ad clericatus ordinem accedere voluerit, uxorem omnino habere non poterit, quia nec benedici cum sponsa potest jam ante corruptus. Quae forma servatur in clericis maxime, cum vetus regula hoc habeat, ut quisque corruptus baptizatus clericus esse voluisset, sponderet se uxorem omnino non ducere. Ut ex curiatibus clericus non fiat, propter voluptates quas a diabolo inventas exhibere compellitur. XVIII. Praeterea frequenter quidam ex fratribus nostris curiales, vel quoslibet publicis functionibus occupatos, clericos facere contendunt, quibus postea major tristitia, cum de revocandis eis aliquid ab imperatore praecipitur, quam gratia nascitur de adscitis. Constat enim eos in ipsis muniis voluptates etiam exhibere, quas a diabolo inventas esse non dubium est, et ludorum aut munerum apparatibus aut praeesse aut forsitan interesse. Sit certe in exemplum sollicitudo et tristitia fratrum, quam saepe pertulimus imperatore praesente, cum pro his saepius rogaremus, quam ipse nobiscum positus cognovisti, quibus non solum inferiores clerici ex curialibus, verum etiam jam in sacerdotio constituti, ingens molestia ut redderentur instabat. De virginibus velatis, si deviaverint. XIX. Item quae Christo spiritaliter nupserunt, et a sacerdote velantur, si postea vel publice nupserint, vel se clanculo corruperint, non eas admittendas esse ad agendam poenitentiam, nisi is cui se junxerant de mundo recesserit. Si enim de hominibus haec ratio custoditur, ut quaecunque vivente viro alteri nupserit, habeatur adultera, nec ei agendae poenitentiae licentia concedatur, nisi unus ex his fuerit defunctus, quanto magis de illa tenenda est quae ante immortali se sponso conjunxerat, et postea ad humanas nuptias transmigravit? De virginibus non velatis, si deviaverint. XX. Hae vero quae necdum sacro velamine tectae, tamen in proposito virginali semper se simulaverunt permanere, licet velatae non fuerint, si forte nupserint, his agenda aliquanto tempore poenitentia est, quia sponsio earum a Domino tenebatur. Si enim inter homines solet bonae fidei contractus nulla ratione dissolvi, quanto magis ista pollicitatio quam cum Deo pepigerunt, solvi sine vindicta non poterit? Nam si apostolus Paulus quae a proposito viduitatis discesserant, dixerit eas habere damnationem, quia primam fidem irritam fecerunt (I Tim. V), quanto potius virgines, quae prioris promissionis fidem frangere sunt conatae? Haec itaque regula, frater charissime, si plena vigilantia fuerit ab omnibus Dei sacerdotibus observata, cessabit ambitio, dissensio conquiescet, haereses et schismata non emergent, locum non accipiet diabolus saeviendi, manebit unanimitas, iniquitas superata calcabitur, veritas spiritali fervore flagrabit, pax praedicata labiis cum voluntate animae concordabit, implebitur dictum Apostoli, ut unanimes unum sentientes permaneamus in Christo (Philipp. II), nihil per contentionem nobis, neque per inanem gloriam vindicantes, non hominibus, sed Deo nostro salvatori placentes: cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. Data XV cal. Martii Honorio Augusto VI et Aristoneto v. c. conss. (Ann. Christi 404.)
Innocentius Exuperio episcopo Tolosano salutem.
Consulenti tibi, frater charissime, quid de proposita specie unaquaque sentirem, pro captu intelligentiae meae quae sunt visa respondi, quid sequendum, vel docilis ratio persuaderet, vel auctoritas lectionis ostenderet, vel custodita series temporum demonstraret. Equidem dilectio tua institutum secuta prudentium ad sedem apostolicam referre maluit, quid deberet de rebus dubiis custodire potius, quam usurpatione praesumpta quae sibi viderentur, de singulis obtinere. Cur enim magis pudendum putemus discere aliquid, quam omnino nescire? mihi quoque ipsi de collatione docilitas accedit, ut perscrutatis rationibus ad proposita respondere compellar: eoque fit ut aliquid semper addiscat, qui postulatur ut doceat. Proponam igitur singula, subjiciamque responsum.
De incontinentia sacerdotum vel levitarum. XXI. Proposuisti quid de his observari debeat quos in diaconii ministerio aut in officio presbyterii positos incontinentes esse aut fuisse generati filii prodiderunt. De his et divinarum legum manifesta est disciplina, et beatae recordationis viri Siricii episcopi monita evidentia commearunt, ut incontinentes in officiis talibus positi omni honore ecclesiastico privarentur, nec admittantur ad tale ministerium quod sola continentia oportet impleri. Est enim vetus admodum sacrae legis auctoritas (I Paral. XXV; Luc. I), jam inde ab initio custodita, quod in templo anno vicis suae habitare praecepti sunt sacerdotes, ut servientes sacris oblationibus puros et ab omni labe purgatos sibi vindicent divina mysteria, neque eos ad sacrificia fas sit admitti, qui exercent vel cum uxore carnale consortium, quia scriptum est: Sancti estote, quia et ego sanctus sum Dominus Deus vester (Levit. XX). Quibus utique propter sobolis successionem propterea uxorius usus fuerat relaxatus, quia ex alia tribu ad sacerdotium nullus fuerat praeceptus accedere: quanto magis hi sacerdotes vel levitae pudicitiam ex die ordinationis suae servare debent, quibus vel sacerdotium vel ministerium sine successione est, nec praeterit dies qua vel a sacrificiis divinis vel a baptismatis officio vacent? Nam si Paulus ad Corinthios scribit dicens: Abstinete vos ad tempus, ut vacetis orationi (II Corinth. VII), et hoc utique laicis praecepit, multo magis sacerdotes, quibus et orandi et sacrificandi juge officium est, semper debebunt ab hujusmodi consortio abstinere: qui si contaminatus fuerit carnali concupiscentia, quo pudore vel sacrificare usurpabit, aut qua conscientia, quove merito exaudiri se credit, cum dictum sit: Omnia munda mundis, coinquinatis autem, et infidelibus nihil mundum (Ad Tit. I)? Sed fortasse hoc licere credit, quia scriptum est: Unius uxoris virum (I Tim. III); non permanentem in concupiscentia generandi hoc dixit, sed propter continentiam futuram. Neque enim integros corpore non admisit, qui ait: Vellem autem omnes sic esse, sicut et ego (I Cor. VII), et apertius declarat, dicens: Qui autem in carne sunt, Deo placere non possunt; vos autem jam non estis in carne, sed in spiritu (Rom. VIII). Et habentem filios (I Tim. III), non generantem, dixit. Sed ea plane dispar et divisa sententia est; nam si ad aliquos forma illa ecclesiasticae vitae pariter et disciplinae, quae ab episcopo Siricio ad provincias commeavit, non probabitur pervenisse, his ignorationis venia remittetur, ita ut de caetero penitus incipiant abstinere, et ita gradus suos in quibus inventi fuerint sic retentent, ut eis non liceat ad potiora conscendere: quibus in beneficio esse debet, quod hunc ipsum locum quem retinent non amittant. Si qui autem scisse formam vivendi missam a Siricio deteguntur, neque statim cupiditates libidinis abjecisse, illi sunt modis omnibus submovendi, qui post admonitionem cognitam praeponendam arbitrati sunt voluptatem. De ultima poenitentia. XXII. Et hoc quaesitum est, quid de his observari oporteat, qui post baptismum omni tempore incontinentiae voluptatibus dediti in extremo fine vitae suae poenitentiam simul et reconciliationem communionis exposcunt. De his observatio prior durior, posterior interveniente misericordia inclinatior est; nam consuetudo prior tenuit, ut concederetur eis poenitentia, sed communio negaretur. Nam cum illis temporibus crebrae persecutiones essent, ne communionis concessa facilitas homines de reconciliatione securos non revocaret a lapsu, merito negata communio est, concessa poenitentia: ne totum penitus negaretur, et duriorem remissionem fecit temporis ratio. Sed postquam Dominus noster pacem Ecclesiis suis reddidit, jam terrore depulso communionem dari abeuntibus placuit, et propter Domini misericordiam, quasi viaticum profecturis, ne Novatiani haeretici, negantis veniam, asperitatem et duritiam subsequi videamur. Tribuetur ergo cum poenitentia extrema communio, ut homines hujusmodi vel in supremis suis, permittente Salvatore nostro, a perpetuo exitio vindicentur. De administrationibus. XXIII. Quaesitum etiam est super his qui post baptismum administraverunt, et aut tormenta sola exercuerunt, aut etiam capitalem protulerunt sententiam, de his nihil legimus a majoribus definitum (Rom. XIII). Meminerant enim a Deo potestates has fuisse concessas, et propter vindictam noxiorum gladium fuisse permissum, et Dei ministrum esse datum in hujusmodi vindicem. Quomodo igitur reprehenderent factum quod auctore Deo viderant esse concessum? De his ergo ita ut hactenus servatum est, sic habemus, ne aut disciplinam evertere, aut contra auctoritatem Domini venire videamur. Ipsis autem in ratione reddenda, gesta sua omnia servabuntur. Quod viri cum adulteris uxoribus non conveniant. XXIV. Et illud desideratum est sciri, cur communicantes viri cum adulteris uxoribus non conveniant, cum contra uxores in consortio adulterorum virorum manere videantur? Super hoc Christiana religio adulterium in utroque sexu pari ratione condemnat, sed viros suos mulieres non facile de adulterio accusant, et non habent latentia peccata vindictam; viri autem liberius uxores adulteras apud sacerdotes deferre consueverunt, et ideo mulieribus, prodito earum crimine, communio denegatur, virorum autem latente commisso non facile quisquam ex suspicionibus abstinetur, qui utique submovebitur, si ejus flagitium detegatur. Cum ergo par causa sit, interdum probatione cessante vindictae ratio conquiescit.
Quod qui preces vel criminales dictant, habeantur immunes. XXV. Illud etiam sciscitari voluisti, an preces dictantibus liberum concedatur utique post baptismi regenerationem a principibus poscere mortem alicujus, vel sanguinem de reatu? quam rem principes nunquam sine cognitione concedunt, sed ad judices commissa ipsa vel crimina semper remittunt, ut causa cognita vindicentur: quae cum quaesitori fuerint delegata, aut absolutio aut damnatio pro negotii qualitate profertur, et dum legum in improbos exercetur auctoritas, erit dictator immunis. Quod hi qui intercedente repudio divortium pertulerunt, aliisque se vinxerunt nuptiis, adulteri esse monstrentur. XXVI. De his etiam requisivit dilectio tua, qui interveniente repudio alii se matrimonio copularunt, quos in utraque parte adulteros esse manifestum est. Qui vero vel uxore vivente, quamvis dissociatum videatur esse conjugium, ad aliam copulam festinarunt, neque possunt adulteri non videri, in tantum ut etiam hae personae quibus tales conjuncti sunt, etiam ipsae adulterium commisisse videantur, secundum illud quod legimus in Evangelio: Qui dimiserit uxorem suam, et duxerit aliam, maechatur; similiter et qui dimissam duxerit, maechatur (Matth. XIX), et ideo omnes a communione fidelium abstinendos. De parentibus autem aut propinquis eorum, nihil tale statui potest, nisi si incentores illiciti consortii fuisse detegantur. Qui libri in canone recipiantur. XXVII. Qui vero libri recipiantur in canone Scripturarum brevis annexus ostendit. Haec sunt ergo quae desiderata moneri voce voluisti: Mosis libri quinque, id est Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium, nec non et Jesu Nave unus, et Judicum unus, et Regnorum libri 4, simul et Ruth. Prophetarum libri 16, Salomonis libri 5, Psalterium. Item historiarum Job liber unus, Tobiae unus, Esther unus, Judith unus, Machabaeorum duo, Esdrae duo, Paralipomenon duo. Item Novi Testamenti Evangeliorum lib. 4; apostoli Pauli Epistolae 14; Epistolae Joannis 3; Epistolae Petri 2; Epistola Judae; Epistola Jacobi, Actus apostolorum, Apocalypsis Joannis. Caetera autem, quae vel sub nomine Matthiae, sive Jacobi Minoris, vel sub nomine Petri et Joannis, quae a quodam Leucio scripta sunt, vel sub nomine Andreae, quae a Nexocharide et Leonide philosophis, vel sub nomine Thomae scripta sunt, et si qua sunt alia, non solum repudianda, verum etiam noveris esse damnanda. Data X cal. Martiarum; Stilicone II et Anthemio conss. (An. Christi 405.)
Innocentius Felici episcopo Nuceriano salutem.
Mirari non possumus dilectionem tuam sequi instituta majorum, omnia quaeque possunt aliquam recipere dubitationem, ad nos, quasi ad caput atque ad apicem episcopatus referre: ut consulta videlicet sedes apostolica ex ipsis rebus dubiis certum aliquid faciendumque pronuntiet, quod nos et libenter accipimus, et dilectionem tuam memorem canonum comprobamus. Scripsisti igitur quod, fervore fidei quo polles, et amore sanctae plebis vel reparaveris Ecclesias Dei, vel novas quasque construxeris: sed in his clericos quos constituas non habere, aliquos vero mutilos, aliquos digamos esse, ad quod stupuimus prudentem virum de his voluisse consulere, quae omnibus sunt certa ratione comperta. Ergo non quasi ignoranti dicimus, sed in aliis forsitan occupatos istud oblitos esse vos dicimus.
Si quis volens partem sibi corporis amputaverit, clericus esse non potest: nolens autem potest. XXVIII. Qui igitur partem cujuslibet digiti sibi ipse volens abscidit, hunc ad clerum canones non admittunt: cui vero casu aliquo contigit, dum aut operi rustico curam impendit, aut aliquid faciens se non sponte percussit: hos canones praecipiunt et clericos fieri, et si in clero fuerint reperti, non abjici. In illis enim voluntas est judicata, quae sibi ausa fuit ferrum injicere, quod scilicet et alii id facere dubitare non possit: in istis vero casus veniam meruit. Quod digami ad clerum admitti non possint. XXIX. De digamis autem nec consuli debuit, cum manifesta sit lectio Apostoli, unius uxoris virum ad sacerdotium sive ad clericatum admitti debere (I Timot. III). Et hanc ipsam tamen si virginem accepit, nam ea quae habuerit ante virum, licet defunctus sit, tamen si clerico postea fuerit copulata, clericus qui eam acceperit esse non poterit, quia in lege cautum est, Non viduam, non abjectam habere posse conjugem sacerdotem. Qui de laicis ad clerum non debeant promoveri. XXX. De laicis vero religio tua consuluit quod canones ordinare prohibeant. Certum est quidem hoc regulas ecclesiasticas continere: sed non ita definitum est ut de omnibus sit laicis constitutum. Neque enim clerici nasci et non fieri possunt, sed designata sunt genera de quibus ad clericatum pervenire non possunt, id est, si quis fidelis militaverit, si quis fidelis causas egerit, hoc est postulaverit, si quis fidelis administraverit. De curialibus autem manifesta ratio est, quoniam, etsi inveniantur hujusmodi viri qui debeant clerici fieri, tamen saepius ad curiam repetuntur, cavendum ab his est propter tribulationem quae saepe de his Ecclesiae provenit. Qui de laicis possunt fieri clerici, hic aperte concuba prohibetur. XXXI. Laici vero qui habentes uxores baptizati sunt, ac sic se instituerint ut opinio eorum in nullo vacillet, ut aut clericis juncti sint, aut monasteriis, ex quo baptizati sunt, haeserint, si non concubinam, non pellicem noverint, si in omnibus bonis operibus vigilaverint, non prohibentur hujusmodi ad clericatus sortem assumi. De temporibus immorandis in clero. XXXII. Ita sane ut in eos tempora a majoribus constituta serventur: nec cito quilibet lector, cito acolythus, cito diaconus, cito sacerdos fiat. Quia in minoribus officiis si diu perdurent, et vita eorum pariter et obsequia comprobantur, ut ad sacerdotium postea emersis stipendiorum meritis veniant, nec praeripiant quod vita probata meretur accipere. Quoniam ergo certa definitione monstratum est qui debeant admitti, qui vero reprobari, ex his omnibus, quos videt dignatio tua non posse reprobari, eligere debebis, quos clericos facias. Si enim nullam gratiam hominibus aut beneficium praestare velimus, tales invenire possumus, de quorum assumptione nec incurrere, nec erubescere valeamus. Innocentius Maximo et Severo episcopis per Brutios.
Ecclesiasticorum canonum norma nulli esse debet incognita sacerdoti, quia nesciri haec a pontifice satis est indecorum: maxime cum a laicis religiosis viris et sciatur, et custodienda esse ducatur. Nuper Maximilianus filius noster agens in rebus cujusmodi querelam detulerit, libelli ejus series annexa declarat.
Quod hi qui in presbyterio filios genuerint, removeri ab officio debeant. XXXIII. Qui zelo fidei ac disciplinae ductus non patitur Ecclesiam pollui ab indignis presbyteris, quos in presbyterio filios asserit procreasse, quod non licere exponerem, nisi nossem vestram prudentiam legis totius habere notitiam. Et ideo, fratres charissimi, libelli qui subjectus est tenore perspecto, eos qui talia perpetrasse dicuntur jubebitis in medio collocari, discussisque objectionibus quae ipsis presbyteris impinguntur, si convinci potuerint, a sacerdotali removeantur officio. Quia qui sancti non sunt sancta tractare non possunt, atque alieni efficiantur a ministerio quod vivendo illicite polluerunt. Miramur autem haec eorum dissimulare episcopos, ut aut conhibere, aut nescire esse illicita judicentur. Quod post poenitentiam nullus possit ad clerum admitti. XXXIV. Innocentius Agapito, Macedonio et Mariano episcopis Apulis. Multa in provincia vestra contra canones ecclesiasticos decretaque majorum usurpari a plurimis et relationes diversorum, et suggestiones fidissimae retulerunt, quae quidem possent facile resecari, si episcopi in his non invenirentur auctores. Qui dum aut amicis, aut obsequentibus gratiam praestare nituntur, religionem violant, ordinesque corrumpunt, ac sic evenit ut indigni quique honores suscipiant ecclesiasticos, et admittantur ad clerum, qui nec inter laicos quidem dignum locum habere mererentur, sicuti nunc dato nobis libello monstratum est, Modestum quemdam multis criminibus involutum, propter quae etiam poenitentiam egisse dicitur, non solum clericum effectum, quod non licet, verum etiam ad episcopatus apicem tendere, cum canones apud Nicaeam constituti poenitentes etiam ab infimis officiis clericorum excludant. Et ideo, fratres charissimi, perspecto tenore libelli eum jubebitis praesentari, ac si vere constiterit talem qualem libellus affirmat, non solum ab ambitione episcopatus, sed etiam a clericatus re moveatur officio.
De Bubalio et Tauriano, damnatis a provincialibus episcopis, quorum sententiam sedes apostolica retractare curavit. XXXV. Innocentius Rufo, Gerontio, Sophronio, Flaviano, Macedonio, Prosdotio, et Aristeae episcopis per Macedoniam constitutis. Mora coepiscoporum nostrorum Maximiani et Eumeni, vel potius importunitas temporum fecit ut vos iteraretis de Bubalio et Tauriano querimoniam, et nos iterum in homines perditissimos insurgeremus sed ut possum paucioribus verbis malorum tantorum imitabor compendium, et strictim quae in volumine litterarum vestrarum conspexerim retractabo. Grave non potuit videri piissimis mentibus vestris cujuscunque retractari judicium, quia veritas exagitata saepius magis splendescit in luce, et pernicies revocata in judicium gravius et sine poenitentia condemnatur; nam fructus divinus est justitiam saepius recenseri, fratres charissimi. Verum illud video movisse animos vestros, quod in multis Bubalius saepe fallaciis deprehensus objecerit exemplaria fictarum quasi a nobis litterarum: cum pro consuetudine hominis nihil quod proferret jam fide dignissimum videretur. Sed sileatur omne jam de tali negotio murmur, et convicti diaboli ipsi anhelitus comprimantur. Subjunximus autem his priores litteras, quas per memoratos episcopos miseram: quibus ita plenaria sententia nostrorum sensuum designata est, ut dum relegeritis, nihil ambiguum, nihil requirendum in hac causa de caetero repetatis. Hanc autem paginulam nostram sollicitius credentibus episcopis relegendam mittite, ut sciant plenissime quid sit de Bubalio et Tauriano, caeterisque provinciarum, ut servent, qui digni admonitione sunt, cavere a talibus, ne talia sortiantur. De terminis minime transferendis. XXXVI. Innocentius Florentio episcopo Tiburtinensi. Non semel, sed aliquoties clamat Scriptura divina (Deut. XIX et XXVII; Proverb. XXII) transferri non oportere terminos a patribus constitutos: quia nefas est si quod alter semper possederit, alter invadat, quod tuam bonitatem frater et coepiscopus noster Ursus asserit perpetrasse. Nam Nomentanam sive Feliciensem parochiam ad suam dioecesim a majoribus pertinentem invasisse te, atque illic divina celebrasse mysteria inconsulto eodem ac nesciente, non sine dolore conquestus est. Quod si verum est, non leviter te incurrisse cognoscas, unde si declinare cupis tantae usurpationis invidiam, nostris litteris admonitum te convenit abstinere: certe si aliquid tibi credis justitiae suffragari integris omnibus, et in pristino statu manentibus, post dies venerabilis Paschae adesse debebis, ut memoratis possis intentionibus respondere, partibusque in medio collocatis, quid antiquitas aut veritas habeat inquiramus.
Si cujus uxor fuerit abducta in captivitatem, et alteram maritus acceperit, revertente prima, secunda mulier debet excludi. XXXVII. Innocentius Probo. Conturbatio procellae barbaricae facultati legum intulit casum, nam bene constituto matrimonio inter Fortunium et Ursam captivitatis incursus fecerat naevum, nisi sancta religionis statuta providerent. Cum enim in captivitate praedicta Ursa mulier teneretur, aliud conjugium cum Restituta Fortunius memoratus inisse cognoscitur. Sed favore Domini reversa Ursa nos adiit, et nullo diffitente uxorem se memorati esse perdocuit. Quare, domine fili merito illustris, statuimus, fide catholica suffragante illud esse conjugium, quod erat primitus gratia divina fundatum conventumque secundae mulieris, priore superstite, nec divortio ejecta, nullo pacto posse esse legitimum.
Ad Aurelium Carthaginiensem, et Augustinum Hipponensem episcopos scripta salutatoria plena charitate. XXXVIII. Innocentius Aurelio et Augustino episcopis. Acceptissimi mihi Germani compresbyteri ille recursus vacuus officio nostro esse non debuit; per charos enim salutare charissimos naturale quodammodo nobis videtur et consequens. Gaudere igitur in Domino vestram germanitatem amantissimi cupimus, et pro nobis paria ad Deum vota rependere precamur, quia, ut bene nostis, communibus et alternis plus agimus orationibus, quam singularibus aut privatis. Ad Julianam nobilem ejusdem papae scripta exhortatoria. XXXIX. Singulare membrum Ecclesiae tuae religionis amplitudinem existere, et a nobis reverentissime coli satis est omnibus manifestum. In ipso apice enim nobilitatis multo nobiliorem Ecclesiae devotionem impendis, et magis laeta Christi agnitione praeceptis ejus obtemperas, et in fide potius exsultas, quam tanti generis flore jactaris. Summae virtutis est vicisse gloriam carnis, et magnae est Christi gratiae nobilitatem moribus superasse, domina filia merito illustris. Certa igitur existens, dilectissima, vitae hujus quaecunque sunt spatia aeternis divinisque officiis illustrare contende, ut qui insignem te praestitit, reddat sibi per saecula clariorem. Ad Aurelium episcopum Carthaginis de Pascha. XL. Innocentius Aurelio. Charitatis nostrae officium nullo intervallo dirimitur, etiamsi charta nullos apices ferat. Vivit enim spiritalis gratia alternis in cordibus, et amorem nostrum confovet sacerdotalis ipsa societas. Cum ergo indignum est unitatem Ecclesiae non custodiri, idemque omnes pariter et sentiamus et pronuntiemus, frater charissime, has ego litteras de ratione paschali alterius, dico futuri anni, perscripsi. Nam cum ante diem XI cal. Aprilium pene luna 16 colligatur (nam quippiam minus est), itemque in ante diem IV cal. earumdem veniat 23, existimavi XI cal. memoratarum die festa paschalia celebranda: quoniam in 23 luna nullum Pascha unquam ante hoc Pascha factum esse cognoscimus. Sententiae meae exposui atque edixi tenorem; jam prudentiae erit tuae, consors mihi frater, cum unanimis et consacerdotibus nostris hanc ipsam rem in synodo religiosissima retractare, ut si nihil dispositioni nostrae resultat, nobis plenissime aperteque rescribas, quo deliberatam paschalem diem jam litteris ante ut moris est servandam suo tempore praescribamus. Compresbyterum autem Archidamum, quamvis noverim quod libentissime ac more suscipias consueto, tamen ex abundantibus postulo ut eum inter tuos habere digneris.
De Antiochena Ecclesia. XLI. Innocentius Bonifacio presbytero. Ecclesia Antiochena, quam priusquam ad urbem perveniret Romam beatus apostolus Petrus sua praesentia illustravit, velut germana Ecclesiae Romanae, diu se ab eadem alienam esse non passa est; nam missis legatis ita pacem postulavit et meruit, ut et Evagrianos suis ordinibus, ac locis intemerata ordinatione quam acceperant a memorato susciperent, et Joannis sanctae memoriae vel clericos vel laicos in unum colligeret atque congregaret. Promittens ipsius civitatis episcopus, frater meus Alexander, etiamsi quis forte vel a nobis vel aliunde posterioris ordinationis ad eosdem advenerit, se sine controversia recepturum, ac nomen episcopi memorati inter quiescentes episcopos recitaturum: cui rei nos noverit tradidisse manus, frater charissime, et eos in nostra viscera recepisse, ne diu membra quae requisiverant sanitatem, ab unitate corporis haberentur aliena. Omnia vero quae per ordinem gesta sunt filius meus diaconus Paulus, harum scilicet portitor litterarum, tuae dilectioni poterit enarrare: ut et gaudium commune nobiscum habeas, et eos informes qui pro Attici partibus intervenire consueverunt.
Ad Alexandrum Antiochenum episcopum de pace. XLII. Innocentius Alexandro episcopo. Quam grata mihi, quam pia, quam necessaria legatio a tua sanctitate, frater charissime, ad nos directa fuerit, gestorum ipsorum replicatione cognosces. Voluit enim compresbyter noster Cassianus hanc amicitiarum nostrarum paginulam per compresbyterum nostrum Paulum, Nicolaum diaconum, et Petrum subdiaconum, filios nostros, quasi primitias pacis nostrae conscribi. Saluto itaque et tuam mihi in Christo germanitatem, et omnem illam quae tecum tam bene sentit Ecclesiam, nosque, ut facitis, et alloquamini peto crebrius litteris, et frequentius de vestra salute laetificetis. Dabit enim (ut confido) Dominus totius nos praeteriti temporis dispendia amantissimo litterarum colloquio repensare.
De Attico Constantinopolitano episcopo. XLIII. Innocentius Maximiano episcopo. Miramur prudentiam tuam scripta ad Atticum episcopum Constantinopolitanae urbis a nobis et prosecutione propria, et dato libello, qui subter annexus est, postulare: a quo nec missas ullas saltem epistolas ad nos vel ad vestram synodum utique pertulisti, idque non petenti aestimes tribuendum: quod debeas deprecationibus discussa ratione concessum, communionem suspensa restituitur demonstranti causas quibus id cederat jam esse detersas, et profitenti conditiones pacis impletas. Quod neque apud vos, neque apud nos, ut praedixi, Atticus missis aliquibus suorum vel dicere voluit, vel demonstrare completum. Quemadmodum Antiochenae Ecclesiae frater et coepiscopus noster Alexander digna legatione et prosecutus est, et probavit, quibus omnibus utique interesse dignatus cognovisti, quemadmodum singillatim, omnia scriptorum nostrorum ante hac de causa beatissimi Joannis, quondam coepiscopi nostri, discusserim. utque illi in omnibus satis evidenter monstraverint universa quae apud Antiochiam fieri debuerint, fuisse completa. Quorum amplexati pacem utique fidem fecimus, et magnum tramitem omnibus eamdem postulaturis ostendimus: si modo quae discussa sunt atque completa, etiam ipsi se pro suo loco fecisse vel complesse aliquando monstraverint, communionemque, ut isti legatione solemniter destinata sibi rogaverint redhiberi. Exspectamus ergo et professionem memorati de completis omnibus conditionibus, quas diversis temporibus praediximus, et petitionem communionis: ut recte et petenti et probanti se eamdem mereri reddamus, frater charissime. Nam de omnibus plenissimas ad sanctam fratrum nostrorum synodum dudum litteras percepisti.
Item Alexandro episcopo Antiocheno de pace. XLIV. Apostolici favoris gratia magno pacis usque ad nos decore resplenduit, tantumque lucis gaudiorum, quae infulsit fidelibus: ut dicentes Deo maximas laudes majores nos debere fateamur, plusque a Deo jocundati sumus, quod discussis omnibus lateribus actionum tuae fraternitatis, ita totum pietate ac patientia gestum cognovimus, ut in omnibus Dominum laudaremus, successumque ipsum ideo praestitum tuis laboribus videamus, quod tota virtute pacis amator existens eam requisitam inveneris, et repertam summa charitate servaveris, cum erga omnes, tum praecipue circa illos qui quondam Paulini atque Evagrii episcoporum censiti fuerant nomine. Habeo summam votorum meorum, cum antiqui naevi purgatio tuis temporibus tuisque meritis prorogatur. Quorum etiam illos ejusdem nominis qui in Italia merita clericatus acceperant, censui bono quietis gratiam retinere susceptam. Et quia noster compresbyter Cassianus gratum dixit tuae fore dignationi, si meo consilio in civitate vestra clericatus ordinem ducere censerentur, statui propter benevolentiam tuam, promissaque memorati, ut inter caeteros sacerdotes ministrosque qui in civitate sunt, annumerentur, frater charissime. Libenter praeterea de episcopis Elpidio atque Pappo cognovi, quod sine quaestione suas Ecclesias recuperaverint, et multum in gestis, ut subjecta testantur, sollicitus inquisivi, utrum omnibus esset conditionibus satisfactum in causa beati et vere Deo digni sacerdotis Joannis. Et cum per singula assertio legatorum ex voto completa esse fateretur, gratias agens Domino communionem Ecclesiae vestrae ita recepi, ut prae me feram apostolicae sedis condiscipulos primos dedisse caeteris viam pacis: in qua firmatos vos nosque Domini Christi ita benignitas amplexabitur, utque communio, atque ut nullo de caetero titillamento, vel levi cujusquam contentionis pudore pulsetur. Scripta autem Acacii episcopi, quoniam cum vestris sunt porrecta, suscepimus: ne per vestram injuriam ille, qui olim a nobis suspensus fuerat, repudiaretur, et tamen satis abunde in actis statuimus, sicuti dignanter relegere procurabis, quid in ejus persona debeat custodiri, ut si per omnia vestris consiliis actibusque tam sanctis se rogaverit esse communem, praestetur seni favore vestro, nostroque judicio communionis. ac litterarum a nobis gratia prorogata. Subscripserunt 20 episcopi Italiae. Item Alexandro episcopo Antiocheno. Quod prima sedes beati Petri apud Antiochiam esse memoretur. XLV. Et onus et honor nobis a tua fraternitate impositus necessarii tractatus causas induxit: quo litteris, vel commonitorio vestro, ut dat sancti Spiritus gratia, respondere possimus. Revolventes itaque auctoritatem Nicaenae synodi, quae unam omnium per orbem terrarum mentem explicat sacerdotum, quae censuit de Antiochena Ecclesia cunctis fidelibus, ne dixerim sacerdotibus esse necessarium custodire, qua super dioecesim suam praedictam Ecclesiam non super aliquam provinciam recognoscimus constitutum. Unde advertimus non tam pro civitatis magnificentia hoc eidem attributum, quam quod prima primi apostoli sedes esse monstretur, ubi et nomen accepit religio Christiana, et quae conventum apostolorum apud se fieri celeberrimum meruit, quaeque urbis Romae sedi non cederet, nisi quod illa in transitu meruit, ista susceptum apud se consummatumque gaudet. Itaque arbitramur, frater charissime, ut sicut metropolitanos auctoritate ordinas singulari, sic et caeteros non sine permissu conscientiaque tua sinas episcopos procreari, in quibus hunc modum recte servabis, ut longe positos litteris datis ordinari censeas ab his qui nunc eos suo tantum ordinant arbitratu; vicinos autem, si aestimas ad manus impositionem tuae gratiae statuas pervenire: quorum enim te maxima exspectat cura, praecipue tuum debent mereri judicium. Quod non oporteat secundum constituta imperatorum duos esse metropolitanos episcopos. XLVI. Nam quod sciscitaris, utrum divisis imperiali judicio provinciis, ut duae metropoles fiant, sic duo metropolitani episcopi debeant nominari: non ergo visum est ad mobilitatem necessitatum mundanarum Dei Ecclesiam commutari, honoresque aut divisiones perpeti, quas pro suis causis faciendas duxerit imperator: ergo secundum pristinum provinciarum morem metropolitanos episcopos convenit numerari. Cyprios sane asseris, olim Arianae impietatis potentia fatigatos, non tenuisse Nicaenos canones in ordinandis sibi episcopis, et usque adhuc habere praesumptum, ut suo arbitratu ordinent, neminem consulentes: quocirca persuademus eis, ut curent juxta canonum fidem catholicam sapere atque unum cum caeteris sentire provinciis, ut appareat Spiritus sancti gratia ipsos quoque ut omnes Ecclesias gubernari. Quod Arianorum clerici non sint suscipiendi in suis officiis, quamvis eorum baptisma, quod catholicum constat, confirmet Ecclesia. XLVII. Arianos praeterea, caeterasque ejusdem modi pestes, quia eorum laicos conversos ad Dominum sub imagine poenitentiae ac sancti Spiritus sanctificatione per manus impositionem suscipimus, non videtur clericos eorum cum sacerdotii aut ministerii cujuspiam suscipere dignitate: quoniam quibus solum baptisma ratum esse permittimus, quod utique in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti perficitur; nec sanctum Spiritum eos habere ex illo baptismate, illisque mysteriis arbitramur, quoniam cum a catholica fide eorum auctores desciscerent, perfectionem Spiritus quam acceperant amiserunt, nec dare ejus plenitudinem possunt, quae maxime in ordinationibus operatur, quam per impietatis suae perfidiam potius quam fidem dixerim, perdiderunt. Quomodo fieri potest, ut eorum profanos sacerdotes dignos Christi honoribus arbitremur, quorum laicos imperfectos; ut dixi, ad sancti Spiritus percipiendam gratiam cum poenitentiae imagine recipiamus? Gravitas itaque tua haec ad notitiam coepiscoporum vel per synodum, si potest, vel per harum recitationem faciat pervenire, ut quae ipse tam necessario percontatus es, et nos elimate respondimus, communi omnium consensu studioque serventur. De sancto Joanne Constantinopolitano episcopo. XLVIII. Innocentius Acacio, Beroeae episcopo. Adgaudere litteris fraternitatem tuam de receptis Paulini vel Evagrii episcoporum clericis, populisque, et de restitutis Elpidio atque Pappo coepiscopis percensuimus, et vel sero receptae pacis gratiam te fovere postposita omni contentione pervidimus. Unde has ad praestantissimum fratrem et coepiscopum nostrum Alexandrum reddendas tuae transmisimus unanimitati, videlicet ut si omnes inimicitiae, omnis aemulatio tam de nomine sancti Joan nis mirandi episcopi, quam de omnibus ejusdem communionis participibus a tua animositate discessit, has nostrae societatis recipias litteras, frater charissime, modo ut omnia quae hic actis firmata sunt, apud mediatorem nostrum amabilem Alexandrum ore proprio, ut communicantem convenit, fatearis. Ut enim haec nobis unanimitatis charitatisque causa venerabilis est, sic inhaeret sollicita, ne quid obliquum, aut subsicivum in quoquam residere noscatur.
De Bonosiacis, quod Judaeis sint comparandi. XLIX. Innocentius Laurentio episcopo Seniensi. Diu mirati sumus dilectionis tuae litteris lectis haereticos Photini venena sectantes in territorio dilectionis tuae non solum esse, sed et publice sibi conventicula in aliquorum possessionibus praeparare, cum de toto pene orbe nusquam tam multi quam ad vos delegerint habitare. Quorum doctrinae nefariae auctor Marcus dudum de urbe pulsus temeritatis tantae est ductus audacia, ut primum sibi inter eos vindicet locum, sed ne ulterius debaechandi habeant facultatem, et animas simplicium ac rusticanorum secum in gehennam, cui destinati sunt, trahant: actum est adversus eos a defensoribus Ecclesiae nostrae, quod eos possint expellere, ut qui Christum Deum ex Patris substantia ante saecula negant genitum, hi cum Judaeis, qui cum deitatem negaverunt, et nunc usque negant, participium habeant damnationis. Tuum est, frater charissime, quae praecepta sunt non segnius agere, ne plebem tibi creditam dissimulatione deperdas, et incipias Deo de perditis reddere rationem.
Idem papa de suscipiendis clericis, quos Bonosus, antequam damnaretur, ordinasse cognoscitur. L. Innocentius Martiano episcopo Naissitano. Superiori tempore, si tamen recte recordor, memini me, tam ad dilectionem tuam quam ad fratres et coepiscopos nostros, Rufum, Eusebium et caeteros, hujusmodi litteras de clericis Naissensibus transmisisse. His videlicet qui se ante damnationem Bonosi assererent ab eodem tam presbyteros quam diaconos ordinatos: ut si relicto atque damnato ejus errore vellent Ecclesiae copulari, libenter reciperentur. Ne forte qui essent digni recuperandae salutis, in eodem deperirent. Verum nunc in Ravennati urbe mihi constituto propter Romani populi necessitates creberrimas Germanio, qui se asserit esse presbyterum, atque Lupentius, qui se diaconum dicit, multorum talium, quasi legatione suscepta prece fusa dolores proprios exprimere gestiverunt, asserentes se quidem Ecclesias in dilectionis tuae constitutas parochiis retinere, sed tuam communionem non potuisse mereri: ea videlicet ratione qua Rustitius quidam nomine iterata ordinatione presbyterium suscepisset. Et non levi impedimento fit, dum aut illi dolent hujusmodi hominem in Ecclesia retineri, aut ille sic peccare debere in alios arbitretur, qui in se agnoscit esse peccatum. Et quamvis de eadem re plenius litterae meae contineant, quas superius memoravi, tamen etiam nunc admonendam duximus fraternitatem tuam, ut si vere constat aliquos ante damnationem Bonosi ab eodem ordinatos postea voluisse, vel nunc velle reverti, eos recipiendos esse censemus: maxime cum memorati asserant se in tantum anteriori tempore ordinatos, ut sanctae recordationis virum Cornelium episcopum Sirmiensis urbis, nec non et fratrem nostrum Nicetam, aliosque nonnullos fuisse praesentes, cum honoribus, quos se habere memorant, augerentur. Unde, frater charissime, si eorum assertio fidem recipit veri, suscipiendos esse ambigere non debes, quos tandiu Ecclesias sibi creditas passus es retinere.
Innocentius Rufo, et Eusebio, et caeteris episcopis Macedonibus, et diaconibus in Domino salutem.
Magna me gratulatio habuit, cum post tot discrimina totius (ut ita dixerim) mundi Vitalis archidiaconus vestrarum portitor litterarum ex illis partibus ad nos usque directus advenit, quem cum vidissemus illico, ut oportebat, percontati de vestro statu sumus. Verum ubi reperimus vos ex sententia degere, Domino Deo nostro uberes gratias retulimus, quod vos famulos suos, suisque altaribus servientes et in adversis tueatur, et in prosperis gubernare dignetur. Qui cum tradidisset epistolas eas, praecepi illico recenseri, in quibus multa posita esse pervidi, quae stuporem mentibus nostris injicerent, facerentque nos non modicum dubitare utrum aliter putaremus, an ita illa essent posita, quemadmodum personabant. Quae cum saepius repeti fecissem, adverti, sedi apostolicae, ad quam relatio, quasi ad caput Ecclesiarum missa currebat, aliquam fieri injuriam, cujus adhuc in ambiguum sententia duceretur. Unde de quibus jam dudum scripsisse memini, nunc iterare formam argumentis evidentioribus relationis vestrae geminata percontatio compellit.
Ut si sacerdos vel quilibet ex clero viduam uxorem duxerit, vel abjectam, suum perdat officium. LI. Eos qui viduas accepisse suggeruntur uxores, non solum clericos effectos agnovi, verum etiam ad infulas summi sacerdotii pervenisse, quod contra legis esse praecepta nullus ignorat. Nam cum Moyses legislator clamitet: Sacerdos uxorem virginem accipiat, ac ne in hoc praecepto aliquid putaretur ambiguum, addidit: Non viduam, neque ejectam. Contra quod praeceptum divina auctoritate subnixum nulla defensio mandati alterius opponitur: nisi consuetudo vestra, quae (ut ipsi fatemini) ex ignorantia, et ut verecundius dicam, non ex apostolica traditione et ratione integra constituta est. Nos autem, omnes que per Orientem Occidentemque Ecclesias, noverit vestra dilectio haec penitus non admittere, nec ad ultimum ecclesiastici ordinis locum tales assumere, et si reperti fuerint, submovere. Ut si quis catechumenus habuerit uxorem, et defuncta ea jam post baptismum acceperit alteram, clericus esse non possit. LII. Deinde ponitur, non dici oportere digamum eum qui catechumenus habuerit, atque amiserit uxorem, si post baptismum fuerit aliam sortitus, eamque primam videri quae novo homini copulata sit, quia illud conjugium per baptismi sacramentum cum caeteris criminibus sit ablatum, quod cum de una utique dicitur, certe si tres habuerit in veteri positus homine uxores, erit ei, quae post baptismum quarta est, sic interpretantibus prima, virginis aeque nomen accipiet, quae quarto ducta est loco. Quis, oro, istud non videat contra Apostoli esse praeceptum, qui ait, unius uxoris virum oportere fieri sacerdotem (I Timoth. III)? Sed objicitur quod in baptismo totum quidquid in veteri homine gestum est, sit solutum. Dicite mihi (cum pace vestra loquor), crimina tantum dimittuntur in baptismo, an et illa quae secundum Domini praecepta ac Dei instituta complentur? Uxorem ducere crimen est, aut non est crimen? Si crimen est, ergo, praefata venia dixerim, erit auctor in culpa, qui ut crimina committerentur in paradiso, cum ipse eos jungeret, benedixit (Gen. II). Si vero non est crimen, quia quod Deus junxit (Matth. XIX), nefas sit crimen appellari, et Salomon addidit: Etenim a Deo praeparatur viro uxor (Proverb. XIX), quomodo creditur inter crimina esse dimissum, quod Deo auctore legitur consummatum? Quid de talium filiis percensetur? Nunquid non erunt admittendi in haereditatis consortio, qui ex ea suscepti sunt quae ante baptismum fuit uxor, eruntque appellandi vel naturales, vel spurii, quia non est legitimum matrimonium, nisi illud (ut vobis videtur) quod post baptismum assumitur? Ipse Dominus, cum interrogaretur a Judaeis, si liceret dimittere uxorem, atque exponeret fieri non debere, addidit: Quod ergo Deus junxit, homo non separet (Matth. XIX); ac ne de his copulis locutus esse credatur, quae post baptismum sortiuntur, meminerint hoc et a Judaeis interrogatum, et Judaeis esse responsum. Quaero, et sollicitus quaero, si una eademque sit uxor ejus qui ante catechumenus, postea sit fidelis, filiosque ex ea cum esset catechumenus susceperit, ac postea alios, cum fidelis, utrum sint fratres appellandi an non? habeant postea defuncto patre eriscundae haereditatis consortium, quibus filiorum nomen regeneratio spiritalis creditur abstulisse? Quod cum ita sentire atque judicare absurdum est, quae (malum) ratio est hoc defendi, et vacua magis opinione jactari, quam aliqua auctoritate roborari? cum non possit inter peccata deputari, quod lex praecepit, et Deus jungit. Nunquid si quis catechumenus virtutibus studuerit, humilitatem secutus fuerit, patientiam tenuerit, eleemosynas fecerit, morti destinatos qualibet ratione eripuerit, adulteria exhorruerit, castitatem tenuerit, quaero si haec, cum factus fuerit fidelis, amittit, quia per baptismum totum quod vetus homo gesserat putatur auferri? Aspiciamus gentilem hominem Cornelium orationibus atque eleemosynis vacantem, per revelationem angelum Petrumque ipsum vidisse, nunquid per baptismum haec illi ablata sunt, propter quae ei baptismum videtur esse concessum? Si ita creditur, mihi credite, non modicum erratur, quia quidquid bene gestum fuerit, et secundum legis praecepta custoditum, non potest facientibus deperire. Nuptiarum ergo copula, quia Dei mandato perficitur, non potest dici peccatum, et quod peccatum non est, solvi inter peccata credi omnino non debet: eritque integrum aestimare aboleri non posse prioris nomen uxoris, cum non dimissum sit pro peccato, quia ex Dei sit voluntate completum. Quod non admittantur clerici ab haereticis ordinati. LIII. Ventum est ad tertiam quaestionem, quae pro sui difficultate longiorem exigit disputationem, cum nos dicamus ab haereticis ordinatos vulneratum per illam manus impositionem habere caput. Ubi vulnus infixum est, medicina est adhibenda, ut possit recipere sanitatem: quae sanitas post vulnus secuta sine cicatrice esse non poterit, atque ubi poenitentiae remedium necessarium est, illic ordinationis honorem locum habere non posse. Nam si, ut legitur (Levit. I; Num. XIX), quod tetigerit immundus, immundum erit, quomodo id ei tribuetur, quod munditia ac puritas consuevit accipere? sed contra asseritur eum, qui honorem amisit, honorem dare non posse: nec illum aliquid accepisse, quia nihil in dante erat, quod ille posset accipere, acquiescimus, et verum est certe, quia quod non habuit, dare non potuit. Damnationem utique, quam habuit per pravam manus impositionem dedit, et qui particeps factus est damnato, quomodo debeat honorem accipere, invenire non possum. Sed dicitur vera ac justa legitimi sacerdotis benedictio auferre omne vitium, quod a vitioso fuerat injectum. Quod in ordinationibus crimina vel vitia non bene credantur auferri. LIV. Ergo, si ita est, applicentur ad ordinationem sacrilegi, adulteri, atque omnium criminum rei, quia per benedictionem ordinationis crimina vel vitia putantur auferri. Nullus sit poenitentiae locus, quia id potest praestare ordinatio, quod longa satisfactio praestare consuevit. Nostrae vero lex est Ecclesiae, venientibus ab haereticis, qui tamen illic baptizati sunt, per manus impositionem, laicam tantum tribuere communionem, nec ex his aliquem in clericatus honorem vel exiguum subrogare. Quod hi qui a Bonoso haeretico ordinati sunt propterea sint recepti, ne scandalum remaneret Ecclesiae. LV. At vero qui a catholica ad haeresim transierunt, quos non aliter oportet nisi per poenitentiam suscipi, apud vos non solum poenitentiam non agunt, verum etiam honore cumulantur. Sed Anisii fratris quondam nostri, aliorumque consacerdotum summa de liberatio haec fuit, ut quos Bonosus ordinaverat, ne cum eodem remanerent, ac fieret non mediocre scandalum, si ordinati reciperentur; vicimus, ut opinor, ambigua. Jam ergo quod pro remedio ac necessitate temporis statutum est, constat primitus non fuisse, ac fuisse regulas veteres, quas ab apostolis aut apostolicis viris traditas Ecclesia Romana custodit, custodiendasque mandat his qui eam audire consueverunt, sed necessitas temporis id fieri magnopere postulabat. Ergo quod necessitas pro remedio reperit, cessante necessitate debet utique cessare pariter, quod urgebat, quia alius est ordo legitimus, alia usurpatio, quam ad praesens fieri tempus impellit. Sed canones apud Nicaeam constituti de Novatianis fieri permiserunt, prius ille canon a Patribus institutus ponendus est, ut possimus advertere vel quid vel qualiter ab eisdem sensum sit vel praeceptum. De his, inquit, qui nominant seipsos catharos, id est mundos, et aliquando veniunt ad catholicam Ecclesiam, placuit sanctae et magnae synodo, ut accepta manus impositione sic maneant in clero. Possumus vero dicere de solis hoc Novatianis esse praeceptum, nec ad aliarum haeresum clericos pertinere; nam si utique de omnibus ita definirent, addidissent a Novatianis aliisque haereticis revertentes debere in suum ordinem recipi: quod si ita esset, etiam illud maxime, quod de Paulianistis dictum est, poterit confirmare, a quibus venientes etiam baptizari praecipiunt. Nunquidnam cum de Paulianistis jubent, omnes qui ab haereticis revertuntur, erunt hoc exemplo baptizandi? quod cum nullus audeat facere, de ipsis tantum esse praeceptum ratio ipsa demonstrat. Denique baptizatos rite ab evangelista Philippo Petrus et Joannes sola manus impositione consummant (Act. VIII): illos vero quos apostolus Paulus Joannis baptismate baptizatos reperit (Act. XIX), interrogavitque an Spiritum sanctum suscepissent, fatentibusque se illud ne quidem nomen audisse, jussit eos baptizari. Videtis ergo rite baptizatos, illo dono iterari non posse: et aliter sola aqua lotos baptizari in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti necessarium pervideri. Ita et de Novatianis tantum jussum esse lucida manifestatione perlegitur, quod idcirco distinctum esse ipsis duabus haeresibus ratio manifesta declarat, quia Paulianistae in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti minime baptizant. Et Novatiani iisdem nominibus tremendis venerandisque baptizant, nec apud istos de unitate potestatis divinae, hoc est Patris, et Filii, et Spiritus sancti, quaestio aliquando commota est, et ideo de omnibus segregatis haec sola electa est, cui istud crederent concedendum, quia nihil in Patris, et Filii, et Spiritus sancti sacramento peccarent. Si quis vero de catholica ad haeresim transiens, aut fidelis ad apostasiam revertens resipiscens redire voluerit, nunquid eadem ratione poterit ad clerum permitti? Quorum commissum non nisi longa poenitentia poterit aboleri, nec post poenitentiam clericum fieri ipsi canones sua auctoritate permittunt. Unde constat, qui de catholica ad Bonosum transierunt damnatum, atque se passi sunt vel cupierunt ab eodem ordinari, non oportuisse ordinationis ecclesiasticae suscipere dignitatem, qui commune omnium Ecclesiarum judicium deserentes, suam peculiariter in Bonoso vanitatem sequendam esse duxerunt; sed multos constat vim passos, atque invitos attractos repugnantesque ab eodem ordinatos. Dicat mihi, volo, quisquis hoc credit, si non post ordinationem Bonosi interfuit, cum conficeret sacramenta, si communioni ejus participatus non est, si statim discedentibus de ejus pessimo conciliabulo ad Ecclesiam rediit, et iste talis potest habere colorem aliquem excusationis. Caeterum alii qui vel post annum aut mensem ad Ecclesiam redierunt intelligitur eos qui in catholica noverunt se propter vitia sua non posse suscipere ordinationem, idcirco ad illum perrexisse, qui passim et sine ulla discussione ordinationes illicitas faciebat: credentes se posse per istam institutionem locum in Ecclesia catholica reperire, de quo antea desperaverant. Nunc illud quod superest interrogo, qui post mensem aut amplius rediit, cum se presbyterum a Bonoso confideret ordinatum, si non sacramenta confecit, si non populis distribuit, si non missas secundum consuetudinem complevit: quid de his censeatis, quaeso promatis apertius? Ad summam certe, qui nihil a Bonoso acceperunt, rei sunt usurpatae dignitatis, qui conficiendorum sacramentorum sibi vindicaverunt aut non vindicaverunt auctoritatem, atque id se putaverunt esse, quod his nulla fuerat regulari ratione concessum.
Quod in Ecclesia peccatum populi inultum soleat praeteriri. LVI. Pervideat ergo dilectio vestra hactenus talia transisse, et advertite quod, ut dicitis, necessitas imperavit in pace jam Ecclesias constitutas non posse praesumere: sed, ut saepe accidit, quoties a populis aut a turba peccatur, quia in omnes propter multitudinem non potest vindicari, inultum soleat transire: priora ergo dimittenda dico Dei judicio; de reliquo maxima sollicitudine praecavendum.
Quod subreptum fuerit apostolicae sedi, et suam in melius sententiam commutarit, quando damnationem Photini rescindit. Veniam nunc ad maximum quasi quoddam thema Photinum, et quod mihi anxium est ac difficillimum, majorum meorum revolvam sententias. Fuerat de illo quoquo pacto, ut etiam ipsi commeministis, aliquid utique gravius constitutum; verum quoniam id per rumorem falsum, ut asseritis, subreptum huic sedi, et elicitum per insidias demonstratis, quia res ad salutem rediit, veniam nos hanc in tantum vobis adnitentibus post condemnationem more apostolico subrogamus, tantisque vestris assertionibus, vobisque tam bonis, tam charis non dare consensum, omnibus duris rebus durius arbitramur. Pro vestra ergo arbitratione, fratres charissimi, sententia ac postulatione episcopum Photinum habetote licitum ita constituere, ut deprecamini, et nostram in melius conversam sententiam labore vel testimonio vestro compotes voti suscipite. Aeque Eustathium a me saepissime comprobatum nolite exspectare, ut diaconii gratia exspolietur: sollicitos enim vos pro salute libenter audio, contra caput etiam, si faciendum est, non libenter admitto, cui manum porrigitis, vobiscum porrigo, cui porrigo, mecum porrigite. Haec enim ad Corinthios apostolica est declarata benignitas (I Corint. I), ut in uno spiritu ductam ac reductam sententiam boni semper indifferenter sequantur. Nam fateor, haec me primum res bene habet erga Eustathium diaconum, quod nec contra fidem unquam quidquam locutus sit, nec loquentem admiserit, nec ad mortem crimen aliquod commisisse, vel jactatum unquam, vel fictum de eo recognoverim. Et qui in his salvus est, si quo pacto conversationes amabiles non habet, habendus est, ut minus pro tempore dilectus, non ut inimicus aestimatus, diabolo in perpetuum mancipandus. Cognosco illum inter illas simultates ac turbines, contra multorum studia, non dico qualia, diversa sensisse, et cum hinc res calamitatesque ipsae emendatae sint, adhuc Dizoniani et Cyriaci subdiaconorum non potuisse apud vos emendationem reviviscere. Compescite, quaeso, ab illo praedictisque, quorumcunque videtis animos, ac non justas aemulationes, ut ipse apud nos integer, apud vos cum suis reparatus mereatur pacem, non fictam pervidens charitatem. Omnibus igitur vobis ac singillatim occurrat charitas, et vinculis quae nullis modis a Christo solvuntur, vobiscum pariter in perpetuum connexa, laetetur in Domino.
DECRETA ZOSIMI PAPAE. Quod monachi vel laici, nisi per gradus Ecclesiae, non debeant ad summum sacerdotium pervenire. I. Zosimus episcopus urbis Romae Hesychio episcopo Salonitano. Exegit dilectio tua praeceptum apostolicae sedis, in quo Patrum decreta consentiunt, et significas nonnullos ex monachorum coetu, quorum solitudo quamvis frequentia major est, sed et laicos ad sacerdotium festinare. Hoc autem specialiter, et sub praedecessoribus nostris, et nuper a nobis interdictum constat, litteris ad Gallias Hispaniasque transmissis, in quibus regionibus familiaris est ista praesumptio: quamvis nec Africa super hac admonitione nostra habeatur aliena, ne quis penitus contra Patrum praecepta, qui ecclesiasticis disciplinis imbutus per ordinem non fuisset, et temporis approbatione divinis stipendiis eruditus, nequaquam ad summum Ecclesiae sacerdotium aspirare praesumeret, et non solum in eo ambitio inefficax haberetur, verum etiam in ordinatores ejus, ut carerent eo ordine quem sine ordine contra praecepta Patrum crediderant praesumendum. Unde miramur ad dilectionem tuam statuta apostolicae sedis non fuisse perlata. Laudamus igitur propositum constantiae tuae, frater charissime, nec aliud de pontificii censura veteris auctoritatis genus exspectandum fuit, quam ut talibus ambitionibus pro praeceptis Patrum in procinctu fidei constitutus occurreres. Igitur si quid auctoritati tuae, quod nos non opinamur, aestimas defuisse, supplemus. Obsistite talibus ordinationibus, obsistite superbiae et arrogantiae venienti. Tecum faciunt praecepta Patrum, tecum apostolicae sedis auctoritas. Si enim officia saecularia principem locum, non vestibulum actionis ingressis, sed per plurimos gradus examinatis, temporibus deferunt, quis ille tam arrogans, tam impudens invenitur, ut in coelesti militia, quae propensius ponderanda est, et sicut aurum repetitis ignibus explorandum, statim dux esse desideret? Cum tiro ante non fuerit, et prius velit dicere quam discere? Assuescat in Domini castris, in lectorum primitus gradu divini rudimenta servitii, nec illi vile sit, exorcistam, acolythum, subdiaconum, diaconum per ordinem fieri, nec hoc saltu, sed statutis majorum ordinatione temporibus. Jam vero ad presbyterii fastigium talis accedat, ut et nomen aetas impleat, et meritum probitatis stipendia ante acta testentur. Jure inde summi pontificis locum sperare debebit, facit hoc nimia remissio consacerdotum nostrorum, qui pompam multitudinis quaerunt, et putant ex hac turba aliquid sibi dignitatis acquiri. Hinc passim numerosa popularitas etiam his locis ubi solitudo est, talium reperitur, dum parochias extendi cupiunt, aut quibus aliud praestare non possunt, divinos ordines largiuntur. Quod oportet districti semper esse judicii, rarum est enim omne quod magnum est. Quod si quis interdicta despexerit, gradus sui periculo subjacebit. II. Proinde nos, ne quid meritis dilectionis tuae derogemus, ad te potissimum scripta direximus, quae in omnium fratrum et coepiscoporum nostrorum facies ire notitiam, non tantum eorum qui in ea provincia sunt, sed etiam qui vicinis dilectionis tuae provinciis adjunguntur. Sciet, quisquis hoc, postposita Patrum et apostolicae sedis auctoritate, neglexerit, a nobis districtius vindicandum, ut loci sui minime dubitet sibi non constare rationem, si hoc putat post tot prohibitiones impune posse tentari: contumeliae enim studio fit quidquid interdictum toties usurpatur. Quae in singulis cleri gradibus tempora sint praefixa. III. Haec autem singulis gradibus observanda sunt tempora: Si ab infantia ecclesiasticis ministeriis nomen dederit, inter lectores usque ad vicesimum aetatis annum continuata observatione perduret. Si major jam et grandaevus accesserit, ita tamen ut post baptismum statim se divinae militiae desideret mancipari, sive inter lectores, sive inter exorcistas quinquennio teneatur, exinde acolythus vel subdiaconus quatuor annis, et sic ad benedictionem diaconatus, si meretur, accedat, in quo ordine quinque annis, si inculpate se gesserit, haerere debebit. Exinde, suffragantibus stipendiis, per tot gradus datis propriae fidei documentis, presbyterii sacerdotium poterit promereri. De quo loco si eum exactior ad bonos mores vita produxerit, summum pontificatum sperare debebit, hac tamen lege servata, ut neque digamus, neque poenitens ad hos gradus possit admitti. Sane, ut etiam defensores Ecclesiae, qui ex laicis fiunt, supradicta observatione teneantur, si meruerint esse in ordine clericatus. Data IX cal. Mart., dominis nostris Honorio XII et Theodosio VIII Augg. conss. Ad presbyteros Ravennatium. IV. Zosimi episcopi commonitorium presbyteris et diaconibus qui Ravennae sunt. Ex relatione fratris nostri Archidami presbyteri qualiter suscepti sitis, vel quid egeritis, agnovimus; vel qualiter illi suscepti sunt, qui contra canones adversum nos ad comitatum, nescio qua audentes temeritate, ire voluerunt. Ad quos haec, quae nunc misimus, olim scripta feceramus, eorum, quas injuriose miserant, respondentes epistolis. Sed quoniam non potuerunt rei in sua, hoc est in nostra Ecclesia Romana, cum nostris compresbyteris commorari, has ad vos illis tradendas litteras destinavimus, in quibus decreto nostro sanximus memoratos perturbatores omnium ab apostolicae nostrae sedis communione alienos fuisse, atque nostra subscriptione prolatum sententiam suscepisse. Illos etiam qui effrenato hujus facto consilioque assensum commodare voluerunt, vestrae charitatis est aestimare qualiter habeantur. Quibus hoc objicere vos debetis, quod juxta canonum praecepta fortiter incurrere, et qualiter presbyteros non decebat, rebelles existere tentaverunt. Vos tamen menemus, in speculis esse debere, ne qua eorum prorumpat audacia, quos anathematizatos scit sancta et apostolica Ecclesia. De his vero qui eorum se societati junxerunt, quid de his agere debeamus, cum reversi fueritis, consilio meliori tractabimus. Et alia manu: Datum V nonas Octob., Honorio XII et Theodosio VIII Augg. conss. ( An. Christi 418.) DECRETA BONIFACII PAPAE. Supplicatio papae Bonifacii, ut constituatur a principe, quat nus in urbe Roma nunquam per ambitum ordinetur antistes. I. Bonifacius episcopus Honorio Augusto. Ecclesiae meae, cui Deus noster meum sacerdotium, vobis res humanas regentibus, deputavit, cura constringit, ne causis ejus, quamvis adhuc corporis incommoditate detinear, propter conventus qui a sacerdotibus universis, et clericis, et Christianae plebis perturbationibus agitantur, apud aures Christianissimi principis desim. Si quidem secus, quam oportet, eveniat, non vos id facere, qui cuncta aequa moderatione componitis: sed nos per nostram tacentes desidiam videbimur, quod civitatis quietem, Ecclesiae pacem pervertere valeat, amisisse. Cum enim humanis rebus divinae cultor religionis, Domino favente, praesideas, nostra culpa erit, si non id sub vestra gloria (quam certum est divinis semper rebus animo promptiore favisse) firmo et stabili jure custodiatur, quod per tot annorum seriem, et sub illis etiam principibus obtinuit, quos nulla nostrae religionis cura constrinxit, id est ut serventur licita, et sub vestrae imperio clementiae, minime, quae sunt illicita, formidentur. Ipsa enim Ecclesia devotionem tuam, Christianissime imperator, meo quidem sermone, sed suo venerabili appellat affectu, quam Christus Deus noster, vestri fidus rector, et gubernator imperii uni desponsatam sibi, et intactam virginem servat: nec in ea aliquos patiamini insidiantium procellarum fluctus illidi, et quietam faciem tempestatis insolitae tumore turbari, gloriosissime et tranquillissime imperator Auguste: ipsa vero, quae uni desponsata, vestra tamen mater est Ecclesia, hac pietatem vestram legatione, quam suis sacerdotibus commisit, appellat, praeterita praesentiaque repetit. Vobis (inquit) religiose imperantibus modo tutus est populus, tam fidus Deo quam tibi, qui es princeps Christianus. Ecce enim inter ipsa mysteria, inter preces suas, quas pro vestri felicitate dependit imperii, teste, apud quem et de cujus sede agitur, sancto Petro, sollicitis pro religionis observantia vocibus clamat, cum sollicita petitione miscetur oratio, ne nos in varias res semel evulsa distrahat a cultu solito, tentatore sollicitante, discordia. Ageret pluribus, princeps Christianissime, nisi apud te suarum esset secura causarum, et nisi in oppressionibus idolorum, in haereticorum correctionibus, fide tua, divino cultu pariter cum imperio semper florente, vicisset. Habet refugium, pium tuae mansuetudinis animum, cum suae religionis veneratione conjunctum. Cum quidquid huic proficiat, vos agatis, conferatis fratribus, et consacerdotibus meis, probatissimis viris, a me et ab omnibus, qui Ecclesiam faciunt istiusmodi, legatis quibus precamur, sacrae causam religionis prosequentibus, in urbe vestrae mansuetudinis, hoc animo, quo postulatis annuitis, in perpetuum statui universalis Ecclesiae consulatis. Datum cal. Juliis. Rescriptum Honorii Augusti ad Bonifacium, papam Romanum: in quo statuit, ut si denuo Romae episcopi ordinati fuerint duo, ambo de civitate pellantur. II. Victor Honorius, inclytus triumphator, semper Augustus, sancto ac venerabili Bonifacio, papae urbis aeternae.--Scripta beatitudinis tuae debita reverentiae gratulatione suscepimus: quibus recensitis, egimus omnipotenti Deo maximas gratias, quod sanctimoniam tuam post longum incommodum optatae redditam didicimus sanitati. Et ideo revertentibus venerabilibus viris gaudium nostrum sacrorum apicum attestatione signamus ac petimus, uti quotidianis orationibus apostolatus tuus studium, ac votum suum circa salutem, atque imperium nostrum dignetur impendere. Illud autem pietati nostrae satis placitum esse cognosce, quod sanctimonia tua de Ecclesiarum, aut populi perturbatione sollicita est. Quae ut ne aliqua ratione possit invenire, satis clementia nostra credidit esse provisum. Denique beatitudine tua praedicante, id ad cunctorum clericorum notitiam voluimus pervenire, ut si quid forte religioni tuae (quod non optamus) humana sorte contigerit, sciant omnes ab ambitionibus esse cessandum. At si duo contra fas temeritate certantes, fuerint ordinati, nullum ex his futurum penitus sacerdotem, sed illum solum in sede apostolica permansurum, quem ex numero clericorum nova ordinatione divinum judicium et universitatis consensus elegerit. Unde id observandum est, ut omnes tranquillam mentem, et pacificos animos ex serenitatis nostrae admonitione custodiant, nec aliquid seditiosis conspirationibus tentare conentur: cum certum sit, nulli partium sua studia profutura. Epistola Bonifacii episcopi urbis Romae ad episcopos Galliae, de Maximo episcopo diversis criminibus accusato. III. Bonifacius episcopus, Patroclo, Remigio, Maximo, Hilario, Severo, Valerio, Juliano, Castorio, Leontio, Constantino, Joanni, Montano, Marino Mauritio, et caeteris episcopis per Gallias et septem, provincias constitutis. Valentinae nos clerici civitatis adierunt proponentes per libellum crimina, quae Maximum, teste tota provincia, asserunt commisisse: delegata toties cognitione illum constituta semper subterfugisse judicia, nec confisum conscientia festinasse, ut si esset innocens, examinatis omnibus, purgaretur, quae toties decreta, ex nostrarum quoque chartarum instructione cognovimus. Qui econtrario probavit de se illa, quae dicta sunt, quia ad ea confutanda, cum essent innumera, a decessoribus meis provincialis est delegata cognitio. Conventus etiam dicitur evitasse et adesse minime voluisse, et nullus dubitat quod ita judicium nocens subterfugit, quemadmodum ut absolvatur, qui est innocens, quaerit. Sed astuta cavillatio eorum, qui versutis agendum credunt esse consiliis, nunquam innocentiae nomen accipiet. Confitetur enim de omnibus, quisquis se subterfugere judicium dilationibus putat. Veniet aliquando tamen ille, qui talis perhibetur, in medium, nec prodest illi toties latuisse, toties subterfugisse, quem sui actus et commissa quocunque fugerit, ea quae objiciuntur illi, si vera sunt, crimina persequuntur. Debueram quidem jam nunc dignam pro ejus accusatis in nostro judicio actibus, qui cognitionem et decretum judicum saepe declinando credidit illudendum, ferre sententiam; atne aliquis praecocem forsitan judicaret, et sibi, qui absens est, licet sit quaesitus a nobis, reservatum esse nihil diceret, maluimus, intercapedine temporis data, differri, cum hoc etiam ejus accusatores assererent. De cujus intentionibus et moribus sit securum, Maximum tanto magis damnanda committere, quanto tardius se constituto judicio praesentaret. Quem Manichaeorum involutum caligine arguunt, turpi secta olim, ita ne eum possit abluere animum sordida se improbatione objectae rei, gesta synodalia proferentes, et commissis involutum undique flagitiis; nullum enim sanitatis habuisse respectum, quem furore suo et insana temeritate ad saecularium quoque judicum tribunatia subditum quaestioni, quod in vili quoque persona turpissimum est, objicerent pervenisse et homicidit damnatum asserunt gestis prolatis in medium. Et hunc talem, post tanta taliaque commissa, episcopatus adhuc sibi nomen in suis latibulis vindicare, in propriae civitatis infamiam, nimiis doloribus conqueruntur, et sanctum nomen vindicando sibi velle polluere. Ideoque, fratres charissimi, quia audiendus hic praesentare se noluit, ne convictus forsitan ab accusantibus se clericis, posset digna tandem, aliquando praesentatus, episcopali judicio pronuntiationis congruae feriri sententia. Quanquam illi, cum haec edocta fuerint, quae potest hujus nominis esse jactura, qui pudorem nunquam habuisse sacerdotii perhibetur, et locum suum ne modico quidem tempore custodisse: dilationem dedimus, et decrevimus vestrum debere intra provinciam esse judicium, et congregari synodum ante diem calendarum Novembrium, ut si adesse voluerit, praesens, si confidit, ad objecta respondeat; si adesse neglexerit, dilationem sententiae de absentia non lucretur: nam manifestum est confiteri eum de crimine, qui indulto et toties delegato judicio, purgandi se occasione non utitur. Nihil enim interest, utrum in praesenti examine omnia, quae dicta sunt, comprobentur, cum ipsa quoque confessione procurata toties constet absentia. Nos autem per omnes provincias litteras dirigemus, ne excusationem sibi ignorationis obtendat: ut ad provinciam venire cogatur, et illic se constituto praesentare judicio. Quidquid autem vestra charitas de hac causa duxerit decernendum, cum ad nos relatum fuerit, nostra, ut condecet, necesse est auctoritate firmetur. Datum sub die idus Junii, Monaxio v. c. cons. (An. Christi 419.)
Ut in unaquaque provincia nemo, contempto metropolitano, episcopus ordinetur. IV. Bonifacius, episcopus urbis Romae, Hilario episcopo Narbonensi. Difficilem quidem fidem querimoniis commodamus, quarum sacerdotes Domini pulsat intentio: maxime, cum eos loquuntur quidpiam contra Patrum statuta tentasse, sed frequenter has asserit, sicut nunc, multitudo causantium. Ecce enim, ut charitas tua recognoscit ex subditis, Lutubensis Ecclesiae cleri ordo, vel plebis preces suas, vel lacrymas ad nos, quantum datur intelligi, magno cum dolore miserunt, dicentes coepiscopum nostrum Patroclum, sua petitione cessante, in locum decedentis episcopi, nescio quem, in aliena provincia, praetermisso metropolitano, contra Patrum regulas ordinasse; quod nequaquam possumus ferre patienter, quia convenit nos paternarum sanctionum diligentes esse custodes. Nulli etenim videtur incognita synodi constitutio Nicaenae: quae ita praecipit. ut eadem proprie verba ponamus, per unamquamque provinciam jus metropolitanos singulos habere debere, nec cuiquam duas esse subjectas, quod illi, quia aliter credendum non est, servandum, sancto Spiritu suggerente, sibimet censuerunt. Unde, frater charissime, si ita res sunt, et Ecclesiam supradictam provinciae tuae limes includat, nostra auctoritate communitus, quod quidem facere sponte deberes, desideriis supplicantium et voluntate respecta ad eumdem locum in quo ordinatio talis celebrata dicitur, metropolitani jure munitus, et praeceptionibus nostris fretus accede, intelligens arbitrio tuo, secundum regulas Patrum, quaecunque facienda sunt, a nobis esse concessa, ita ut peractis omnibus apostolicae sedi, quidquid statueris, te referente clarescat, cui totius provinciae ordinationem liquet esse mandatam. Nemo ergo eorum terminos audax temerator excedat, nec aliquid in illorum contumeliam partibus suis, quae sibi non videntur concessa, defendat. Cesset hujusmodi pressa nostra auctoritate praesumptio eorum, qui ultra licitum suae limitem dignitatis extendunt. Quod idcirco dicimus, ut advertat charitas tua adeo nos canonum praecepta servare, ut ita constitutio quoque nostra definiat: quatenus metropolitani sui unaquaeque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet. Datum V Idus Februarii, dominis nostris Honorio XIII et Theodosio X Augustis, consulibus. ( An. Christi 422.) DECRETA COELESTINI PAPAE. De Prospero et Hilario, qui quosdam Galliae presbyteros accusant Pelagii sectatores. I. Coelestinus episcopus, dilectissimis fratribus Venerio, Marino, Leontio, Auxonio, Arcadio, Filtanio et caeteris Galliarum episcopis. Apostolici verba praecepti sunt apud Judaeos atque gentiles sine offensione nos esse debere (II Petr.) II). Hoc quisquis Christianus est, tota animi virtute custodit (Rom. XIV). Quod cum ita sit, non parum periculi illum manere poterit ante Deum, qui hoc detrectat etiam fidelibus exhibere (I Cor. VIII). Nam qualiter nos, qui neminem perire volumus, ista contristent, quae auctoribus Christianis percellunt animos Christianos, dominicus in Evangelio sermo testatur. Ait enim ipse Salvator, quod expediat scandalizanti unum de pusillis, in maris profunda demergi (Matth. XVIII), et ideo quae sit ejus jam poena quaeramus cui tale supplicium legimus expedire. Filii nostri praesentes Prosper et Hilarius, quorum circa Deum nostrum sollicitudo laudanda est, tantum, nescio quibus, presbyteris illic licere, qui dissensioni Ecclesiarum studeant, sunt apud nos prosecuti, ut indisciplinatas quaestiones vocantes in medium pertinaciter eos dicant praedicare adversantia veritati; sed vestrae dilectioni justius imputamus, quando illi supra vos habent copiam disputandi. Legimus, supra magistrum non esse discipulum (Matth. X), hoc est, non sibi debere quemquam ad injuriam doctorum vindicare doctrinam. Nam et hos ipsos a Deo nostro positos novimus ad docendum, cum sit, dicente Apostolo (I Cor. XII), eis tertius locus intra Ecclesiam deputandus. Quid illic spei est, ubi magistris tacentibus hi loquuntur, qui, si ita est, eorum discipuli non fuerunt? Timeo ne connivere sit hoc tacere, timeo ne magis ipsi loquantur, qui permittunt illis taliter loqui. In talibus causis non caret suspicione taciturnitas, quia occurreret veritas, si falsitas displiceret. Merito namque causa nos respicit, si silentio faveamus errori. Ergo corripiantur hujusmodi, non sit his liberum habere pro voluntate sermonem, desinat, si ita res sunt, incessere novitas vetustatem, desinat Ecclesiarum quietem inquietudo turbare. Conantur saepe naufragio mergere, quos intra portum stantes statio facit fida securos. Fida quippe est omnium statio, quorum perfectis gressibus vestigia non moventur. Recurrerunt ad apostolicam praedicti sedem, haec ipsa nobis quae tentat perturbatio, conquerentes. Habetote, fratres charissimi, pro catholicae plebis pace tractatum, sciant se (si tamen censentur presbyterii dignitate) vobis esse subjectos, sciant, quod sibi omnes, qui male docent, discere magis ac magis competat, quam docere. Nam quid in Ecclesiis vos agitis, si illi summam teneant praedicandi? nisi forte illud obsistat, quod non auctoritate, non adhuc ratione colligitur, ut aliqui e fratrum numero nuper de laicorum consortio, in collegium nostrum fortassis admissi, nesciant quid sibi debeant vindicare. Super his multa jam dicta sunt eo tempore, quo ad fratris Tuenti dedimus scripta responsum. Nunc tamen repetentes saepius admonemus, ut vitentur hujusmodi, qui laborant per terras aliud, quam ille noster jussit agricola, seminare. Nec tamen mirari possumus, si haec erga viventes hi nunc tentare audent, qui nituntur etiam quiescentium fratrum memoriam dissipare.
De sancto episcopo Augustino mira laudis assertio. II. Augustinum sanctae recordationis virum pro vita sua atque meritis in nostra communione semper habuimus, nec unquam hunc sinistrae suspicionis saltem rumor aspersit, quem tantae scientiae olim fuisse meminimus, ut inter magistros optimos etiam a meis semper decessoribus haberetur. Bene ergo de eo omnes in commune senserunt, ut pote, qui ubique cunctis et amori fuerit et honori. Unde resistatur talibus, quos male crescere videmus; nefas est, haec pati religiosas animas, quarum afflictione, quia membra nostra sunt, nos quoque convenit macerari, quamvis maneat hos beatitudo promissa (Matth. V), quicunque probantur persecutionem propter justitiam sustinere. Quibus quid promittat Dominus in futurum, sequens sermo declarat. Non est agentium causa solorum, universalis Ecclesia quacunque novitate pulsatur. Intelligamus haec ipsa vobis, quae nobis non placent, displicere. Quod ita demum probare poterimus, si imposito improbis silentio, de tali re in posterum querela cessaverit. Deus vos incolumes custodiat, fratres charissimi.
Praeteritorum sedis apostolicae episcoporum auctoritates de gratia Dei. III. Quia nonnulli, qui catholico nomine gloriantur, in damnatis haereticorum sensibus seu pravitate, sive imperitia demorantes, piissimis disputatoribus obviare praesumunt, et cum Pelagium, atque Coelestium anathematizare non dubitent, magistris tamen nostris, tanquam necessarium modum excesserint, obloquuntur, eaque tantummodo sequi et probare profitentur, quae sacratissima beati apostoli sedes Petri contra inimicos gratiae Dei per ministerium praesulum suorum sanxit et docuit. Necessarium fuit diligenter inquirere quid rectores Romanae Ecclesiae de haeresi, quae eorum temporibus exorta fuerat, judicarint, et contra nocentissimos liberi arbitrii defensores, quid de gratia Dei sentiendum esse censuerint, ita ut etiam Africanorum conciliorum quasdam sententias jungeremus, quas utique suas fecerunt apostolici antistites, cum probarunt. Ut ergo plenius, qui in aliquo dubitant, instruantur, constitutiones sanctorum Patrum compendioso manifestamus indiculo, quo si quis non nimium est contentiosus, agnoscat omnium disputationum connexionem ex hac subditarum auctoritatum brevitate pendere, nullamque sibi contradictionis superesse rationem, si cum catholicis credat et dicat. Quod Adam omnes homines laeserit, nec quemquam nisi Christi gratia posse salvari. IV. In praevaricatione Adae omnes homines naturalem possibilitatem et innocentiam perdidisse, et neminem de profundo illius ruinae per liberum arbitrium posse consurgere, nisi eum gratia Dei miserantis erexerit, pronuntiante beatae memoriae papa Innocentio, atque dicente in epistola ad Carthaginense concilium: Liberum enim arbitrium ille perpessus, dum suis inconsultius utitur bonis, cadens in praevaricationis profunda demersus est, et nihil quemadmodum exinde surgere posset, invenit: suaque in aeternum libertate deceptus hujus ruinae latuisset oppressu, nisi eum post Christi pro sua gratia relevasset adventus, qui per novae regenerationis purificationem omne praeteritum vitium sui baptismatis lavacro purgavit. Quod nemo sit bonus suis viribus, nisi participatione ejus qui solus bonus est. V. Neminem esse per semetipsum bonum, nisi participationem sui ille donet qui solus est bonus (Matth. XIX), quod in eisdem scriptis ejusdem pontificis sententia protestatur, dicens: Nunquid nos de eorum posthaec rectum mentibus aestimemus, qui sibi se putant deberi, quod boni sunt, nec illum considerant, cujus quotidie gratiam consequuntur, qui sine illo tantum se assequi posse confidunt. Quod nisi gratia Dei continuo juvemur, insidias diaboli superare non possumus. VI. Neminem etiam baptismatis gratia renovatum, idoneum esse ad superandas diaboli insidias, et ad evincendas carnis concupiscentias, nisi per quotidianum adjutorium Dei perseverantiam bonae conversationis acceperit: quod ejusdem antistitis in iisdem paginis doctrina confirmat, dicens: Nam quamvis hominem redimeret a praeteritis ille peccatis, tamen sciens iterum posse peccare, ad reparationem sibi, quemadmodum posset illum et post ista corrigere, multa servavit. Quotidiana praestat ille remedia, quibus nisi freti confisique nitamur, nullatenus humanos vincere poterimus errores. Necesse est enim ut quo auxiliante vincimus, eo iterum non adjuvante vincamur. Quod per Christum libero bene utamur arbitrio. VII. Quod nemo nisi per Christum, libero bene utatur arbitrio, idem magister in epistola ad Milevitanum concilium data praedicat, dicens: Adverte tandem, o provissimarum mentium perversa doctrina, quod primum hominem ita libertas ipsa decepit, ut dum indulgentius frenis ejus utitur, in praevaricationem praesumptione concideret, nec ex hac potuit erui, nisi ei providentia regenerationis statum pristinae libertatis Christi Domini reformasset adventus. Quod omnia sanctorum merita dona sunt Dei. VIII. Quod omnia studia, et omnia opera, ac merita sanctorum ad Dei gloriam laudemque referenda sint, quia nemo aliunde ei placet, nisi ex eo quod ipse donaverit. In quam nos sententiam dirigit beatae recordationis papae Zosimi regularis auctoritas, cum scribens ad totius orbis episcopos ait: Nos autem instinctu Dei, omnia enim bona ad auctorem suum referenda sunt, unde nascuntur, ad fratrum et coepiscoporum nostrorum conscientiam universa retulimus. Hunc autem sermonem sincerissimae veritatis luce radiantem tanto Afri episcopi honore venerati sunt, ut ita ad eumdem virum scriberent: Illud vero, quod in litteris, quas in universas provincias curasti esse mittendas, posuisti dicens, Nos tamen instinctu Dei, etc., sic accepimus dictum, ut illos, qui contra Dei adjutorium extollunt humani arbitrii libertatem, districto gladio veritatis, velut cursim transiens, amputares. Quid enim tam libero fecistis arbitrio, quam quod universa in nostrae humilitatis conscientiam retulistis? Et tamen instinctu Dei factum esse fideliter sapienterque vidistis, veraciter fidenterque dixistis. Ideo utique, quia praeparatur voluntas a Domino, et ut boni aliquid agant, paternis inspirationibus suorum ipse tangat corda filiorum. Quotquot enim spiritu Dei aguntur, hi filii Dei sunt, ut nec nostrum deesse sentiamus arbitrium, et in bonis quibusque voluntatis humanae singulis motibus magis illius valere non dubitemus auxilium. Quod omnis sancta cogitatio et motus piae voluntatis ex Deo sit. IX. Quod ita Deus in cordibus hominum, atque in ipso libero operetur arbitrio, ut sancta cogitatio, pium consilium, omnisque motus bonae voluntatis ex Deo sit, quia per illum aliquid boni possumus, sine quo nihil possumus. Ad hanc enim nos professionem idem doctor instituit, qui cum ad totius orbis episcopos de divinae gratiae opitulatione loqueretur: Quod ergo, ait, tempus intervenit, quo ejus non egeamus auxilio? In omnibus igitur actibus, causisque, cogitationibus, motibus, adjutor et protector orandus est. Superbum est enim, ut quidquam sibi humana natura praesumat, clamante Apostolo (Ephes. VI): Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed contra principes et potestates aeris hujus, contra spiritalia nequitiae in coelestibus. Et sicut ipse iterum dicit (Rom. VII): Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum. Et iterum (II Cor. XV): Gratia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit, sed plus illis omnibus laboravi: non ego autem, sed gratia Dei mecum. Quod gratia Dei non solum peccata dimittat, sed etiam adjuvet ne committantur, et praestat ut lex impleatur, non sicut ait Pelagius facile, quasi sine gratia Dei difficilius possit impleri. X. Illud etiam, quod intra Carthaginensis synodi decreta constitutum est, quasi proprium apostolicae sedis amplectimur, quod scilicet tertio capitulo definitum est: Ut quicunque dixerit gratiam Dei, qua justificamur per Jesum Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatorum valere, quae jam commissa sunt, non etiam ad adjutorium ut non committantur, anathema sit. Et iterum quarto capitulo: Ut quisquis dixerit, gratiam Dei per Jesum Christum propter hoc tantum nos adjuvare ad non peccandum, quia per ipsum nobis revelatur, et aperitur intelligentia mandatorum, ut sciamus: quid appetere et quid vitare debeamus; non autem per illam nobis praestari, ut quod faciendum cognovimus, etiam facere diligamus atque valeamus, anathema sit. Cum enim dicat Apostolus: Scientia inflat, charitas vero aedificat (I Cor. VIII), valde impium est ut credamus, ad eam quae inflat, nos habere gratiam Christi, et ad eam quae aedificat, non habere, cum sit utrumque donum Dei, et scire quid facere debeamus, et diligere ut faciamus, ut aedificante charitate scientia non possit inflare. Sicut autem de Deo scriptum est: Qui docet hominem scientiam (Psal. XCIII), ita etiam scriptum est: Charitas ex Deo est (I Joan. IV). Item quinto capitulo: Ut quisquis dixerit ideo nobis gratiam justificationis dari, ut quod facere per liberum jubeamur arbitrium, facilius possimus implere per gratiam, tanquam et si gratia non daretur, non quidem facile, sed tamen possimus etiam sine illa implere divina mandata, anathema sit De fructibus enim mandatorum Dominus loquebatur, ubi non ait, Sine me difficilius potestis facere; sed ait, Sine me nihil potestis facere. Quod praeter statuta sedis apostolicae omnes orationes Christi gratiam resonant, qua genus humanum ab aeterna damnatione reparatur. XI. Praeterea beatissimae et apostolicae sedis inviolabiles sanctiones, quibus nos piissimi Patres, pestiferae novitatis elatione dejecta, et bonae voluntatis exordia, et incrementa probabilium studiorum, et in eis usque in finem perseverantiam ad Christi gratiam referre docuerunt. Obsecrationum quoque sacerdotalium sacramenta respiciamus, quae ab apostolis tradita in toto mundo atque in omni catholica Ecclesia uniformiter celebrantur, ut legem credendi lex statuat supplicandi. Cum enim sanctarum plebium praesules mandata sibimet legatione fungantur, apud divinam clementiam humani generis agunt causam, et tota secum Ecclesia congemiscente postulant et precantur, ut infidelibus donetur fides, ut idololatrae ab impietatis suae liberentur erroribus, ut Judaeis ablato cordis velamine lux veritatis appareat, ut haeretici catholicae fidei perceptione resipiscant, ut schismatici spiritum redivivae charitatis accipiant, ut lapsis poenitentiae remedia conferantur, ut denique catechumenis ad regenerationis sacramenta perductis coelestis misericordiae aula reseretur. Haec autem non perfunctorie, neque inaniter a Domino peti rerum ipsarum monstrat effectus, quandoquidem ex omni errorum genere plurimos Deus dignatur attrahere, quos erutos de potestate tenebrarum transferat in regnum filii charitatis suae (Coloss. I), et ex vasis irae faciat vasa misericordiae (Rom. IX), quod adeo totum divini operis esse sentitur, ut haec efficienti Deo gratiarum semper actio laudisque confessio pro illuminatione talium vel correctione referatur. Quod gratiam Dei etiam baptizandorum testetur instituta purgatio, cum exorcismis et exsufflationibus spiritus ab eis abiguntur immundi. XII. Illud etiam, quod circa baptizandos in universo mundo sancta Ecclesia uniformiter agit, non otioso contemplamur intuitu. Cum sive parvuli, sive juvenes ad regenerationis veniunt sacramentum, non prius fontem vitae adeunt, quam exorcismis et exsufflationibus clericorum spiritus ab eis immundus abigatur, ut tunc vere appareat, quomodo princeps mundi hujus mittatur foras, et quomodo prius alligetur fortis (Joan. XII; Matth. XII; Marc. III), et deinceps vasa ejus diripiantur in possessionem translata victoris, qui captivam ducit captivitatem, et dat dona hominibus (Ephes. IV). His ergo ecclesiasticis regulis, et ex divina sumptis auctoritate documentis, ita, adjuvante Domino, conformati sumus, ut omnium bonorum affectuum, atque operum et omnium studiorum, omniumque virtutum, quibus ab initio fidei ad Deum tenditur, Deum profiteamur auctorem, et non dubitemus ab ipsius gratia omnia hominis merita praeveniri, per quem fit, ut aliquid boni et velle incipiamus, et facere. Quo utique auxilio et munere Dei non aufertur liberum arbitrium, sed liberatur, ut de tenebroso lucidum, de pravo rectum, de languido sanum, de imprudente sit providum. Tanta enim est erga omnes homines bonitas Dei, ut nostra velit esse merita, quae sunt ipsius dona, et pro his quae largitus est, aeterna praemia sit donaturus. Agit quippe in nobis, ut quod vult, et velimus, et agamus, nec otiosa esse in nobis patitur, quae exercenda, non negligenda donavit, ut et nos cooperatores simus gratiae Dei (I Corint. III), ac si quid in nobis ex nostra viderimus remissione languescere, ad illum sollicite recurramus, qui sanat omnes languores nostros (Psal. CI), et redimit de interitu vitam nostram, et cui quotidie dicimus: Ne inducas nos in tentationem, sed libera nos a malo (Matth. VI). Quod profundiores quaestiones nec contemnendae sint, nec penitus asserendae. XIII. Profundiores vero, difficilioresque partes incurrentium quaestionum, quas latius pertractarunt, qui haereticis restiterunt, sicut non audemus contemnere, ita non necesse habemus astruere, quia ad confitendam gratiam Dei, cujus operi ac dignationi nihil penitus subtrahendum est, satis sufficere credimus, quidquid secundum praedictas regulas apostolicae sedis nos scripta docuerunt, ut prorsus non opinemur catholicum, quod apparuerit praefixis sententiis esse contrarium. Coelestinus universis episc. per Viennensem et Narbonensem provincias constitutis in Domino salutem.
Cuperemus quidem de vestrarum Ecclesiarum ita ordinatione gaudere, ut congratularemur potius de profectu, quam aliquid admissum contra disciplinam ecclesiasticam doleremus. Ad nostram enim laetitiam et benefacta perveniunt, et moeroris aculeis nos quae fuerunt malefacta, compungunt. Nec silere possumus, cum ad hoc, ut ab illicitis revocemus aliquos, officii nostri provocemur instinctu, in speculis a Deo constituti, ut vigilantiae nostrae diligentiam comprobantes, et quae coercenda sunt resecemus, et quae observanda sunt sanciamus. Et quamvis circa longinqua spiritalis cura non deficit, sed per omnia, qua nomen Dei praedicatur, extendit: nec notitiam nostram subterfugiunt, quae in eversionem regularum novellae praesumptionis auctoritate tentantur.
Quod non debeant sacerdotes aut clerici, amicti palliis et praecincti lumbis, in ecclesia ministrare. XIV. Didicimus enim quosdam Domini sacerdotes superstitioso potius cultui inservire quam mentio vel fidei puritati. Sed non mirum, si contra ecclesia sticum morem faciunt, qui in Ecclesia non creverunt, sed alio venientes itinere secum haec in Ecclesiam, quae in alia conversatione habuerant, intulerunt, amicti pallio et lumbos praecincti credunt se sanctae Scripturae fidem, non per spiritum, sed per litteram completuros. Nam si ad hoc ista praecepta sunt, ut taliter servarentur, cur non fiunt pariter quae sequuntur, ut lucernae in manibus ardentes una cum baculo teneantur? Habent suum ista mysterium, et intelligentibus ita clara sunt, ut ea magis, qua decet, significatione serventur. Nam in lumborum praecinctione castitas, in baculo regimen pastorale, in lucernis ardentibus boni fulgor operis (de quo dicitur, opera vestra luceant) indicatur. Habent tamen istum forsitan cultum morem potius quam rationem sequentes, qui remotioribus habitant locis, et procul a caeteris degunt, unde hic habitus in Ecclesiis Gallicanis, ut tot annorum, tantorumque pontificum in alterum habitum consuetudo vertatur? Discernendi a plebe vel caeteris sumus doctrina, non veste, conversatione, non habitu, mentis puritate, non cultu. Nam si studere incipiamus novitati, traditum nobis a Patribus ordinem calcabimus, ut locum supervacuis superstitionibus faciamus. Rudes ergo fidelium mentes ad talia non debemus inducere. Docendi enim sunt potius quam ludendi, nec imponendum eorum est oculis, sed mentibus infundenda praecepta sunt. Erant quidem multa, quae pro disciplina ecclesiastica, vel ipsius rei dicere ratione possemus, sed ab his ad alia devocamur. Quod nulli sit ultima poenitentia deneganda. XV. Agnovimus enim poenitentiam morientibus denegari, nec illorum desideriis abnui, qui obitus sui tempore hoc animae suae cupiunt remedio subveniri. Horremus (fateor) tantae impietatis aliquem reperiri, ut de Dei pietate desperet: quasi non possit ad se quovis tempore concurrenti succurrere, et periclitantem sub onere peccatorum hominem perdere, quo se ille expediri desiderat, et liberari. Quid hoc, rogo, aliud est, quam morienti mortem addere, ejusque animam sua crudelitate, ne absoluta esse possit, occidere, cum Deus ad subveniendum paratissimus, invitans ad poenitentiam, sic promittat peccatori, inquiens: Quacunque die conversus fuerit, peccata ejus non reputabuntur ei (Ezech. XVIII). Et iterum: Nolo mortem peccatoris, sed tantum convertatur, et vivat (Ibid.). Salutem ergo homini adimit, quisquis mortis tempore poenitentiam denegarit, et desperat de clementia Dei, qui eum ad subveniendum morienti sufficere vel momento posse non credit. Perdidisset latro in cruce praemium, ad Christi dexteram pendens, si illum unius horae poenitentia non juvisset, cum esset in poena, poenituit, et per unius sermonis promissionem, habitaculum paradisi, Deo promittente, promeruit (Luc. XXIII). Vera ergo ad Deum conversio in ultimis positorum mente potius est aestimanda, quam tempore, Propheta hoc taliter asserente, Cum conversus ingemueris, tunc salvus eris (Ezech. III et XXXIII). Cum ergo Dominus sit cordis inspector (I Reg. XVI; Jer. XVII), quovis tempore non est deneganda poenitentia postulanti, cum illi se obliget judici, cui occulta omnia noverit revelari. Quod per gradus ecclesiasticos ad episcopatus debeat officium perveniri. XVI. Ordinatos vero quosdam, fratres charissimi, episcopos, qui nullis ecclesiasticis ordinibus ad tantae dignitatis fastigium fuerint instituti, contra Patrum decreta, hujus usurpatione, qui se hoc recognoscit fecisse, didicimus, cum ad episcopatum his gradibus, quibus frequentissime cautum est, debeat perveniri, ut minoribus initiati officiis ad majora firmentur. Debet enim ante esse discipulus, quisquis doctor esse desiderat, ut possit docere quod didicit. Omnis vitae institutio hac ad id quo tendit se ratione confirmat. Qui minime litteris operam dederit, praeceptor esse non potest litterarum. Qui non per singula stipendia creverit, ad emeritum stipendii ordinem non potest pervenire: solum sacerdotium inter ista, rogo, vilius est, quod facilius tribuitur, cum difficilius impleatur? Sed jam non satis est laicos ordinare, quos nullus fieri ordo permittit, sed etiam quorum crimina longe lateque per omnes pene sunt nota provincias, ordinantur. Daniel enim nuper missa relatione ex Orientalibus ad nos partibus, ab omni, quod tenuerat, virginum monasterio nefariis est objectionibus accusatus, multa de multis objecta flagitia. In quanam lateret terrarum parte quaesitus est, ut si suae innocentiae confideret, contra se judicium postulatum minime declinaret, missae ad Arelatensem episcopum per Fortunatum subdiaconum nostrum praeceptiones, ut ad judicium destinaretur episcopale. Tantis gravatus testimoniis, tanta facinorum accusatione pulsatus, sacrarum (ut dicitur) virginum pollutus incestu episcopus asseritur ordinatus. In nostris libelli scriniis continentur, quorum ad vos quoque exemplaria direximus. In pontificii dignitatem hoc tempore, quo ad causam dicendam missis a nobis litteris vocabatur, obrepsit. Sacro nomini absit injuria, facilius est ut hanc dignitatem tali dando ipse amiserit ordinator, quam eam obtineat ordinatus, cui convicto sociabitur, qui eum sibi credidit largiendo pontificium sociandum; qualis enim ipse sit, quisquis tales ordinarit, ostendit. His ergo in medium nunc deductis, cum plerique vestrum sint, qui apostolicae sedis statuta cognoverint nobiscum tempore aliquanto versati, ad disciplinae normam, nostris conventa adhortationibus, omnia fraternitas vestra evocare festinet. Quod unaquaeque provincia suo metropolitano debeat esse contenta. XVII. Primum, ut juxta decreta canonum unaquaeque provincia suo metropolitano contenta sit, ut decessoris nostri data ad Narbonensem episcopum continent constituta, nec usurpationis locus alicui sacerdoti in alterius concedatur injuriam. Sit concessis sibi contentus unusquisque limitibus. Alter in alterius provincia nihil praesumat, nec emeritis in suis Ecclesiis clericis peregrini et extranei, et qui ante ignorati sunt, ad exclusionem eorum, qui bene de suorum civium merentur testimonio, praeponantur, ne novum quoddam, de quo episcopi fiant, institutum videatur esse collegium. Quod notentibus clericis vel populis nemo debeat episcopus ordinari. XVIII. Nullus invitis detur episcopus, cleri, plebis et ordinis consensus, et desiderium requiratur. Tunc alter de altera eligatur Ecclesia, si de civitatis ipsius clericis, cui est episcopus ordinandus, nullus dignus (quod evenire non credimus) potuerit inveniri; primum enim illi reprobandi sunt, ut aliqui de alienis Ecclesiis merito praeferantur. Habeat unusquisque suae fructum militiae in Ecclesia, in qua sua per omnia officia transegit aetatem. In aliena stipendia minime alter obrepat, nec alii debitam alter sibi audeat vindicare mercedem. Sit facultas clericis renitendi, si se viderint praegravari, et quos sibi ingeri ex transverso cognoverint, non timeant refutare. Qui si non debitum praemium, vel liberum de eo, qui eos recturus est, debent habere judicium. Quod ab illicitis sit ordinationibus abstinendum. XIX. Abstineatur etiam ab illicitis ordinationibus: nullus ex laicis, nullus digamus, nullus qui sit viduae maritus aut fuerit, ordinetur, sed irreprehensibilis, et qualem elegit Apostolus (I Tim. III; Levit. XXI; II Tim. III), fiat. Per Moysen Dominus praecepit, virginem accipiat sacerdos uxorem, subsequitur et supplet Apostolus eodem locutus spiritu, unius uxoris virum debere episcopum consecrari. Ad hanc ergo eligantur formulam sacerdotes, et si quae factae sunt ordinationes illicitae, removeantur, quoniam stare non possunt, nec discussionem nostram subterfugere poterunt: quamvis latere se aestiment, qualiter pervenerunt, ut nulla religionis reverentia obscuritate fuscetur. Non sit vana gloriatio palliatis, episcopalem morem, qui episcopi sunt, sequantur. Daniel, ut diximus, qui accusationem pontificali honore subterfugere se posse credidit, et ad fastigium tantum accusatores suos latendo pervenit, a sanctitatis vestrae coetu interim se noverit segregatum, qui se nostro judicio debet abjicere, si conscientiae suae novit confidentiam se obtinere. Massiliensis vero Ecclesiae sacerdotem, qui dicitur (quod dictu nefas est) in necem fratris sui taliter gratulatus, ut huic qui ejus sanguine cruentatus advenerat, portionem cum eodem habiturus occurreret, ex vestro eum audiendum collegio delegamus. Datum VII cal. Aug., Felice et Tauro conss. Quod nulli sacerdoti canones liceat ignorare. XX. Coelestinus universis episcopis per Apuleiam et Calabriam constitutis. Nulli sacerdotum suos liceat canones ignorare, nec quidquam facere, quod Patrum possit regulis obviare. Quae enim a nobis res digna servabitur, si decretalium norma constitutorum pro aliquorum libitu, licentia populis permissa, frangatur? Quod non conveniat, contemptis clericis Ecclesiarum, de laicis episcopos ordinare. XXI. Audivimus quasdam propriis destitutas rectoribus civitates, episcopos sibi petere velle de laicis, tantumque fastigium tam vile credere, ut hoc his, qui non Deo, sed saeculo militaverunt, aestiment nos posse conferre: non solum male de suis clericis, in quorum contemptum hoc faciunt, judicantes, sed de nobis pessime, quos credunt hoc posse facere, sentientes. Quod nunquam auderent, si non quorumdam illic his consentiens sententia corniveret. Ita nihil, quae frequentius sunt decreta, proficiunt: ut hoc, quasi nunquam de hac parte scriptum fuerit, ignoretur, quid proderit per singula clericos stipendia militasse, et omnem egisse in dominicis castris aetatem: si qui his praefuturi sunt ex laicis requiruntur, qui vacantes saeculo, et omnem ecclesiasticum ordinem nescientes, saltu praepropero in alienum honorem ambiunt immoderata cupiditate transcendere, et in aliud vitae genus calcata reverentia ecclesiasticae disciplinae transire? Talibus itaque, fratres charissimi, qui juris nostri, id est canonum gubernacula custodimus, necesse est obviemus; hisque fraternitatem vestram epistolis commonemus, ne quis laicum ad ordinem episcopatus admittat, et sinat fieri, unde et illum decipiat, et sibi causas generet, quibus reus constitutis decretalibus fiat. Quod docendus sit populus, non sequendus. XXII. Docendus est populus, non sequendus, nosque, si nesciunt eos quid liceat, quidve non liceat commonere, non iis consensum praebere debemus. Quisquis vero conatus fuerit tentare prohibita, sentiet censuram sedis apostolicae minime defuturam. Quae enim sola admonitionis auctoritate non corrigimus, necesse est per severitatem congruentem regulis vindicemus. Per totas hoc ergo, quae propriis rectoribus carent, Ecclesias volumus innotescat: ut nullus sibi spe aliqua forsitan blanditus illudat. Datum XII cal. Augusti, Florentio et Dionysio conss. (An. Christi 429.)
DECRETA LEONIS PAPAE. Leo, episcopus urbis Romae, universis episcopis per Campaniam, Picenum, Tusciam et per universas constitutis in Domino salutem.
Ut nobis gratulationem facit Ecclesiarum status salubri dispositione compositus, ita non levi nos moerore contristat quoties aliqua contra constituta canonum, et ecclesiasticam disciplinam praesumpta, vel commissa cognoscimus, quae si non, qua debemus, vigilantia resecemus, illi, qui nos speculatores esse voluit (Ezech. III et XXXIII), excusare non possumus, permittentes sincerum corpus Ecclesiae, quod ab omni purum macula custodire debemus, ambientum improba contagione foedari: cum ipsa sibi membrorum per dissimulationem compago non congruat.
Ut nullus episcoporum servum alterius ad clericatus officium promovere praesumat. I. Admittuntur passim ad ordinem sacrum, quibus nulla natalium, nulla morum dignitas suffragatur, et qui a dominis suis libertatem consequi minime potuerunt, ad fastigium sacerdotii, tanquam servilis vilitas hunc honorem capiat, provehuntur, et probari Deo posse creditur, qui domino suo necdum probare se potuit. Duplex itaque in hac parte reatus est, quod et sacrum ministerium talis consortii vilitate polluitur, et dominorum, quantum ad illicitae usurpationis temeritatem pertinet, jura solvuntur. Ab his itaque, fratres charissimi, omnes vestrae provinciae abstineant sacerdotes, et non tantum ab his, sed ab aliis etiam, qui originali aut alicui conditioni obligati sunt, volumus temperari: nisi forte eorum petitio aut voluntas accesserit, qui aliquid sibi in eos vindicant potestatis. Debet enim esse immunis ab aliis, qui divinae militiae fuerit aggregandus: ut a castris dominicis, quibus nomen ejus ascribitur, nullis necessitatis vinculis abstrahatur. Ut quicunque ad sacerdotium, vel viduarum mariti vel habentes numerosa conjugia, promoti fuerint, ab omnibus ecclesiasticis officiis arceantur. II. Qualis vero unicuique constiterit natalium honestas, et morum esse debeat sacri altaris ministerio sociandus, et Apostolo nos docente, et divina praeceptione didicimus, et canonum regulis, a quibus plerosque fratrum declinasse et penitus deviasse reperimus. Nam constat ad sacerdotium pervenisse viduarum maritos, quosdam etiam quibus fuerint numerosa conjugia, et ad omnem licentiam vita liberior, ad sacrum ordinem passim patefactis aditibus fuisse permissos, contra illam beati Apostoli vocem, qua talibus exclamat, dicens: Unius uxoris virum, et contra illud antiquae legis praeceptum, quo dicitur et cavetur: Sacerdos virginem uxorem accipiat, non viduam, non repudiatam (I Timot. III; Levit. XXI). Hos ergo, quicunque tales admissi sunt, ab ecclesiasticis officiis et sacerdotali nomine, apostolicae sedis auctoritate, jubemus arceri. Nec hoc enim sibi poterunt vindicare, cujus capaces per hoc quod illis obsisterat, non fuerunt. Hujus discussionis curam nobis specialiter vindicantes, ut si qua forsitan de his commissa sunt, corrigantur, nec liceat ultra committi. Et ne qua excusatio de ignoratione nascatur: quanquam ignorare nunquam licuerit sacerdotem quid canonum regulis fuerit definitum. Haec ergo ad provincias vestras per Innocentium, Legitimum et Segetium fratres et coepiscopos nostros scripta direximus: ut quae male pullulasse noscuntur, radicitus evellantur, et messem dominicam zizania nulla corrumpant. Ita enim fructum uberem, quae sunt sincera, praestabunt, si ea, quae natam segetem enecare consueverunt, diligentius amputentur. Quod usuram non solum clerici exigere non debent, sed nec laici Christiani. III. Nec hoc quoque praetereundum esse duximus, quosdam, lucri turpis cupiditate captos, usurariam exercere pecuniam, et fenore velle ditescere, quod non dicam in eos qui sunt in clericali officio constitut, sed in laicos cadere, qui Christianos se dici cupiunt, condolemus, quod vindicari acrius in eos qui fuerint confutati decernimus, ut omnis peccandi opportunitas adimatur. Ut clericus nec suo, nec alieno nomine fenus exerceat. IV. Illud etiam duximus praemonendum, ut sicut non suo, ita non alieno nomine aliquis clericorum exercere fenus attentet: indecens enim est crimen suum commodis alienis impendere. Fenus autem hoc solum aspicere et exercere debemus, ut quod hic misericorditer tribuimus, ab eo Domino, qui multipliciter et in perpetuum mansura retribuet, recipere valeamus. Ut si quis sacerdotum contra haec interdaicta fecerit, suo sit officio submovendus. V. Hoc itaque admonitio nostra denuntiat, quod si quis fratrum contra haec constituta venire tentaverit, et prohibita fuerit ausus admittere, a suo se noverit officio submovendum, nec communionis nostrae futurum esse consortem, qui socius esse noluit disciplinae. Ne quid vero sit, quod praetermissum a nobis forte credatur, omnia decretalia constituta tam beatae recordationis Innocentii, quam omnium decessorum nostrorum, quae de ecclesiasticis ordinibus, et canonum promulgata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri debere mandamus, ut si quis in illa commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari. Data VI Id. Octobris, Maximo iterum et Paterno conss. (An. Christi 443). Leo episcopus universis episcopis per Italiae provincias constitutis in Domino salutem.
In consortium vos nostrae sollicitudinis advocamus, ut vigilantia pastorali, ne quid diabolicae licere possit astutiae, commissis vobis gregibus diligentius consulatis: ne is qui, Domini misericordia revelante, per nostram curam a nostris ovibus morbus abjicitur, necdum vobis praemonitis et adhuc quid agatur ignaris, per vestrae sedis pergat Ecclesias, et suarum furtim cuniculos inveniat latebrarum, ne quod a nobis in urbe exstinguitur, tenebrosis apud vos radicibus seminetur.
Quod plurimi Manichaei vigilantia papae Leonis in urbe Roma detecti sint. VI. Plurimos impietatis Manichaeae sequaces et doctores in urbe investigatio nostra reperit, vigilantia divulgavit, auctoritas et censura coercuit. Quos potuimus emendare correximus: et ut damnarent Manichaeum cum praedicationibus et disciplinis suis, publica in Ecclesia professione et manus suae subscriptione compulimus, et ita de voragine impietatis suae confessos poenitentiam concedendo levavimus: Aliquanti vero, qui ita se demerserunt, ut nullum his auxiliantis posset remedium subvenire, subditi legibus secundum Christianorum principum constituta, ne sanctum gregem sua contagione polluerent, per publicos judices perpetuo sunt exsilio relegati. Et omnia, quae tam in Scripturis quam in occultis traditionibus suis habent profana vel turpia, ut nosset populus quid refugeret aut vitaret, oculis Christianae plebis certa manifestatione probavimus, adeo ut ipse, qui eorum dicebatur episcopus, a nobis tentus proderet flagitiosa in suis mysticis, quae teneret, sicut gestorum vos series poterit edocere: ad instructionem enim vestram etiam ipsa direximus, quibus lectis, omnia quae a nobis deprehensa sunt, nosse poteritis. Et quia aliquantos de his quos, ne absolverentur, arctior reatus involverat, cognovimus aufugisse, hanc ad dilectionem vestram epistolam misimus, ut effecta certior sanctitas vestra sollicitius agere dignetur, et cautius, necubi Manichaeae perversitatis homines plebes vestras facultate laedendi, et hujus sacrilegii possint invenire doctores. Aliter enim nobis commissos regere non possumus, nisi hos, qui sunt perditores et perditi, zelo fidei dominicae persequamur, et a sanis mentibus, ne pestis haec latius divulgetur, severitate, qua possumus, abscindamus. Unde hortor dilectionem vestram, et obtestor, et moneo, ut qua debetis et potestis sollicitudine vigiletis ad investigandos eos, necubi occultandi se reperiant facultatem. Ut enim habebit a Deo dignae remunerationis praemium, qui diligentius, quod ad salutem commissae sibi plebis proficiat, fuerit exsecutus: ita ante tribunal Domini de reatu negligentiae se non poterit excusare, quicunque plebem suam contra sacrilegae persuasionis auctores noluerit custodire. Data III cal. Feb., Theodosio XVIII et Albino vv. cc. conss. (An. Christi 444.) Leo episcopus universis episcopis per Siciliam constitutis in Domino salutem.--Divinis praeceptis et apostolicis monitis incitamur, ut pro omnium Ecclesiarum statu impigro vigilemus affectu, ac si quid usquam reprehensioni invenitur obnoxium, cleri sollicitudine aut ab ignorantiae imperitia, aut a praesumptionis usurpatione revocemus. Manente enim dominicae vocis imperio, quo beatissimus apostolus Petrus trina repetitione mysticae sanctionis imbuitur, et Christi oves, qui Christum diligit, pascat (Joan. XXVII), ipsius sedis, cui per abundantiam divinae gratiae praesumus, reverentia coarctamur, ut periculum desidiae, quantum possumus, declinemus, ne professio summi Apostoli, qua se amatorem Domini testatus est, non inveniatur in nobis, quia negligenter pascens toties commendatum gregem convincitur summum non amare pastorem.
Quod prohibeatur in die Epiphaniorum baptismum celebrari. VII. Cum ergo mihi de charitatis vestrae actibus fraterna affectione sollicito certis indiciis innotuerit, vos in eo, quod inter sacramenta Ecclesiae principale est, ab apostolicae institutionis consuetudine discrepare, ita ut baptismi sacramentum numerosius in die Epiphaniae, quam in Paschali tempore celebretur, miror vos, vel praedecessores vestros tam irrationabilem novitatem usurpare potuisse, ut confuso temporis utriusque mysterio, nullam esse differentiam crederetis inter diem quo adoratus est Christus a Magis, et diem quo resurrexit Christus a mortuis. Quam culpam nullo modo potuissetis incidere, si unde consecrationem honoris accipitis, inde legem totius observantiae sumeretis, et beati apostoli Petri sedes, quae vobis sacerdotalis mater est dignitatis, esset ecclesiasticae magistra rationis, a cujus vos regulis recessisse minore posset aequanimitate tolerari, si aliqua commonitionis nostrae increpatio praecessisset: nunc autem, quia non desperatur correctio, servanda est consuetudo: ut licet vix ferenda sit in sacerdotibus excusatio, quae praetendat inscientiam, malumus tamen et censuram necessariam temperare, et ratione vos apertissimae veritatis instruere. Quod cuncta nobis per ordinem rerum per incarnationem Domini nostri salutis sacramenta digesta sint. VIII. Semper quidem in aeterno consilio Dei mansit humani generis incommutabiliter praeordinata reparatio, sed ordo rerum per Jesum Christum Dominum nostrum temporaliter gerendarum in incarnatione Verbi sumpsit exordium, unde aliud tempus est, quo annuntiante Angelo beata Virgo Maria fecundandam se per Spiritum sanctum credidit et concepit: aliud, quo salva integritate virginea puer editus exaltante gaudio coelestium ministrorum pastoribus indicatur: aliud, quo infans circumciditur: aliud, quo hostia pro eo legalis offertur: aliud, cum tres Magi claritate novi sideris incitati in Bethleem ab Oriente perveniunt, et adorant parvulum, mystica munerum oblatione venerantur (Matth. II). Nec iidem sunt dies, quibus impio Herodi, ordinata divinitus in Aegyptum translatione, subtractus est, vel quibus ab Aegypto in Galilaeam, mortuo persecutore, revocatus est. Inter has autem dispensationum varietates accedunt augmenta corporea, crescit Dominus, sicut Evangelista testatur (Luc. II), profectibus aetatis et gratiae, per dies Paschae in templum Hierusalem cum parentibus venit, et cum abesset a societate redeuntium, sedens cum senioribus, et inter admirantes magistros disputans invenitur, rationemque mansionis suae reddens: Quid est, inquit, quod quaerebatis me? nesciebatis quod in his, quae Patris mei sunt, oportet me esse (Matth. III; Luc. III)? significans ejus se esse filium, cujus esset et templum. Jam vero, cum in annis majoribus apertius declarandus baptismum praecursoris sui Joannis expetiit, quid deitatis ejus remansit ambiguum, quando, baptizato Domino Jesu, Spiritus sanctus in columbae specie super eum descendit et mansit, audita de coelis Patris voce dicentis: Tu es filius meus dilectus, in te bene complacui? Quae omnia ideo, quanta potuimus, brevitate perstrinximus, ut notum sit dilectioni vestrae universos Christi dies innumeris consecratos fuisse virtutibus, et in cunctis ejus actionibus sacramentorum mysteria coruscasse; sed aliter quidquid signis denuntiarit, aliter rebus impleri, nec quaecunque numerantur in operibus Salvatoris, ad tempus posse pertinere baptismatis. Nam si etiam illa, quae post beati Joannis lavacrum a Domino gesta cognovimus, sub indiscreto honore colamus, omnia tempora continuatis erunt deputanda festis, quia omnia sunt plena miraculis. Verum quia spiritus sapientiae et intellectus ita Apostolos et totius Ecclesiae erudivit magistros, ut in Christiana observantia nihil inordinatum, nihil pateretur esse confusum, discernendae sunt causae solemnitatum, et in omnibus institutis Patrum principumque nostrorum rationabilis servanda distinctio, quia non aliter unus grex, et unus pastor sumus, nisi, quemadmodum Apostolus docet (II Cor. II), idipsum dicamus omnes: Simus autem perfecti in eodem sensu et in eadem sapientia. Quod in baptismo mors proveniat interfectione peccati, et sepulturam triduanam imitetur trina demersio, et ab aquis elevatio sit, velut resurrectio de sepulcro. IX. Quamvis ergo et illa quae ad humilitatem, et illa quae ad gloriam pertinent Christi, in unum concurrant, eamdemque personam, totumque quod in illo et virtutis divinae est, et infirmitatis humanae ad nostrae reparationis tendat effectum: proprie tamen in morte crucifixi, et in resurrectione mortui potentia baptismatis novam creaturam condit ex veteri, ut in renascentibus et mors Christi operetur, et vita, dicente beato apostolo Paulo: An ignoratis, quia quicunque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus (Rom. VI)? Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem: ut quomodo surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus. Si enim complantati facti sumus similitudini mortis ejus, simul et resurrectionis erimus, et caetera, quae latius magister gentium ad commendandum sacramentum baptismatis disputavit, ut appareret ex hujus doctrinae spiritu regenerandis filiis hominum et in Dei filios adoptandis illum diem, et illud tempus electum: in quo per similitudinem, formamque mysterii ea, quae geruntur in membris his, quae in ipso sunt capite, gesta congruerent, dum in baptismatis regula et mors intervenit interfectione peccati, et sepulturam triduanam imitatur trina demersio, et ab aquis elevatio resurgentis instar est de sepulchro. Ipsa igitur operis qualitas docet celebrandae generaliter gratiae diem legitimum eum esse, in quo orta est, et virtus muneris et species actionis, ad cujus rei confirmationem plurimum valet, quod ipse Dominus Jesus Christus, posteaquam resurrexit a mortuis, discipulis suis, in quibus omnes Ecclesiarum praesules docebantur, et formam, et potestatem tradidit baptizandi, dicens: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti (Matth. XXVIII). De quo utique eos etiam ante passionem potuisset instruere, nisi proprie voluisset intelligi, regenerationis gratiam ex sua resurrectione coepisse. Additur sane huic observantiae etiam Pentecostes ex adventu sancti Spiritus sacrata solemnitas, quae de Paschalis festi pendet articulo. Et cum ad alios dies alia festa pertineant, haec semper ad eum diem, qui resurrectione Domini est insignis, occurrit, porrigens quodammodo auxiliantis gratiae manum ad eos, quos a die Paschae aut molestia infirmitatis, aut longinquitas itineris, aut navigationis difficultas interclusit, invitans, ut quibuslibet necessitatibus impediti desiderii sui effectum dono sancti Spiritus consequantur. Ipse enim unigenitus Dei, in fide credentium, et in virtute operum nullam inter se et Spiritum sanctum voluit esse distantiam, quia nulla est diversitas in natura, dicens: Rogabo ego Patrem, et alium Paracletum dabit vobis, ut vobiscum sit in aeternum, spiritum veritatis (Joan. XIV). Et iterum: Paracletus autem Spiritus sanctus, quem mittet Pater meus in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret universa quaecunque dixi vobis (Ibid.). Et iterum: Cum venerit ille Spiritus veritatis, ille diriget vos in omnem veritatem (Joan. XVI). Cum itaque veritas Christus sit (Joan. XIV), et Spiritus sanctus spiritus veritatis, nomenque Paracleti utrique sit proprium, non dissimile est festum, ubi unum est sacramentum.
Quod beatus apostolus Petrus in die Pentecostes virorum tria millia baptizaverit. X. Hoc autem nos non ex nostra persuasione defendere, sed ex apostolica auctoritate servare satis idoneo probamus exemplo, sequentes beatum apostolum Petrum, qui in ipso die, quo omnem credentium numerum promissus Spiritus sancti replevit adventus, trium millium populum sua praedicatione conversum lavacro baptismatis consecravit, quod sancta Scriptura, quae apostolorum Actus continet, fideli historia docet dicens: His auditis, compuncti sunt corde, et dixerunt ad Petrum et reliquos apostolos, Quid faciemus, viri fratres (Act. II)? Petrus vero ad illos: Poenitentiam, inquit, agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi, in remissionem peccatorum vestrorum, et accipietis donum sancti Spiritus. Vobis enim est repromissio, et filiis vestris, et omnibus qui longe sunt, quoscunque advocaverit Dominus Deus noster. Aliis etiam pluribus verbis testificatus est, et exhortabatur eos, dicens: Salvamini a generatione ista prava. Qui ergo receperunt sermonem ejus, baptizati sunt, et appositae sunt in illa die animae circiter tria millia. Quod haec duo tempora, id est Pascha et Pentecoste, ad baptizandum a Romano pontifice legitima sunt praefixa. XI. Unde quia manifestissime patet baptizandis in Ecclesia electis haec duo tempora, de quibus locuti sumus, esse legitima, dilectionem vestram monemus, ut nullos alios dies huic observantiae misceatis.
Quod omni tempore hi, qui necessitate mortis urgentur, id est aegritudinis, obsidionis, persecutionis, et naufragii, debeant baptizari. XII. Quia si sunt alia quoque festa, quibus multa in honorem Dei reverentia debeatur, principalis tamen, et maximi sacramenti custodienda nobis est mystica, et rationabilis exemplatio, non interdicta licentia, qua in baptismo tribuendo quolibet tempore periclitantibus subvenitur. Ita enim ad has duas festivitates connexas sibimet, atque cognatas incolumium et in pacis securitate degentium libera vota differimus, ut in mortis periculo, in obsidionis discrimine, in persecutionis angustiis, in timore naufragii nullo tempore hoc verae salutis singulare praesidium cuiquam denegemus. Si quis autem Epiphaniae festivitatem, quae in suo ordine debito honore veneranda est, ab hoc aestimat privilegium habere baptismatis, quia hoc quidam putant quod in eadem die Dominus ad baptismum sancti Joannis accesserit, sciat illius baptismi aliam gratiam, aliam fuisse rationem, nec ad eamdem pertinuisse virtutem, qua per sanctum Spiritum renascuntur, de quibus dicitur, Qui non ex sanguine, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt (Joan. I). Dominus enim nullius indigens remissione peccati, nec quaerens remedium renascendi, sic voluit baptizari, quomodo et voluit circumcidi, hostiamque pro se emundationis offerri: ut qui factus fuerat ex muliere, sic ut Apostolus ait, fieret et sub lege, quam non venerat solvere, sed implere, et implendo finire (Rom. X). Et sicut beatus apostolus praedicat dicens: Finis autem legis Christus ad justitiam omni credenti. Baptismi autem sui in se condidit sacramentum, quia in omnibus primatum tenens se docuit esse principium, et tunc regenerationis potentiam sanxit, quando de latere ipsius profluxerunt sanguis redemptionis, et aqua baptismatis. Sicut ergo Vetus Testamentum Novi testificatio fuit, et lex per Moysen data est, gratia autem, et veritas per Jesum Christum facta est, sic diversa sacrificia unam hostiam reformarunt, et multorum agnorum occisio illius immolatione finita est, de quo dicitur: Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Sic et Joannes, non Christus, sed Christi praevius; non sponsus, sed sponsi amicus, fuit adeo fidelis, et non sua quaerens, sed quae Jesu Christi, ut se profiteretur ad solvenda calceamenta pedum ejus indignum (Joan. III; Matth. III; Luc. III): quoniam ipse quidem baptizaret in aqua in poenitentiam, ille autem baptizaturus esset in Spiritu sancto et igni, qui duplici potestate, et vitam redderet, et peccata consumeret. His itaque, fratres charissimi, tot ac tantis existentibus documentis, quibus omni ambiguitate submota evidenter agnoscitis in baptizandis electis, qui secundum apostolicam regulam, et exorcismis scrutandi, et jejuniis sanctificandi, et frequentibus sunt praedicationibus imbuendi, duo tantum tempora, id est Pascha, et Pentecosten, esse servanda. Hoc vestrae indicimus charitati, ut ab apostolicis institutis nullo ulterius recedatis excessu, quia inultum posthaec esse non poterit, si quisquam apostolicas regulas in aliquo crediderit negligendas. Ut de Sicilia terni semper annis singulis de episcopis ad diem tertium cal. Octobris Romam sociandi synodo indissimulanter occurrant. XIII. Quarum illud primitus pro custodia concordissimae unitatis exigimus, ut quia saluberrime a sanctis Patribus constitutum est binos in annis singulis debere esse conventus: terni semper ex vobis ad diem tertium calendarum Octobrium Romam, fraterno concilio sociandi indissimulanter concurrant, quoniam adjuvante gratia Dei facilius poterit provideri, ut in Ecclesiis Christi nulla scandala, nulli nascantur errores, cum coram beatissimo Petro apostolo id semper in commune tractandum sit, ut omnia ipsius constituta, canonumque decreta apud omnes Domini sacerdotes inviolata permaneant. Haec autem, quae inspirante Domino vobis insinuanda credidimus, per fratres et coepiscopos nostros Vaccillum et Paschasinum ad vestram volumus notitiam pervenire, quibus referentibus cognoscamus, quam reverenter a vobis apostolicae sedis instituta serventur. Data XII cal. Novemb., Calopodio et Ardabure conss. (An Christi 447.) Quod omnis cujuslibet ordinis clericus, qui catholicam deserens haereticae se communioni miscuerit: si ad Ecclesiam reversus fuerit, in eo gradu in quo erat, sine promotione permaneat. XIV. Leo episcopus urbis Romae Januario episcopo Aquileiensi.--Lectis fraternitatis tuae litteris vigorem fidei tuae, quem olim noveramus, agnovimus: congratulantes tibi, quod ad custodiam gregis Christi pastoralem curam vigilanter exsequeris, ne lupi, qui sub specie ovium subintrarunt, bestiali saevitia simplices quosque dilacerent, et non solum ipsi nulla correctione proficiant, sed etiam ea quae sunt sana, corrumpant: quod ne viperea possit obtinere fallacia, dilectionem tuam duximus commonendam, insinuantes ad animae periculum pertinere, si quisquam de his qui a nobis in haereticorum atque schismaticorum sectam delapsis, et se utcunque haereticae communionis contagione macularit, resipiscens in communione catholica sine professione legitimae satisfactionis habeatur. Saluberrimum enim, et spiritalis medicinae utilitate plenissimum est, ut sive presbyteri, sive diaconi, vel subdiaconi, aut cujuslibet ordinis clerici, qui se correctos videri volunt, atque ad catholicam fidem, quam jampridem amiserant, rursum reverti ambiunt, prius errores suos, et ipsos auctores erroris damnari a se sine ambiguitate fateantur, ut sensibus pravis etiam peremptis nulla sperandi supersit occasio, nec ullum membrorum talium possit societate violari, cum per omnia illis professio propria coeperit obviare. Circa quos etiam illam canonum constitutionem praecipimus custodiri, ut in magno habeant beneficio, si adempta sibi omni spe promotionis, in quo inveniuntur ordine, stabilitate perpetua maneant: si tamen iterata tinctione non fuerint maculati. Non levem apud Dominum noxam incurrit, qui de talibus ad sacros promovendos ordines judicarit; quod si cum grandi examinatione promotio conceditur inculpatis, multo magis non debet licere suspectis. Proinde dilectio tua, cujus devotione gaudemus, jungat curam suam dispositionibus nostris, et det operam, ut circumspecte ac velociter impleantur, quae ad totius Ecclesiae incolumitatem, et laudabiliter suggesta sunt, et salubriter ordinata. Non autem dubitet dilectio tua, nos, si (quod non arbitramur) neglecta fuerint, quae pro custodia canonum, et pro fidei integritate decernimus, vehementius commovendos, quia inferiorum ordinum culpae ad nullos magis referendae sunt, quam ad desides negligentesque rectores: qui multam saepe nutriunt pestilentiam, dum necessariam dissimulant adhibere medicinam. Data III cal. Januarii, Alypio et Ardabure conss.
Leo Rustico episcopo Narbonensi. Subditis responsionibus, et ad ejusdem consulta rescriptis.
Epistolas fraternitatis tuae, quas Hermes archidiaconus detulit, libenter accepi. Diversarum quidem causarum connexione multiplices, sed non ita patientiae legentis onerosas, ut aliquid earum inter concurrentes undique sollicitudines fuerit praetermissum. Unde totius sermonis tui allegatione concepta, et gestis, quae in episcoporum honoratorumque examine confecta sunt, recensitis, Sabiniano et Leoni, presbyteris actionis tuae intelleximus fiduciam defuisse, nec eis justam superesse querimoniam, qui se ab inchoatis disceptationibus sponte subtraxerunt. Circa quos quam formam, quamve mensuram debeas tenere justitiae, tuo relinquo moderamini. Suadens tamen charitatis hortatu, ut sanandis aegris spiritalem debeas adhibere medicinam, et dicente Scriptura: Noli esse nimium justus (Eccl. VII), mitius agas cum eis, qui zelo pudicitiae videntur modum excessisse vindictae, ne diabolus qui decepit adulteros, de adulterii exsultet ultoribus. Miror autem dilectionem tuam in tantum scandalorum quacunque occasione nascentium adversitate titubare, ut vacationem episcopatus laboribus praeoptare te dicas, et malle in silentio atque otio vitam degere, quam in his, quae tibi commissa sunt, permanere, dicente vere Domino, Beatus: qui perseveravit usque in finem (Matth. X), unde erit beata perseverantia, nisi de virtute patientiae? Nam secundum apostolicam praedicationem: Omnes, qui voluerint in Christo pie vivere, persecutionem patientur (II Tim. III), quae non in eo tantum computanda est, quod contra Christianam pietatem aut ferro, aut ignibus agitur, aut quibuscunque suppliciis: cum persecutionum saevitiam suppleant et dissimilitudines morum, et contumaciae inobedientium, et malignarum tela linguarum. Quibus conflictationibus cum omnia semper membra pulsentur, et nulla piorum portio a conflictatione sit libera, ita ut periculis nec otia careant, nec labores. Quis inter fluctus maris navem diriget, si gubernator abscedat? Quis ab insidiis luporum custodiet oves, si pastorum cura non vigilet (Joan. X)? Quis denique latronibus obsistet et furibus, si speculatorem in prospectu explorationis locatum ab intentione sollicitudinis amor quietis abducat (Ezech. III)? Permanendum ergo est in opere credito et in labore suscepto. Constanter tenenda est justitia, et benigne praestanda clementia. Odio habeantur peccata, non homines. Corripiantur tumidi, tolerentur infirmi, et quod severius castigari necesse est, non saevientis plectatur animo, sed medentis. At si vehementior tribulatio incubuerit, non ita expavescamus, quasi illi adversitati propriis viribus resistendo, cum et consilium nostrum, et fortitudo sit Christus, ac sine quo nihil possumus, per ipsum cuncta possumus, qui confirmans praedicatores Evangelii, et sacramentorum ministros: Ecce ego (inquit) vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. ult.). Et iterum: Haec (inquit) locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis: in hoc autem mundo tribulationem habebitis, sed confidite, quia ego vici mundum (Joan. XVI). Quae pollicitationes quia sine dubio manifestae sunt, nullis debemus scandalis infirmari, ne electioni Dei videamur ingrati, cujus tam patentia sunt adjutoria, quam vera promissa. De consultationibus autem dilectionis tuae, quas separatim conscriptas archidiaconus tuus detulit, quid sentiendum sit inter praesentes opportunius quaereretur, si nobis conspectus tui copia proveniret; nam cum quaedam interrogationis modum videantur excedere, intelligo eas colloquiis aptiores esse, quam scriptis. Quia sicut quaedam sunt, quae nulla possunt ratione compelli, ita multa sunt, quae aut pro consideratione aetatum, aut pro necessitate rerum oporteat temperari: illa semper conditione servata, ut in his, quae vel dubia fuerint aut obscura, id noverimus sequendum, quod nec praeceptis Evangelicis contrarium, nec decretis sanctorum inveniatur adversum.
Incipiunt ad inquisitiones ejusdem episcopi subjecta responsa.
Quod non habeantur episcopi, quos nec clerus elegit, nec populus exquisivit, nec provinciales episcopi consecrarunt: si qui tamen clerici ab his pseudoepiscopis ordinantur, rata potest ordinatio talis existere. XV. Nulla ratio sinit ut inter episcopos habeantur, qui nec a clericis sunt electi, nec a plebibus expetiti, nec a comprovincialibus episcopis cum metropolitani judicio consecrati. Unde cum saepe quaestio de male accepto honore nascatur, quis ambigat, nequaquam ab istis esse tribuendum, quod non doceatur fuisse collatum? Si qui autem clerici ab istis pseudoepiscopis in eis Ecclesiis ordinati sunt, quae ad proprios episcopos pertinebant, et ordinatio eorum consensu et judicio praesidentium facta est, potest rata haberi: ita ut in ipsis Ecclesiis perseverent. Aliter autem vana habenda est consecratio, quae nec loco fundata est, nec auctoritate munita. Quod presbyteri, aut diaconi, si in aliquo crimine pro lapsi fuerint, non possint per manus impositionem poenitentiae remedium consequi. XVI. Alienum est a consuetudine ecclesiastica, ut qui in presbyterali honore aut diaconii gradu fuerint consecrati, hi pro crimine aliquo suo per manus impositionem remedium accipiant poenitendi: quod sine dubio ex apostolica traditione descendit, secundum quod scriptum est, Sacerdos si peccaverit, quis orabit pro illo (I Reg. II)? Unde hujusmodi lapsis ad promerendam misericordiam Dei privata est expetenda secessio: ubi illis satisfactio, si fuerit digna, sit etiam fructuosa. Quod diaconi, sicut episcopus et presbyter, cessare debent ab opere conjugali: non tamen repudiare conjugia. XVII. Lex continentiae eadem est altaris ministris, quae episcopis, atque presbyteris, qui cum essent laici, sive lectores, licito et uxores ducere, et filios procreare potuerunt: sed cum ad praedictos pervenerint gradus, coepit eis non licere quod licuit. Unde ut de carnali fiat spiritale conjugium, oportet eos nec dimittere uxores, et quasi non habeant sic habere, quo et salva sit charitas connubiorum, et cesset operatio nuptiarum. Quod aliud sit uxor, aliud concubina, nec erret quisquis filiam suam in matrimonium concubinam habenti tradiderit. XVIII. Non omnis mulier viro juncta uxor est viri, quia nec omnis filius haeres est patri. Nuptiarum autem foedera inter ingenuos sunt legitima, et inter aequales, et multo prius hoc ipsum Domino constituente, quam initium Romani juris existeret. Itaque aliud est uxor, aliud concubina: sicut aliud ancilla, aliud libera. Propter quod etiam Apostolus (Gal. IV) ad manifestandum harum personarum discretionem, testimonium ponit ex Genesi (cap. XXI), ubi dicitur Abrahae: Ejice ancillam, et filium ejus, non enim haeres erit filius ancillae cum filio meo Isaac. Unde cum societas nuptiarum ita ab initio constituta sit, ut praeter sexuum conjunctionem, quae haberet in Christi et Ecclesiae sacramentum, dubium non est eam mulierem non pertinere ad matrimonium, in qua docetur nuptiale non fuisse mysterium. Igitur cujuslibet loci clericus, si filiam suam viro habenti concubinam in matrimonium dederit, non ita accipiendum est, quasi eam conjugato dederit, nisi forte illa mulier et ingenua facta, et dotata legitime, et publicis nuptiis honestata videatur. Paterno arbitrio viris junctae carent culpa, si mulieres, quae a viris habebantur, in matrimonio non fuerunt, quia aliud est nupta, aliud concubina. Quod non sit conjugii duplicatio, quando ancilla relicta uxor assumitur. XIX. Ancillam a toro abjicere, et uxorem certae ingenuitatis accipere, non duplicatio conjugii, sed profectus est honestatis. Culpanda est sane talium negligentia, sed non penitus deserenda: ut crebris cohortationibus incitati, quod necessario expetiverunt fideliter exsequantur. Nemo enim desperandus est dum in hoc corpore constitutus est, quia nonnunquam quod diffidentia aetatis differtur, consilio maturiore perficitur. De communione privatis, et ita defunctis. XX. Horum causa Dei judicio reservanda est, in cujus manu fuit, ut talium obitus usque ad communionis remedium non differatur. Nos autem quibus viventibus non communicavimus, mortuis communicare non possumus.
De his qui poenitentiam agere differunt. XXI. Dissimulatio haec potest non de contemptu esse remedii, sed de metu gravius delinquendi. Unde poenitentia, quae dilata est, cum studiosius petita fuerit, non negetur: ut quoquo modo ad indulgentiae medicinam anima vulnerata perveniat. Quod oporteat eum, qui pro illicitis veniam poscit, etiam multis licitis abstinere. XXII. Aliud quidem est debita justa reposcere, aliud propria perfectionis amore contemnere, sed illicitorum veniam postulantem oportet etiam a licitis abstinere, dicente Apostolo: Omnia licent, sed non omnia expediunt (I Corint. VI). Unde si poenitentes habent causam, quam negligere forte non debeant, melius expetit quis ecclesiasticum, quam forense judicium. Quod poenitenti nulla lucra negotiationis exercere conveniat. XXIII. Qualitas lucri negotiantem aut excusat aut arguit, quia est honestus quaestus, et turpis. Verumtamen poenitenti utilius dispendia pati, quam periculis negotiationis obstringi, quia difficile est inter ementis vendentisque commercium non intervenire peccatum. Quod ad militiam saecularem post poenitentiam redire non debeat. XXIV. Contrarium est omnino ecclesiasticis regulis post poenitentiae actionem redire ad militiam saecularem, cum Apostolus dicat: Nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus (II Tim. II). Unde non est liber a laqueis diaboli, qui se militia mundana voluerit implicare. Quod adolescens, si, urgente quocunque periculo, poenitentiam gessit, et se non continet, uxoris potest remedio sustineri. XXV. In adolescentia constitutus, si, urgente aut metu mortis, aut captivitatis periculo, poenitentiam gessit, et postea timens lapsum incontinentiae, venialis copulam uxoris elegit, ne crimen fornicationis incurreret, rem videtur fecisse venialem, si praeter conjugium nullam omnino cognoverit. In quo tamen non regulam constituimus, sed quid sit tolerabilius aestimamus: nam secundum veram cognitionem nihil magis ei congruit, qui poenitentiam gessit, quam castitas perseverans, et mentis et corporis. Quod si quis propositum monachi deseruerit, publicae sit poenitentiae satisfactione purgandus. Propositum monachi proprio arbitrio aut voluntate susceptum, deseri non potest absque peccato. Quod enim quis vovit Deo, debet et reddere. Unde qui relicta singularitatis professione, ad militiam vel ad nuptias devolutus est, publicae poenitentiae satisfactione purgandus est, quia etsi innocens militia, et honestum potest esse conjugium, electionem meliorem deseruisse transgressio est.
Quod puellae, quae non coactae, sed voluntate propria virginitatis propositum susceperunt, delinquant, cum nupserint, etsi nondum fuerant consecratae. XXVII. Puellae, quae non parentum coactae imperio, sed spontaneo judicio virginitatis propositum atque habitum susceperunt, si postea nuptias eligunt, praevaricantur, etiamsi nondum eis gratia consecrationis accessit: cujus utique non fraudarentur munere, si in proposito permanerent. De his quibus dubium est, utrum baptismum perceperint, necesse est ut renascantur. XXVIII. Si nulla exstant indicia inter propinquos, aut familiares, nulla inter clericos, aut vicinos, quibus hi, de quibus quaeritur, baptizati fuisse doceantur, agendum est, ut renascantur, ne manifeste pereant, in quibus quod non ostenditur gestum, ratio non sinit, ut videatur iteratum. Qui autem possunt meminisse, quod ad ecclesiam veniebant cum parentibus suis, possunt recordari an quod eorum parentibus dabatur, acceperint: sed si hoc etiam ab ipsa memoria alienum est, conferendum eis videtur, quod collatum esse nescitur, quia non temeritas intervenit praesumptionis, ubi est diligentia pietatis. Quod eos, qui se baptizatos agnoscunt, sed in qua fide nesciunt, per manus impositionem suscipi conveniat. XXIX. Hi autem, de quibus scripsisti, qui se baptizatos sciunt, sed cujus fidei fuerint, qui eos baptizaverunt, se nescire profitentur: quoniam quolibet modo for mam baptismatis acceperunt, baptizandi non sunt, sed per manus impositionem virtutem Spiritus sancti, quam ab haereticis accipere non potuerunt, catholicis copulandi sunt. De his qui convivio gentilium et escis immolatitiis usi sunt. XXX. Si convivio solo gentilium et escis immolatitiis usi sunt, possunt jejuniis et manus impositione purgari, ut deinceps ab idolothytis abstinentes sacramentorum Christi possint esse participes. Si autem aut idola adoraverunt, aut homicidiis vel fornicationibus contaminati sunt, ad communionem eos nisi per poenitentiam publicam non oportet admitti. Quod semper Thessalonicensis antistes vices apostolicae sedis impleverit. XXXI. Leo episcop. urbis Romae Anastasio episc. Thessalonicensi.--Quanta fraternitati tuae a beatissimi Petri apostoli auctoritate commissa sint, et qualia etiam nostro tibi favore sint credita, si vera ratione perspiceres, et justo examine ponderares, multum possemus de injunctae tibi sollicitudinis devotione gaudere. Quoniam sicut praecessores mei praecessoribus tuis, ita etiam ego dilectioni tuae, priorum secutus exemplum, vices mei moderaminis delegavi: ut curam, quam universis Ecclesiis principaliter ex divina institutione debemus, imitator nostrae mansuetudinis adjuvares, et longinquis a nobis provinciis praesentiam quodammodo nostrae visitationis impenderes, et continenti, opportunoque prospectu promptum tibi esset agnoscere, quid in quibusque rebus vel tuo studio componeres, vel nostro judicio reservares. Nam cum majora negotia, et difficiliores causarum exitus liberum tibi esset sub nostrae sententiae exspectatione suspendere, nec ratio tibi, nec necessitas fuit in id, quod mensuram tuam excederet, deviandi. Abundant enim apud te monitorum scripta nostrorum, quibus te de omnium actionum temperantia frequenter instruximus, ut commendatas tibi Christi Ecclesias per exhortationem charitatis ad salubritatem audientiae provocares: quia etsi plerumque existunt inter negligentes, vel desides fratres, quae oporteat majore auctoritate curari, sic tamen adhibenda est correptio, ut semper sit salva dilectio. Unde et beatus apostolus Paulus ad ecclesiasticum regimen Timotheum imbuens dicit: Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem, juvenes ut fratres, anus ut matres, juvenculas ut sorores in omni castitate (I Timot. V). Quae moderatio, si quibuscunque inferioribus membris ex apostolica institutione debetur, quanto magis fratribus et coepiscopis nostris sine offensione reddenda est, ut licet nonnunquam accidant, quae in sacerdotalibus sunt reprehendenda personis: plus tamen erga corrigendos agat benevolentia quam severitas, plus cohortatio quam commotio, plus charitas quam potestas. Sed ab his, qui quae sua sunt quaerunt, non quae Christi Jesu (Philip. II), facile ab hac lege disceditur, et dum dominari magis quam consulere subditis placet, honor inflat superbiam, et quod provisum est ad concordiam, tendit ad noxam, quod, ut necesse habemus ita dicere, non de parvo animi dolore procedit. Meipsum enim quodammodo trahi in culpam sentio, cum te a traditis tibi regulis immodice discessisse cognosco, qui si tuae aestimationis parum diligens eras, meae saltem famae parcere debuisti: ne, quae tuo tantum facta sunt animo, nostro viderentur gesta judicio. Relegat fraternitas tua paginas nostras, omniaque ad tuos emissa majores apostolicae sedis praesulum scripta percurrat, et vel a me, vel a praecessoribus meis inveniet ordinatum, quod a te cognovimus esse praesumptum. Venit namque ad nos cum episcopis provinciae suae frater noster Atticus, veteris Epiri metropolitanus antistes, et de indignissima afflictione, quam pertulit, lacrymabili actione conquestus est, coram astantibus diaconibus tuis: qui querelis flebilibus nihil contra referendo, ea, quae nobis ingerebantur, fide non carere monstrabant. Legebatur quoque in litteris tuis, quas iidem diaconi tui detulerunt, quod frater Atticus Thessalonicam venisset, quodque consensum suum etiam scripturae professione signasset, ut de illo non aliud a nobis posset intelligi, quam proprii arbitrii, et spontaneae devotionis fuisse, quod venerat, quodque chartulam de obedientiae sponsione conscripserat: in cujus tamen chartulae mentione signum prodebatur injuriae. Non enim necessarium fuerat, ut obligaretur scripto, qui obedientiam suam ipso jam voluntarii adventus probabat officio, unde deplorationibus supradicti haec verba epistolae tuae testimonium praebuerunt, et per hoc, quod non est tacitum, nudatum est illud, quod silentio fuerat adopertum, aditam scilicet Illyrici praefecturam, et sublimissimam inter mundanos apices potestatem in exhibitionem insontis antistitis incitatam, ut missa exsecutione terribili, quae omnia sibi officia publica ad effectum praeceptionis adjungeret, a sacris Ecclesiae adytis nullo vel falso insimulatus crimine extraheretur sacerdos: cui non ob molestiam aegritudinis, non ob saevitiam hiemis darentur induciae, sed iter asperum, et periculis plenum per invias nives agere cogeretur, quod tanti laboris, tantique discriminis fuit, ut ex his, qui episcopum comitati sunt, quidam defecisse dicantur. Multum stupeo, frater charissime, sed et plurimum doleo, quod in eum, de quo nihil amplius indicaveras, quam quod evocatus adesse differret, et excusationem infirmitatis obtenderet, tam atrociter et tam vehementer potueris commoveri: praesertim cum, etiamsi tale aliquid mereretur, exspectandum tibi fuerat, quid ad tua consulta rescriberem. Sed ut video bene de meis moribus existimasti, et quam civilia pro conservanda sacerdotali concordia responsurus essem, verissime praevidisti. Et ideo motus tuos exsequi sine dissimulatione properasti: ne, cum moderationis nostrae aliud disponentia scripta sumpsisses, faciendi id, quod factum est, licentiam non haberes. An forte aliquod tibi facinus innotuerat, et metropolitanum episcopum novi apud se criminis pondus urgebat? At hoc quidem alienum ab illo esse etiam tu nihil ei objiciendo confirmas, sed etiam si quid grave intolerandumque committer et, nostra erat exspectanda censura: ut nil prius ipse decerneres, quam quod nobis placere cognosceres. Vices enim nostras ita tuae credidimus charitati, ut in partem sis vocatus sollicitudinis, non in plenitudinem potestatis: unde sicut multum nos ea, quae a te pie sunt curata, laetificant; ita nimium ea, quae sunt perperam gesta, contristant: et necesse est post multarum experimenta causarum sollicitius prospici, et diligentius praecaveri, quatenus per spiritum charitatis et pacis, omnis materia scandalorum de Ecclesiis Domini, quas tibi commendavimus, auferatur, praeeminente quidem in illis provinciis episcopatus tui fastigio, sed amputato totius usurpationis excessu.
Ut metropolitanis sua jura serventur. XXXII. Igitur secundum sanctorum Patrum canones, spiritu Dei conditos et totius mundi reverentia consecratos, metropolitanos singularum provinciarum episcopos, quibus ex delegatione nostra fraternitatis tuae cura praetenditur, jus traditae sibi antiquitus dignitatis intemeratum habere decernimus: ita ut a regulis praestitutis nulla aut negligentia, aut praesumptione discedant.
Ut a metropolitanis non laici, non bigami, non viduarum mariti, sed irreprehensibiles ordinentur episcopi. XXXIII. In civitatibus, quarum rectores obierint, de substituendis episcopis haec forma servetur, ut is qui ordinandus est, etiamsi bonae vitae testimonio fulciatur, non laicus, non neophytus, nec secundae conjugis sit maritus, aut qui unam quidem habeat, vel habuerit, sed quam sibi viduam copularit. Sacerdotum enim tam excellens est electio ut haec, quae in aliis membris Ecclesiae non vocantur ad culpam, in illis tamen habeantur illicita. Quod subdiaconis carnale connubium denegetur. XXXIV. Nam cum extra clericorum ordinem constitutis nuptiarum societati et procreationi filiorum studere sit liberum arbitrium, ad exhibendam tamen perfectae continentiae puritatem, ne subdiaconis quidem connubium carnale conceditur, ut et qui habent, sint tanquam non habentes (I Corinth. VII), et qui non habent, permaneant singulares. Quod si in hoc ordine, qui quartus est a capite, dignum est custodiri, quanto magis in primo, vel secundo, tertiove servandum est, ne aut levitico, aut presbyterali honore, aut episcopali excellentia quisquam idoneus aestimetur, qui se a voluptate uxoris necdum frenasse detegitur! Ut nullus invitis ordinetur antistes. XXXV. Cum ergo de summi sacerdotis electione tractabitur, ille omnibus praeponitur, quem cleri, plebisque consensus concorditer postularint: ita ut si in aliam forte personam partium se vota diviserint, metropolitani judicio is alteri praeponatur, qui majoribus et studiis juvatur, et meritis, tantum ut nullus invitis et non petentibus ordinetur, ne civitas episcopum non optatum aut contemnat, aut oderit, et fiat minus religiosa, quam convenit, cui non licuerit habere, quem voluit. Ut metropolitanus Epiri de electo, quem est ordinaturus episcopum, ad Thessalonicensem pontificem referat, et de metropolitano electo similiter provinciales episcopi. XXXVI. De persona autem consecrandi episcopi, et de cleri, plebisque consensu metropolitanus episcopus ad fraternitatem tuam referat, quodque in provincia bene placuit scire te faciat, ut ordinationem rite celebrandam tua quoque firmet auctoritas, quae rectis dispositionibus nihil morae, aut difficultatis debebit afferre, ne gregibus Domini diu desit cura pastorum. Metropolitano vero defuncto, cum in locum ejus alius fuerit subrogandus, provinciales episcopi ad civitatem metropolim convenire debebunt, ut omnium clericorum, atque omnium civium voluntate discussa, ex presbyteris ejusdem Ecclesiae, vel ex diaconis optimus eligatur. De cujus nomine ad tuam notitiam provinciales referant sacerdotes, impleturi vota poscentium, cum quod ipsis placuit, tibi quoque placuisse cognoverint. Sicut enim justas electiones nullis dilationibus volumus fatigari, ita nihil permittimus te ignorante praesumi.
Ut bina per annum provincialia episcoporum concilia celebrentur, et si res difficilis emerserit, nec fuerit Thessalonicensis episcopi judicio terminata, ad Romanum referatur antistitem. XXXVII. De conciliis autem episcopalibus non aliud indicimus, quam sancti Patres salubriter ordinarunt, ut scilicet bini conventus per annos singulos habeantur, in quibus de omnibus querelis quae inter diversos Ecclesiae ordines nasci assolent, judicetur: ac si forte inter ipsos, qui praesunt, de majoribus (quod absit) peccatis causa nascitur, quae provinciali nequeat examine diffiniri, fraternitatem tuam de totius negotii qualitate metropolitanus curabit instruere, ut si coram positis partibus nec tuo fuerit res sopita judicio, ad nostram cognitionem, quidquid illud est, transferatur. Ut si quis episcopus suam deserens civitatem, majorem sedem ambitus causa petierit, nec illam obtinere poterit, et sua carere debebit. XXXVIII. Si quis autem episcopus, civitatis suae mediocritate despecta, administrationem loci celebrioris ambierit, et ad majorem se plebem quacunque ratione transtulerit, a cathedra quidem pellatur aliena, sed carebit et propria, ut nec illis praesideat, quos per avaritiam concupivit, nec illis quos per superbiam sprevit. Suis igitur terminis quisque contentus sit, nec supra mensuram juris sui affectet augeri. Ut nullus alienum clericum sollicitare, vel tenere praesumat, suo episcopo non praebente consensum. XXXIX. Alienum clericum, invito episcopo ipsius, nemo suscipiat, nemo sollicitet, nisi forte ex placito charitatis id inter dantem, accipientemque convenerit. Nam gravius injuriae reus est, qui de fratris Ecclesia id, quod est utilius, aut pretiosius audet vel abjicere, vel tenere. Itaque si intra provinciam res agitur, transfugam clericum ad Ecclesiam suam metropolitauus redire compellet. Si autem longius recessit, tui praecepti auctoritate revocabitur, ut nec cupiditati, nec ambitioni occasio relinquatur. Ut in evocandis provincialibus episcopis a Thessalonicense pontifice moderatio conservetur, ne sub hoc colore sacerdotalis honor contumeliis addicatur, nec amplius quam bini de provinciis episcopi, quos metropolitani probaverint, dirigantur. XL. In evocandis autem a te episcopis moderatissimum esse te volumus, ne per majoris diligentiae speciem fraternis gloriari videaris injuriis. Unde si causa aliqua major erit, ob quam rationabile, ac necessarium sit fraternum advocare conventum, binos de singulis provinciis episcopos, quos metropolitani crediderint esse mittendos, ad fraternitatem tuam venire sufficiat. Ut non amplius a statuto concilii tempore, quam dies XV remorentur episcopi, et si inter eos fuerit oborta contentio, cuncta Romano pontifici sub gestorum insinuatione pandantur: ut ab eo quod Deo placuerit, ordinetur. XLI. Ita ut a praestituto tempore non ultra 15 dies, qui convenerint, non retardentur. Si autem in eo quod cum fratribus tractandum definiendumve credideris, diversa eorum fuerit a tua voluntate sententia, ad nos omnia sub gestorum testificatione ferentur, ut remotis ambiguitatibus, quod Deo placeat decernatur. Ad hunc enim finem omnem affectum nostrum curamque dirigimus, ut quod ad unitatem concordiae, et quod ad custodiam pertinet disciplinae, nulla dissensione violetur, nulla desidia negligatur. Et te igitur, frater dilectissime, et eos fratres nostros, qui de tuis offenduntur excessibus, cum tamen non similis sit omnibus materia querelarum, hortor et moneo, ut quae pie sunt ordinata, salubriterque disposita, nulla concertatione turbentur, nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius (I Cor. X). Et sicut ait Apostolus, unusquisque vestrum proximo suo placeat in bonum ad aedificationem (Rom. XV). Non enim poterit unitatis nostrae firma esse compago, nisi nos ad inseparabilem soliditatem vinculum charitatis astrinxerit: quia sicut in uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non eumdem actum habent; ita multi unum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alterius membra. Connexio totius corporis unam sanitatem, unam pulchritudinem facit. Et haec quidem connexio totius corporis unanimitatem requirit, sed praecipue exigit concordiam sacerdotum, quibus etsi dignitas communis non est, tamen ordo generalis est. Quoniam et inter beatissimos apostolos in similitudine honoris fuit quaedam discretio potestatis, et cum omnium par esset electio, uni tamen datum est ut caeteris praeemineret. De qua forma episcoporum quoque est orta distinctio. Et magna ordinatione provisum est, ne omnes sibi omnia vindicarent, sed essent in singulis provinciis singuli, quorum inter fratres haberetur prima sententia, et rursum quidam in majoribus urbibus constituti sollicitudinem ejus susciperent ampliorem, per quos ad unam Petri sedem universalis Ecclesiae cura conflueret, et nihil usquam a suo capite dissideret. Qui ergo scit se quibusdam praepositum, non moleste ferat aliquem sibi esse praelatum, sed obedientiam, quam exigit, etiam ipse dependat, et sicut non vult gravis oneris sarcinam ferre, ita non audeat alii importabile pondus imponere. Discipuli enim sumus humilis et mitis magistri, dicentis Discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris; jugum enim meum suave est, et onus meum leve est (Matth. XI). Quod quomodo experiemur, nisi et illud in observantiam veniat, quod idem Dominus ait: Qui major est vestrum, erit minister vester (Matth. XX; Luc. XXII); qui autem se exaltaverit humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur (Luc. XIV)? Leo Nicetae episcopo Aquileiensi salutem.
Regressus ad nos filius meus Adeodatus, sedis nostrae diaconus, dilectionem tuam poposcisse memoravit, ut de his auctoritatem apostolicae sedis acciperes, quae quidem magnam difficultatem dijudicationis videntur afferre: sed pro inspectione temporalium necessitatum adhibenda curatio est, ut vulnera, quae adversitate hostilitatis illata sunt, religionis maxime ratione sanentur.
Quod debeant feminae, quae captis viris nupserant aliis, regressis de captivitate viris prioribus copulari, ut quod suum est unusquisque recipiat. XLII. Cum ergo per bellicam cladem et per gravissimos hostilitatis incursus ita quaedam dicatis divisa esse conjugia, ut abductis in captivitatem viris feminae eorum remanserint destitutae, quae viros proprios aut interemptos putarent, aut nunquam a dominatione crederent liberandos, et in aliorum conjugium solitudine cogente transierint: cumque nunc statu rerum, auxiliante Domino, in meliora converso nonnulli eorum, qui putabantur periisse, remearint, merito charitas tua videtur ambigere quid de mulieribus, quae aliis junctae sunt viris, a nobis debeat ordinari. Sed quia novimus scriptum, quod a Deo jungitur mulier viro, et iterum praeceptum agnovimus, ut quod Deus junxit homo non separet (Matth. XIX), necesse est ut legitimarum foedera nuptiarum redintegranda credamus, et remotis malis, quae hostilitas intulit, unicuique id quod legitime habuit reformetur, omnique studio procurandum est ut recipiat unusquisque quod proprium est. Quod non probetur esse culpabilis, qui uxorem capti in matrimonio videtur esse sortitus. XLIII. Nec tamen culpabilis judicetur, et tanquam alieni juris pervasor habeatur, qui personam ejus mariti, qui jam non esse existimabatur, assumpsit. Sic enim multa quae ad eos qui in captivitatem ducti sunt pertinebant, in jus alienum transire potuerunt, et tamen plenum justitiae est ut iisdem reversis propria reformentur. Quod si in mancipiis vel in agris, aut etiam in domibus ac possessionibus rite servatur, quanto magis in conjugiorum redintegratione faciendum est, ut quod bellica necessitate turbatum est pacis remedio reformetur! Ut si viri de captivitate regressi, intemperantia uxorum offensi non fuerint, et voluerint eas in conjugium recipere, liberam habeant facultatem. XLIV. Et ideo si viri post longam captivitatem reversi ita in dilectione suarum conjugum perseverent, ut eas cupiant in suum redire consortium, omittendum est, et inculpabile judicandum, quod necessitas intulit, et restituendum est quod fides poscit. Ut si mulieres ad priores maritos redire noluerint, velut impiae, ecclesiastica communione privandae sint. XLV. Si autem aliquae mulieres ita posteriorum virorum amore sunt captae, ut malint his cohaerere, quam ad legitimum redire consortium, merito sunt notandae, ita ut etiam ecclesiastica communione priventur, quae de re excusabili contaminationem criminis elegerunt, ostendentes sibimet pro sua incontinentia placuisse, quod justa remissio poterat expiare. Redeant ergo in suum statum voluntaria redintegratione conjugia, neque ullo modo ad opprobrium malae voluntatis trahatur, quod conditio necessitatis extorsit: quia sicut hae mulieres, quae reverti ad viros suos noluerint, impiae sunt habendae, ita illae, quae in affectum ex Deo initum redeunt, merito sunt laudandae. Captivis aut errore, aut fame, non veneratione cibos immolatitios edere compulsis poenitentia concedenda. XLVI. De his autem Christianis, qui inter eos, a quibus fuerant captivati, immolatitiis cibis asseruntur esse polluti, consultationi charitatis tuae hoc etiam respondendum esse credidimus, ut poenitentiae satisfactione purgentur, quae non tam temporis longitudine, quam cordis compunctione pensanda est. Et sive hoc error extorserit, sive fames suaserit, non dubitetur abolendum, cum hujusmodi cibus pro metu, aut indigentia, non pro religionis veneratione sit sumptus. Quod hi, qui ad iterationem baptismi vel vi, vel timore coacti animos inclinarunt, poenitentiae sint sublevandi remedio: ita ut senilis aetatis, parvulorum quoque, et aegritudinum, caeterarumque necessitatum habeatur sollicita consideratione respectus. XLVII. Hi vero, de quibus similiter dilectio tua nos credidit consulendos, qui ad iterandum baptismum vel metu coacti, vel errore traducti sunt, et nunc se contra catholicae fidei sacramentum egisse cognoscunt, ea est custodienda moderatio, qua in societatem nostram non nisi per poenitentiae remedium, et per impositionem episcopalis manus, communionis recipiant unitatem. Tempora poenitudinis, habita moderatione, tuo constituenda judicio, prout conversorum animos inspexeris esse devotos, pariterque etiam habentes aetatis senilis intuitum, et periculorum quorumque, aut aegritudinum respicientes necessitates. In quibus si quis ita graviter urgeatur, ut dum adhuc poenitet, de salute ipsius desperetur, oportet ei per sacerdotalem sollicitudinem communionis gratia subveniri. Ut hi, qui ab haereticis baptizati sunt, sola sancti Spiritus invocatione firmentur. XLVIII. Nam hi, qui baptismum ab haereticis acceperunt, cum baptizati antea non fuissent, sola sancti Spiritus invocatione per impositionem manuum confirmandi sunt, quia formam tantum baptismi sine sanctificationis virtute sumpserunt. Et hanc regulam, ut scitis, servandam in omnibus Ecclesiis praedicamus, ut lavacrum semel initum nulla iteratione violetur, dicente Apostolo: Unus Deus, una fides, unum baptisma (Ephes. IV), cujus ablutio nulla iteratione temeranda est, sed, ut diximus, sola sanctificatio Spiritus sancti invocanda est, ut quod ab haereticis nemo accipit, a catholicis sacerdotibus consequatur. Hanc autem epistolam nostram, quam ad consultationem tuae fraternitatis emisimus, ad omnes fratres, et comprovinciales tuos episcopos facias pervenire, ut omnium observantiae data prosit auctoritas. Data 12 cal. Aprilium, cons. Majoriano Augusto. In causa Lupicini episcopi Leo universis episcopis per Caesariensem Mauritaniam constitutis. XLIX. Cum de ordinationibus sacerdotum quaedam apud vos illicite usurpata crebrior ad nos commeantium sermo perferret, ratio pietatis exegit, ut pro sollicitudine (quam universae Ecclesiae ex divina institutione dependimus) rerum fidem studeremus agnoscere, vicem curae nostrae proficiscenti a nobis confratri et consacerdoti nostro Potentio delegantes, qui secundum scripta, quae per ipsum ad vos direximus, de episcopis, quorum culpabilis ferebatur electio, quid veritas haberet, inquireret, nobisque omnia fideliter indicaret. Unde quia idem plenissimo notitiae nostrae cuncta reseravit, et sub quibus, qualibusque rectoribus quaedam Christi plebes in partibus provinciae Caesariensis habeantur, sincera nobis relatione patefecit, necessarium fuit, ut dolorem cordis nostri, quo pro dominicorum gregum periculis aestuamus, datis nunc quoque ad dilectionem vestram litteris promeremus, mirantes tantum apud vos per occasionem temporis impacati aut ambientium praesumptionem, aut tumultum valuisse popularem, ut indignis quibusque, et longe extra sacerdotale meritum constitutis pastorale fastigium, et gubernatio Ecclesiae dederetur. Non est hoc consulere populis, sed nocere, nec praestare regimen, sed augere discrimen. Integritas enim praesidentium salus est subditorum, et ubi est incolumitas obedientiae, ibi sana est forma doctrinae. Principatus autem, quem aut seditio contulit, aut ambitus occupavit, etiamsi moribus atque actibus non offendat, ipsius tamen initii sui est perniciosus exemplo, et difficile est, ut bono peragantur exitu, quae malo sunt inchoata principio. Quod si in quibuslibet Ecclesiae gradibus providenter, scienterque curandum est, ut in Domini domo nihil sit inordinatum, nihilque praeposterum, quanto magis elaborandum est, ut in electione ejus, qui supra omnes gradus constituitur, non erretur? Nam totius familiae Domini status, et ordo nutabit, si quod requiritur in corpore non inveniatur in capite. Ubi est illa beati Pauli Apostoli per spiritum Dei emissa praeceptio: qua in persona Timothei omnium Christi sacerdotum numerus eruditur, et unicuique nostrum dicitur, Manus cito nemini imposueris, neque communices peccatis alienis (II Tim. V)? Quid est cito manus imponere, nisi ante aetatem maturitatis, ante tempus examinis, ante meritum obedientiae, laboris, ante experientiam disciplinae sacerdotalem honorem tribuere non probatis? Et quid est communicare peccatis alienis, nisi et talem effici ordinantem, qualis est ille, qui non meruit ordinari? Sicut enim boni operis sibi comparat fructum, qui rectum tenet in eligendo sacerdote judicium: ita gravi semetipsum aflicit damno, qui in suum collegium assumit indignum. Non ergo in cujusquam persona praetermittendum est, quod in statutis generalibus continetur, nec putandas est honor ille legitimus, qui fuerit contra divinae legis praecepta collatus. Dicente enim Apostolo, ut inter alias electionis regulas is episcopus ordinetur, quem unius uxoris virum fuisse, aut esse constiterit (I Tim. III), tam sacrata semper habita est ista praeceptio, ut etiam de muliere sacerdotis eligendi eadem intelligeretur servanda conditio: ne forte illa, priusquam in matrimonium ejus veniret, qui aliam non habuisset uxorem, alterius viri esset experta conjugium. Quis igitur tolerare audeat, quod in tanti sacramenti perpetratur injuriam, cum huic magno venerandoque mysterio, nec divinae quidem legis statuta defuerint, quibus evidenter est definitum, ut virginem sacerdos accipiat uxorem (Levit., XXI; Ezech., XLIV), et alterius torum nesciat conjugis, quae uxor futura est sacerdotis? Jam tum enim in sacerdotibus figurabatur Christi et Ecclesiae spiritale conjugium, ut quoniam vir caput est mulieris, discat sponsa Verbi non alium virum nosse, quam Christum (Ephes. V; I Cor. XI). Qui merito unam elegit, unam diligit, et aliam praeter ipsam suo consortio non adjungit. Si ergo etiam in Veteri Testamento haec sacerdotalium conjugiorum forma servata est: quanto magis sub Evangelii gratia constituti apostolicis debemus servire praeceptis? Ut quamlibet quis bonis moribus praeditus, et sanctis operibus inveniatur ornatus, nequaquam tamen vel ad diaconi gradum, vel ad presbyterii honorem, vel ad episcopatus culmen ascendat: si aut ipsum non unius uxoris virum, aut uxorem ejus non unius viri fuisse claruerit? Monente vero Apostolo, atque dicente: Et hi autem probentur primum, et sic ministrent (I Tim. III), quid aliud intelligendum putamus, nisi ut in his provectionibus non solum matrimoniorum castimoniam, sed etiam laborum merita cogitemus, ne aut a baptismo novellis, aut a saeculari actu repente conversis officium pastorale credatur? Cum per omnes gradus militiae Christianae de incrementis profectuum debeant aestimari, an possint cuiquam majora committi, merito beatorum Patrum venerabiles sanctiones, cum de sacerdotum electione loquerentur, eosdem ut idoneos sacris administrationibus censuerint, qui multo tempore per singulos officiorum gradus provecti, experimentum sui probabile praebuissent, ut unicuique testimonium vitae suae actuum suorum ratio perhiberet. Si enim ad honores mundi sine suffragio temporis, sine merito laboris indignum est pervenire, et notari ambitus solent, quos probitatis documenta non adjuvant, quam diligens, et quam prudens habenda est dispensatio divinorum munerum, et coelestium dignitatum? Ne in aliquo apostolica et canonica decreta violentur, et his Ecclesia Domini regenda credatur, qui legitimarum institutionum nescii, et totius humilitatis ignari non ab infimis sumere incrementum, sed a summis volunt habere principium, cum valde iniquum sit, et absurdum, ut imperiti magistris, novi antiquis, et rudes praeferantur emeritis. In domo quidem magna, sicut Apostolus disserit, necesse est, ut vasa diversa sint, quaedam aurea, et argentea, quaedam vero lignea, et fictilia, sed horum ministerium pro materiae qualitate discernitur, nec est pretiosorum idem usus, et vilium. Nam inordinata erunt omnia, si fictilia aureis, et lignea praeferuntur argenteis. Sicut autem in ligneis, et fictilibus eorum hominum species figuratur, qui nullis adhuc virtutibus nitent, ita in aureis et argenteis hi sine dubio declarantur, qui per longae eruditionis ignem, et per fornacem diuturni laboris excocti aurum probatum, et argentum purum esse meruerunt. Quibus si merces pro devotione non redditur, omnis ecclesiastica disciplina resolvitur: omnis ordo turbatur, dum in Ecclesia, qui nullum subierunt ministerium, perverso eligentium judicio indebitum obtinent principatum. Cum ergo inter vos tantum valuerint aut studia populorum, aut ambitus superborum: ut non solum laicos, sed etiam secundarum uxorum viros, aut viduarum maritos ad officium cognoscamus pastorale provectos: nonne apertissimae exigunt causae, ut Ecclesiae in quibus ista commissa sunt, judicio severiore purgentur, et non solum in tales praesules, sed etiam in ordinatores eorum ultio competens proferatur? Sed circumstant nos hinc mansuetudo clementiae, hinc censura justitiae: et quia universae sedis apostolicae pietate compellimur ita nostram temperare sententiam, ut trutinato pondere delictorum, quorum utique non una mensura est, quaedam credamus utcunque toleranda, quaedam vero penitus amputanda. Eos enim qui vel secundas nuptias inierunt, vel viduarum se conjugio sociarunt, nec apostolica, nec legalis auctoritas sacerdotium obtendere permittit. Et multo magis illum, si fuerit in vestro judicio confutatus, qui, sicut ad nos relatum est, duarum simul est maritus uxorum, vel illum qui ab uxore dimissus, alteram duxisse perhibetur. Caeteros vero, quorum provectio hoc tantum reprehensionis incurrit, quod ex laicis ad officium episcopale delecti sunt, neque ex hoc, quod uxores habent, possunt esse culpabiles, susceptum sacerdotium tenere permittimus, non praejudicantes apostolicae sedis statutis, nec beatorum Patrum regulas resolventes, quibus salubriter constitutum est, ne primum, aut secundum, aut tertium in Ecclesia gradum quisquam laicorum, quibuslibet suffragiis fultus ascendat, priusquam ad hoc meritum per legitima augmenta perveniat. Quod enim nunc utcunque patimur esse veniale, inultum postmodum esse non poterit, si quisquam id quod omnino interdicimus usurparit. Quia remissio peccati non dat licentiam delinquendi, neque quod potuit aliqua ratione concedi, fas erit amplius impune committi. Cum itaque de omnibus fere, quae fratris nostri Potentii relatio continebat, plenissime dilectionem vestram per David fratrent et coepiscopum nostrum, qui et sacerdotii merito nobis est probatus, et moribus videatis instructum, superest, fratres, ut concorditer et salubres suscipiatis hortatus, et nihil per contentionem agentes, sed ad omne studium devotionis unanimes divinis et apostolicis constitutionibus pareatis, et in nullo patiamini providentissima canonum decreta violari. Quae enim certarum remisimus consideratione causarum, antiquis deinceps custodienda sunt regulis, ne quod ad tempus pia lenitate concessimus, justa postulatione plectamus, in eos specialius et propensius commovendi, qui in episcopis ordinandis sanctorum Patrum statuta neglexerunt, et quos refutare debuerint, consecraverint. Unde si qui episcopi talem consecraverint sacerdotem, qualem esse non liceat, etiamsi aliquo modo damnum proprii honoris evaserint, ordinationis tamen jus ulterius non habebunt, nec unquam ei sacramento intererunt, quod neglecto divino judicio immerito praestiterunt. Illud sane, quod ad sacerdotalem pertinet dignitatem, inter omnia volumus canonum statuta servari: ut non in quibuslibet locis, neque in quibuscunque castellis, et ubi ante non fuerunt episcopi, consecrentur: cum ubi minores sunt plebes, minoresque conventus, presbyterorum cura sufficiat, episcopalia autem gubernacula non nisi majoribus populis, et frequentioribus civitatibus oporteat praesidere, ne quod sanctorum Patrum divinitus inspirata decreta vetuerunt, viculis, et possessionibus vel obscuris, et solitariis municipiis tribuatur sacerdotale fastigium, et honor, cui debent excellentiora committi, ipsa sui numerositate vilescat. Quod nunc in sua dioecesi Restitutus episcopus factum esse causatus est, et rationabiliter postulavit, ut si episcopi eorum locorum, in quibus non debuerant ordinari, humana conditione decesserint, loca ipsa ad jus ejus antistitis redeant, cujus fuerint ante priora: et inutile est, ut sacerdotalis dignitas inconsiderata ordinandis facilitate superflua multiplicatione minuatur. De his autem, quae in sacro virginitatis proposito constitutae barbaricam pertulere violentiam, et integritatem pudoris non animo, sed corpore perdiderunt, ea nobis videtur servanda moderatio, ut neque in viduarum dejiciantur gradu, nec in sacrarum, et perseverantium virginum numero censeantur: quibus, si in omnibus virginalibus perseverant, et castimoniae soliditatem mente custodiunt, sacramentorum non est neganda communio, quia injustum est illas in eo vel argui, vel notari, quod non voluntas amittit, sed vis hostilis eripuit. Causam quoque Lupicini episcopi illic jubemus audiri, cui multum et saepius postulanti communionem ac rationem reddimus, quoniam cum ad nostrum judicium provocasset, immerito eum pendente negotio, a communione videbamus fuisse suspensum. Adjectum etiam illud est, quod huic temere superordinatus esse cognoscitur, qui non debuit ordinari, antequam Lupicinus in praesenti positus, aut confutatus, aut certe confessus justae possit subjacere sententiae, ut vacantem locum, quemadmodum disciplina ecclesiastica exigit, is, qui consecrabatur, acciperet. Si quae vero aliae emerserint causae, quae ad statum Ecclesiarum, et ad concordiam pertineant sacerdotum, illic sub timore Domini volumus judicio ventilentur, et de componendis atque compositis omnibus ad nos relatio plena mittatur: ut ea, quae juxta ecclesiasticum morem juste et rationabiliter fuerint definita, nostra quoque sententia roborentur. Data IV Id. Augusti.
DECRETA GELASII PAPAE. De constitutis ecclesiasticis pro temporis qualitate moderandis. 1. Gelasius fratribus universis episcopis per Lucaniam et Brutios, et Siciliam constitutis. Necessaria rerum dispensatione constringimur, et apostolicae sedis moderamine convenimur, sic canonum paternorum decreta librare, et retro praesulum decessorumque nostrorum praecepta metiri, ut quae praesentium necessitas temporum restaurandis Ecclesiis relaxanda deposcit, adhibita consideratione diligenti, quantum potest fieri, temperemus, quo nec in totum formam veterum videamur excedere regularum, et reparandis militiae clericalis officiis, quae per diversas Italiae partes ita belli famisque consumpsit incursio, ut in multis Ecclesiis (sicut fratris et coepiscopi nostri Joannis, Ravennatis Ecclesiae sacerdotis, frequenti relatione comperimus) usquequaque deficiente servitio ministrorum, nisi remittendo paulisper ecclesiasticis promotionibus antiquitus intervalla praefixa, remaneant (sine quibus administrari nequeant) sacris ordinibus Ecclesiae funditus destitutae, atque in plurimis locis per inopiam competentis auxilii salutare subsidium redimendarum desit animarum, nosque magno reatu, si tanto coarctante periculo, non aliquatenus consulemus, invecti. Ut ubi nulla perurget necessitas, constituta Patrum inviolata serventur, vel cum defuerint clerici, de monachis eligantur. II. Priscis igitur pro sui reverentia manentibus constitutis, quae ubi nulla vel rerum, vel temporum perurget angustia, regulariter convenit custodiri, eatenus Ecclesiis, quae vel cunctis sunt privatae ministris, vel sufficientibus usque adeo dispoliatae servitiis, ut plebibus ad se pertinentibus divina munera supplere non valeant, tam instituendi, quam promovendi clericalis officii sic spatia dispensanda concedimus, ut si quis etiam de religioso proposito, et disciplinis monasterialibus eruditus ad clericale munus accedat, imprimis ejus vita praeteritis acta temporibus inquiratur, vel si nullo gravi facinore probatur infectus, si secundam non habuit fortassis uxorem, nec a marito relictam sortitus ostenditur, si poenitentiam publicam fortassis non gessit, nec ulla corporis parte vitiatus apparet, si servili, aut originariae non est conditioni obnoxius, si curiae jam probatur nexibus absolutus, si assecutus est litteras, sine quibus vix fortassis ostiarii possit implere ministerium, ut si his omnibus, quae sunt praedicta, fulcitur, continuo lector, vel notarius, aut certe defensor effectus post tres menses existat acolythus, maxime si huic aetas etiam suffragatur, sexto mense subdiaconi nomen accipiat, ac si modestae conversationis, honestaeque voluntatis existit, nono mense sit diaconus, completoque anno sit presbyter, cui tamen quod annorum fuerant interstitia collatura, sancti propositi sponte suscepta doceatur praestitisse devotio. Ut si qui de laicis eliguntur ad clerum, multo sollicitius in his, ea quae de monachis dicta sunt, inquirantur. III. Si vero de laicis quispiam ecclesiasticis est aggregandus officiis, tanto sollicitius in singulis, quae superius comprehensa sunt, hujusmodi decet examinari personam, quantum inter mundanam religiosamque vitam constat esse discriminis, quia utique convenientia Ecclesiae ministeria reparanda sunt non inconvenientibus meritis ingerendi. Tantoque magis, quod sacris aptum possit esse servitiis, in eorum quaerendum est institutis, quantum de tempore, quo fuerant haec assequenda, decerpitur: ut morum habere doceatur hoc probitas, quod prolixior consuetudo non contulit, ne per occasionem supplendae penuriae clericalis vitia potius divinis cultibus intulisse judicemur, non legitimae familiae confutemur procurasse compendia: quorum promotionibus super anni metas sex menses nihilominus subrogamus. Quoniam, sicut dictum est, distare convenit inter personam divino cultui deditam, et de laicorum conversatione venientem. Quae tamen eatenus indulgenda credidimus, ut illis Ecclesiis, quibus infestatione bellorum vel nulla penitus, vel exigna remanserunt ministeria, renoventur. Quatenus his Deo propitio restitutis in ecclesiasticis gradibus subrogandis, canonum paternorum vetus forma servetur, nec contra eos ulla ratione praevaleat, quod pro accedentis defectus remedio providetur, non adversus scita majorum nova lege proponitur, caeteris Ecclesiis ab hac occasione cessantibus, quas non simili clade vastatas pristinam faciendis ordinationibus convenit tenere sententiam, quo magis hac opportunitate commoniti observantiam venerandorum canonum propensius delegamus, singulorum graduum conscientias admonentes, ne in illicitos prorumpere moliantur excessus. Nec fas esse confidat quisque pontificum bigamos, aut conjugia sortientes ab aliis derelicta, sive quoslibet post poenitentiam, vel sine litteris, vel corpore vitiatos, vel conditionarios, aut curiae, publicarumque rerum nexibus implicatos, aut passim nulla temporis congruentis exspectatione discussos divinis servituros applicare mysteriis, neque pro suo libito jura studeant aliena pervadere absque sedis apostolicae justa dispositione mandante. Ut ab episcopis, praeceptione papae, novae basilicae dedicentur. IV. Basilicas noviter institutas, non petitis ex more praeceptionibus, dedicare non audeant, non ambiant sibimet vindicare clericos potestatis alienae. Ut nulla pretia de baptizandis consignandisque fidelibus exigantur. Quod si qui hoc perpetraverint, honoris sui periculo subjacebunt. V. Baptizandis consignandisque fidelibus pretia nulla praefigant, nec illationibus quibuslibet impositis exagitare cupiant renascentes, quoniam quod gratis accipimus, gratis dare mandamur (Matth. X). Et ideo nihil a praedictis prorsus exigere moliantur, quo vel paupertate cogente deterriti, vel indignatione revocati redemptionis sui causas adire despiciant: certum habentes, quod qui prohibita deprehensi fuerint admisisse, vel commissa non potius sua sponte correxerint, periculum subituri proprii sint honoris. Ut presbyteri modum debitum servent, non chrisma conficiant, non consignent, nec praesente quolibet episcopo, nisi jubeantur ab ipso, vel orare, vel sedere praesumant, nec acolythum, vel subdiaconum faciant. VI. Nec minus etiam presbyteros ultra suum modum tendere prohibemus, nec episcopali fastigio debita, sibimet audacter assumere: non conficiendi chrismatis, non consignationis pontificalis adhibendae sibimet arripere facultatem: non praesente quolibet antistite, nisi fortasse jubeantur, vel orationis, vel actionis sacrae suppetere sibi praesumant licentiam, neque sub ejus aspectu, nisi jubeantur, aut sedere praesumant, aut venerabilia tractare mysteria, nec sibi meminerint ulla ratione concedi, sine summo pontifice, subdiaconum, vel acolythum jus habere faciendi; nec prorsus addubitent, si quidquam ad episcopale ministerium specialiter pertinens suo motu putaverint exsequendum, continuo se presbyterii dignitate et sacra communione privari. Quod fieri necesse est, censeamus, si eorum praesule deferente, hujusmodi fuerit praevaricatio comprobata, nec ipso eorum episcopo a culpa conniventiae, et ultione vacaturo, si immoderata facientes dissimulaverit vindicare. Similiter ut diaconi mensuram propriam juxta Patrum decreta custodiant. VII. Diaconos quoque propriam constituimus servare mensuram, nec ultra tenorem paternis canonibus deputatum quidpiam tentare permittimus, nihil eorum suo ministerio penitus applicare, quae primis ordinibus proprie decrevit antiquitas, absque episcopo, vel presbytero baptizare non audeant, nisi praedictis fortassis officiis longius constitutis necessitas extrema compellat, quod et laicis Christianis facere plerumque conceditur. Quod diaconi in presbyterio residere non possint, nec cum tractatus habetur ecclesiasticus, nec sacri corporis praerogationem praesentibus debeant usurpare presbyteris. VIII. Non in presbyterio residere, cum divina celebrantur, vel ecclesiasticus habetur quicunque tractatus, sacri corporis praerogationem sub conspectu pontificis seu presbyteri, nisi his absentibus, jus non habeant exercendi. Cum enim decreta venerabilium sanctionum nos quoque magnopere custodire nitamur, ac sine eorum dispendio etiam illa, quae pro alicujus utilitatis fortasse compendio videantur laxanda, credamus. Quod apostolica sedes paternos canones pio studio devotoque custodiat. IX. Cumque nobis contra salutarium reverentiam regularum cupiamus temere nihil licere, et cum sedes apostolica super his omnibus favente Domino, quae paternis canonibus sunt praefixa, pio devotoque studeat tenere proposito, satis indignum est quemquam vel pontificum vel ordinum subsequentum hanc observantiam refutare, quam beati Petri sedem et sequi videat, et docere: satisque conveniens sit, ut totum corpus Ecclesiae in hac sibimet observatione concordet, quam illic vigere conspiciat, ubi Dominus Ecclesiae totius posuit principatum. Dicente autem Scriptura, Ordinate in me charitatem, et item, Omnia cum ordine fiant (I Corint. XIV); atque iterum Psalmista praedicante, Circumdate Sion, et complectimini eam, narrate in turribus ejus, ponite corda vestra in virtute ejus, et distribuite gradus ejus, ut enarretis in progenie altera, quoniam hic est Deus, Deus noster in aeternum, et ipse reget nos in saecula (Psal. XLVII), hic procul dubio, qui in ecclesiasticarum narratur altitudine dignitatum, et in cujus virtute bonis operibus corda ponenda sunt, gradibus utique distributis cunctis Deus noster, et rector populis praedicandus est Christianis, ubi nemo sibimet aliquid aestimet imminutum: cum et de uniuscujusque gradus perfectione nil deperit, et convenienter retinendo, quod coelesti dispensatione collatum est, pariter nobis et cognoscibilem Deum fieri, et tribuit esse rectorem. Nam et si quid indulgetur de temporum quantitate moribus aggregata strenuitate pensatur: si vitae jam proposito continetur, quod protelata fuerat aetate curandum, dummodo illa nullatenus dissimulata subripiant: quorum quodlibet in esse claruerit merito clericalibus infulis reprobabilem convincat esse personam. Etsi illa nonnunquam sinenda sunt, quae si caeterorum constet integritas, sola nocere non valeant: illa tamen sunt magnopere praecavenda, quae recipi sine manifesta decoloratione non possunt. Ac si ea ipsa, quae nullo detrimento aliquoties indulgenda creduntur, vel rerum temporumque cogit intuitus, vel acceleratae provisionis respectus excusat: quanto magis illa nullatenus mutilanda sunt, quae nec ulla necessitas, nec ecclesiastica prorsus extorquet utilitas? Ut praeter paschale tempus, vel Pentecosten nemo baptizare praesumat, nisi omnes tantum quos aegritudo extrema compulerit. X. Baptizandi sibi quispiam passim quocunque tempore nullam credat inesse fiduciam, praeter Paschale festum, et Pentecosten venerabile sacramentum, excepto duntaxat gravissimi languoris incursu, in quo verendum est, ne morbi crescente periculo sine remedio salutari fortassis aegrotans exitio praeventus abscedat. Presbyterorum et diaconorum ordinationes certis celebrari posse temporibus. XI. Ordinationes etiam presbyterorum diaconorumque nisi certis temporibus et diebus exercere non debeant, id est primi et quarti mensis jejunio, septimi et decimi: sed etiam quadragesimalis initii, ac mediana Quadragesimae die, sabbati jejunio circa vesperam noverit celebrandas. Nec cujuslibet utilitatis causa seu presbyterum, seu diaconum his praeferre, qui ante ipsos fuerint ordinati. Ut praefixis diebus virgines sacrae velentur. XII. Devotis quoque virginibus, nisi aut in Epiphaniorum, aut in albis Paschalibus, aut in Apostolorum natalibus sacrum minime velamen imponant: nisi forsitan, sicut de baptismate dictum est, gravi languore correptis, ne sine hoc munere de saeculo exeant, implorantibus non negetur. Ut viduae non velentur. XIII. Viduas autem velare pontificum nullus attentet: quod nec auctoritas divina delegat, nec canonum forma praestituit. Non est ergo penitus usurpandum, eisque sic ecclesiastica sunt inferenda praesidia, ut nihil committatur illicitum. Ut nullus praesul vel Ecclesiae, vel monasterii servum, aut originarium nolentibus dominis sub nomine religioso defendat: honoris et communionis periculum subiturus quisquis hoc perpetrare tentaverit. XIV. Generalis etiam querelae vitanda praesumptio est, qua propemodum causantur universi passim servos, et originarios dominorum jura possessionemque fugientes sub religiosae conversationis obtentu vel ad monasteria sese conferre, vel ad ecclesiasticum famulatum, cohibentibus quoque praesulibus indifferenter admitti. Quae modis omnibus est amovenda pernicies: ne per Christiani nominis institutum aut aliena pervadi, aut publica videatur disciplina subverti. Praecipue, cum nec ipsam ministerii clericalis hac obligatione fuscari conveniat dignitatem, cogaturque pro statu militantium sibi, conditioneque jurgari, aut videri (quod absit) obnoxia quibus sollicita competenter interdictione prohibitis. Quisquis episcopus, presbyter, diaconus, vel eorum qui monasteriis praeesse noscuntur, hujusmodi personas apud se tenentes non restituendas patronis, aut deinceps vel ecclesiasticae servituti, vel religiosis congregationibus putaverint applicandas, nisi voluntate forsitan dominorum sub Scripturae testimonio primitus absolutas, aut legitima transactione concessas: periculum se honoris proprii non ambigant, communionisque subituros, si super hac re cujusquam verax nos querela pulsaverit. Magnis quippe studiis secundum beatum Apostolum praecavendum est, ne fides, et disciplina Domini blasphemetur (Rom. XIV; I Tim. VI .) Ut clerici nullas negotiationes inhonestas et turpia lucra sectentur. XV. Consequens fuit, ut illa quoque, quae de Piceni partibus nuper ad nos missa relatio nuntiavit, non praetereunda putaremus, id est plurimos clericorum negotiationibus inhonestis, et lucris turpibus imminere, nullo pudore cernentes evangelicam lectionem, quia ipse Dominus negotiatores e templo verberatos flagellis asseritur expulisse (Matth. XXII; Joan. II). Nec Apostoli verba recolentes, quibus ait: Nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus (II Tim. II). Psalmistam quoque David surda dissimulantes aure cantantem: Quoniam non cognovi negotiationes, introibo in potentias Domini (Psal. LXX); proinde hujusmodi aut ab indignis posthac quaestibus noverint abstinendum, et ab omnibus cujuslibet negotiationis ingeniis, cupiditateque cessandum, aut in quocunque gradu sint positi, mox a clericalibus officiis abstinere cogantur, quoniam domus Dei domus orationis et esse debet, et dici: ne officina negotiationis, et spelunca potius sit latronum (Luc. X; Isai. LVI). Ut nemo litteras nesciens, vel aliqua parte corporis imminutus promoveatur ad clerum. XVI. Illitteratos quoque, et nonnulla parte corporis imminutos sine ullo respectu ad ecclesiasticum didicimus venire servitium, quod simul antiqua traditio, et apostolicae sedis vetus forma non recipit, quia nec litteris carens sacris esse potest aptus officiis, et vitiosum nihil Deo prorsus offerri legalia praecepta sanxerunt (Levit. XXI). Itaque de caetero modis omnibus haec vitentur, nec quisquam talis suscipiatur in clerum. Si qui vero vel temeritate propria, vel incuria praesidentium tales ante suscepti sunt, in his quibus constituti sunt locis eatenus perseverent: ut nihil unquam promotionis arripiant, satisque habeant, hoc ipsum sibi pro nimia miseratione permissum. De his qui seipsos abscindunt. XVII. De his autem qui semetipsos absciderint paterni canones evidenter sequenda posuerunt, quorum tenorem sufficiet indidisse. Dicunt enim talia perpetrantes, mox ut agniti fuerint, a munere clericali debere secludi, quod modis omnibus custodire nos convenit, quia fas esse nulli suppeditat, praeter illa quidquam quae memorabilis decrevit forma, censere. Quod ad clerum criminosi nequeant promoveri, et in clero positi, si in aliquibus fuerint inventi criminibus, a suis officiis arceantur. XVIII. Comperimus etiam horrendis quibusdam criminibus implicatos, tota discretione submota, non solum de factis atrocibus necessariam poenitudinem non habere, sed nec aliqua correptione penitus succedente ad divinum ministerium honoremque contendere. Nonnullos autem in ipsis ordinibus constitutos gravibus delinquentes facinoribus non repelli: cum et Apostolus clamet (I Tim. V), Nemini cito manus imponendas, neque communicandum peccatis alienis: et majorum veneranda constituta pronuntient, hujusmodi, etiamsi forte subrepserint, tam qui ante peccaverint, detectos oportere depelli quam sacrae professionis oblitos, praevaricatoresque sancti propositi procul dubio submovendos. Quod daemoniis aliisque passionibus irretitis ministeria sacra tractare non liceat. XIX. Usque adeo sane comperimus illicita quaeque prorumpere, ut daemoniis similibusque passionibus irretitis ministeria sacrosancta tractare tribuatur, quibus si in hoc opere positis aliquid propriae necessitatis occurrat, quis de sua fidelium salute confidat, ubi ministros ipsos curationis humanae tanta perspexerit calamitate vexari? Atque ideo necessario removendi sunt, ne quibuslibet, pro quibus Christus est mortuus, scandalum generetur infirmis. Postremo si corpore sauciatum fortassis, aut debilem nequaquam sancta contingere lex divina permisit (Rom. XIV; I Corint. VIII; Levit. XXII): quanto magis doni coelestis dispensatores esse non convenit, quod est deterius, mente perculsos? Quod hi qui se sacris virginibus sociant, et foedera incesta commiscent, communicare non possint, nisi forte publicam poenitentiam gesserint. XX. Virginibus sacris temere se quosdam sociare cognovimus, et post dicatum Deo propositum incesta foedera sacrilegaque miscere, quos protinus aequum est a sacra communione detrudi, et nisi per publicam probatamque poenitentiam omnino non recipi, aut his certe viaticum de saeculo transeuntibus, si tamen poenituerint, non negetur. Quod viduae, ut supra dictum est, non velentur, et si professam continentiam proposito mutato calcaverint, ipsae pro se rationem Deo pro suis sint actibus redditurae. XXI. Nam de viduis sub nulla benedictione velandis, superius late duximus disserendum, quae si propria voluntate professam pristini conjugii castitatem mutabili mente calcaverint, periculi earum intererit, quali Deum debeant satisfactione placare. Sicut enim, si se forsitan continere non poterant, secundum Apostolum (I Timot. V) nullatenus nubere vetabantur: sic habita secum deliberatione promissam Deo pudicitiae fidem debuerunt custodire. Nos autem nullum talibus laqueum debemus injicere, sed solas adhortationes praemii sempiterni, poenasque proponere divini judicii: ut nostra sit absoluta conscientia, et illarum pro se rationem Deo reddat intentio. Cavendum est quippe, quae de earum moribus actibusque beatus Paulus testatur apostolus (Ibidem), quod planius exponere praeterimus, ne sexus instabilis non tam deterreri quam admoneri videatur. Quod secunda conjugia saecularibus non negentur, quibus tamen ad clerum pro hoc facto minime venire conceditur. XXII. Secundas nuptias sicut saecularibus inire conceditur, ita post eas nullus ad clericale sinitur venire collegium. Alia est enim humanae fragilitati generaliter concessa licentia, alia debet esse vita divinarum rerum servitio dedicata (I Cor. VII). Ut si quis susceperit Ecclesiae propriae desertorem, et in aliqua provexerit dignitate, utrique sententiae subjaceant quam canones praefixerunt. XXIII. Quisquis propriae desertor Ecclesiae, nullis existentibus causis, ad aliam putaverit transeundum, temereque susceptus fuerit, et promotus, reverendorum canonum, vel ipse vel receptor ejus, atque provector, constituta non effugiet quae de hujuscemodi praesumptoribus praefixere servanda. Quod si qui ex monachis et laicis de quibus supra dictum est, eligantur ad clerum, cum nulla cogit necessitas, antiqua de eis debent instituta servari; quod si probentur sacram mercati esse pretio dignitatem, ab officio deponantur, nam dantem et accipientem Simonis Magi crimen involvit. XXIV. De monachis laicisque in prima copiosius praeceptionis hujus parte digesta sunt, quae vel quatenus pro rerum temporumque necessitate concessa sint, quemadmodum ubi nullius facti necessitas interesse probabitur, non nisi vetus institutio debeat custodiri. Quos vero constiterit indignos meritis sacram mercatos esse pretio dignitatem, convictos oportet arceri, non sine periculo facinus tale patrantes, quia dantem pariter accipientemque damnatio Simonis, quam sacra lectio testatur (Act. VIII), involvit. De sacris locis noviter institutis quamvis superius dictum sit, hoc nunc tamen adjicitur, ut nulla basilica sub defunctorum constructa nomine dedicetur. XXV. De locorum consecratione sanctorum quamvis superius strictim fuerit comprehensum: nobis quoque patefactum est, quod absque praecepto sedis apostolicae nonnulli factas ecclesias, vel oratoria sacrare praesumant, hoc sumus tamen indicio detestabiliori permoti, quod in quocunque nomine defunctorum, et quantum dicitur, nec omnino fidelium constructiones aedificatas sacris professionibus audacter instituere memorantur, quae quoniam tam acerba, tam dura sunt, ut eadem vix noster ferre possit auditus: si revera Christianitatis affectus in illis regionibus certus et fixus est, et districtius ista quaerantur, et a quibus fuerint gesta prodantur, quoniam sicut latentibus in hac atrocitate nominibus, non exstat in quem sententia debita proferatur, ita cum manifestis fuerit documentis expositus, quam sceleris tanti poscit immanitas, non effugiet ullatenus ultionem. Quod nefas sit feminas sacris altaribus ministrare, vel aliquid ex his quae virorum sunt officiis deputata, praesumere. XXVI. Nihilominus impatienter audivimus tantum divinarum rerum subisse despectum, ut feminae sacris altaribus ministrare firmentur, cunctaque nonnisi virorum famulatui deputata sexum, cui non competit, exhibere. Nisi quod omnium delictorum, quae singillatim perstrinximus, noxiorum reatus omnis, et crimen eos respicit sacerdotes, qui vel ista committunt, vel committentes minime publicando pravis excessibus se favere significant: si tamen sacerdotum jam sint vocabulo nuncupandi, qui delegatum sibi religionis officium sic prosternere moliuntur, ut in perversa quaeque profanaque declives sine ullo respectu regulae Christianae praecipitia funesta sectentur. Cumque scriptum sit (Eccli. XIX): Minima qui spernit, paulatim decidit, quid est de talibus aestimandum, qui immensis ac multiplicibus pravitatum molibus occupati ingentem ruinam multimodis impulsionibus ediderunt, quae non solum ipsos videatur obruere, sed Ecclesiis universis mortiferam, si non sanentur, inferre perniciem. Nec ambigant, qui haec exercere sunt ausi, sed etiam qui hactenus cognita siluerunt, sub honoris proprii se jacere dispendio, si non tanta qua possunt celeritate festinent ut lethalia vulnera competenti medicatione curentur. Quo enim more teneant jura pontificum, qui pontificalibus excubiis eatenus injuncta dissimulant, ut contraria domui Dei, cui praesident, potius operentur? Quantumque apud Deum possent, si nonnisi convenientia procurarent, tantum quid mereantur aspiciant, cum exsecrabili studio sectentur adversa, et quasi magis haec regula sit, qua Ecclesia debeat gubernari, sic quidquid est ecclesiasticis inimicum regulis, perpetratur: cum et si cognitos habuit canones unusquisque pontificum, intemerata debuerit tenere custodia, et si forsitan nesciebat, consulere fidenter oportuerit scientem. Quo magis excusatio nulla succurrit errantibus: quia nesciens proposuit servare quod noverat, nec ignorans curavit nosse quod gereret.
Quod in unaquaque Ecclesia cui episcopus praeest, quatuor tam de redditu quam de oblatione fidelium fieri debeant portiones: ut una sit episcopi, altera clericorum, tertia pauperum, et quarta fabricis ecclesiasticis applicetur. XXVII. Quatuor autem tam de redditu quam de oblatione fidelium, prout cujuslibet Ecclesiae facultas admittit (sicut dudum rationabiliter est decretum) convenit fieri portiones, quarum sit una pontificis, altera clericorum, pauperum tertia, quarta fabricis applicanda. De quibus, sicut sacerdotis intererit integram ministris Ecclesiae memoratam dependere quantitatem, sic clerus ultra delegatam sibi summam nihil insolenter noverit expetendum. Ea vero quae ecclesiasticis aedificiis attributa sunt, huic operi veraciter prorogata, locorum doceat instauratio manifesta sanctorum, quia nefas est, si sacris aedibus destitutis in lucrum suum praesul impendia his designata convertat: ipsam nihilominus ascriptam pauperibus portionem, quamvis divinis rationibus se dispensasse monstraturus esse videatur, tamen juxta quod scriptum est, Ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum, qui in coelis est (Matth. I), oportet etiam praesenti testificationi praedicari et bonae famae praeconiis non taceri. Quod episcopus, presbyter, et diaconus, a quocunque clerico veraciter fuerit accusatus, quia contra haec constituta fecerit: potest sine dubitatione percelli, sui etiam honoris episcopus periculum subiturus, si haec omni Ecclesiae noscenda tacuerit. XXVIII. Quapropter ne clericorum quisquam se hujus offensae futurum confidat immunem, si in his quae salubriter sequenda deprompsimus, sive episcopum, sive presbyterum, seu diaconum viderit excedentem, non protinus ad aures nostras deferre curaverit, probationibus duntaxat competenter exhibitis, ut transgressoris ultio fiat, et caeteris interdictio delinquendi. Sui vero modis omnibus erit unusquisque pontificum ordinis, et honoris elisor: si cuiquam clericorum, vel Ecclesiae totius auditui haec putaverit supprimenda. Datum V idus Martiarum, Asterio et Praesidio vv. cc. conss. (An. Christi 494.) DECRETA ANASTASII PAPAE. Gloriosissimo et clementissimo filio Anastasio Augusto, Anastasius episcopus.
Exordium pontificatus mei primitus oblata populis pace pronuntio, consequenter pro fide catholica humilis pietati tuae precator occurro, in quorum primum mihi divinum favorem propinquasse confido, quod consonantia in me, et augustissimi nominis tui non dubium praestat auxilium, ut sicut praecelsum vocabulum pietatis tuae per universas gentes toto orbe praefulget, ita per ministerium meae humilitatis sedes beatissimi Petri in universali Ecclesia (sicut semper est) assignatum sibi a Domino Deo teneat principatum, nec propter unum mortuum diutius tunica illa salutaris desuper contexta per totum (Joan. XIX), malae sortis patiatur incertum: quae sola in discissionem pro firmitate sui venire non potuit. Cui etiam in privata vita tantum circa sincerae religionis studium fuit ut, sicut fama certissima celebravit, nemo magis vel inter praecipuos sacerdotes praefixas a sanctis Patribus regulas Ecclesiae custodisse dicatur, quod sanctum studium cum majestate imperii crevisse confidimus.
Quod pro Christo fungatur legatione, dum pro pace precatur Ecclesiae. I. Legatione itaque fungimur pro Christo, ne eos propter offensionem, vel scandalum patiamini publice nominari: quorum merita, vel actus illum judicem latere non possunt, in cujus jam sunt judicio constituti, nec illic se potest interserere in corpore mortali adhuc temeraria praesumptio, in quo non solum confessio facit aperta merita singulorum: sed etiam silentii ipsius non potest latere secretum. Namque et praedecessor noster papa Felix, sed etiam Acatius illic procul dubio sunt, ubi unusquisque sub tanto judice non potest perdere sui meriti qualitatem.
Quod non sit temere judicandum de his qui jam ad Deum migraverunt. II. Itaque monente nos beatissimo Paulo apostolo, ne quod sit in hoc offendiculum in Ecclesia, dum quod facere non possumus, de his qui jam transierunt judicare conemur, observandum esse tranquillitas tua cognoscat. Ait enim de his qui de rebusad Deum solum pertinentibus judicare praesumunt (Rom. XIV): Nemo enim nostrum sibi vivit, et nemo sibi moritur: sive enim vivimus, Domino vivimus; sive morimur, Domino morimur: sive enim vivimus, sive morimur, Domini sumus. In hoc enim Christus resurrexit a mortuis, ut et vivorum et mortuorum dominetur; tu autem quid judicas fratrem tuum? Aut tu quare spernis fratrem tuum? Omnes enim stabimus ante tribunal Dei. Scriptum est enim (Isai. XLV): Vivo ego, dicit Dominus, quoniam mihi flectetur omne genu, et omnis lingua confitebitur Deo. Itaque unusquisque nostrum pro se rationem reddet Deo. Non ergo amplius invicem judicemus, sed hoc judicate magis, ne ponatis offendiculum fratri, vel scandalum. Monet igitur beatus Apostolus, ne de his nobis praesumendo judicium, de quibus nemo potest verius vel melius judicare quam Deus, in hoc sibi quispiam temerarios ausus usurpet, et propter hoc pax atque unitas Ecclesiae dissipetur. Nam et in Regnorum libro dicitur (II Reg. XVI): Non quomodo videt homo, videt Deus, quia homo videt in facie, Deus autem videt in corde. Item in Paralipomenon libro primo (I Paral. XXVIII): Et nunc, Salomon, scito Deum patrum tuorum, et servi illi in corde perfecto, et animo volente, quoniam omnia corda scrutatur Dominus, et omnem cogitationem novit. Item in Ezechiele haec dicit Dominus (Ezech. XI): Sic dixistis, domus Israel, et cogitationes spiritus vestri novi ego. Unde et de Domino judice dicitur in Evangelio: Sciens autem Jesus cogitationes eorum dixit: Quid cogitatis mala in cordibus vestris? Ut specialiter in Ecclesia nomen taceatur Acatii. III. Precamur itaque clementiam vestram, ut specialiter nomen quod multis ex causis scandalum vel offendiculum Ecclesiae concitavit, speciali appellatione taceatur, cum, sicut diximus, in generalitate sacerdotum uniuscujusque meritum illum judicem latere non possit, quid cuique tribuendum sit pro aestimata dispensatione meritorum, cui soli cogitationes quoque manifestae sunt. Quantos vero excessus atque praesumptiones habuerit Acatius, ne clementiae tuae per singula suggerere fortasse videatur onerosum, Cresconio, vel etiam Germano, fratribus et coepiscopis meis, quos misimus ad serenitatem tuam, de causis singulis Acatii, qualis fuerit, instructionem plenissimam dedimus, clementiae vestrae specialius recensendam, si hoc pietati tuae placuerit curiosius indagare, ne in aliquo suggestionis nostrae veritas defuisse videatur, ut pro divina sapientia vestra, perspicue videre possitis, non superbia, vel elatione sedis apostolicae in Acatium talem processisse sententiam, sed facinoribus certis (quantum nos extra illud judicium, quod solum falli non potest, aestimamus) zelo magis divinitatis exortam. Quod magnopere contentio sit cavenda. IV. Nos vero humiliter supplicantes, controversiam in Ecclesia remanere nolumus, cum magis vitanda contentio sit, sicut dicitur in Proverbiis (Cap. X): Odium suscitat contentio. Omnes enim qui non contendunt, protegit amicitia. Nam et Apostolus ad Corinthios ait (I Cor. III): Cum enim sint inter vos aemulationes et contentiones, nonne carnales estis, et secundum hominem ambulatis? Item ad Philippenses (Cap. II): Si qua ergo consolatio in Christo, si qua allocutio charitatis, si qua societas spiritus, si qua viscera, et miserationes, implete gaudium meum, ut id ipsum dicatis omnes, eamdem charitatem habentes, nihil per contentionem, neque per inanem gloriam, sed in humilitate mentis invicem aestimantes sibimetipsos superiores, non sua singuli respicientes, sed aliorum. Ut Alexandrinos imperator admoneat ad fidem sinceram et pacem redire catholicam. V. Hoc tamen praecipue insinuo serenitati tuae, gloriosissime et clementissime fili Auguste, ut cum causae Alexandrinorum patuerint piissimis auribus vestris, ad sinceram et catholicam fidem eos auctoritate, sapientia, divinisque vestris monitis redire faciatis. Num quid tenendum sit in religione catholica secundum definita Patrum et praedicationem omnium sacerdotum qui in Ecclesia floruerunt, si hoc quoque praeceperitis, scientibus in memoria transmittendo renovabimus, ignorantibus ad discendum pro officio nostrae instructionis offerimus, ut nulla extra haec ingeniorum jactantia vel pravitas audiatur. Admonetur imperator, ut constitutis apostolicae sedis obtemperet. VI. Illud vero peculiarius pro amore imperii vestri, et beatitudine, quae consequi poterit regnum, pro apostolico officio praedicamus, ut, sicut decet et Spiritus sanctus dictat, monitis nostris obedientia praebeatur, ut bona omnia vestra rempublicam consequantur, sicut in Exodo promittitur (Exod. XV): Si audieris vocem Domini Dei tui, et quae placent feceris coram ipso, et obedieris praeceptis ejus, et custodieris omnem justitiam ejus, omnem infirmitatem quam importavi Aegyptiis, non importabo in te: Ego enim sum Dominus qui salvum facio te. Et illic iterum tuba potentissima canitur: Et nunc, Israel, quid Dominus Deus tuus postulat a te aliud quam ut timeas Dominum Deum tuum, et ambules in omnibus viis ejus, et diligas eum, et servias Domino Deo tuo ex toto corde tuo, et ex tota anima tua (Deut. X)? Custodi praecepta Domini Dei tui, et justitias ejus, quas ego mando tibi. Haec me suggerentem frequentius non spernat pietas tua, ante oculos habens Domini in Evangelio verba: Qui audit vos, me audit, et qui vos spernit, me spernit, et qui me spernit, spernit eum qui me misit (Luc. X). Nam et Apostolus concinens Salvatori nostro ita loquitur: Quapropter qui haec spernit, non hominem spernit, sed Deum, qui dedit Spiritum sanctum in nobis (I Thess. IV). Pectus clementiae vestrae sacrarium est publicae felicitatis, ut per instantiam vestram (quam velut vicarium praesidere jussit in terris) evangelicis apostolicisque praeceptis, non dura superbia resistatur, sed per obedientiam, quae sunt salutifera, compleantur. Quod eos quos post damnationem suam vel baptizavit vel ordinavit Acatius, nulla portio laesionis attingat. VII. Nam secundum Ecclesiae catholicae consuetudinem sacratissimum serenitatis tuae pectus agnoscat, quod nullum de his, vel quos baptizavit Acatius, vel quos sacerdotes, sive levitas, secundum canones, ordinavit, ulla eos ex nomine Acatii portio laesionis attingat, quo forsitan per iniquum tradita sacramenti gratia minus firma videatur. Nam et baptismum, quod procul sit ab Ecclesia, sive ab adultero, vel a fure fuerit datum, ad percipientem munus pervenit illibatum, quia vox illa, quae sonuit per columbam, omnem maculam humanae pollutionis excludit. Quod declaratur cum dicitur (Joan. I): Hic est qui baptizat in Spiritu et igne. Nam si visibilis solis istius radii, cum per loca fetidissima transeant, nulla contactus inquinatione maculantur; multo magis illius qui istum visibilem fecit, virtus nulla ministerii indignitate constringitur. Nam et Judas cum fuerit sacrilegus atque fur, quidquid egit inter apostolos pro dignitate commissa, beneficia per indignum data nulla ex hoc detrimenta senserunt, declarante hoc ipsum Domino manifestissima voce (Matth. XIII): Scribae (inquit) et Pharisaei super cathedram Mosis sedent; quae dicunt facite, quae autem faciunt nolite facere; dicunt enim, et non faciunt. Quidquid ergo ad hominum provectum quilibet in Ecclesia minister pro officio suo videtur operari, hoc totum contineri implendo divinitatis effectum, ita ille, per quem Christus loquitur, Paulus affirmat (I Cor. III), Ego plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incrementum dedit. Itaque neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus. A Deo autem non quaeritur quis, vel qualis praedicet, sed quem praedicet, ut invidos etiam bene Christum praedicare confirmet. Quo malo diabolus ipse dejectus est, et hoc ipso praedicare non desinit. Quod mali bona ministrando sibi tantummodo noceant, nec Ecclesiae sacramenta commaculent. VIII. Ideo ergo et hic, cujus nomen dicimus esse reticendum, male bona ministrando sibi tantum nocuit. Nam inviolabile sacramentum, quod per illum datum est, aliis perfectionem suae virtutis obtinuit. Quod cum ita sit, aliquorum in tantum se extendit curiosa suspicio, ut imaginetur prolato a papa Felice judicio, postea inefficaciter in sacramentis, quae Acatius usurpavit, egisse: ac perinde eos metuere, qui vel in consecrationibus, vel in baptismate mysteria tradita susceperunt, ne irrita beneficia divina videantur, meminerunt in hanc quoque partem similiter tractatum praevalere superiorem, quia non sine usurpatione sacerdotii adjudicatus hoc egit. In quo virtutem suam obtinentibus mysteriis, in hoc quoque aliis rea sibi persona non nocuit, nam ad illum pertinuit, quod tuba David ita canitur, Verumtamen Deus conquassavit capita inimicorum suorum, verticem capilli perambulantium in delictis suis (Psal. X). Nam superbia semper sibi, non alii facit ruinam, quod universa Scripturarum coelestium testatur auctoritas, sicut etiam per Spiritum sanctum dicitur in propheta: Non habitavit in medio domus meae, qui facit superbiam (Ezech. XVIII). Unde cum sibi sacerdotis nomen vindicaverit, condemnatus in ipsius verticem superbiae tumor inflictus est, quia non populus, qui in mysteriis donum ipsius sitiebat, exclusus est, sed anima sola illa quae peccaverat justo judicio proprie erat obnoxia, quod ubique numerosa Scripturarum testatur instructio. Unde remotis hominum studiis sive versutiis in hac adhuc praesenti fragilitate positorum, secundum preces nostras, adnisu et auctoritate imperiali offerente Deo nostro unam catholicam Ecclesiam et apostolicam, quia hoc solum est in quo non solum in terris, sed etiam in coelo triumphare sine fine possitis. Subscriptio: Omnipotens Deus regnum et salutem tuam perpetua protectione custodiat, gloriosissime et clementissime semper Auguste.