 PSALMI XXI-XXX |
PSALMI XLI-L  |
4
[recensere]TITULUS PSALMI XXXI. 1.
Intellectus David. Haec scriptura edita a David legentibus intellectum gignit. Hoc scilicet, ut quisque intelligat non posse salvari aliquem, nisi per peccatorum remissionem. Prima intelligentia est, ut te noveris peccatorem. Consequens intelligentia est, ut cum ex fide per dilectionem bene coeperis operari, ne hoc viribus tuis, sed gratiae Dei deputaveris (Gal. 5.). Materia est David propheta, vel quicumque alius fidelis, intellectu poenitens: qui cum ante ignorasset peccata sua, jam recognoscit. Ponit etiam illius confessionem: deinde illius confessionis commendationem. Postmodum inducit Christum promittentem bona plura hujusmodi poenitenti. Intentio illius poenitentis est, nos admonere ad intellectum hujusmodi confessionis. Et in prima parte ostendit se peccata recognoscere, cum dicit:
PSALMUS XXXI.
2. Beati quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum, nec est in spiritu ejus dolus. Sunt nonnulli poenitentes, quorum per lavacrum regenerationis remissae sunt iniquitates, et beati sunt. Rursus sunt plerique, qui post baptismum peccaverunt, sed ad confessionem redierunt: et per poenitentiam et emendationem tecta sunt eorum peccata, quae gesserunt. Et ipsi nihilominus sunt beati. Est alius vir strenuus, et ideo unus quia rarus, animi virtute fultus, qui se ab omni peccato criminali custodivit, qui culpam cum per carnalem concupiscentiam oriretur, per rigorem spiritus fortiter restrinxit, non delectatus est, non consensit. Hic est beatus vir, cui Dominus peccatum non imputavit. Hinc per eundem Psalmistam alibi dicitur, Si mei non fuerint dominati, tunc immaculatus ero (Psal. 18.). Et Apostolus ait, Nihil nunc damnationis est his qui sunt in Christo Jesu (Rom. 8.), qui non secundum carnem ambulant. Et dum iste vir sanctus in hoc non se justificat, sed peccatorem confitetur, et seipsum accusat: non est in spiritu ejus dolus. Quod quia poenitens iste non fecit, quale damnum pertulerit, insinuat, cum subjungit: 137 3. Quoniam tacui, inveteraverunt ossa mea, dum clamarem tota die. Contrarium videtur esse, quod ait, Tacui dum clamarem. Sed aliquid tacuit, aliquid clamavit. Tacuit confessionem, clamavit praesumtionem. Quamdiu peccatum nostrum reticemus, ipsum peccatum clamat ad Dominum. Hinc est quod Cain a Domino dicitur, Ecce vox sanguinis fratris tui clamat ad me de terra (Genes. 4.). Quia enim requisitus negaverat, ipsa fusio ad Dominum clamor erat, Quoniam tacui (inquit) inveteraverunt ossa mea. Si clamaret peccata sua, innovarentur ossa ejus, idest, tota virtus ejus robusta esset in Domino; quia in se inveniretur infirmus. Modo autem, quia in se voluit esse firmus, factus est infirmus: et inveteraverunt ossa ejus, remansit in vetustate, qui noluit confitendo amare novitatem. Quid est, Dum clamarem tota die? dum perseverarem in defensione peccati. Et quia tacuit, vindicantem Domini manum sensit, dicens, 4. Quoniam die ac nocte, idest, assidue gravata est super me manus tua. Super illum Dominus manum gravat, quem exaltantem se humiliat (Luc. 18.). Qui a confessione humilitatis suae noluit humiliari, humiliatus est pondere manus Dei. Et ideo subdit: Conversus sum in aerumna mea, id est, in consideratione meae miseriae, Dum configitur spina. Dum compungitur conscientia. Per ferientem manum Domini sensit super se pondus flagelli, sensit intra se compunctionem peccati. Datus est ei sensus doloris, et sic invenit suam infirmitatem, qui tacuerat confessionem. Unde protinus ait:
5. Delictum meum cognitum tibi feci, et injustitiam meam non abscondi. Per delictum potest intelligi peccatum cogitationis. Per injustitiam, peccatum operis. Vel delictum est, cum mandatum Dei relinquimus, Injustitia vero, quod ipsa, quae praecepta Dei prohibent, opere perpetramus. Utrumque hoc peccatum prius iste poenitens reticuit. Unde, et vindicantem Domini manum sensit: et sic flagellatus et eruditus, ad confessionem et emendationem humilis venit. Piaque Domini dispensatione factum est, ut quod poena peccati extitit, hoc ipsum virtutis occasio fuerit. Unde et ait: Dixi, confitebor adversum me injustitiam meam Domino: et tu remisisti impietatem peccati mei. Vide quam velox sit Dei misericordia erga peccatorem. Proposuit se pronunciaturum, et ille jam dimisit. Vox nondum venerat in ore, sed auris Dei jam erat in corde. Postquam autem dixit, Confitebor, non sine caussa mox addidit, adversum me. Multi enim (Ex Augustino, Enarr. 2.) pronuntiant impietatem suam, sed adversus ipsum Dominum: quando inveniuntur in peccatis, dicunt, Deus hoc voluit. Si enim homo dicat, Non feci: aut, Hoc factum quod arguis, non est peccatum: non pronunciat nec adversus se, nec adversus Dominum. Si autem dicat, Feci prorsus, peccatum est, sed Deus hoc voluit, quod ego feci, pronuntiat adversus Dominum. Multi hoc dicunt. Dicunt et aliud, Fatum mihi fecit, Casus mihi fecit. Et ita per circuitum volunt venire ad accusandum Deum. Tollit ergo poenitens iste tales occasiones in peccatis, ne declinet cor suum in verba malitiae, et confitetur adversum se 138 injustitiam suam Domino. Quid est adversum se? Accusans et increpans semetipsum, et non alium. Talem confessionem sequitur velox remissio. Ideo ait, Et tu remisisti impietatem peccati mei. Et notandum, quod non ait peccatum, sed impietatem peccati. Cum enim agimus malum, vel loquimur, vel cogitamus, peccatum quidem est. Cum autem idipsum Deo abscondere volumus, jam non solum peccatum est, sed etiam impietas peccati. Ex his ergo verbis ostendit, quod ex hoc, quod confiteri peccatum suum disposuit, non solum ei Deus, quod male gessit, sed etiam quod impie absconderat, dimisit. Licet autem Deus dimittat peccata, ex quo homo in voluntate poenitet: tamen confitendum est ministris Ecclesiae, quia nisi confiterentur, ex sua inobedientia damnarentur. Quod ostensum est in Lazaro, qui postquam vivificatus est, indiguit solvi. 6. Pro hac, videlicet impietate peccati, orabit ad te omnis sanctus. Inde orabit ad te, quia dimisisti peccata. Nam si non dimitteres peccata, non esset sanctus, qui ad te oraret. Orabit autem In tempore opportuno. Modo est opportunum tempus orandi, confitendi peccata sua et corrigendi. Modo enim tempus gratiae, tempus misericordiae, de quo dicit Apostolus, Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis (2. Cor. 6.); modo possunt appropinquare Deo, qui volunt, si praeterita mala puniant, si mores corrigant, si sobrie et juste vivant. Erit postmodum tempus judicii, tempus vindictae: quo jam non appropinquabunt, qui modo appropinquare contemnunt. Hoc est, quod subjungit. Veruntamen in diluvio aquarum multarum, ad eum non approximabunt. Recte per diluvium, Dei judicium designatur: quia sicut prius in diluvio, ita in extremo judicio peccatores damnabuntur. Nemo autem arbitretur, cum repente finis venerit sicut in diebus Noe, remanere confessionis locum, pro qua propinquetur ad Deum. Modo non videtur Dominus, et prope est. Tunc autem videbitur, et jam prope non erit. Multi fluctus diluviorum corda commovebunt pravorum, quos illi sensuri non sunt, qui modo ad portum divinae misericordiae refugiunt. Quod fecit iste poenitens, qui ait: 7. Tu es refugium meum, a tribulatione, quae circumdedit me. Multa est tribulatio, quae nos undique circumdat, teste Apostolo, qui ait, Foris pugnae, intus timores (2. Cor. 7.). Et in alio psalmo dicitur, Multae tribulationes justorum (Psal. 33.). Denique tota vita ista mortalis servis Dei tribulatio est (Job. 7.). Sed ab hac tribulatione, qua circumdatur in hoc mundo, non invenit homo tam tutum refugium, quam ipsum Deum. Refugiant alii ad vires suas, ad munitiones suas, ad defensiones peccatorum suorum. Mihi non est refugium, nisi tu, qui es etiam Exultatio mea. Quia de te gaudeo. Et ideo, Erue me a circumdantibus me: Inimicis et vitiis. Audio vocem gaudii, Exultatio mea. Audio gemitum, redime me. Gaudes et gemis? ita, inquit. Gaudeo in spe, gemo adhuc in re. Spe enim salvi facti sumus (Rom. 8.): ecce unde gaudium. Spes autem, quae videtur, non est spes. Si autem, quod non videmus, speramus: per patientiam expectamus (Ibid.). Ecce gemitus. Ideo ait, Erue me. 139 8. Diapsalma. Responsio Dei. Intellectum tibi dabo. Ut cognoscas te semper, et semper gaudeas ad Deum in spe, donec (Ex Aug., ibid.) ad illam patriam pervenias: ubi jam non spes, sed res erit. Et instruam te; Armis justitiae (1. Cor. 3.), scientia, bonis moribus et virtutibus; et In via hac, virtutum, qua gradieris, firmabo super te oculos meos. Super nos in via nostra Dominus oculos firmat, cum profectum nostrum per viam virtutum misericorditer attendit. Et nos in eodem itinere perseveranter custodit. Neque enim sufficeret intellectum dare, et bene vivendo informare: nisi et in his nos faceret permanere. Post hunc intellectum et protectionem suam convertit se ad superbos defendentes peccata sua, et ostendit nobis, quid sit intellectus. 9. Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus. Equus superbos significat, et luxuriosos. Mulus autem pigros et infoecundos. Tales sunt homines hujus seculi: in elatione se erigunt, carnalibus voluptatibus deserviunt: nullum animae fructum faciunt. Et dum solis terrenis inhaerent, bestialiter viventes sicut equus et mulus, intellectum de coelestibus non habent. Qualiter tractandi sunt tales, sequitur: et dicit, In chamo et freno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te. Duris disciplinae vinculis debent coerceri, crebris verberibus ora jactantia reprimi: quia prave et indomite vivunt, effrenate loquuntur, dum fugiunt, in mortem currunt. De talibus non est mirum, si adhibito freno flagella sequuntur. Unde subditur: 10. Multa flagella peccatoris. Indomitum animal (Ex Augustino, ibid.) esse cupiebat: domatur freno et flagello. Atque utinam perdometur. Verendum est enim, ne nimium resistendo Deo dominatori, relinqui mereatur, et ire in vagam suam licentiam: ut dicatur de illo, Prodiet quasi ex adipe iniquitas ejus (Psal. 72.): sicut de illis, quibus modo sunt impunita peccata. Ergo cum flagellatur, corrigatur, dometur: quia et ille sic se dixit edomitum. Equum et mulum se dixerat, quoniam tacuit. Sed unde domitus est? flagellis, conversus in aerumnam dum configeretur spina. Sive flagella dicas, sive stimulos dicas, domat Deus jumentum, cui insideat: quia jumento expedit, ut insideatur, et flagello dometur: quatenus Dei misericordiam consequatur. Unde et subditur: Sperantem autem in Domino misericordia circumdabit. Quem primo circumdat tribulatio, postea circumdat misericordia: quoniam misericordiam dabit, qui propter peccata nostra juste tribulari nos voluit. Ideo admonendo subjungit: 11. Laetamini in Domino, et exultate justi. Laetamini corde: exultate in corpore, non in vobis, non in mundo: non mundi amatores, non peccatores, sed justi. Et gloriamini omnes recti corde. Non est magnum gloriari in gaudiis. Rectus corde gloriatur etiam in tribulatione (Philip. 4.). Vide rectum cor. Scientes, inquit, quoniam tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio spem. Spes autem non confundit, quia caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis (Rom. 5.). Ergo si justi sumus, si rectum cor habemus, 140 laetemur corde in Domino: exultemus corpore: gloriemur in tribulatione.
TITULUS PSALMI XXXII.
In finem psalmus David. Psalmus iste convenit David prophetae. Cujus materia est laus Dei, sive beneficia ipsius, sive potentia. Admonet nos ad laudem Dei, proponendo caussas, quare debeamus eum laudare. Et haec est ejus intentio. In secunda parte ostendit illos esse beatos, qui Deum laudaverunt. Sic autem incipit:
PSALMUS XXXII. 1. Exultate justi in Domino. Injusti exultant in seculo. Finito seculo, finitur injustorum exultatio. Permanente Domino, permanebit justorum exultatio. Et bene dico, ut exultent justi in Domino: quia, Rectos decet laudatio. Non est autem speciosa laus in ore peccatoris. Qui sunt recti (Ex Augustino Enarr. 2.)? qui dirigunt cor secundum voluntatem Dei, et si eos perturbat humana fragilitas, divina consolatur aequitas. Justi sunt, qui per fidem et bonam operationem deserviunt. Recti sunt, qui nec extolluntur in prosperis, nec franguntur in adversis: et in his eidem Domino gratias referunt. Justitia ergo in fide et actione, rectitudo in voluntate. Qui tales sunt, ad laudandum Deum, et in eo exultandum idonei sunt. Tales admonet psalmus, cum subjungit: 2. Confitemini Domino in cythara, in psalterio decem chordarum psallite illi. Cythara ex inferiore parte sonat. Psalterium ex superiore. Vitam ex ista terra, tanquam ex inferiore parte habemus: est autem terrena prosperitas, et terrena adversitas, et in utroque laudandus est Deus. Quae est terrena prosperitas? Cum (Ex eodem ibid.) sani sumus secundum carnem: cum fructus large proveniunt: cum abundant omnia, quibus vivimus: quisquis inde non laudat Deum ingratus est. Adversitates vero sunt in doloribus, in languoribus, in pressuris, in amissione rerum, in tribulationibus. Ergo confitere Domino in cythara, sive abundet tibi terrenum aliquid, sive desit: gratias age illi, qui dedit, vel abstulit (Job. 1.), non est enim tibi ablatus ille qui dedit, quamvis tibi ablatum fuerit, quod dedit. Tange ergo (Ex eod. ibid.) chordas in corde; et dic tanquam in cythara inferiore, Dominus dedit, Dominus abstulit. Sicut Domino placuit ita factum est (Job. 1.). Sit nomen Domini benedictum. Jam vero cum attendis superiora dona Dei: quid tibi contulerit praeceptorum, qua doctrina coelesti te imbuerit, quid tibi desuper ex illius veritatis fonte prae caeteris dederit, convertere et ad psalterium psalle Deo, in psalterio decem chordarum. Praecepta enim Legis decem sunt. In decem praeceptis Legis habes psalterium. Perfecta res est: habes ibi dilectionem Dei in tribus, et dilectionem proximi in septem. Et utique nosti Domino dicente, quia in his duobus praeceptis tota lex pendet, et prophetae (Matth. 22.). Dicit tibi Deus desuper, quia Dominus Deus tuus Deus unus est. Habes unam chordam. Non accipias in vanum 141 nomen Domini Dei tui: habes alteram chordam. Observa diem sabbati, non carnaliter, non Judaicis deliciis, qui otio abutuntur ad nequitiam. Melius esset eis, ut tota die foderent, quam tota die saltarent. Sed cogita requiem in Deo tuo omnia facientem. Abstinet ab opere servili. Omnis enim, qui facit peccatum, servus est (Joan. 8.): et utinam hominis, et non peccati. Haec tria pertinent ad dilectionem Dei. Cujus cogites unitatem, veritatem, voluntatem. Est enim quaedam voluntas in Deo, ubi verum sabbatum, vera requies. Unde dicitur, Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui (Psal. 36.). Quis enim sic delectat, quam ille, qui facit omnia, quae delectant? In his tribus caritas Dei, in aliis septem caritas est proximi. Ne facias alii, quod pati non vis (Tob. 4.): honora patrem et matrem (Luc. 6.), quia vis te honorari a filiis tuis. Non moecheris (Exod. 20.), quia nec moechari post te uxorem tuam vis. Non occidas, quia et occidi non vis. Non fureris, quia furtum pati non vis. Non falsum testimonium dicas, quia odisti adversus te falsum testimonium dicentem. Non concupiscas uxorem proximi tui, quia et tuam non vis ab alio concupisci. Non concupiscas rem proximi tui, quia si quis tua concupierit, displicet tibi. Converte et in te linguam, quando tibi displicet, qui te nocet. Haec omnia praecepta Dei sunt: Sapientia donante data sunt: desuper sonant. Tange psalterium, imple legem quam Deus tuus non venit solvere, sed adimplere (Matth. 5.). Implebis enim amore, quod timore non poteras. Qui enim timendo non facit male, mallet facere si liceret. Itaque et si facultas non datur, voluntas rea tenetur. Haec cogitantes recti corde, Confitemini Domino in cythara, in psalterio decem chordarum psallite ei. 3. Cantate ei canticum novum. Exuite vetustatem. Non enim (Ex. Aug. ibid.) pertinet canticum novum, ad veteres homines. Non illud discunt nisi homines renovati per gratiam ex vetustate, et pertinentes jam ad Testamentum novum, quod est regnum caelorum. Ei suspirat omnis amor noster (2. Cor. 5.). Novus homo, nova gratia, nova vita nobis commendatur. De his agere, in his Dominum laudare, in novitate spiritus canticum novum cantare est. Bene psallite ei in vociferatione. Bene psallit, qui bene vivit. Sed haec ipsa bona vita nostra quandam in auribus Dei debet habere spiritualem vociferationem, ut quicquid bene vivendo agimus, toto affectu, tota fide, tota devotione ad laudem Dei (inquantum possumus) faciamus (Colos. 3.). Et inde caussam subjungit, cum ait: 4. Quia rectum est verbum Domini, et omnia opera ejus in fide. Dominicum verbum rectum est: quia recta docet, recta jubet, recta praedicat, recta promittit. Ad nullam falsitatem distortum est, ad nullam vanitatem, ad dexteram non declinat neque ad sinistram, recto itinere, regia via ad supernam patriam nos perducit. Nec in verbo tantum Deus est rectus, sed et in operibus suis fidelis extitit, reddens homini quod promisit. Teneamus fidelissimum debitorem, quia tenemus misericordissimum promissorem. Omnia dona, quibus gaudemus, ab illo sunt (2. Tim. 2.). Omnia opera ejus in fide sunt. Omnia instruunt, omnia ad superiora nos mittunt. 142 5. Diligit misericordiam et judicium. Quod non ideo dicit, quin ipse diligat alia: sed quia ipse potius secundum haec operatur. Secundum misericordiam, cum peccata remittit. Secundum judicium, cum et bonis et malis secundum meritorum qualitatem retribuit. Misericordiae tempus modo est: judicii tempus post erit. Vocat modo aversos, donat peccata conversis. Patiens est super peccatores, donec convertantur. Venturum est judicium. Erit et tunc poenitentia, sed jam infructuosa. Dilige et tu misericordiam et judicium. Scriptum est enim, Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur (Matth. 5.). Qui misericordiam diligit, miseretur. Qui autem miseretur, misericordiam consequetur. Rursus de judicio scriptum est, Nunquid qui non amat judicium, sanari potest (Job. 34.)? Amat judicium, quisquis vias suas subtiliter discutit, et secretarium cordis ingressus, quid Dominus ipsi tribuat, quid ipse Domino Deo debeat, pensat. Hinc idem Psalmista alibi dicit, Honor regis judicium diligit (Psal. 98.): ut videlicet qui jam Deum honorat ex fide, solicite judicet quid ei debeat in operatione. Et Salomon ait, Cogitationes justorum judicia (Prov. 12.). Justus enim quisque intra se cogitando et formidando considerat, quam districte quandoque feriat, quandiu patienter expectat. Metuit in his quae se egisse meminit. Punit flendo, quod perpetrasse se intelligit. Odit se, qualem fuisse agnoscit. Et ipse qui est, persequitur eum qui fuit: fitque rixa in animo parturiens pacem cum Deo. Et hoc facit, ut quem timet judicem, inveniat misericordem. De quo et subditur: Misericordia Domini plena est terra. Quid caeli (Ex Aug., Enarr. 3.)? non indigent misericordia, ubi nulla est miseria. In terra abundat hominis miseria, superabundat Dei misericordia. Numquid ergo caeli, quia non indigent misericordia, non indigent Domino? Omnia indigent Domino, et miseria et foelicitas. Sine illo miser non sublevatur, sine illo felix non erigitur. Ergo ne forte de caelis quaereres, subjungit: 6. Verbo Domini caeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Non a se solidamentum fuerunt, nec ipsi caeli firmitatem sibi propriam praestiterunt. Audi unum opus Patris, Filii, et Spiritus Sancti. Cum enim Dominus Pater per Verbum Filium caelos firmat, per Spiritum roborat, manifeste ostenditur, quia unum Pater et Filius et Spiritus operantur (Hebr. 1.). Sed et hic alios caelos divina virtute firmatos intelligimus, idest Apostolos, de quibus scriptum est, Caeli enarrant gloriam Dei (Psal. 18.). Istos omnipotens Deus de infirmis hominibus caelos fecit, Verbo instruxit, Spiritu confirmavit, per omnem terram misit: et suam misericordiam, idest, remissionem peccatorum praedicari praecepit. Qui intantum Spiritu oris Dei repleti sunt (Act. 2.), ut eis diceretur, Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis (Matth. 10.). Saeviebat tunc mare, idest, saeculum, ingentibus fluctibus persequentium, quod modo inter suos terminos manet inclusum. Unde et subditur: 7. Congregans sicut in utre aquas maris. Salsa enim (Ex Aug., ibid.) aqua maris, idest, populus infidelis et amarus, qui remansit inter Christianos, 143 jam non audet saevire. Occultum autem murmur rodit ipse, intra mortalem pellem fremit conclusa salsugo. Hinc est quod alibi dicitur, Peccator videbit et irascetur, dentibus suis fremet et ardescet (Psal. 111.). Mortalis enim pellis contegit amaram cogitationem. Timentes enim pelli suae intus tenent quod non audent emittere. Nam eadem est amaritudo, sed qui tunc aperte saeviebant, nunc occulte. Pensemus igitur modo non deesse Deo, unde proferat quo nos emendet, cum opus est nobis. Ideo sequitur: Ponens in thesauris abyssos. Per thesauros, secretum Dei vult intelligi. Per abyssos, reprobos. Novit ille omnium corda. Scit quod ad tempus proferat, unde proferat, quantam potestatem tribuat malis in bonos, ad judicandos quidem malos, erudiendos autem bonos. Fiat ergo quod sequitur: 8. Timeat Dominum omnis terra. Nescis unde proferat, quod opus est ad flagellandum te, pater tuus: qui quidem ad disciplinam tuam habet abyssi thesauros quibus erudiet te ad thesauros caelorum. Ergo redi ad timorem, qui jam ibas ad securitatem. Et ne converteret se homo ad timendum aliquid aliud praeter Deum, confirmat nos in timore Dei, cum subjungit, Ab eo autem commoveantur omnes inhabitantes orbem. Commoveantur omnes ab illo. Non timeant alterum praeter illum. Furit, saevit, serpens insidiatur, odit homo, diabolus impugnat: Deum time. Tota enim creatura sub illo est, quem juberis timere. Unde et subdit: 9. Quoniam ipse dixit et facta sunt: ipse mandavit et creata sunt. Omnia fecit, omnia sequuntur ejus imperium. Ipse dixit, idest voluit, et facta sunt omnia ex informi materia. De informi autem materia, per mandatum ejus species suas accepit omnis creatura. Ipse qui omnia fecit verbo, et creavit mandato: cum jubet, moventur: cum jubet, quiescunt: et malitia hominum cupiditatem nocendi habere valet: propriam potestatem, si ille non dat, non habet. Non est enim potestas, nisi a Deo (Rom. 13.). Ideo adjungit: 10. Dominus dissipat consilia gentium. Quae Ecclesiam putabant destruere, et idola et deorum templa aedificare. Reprobat autem cogitationes populorum, idest Judaeorum, qui propter legem in qua vivere debuerunt, populi non immerito appellati sunt. Cogitationes eorum fuerunt de gente retinenda, et loco (Joan. 11.). Et reprobat consilia principum. Idest daemoniorum, et regum, et ducum, et pontificum: quorum quidem consilium fuit, ut Jesum interficerent (Ibidem.). Sed in hoc est dissipatum, quia eum quem occiderunt, retinere in morte non valuerunt. Non enim est sapientia, non est prudentia, non est consilium contra Dominum (Prov. 21.). 11. Consilium autem Domini in aeternum manet. Unde, nisi de nobis, quos ante praescivit et praedestinavit? Quis tollit praedestinationem Filii Dei ante mundi constitutionem (Rom. 8.)? Vidit nos, fecit nos, emundavit nos: misit ad nos, redemit nos. Hoc ejus consilium manet in aeternum. Cogitationes cordis ejus in generatione et generationem. Idest, dispositiones ejus, quae ideo 144 dicuntur cordis, quia rationabiliter ordinantur, in omnem generationem extenduntur. Unde et subditur: 12. Beata gens cujus est Dominus Deus ejus. Quis (Ex Aug., Enarr. 3.) hoc audito, non erigat se? Amant homines [Al. omnes] beatitudines, et ideo perversi sunt homines, quia mali esse volunt, sed miseri nolunt. Et cum sit malitiae comes individua miseria, isti perverse [Al. perversi] non solum mali esse volunt, et miseri nolunt: quod fieri non potest: sed ideo volunt esse mali, ne sint miseri. Furtum facit aliquis. Quaeris quare? Propter famem, propter necessitatem. Ergo ne miser sit, malus est. Et ideo miserior, quia malus. Semper ergo beati esse volunt, sive male viventes, sive bene viventes. Non erunt autem, nisi illi, qui justi fuerint. Quaere igitur quid habeas, ut beatus sis. Fieri autem non potest, ut res deterior te faciat meliorem. Accipe itaque fidele consilium. Melior te vis esse? quaere quid sit melius te: et inde efficieris melior te. In animo est quod quaeris. Beatus enim esse vis, in animo tuo quaere quid sit melius. Cum enim duo sint quaedam, animus et corpus: et in istis duobus illud sit melius quod dicitur animus: potest corpus tuum melius fieri per meliorem, quia subjectum est corpus animo. Ut cum fuerit justus animus tuus, sit etiam postea immortale corpus tuum (1. Cor. 15.). Per animi etiam illuminationem meretur corpus incorruptionem: ut fiat inferioris reparatio per meliorem. Si ergo corporis tui bonum animus tuus est, quia corpore tuo melior est: cum quaeris bonum tuum, illud quaere quod melius est animo tuo. Quid est autem animus tuus? Attende: in animo tuo est imago Dei. Mens hominis accepit eam, et inclinando se ad peccatum decoloravit eam. Ipse ad eam venit reformator, qui erat ejus antea formator. Venit ipsum Verbum, ut audivimus ab Apostolo, Reformamini in novitate sensus vestri (Rom. 12.). Jam ergo superest, ut quaeras quid sit melius, quam animus tuus. Quid erit, obsecro, nisi Deus tuus? Non invenis aliud melius animo tuo, quia cum fuerit perfecta natura tua, angelis aequabitur (Matth. 22.). Jam supra non est nisi Creator. Erige te ad illum. Noli dicere, Multum est ad me (Matth. 6.). Forte magis multum est ad te habere aurum, quam Dominum. Aurum si volueris, forsitan non habebis: Deum cum volueris, habebis. Quia et antequam velles, venit ad te: et cum adversa voluntate esses, vocavit te (Prov. 1.): et ut conversus esses, terruit te: et cum territus confitereris, consolatus est te. Iste qui tibi praestat omnia, iste qui fecit ut esses, qui his qui tecum sunt, etiam malis, praestat solem, pluviam, fructus, salutem: servat tibi aliquid, quod non det nisi tibi. Quid est autem quod tibi servat, nisi se? Sonat cupiditas, dicit iniquitas. Beatus cujus est villa ista, cujus est ista domus, cujus est iste ager. Compesce cupiditatem: audi veritatem. Beata gens cujus est Dominus, Deus ejus. Quid est hoc? Nonne omnium rerum Dominus Deus, quiomnia fecit et regit? Omnium quidem, sed magis noster, qui vivimus de illo, tamquam de Deo Patre nostro. Ipse sit Dominus Deus noster: ipse regat nos, qui creavit: ut simus beata 145 gens ejus, beata possessio ejus: et ad nos pertineat, quod subditur: beatus populus, quem elegit in haereditatem sibi. Commendat autem misericordiam suam, qua respexit gentem hanc beatam: cum subjungit: 13. De caelo respexit Dominus, vidit omnes filios hominum. Prius dixit beatam esse gentem, cujus est Dominus Deus possessio, et haereditas ejus. Et ut eandem Domini ostenderet esse similiter possessionem, et haereditatem, adjunxit, Populus, quem elegit in haereditatem sibi. Et sic miro et delectabili modo utrunque et possidet, et possidetur ab altero, tanquam haeres et haereditas, possessor et possessio. Nunc dicit, quia idem Dominus de caelo, tanquam de excelso loco, sive de alto divinitatis suae, sive de celsitudine misericordiae suae vidit in imo positos, et valde a se remotos omnes filios hominum. Vidit, inquam, et misericorditer attendit. Vidit, quia misertus est eorum. Unde plerunque rogantes misericordiam, dicimus homini, Vide me. Est ergo, quaedam visio miserantis cordis, non visio punientis. Hoc modo dignatus est Dominus videre omnes filios hominum pertinentes ad Filium hominis. 14. De praeparato habitaculo suo. Quod sibi praeparavit: id est, de Apostolis, de praedicatoribus veritatis, de angelis, quos ad nos misit. Respexit super omnes, qui habitant terram. Tanquam peregrini in peregrino loco. Unde alibi beata haereditas gemit, et dicit: Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus est, habitavi, cum habitantibus Cedar: multum incola fuit anima mea (Psal. 119.). 15. Qui finxit singillatim corda eorum. Quia alii datus est sermo sapientiae, alii sermo scientiae, alii genera linguarum, aliis alia et diversa dona gratiarum, quae unus idemque in eis operatus est Spiritus (1. Cor. 12.). Qui intelligit omnia opera eorum. Id est, secretius et interius videt. Expressius hoc dixit, quam si diceret, Videt omnia opera eorum. Non enim solummodo videt Deus omnia opera, quae agimus, sed etiam intelligit et subtiliter attendit, qua voluntate, qua intentione eadem faciamus. Dant duo pauperibus (Ex Aug., Enarr. 3.): unus sibi mercedem quaerit caelestem: alius humanam laudem. Tu in duobus, unam rem vides, Deus duas intelligit. Et sicut intelligit, ita judicat et discernit. Unde et aliquando contingit, ut in uno eodemque opere alium damnet, alium remuneret. Et quia superius dixerat, Beatus populus, quem elegit in haereditatem sibi: ne videretur divites et potentes, non pauperes elegisse, ideo subjungit: 16. Non salvatur rex per multam virtutem, et gigas non salvabitur in multitudine virtutis suae. Terrae reges, superbi gigantes, et potentes in se suaque fortititudine confidentes non salvabuutur: Quis rege potentior? Quis gigante fortior? Cum igitur isti sua potentia et fortitudine non salventur, nemo nisi misericordiam Dei ad salutem quaerat. 17. Fallax equus ad salutem: in abundantia autem virtutis suae non salvabitur. Equus, id est, humana foelicitas, quae sublevat hominem sicut equus suum sessorem, fallax est ad salutem: quam videtur quidem promittere, sed non potest donare. Cum (Ex eod., ibid.) in quolibet honore superbus incedis, quo altius ingredieris, eo te non tantum celsiorem, sed etiam tutiorem falso credis. 146 Quomodo enim te dejiciat, nescis? tanto elisum gravius, quanto sublimius ferebaris. Nec dico quod parva quoque foelicitas hujus mundi solummodo fallax sit: sed etiam quantuncunque possit esse magna, fallax existit. Et hoc est, quod ait, In abundantia virtutis suae, id est, in abundanti virtute bonorum, et divitiarum, non salvabitur aliquis hominum. Unde ergo salvus ero? Noli diu quaerere. Noli longe. 18. Ecce oculi Domini super metuentes eum. Ecce, id est, in manifesto habetur salvatio. Non ait, oculi Domini super reges, super nobiles, super divites: sed super metuentes eum. Non enim Deus personam hominis accipit (Matth. 22. Act. 10.): non divitias, vel honores attendit: sed tantummodo metuentes se et sperantes in se misericorditer respicit. Et ideo adjungit, Et in eis, qui sperant super misericordia ejus. Subaudis, sunt oculi Domini. Ad quid? 19. Ut eruat a morte aeterna animas eorum. Vitam enim aeternam (Ex eodem, ibid.) nobis promittit Deus, nec tamen in hac peregrinatione nos deserit. Nam sequitur: Et alat eos in fame. Tempus famis est modo. Tempus saturitatis post erit. Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur (Matth. 4.). Alit nos interim pius Dominus in hac heremo sacramentis suis, verbo suo, gratia sua: ne deficiamus in via. Tunc autem erit plena refectio, quando implebitur, quod alibi dicitur, Satiabor, cum apparuerit gloria tua (Psal. 16.). Quid interim agere et profiteri debemus? Sequitur et dicit: 20. Anima nostra sustinet Dominum. Quandiu fames est, quandiu peregrinatio est, anima nostra patiens erit in Domino. Talibus dicturus est Dominus, Vos estis, qui permansistis mecum in tentationibus (Luc. 22.). Quo contra scriptum est: Vae illis qui perdiderunt sustinentiam (Eccles. 2.). Et quomodo poteris sustinere Dominum (Phil. 3.), o sancta anima? Sequitur, et dicit: Quoniam adjutor et protector noster est. Adjuvat in pugna, protegit ab aestu. Adjuvat in bonis, protegit in adversis. Qua mercede toleras? 21. Quia in eo laetabitur cor nostrum: et in nomine sancto ejus speravimus. Non enim in nobis, ubi magna sine illo inopia est, sed in ipso laetabitur cor nostrum. Et ideo sic sperabimus venturos ad eum, quia nobis absentibus per fidem misit nomen suum. Spera hic, ut laeteris ibi. Esuri et siti hic, ut epuleris ibi. Proposuit nobis, quid amemus, in quo, et de quo solo praesumamus. Implevit nos gaudio spei (Rom. 15.). 22. Post haec fit oratio brevis et salubris. Fiat misericordia tua, Domine, super nos, quemadmodum speravimus in le. Jam enim in te spem nostram constituimus: jam nomen sanctum tuum, in quo speramus, veneramur, et super nos invocamus. Sicut ergo speravimus in te, sic supra nos tuam misericordiam sentiamus.
TITULUS PSALMI XXXIII. 1. Psalmus David, quando mutavit vultum suum coram Achimelech, et dimisit eum, et abiit. Hoc modo immutavit. Nam tympanizabat (1. Reg. 21.), affectabat, manibus suis seipsum feriebat, et salivae per barbam ejus decurrebant, et hoc in porta civitatis David faciebat: quia Allophilli quaerebant eum perdere. Achis videns haec, qui erat rex Geth, dixit, Utquid induxistis mihi arreptitium 147 istum? Tympanizabat David, id est, Christus in cruce moriebatur: affectabat, quando misericordi aflectu se humiliabat: manibus suis se ferebat, cum dicebat, Hoc est corpus meum (1. Cor. 10.). Et salivae per barbam decurrebant, id est, verba sua, quando dicebat, Nisi manducaveritis carnem filii hominis, et caetera (Joan. 6.). Puerilia visa sunt eis, qui sunt Achis (qui interpretatur, Quomodo est? vel, Quid est hoc? ) barbatis vero, id est, viris virilia. Verus David coram Achimelech, id est, coram patris sui regno, id est, in gente Judaeorum, mutavit vultum, id est, prioris sacrificii modum (hoc est secundum Aaron) et dimisit eum, et abiit ad gentes, ubi secundum ordinem Melchisedech sacerdotium instituit. Materia est immutatio sacerdotii secundum ordinem Melchisedech, quae notatur ubi dicit, Magnificate Dominum mecum. Commendatio, quando ait, Quoniam suavis est Dominus. Admonet propheta in hoc psalmo, ut quisque Deum timeat, quoniam non est inopia timentibus eum: ad filialem, affectando bonos quosque, timorem, cum dicit: Venite filii, audite me. Et hoc faciens, intendit eis generare caritatem, ubi dicit: Custodit Dominus omnia ossa eorum, unum ex his non conteretur: deterrendo ne delinquant, dicens mortem peccatorum esse pessimam. PSALMUS XXXIII. 2. Benedicam Dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore meo. Dixit hoc Christus, dicat et Christianus: quia in corpore Christi est. Omni, inquit, tempore, id est, in prosperis et adversis benedicam et laudabo Dominum. Quando prospera succedunt, boni simul et mali Deum laudant et benedicunt. Si adversa veniunt, murmurant quidem mali, sed benedicunt boni. Hinc est quod beatus Job amissis rebus, orbatus filiis ait, Dominus dedit, Dominus abstulit: sit nomen Domini benedictum (Job. 1.). Sed quia sunt nonnulli, qui de bono suo volunt laudari, cavet hoc vitium, cum subjungit: 3. In Domino laudabitur anima mea. Non laudabitur in se, non in sapientia mundi, non in sublimitate verborum (1. Cor. 2.): sed in Domino a quo et virtutem, et potentiam sumpsit. Et quia sancti viri bona sua communicare aliis desiderant, protinus addit: Audiant mansueti, et laetentur. Bene autem non ait iracundi, sed mansueti. Nam quando audiunt non mansueti, non laetantur, sed irascuntur. Et ipsi sunt (Ex Aug., Enar. 2.), qui dicunt, quia non nos asinos fecerimus, Jumenta mansueta vult habere Dominus. Equus enim, et mulus, de quibus paulo ante locuti sumus, exigunt aliquando cervicem, et sua ferocitate a se ercutiunt sessorem. Domantur frenis, chamo, verbere: donec discant dominum suum portare. Tu autem antequam freno tundantur ora tua, esto mansuetus, et porta Dominum. Noli te laudari, sed laudetur ille, qui sedet super te. Sed jam quid nos admonet, audiamus. 4. Magnificate Dominum mecum, et exaltemus nomen ejus in idipsum. Quisquis est in corpore Christi, ad hoc debet dare operam, ut cum Dominum magnificat, alios secum ad magnificandum Deum trahat. Dominum magnificamus, quando eum magnum, mirabilem et ineffabilem praedicamus: 148 nomen ejus exaltare, est per omnes gentes quibuscumque possumus altum et aeternum propalare. Quid est autem in idipsum? In unitate, in corcordia (1. Cor. 1.): sicut fecerunt praedicatores primi, quibus erat cor unum et anima una (Act. 4.). Deinde dicit bona sua, unde sibi evenerunt, cum subdit: 5. Exquisivi Dominum, et exaudivit me, et ex omnibus tribulationibus meis eripuit me. Extra omnia, postpositis temporalibus, vel ex toto corde, ex totis viribus quaesivi Deum: et exaudivit me, ut inven rem eum. Sed exquirentes Dominum multis modis in hoc seculo tribulantur. Omnes enim, qui volunt pie vivere in Christo, persecutionem patiuntur (2. Tit. 3.). In hoc vero est consolatio, quod postmodum ex omnibus tribulationibus eruantur. Quando? Cum absorbebitur mors in victoriam, et mortale hoc induerit immortalitatem (2. Cor. 15.). Deinde amator iste, qui non solus vult amplecti, quod amat, hortatur nos, et dicit: 6. Accedite ad eum, et illuminamini, et facies vestrae non confundentur. Ad Deum accedimus bonis studiis, et spiritualibus exercitiis, legendo, meditando, orando, amando. Illuminamur autem per intellectum, per gratiam, per doctrinam, per vitam. Illuminati autem non confunduntur, id est, non erubescunt de peccatis: vel non erubescunt de opprobriis et contumeliis sibi illatis. Hinc Paulus non erubescit evangelium (Rom. 1.). Hinc Apostoli non confunduntur, imo gloriantur, quia digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati (Act. 1.). Proponit autem nobis in exemplum, quemdam pauperem, cum subjungit: 7. Iste pauper clamavit, et Dominus exaudivit eum: et de omnibus tribulationibus salvavit eum. Quis est iste? Notabilis, amabilis, imitabilis, et fortasse ipse est Christus: qui cum omnium dives esset, in tantum factus est pro nobis pauper (2. Cor. 8.). Clamavit autem in forma servi (Philip. 2.), et Dominus Pater exaudivit eum. Iste pauper factus est obediens usque ad mortem crucis (Ibid.). Propter quod exaltavit illum Deus, et dedit illi nomen quod est super omne nomen (Ibid.). Ecce quomodo Dominus exaudivit eum: De omnibus autem tribulationibus liberatur, quia Christus resurgens ex mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur (Rom. 6.). Per hunc pauperem ostenditur tibi via, qua redeas ad patriam. Factus est pauper, ut tu non timeas, imo diligas paupertatem. Passus est, ut patiaris et tu. Clamavit, ut clames et tu. Liberatus est, ut liberari speres et tu. Magnam autem tibi praetendit securitatem, cum subdit: Immittit angelus Domini in circuitu timentium eum: et eripiet eos. Tu tantum time Deum, et esto securus. Quoniam iste pauper, qui dictus est magni consilii angelus (Isai. 9.), immittit se in circuitu timentium eum, undique custodiens, et defendens eos, ut in nulla parte irrumpere valeat inimicus. 9. Aperte autem de ipso sacramento vult dicere, quo ferebatur in manibus suis, cum subjungit: Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus. Ostendit tibi (Ex Augustino, Enar. 2.) illam sanam insaniam, et sobriam ebrietatem illius David: qui in figura nescio, quid ostendebat, quando illi miseri coram rege Achis dixerunt, Quomodo est (Ps. 110.)? Sic dicebat Dominus, Nisi quis manducaverit 149 carnem meam, et biberit sanguinem meum, non habebit in se vitam (Joan. 6.). Et illi in quibus regnabat Achis (1. Reg. 21.), id est, error et ignorantia, dixerunt: Quomodo iste potest dare nobis carnem suam manducare (Joan. 6.)? Si ignoras, gusta: et vide, quam suavis est Dominus. Gustat, qui amat: videt, qui intelligit. Si autem non intelligit, rex est Achis: immutavit suam faciem David, et recessit a te, et dimisit te, et abiit. Et ideo, Beatus vir qui sperat in eo. Non in homine, non in mundo, non in seipso: sed in Deo. Quo contra qui non sperat in Deo, miser est. Et ne postquam gustarent, securi essent, protinus addit: 10. Timete Dominum omnes sancti ejus. Deum timere, est coram eo se humiliare, et metuendo cavere, ne in his, quae agimus, sive in cogitatione, sive in verbo, sive in opere illum offendamus. Qui hoc faciunt, sancti sunt. Et quasi quis quaereret, Quid prodest timere Dominum? sequitur: Quoniam non est inopia timentibus eum. Et hoc probat, cum subjungit: 11. Divites eguerunt et esurierunt: inquirentes autem Dominum non minuentur omni bono. Videretur tibi magis, ut illi esurirent, qui contemto seculo, et pauperes facti, Dominum exquirerent: illi autem non minuerentur bonis, qui terrenis abundant divitiis. Sed noli attendere homines secundum facultates rerum, sed secundum virtutes animorum. Isti quidem mundi amatores, qui foris apparent divites, non parvam intus mentis patiuntur inopiam. Qui autem intra se Deum quaerunt, et extra Deum nihil concupiscunt, non minuuntur omni bono, imo replentur summo bono, quod est Deus. Replentur fide, spe et caritate. Replentur sanctis moribus et virtutibus, quae sunt verae divitiae, quae animi expellant egestatem. Et ideo nos admonet, dicens: 12. Venite, filii, audite me, timorem Domini docebo vos. Multum nos aedificat, quod ait, Venite, ac si diceret, Vos qui vacatis otio, sive qui terrenis vanitatibus incumbitis, qui laboratis et onerati estis (Matth. 11.): relinquite ea, quae vos impediunt, et venite ad me. Audite autem auribus cordis. Obedite, ut filii: paterno affectu docebo vos timorem Domini. Et convenienter ait, Timorem. Ipse enim primus gradus spiritualis doctrinae et caelestis sapientiae, sicut scriptum est, Initium sapientiae timor Domini (Psal. 110. Prov. 1.). Quisquis accedit ad Dei servitium, hoc debet esse primum illius studium, ut discat qualiter debeat timere Deum. Sed prius attendendum est, quanta vir sanctus utitur hic arte magisterii. Prius enim studet auditorum benevolentiam captare. Et proponit eis, quod magis eos delectat audire, dicens: 13. Quis est homo, qui vult vitam? Nec dico de vita posita in miseria: sed quis est ille, qui diligit dies videre bonos? Ideo hoc, quod omnes cupiunt, praetendit, ut sic accendat eos ad ea facienda, quae praecipit. Si vis vitam, velis aeternam. Si diligis dies bonos, dilige aeternos. Haec est vera vita, vivere in Deo. Semper dies mali in seculo. Semper dies boni in Deo. Ergo si vis vitam et dies bonos, audi et fac. 14. Prohibe linguam tuam a malo. Ne in aperto loquaris malum. Et labia tua ne loquantur dolum. Ut bona verba ore proferas, et malum 150 in corde abscondas: sicut illi faciunt, qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum. Prius linguam, quam caetera membra jubet a peccato reprimere: quia hoc est magis indomabile membrum in toto corpore, de qua scriptum est, In manibus linguae vita et mors (Prov. 18.). De qua etiam Apostolus ait, Lingua inquietum malum, plena veneno mortifero (Jacob. 3.). Quia ergo occidit animam, si non refrenatur: quia in lingua frequentius labimur: merito vir sanctus linguam primum cohibere praecipit, quam magnis in corpore praevalere ad peccandum vidit. Deinde universaliter subjungit: 15. Declina a malo. Et quia hoc non sufficit, protinus addit, Et fac bonum. Rursus, quia ad perfectam justitiam haec duo non possent sufficere, continuo adjunxit: Inquire pacem et persequere eam. Malum relinquere, inchoantium est. Bonum facere, proficientium. In his duobus praeceptis consistit justitia. Finis autem perfectae justitiae est, ita intra se esse pacificum, ut caro concordet cum animo, et animus cum Deo, ut jam nulla possit adversitate moveri ab hac quiete. Vel pacis nomine possumus accipere Dominum Christum, qui est pax vera, qui fecit utraque unum (Ephes. 2.). Hunc debemus toto corde, toto affectu inter nos quaerere: quem profecto persequimur, si eum perfecte vivendo imitamur. Commendat autem Dei misericordiam super nos, cum subjungit: 16. Oculi Domini super justos. Id est, intuitus divinae misericordiae sunt super eos, qui juste vivunt. Et si ipsi petunt aliquid: Aures ejus, id est, clementia et potentia, sunt paratae in preces eorum exaudiendas. Videt operantes et laborantes. Audit gementes, et orantes. Sic ergo vive, ut oculis Dei valeas dignus apparere. Sic ora, ut preces tuae usque ad aures ejus pertingant. Sed forte dicet aliquis malus, Securus pecco, quia me non videt Deus. Audi, quod sequitur. 17. Vultus autem Domini super facientes mala: ad quid: Ut perdat de terra memoriam eorum. Per vultum accipe terrorem severitatis Dei. Bonis quidem blandus est, et propitius: malis vero terribilis et districtus. Et sicut in memoria aeterna erunt justi (Psal. 111.), ita de memoria aeterna tollentur mali. Tunc erit perdita memoria eorum, cum nullus sanctorum super eos aliqua pia affectione movebitur. Unde dixit Abraham, Inter nos et vos chaos magnum firmatum est (Luc. 16.). Probat autem quae aures Domini sunt in preces justorum, cum subjungit, 18. Clamaverunt justi, et Dominus exaudivit eos: et ex omnibus tribulationibus eorum liberavit eos. Clamaverunt tres pueri in fornace (Daniel. 3.). Clamavit Daniel in lacu (Daniel. 4.). Clamaverunt filii Israel in captivitate (Exod. 3.). Clamavit Christus in cruce (Hebr. 5.). Clamaverunt Apostoli in persecutione: martyres in morte, confessores et virgines in fide. Quo quot clamaverunt, exauditi sunt a Domino, vel corporaliter, vel spiritualiter: et ex omnibus tribulationibus liberati. Confirmati ergo tot sanctorum exemplis, clamemus ad Dominum tota humilitate et afflictione cordis: ut pariter exaudiamur, et a tribulatione liberemur. Sequitur enim, 19. Juxta est Dominus his, qui tribulato sunt corde, et humiles spiritu salvabit. Quatuor modis 151 tribulantur corda sanctorum in hoc saeculo: scilicet aut dolore poenitentiae, aut anxietate praesentis vitae, aut desiderio caelestis patriae, aut timore futurae poenae. Nostrum est ergo cor conterere. Domini est, per suam misericordiam et gratiam cordi contrito propinquare, ut illud illuminet, corroboret et confirmet. Unde cor conteritur, inde humilitas generatur. Ex opere enim procedit virtus. Ex contritione cordis divinam sentimus praesentiam. Ex humilitate spiritus jam ipsam consequimur salvationem. Ubi opus, ibi gratia; ubi virtus, ibi jam sanitas est. Magnum mysterium. Deus super omnia est. Erigis te, et non illum tangis: humilias te, et ipse ad te descendit. Proprium autem justorum est, ut in hoc saeculo tribulentur. Unde et subditur: 20. Multae tribulationes justorum. Sed in his sequitur consolatio, cum protinus addit: Et de omnibus his liberabit eos Dominus. Non ideo sint Christiani justi: non ideo audiant verbum Dei, ut se existiment tribulationibus non affligi. Non hoc promittit Deus. Magis si injusti sunt, pauciores habent tribulationes: si justi, multas. Sed (Ex Augustino, Enar. 2.) post paucas aut nullas tribulationes, illi veniunt ad tribulationem sempiternam, unde nunquam eruantur. Isti autem post multas tribulationes venient ad pacem sempiternam, ubi nunquam aliquid mali patiantur. Sed interim 21. Custodit Dominus omnia ossa eorum: unum ex his non conteretur. Ossa sunt firmamenta fidelium. Et sicut ossibus caro, sic virtutibus anima sustentatur. Custodit ergo Dominus omnia ossa eorum, ita ut unum ex his non conteratur: quia sic sanctorum suorum virtutes servat, ut nulla earum in tentatione deficiat. Et bene non ait, Unum ex his non frangetur, sed ait non conteretur: quia sanctorum virtus aliquando quidem frangitur in tentatione, sed non conteritur, idest, ex toto non deperit: quia integra manet in intentione. Et unde tentati ad momentum cadunt, inde excitati ad virtutem robustius resurgunt. Quid autem de reprobis subjungat, audiamus: 22. Mors peccatorum pessima. Sed quia multa sunt genera peccatorum, et non esse peccatorem difficile, aut forte impossibile est in hac vita: subjecit statim, cujus generis peccatorum esset mors pessima. Et qui oderunt justum delinquent. Quem justum, nisi eum qui justificat impium? Quem justum (Ex eodem, ibidem), nisi Dominum nostrum Jesum Christum, qui est etiam propitiatio pro peccatis nostris (Rom. 4.)? Qui ergo hunc oderunt, mortem habent pessimam: quia in peccatis suis moriuntur (Joan. 8.), qui per eum Deo non reconciliantur. Secundum animam intelligenda est mors, aut pessima, aut optima, non secundum corpus damnatis peccatoribus. 23. Iterum de justis ait: Redimet Dominus animas servorum suorum. Omnes enim servi erant peccati. Fusus est sanguis Christi, et tanto pretio sunt redemti. Attende ergo quis te redemit, et a quo vel quali pretio te redimendo salvavit. Ipse Deus Creator tuus redemit te, ipse sanguinem suum fudit pro te. Ab ipso diabolo et a peccato salvavit te. Servus itaque factus tanti Domini, stude ut servias illi 152 in sanctitate et justitia (Luc. 1.). Sed magna quaestio oritur, cum subinfertur, Et non delinquent omnes qui sperant in eo. Quid enim ait Apostolus? Si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus (1. Joan. 1.). Et iterum, In multis offendimus omnes (Jacob. 3.). Sed hanc quaestionem solvit nobis Paulus, ubi ait: Si autem quod nolo hoc ago, jam non ego operor illud: sed quod habitat in me peccatum (Rom. 7.). Si ergo illi, qui sperant in Deo, per concupiscentiam carnis delinquunt (Gal. 5.): jam ipsi non operantur illud, sed quod habitat in eis peccatum. In eo enim quod sperant in Deo, jam non sunt in carne, sed in spiritu (1. Joan. 2.). Quod si caro concupiscit (Rom. 7.), ipsi qui in spiritu sunt, non consentiunt: et ideo non delinquunt.
TITULUS PSALMI XXXIV. 1. Titulus Psalmi sequentis est, Psalmus huic David. Psalmus iste attribuitur David, id est Christo, qui hic loquitur. Quod dicit, Huic, ad differentiam vel excellentiam potest accipi: huic, id est, notabili scilicet, non carnali regi, sed regi regum Domino. David interpretatur manu fortis, vel desiderabilis. In hoc enim (Ex Aug. Serm. 1.) manu fortis, quia mortem nostram vicit. In hoc desiderabilis, quia vitam aeternam promisit. Quid enim fortius manu hac, quae tetigit loculum, et mortuus resurrexit? Quid fortius manu hac, quae mundum vicit, non ferro armata, sed ligno transfixa? Quid autem desiderabilius eo, quem non videntes martyres, mori voluerunt, ut ad illum pervenire mererentur? Ergo psalmus illi, illi cor nostrum, illi lingua nostra digna cantet. Intendit nos admonere ad tolerantiam passionis, ut sustineamus adversa, si volumus habere praemia gloriosa. Materia est passio et resurrectio. Eam sic exequitur: primam partem ponit orationem, in secunda enumerat passionem cum exultatione resurrectionis, in tertia parte quid illa passio et resurrectio efficiat: ita dicens: PSALMUS XXXIV. 1. Judica, Domine, nocentes me: expugna impugnantes me. Nocentes et expugnantes sunt nostri visibiles et invisibiles inimici (Colos. 1.). Judica, inquit, et expugna. Ac si aperte dicat, discerne et destrue. Quomodo? 2. Apprehende arma et scutum, et exsurge in adjutorium mihi. Magnum (Ex Augustino, ibid.) spectaculum est, videre Deum armatum pro te. Arma autem ejus, quibus percutiat inimicos, si bene profecerimus, nos erimus. Sicut enim nos, ut armemur ab illo habemus: sic ipse armatur de nobis. Scutum est bona voluntas ejus; sicut alibi dicitur, Domine, ut scuto bonae voluntatis tuae coronasti nos. Vel scutum est fides nostra, qua protegimur ne igneis inimici jaculis feriamur. Sed quid sumus nos jam arma Dei, quamvis splendida, quamvis acuta, quamvis luce sapientiae coruscantia, quid possumus nisi nos apprehendat Deus, et pugnet de nobis? Quaelibet optima arma jacent, si bellatorem non habent. Apprehendat ergo nos Deus: et cum in manu ejus fuerimus, utatur nobis quomodo vult. Exsurge, inquit, in adjutorium mihi, id est 153 innotesce, appare, sentire, adjuva ad pugnandum. 3. Effunde frameam, et conclude adversus eos qui persequuntur me. Ac si diceret, Multiplica vindictam et concludatur aditus illis, qui volunt delere nomen meum. Vel per frameam quamlibet fidelem designat animam. Abundent justi, et effunditur framea. Conclusum est autem adversus eum, qui non habet adversus sanctos quid dicat pravum. Et quia vox illorum est, non est salus ipsi in Deo ejus (Psal. 3.): Dic animae meae, Salus tua ego sum. Dic, et factum erit. Aliam salutem non requiram, praeter Deum meum. Et si homo subvenit mihi, si angelus, si alia creatura: per illam mihi subvenit Deus. Omnia enim illi subjecta sunt: et ideo non illa, sed ille est mea salus. Deinde incipit orare pro inimicis: sed hic prophetia est. Et quae figura optandi dicuntur, animo prophetandi explicantur. Illud fiat, et illud fiat, nihil est aliud, quam hoc et futurum est. Sic ergo audite prophetiam: 4. Confundantur et revereantur quaerentes animam meam. Ac si diceret, Confundentur et reverebuntur: factum est enim. Multi (Ex Augustino, ibid.) salubriter confusi sunt, multi reveriti a persecutione Christi, et ad societatem membrorum ejus devota pietate transierunt: et non fieret hoc, nisi confunderentur et revererentur. Avertantur retrorsum et confundantur cogitantes mihi mala. Non praecedant, sed sequantur. Non dent consilium, sed accipiant. Nam Petrus praecedere voluit Dominum, cum ait, Absit a te, Domine, propitius tibi esto, non fiat istud. Sed quid ait Dominus? Redi retro, sathana (Matth. 16.). Praecedendo sathanas es, et sequendo discipulus eris. Hoc ergo et istis. Avertantur retrorsum et confundantur de peccatis: erubescant ad poenitentiam: et cum ceperint retrorsum sequi, jam non cogitabunt mihi mala, sed desiderabunt bona. Haec bene illis optavit. Sed quia sunt duo genera eorum qui confunduntur: aut enim ad hoc confunduntur, ut convertantur ad Christum: aut confunduntur, ad hoc, ut damnentur a Christo: quod de conversis dixit, de reprobis subjungit: 5. Fiant tamquam pulvis ante faciem venti, et angelus Domini coarctans eos. Ventus tentatio est, pulvis iniquus. Quando venerit tentatio, tollitur pulvis, nec stat, nec resistit. Tales coarctat angelus, quando eos sub potestate sua invisibilis redigit inimicus: De quibus adhuc subdit: 6. Fiat via illorum tenebrae et lubricum: et angelus Domini persequens eos. Tenebrosum solum quis non horreat, lubricum solum quis non caveat? In tenebris et lubrico ubi pedem figis? Sunt ista duo mala magnae poenae humani generis, qui procedunt de tentatione angeli coarctantis. Per viam designatur actio. Per tenebras, caecitas cordis. Per lubricum praecipitatio operis. Quando reprobi tentati et confusi ab angelo malo coarctantur: primum est ut mentis caecitate tenebrentur, deinde in lubricum malorum dilabuntur. Nec jam possunt converti, quia tentator angelus eos persequitur, ut impingat [ Ant. impinguat] de malo in pejus, donec incidant in foveam iniquitatis, et mergantur in profundum desperationis et mortis. Unde autem tanta mala? Quo merito? Sequitur et dicit: 154 7. Quoniam gratis absconderunt mihi interitum laquei sui. Idest, occultos dolos ad interitum meum paraverunt. Et hoc gratis, quia nihil mali feci, nec eis nocui. Supervacue exprobraverunt animam meam. Multa enim opprobria adversus Dominum dixerunt. Sed hoc supervacue: quia falsum dicentes et nihil probantes. Sed quomodo absconderunt ei laqueum, qui videbat corda abscondentium? Sed tantum erat inter illos ignoranti similis quasi falleretur, cum illi in eo deciperentur, in quo eum falli arbitrabantur. Hoc autem ad exemplum patientiae nostrae factum est, quibus necesse erat, ut inter malos viveremus: et malos, sive scientes, sive nescientes toleraremus. Sed quid contigit huic populo reproborum? Sequitur et dicit: 8. Veniat illi laqueus quem ignorat. Magnifica (Ex Aug., ibid.) retributio. Nihil justius. Illi laqueum absconderunt, et inde decipiuntur nescientes, unde decipere voluerunt. Inde illis nocetur, unde illi nocere conati sunt. Sequitur enim: Et captio quam abscondit, apprehendat eum. Tamquam si quisquam veneni calicem praepararet alicui, et oblitus bibat. Et tamquam si foveam fodiat, ut inimicus ejus in eam incidat: et ille oblitus quod foderat, ambulans ea via prior illuc cadat. Sic omnis qui nocet alteri, prius sibi nocet quam alteri: recte ergo subjungitur, Et in laqueo cadat in ipso. Non in alio, sed in ipso. Unde enim alium decipere appetit, inde seipsum primum decipit. Et fieri potest, ut malitia sua non noceat alteri: fieri autem non potest ut non noceat sibi. Mihi autem quid?
9. Anima mea exultabit in Domino. Tamquam (Ex Aug., ibid.) in eo, a quo audivit, Salus tua ego sum: tamquam non quaerens alias extrinsecus divitias. Tamquam non quaerens circumfluere voluptatibus bonisque terrenis: verum gratis amans. Non ab illo volens accipere quod delectet, sed ipsum solum sibi proponens, in quo delectetur. Quid enim melius Deo? Et delectabitur super salutari suo. Idest, filio suo, per quem salvati sumus (Luc. 2.): per quem accessum habemus ad Deum (Ephes. 2.), ut exultantes in eo, corde credamus ad justitiam, ore autem confiteamur ad salutem (Rom. 10.). Unde et subditur: 10. Omnia ossa mea dicent, Domine, quis similis tibi? Ossa (Ex Aug., ibid.) dicuntur in corpore Domini, omnes justi, firmi, corde fortes, nullis persecutionibus et tentationibus cedentes ad consentiendum malo. Et unde possunt nullis tentationibus cedere, nisi quando credunt Deum omnipotentem, inaestimabilem, valentem eos liberare de omni tribulatione? Unde et dicunt, Domine, quis similis tibi? Eripiens inopem de manu fortiorum ejus: egenum et pauperem a diripientibus eum. Fortior enim erat diabolus ad tenendum te, quia ipse te vicit et diripuit, cui consensisti. Sed quid fecit manu fortis? Alligavit fortem, effundendo frameam et ad concludendum eum: et de manu, idest, de potestate ejus eruit inopem, sine viribus, pauperem spiritu, egenum cui non erat adjutorium. Quis enim adjutor tibi, nisi ille, cui dicis, Dominus adjutor meus et redemptor meus (Psal. 18.)? Si de tuis viribus praesumere volueris, inde cades, unde praesumseris: si de alterius, dominari vult, non subvenire. Ille ergo 155 quaerendus est, qui et redemit et liberos facit. Quid autem in persona sua subjungat, audiamus: 11. Surgentes testes iniqui, quae ignorabam interrogabant me. Testes iniqui surrexerunt, quando iniquo animo adversus eum falsum testimonium dixerunt (Matth. 26.). Sed quid (Ex Aug., serm. 2.) est quod ignorabat, qui iniquorum corda et dolos videbat? Ignorabat peccatum, non quasi non judicando, sed non committendo. Sunt hujusmodi locutiones etiam quotidianae. Cum dicis de aliquo, Non novit malefacere, quia non malefacit. Quod alienum est ab opere, alienum est a conscientia. Quod alienum est a conscientia, alienum est a scientia: et dicitur, Nescivit. Ignorabat Christus blasphemare, hinc interrogabatur a persecutoribus (Matth. 22. 26. et 27.): de quibus sequitur, 12. Retribuebant mihi mala pro bonis: sterilitatem animae meae. Ego (Ex Aug., ibid.) attuli foecunditatem, ipsi retribuebant sterilitatem. Ego vitam, ipsi mortem. Ego honorem, ipsi contumelias. Ego medicinam, ipsi vulnera. Et in his omnibus quae retribuebant, utique sterilitas erat. 13. Ego autem cum mihi molesti essent, induebar cilicio. Non invenimus juxta literam Dominum Jesum portasse cilicium. Intelligendum est ergo Dominum per similitudinem appellasse cilicium, carnis suae mortalitatem. Quare cilicium? Propter similitudinem carnis peccati. Apostolus enim (Ex Aug. ibid.) dicit, Misit Deus Filium suum in similitudinem carnis peccati, ut de peccato damnaret peccatum in carne (Rom. 8.): hoc est, Filium suum induit cilicio, ut de cilicio damnaret haedos: non quia peccatum erat in Domino, sed similitudo carnis peccati: quia mors non est nisi de peccato, et utique caro illa erat mortalis. Cum ergo ei molesti essent, induebatur cilicio, idest, abscondebatur in carne. Non se vindicabat, non se demonstrabat. Hinc nos admonet Apostolus dicens, Non vosmetipsos defendentes, carissimi: sed date locum irae (Rom. 12.). Ideo subjungit, Humiliabam in jejunio animam meam. Non legimus secundum literam, in passione Dominum jejunasse: sed spiritualiter esurit Christus bona opera nostra. Et quia in illis crucifigentibus nihil boni inveniebat, ideo jejunabat. Retribuebant enim sterilitatem animae ejus. Nam quale jejunium ipsius fuit, qui vix unum latronem invenit, quem in cruce gustaret? Et Apostoli eum fugerunt (Luc. 23. Matth. 26.). Nullum autem majus aut melius negocium est in tribulatione, quam recedere ab eo strepitu, qui foris est: et in interiora secreta mentis ire, ibique orare Dominum, ne in tentatione vincamur. Deinde ut etiam illi qui nos persequuntur, ad sanitatem justitiae convertantur. Ideo subjunctum est; 14. Et oratio mea in sinu meo convertetur. Per signum agnoscimus secretum. In secreto cordis debemus orare, ubi Deus videt, ubi Deus audit. Unde in Evangelio dicitur, Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et caetera (Matth. 6.). Et hoc bene admonemur. Sed in Christo Domino aliquid amplius intelligere debemus. Ego intelligo, quia in sinu suo habebat Patrem. Deus enim erat in Christo, mundum reconcilians sibi (1. Cor. 5.). In se ergo habebat, quem deprecaretur: quia ipse dixerat, Ego in Patre, et Pater in me est (Joan. 10. et 14.). Quanto autem affectu eos diligebat, pro quibus orabat (Joan. 17.): ostendit, cum subjungit: 156 15. Quasi proximum, quasi fratrem nostrum, sic complacebam: quasi lugens et contristatus sic humiliabar. Haec dicunt quidam, quia ponitur casus pro casu: ac si diceret, quasi de proximo et de fratre. Complacebat ergo Christus Deo Patri de persecutoribus suis, quasi de fratribus et proximis suis: diligebat enim eos, tamquam proximos et fratres suos (Joan. 15.). Majorem autem hac dilectionem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Ibid.). Et quia ei nolebant acquiescere, humiliabatur tamquam lugens in corpore, et contristatus in anima. Exemplo ergo Dominico admonemur, ut non solum quos toleramus, amemus: sed etiam prava eorum opera contristati delleamus. Ego sic pro eis humiliabar: illi autem quid? Sequitur et dicit: 16. Et adversum me laetati sunt. De his quae mihi adversa et contraria fuerunt. Et convenerunt in unum consilium et eamdem voluntatem, ut me dolo traderent et caperent (Matth. 26.). Congregata, idest, multiplicata et coadunata sunt super me flagella, et ignoravi. Nesciebam enim in me culpam, qua debuissem flagellari. Dissipati sunt nec compuncti. Secundum enim interiorem hominem sunt destructi, atque a caritatis vinculo divisi. Vel dissipati sunt, quando terraemotus et signa viderunt (Matth. 28.). Non in hoc compuncti sunt, ad poenitentiam. Inde magnam designat eorum cordis duritiam et nequitiam.
17. Tentaverunt me. Dixerunt enim, Si Filius Dei est, descendat nunc de cruce, et credimus ei (Matth. 28.). Subsannaverunt me subsannatione. Quia postquam dixit, Subsannaverunt, etiam, Subsannatione addidit, aperte insinuat, quia illa subsannatio non ex verbi praecipitatione, sed ex studio, et ex animi deliberatione fuit. Frenduerunt bestiali ferocitate, super me dentibus, Idest, corrosionibus suis. Ex his ergo verbis nobis ostendit, quantam humilitatem, quantam caritatem, quantam patientiam, erga tam pravos, tam perversos, tam perfidos, pius Redemtor noster habuerit. Quia in re sciendum nobis est, quia haec caussa fuit, qua pateretur caput nostrum: ut videlicet corpori suo patientiae praeberet exemplum (1. Petr. 2.). Dominus enim voluntate passus est, non necessitate. Voluntaria ejus passio, nostra est necessaria consolatio: ut quando forte talia patimur, caput nostrum intueamur: atque ejus exemplo commoniti, discamns et nos cum eo pati. Si enim compatimur, congloriabimur (Rom. 8.). Ipsi ita contra me fecerunt; sed tu, 18. Domine, quando respicies? Quando misericorditer attendendo facies, ut de eorum me esuas potestate? Restitue animam meam a malignitate eorum, a leonibus unicam meam. Ac si diceret, Animam meam, quae unica est, immunis a peccato. Nulla enim alia anima sine peccato. Hanc, inquam, animam ereptam a malignante populo, et a leonibus, scilicet principibus et sacerdotibus liberatam, restitue a passione: ut facias eam redditam corpori, cum ipso corpore immortalem et incorruptibilem. Quid factura es, o sancta anima, postquam resurrexeris? 19. Confitebor tibi in ecclesia magna, in populo gravi laudabo te. Fit quidem (Ex Aug. serm. 2.) confessio in omni multitudine, sed in omnibus laudatur 157 Deus. In ista enim magna Ecclesia toto terrarum orbe diffusa, palea est, et frumentum. Palea volat, frumentum manet (Matth. 3.). Igitur in gravi populo, quem ventus tentationis non aufert, in his Deus laudatur. Nam in palea semper blasphematur. Et quia laudabo te: 20. Non supergaudeant mihi qui adversantur mihi inique, qui oderunt me gratis, et annuunt oculis. Supergauderent quidem, si Christus non resurgeret: sed quia resurrexit, gaudium eorum conversum est in luctum. Bene autem ait, quia inique adversabantur ei, scilicet non ex amore, sed ex odio: non studio corrigendi, sed voluntate nocendi. Gratis autem oderunt, id est, sine culpa, sine merito. Annuentes oculis sunt hypocritae simulati, qui vultu pronuntiant quod in corde non gestant. De quibus mox subditur: 21. Quoniam mihi, quidem pacifice loquebantur. Dicebant enim, Magister bone, scimus, quia verax es, et non respicis personam hominis (Matth. 19 et 22.). Haec et his similia pacifica verba sunt sub adulationis figura. Et in iracundia terrae loquentes, dolos cogitabant. Irati loquebantur, timentes ne terram perderent et gentem (Joan. 11.). Haec autem hac caussa iracundo animo pro terra sua loquebantur, ut Jesum dolo tenerent et occiderent. Talis erat eorum cogitatio. 22. Et dilataverunt super me os suum. Palam blasphemantes. Et clamabant, Crucifige, crucifige. Dixerunt, Euge, euge. Id est. bene, bene (Matth. 26. 27.). Insultatoria laus est. Viderunt oculi nostri. Vidimus qualis esset, et tandem eum cognovimus. Ubi sunt virtutes, quas faciebat? Cur, qui (Ex-Augustino, ibid.) salvavit alios, seipsum non salvat? Dominus autem patiens erat. In cruce non potentiam perdiderat, sed patientiam demonstrabat. Quid enim illi erat magnum de cruce descendere, qui potuit postea de sepulchro resurgere? Sed cessisse videretur insultantibus. Et hoc oportebat, ut resurgens suis se ostenderet, et non illis: quia resurrectio ipsius vitam novam significabat: vita autem nova amicis nota est, non inimicis. 23. Vidisti, Domine, Insultationes et opprobria illorum. Cognovisti eorum nequitiam, et meam innocentiam. Et ideo, Ne sileas. Sed profer sententiam. Qui non siles a praecepto, ne sileas a judicio. Domine, ne discedas a me. Quanvis sit securus, quod ab eo non discedat Deus (una enim persona in duabus naturis Homo et Verbum), tamen, quia scit se nihil habere ex humanitate, orat, ut det aliis exemplum orandi, qui nihil prorsus in humanitate sua debent confidere. Dico ne discedas, sed potius, 24 Exsurge, adjuvando me: et intende judicio meo. Id est, considera quale sit judicium de me factum. Et ne putaretur judicium attendi debere secundum poenam, ideo adjungit: Deus meus, et Dominus meus in caussam meam. Ac si diceret, Tu qui es creator meus et redemptor meus, intende non in poenam, sed in caussam meam. Non (Ex Aug., ibid.) in id, quod mecum habet latro commune, sed in illud quod beati, qui persecutionem patiuntur propter justitiam. Haec enim caussa discreta est. Nam poena similis est bonis et malis. Itaque martyrem non facit poena, sed caussa. Et ideo subdit:
25. Judica me secundum justitiam meam, Domine Deus meus. Quia justus es, discerne me 158 injuste judicatum: et fac quod justum est, hoc est, secundum justitiam, judicare secundum caussam, non secundum poenam judicii sententiam dare. 26. Et non supergaudeant mihi. Non dicant in cordibus suis, Euge, euge animae nostrae: nec dicant, Devoravimus eum (Thren. 2.). Id est, omnino delevimus. Quod quidem nec facere potuerunt, quando eum resurrexisse audierunt. Haec quoque non dubius de se orat, sed ut nobis exemplum orandi proponat. De talibus etiam, ut convertantur, postulat: cum subditur: 27. Erubescant et revereantur simul, qui gratulantur malis meis. Ac si diceret, Poeniteant et honorent me, qui de mea gavisi sunt passione. Hinc est etiam, quod nos admonet pius Dominus in Evangelio suo dicens, Si diligitis eos, qui vos diligunt tantum, quam mercedem habebitis? nonne et publicani hoc faciunt? Sed diligite inimicos vestros. Benefacite his qui oderunt vos. Et orate pro persequentibus et calumniantibus vos: ut sitis filii Patris vestri, qui in caelis est (Matth. 5.). Unde capitis nostri voce adhuc subditur, Induantur confusione et reverentia, qui maligna loquuntur super me. Id est, et illi similiter convertantur, erubescentes mala sua, et mihi reverentiam exhibentes, qui si non facto, vel verbo peccaverunt super me. Ideo dixit, Induantur, ut per poenitentiam praeterita mala tegerentur. Quo contra, 28. Exultent et laetentur, qui volunt justitiam meam. Ad corpus simul et animam pertinet exultatio: laetitia tantum ad animum. Exultare itaque et laetari, est exterius et interius gaudio repleri. Qui volunt declinare a malo, et facere bonum (Psal. 33.), hi sunt, qui volunt justitiam Dei. Et notandum, quod non ait, Qui faciunt, sed, qui volunt. Multi enim faciunt opera justitiae, non ex voluntate. Nemo autem invitus bene facit, etiam si bonum est, quod facit. Nam si actio videtur bona, voluntas tamen tenetur rea. Justitiae vero virtus non in actione est, sed in voluntate. Bene ergo hi, qui volunt justitiam, jubentur exultare: quia amor justitiae et novam vitam generat, et gaudium spirituale. Et ne inde velint in se gloriari, ideo mox adjunctum est. Et dicant semper, Magnificetur Dominus. Semper enim oportet illum magnificare, et laudare, qui operatur in nobis, et velle et operari pro bona voluntate (Philip. 2.). Recte autem subdit: Qui volunt pacem servi ejus. Neque enim sufficit servis Dei velle justitiam, nisi studeant et velle pacem. Unde cum superius dixisset, Declina a malo et fac bonum (Psal. 33.): protinus adjunxit, Inquire pacem et persequere eam. Pax est, quando caro et spiritus concordant in Deo. In hac pace completur justitia. Et nihil jam restat aliud, nisi perseverantia. Unde apte mox subditur: 29. Et lingua mea meditabitur justitiam tuam, tota die laudem tuam. Videtur magis ad cor pertinere meditatio, quam ad linguam. Sed quia sancti viri die ac nocte meditantur in lege Domini (Psal. 1.), et quae meditantur, loquuntur: ideo lingua eorum Dei justitiam meditari dicitur. Hinc scriptum est, Os sapientium in corde ipsorum (Prov. 16.). Sed cujus lingua durat meditari tota die laudem Dei? Sed opera bona, vita bona linguam suam habent apud Dominum. Si tota die bene vixeris, tota die laudabis Deum. 159
TITULUS PSALMI XXXV. 1. In finem puero Domini David. Finis noster est Christus, in quem nos mittit iste psalmus: qui attribuitur eidem Domino Jesu Christo, qui dictus est David, quia factus est ex semine David secundum carnem. Puer autem a puritate dictus est, quia sine peccato fuit: quod in hoc psalmo liquido declaratur. In quo ostenditur peccatorum omnia peccata sua non Deo, sed a se habere. Justum vero nihil habere justitiae, nisi ex solius Dei largitate. Materia est justus, et secundario impius. In prima parte psalmi impium, cum sua accusatione describit. In secunda parte describit justum non cum sua laude, sed cum laude Dei. Intendit autem nos admonere, ut vitia nostra ex nobis esse, bona autem a Deo cognoscamus: ne veniat nobis pes superbiae et cadamus (Osee 13.). Sic ergo incipit. PSALMUS XXXV. 2. Dixit injustus, ut delinquat in semetipso. Multi hoc dicunt: Non possumus esse sine peccato (1. Joan. 1.). Talis est nostra natura. Tales nos fecit Deus. Si ipse non vellet, non peccaremus. Quare hoc dicit injustus? Non est timor Dei ante oculos ejus. Si Deum timeret, non hoc diceret: imo accusaret seipsum, non Deum. Ubi non est timor, ibi est dissolutio animi. Timor autem Dei fraenum est peccati. Quia ergo talem se vult abscondere Deo, qualis est, recte de illo subjunctum est: 3. Quoniam dolose agit in conspectu ejus: ut inveniatur iniquitas ejus ad odium. Dolose agit in conspectu Dei, quisquis vult ei abscondere peccatum suum. Et haec est iniquitas, quam Deus odit, et vehementer punit. Quando homo peccat, et deinde poenitet, et recognoscit se male egisse, nullum alium increpans, vel accusans, nisi semetipsum:, et inde toto corde, toto gemitu convertitur ad misericordiam Dei: talis iniquitas Deo ad odium non invenitur. Imo facile ei remittitur. Quia autem non solum male vivit, sed etiam malam vitam superbiendo defendit: hic est, quem Deus odit. Secundum duritiam autem cordis sui, et cor impoenitens thesaurizat sibi iram in die irae et revelationis justi judicii Dei (Rom. 2.): de quo et subditur: 4. Verba oris ejus iniquitas et dolus. Iniquitatem per partes exequitur, ostendens eam in cognitione, in actu, in verbo. Multi dolose agunt, ut inveniant iniquitatem suam: id est, non ex animo agunt, ut eam possint invenire et odisse. Invenirent, si vellent. Nolunt autem, ut sic se defendere et excusare valeant. Et sicut dolus est in inquisitione, sic etiam in defensione. Nam si cui eorum dicis, Quare hoc malum facis? respondet tibi? Quam multi hoc faciunt. Nunquid omnes perditurus est Deus? Sic ergo iniquitatem loquens, et male se tegens, invenitur in ore ejus iniquitas et dolus. Noluit intelligere, ut bene ageret. Sunt homines, qui volunt intelligere, et non possunt. Sed alii qui nolunt, et ideo non intelligunt. Sed aliud est, quando quisque conatur intelligere aliquid, et per infirmitatem carnis non potest, sicut scriptum est, Quia corpus, quod corrumpitur, aggravat animam, et deprimit terrena 160 inhabitatio sensum multa cogitantem (Sap. 9.): et, sicut ait Apostolus, animalis homo non percipit ea, quae sunt spiritus Dei (1. Cor. 2.). Aliud autem est quando perniciosius agit adversum seipsum cor humanum, ut quod posset intelligere, si bona voluntas accederet, non intelligat: non quia difficile est, sed quia voluntas adversa est. Et illud quidem infirmitas est: hoc autem summa iniquitas. Illud invalitudo, hoc deliberatio. Sed adhuc de illo injusto, quid subjungat, audiamus. 5. Iniquitatem meditatus est in cubili suo. Id est, in secretario cordis sui. Astitit omni viae non bonae. Id est (Ex Augustino, loc. cit.), perseveranter peccavit. Malitiam autem non odivit. Ibi est fructus, ibi finis. Non potes, non habere malitiam? vel oderis illam. Cum enim odisti illam, vix tibi subrepit, ut aliquid mali facias. Est enim peccatum in mortali corpore. Sed quid dicit Apostolus? Non regnet peccatum in vestro mortali corpore, ad obediendum desideriis ejus (Rom. 6.). Et paulo post idem Paulus: Cum enim servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae (Ibid.). Aliud est non pugnare, et esse in pace vera atque perpetua. Aliud pugnare, et vincere. Aliud pugnare et vinci. Aliud nec pugnare, sed trahi. Sunt enim homines prorsus, qui non pugnant, qualis est iste de quo loquitur. Cum enim dixit, Malitiam autem non odio habuit, quomodo pugnat contra eam, quam non odit? Iste malitia trahitur, nec repugnat. Sunt autem, qui pugnare incipiunt, sed quia de viribus suis praesumunt, cadunt. Et sunt, qui pugnant, et non vincuntur, quia de seipsis non praesumunt: sed totos se divinae misericordiae committunt. De his autem subjungit, convertendo se ad familiarem Domini locutionem, et dicendo: 6. Domine, in coelo misericordia tua. Duobus modis accipitur misericordia Dei. Una est quam communiter hic praestat bonis et malis, sicut est facultas rerum, sanitas corporum, scientia, doctrina, prophetia, et alia hujusmodi. Sed quia haec sunt transitoria, temporalis est misericordia. Est alia, quam praestat Deus solis bonis et sanctis: sicut est remissio peccatorum, divina caritas, aeterna vita. Haec quidem non terrena, sed caelestis: non transitoria, sed aeterna est. Sed quomodo haec annuntiata est? sequitur et dicit, Et veritas tua usque ad nubes. Id est, cognitio tuae veritatis venit ad praedicatores. Praedicatores isti per quos praedicatur Evangelium Dei, nubes Dei sunt. Tonant minis, pluunt verbis, coruscant miraculis. Speremus ergo misericordiam, sed illam, quae in caelo est. 7. Justitia tua sicut montes Dei. Sicut misericordia Dei facit homines caelos, cum a terrenis ad caelestia sublevat: et sicut veritas Dei facit homines nubes, cum eos per sapientiam suam illustrat: sic divina justitia facit homines sicut montes Dei, quando eos virtutibus et operibus bonis exaltat et confirmat. Et quomodo, quando oritur sol, prius luce montes vestit, et inde lux ad humillima terrarum: sic quando venit Dominus Jesus Christus, prius radiavit in altitudinem Apostolorum, prius illustravit montes: et sic descendit lux ejus ad convallem terrarum. Et ne aliquis quaereret, quare potius hos elegit et hos reprobavit: ideo protinus addidit: Judicia tua abyssus multa. Tantae profunditatis sunt, quod a nullo investigari possunt (Rom. 11. Prov. 18.). Vel per abyssum potest intelligi malitia 161 reproborum. Unde scriptum est, Peccator, cum venerit in profundum malorum, contemnit (Prov. 18.). Postquam ergo dixit de electis, continuo adjunxit de reprobis dicens, Judicia tua abyssus multa. Ac si diceret: Sicut misericordia et veritas et justitia salvat justos, ita judicia tua condemnant reprobos: qui ideo abyssus multa dicuntur, quia iniquitate multiplici tenebrantur. Et quia prius dixerat, quod divina misericordia in caelo erat: modo ostendit, quia etiam ad terram venit. Ait enim: 8. Homines et jumenta salvabis, Domine: quemadmodum multiplicasti misericordiam tuam Deus. Intantum enim suam misericordiam pius Dominus multiplicavit, quod non solum homines rationales, sed etiam brutos et idiotas salvavit. Ubi enim abundavit peccatum, superabundavit gratia (Rom. 5.). Filii autem hominum, id est, tota Ecclesia continuata usque ad finem saeculi, In tegmine alarum tuarum sperabunt. Idest, in protectione duorum praeceptorum, caritatis Dei videlicet, et proximi (Matth. 22. Luc. 10.). Sub istis alis quisquis non protegitur, vitiorum aestibus exuretur. Vel quia dicit prius homines, et postea filios hominum, possumus intelligere per homines, antiquos patres, qui legem quidem non habuerunt, sed ipsi sibi fuerunt lex: et praecepta Dominica rationabiliter intellexerunt et fecerunt. Cum enim gentes quae legem non habent, naturaliter ea quae legis sunt, faciunt: ejusmodi legem non habentes, ipsi sibi sunt lex: qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, testimonium reddente illis conscientia ipsorum (Rom. 2.). Ipsi quidem per misericordiam Dei salvati sunt, quemadmodum et nos, qui sumus filii hominum, scilicet prophetarum et Apostolorum: pertinentes ad Filium hominis Salvatorem Christum: qui sumus nutriti sub lege, regenerati per gratiam in spem vitae aeternae. Quae quidem gratia nobis commendatur, cum subinfertur: 9. Inebriabuntur ab ubertate domus tuae: et torrente voluptatis potabis eos. Gratia Dei diffusa in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. 5.), ipsa est ubertas domus Dei. Hac ubertate inebriantur, qui tanto omnipotentis Dei amore repleti sunt, ut mente mutata sibimet ipsis extranei esse videantur. Haec merito torrens voluptatis dicitur, quia cum magno impetu venit, et cum magna suavitate atque delectatione a sitientibus justitiam potatur. Hac inebriati erant martyres, quando ad mortem laeti ibant, tormenta contemnebant, parentes flentes non agnoscebant. Speremus ergo sub tegmine alarum Dei, quatenus ejus dulcedine mereamur inebriari. 10. Quoniam apud te est fons vitae: et in lumine tuo videbimus lumen. Qui est ' fons vitae, nisi Christus? Venit in carne, roravit sitientem, satiavit sperantem. Hic aliud est fons, aliud lumen: ibi non ita. Quod enim fons, hoc est et lumen. Et quicquid vis illud voca: quia non est quod vocas. Quia (Ex Augustino) non potes congruum nomen invenire, non remaneat in uno nomine. Fons est quia satiat sitientes. Lumen quia illuminat caecos. In hoc lumine videmus lumen, quia illuminati a Christo videmus sapientiam, justitiam, caritatem. Vel in hoc lumine videmus lumen, sicut ipse ait, Qui videt me, videt et Patrem (Joan. 14.). Et ut hoc fiat, fac quod sequitur: 11. Praetende misericordiam tuam scientibus 162 te, et justitiam tuam his qui recto sunt corde. Prius est scire Deum per fidem, deinde rectum habere cor: idest, velle quod vult Deus. Scientibus se praetendit misericordiam suam Deus, quando credentibus in eum prius donat remissionem peccatorum. Deinde cum jam cor rectum habere coeperint, ut ea quae Deus vult, et ipsi velint: sic justitiam Dei consequuntur, ut de peccatoribus justi efficiantur. Sed jam caveant, ne superbiant. Unde orandum est, et dicendum: 12. Non veniat mihi pes superbiae: et manus peccatoris non moveat me. Radicem peccati (Ex Augustino) et caput peccati timuit, qui hoc dixit. Non deerat primo Adae justitia, sed venit illi pes superbiae. Et movit illum manus peccatoris, idest, tentatio diaboli. Superbia ergo lapsi sumus, ut ad istam mortalitatem perveniremus. Superbia dejicit: humilitas erigit. Serva ergo quod intus est, scilicet pedem tuum, afiectum tuum: et non timebis foris ne te moveat manus peccatoris. Quare contra superbiam hoc dicitur? Quia 13. Ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem; expulsi sunt, nec potuerunt stare. Qui modo iniqui sunt, prius in superbia ceciderunt. Prior ille, qui in veritate non stetit (Joan. 8.): deinde per eum illi, quos Deus de paradiso dimisit (Gen. 3.). Ideo cum cautam faceret Ecclesiam Dominus: Illa tuum (inquit) observabit caput, et tu ejus calcaneum (Ibid.). Serpens observat, ut tibi veniat pes superbiae, ut tuus affectus moveatur a Deo, et ita te dejiciat. Tu autem caput ejus observa, initium omnis peccati superbiam (Eccli. 19.). Prima origo peccandi est voluntas deficiens a summo bono, et haec est pes superbiae. Inde procedunt duo vitia, scilicet ignorantia rerum agendarum, et concupiscentia noxiarum. Deinde alia duo derivantur: idest timor et amor. Ex his autem omnis malorum seges generatur. Summo opere igitur cavendum est, ne pes, idest affectus noster, moveatur a summo bono, ne labatur per superbiam: et sic incidat inter manus peccatoris, et a beatitudine excludatur. Inquantum quisque minus amat Deum, in tantum labitur pes ejus ad peccandum. Et in quantum plus amat Deum, intantum robustior stat, et tantum eum minus peccare delectat.
TITULUS PSALMI XXXVI. 1. Psalmus ipsi David. Id est, excellentioribus membris Ecclesiae. Videns Propheta, vel quilibet justus qui hic loquitur, impios prosperari, et justos conculcari ab impiis, et quod quidam simplices justi inviderent potentiae eorum, et vellent ulcisci injurias ab illis allatas: aliquando etiam vellent conformes fieri eis. Ponit contra haec quandam saluberrimam doctrinam. Materia est justus, et econtrario impius secundario. Tamen eam sic dividit. In primis ait de justo, admonendo eum, ne moveatur invidia erga impium, vel imitatione, vel ira: intramiscendo quaedam de impio. In secunda parte ponit quid faciat impius contra justum, admonendo ipsum justum, ut patienter sustineat. In tertia parte ponit praemia justi cum admiratione et damnationem malorum: per quod justum, ne malum velit imitari, deterret. Intentio est per haec animas simplices consolari, ut nullatenus propter impiorum nequitiam vel injuriam moveantur. PSALMUS XXXVI.
163 Noli aemulari (inquit) in malignantibus. Malignantes dicti sunt quasi malum ignem alentes, idest concupiscentiam. Unde scriptum est, Qui diligit iniquitatem, odit animam suam (Psal. 10.). Et iterum, Quicumque voluerit amicus esse seculi hujus, inimicus Dei constituetur (Jacob. 4.). Ipsi sunt malignantes, qui in seipsis operantur malum: Deum et animas suas odiendo, et deligendo peccatum. Aemulari diversos habet sensus. Aliquando enim ponitur pro diligere, sicut dicit Apostolus, Aemulor enim vos Dei aemulatione (2. Cor. 10.). Aliquando pro imitari, sicut rursus ait, Aemulamini charismata meliora (1. Cor. 12.). Aliquando pro invidere, sicut in hoc loco. Admonetur ergo quaeque fidelis et imperfecta anima, ut non velit aemulari, id est, invidere, his qui in malo delectantur: neque zelare, id est, persequi, eos qui iniquitatem operantur. Et hoc est, quod subdit: Neque zelaveris facientes iniquitatem. Duobus enim modis infirmus electorum animus commovetur adversus reprobos: aut cum invidet de illorum foelicitate: aut cum irascitur de iniquitate. Noli hoc, sed esto aequo animo. Nam brevis est eorum et felicitas et iniquitas.
2. Quoniam tanquam faenum velociter arescent. Ad tempus enim laetantur et florent, sed cito siccantur, et in pulverem rediguntur (Isa. 40.). Et quemadmodum olera, id est, viriditas, herbarum cito decident. Unde Isaias, Omnis, inquit, caro foenum, et omnis gloria ejus quasi flos foeni. Siccatum est faenum, et cecidit flos (Ibid.). Prius evellit pravitatem: deinde commendat bonos mores, cum subjungit: 3. Spera in Domino, et fac bonitatem. Neque enim est utilis spes sine bono opere. Nec (Ex Augustino) bonum opus est aliquod sine caritate. Unde mox subditur, Et inhabita terram, et pasceris in divitiis ejus. Terra Domini est Ecclesia. Ipsam colit, ipsam rigat agricola pater multorum, qui exercent bona opera: sed qui non habitant terram, nec pertinent ad agricolam. Terram autem habitare, est intra sanctam Ecclesiam spiritualiter et concorditer vivere. Quod facere non valet, nisi is, qui caritatem habet. Ipsa est divitiae hujus terrae. Deus est caritas (1. Joan. 4.). Non quaerit Ecclesia divitias alias, nisi Deum suum: unde et cecinit, Pars mea tu es. Ergo delectare, o anima, in divitiis tuis. Ad hoc enim quaerunt homines divitias, ut delectentur in eis: et ideo subditur: 4. Delectare in Domino. Quo fructu? Sequitur, et dicit: Et dabit tibi petitiones cordis tui. Aliae sunt petitiones carnis, aliae cordis. Illae sunt corporales, istae spirituales. Delectatio in Deo non petit, quod caro vult, sed quod vult spiritus. Quid aliud petit cor delectantis in Deo, nisi ipsum Deum, ipsam lucem, ipsam sapientiam, ipsam aeternitatem? Hanc promittit Deus delectantibus in se. Inde scriptum est, Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, haec praeparavit Deus diligentibus se (Isai. 64. 1. Cor. 2.). Haec est petitio cordis nostri. Haec est merces delectantis in Domino. Et quia posset aliquis dicere, Non possum delectari, vel sperare in Domino: quia multa habeo peccata: contra hoc salubre dat consilium, cum subdit: 164 5. Revela Domino viam tuam. Dic peccata tua (Eccles. 17.). Accusa, et corrige teipsum (Jacob. 5.). Et spera in eo, et ipse faciet. Spem enim promittit peccatoribus (l. Joan. 1.), et facit indulgentiam agentibus poenitentiam (Matth. 4.). O quam salubria mandata, non invidere malis, non diligere iniquitatem, in Domino sperare, in Domino delectari, vias et opera nostra Domino confiteri! Si hoc facies, et ipse faciet. Quid? 6. Et educet quasi lumen justitiam tuam. Ut nunquam (Ex Aug.) in tenebris et vitiis obscuretur. Justitia tua est fides tua (Rom. 1.). Justus enim ex fide vivit (Hebr. 10.). Haec justitia modo abscondita est. In fide res est, nondum in specie (1. Cor. 3.). Aliud credis, ut facias, nondum vides, quod credis. Cum autem coeperis videre, quod credidisti, educetur in lumen justitia tua (Isa. 58.). Et judicium tuum tanquam meridiem. Parum erat (Ex eodem) dicere ut lumen. Lumen enim est, cum albescit, cum sol oritur: sed nunquam est clarior lux, quam medio die. Modo judicas sequi Christum, hoc proposuisti, hoc elegisti. In abscondito est judicium tuum (Joan. 8.), adhuc reprehenditur et irridetur ab infidelibus. Quando educet tanquam meridiem? Cum Christus apparuerit vita nostra, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria (Coloss. 3.). Interim quid? 7. Subditus esto Domino, et ora eum. Hoc sit vita nostra, obedire praeceptis ejus, et obsecrare eum. Perseveret bonum opus et oratio, donec det quod promisit. Si videris florere impium, non te moveat vanitas. Noli aemulari in eo, qui prosperatur in via sua, et in homine faciente injustitias. Prosperatur (Ex eodem) in via sua? Tu labora in via Dei. Illi prosperitas in via est, in perventione infoelicitas. Tibi labor in via, in perventione foelicitas. Illa via lata est, finis ejus in profundum inferi perducit: via tua angusta est (Matth. 7.), finis ejus vita aeterna. Dico, ne aemuleris. Et si aliquo modo motus es, sive in animo, sive in corpore, corrige illud. Et hoc est quod subdit: 8. Desine ab ira, et derelinque furorem: noli aemulari, ut maligneris. Ira pertinet ad animum, furor ad corpus. Ac si diceret, Nec iniquitas pravorum moveat te ad iracundiam, nec illorum prosperitas ad invidiam. Quoniam, qui malignantur, exterminabuntur. Id est, extra terminos supernae Jerusalem ejicientur: sicut scriptum est, Tollatur impius ne videat gloriam Dei (Isa. 26.). 9. Sustinentes autem Dominum ipsi haereditabunt terram. Qui sunt sustinentes, nisi patientes? Hinc discipulis suis Dominus ait, Vos estis, qui permansistis mecum in tentationibus (Luc. 22.). Quo contra scriptum est, Vae his, qui perdiderunt sustinentiam (Eccles. 2.). Terra autem est caelestis patria, de qua alibi dicitur, Credo videre bona Domini in terra viventium (Psal. 26.). Hanc terram sustinentes Dominum haereditabunt, id est, haereditario jure possidebunt. Et ne hanc sustinentiam longissimam aestimares, protinus adjunxit: 10. Et adhuc pusillum, et non erit peccator. Id est, non apparebit. Brevis est pravorum vita et foelicitas. Et si longum spatium videtur, cum vivunt, breve videtur, cum moriuntur. Cito transeunt tempora: breve est, quod durare non potest. Hinc Apostolus, Quae est, inquit, vita vestra? Vapor fumi ad modicum parens (Jacob. 4.). Sed valde notandum est, quod subditur: Et quaeres locum ejus, et non invenies. Modo quaere locum peccatoris, et invenis. Locus ejus est usus ejus. 165 Habet enim (Ex Augustino) aliquem usum peccator. Hic utitur ille Deus ad probandum justum, quomodo usus est diabolo ad probandum Job (Job. 1.): quomodo est usus Juda, ad tradendum Christum (Matth. 26.). Est ergo in hac vita, quod agatur de peccatore. Hic est locus ejus. Quomodo est in fornace aurificis palea, et ardet palea, ut aurum purgetur: sic saevit impius, ut justus probetur. Sed cum transierit tempus probationis nostrae: quando non erunt, qui probentur, non erunt per quos probentur. Et tunc si quaeres locum eorum, non invenies. 11. Mansueti autem haereditabunt terram. Mansueti sunt, qui Domino non resistunt, qui jugum ejus humiliter portant (Matth. 11.), qui adversa mundi aequanimiter tolerant (Rom. 12.), non reddentes malum pro malo, vel maledictum pro maledicto: sed econtrario benedicentes (1. Thess. 5.). Ipsi erunt idonei ad haereditandum terram illam sanctam Jerusalem, quae liberabitur de ista peregrinatione et in aeternum vivet cum Deo et de Deo. Et delectabuntur in multitudine pacis. Fruentur enim aeterno Deo, qui est omnium bonorum fons et plenitudo. Inde superna illa civitas Jerusalem nominatur, quae visio pacis interpretatur. Tantum est autem pacis bonum, ut in rebus terrenis nihil gratius soleat audiri, nihil desiderabilius concupisci: nihil postremo possit melius inveniri. In omnibus autem rebus pax quaedam quaeritur et ordo naturae. Pax omnium rerum, tranquillitas ordinis. Ordo est parium dispariumque rerum sua cuique loca tribuens dispositio. Pax domus ordinata imperandi et obediendi concordia cohabitantium. Pax animae rationalis ordinata cognitionis actionisque consensio. Pax animae et corporis, ordinata vita et salus animantis. Pax hominis mortalis et Dei ordinata in fide, sub aeterna lege obedientia. Haec sunt in quibus mansuetus Dei se debet nutrire, ut ad coelestem pacem valeat pervenire. Pax vero coelestis civitatis, est ordinatissima et concordissima societas fruendi Deo, et invicem in Deo. Et quia quandiu hic vivitur, justi injustorum insidias patiuntur, subjunctum est: 12. Observabit peccator justum. Non enim cessant pravi bonorum vitam inquirere, studiose attendentes, si qua ex parte valeant eis nocere. Hinc de Domino scriptum est, Et ipsi observabant eum (Luc. 14.). Malus ergo bonum observat, ut eum capiat et perdat. Et quod opere exercere non valet, fera et bestiali corrosione verborum exercet. Et hoc est, quod subdit, Et stridebit super eum dentibus suis. Id est dentibus nequitiae et impietatis, quibus eum nititur devorare. Saepe autem per corporis motus animi designantur affectus. 13. Dominus autem irridebit eum: quoniam prospicit, quod veniat dies ejus. Ille habet oculos cognitionis. Praescivit futurum esse diem judicii, in quo erunt occulta manifesta. Ibi peccator irrisione dignus, a Domino demonstrabitur: quando amissa potestate a gloria paenis aeternis puniendus tradetur. Hic etiam jam irrideri incipiunt, cum militiae gladium, quo nocere aliis aestimant, ipsi in seipsos nescientes convertunt. 14. Gladium evaginaverunt peccatores, intenderunt arcum suum. Per gladium, apertam et manifestam persecutionem intelligimus. Per 166 arcum vero occultam et dolosam deceptionem, qua sanctis insidiantur. Gladium evaginare est malitiam prius in corde occultam, etiam opere exercere. Arcum intendit, qui dolum parat, unde incautum feriat. Gladio cominus quisque percutit, arcu a longe trahit. Gladius ergo percutiens, est persecutio insistens. Arcus vero, inopinata et quasi longe remota deceptio. His duobus generibus persecutionis impugnant mali bonos: videlicet, Ut decipiant pauperem et inopem, ut trucident rectos corde. Nomine pauperis et inopis designantur simplices scientiam et virtutem non habentes. Per rectos corde intelligimus perfectos. Simplices ergo moliuntur arcu occulte decipere: perfectos vero student aperte persecutionis gladio trucidare. Inimici Ecclesiae quolibet errore caecentur, vel malitia depraventur, si accipiunt potestatem corporaliter affligendi, exercent ejus patientiam. Et ut etiam inimici diliguntur, exercent ejus benevolentiam. Quia Deus his, qui diligunt eum, omnia cooperatur in bonum (Rom. 8.). Quod vero inimicus adversatur, sibi ipsi convertitur in detrimentum. Et ideo subditur: 15. Gladius eorum intret in corda ipsorum, et arcus eorum confringatur. In corpore occidere voluerunt, in anima moriuntur. Quicumque alium laedere molitur, primum seipsum proprio jaculo percutit. Arcus autem confringitur, quando dolus et mala voluntas non pervenit ad effectum. Constat plus esse quod se laedunt iniqui, quam quod sibi videntur laedere alios. Gravius est enim vitio animam occidi, quam gladio corpus trucidari. Deinde commendat justorum modicitatem, dicens: 16. Melius est modicum justo super divitias peccatorum multas. Melior enim justorum paupertas, quam divitiae peccatorum. Iste enim paucis abundat, ille autem plenus sitit. Iste animam salvat, ille autem et corpus et animam perdit (Matth. 16.). Sed quid prodest homini, si mundum universum lucretur, animae autem suae detrimentum patiatur (Matth. 13.)? Melior est enim huic fides, quae grano sinapis comparatur, quam illi perfidia, quae ubique vagatur. 17. Quoniam brachia peccatorum conterentur. Idest, virtus, potentia, divitiaeque in quibus confidunt. Confirmat autem justos Dominus. Ne ab injustitia vincantur. Quoniam sicut Apostolus ait, Tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio spem, spes autem non confundit: quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus est nobis (Rom. 5.). Audi voces confirmati justi, Quis nos separabit a charitate Christi? Tribulatio, an angustia, an persecutio, an fames, an nuditas, an periculum, an gladius (Rom. 8.)? Quomodo confirmat? sequitur et dicit: 18. Novit Dominus dies immaculatorum. Novit enim quomodo vixerint, et in quibus vitam finierint. Vel novit quia dilexit. Unde econtra malis dicturus est, Amen dico vobis, nescio vos (Matth. 25.). Omnis enim qui ignorat, ignorabitur: et ideo Haereditas eorum in aeternum erit. Esto ergo purus et mundus omnibus diebus vitae tuae, ut placeas Domino Deo tuo in omni tua conversatione (1. Cor. 14.). Et cum dies istos finieris, in aeternum haereditabis. 19. Non confundentur in tempore malo, et in diebus famis saturabuntur. Modo est tempus malum, 167 in quo laborant justi. Unde quotidie dicunt in oratione, Libera nos a malo (Matth. 6.). In hoc tempore elati quique, dum suam gloriam quaerunt, si injuriae vel contumeliae sibi illatae fuerint, erubescunt. Quo contra sancti viri qui non quaerunt gloriam suam, sed Dei, si deridentur, si contumeliis et paenis dehonestantur, non solum non erubescunt, sed etiam gloriantur. Unde Apostolus, Gloriamur in tribulationibus (Rom. 5.). Saturantur autem in diebus famis, pabulo veritatis, et coelestibus sacramentis. In hac enim fame, ubi sancti Domini esuriunt, interim verbum suum in cibum assumunt, ne deficiant in via: donec visione ipsius satientur in patria. Et quia supra dixerat, Brachia peccatorum conterentur, probat hoc, cum infertur: 20. Quia peccatores peribunt. Quomodo? sequitur et dicit, Inimici vero Domini, Idest, ipsi peccatores: Mox ut honorificati fuerint, in reverentia habita, Et exaltati, per potentias et dignitates, Deficientes quotidie de malo in pejus, quemadmodum fumus deficient. Fumus a loco ignis erumpens in alto extollitur, et ipsa elatione in globum magnum intumescit. Et quanto fuerit ille grandior, tanto fit vanior. Sic iniqui, qui quanto plus sunt erecti, quanto extensi, quanto undique in majorem ambitum diffusi: tanto fiunt exiliores, et deficientes, et non apparentes. Sic per multas partes est ostensum, quod melior est justi modicitas, quam divitiae peccatorum. Deinde ponit caussam, quare peccator deficiat, cum subdit: 21. Mutuabitur peccator, et non solvet. Nihil habet homo, quod mutuo non accepit. Unde in Evangelio Dominus dicit, Homo quidam peregre proficiscens vocavit servos suos, et tradidit illis bona sua. Et uni dedit quinque talenta, alii duo, alii vero unum (Matth. 25.). Ecce pecuniam Domini servi mutuo acceperunt. Qui autem in hoc saeculo fideliter eam dispensaverit, et cum usura Domino revertenti solvere poterit, hoc ei a Domino dicetur: Euge, serve bone et fidelis, intra in gaudium Domini tui (Ibid.). Fideliter dispensant divites, cum de divitiis eleemosynas faciunt. Fideliter dispensant doctores, cum recte docent, et bene vivunt. Peccatores vero divitias et sapientiam, virtutes et intellectum a Domino mutuantes, neque ei gratias referunt, neque pauperibus, quae habent tribuunt, nec bene vivendo persolvunt quae debent. Et ideo sicut fumus deficient. Justus autem miseretur, idest, pia affectione erga afflictos movetur: Et retribuet. Habet semper unde det, cujus pectus plenum est charitatis. Ipsa est charitas quae dicitur et voluntas bona (1. Cor. 13. Matth. 5.). Si habet foris facultatem, dat ipsam charitas. Si non habet, dat benevolentiam, praestat consilium, dat auxilium, si potest. Si non potest, vel voto adjuvat, vel pro contribulato orat: et forte magis hoc valet, quam si panem porrigeret. Vacare non potest bona voluntas. Ipsi inter se pauperes praestant sibi de bona voluntate. Vides caecum a vidente duci, quia nummos non habet, quos det, commodat oculos non habenti. Unde hoc factum est, nisi quia virtus est voluntas bona, quae est thesaurus pauperum? Qui autem miseretur et tribuet, mercedem bonam recipiet. Nam subditur: 22. Quia benedicentes ei haereditabunt terram. Qui bene vivunt, et bona quae possunt, 168 aliis cum gratiarum actione tribuunt, ipsi sunt qui Domino benedicunt. Talibus in judicio dicturus est, Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum, quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth. 25.). Ecce illa terra, quam justi haereditabunt. Quare? Esurivi, inquit, et dedistis mihi manducare (Ibid.). Et incipiet narrare opera misericordiae, quibus justi Domino benedixerunt, quando ad honorem ejus illa impleverunt. Maledicentes autem ei disperibunt. Audituri sunt enim, Ite, maledicti in ignem aeternum (Ibid.). Isti noluerunt persolvere, quae mutuo acceperunt. Et quia male vivendo, et sibi commissa injuste retinendo, maledixerunt Domino, et ipsi juste sunt maledicti. Et ut quisque sciat quo tendere debeat, ne similiter pereat, sequitur et dicit: 23. Apud Dominum gressus hominis dirigetur, et viam ejus volet. Nam apud seipsum non invenit homo, nisi errorem et peccatum. Ideo ipse Dominus factus est nobis dux et via (Joan. 14.). Et si errare non volumus, apud ipsum gressus bonorum operum dirigamus. Et in ipso sit voluntas nostra, qui est via, veritas et vita (Ibid.). Noli per aliam viam velle ire, quam per illam, qua ipse ivit. Fortasse videtur dura, sed secura. Alia forte delicias habet, sed latronibus plena est. Melius est modo viam Domini velle tenere, jejunando, orando, patiendo, ut postmodum in patria gaudeamus, quam velle tenere viam saeculi, ridendo, delectando, carnem sequendo, ut postmodum in aeterna poena lugeamus. Et quia in hac etiam via Domini, non est homo qui non peccet (3. Reg. 8.): sequitur consolatio, cum subinfertur: 24. Cum ceciderit, non collidetur: quia Dominus supponit manum suam. Cecidit Petrus (Luc. 22.), sed non est collisus. Nam Dominus manum suam supposuit, atque eum auxilio suae misericordiae sublevavit. Scriptum est enim, Respexit Dominus Petrum, et flevit amare (Ibid.). Sed quare? Permisit Dominus cadere electum suum, ut videlicet in tentatione disceret se, qui ante tentationem praesumserat de se. Hoc quotidie in electis suis Dominus facere non cessat. Magnarum virium homo se crederet, si semper in virtute fixus permaneret. Pie ergo Dominus aliquando gratiam suam subtrahit, et praesumenti, qualiter infirmetur, ostendit. Qui cum in tentatione labitur, per eamdem tentationem prudenter eruditur. Nam cum tentatus cadit, eo post verius quo humilius, surgit. Et unde virtus quasi amittitur, inde certius possidetur; probat autem quod non collidetur justus, cum subjungit: 25. Junior fui, etenim senui: et non vidi justum derelictum, nec semen ejus quaerens panem. Loquitur hic corpus Christi tamquam unus homo, qui junior fuit, in primis aetatibus, senior autem in novissimis temporibus: et in tanto spatio non vidit justum derelictum, ita ut non periret, nec semen ejus, idest aliquem fidelem invitatione ipsius, qui panem quaereret. Si corporalem panem accepimus, hunc quaerere multos etiam justos invenimus. Et jam sententia secundum literam non erit vera. Necesse est ergo panem spiritualem intelligere, illum scilicet de quo Dominus dicit in Evangelio, Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei (Matth. 4.). Hunc panem non cessavit Dominus fidelibus suis distribuere tam in 169 primis aetatibus, quam in ultimis: loquens eis per angelos, per patriarchas, per prophetas. Deinde per Filium suum (Hebr. 1.), per Apostolos, per doctores: ad reficienda et confirmanda corda eorum, ne deficiant in via. Tali pane nutritur justus, ut in Deo vivat, et bona quae potest, proximis impendat. Unde et subditur: 26. Tota die miseretur et commodat. Hoc jam expositum est. Bene autem dixit, Commodat, quia quod dispensat sibi reddi, non a paupere, sed a Deo expectat. Unde protinus adjungit: Et semen illius in benedictione erit. Semen justi sunt opera bona, de quibus Apostolus dicit, Bonum autem facientes non deficiamus, tempore enim suo metemus (Gal. 6.). Itaque dum tempus habemus, ait, operemur bonum ad omnes. Et iterum, Qui parce seminat, parce et metet: et qui semitat in benedictionibus, de benedictionibus et metet (2. Cor. 9.). Hinc alibi dicitur: Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua (Psal. 125.). Audivimus semen: audiamus hujus seminis futuram benedictionem. Venientes autem venient cum exultatione portantes manipulos suos (Ibid.). Vide ergo quod sequitur, et noli esse piger. 27. Declina a malo, et fac bonum. Diverte a peccato, fuga diabolum, sequere bonum, Et inhabita in saeculum saeculi. Ubi? in Ecclesia, in unitate, in veritate, in Deo, in recto judicio. 28. Quia Dominus amat judicium, idest, discretionem, qua separatur bonum a malo, falsum a vero, temporale ab aeterno. Et non derelinquet sanctos suos, quos flagellat ad tempus. In aeternum conservabuntur. Ego, inquit Dominus, quos amo, arguo et castigo (Prov. 3.). Hinc Paulus ait: Omnis disciplina in praesenti non videtur esse gaudii, sed moeroris: postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet justitiae (Hebr. 12.). Ideo sancti viri ad tempus flagellantur, et tamquam grana in area inter paleas triturantur (Matth. 5.): ut postmodum purgati in aeterno horreo conserventur. Injusti autem punientur, idest aeternaliter damnabuntur. Et semen impiorum peribit, Idest, opus eorum nullum fructum habebit. Ideo dicturi sunt in judicio: Quid nobis profuit superbia? aut quid divitiarum jactantia contulit nobis? Transierunt omnia illa tamquam umbra. Undique circumvenit infirmitatem nostram haec prophetica Scriptura. Modo nos erudit verbis, modo informat exemplis. Hinc proponit nobis reproborum poenam, illinc justorum gloriam: quatenus illa nos terreat, atque ab amore hujus saeculi compescat: et ista nos excitet atque ad amorem patriae coelestis invitet. Unde et subditur: 29. Justi autem haereditabunt terram, viventium. Et hoc non ad tempus, sed in aeternum. Ideo subdit: Et inhabitabunt in saeculum saeculi super eam. Super, bene dicit: quia possessores et domini terrae illius erunt. Noli ergo istam transitoriam haereditatem diligere, in qua diu non potes habitare. Despicienda sunt cuncta quae transeunt: illa sola amanda est, quae transire non potest: cujus via est sapientia, de qua subditur: 30. Os justi meditabitur sapientiam. Os interioris hominis, est cor nostrum. Sicut enim ore corporis loquimur hominibus, ita corde loquimur Deo. Omnis autem profectus spiritualis ex meditatione procedit: et est ille panis, 170 de quo supra diximus. Vide ergo (Ex. Aug., serm. 3.) quam libenter manducet justus, quomodo in corde suo verset et ruminet sapientiam: ut postmodum eructare possit verbum bonum (Psal. 44.): unde et subdit, Et lingua ejus loquetur judicium. Judicium loqui, est discretum proferre sermonem. Prius in corde suo tractat justus, quid loqui, et quid tacere debeat: et cum tacet, quod tacendum est: et dicit, quod dicendum est, lingua ejus loquitur judicium. Ostendit autem illam sapientiam, quam justus meditatur, non mundanam esse, sed divinam, cum subjungit: 31. Lex Dei ejus in corde ipsius. Habent et reprobi aliquando legem Dei, sed in ore tantum, non in corde. Verba Dei proferunt, nec tamen diligunt: laudando exaggerant, vivendo calcant. Quo contra justus: quia verbum Dei et meditando diligit, et diligendo complet, merito dictum est, Lex Dei ejus in corde ipsius. Et quid ei prodest? sequitur, et dicit: Et non supplantabuntur gressus ejus. Liberat ab omni tentatione verbum Dei in corde: unde alibi dicitur: In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi (Psal. 118.). Tecum est, cujus verbum a te non recedit. Quid autem mali patitur, quem custodit Deus? Nam vide quid sequitur: 32. Considerat peccator justum. Ut eum (Ex eod., ibid.) supplantet, ejusque detorqueat gressus. Dicit quod in libro Sapientiae praedictum est, Gravis est nobis etiam ad videndum, quoniam dissimilis est aliis vita ipsius (Sap. 2.). Et ideo quaerit mortificare eum. Duobus modis quaerit mortificare bonum malus. Primum ut ei consentiat, et sic occidat eum in anima. Deinde si non consenserit, quaerit ut occidat eum in corpore. Sed quid sequitur? 33. Dominus autem non derelinquet eum in manibus ejus. Dimitteret Dominus justum suum in manibus impii, si illum faceret consentire cum impio. Non ibi autem dimittit justum suum, sed de carne capta educit animam invictam. Et licet flagelletur et occidatur exterius, semper tamen custoditur interius. Nec damnabit eum cum judicabitur illi. Idest, cum judicium fiet de illo. Omnes enim adstabimus ante tribunal Christi, ut illic recipiat unusquisque quod per corpus gessit, sive bonum sive malum (2. Cor. 5.). Quando ergo ad illud judicium ventum fuerit, et Dominus justi sui caussam audierit: jam non damnabit etsi modo damnari ab homine videatur. 34. Exspecta igitur Dominum, qui te vindicabit teste Apostolo, qui ait: Mihi vindictam, et ego re tribuam, dicit Dominus (Rom. 12.). Et custodi viam ejus. Idest, serva mandata. Et exaltabit te. De vitiis ad virtutes, de terrenis ad coelestia. Ut haereditate capias terram. Illam scilicet quam tibi nullus auferre poterit. Cum perierint peccatores, videbis. Sed quae gloria justo erit, quia peccatorem perire videbit? Cum modo videt aliquem errare et perire, nonne per compassionem solet dolere et gemere? Sed jam tunc auctoris sui justitiae conjunctus, tanta rectitudine constringitur, ut nulla ad reprobos compassione moveatur. Videbunt ergo justi poenas peccatorum, et gaudebunt (Psal. 57.), quia tales non erunt. Qua in re sciendum est quod omnipotens Deus numquam eos creasset, quos in aeternum perituros praescisset, nisi aliquos ex eis usus bonos praevidisset. Quorum quidem 171 iniquitas sicut modo prodest bonis ad augmentum sanctitatis, sic ipsorum paena eisdem justis proderit ad incrementum beatitudinis. Nam ex reproborum damnatione cognoscent electi, quid per justitiam meruerint: quia ex sua salvatione sentient, quid per gratiam receperint. Tantoque amore ardentiori adhaerebunt divinae bonitati, quanto ejus gratuito dono et per meritum non sentient poenam, et immeritam percipient gloriam. Deinde, quam nulla sit impiorum prosperitas, ostendit: cum subjungit: 35. Vidi impium superexaltatum et elevatum sicut Cedros Libani. [Vers. 36.] Et transivi, et ecce non erat: quaesivi eum, et non est inventus locus ejus. Superexaltatus et elevatus sicut Cedrus Libani videtur impius, quando corde tumens, et virtute et gloria caeteros etiam altos saeculi praecellens, cernitur elatus. Sed si mente transeas, et diligenter quod futurum est animadvertas, videbis oculis fidei, quod nulla sit, etiam cum aliquid esse videtur, gloria, vel potentia impii. Locus quoque ejus non invenitur, cum status vitae praesentis pro nihilo computatur. Et hoc quidem incessanter contingit. Nam modo cernimus aliquos honoribus et divitiis florere, et ecce quasi in transitu atque in momento videmus eosdem interire. Unde et dicimus: Ubi est ille? ubi tanta gloria? tantae divitiae? tanta potentia? Et ingemimus dicentes! Heu quia nihil est homo. Sed imperfectorum est, gloriam morituri in ipsa morte despicere: et tunc ei etiam illi derogant, qui hanc et usque ad mortem sequentes amant. Qui hoc quidem rectius agerent, si cum in gloria hominem cernerent, tunc ejus interitum cogitantes, transeuntem potentiam nihil esse sensissent. Tunc humana elatio pensanda est, quam nihil sit, cum sese super caeteros successibus extollit. 37. Custodi ergo innocentiam, et vide aequitatem, quoniam sunt reliquiae homini pacifico. Innocentia vera est, quae nec sibi nec alteri nocet. Haec est animae thesaurus, quam auferre semper molitur inimicus. Unde et suadet terrena appetere, praesentem gloriam amare, carnis voluptatibus deservire. Aequitas dicuntur divina eloquia. Juxta quod scriptum est: Quod tibi non vis fieri, aliis ne feceris (Tob. 4.). Et quae vultis, ut faciant vobis homines, et vos facite illis (Luc. 6.). Aequitas sunt, quia et bona bonis, et mala malis retribui praedicant. Innocentiam custodire, est a vitiis et peccatis se immaculatum servare. Aequitatem videt, qui solicite pensat, et quae a Domino acceperit, et quae ei persolvere debeat. Quisquis hoc agit, ipse est homo pacificus: cujus reliquiae erunt incorruptio, immortalitas, vita aeterna. 38. Injusti autem disperibunt. Quia in corpore et anima destruentur. Simul reliquiae impiorum interibunt. Sicut alibi dicitur in psalmo, Cum dives fuerit homo, et cum multiplicata gloria ejus, cum introierit, non sumet eam: et caetera (Psal. 48.). Introibunt ergo impiorum reliquiae, quia jam nullae erunt eorum divitiae quas amaverunt. 39. Salus autem justorum a Domino. Prima salus, quae ad animam pertinet, quam a Domino percipiunt justi, est remissio peccatorum per gratiam fidei. Unde etiam justi sunt, quia justus ex fide vivit (Rom. 1.). Sed quia nondum perfecta est ista salus, et adhuc justus periclitatur in tribulationibus (Hebr. 10.), recte subjunctum est: Et protector 172 eorum in tempore tribulationis. Nam nisi fideles suos divina virtus protegeret, quis tot jacula tentationum, aut tantos aestus vitiorum ferre potuisset? 40. Et adjuvabit eos Dominus. Ad pugnandum, ad bene operandum. Et liberabit eos. A tribulationibus. Et eruet eos a peccatoribus, quando ducet eos de hac vita. Et salvabit eos, Salvatione perpetua. Propter hoc, Quia speraverunt in eo. Attende, o miles Christi, quanta faciat pro te tuus imperator. Ipse est tua salus, tua protectio, tua arma, tua liberatio: ut te hic regat, custodiat, et deinde ad vitam aeternam perducat.
TITULUS PSALMI XXXVII. 1. Psalmus David in rememoratione sabbati. Psalmus iste convenit David prophetae, vel alii poenitenti, in rememoratione aeternae requiei. Sic enim interpretatur sabbatum, id est, requies. Est in hoc psalmo materia, poenitens afflictus multis miseriis, multisque doloribus pro peccatis suis. In exordio captat judicis benevolentiam. In secunda parte narrat miseriam et dejectionem nimiam, ubi ait, Miser factus sum. In tertia parte ostendit, se nunquam Deum inter tot mala deseruisse: sed semper in ipso sperasse, et se ad graviora patiendum paratum esse. In conclusione ponit quandam exultationem de impetrata venia. Intendit nos admonere, non ut intelligamus (sicut fecit in alio poenitentiali psalmo), sed ut jam patienter sustineamus quaecunque mala ad purgationem peccatorum evenerint, dicens: PSALMUS XXXVII. 2. Domine, ne in furore tuo arquas me, neque in ira tua corripias me. Per furorem vehemens indignatio Domini designatur, qua reprobi in judicio arguentur. Unde in furore suo dicturus est illis (ante tamen de operibus bonis, quae facere neglexerunt, terribiliter increpatis), Ite maledicti in ignem aeternum (Matth. 25.). In furore hoc arguentur, qui modo tempore misericordiae ad paenitentiam non emolliuntur. Per iram potest intelligi examinatio ignis Purgatorii, in quo corripientur, qui modo super fundamentum Christum infructuosa aedificant. Detrimentum quidem patientur, sed salvi erunt: sic tamen quasi per ignem (1. Cor. 3.). Gravior autem erit ille ignis quam quidquid potest homo in hac vita tolerare. Ab hac ergo ira et furore poenitens iste tutum se esse deprecatur, praetendens miserias multas quibus jam in hoc saeculo affligitur, dicens: 3. Quoniam sagittae tuae infixae sunt mihi, et confirmasti super me manum tuam. Quasi sagittis Domini infigimur, quando doloribus corporis et animae a Domino propter peccatum vulneramur. Humana quippe anima inde est punita, unde delectata. Manum autem suam Dominus super nos confirmat, quia paena peccati, qua primum hominem percussit, adhuc in humano genere perdurat. Intantum manum suam super nos confirmavit, quod etiam proprio Filio suo non pepercit (Rom. 8.). Prima quidem virtus est, ne perpetrati debeant, vitare peccata. Secunda autem saltem perpetrata corrigere. Sed plerunque culpas non solum imminentes minime vitamus, 173 verumetiam nec commissas agnoscimus. Et peccatoris mens tanto altius tenebrascit, quanto nec damnum suae caecitatis intelligit. Unde fit plerunque divini muneris largitate, ut culpam poena sequatur, et flagella oculos delinquentis aperiant, quos inter vitia securitas caecabat. Torpens quippe animus percussione tangitur, ut excitetur: quatenus qui statum suae rectitudinis securus perdidit, afflictus consideret, quo jacet. Ipsa asperitas correctionis origo fit luminis. Unde et subditur: 4. Non est sanitas in carne mea a facie irae tuae. Etenim (Ex Augustino) portamus corpus mortale, plenum tentationibus et sollicitudinibus, obnoxium doloribus corporalibus et indigentiis, mutabile et languidum, medicamento indigens. Nam famis medicamentum, cibus est: medicamentum sitis est potus: medicamentum fatigationis est somnus. Detrahe ista medicamenta, deficiunt illa, quae existunt. Sed unde ista patimur? Faciem irae Dei intuemur: facies autem dicta est propter cognitionem, quia in facie solemus homines cognoscere. Per cognitionem vero irae Dei, fit' etiam cognitio peccati. Et ideo subdit: Non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. Per ossa intelliguntur animae fortia. Ecce propter peccata nostra, quae sunt caussa irae Dei, multa patimur in membris corporis, multa in virtutibus animae. In corpore amisit homo sanitatem, in anima perdidit pacem. Quia enim cum auctore suo concordare noluit, juste et in seipsa discordiam invenit. Magnam pacem cum Deo habebat, quando in aeterno lumine sine contradictione alicujus molestiae indesinenter inhaerebat. Sed postquam peccando iram Dei meruit, mox ab illa beata immutabilitate miserabiliter corruens, poenamque mortalitatis et mutabilitatis incurrens, pacem (ut diximus) amisit. Ecce sicut ossa carnem: sic prudentia, temperantia, fortitudo, justitia sustinent mentem. Sed eidem menti modo ignavia subrepit, et prudentia frigescit: nam cum fessa torpet, ventura non providet. Modo menti delectatio subrepit, et temperantia frigescit: inquantum enim ad delectationem terrenorum ducimur, in tantum minus ab illicitis temperamur. Aliquando se timor cordi insinuat, et vires nostrae fortitudinis turbat: et eo minores contra adversa existimus, quo quaedam perdere immoderatius dilecta formidamus. Nonnunquam vero amor suus se menti ingerit, eamque latenti mora a rectitudine justitiae divertit, et quo se totam auctori reddere negligit, eo in se justitiae jure contradicit. Turbat quoque animae sapientiam stultitia, intellectum hebetudo, consilium praecipitatio, fortitudinem timor, scientiam ignorantia, timorem superbia. Rursus in corde per flagella turbatur caritas, per formidinem concutitur spes, per quaestiones pulsatur fides. Et quia innumeris modis turbantur virtutes a vitiis et peccatis, dicatur recte, Non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum. Nec hoc mirum, 5. Quoniam iniquitates meae supergressae sunt caput meum. Id est praevaluerunt menti meae, quae est interioris hominis caput. Ipsae sunt, quae captivant mentem in lege peccati et mortis (Rom. 7.). Et sicut onus grave, gravatae sunt super me. Nullum onus tam grave potest esse, quam iniquitas: cujus gravitatem illi soli sentiunt, qui 174 eam deponere cupiunt. Non enim gravis illi videtur, qui adhuc in illa delectatur. Qui vero illam deponere, et mentem ad caelestia sublevare appetit, quantum onus sit iniquitas, sentit. Cum labore erigitur, libens jacet; ab infirmis vix levatur, et tamen elevata protinus labitur. Semetipsam laboriose vincendo, superna conspicit: sed pondere proprio gravata, in seipsam continuo cadit. Unde adhuc adjungit: 6. Putruerunt, et corruptae sunt cicatrices meae a facie insipientiae meae. Per similitudinem dictum est. Nam sicut cicatrices putrescunt prius, postea rumpitur caro: sic peccata sanata in baptismate, putrescunt, quando renovantur in voluntate. Corrumpuntur autem, quando ea exercemus in opere. Et hoc fit a facie insipientiae nostrae, id est propter insipientiam, quae nobis praesens est. Quanto enim plus desipimus, tanto amplius putredini et corruptioni propinquamus. Ideo adhuc subditur: 7. Miser factus sum, et curvatus sum usque in finem. Ante beatus eram, modo factus sum miser, portans multas miserias, et in anima et in corpore. Ante erectus usque ad Deum, modo curvatus usque in finem, id est, in peccatum: vel usque in fine, id est, usque in mortem. Unde Apostolus gemens ait, Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus (Rom. 7.)? Tota die contristatus ingrediebar. Amissa laetitia spirituali, haec tristitia generatur ex recordatione sabbati. Electorum mentes, dum cuncta transitoria nulla esse conspiciunt, ad quae sint conditae, exquirunt; cumque illis nihil extra Deum sufficit, in ipso spe et amore requiescunt. Et quanto plus caelestia cogitant, tanto magis aerumnam suam, quam tolerant, deplorant. Unde adhuc iste poenitens subdit: 8. Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus, et non est sanitas in carne mea. Tristitia nobis sit, donec et anima nostra exuatur illusionibus, et corpus nostrum induatur sanitate. Illa est vera sanitas, quae est immortalis. Ideo posuit lumbos, quia in lumbis est carnalis voluptas, unde illusiones procreantur. Sed quis potest enumerare, quot et quibus modis anima repleta sit illusionibus? A facie illarum illusionum aliquando vix orare permittitur. Saepe irruunt cogitationes, quas non quaerimus: et volumus ex hac in hanc ire, et ab illa in illam transire: et aliquando vis redire ad id, quod cogitabas, et dimittere quod cogitas, nec praevales, et aliud tibi occurrit. Vis recordari, quod oblitus eras, et non tibi venit in mentem, et venit potius aliud, quod nolebas, et occurrunt pro eo innumerabilia, quae non quaerebantur. Hoc dixi, ut invenias, quid sit plangere illusiones animae. Accepit poenam illusiones, amisit veritatem. Sicut enim poena est animae illusio, sic praemium animae veritas est. 9. Afflictus sum et humiliatus sum nimis: rugiebam a gemitu cordis mei. Ex afflictione humiliatio, et ex humilitate procedit gemitus. Ad hoc poenis et flagellis peccator affligitur, ut a superbia sua omnimodo humilietur: quatenus qui laetus et elatus perpetravit peccatum, afflictus et humiliatus redeat ad lamentum. Quod ait, Rugiebam a gemitu: signum est vehementissimi doloris, quando homo prae anxietate cordis in suo gemitu, quendam ferum et intelligibilem emittit rugitum. Et notandum quod non ait, 175 A gemitu carnis: sed, A gemitu cordis. Multi enim sunt, qui pro aliquo damno, vel incommodo temporali vehementer gemunt. At vero servus Dei, quia rugit ex recordatione sabbati, ubi est regnum Dei, quod caro et sanguis non possidebit (1. Cor. 15.): convenienter dicit, Rugiebam a gemitu cordis mei. Quod evidenter ostenditur, cum subinfertur: 10. Domine ante te omne desiderium meum, et gemitus meus a te non est absconditus. Sit desiderium tuum ad te illum, et Pater quid videt in occulto, reddet tibi (Matth. 6.). Attende autem, quod ait, Ante te, ac si dicat: Nihil desidero, nisi quod tibi placeat. Nam pravum desiderium non ante Deum, sed contra Deum est. Si autem inest desiderium bonum, inest et gemitus: qui etsi ad aures hominum non semper pervenit, ab auribus Dei nunquam recedit: hunc autem interiorem gemitum commendat, cum subjungit: 11. Cor meum conturbatum est. Quare? quia Dereliquit me virtus mea. Videlicet immortalitas, impassibilitas, innocentia, justitia. Et lumen oculorum meorum, id est, rationis lumen. Et ipsum, quod mihi naturale erat, non est mecum. Vel lumen oculorum, ipse Deus est. Hoc lumen non est, cum ipso, sed tanquam cernentium in spe. Sed nondum est illud lumen de quo dicitur, Ostendam illi meipsum (Psal. 90.). Habemus aliquid luminis, quia filii Dei sumus (Joan. 1.), et utique hoc in fide retinemus: sed nondum est illud lumen, quod videbimus, nondum enim apparuit, quid erimus (1. Joan. 3.). Scimus quia cum apparuerit, similes ei erimus, cum videbimus eum sicuti est. Nam modo lumen fidei, et lumen spei est. Quandiu enim sumus in corpore, peregrinamur a Domino (2. Cor. 3.). Per fidem enim ambulamus, non per speciem. Et quandiu, quod non videmus, speramus: per patientiam exspectamus (Rom. 8.). Inter has tribulationes jam ad consolationem nostram, audiamus capitis nostri voces. Jam incipiat lucescere caput nostrum in passione: ait ergo, 12. Amici mei, et proximi mei, adversum me appropinquaverunt et steterunt. Quasi dicat: Quid conquereris? Vide me afflictum, crucifixum, peccata tus portantem, mundi miserias ferentem, et auferentem Et hoc est quod dicit, Amici mei, id est, Judaei, qui se finxerunt amicos meos, et proximi mei secundum carnem (Matth. 1 et 15.), adversum me appropinquaverunt, cum gladiis et fustibus (Matth. 26 et 27.), ut me traderent: et steterunt rigidi in malitia sua perseverantes. Grave est peccare, sed gravius est in peccato pertinacem permanere. Et notandum quod non ait, Inimici, aut extranei: sed amici et proximi. Graviora quidem sunt mala quae ab amicis patimur, quam ea quae patimur ab inimicis. Non solum enim poena illorum nos cruciat, sed etiam caritas amissa tormentat. Et qui juxta me erant de longe steterunt. Idest, discipuli: quia relicto eo omnes fugerunt (Matth. 26.). Et vim faciebant qui quaerebant animam meam. Trahentes eum ad judicium et mortem. Et qui inquirebant mala mihi, loquuti sunt vanitates. Dicebant enim adversus eum falsa testimonia (Luc. 22, et 23.). Et dolos tota die meditabantur. Quibus ante Pilatum accusare possent (Matth. 26.). Sed jam patientiam nostri Redemtoris audiamus: 13. Ego autem tamquam surdus non audiebam. 176 Unde quidam eorum ait: Non audis quanta adversum te testificantur (Luc. 22.)? Et sicut mutus non aperiens os suum: Sicut scriptum est: Tamquam ovis ad victimam ductus est, et non aperuit os suum (Isai. 53.). Et hoc dictum est secundum actum. Cum haberet actum audiendi et loquendi, non eodem utebatur ad vindictam. Haec autem pertinent ad potentiam, cum subinfertur: 14. Et factus sum sicut homo non audiens, Idest, non potens audire. Et non habens in ore suo redargutiones. Idest, quamvis haberem unde possem redarguere, tamen fui quasi non habens. Quid in hoc aliud, nisi nostra superbia confunditur? Quae si exagitata vel leviter fuerit, acriores injurias reddit, quam acceperat: facit mala quae potest, minatur quae non potest. Ecce injuriam suscipiens Deus non irascitur, non contumeliosa verba respondet. Et tanquam si ei diceretur, Quare non aperuisti os tuum? Sequitur, et dicit: 15. Quoniam in te, Domine, speravi, tu exaudies me, Domine Deus meus. Unde et illi dixerunt: Confidit in Deo, liberet nunc eum si vult (Matth. 26.). Facile adversa superas, si spes tua fixa sit in Deo. Et si tribularis ad tempus, in tempore opportuno exaudiet te Dominus Deus tuus. Sed unde exaudiet? sequitur: 16. Quia dixi, Nequando supergaudeant mihi inimici mei. Nos qui puri homines sumus, quando impetrare aliquid volumus, humiliter deprecamur Dominum. Mediator Dei et hominum homo Christus Jesus (1. Tim. 2.), quia Deus est de Deo, dicit ut fiat, et factum est. Orat quando vult, ex infirmitate carnis: imperat quando vult, ex potestate divinitatis. Sed quid dixit? Nequando supergaudeant mihi inimici mei, pro me devicto. Supergauderent enim, si ipse non resurgeret. Et dum commoventur, et quasi labuntur pedes mei: in passione super me magna loquuti sunt. Projicientes enim jugum ejus, atque illum contemtui habentes superbe dixerunt: Non habemus regem nisi Caesarem (Joan. 19.). Et multa alia loquuti sunt super eum. Quare? 17. Quoniam ego in flagella paratus sum. Aliquando (Ex Augustino) peccatores in hac vita aut non, aut minus flagellantur, quia jam desperata est intentio eorum. At vero illi, quibus paratur vita sempiterna, necesse est ut hic flagellentur: quia vera est illa sententia, Fili, ne deficias a disciplina Domini, neque fatigeris dum ab eo argueris (Prov. 3.). Quem enim diligit Dominus, corripit, flagellat omnem filium quem recipit (Hebr. 12. Apoc. 5.). Ideo ergo non insultent inimici mei, non magna loquantur. Et si flagellat me Pater meus, in flagella paratus sum: quia mihi praeparatur haereditas. Non vis flagellum? non tibi datur haereditas. Omnis enim filius necesse est ut flagelletur. Usque adeo omnis flagellatur, ut nec ipsi pepercerit, qui peccatum non habuit (1. Petr. 2.). Et dolor meus in conspectu meo semper. An de flagello dolebat? Absit. Unde ergo? sequitur: 18. Quoniam iniquitatem meam annuntiabo, et cogitabo pro peccato meo. Ecce (Ex eodem) unde dolor. Non de flagello, non de vulnere, non de medicina: sed de peccato. Nam flagellum medicina est contra peccatum. Non securus sis, cum confessus fueris peccatum. Non hoc sufficit, nisi deinde cogites pro peccato tuo. Detexisti vulnus confitendo: sacerdos qui est medicus animae tuae, dedit tibi consilium medicinae: 177 dixit tibi unde abstineas, quid adhibeas vulneri tuo. Debes ergo cogitare pro peccato, et semper memoriter retinere, et facere quae audisti, curam gerere, et operam dare, ut saneris. Cogitabat ille pro peccato suo, qui dicebat: Quoniam iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper (Psal. 50.). Neque enim securus adhuc erat, quamvis audisset a propheta, Transtulit Dominus a te peccatum tuum (2. Reg. 12.). Haec autem verba in persona nostra dicta sunt, qui sumus peccatores. 19. Inimici autem mei vivunt. Bene est illis, gaudent in saeculi felicitate, ubi ego laboro, rugio a gemitu cordis mei. Et confirmati sunt super me, Id est (ex Augustino), conglobati et corroborati ad opprimendum me. Et multiplicati sunt qui oderunt me inique. Multi enim apparuerunt in passione inimici, qui antea videbantur amici. Quia Christus dilexit eos, illi eum oderunt inique. Odium namque iniquum est, odio habere amicum. Odium iniquum est, odire hominem, non peccatum. Hic est omnis et magnus reatus illorum. Nam quid nocere potuerunt persequendo voluntate non necessitate morienti? Sed ipsum odium est crimen maximum persequentis. 20. Qui retribuunt mala pro bonis detrahebant mihi. Et non alia de caussa, nisi quoniam sequebar bonitatem. Debuerant quidem pro tantis beneficiis bona retribuere: quod non solum non fecerunt, verumetiam pro bono mala reddiderunt. Nec solum nocebant facto, sed etiam detrahebant verbo. Propter hoc orat, et dicit: 21. Ne derelinquas me, Domine Deus meus. Id est, ne permittas me cadere in tentationem. Ne discesseris a me. Ne per absentiam gratiae tuae dimiseris me perire. Hoc dicitur in persona nostri. 22. Intende in adjutorium meum. Id est, da te intentum, ut me adjuves ad bene operandum. Domine Deus salutis meae. Rector meus, Creator meus, et meae salutis auctor.
TITULUS PSALMI XXXVIII. 1. In finem pro Idithum Canticum ipsi David. Cujusdam (Ex Augustino) qui vocatur Idithum, voces exspectandae atque audiendae sunt. Et si esse unusquisque nostrum potuerit Idithum in eo quod cantat, invenit se, et audit se. Idithum, quippe Transiliens eos interpretatur. Si quis transiliens cantavit, gaudeat se esse quod cantavit. Si quis adhuc terrae inhaerens cantavit, optet et studeat esse quod cantavit. Canticum ideo dicitur, quia spiritualem continet jocunditatem: docet enim nos mente de terrenis ad coelestia transilire. Mittit nos in finem, id est, in Christum. Materia est transiliens et perfectus ille qui omni mundanorum voluptate postposita, solis coelestibus inhiat, et talis qui a Deo perfectus est, ut etiam linguam suam a peccato omnino cohibeat. Hanc per partes ita disponit. In prima parte ostendit ille transiliens, se tacere mundo, id est, hominibus pravis, qui deprimunt eum, et conantur reprehendere dicta ejus, et loqui de eo. In secunda parte comparat haec mundana cum coelestibus, ostendus haec esse vana, illa appetenda. In tertia ponit orationem, ut a malis liberetur, et coelestia valeat obtinere. Intentio est, justos admonere, ut mundanis postpositis, ad coelestia transeant. PSALMUS XXXVIII. 178 2. Dixi, Custodiam vias meas, ut non delinquam in lingua mea. Viae nostrae ad Dominum, sunt actiones et locutiones nostrae. Bene enim loquendo et recte agendo ad aeterna proficiscimur. Et quia vir sanctus jam custodierat vias pravae actionis, deliberavit etiam custodire vias illicitae loquutionis. Nam qui in verbo non offendit, ille perfectus est vir (Jacob. 3.). Hinc Salomon ait: Qui custodit linguam suam, custodit animam suam (Prov. 21.). Dixi, inquam, et feci. Nam sequitur: Posui ori meo custodiam. Quando? Cum consisteret aliquis pius, et religiosus, et sanctus? Absit. Hi sic audiunt (ex Augustino), ut quod probant, laudent: quod autem improbant, inter multa forte quae laudant, veniam non laudatis dant, potius quam calumniam parent. Quando ergo? Cum consisteret peccator adversum me. Stat enim propria quadam notitia peccator superbus, quisquam invidus audit loquentem transilientem, captat verba, proponit laqueos. Difficile est, ut non inveniat aliquid non ita dictum, ut dici debuisset: nec audiendo ignoscit, sed calumniatur invidendo. Talibus quidem magis silendum est, quam aliquid dicendum. Nam quid dicas turbidis, calumniosis, litigiosis? Hinc Dominus dicit in Evangelio, Nolite dare sanctum canibus, neque margaritas spargere ante porcos (Matth. 7.). Qualiter autem ori suo custodiam posuit, insinuat cum subjungit: 3. Obmutui, et humiliatus sum, et silui a bonis. Recte cum dixisset, Obmutui, protinus adjungit, Et humiliatus sum: ut intelligamus virum justum obmutuisse, non ex ira sive indignatione: sed solnmmodo ex humilitate. Siluit autem a bonis, ut non delinqueret in malis. Et ex hoc, inquit, dolor meus renovatus est. A dolore quippe quodam (Ex eod.), quem mihi inflexerant calumniatores et reprehensores, tanquam requieveram in silentio, et cessaverat dolor ille, qui factus fuerat a calumniantibus. Renovatus est autem dolor meus, quia coepi plus dolere tacuisse quae dicere deberem, quam dolueram dixisse quae dicere non deberem. Et ideo: 4. Concaluit cor meum intra me. Coepit esse inquietum cor meum: videbam insensatos, et tabescebam. Non arguebam, et me sic tacentem zelus domus tuae comedebat (Psal. 68. Joan. 2.). Et ne putaremus hunc calorem esse parvum, continuo adjunxit: Et in meditatione mea exardescet ignis. In eo quod non ait: Exarsit, sed Exardescet: ostendit illum ignem crescere magis ac magis ex taciturnitate. Ac si diceret: Quandiu silebo, tanto amplius ignis exardescet. Positus (Ex eod.) in hac fluctuatione dicendi et tacendi, inter eos qui calumniari parati sunt, et eos qui affectant instrui, periclitans ne projiciat margaritas porcis, periclitans ne non eroget cibaria conservis: in hoc aestu quaesivit alium meliorem locum, et suspirans in finem quemdam, ubi ista non erit passurus, ait: 5. Locutus sum in lingua mea. Sed cur ei loquitur in lingua sua, cui nota est cogitatio sua? Sed fortassis ideo in lingua loquitur, ut ejus locutione auditorum vita instruatur. Ait ergo: Notum fac mihi, Domine, finem meum. Quia jam vias quibus gradiebatur, noverat et easdem, ne offenderet, prout poterat, custodiebat: 179 Vult etiam finem suum quo tendere debeat, scire: ne si currat in incertum, valeat aberrare. Finem viae nostrae nobis ostendit Apostolus, ubi ait: Finis legis Christus, ad justitiam omni credenti (Rom. 16.). Christus est finis nostri operis, et merces laboris. Ad ipsum tendimus, ultra ipsum non est quo tendere valeamus. Ipse est enim summum bonum, summa beatitudo. Quisquis hunc finem nescit, ad ipsum non tendit. Etiam si recte vivere videatur, in vanum currit. Nec certum finem tantummodo, sed veram quoque vitam scire postulat, cum subjungit: Et numerum dierum meorum quis est, notum fac mihi. Quare? Ut sciam quid desit mihi. Isti dies non sunt. Ante abeunt pene quam veniant: et cum venerint, stare non possunt. Urgent se, sequuntur se, et non se tenent. Nihil de praeterito revocatur, quod futurum transiturum exspectatur: nondum habetur, dum non venit: non tenetur, dum venerit. Numerus ergo dierum qui est, ipsa est infinitas aeternitatis, quae verum esse habet: quia praeterire non valet. Nec ideo dicitur dierum numerus quod ita sit in re: sed quia nos longa spatia temporum designamus pluralitate dierum pro nostra capacitate, infinitum aeternitatis spatium, numerum dierum qui est, improprie voluit appellare. Recte autem illa prius scire appetit, ut postmodum sciat quid ei desit. Non enim plene scire possumus quae nobis desint in temporalibus, nisi prius aeterna bona, quae amisimus, Domino revelante, cognoscamus. Idcirco reprobi quid eis desit, deprehendere non possunt, quia terrenis rebus ex amore succumbunt. Cumque ad perennitatem corda non sublevant, exilium patriam, tenebras lucem, cursum stabilitatem putant: quia qui majora nesciunt, judicare de minimis non possunt. Quo contra servus Dei cum ad superna cor elevat, defectum temporalitatis ex consideratione perennitatis melius pensat. Unde tamquam noto fine suo, et numero dierum qui est, attendit ad haec quae transeunt, et ait: 6. Ecce mensurabiles posuisti dies meos. Id est, non aeternos, sed defectivos. Quisque enim sub certa mensura vivit. Et substantia mea: non renovatio quam fecit Christus, sed essentia corporalis, quam traximus ex Adam: tamquam nihilum ante te. Quidam videntur magni ante se, de quibus scriptum est: Vae qui sapientes estis in oculis vestris (Isai. 3.): sed ante Deum nihil sunt, teste Apostolo, qui ait: Qui putat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit (Galat. 5.). Nec iste ex hoc magnus est, nam inflatio et tumor imitatur magnitudinem, sed non habet sanitatem. Sic primus homo traditus fuit, ut per augmenta temporum tendi posset ejus vita tantummodo, non evolvi. Sed quia sponte ad culpam decidit quo attigit vetitum, pertulit decursum. Ideo nunc iste vir sanctus dies suos transitorios conspicit, et se nihil nisi pulverem cognoscit. Unde etiam sequutus adjunxit: Verumtamen universa vanitas, omnis homo vivens. Jam transilii mortalia omnia. Ascendi ad delectationem legis Dei. Desideravi finem (Ex Augustino), cujus non est finis, et numerum dierum qui est, et in eo quod restat sic inhio. Verumtamen quamdiu temporaliter vivo, quamdiu 180 tentatio est vita hominis super terram (Job. 7.), quamdiu humana natura et secundum corpus et secundum animam, sub se habet deficere: Universa vanitas est omnis homo vivens. Universa enim quae in homine sunt, tam interius quam exterius, diminutionem habent, sive mutabilitatem. Omnia, inquam, homo et manens et transiliens, et ipse etiam Idithum, quamdiu hic vivit, universae subjacet vanitati. Unde Salomon ait: Vidi cuncta quae fiunt sub sole, et ecce universa vanitas (Eccl. 1.). Unde et subditur: 7. Verumtamen in imagine pertransit homo, sed et frustra conturbatur. Quamquam portet imaginem Dei, tamen non solum transit, sed pertransit. Cujus transire, est singulis momentis ad finem tendere. Pertransire vero vitam moriendo finire. Nec solum haec patitur, sed et usibus terrenis frustra conturbatur. Unde et subditur: Thesaurizat, et ignorat cui congregabit ea. Haec est adhuc magis lugenda vanitas, quia cum homo a sui Conditoris amore cecidit, protinus amore et studio mundialibus inhaesit, intantum, ut exilium suum libens perferat: invitus recedat, caecaque cupiditate orbatus, thesauros colligat: sed cui congreget nescit. Unde cuidam dictum est: Stulte, hac nocte animam tuam tollent a te. Quae praeparasti, cujus erunt (Luc. 12.)? Habere vis quod Deus, et non perdere? Ostendam tibi tutum locum. Audi Dominum in Evangelio: Thesaurizate vobis thesauros in caelo, ubi fures, non furantur, nec aerugo, aut tinea demolitur (Matth. 6.). Sed ergo, inquis, quomodo pono in caelo? Pone in manibus pauperum (Luc. 11.): da indigentibus. Audi, et fac quod iste transiliens addit: 8. Et nunc, quae est exspectatio mea? Nonne Dominus? Et quia cuncta hic transeunt, et nihil retinetur certum, aut securum nunc, id est, in hac vanitate, in hac peregrinatione, dum adhuc habere non possum: quid debeo, nisi Deum exspectare? Et convertens se ad eum quem exspectans diligit, ei familiari et antiqua locutione dicit: Et substantia mea apud te est. Apud Dominum habet substantiam suam, quisquis propter Deum cuncta quae habet, distribuit: aut ea quae retinet, ad honorem ipsius expendit: et nihil omnino praeter Deum concupiscit. Post contemtum rerum, postulat remissionem peccatorum, cum subjungit: 9. Ab omnibus iniquitatibus meis erue me. Ab omnibus, inquam, tam cogitationis quam locutionis et operis. Tam ab occultis quam ab alienis, tam a venialibus quam a criminalibus. Et quia terrena contemno, quia laeteri in transitoriis nolo, quia humilitatem et paupertatem appeto, et sola invisibilia concupisco, Opprobrium insipienti dedisti me. Unde Apostolus ait: Spectaculum facti sumus mundo, et angelis, et hominibus (1. Cor. 4.). A dextris et a sinistris habemus arma quibus pugnamus, per gloriam et ignobilitatem, per infamiam et bonam famam, ut seductores et veraces (2. Cor. 6.). Hinc alibi Psalmista dicit: Multum repleti sumus despectione (Psal. 122.). Multum repleta est anima nostra, opprobrium abundantibus, et despectio superbis. Inter haec opprobria constitutus, patientiam suam vir sanctus nobis insinuat, cum subjungit: 10. Obmutui, et non aperui os meum. Non respondi eis verbum, nec murmuravi contra te. 181 Quia potuisset obmutire prius et postea loqui: ideo postquam dixit, Obmutui, continuo subjecit, Et non aperui os meum: ut sui silentii ostenderet longanimitatem. Deinde misericordiam et sanitatem postulat, caussam praemittendo, cum subjungit: 11. Quoniam tu fecisti: amove a me plagas tuas. Quae sunt istae plagae, quibus omnipotens Deus percussit hominem peccatorem, nisi corruptio, passibilitas, et mortalitas? Ab istis plagis sanari desiderat, et ad veram sanitatem reduci, id est, ad impassibilitatem et immortalitatem. Et debes, inquit, hoc facere, quoniam tu fecisti me, vel quoniam tu fecisti illas plagas, amovere eas debes a me. Sicut enim tuum est ferire peccatorem ex justitia, sic tuum est parcere ex misericordia. Neque enim tantum justus es, sed etiam misericors. Ostendit autem vehementer se afflictum, cum subdit: 12. A fortitudine manus tuae ego defeci in increpationibus. Fortitudo manus Dei ipsa est percussio flagelli. Ipso flagellante a rigore defecimus nostrae superbiae. Ipsius percussiones nobis sunt increpationes. In eo enim, quod flagellat, increpat nos: quia peccavimus. Unde (Ex Augustino) Domini justitiam commendans, et nostram culpam insinuans, adjungit: Propter iniquitatem corripuisti homines. Totum quod feci, quod infirmus sum, quod in imo clamo, totum pro iniquitate: et in hoc erudisti hominem. Audi hoc planius ex alio psalmo. Bonum mihi Deus, quod humiliasti me, ut discam justificationes tuas (Psal. 118.). Humiliatus sum, et bonum est mihi: et poena est, et gratia est. Hinc alibi dicitur: Qui fingis laborem in praecepto, id est, laborem formas, ut mihi praeceptum sit. Dico, amove. Et opus est, ut amoveas, quia ego defeci, id est, sustinere non potui, a fortitudine manus tuae, id est, a forti vindicta tua facta in increpationibus. Per hoc quod dicit, in increpationibus, notat Deum vindictam suam ad hoc facere, ut retrahat hominem a peccato. Cum dico plagas tuas, aut fortem manum tuam, non te accuso: sed confiteor me habere iniquitatem, propter quam disciplinis tuis corripuisti me hominem. Hic notatur judicium et misericordia Dei. In hoc judicium, quod propter iniquitatem flagellat. In hoc misericordia, quod correptione quasi pater castigat, ut ad viam veritatis reducat. Unde adhuc subjungit. Et tabescere fecisti sicut araneam animam ejus. Attende ipsum animal, quam tabidum est. Pone supra digitum, ruina est. Nihil omnino est tabidius. Talem fecisti humanam animam, ad erudiendum eam pro iniquitate. Eruditio justi Dei hanc infirmitatem fecit. Fortitudo quaedam erat vitium, fortitudine quadam displicuit homo, ut erudiretur infirmitate, et quia superbia displicuit, eruditur humilitate, vel infirmitate. Iste versus applicari potest et ad bonos, et ad malos. Ad bonos hoc modo: Ita corripuisti hominem, ut penitus se mundo mortificaret, sicut aranea se mortificat in suo opere. Tabescit anima justi sicut aranea, quando a pinguedine carnalis voluptatis deficit, cum carnem jejuniis et vigiliis macerat, et mentem a desideriis illicitis castigat: cum studet se vitiis et concupiscentiis mortificare, atque in virtutibus extenuare: texere, ut cum veste nuptiali caelesti sponso digna 182 valeat apparere. Vel sicut aranea ad inutile opus faciendum interiora sua extrahit et consumit: sic peccator interiora animae suae, in appetitu terrenorum inaniter expendit. Avarus enim etiam animam suam venalem habet. Hinc Dominus dicit in Evangelio: Et quid prodest homini si lucretur totum mundum, animae autem suae detrimentum patiatur (Matth. 16.)? Et ideo subditur: Veruntamen vane conturbatur omnis homo. Omnis scilicet homo, qui carnaliter vivit, dum terrena appetere per cupiditatem nititur, inutiliter conturbatur. Quis (Ex Augustino) vel de ipso suo bono securus est? Quid in hac terra certum est, nisi mors? Considerate omnia, vel bona, vel mala vitae hujus, vel in ipsa justitia, vel in ipsa iniquitate: omnia incerta sunt. Quid sis hodie scis: Quid futurus sis crastino, nescis. Pauper es? incertum est an ditescas. Indoctus? incertum est an erudiaris. Imbecillis? incertum est an convalescas. Natus es? certum est, quia morieris. Quocunque te verteris, incerta sunt omnia. Sola mors certa: et sola multum cavetur, quae nullo modo devitatur. Quisquis ergo conturbatur, jactet in Dominum curam suam, et dicat quod sequitur: 13. Exaudi orationem meam. Ut finem meum notum mihi facias. Et deprecationem meam. Ut ab omnibus iniquitatibus eruas me. Et debes exaudire, quia cum affectu et lacrymis deprecor te. Et hoc est, quod dicit: Auribus percipe lacrymas meas. Quanto quisque sanctior est, tanto uberiores lacrymas habet in oratione: quas benignus Deus auribus percipit, quando misericorditer suscepit. Si vis a Domino exaudiri: ora cum lacrymis, contere cor tuum. Nullum majus sacrificium Deo afferri potest, quam cor contritum et humiliatum (Psal. 50.). Ubi sunt lacrymae, ibi divinus ignis accenditur. Quaeri solet quare orandus sit Deus, et quid opus sit oratione, cum ipse sciat antequam oremus, quid opus sit nobis (Matth. 6.). Sed ideo orandum est, quia orationis intentio cor nostrum serenat et purgat, capaciusque efficit ad excipienda divina munera, quae spiritualiter nobis infunduntur. Pius Dominus offert nobis gratiam suam, et semper paratus est dare. Nos vero non semper parati sumus accipere: cum inclinamur ad terrena, et rerum temporalium cupiditate tenebramur. Fit ergo in oratione conversio cordis ad Deum, et in ipsa conversione puriores et digniores efficimur. Unde adhuc subditur: Ne sileas quoniam advena ego sum apud te. Loquitur enim Deus secreta sua locutione in cordibus suorum fidelium, et aspirationem infundit gratiae suae. Ideo alibi postulat dicens, Dic animae meae, Salus tua ego sum (Psal. 34.). Et iterum. Audiam quid loquatur in me Dominus Deus, et caetera (Psal. 84.). Ideo autem non debes silere a me: quoniam advena ego sum, translatus de civitate Babylonis, in qua natus fueram per originale peccatum (Psal. 50.): manens apud te, serviens tibi, et de tua familia existens. Nec tamen adhuc in civitate tua sum. Propterea subdit: Et peregrinus, sicut omnes patres mei fuerunt peregrini. Scilicet Abraham, Isaac, et Jacob, atque alii. Quandiu enim in corpore sumus, peregrinamur a Domino (Hebr. 13.). Non enim habemus hic manentem civitatem, sed futuram in caelo requirimus. Quid ergo? Restat, ut petam, quia sine dubio migraturus sum. Sequitur et dicit: 183 14. Remitte mihi, ut refrigerer. In conscientia mea, ut exonerata sit aestu solicitudinis peccatorum meorum. Priusquam abeam, ex hac vita: Et amplius non ero, idest, non habeo verum esse, si ego non remissis prius peccatis meis hinc abiero.
TITULUS PSALMI XXXIX. 1. Titulus sequentis psalmi est, In finem psalmus David. Psalmus iste convenit David, id est Christo, scilicet capiti et membris. Materia est immutatio veteris sacrificii. In prima parte ponit testimonium hujus innovationis. In secunda parte inducit ipsum Christum legalia destituentem, et suam innovationem confirmantem. In ultima parte inducit sequaces Christi, id est, annuntiantes. Intendit persuadere legalia instituta jam finem habere, et per Christum ad Deum accedendum esse: ut scilicet postpositis superstitionibus Judaeorum, et idololatria gentilium, accedamus ad fidem Christi. Ait ergo: PSALMUS XXXIX. 2. Exspectans exspectavi Dominum, et intendit mihi. Ac si dicat, Ita exspectavi Dominum, ut quotidie essem exspectans: et quia perseveravi, intendit Dominus mihi, idest, ad utilitatem meam, scilicet praestando gratiam suam. Qui enim perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. 24.). Hinc Propheta nos admonet, dicens, Si moram fecerit, exspecta eum: quia veniens veniet (Abac. 2.). Quomodo autem intendit ei Dominus, exponit cum subjungit: 3. Et exaudivit preces meas. In quo exaudivit? Audi quod sequitur. Et eduxit me de lacu miseriae. Idest, de certa profunditate erroris, quae homines miseros facit. Et de luto faecis. Idest, de concupiscentiis carnis, quae animas reddunt lutulentas coram Domino, et in imo jacentes. 4. Et statuit supra petram pedes meos, et direxit gressus meos. [Vers. 5.] Et immisit in os meum canticum novum, carmen Deo nostro. Notandus est ordo verborum. Prius enim de luto pravitatis educitur, ut ejus pedes per fidem in petra solidentur. Sed quia rectam fidem recta subsequi debet operatio, gressus ejus directi sunt, ut post directionem gressuum, idest, perfectionem boni operis, in ore acciperet etiam novum canticum praedicationis. Adhuc enim nobis in infirmitatis confusione jacentibus, praeberi non debet auctoritas praedicationis. Sed cum jam in bono opere surgimus, cum jam recti stare coeperimus, dignum est, ut ad lucrandos alios in praedicationem mitti debeamus. Valde etiam notandum est, quod postquam dixit Canticum, continuo adjunxit Carmen, idest, hymnum Deo nostro. Sunt enim nonnulli quibus a Domino gratia doctrinae datur, sed eamdem in suam propriam gloriam reflectere conantur. Hi nimirum canticum in ore percipiunt, sed carmen, idest, laudem, Domino Deo nostro de percepta gratia reddere contemnunt. Sed quia iste vir sanctus praedicationis verbum de novo Testamento scilicet de Dominica incarnatione, passione, resurrectione, ascensione et de caeteris quae ad novam vitam et ad novum 184 hominem pertinent, accepit: et haec omnia ad laudem omnipotentis Dei expendit, non solum in ore suo immissum esse canticum novum, sed etiam carmen Deo nostro, recte testatus est. Esto novus homo, praedica Christum: et sic cantasti canticum novum. Noli quaerere laudem tuam, sed laudans invoca Dominum: et sic carmen Deo nostro dixisti. Fidem Domini praedicare, et insuper ipsum devote laudare, canticum et carmen Deo nostro cantare est. Et quia hoc cantico et carmine audito multos ad fidem conversuros vir sanctus vidit, ideo protinus addidit: Videbunt multi, et timebunt, et sperabunt in Domino. Qui caeci erant, et de Deo nihil intelligebant, attendentes et imitantes cantici novi cantatores, illuminati sunt. Videbunt ergo credentes, timebunt poenitentes, sperabunt caelestia appetentes. Postquam homo fide illuminatus est, primus gradus ad Deum est timor, sicut scriptum est, Principium sapientiae timor Domini (Psal. 110,). Et quanto magis quisque in se humiliatur per timorem, tanto amplius in Deo erigitur per spem. Spe autem ad invisibilia bona erectus, incipit caelestia diligere et despicere terrena (1. Cor. 13.). Ecce fides, spes, caritas, quibus colitur Deus, et efficitur homo beatus. Unde et subditur: 5. Beatus vir cujus est nomen Domini spes ejus. Nomen Domini Jesus est, quod interpretatur Salvator (Matth. 1. Luc. 1.). Beatus ergo ille, qui se a Jesu salvari sperat. Et non respexit in vanitates et insanias falsas. Ut avaritiae deserviret, aut idola adoraret. Terrena quippe concupiscere, in vanitates respicere est. Unde Dominus dicit in Evangelio, Nemo respiciens retro aptus est regno Dei (Luc. 9.). Ideo in alio psalmo orat, dicens, Averte oculos meos ne videant vanitatem (Psal. 118.). Idola vero colere, lapides adorare, creaturae potius deservire quam Creatori (Rom. 1.), qui omnia fecit, omnia sapienti cogitatione disponit, magna et falsa insania est. Unde fide et devotione convertens se ad Dominum, ut corda similiter ad ipsum convertat aliorum, qui vanitates et insanias falsas respiciunt, ait: 6. Multa fecisti tu, Domine Deus meus, mirabilia tua. Fecisti enim caelum et terram et omnia quae in eis sunt: et haec quidem tua, idest tibi subdita, tibi famulantia. Et cogitationibus tuis, Quibus omnia disponis, Non est qui similis sit tibi. Quis enim cognovit sensum Domini? aut quis consiliarius ejus fuit (Rom. 11.)? Haec tua mirabilia opera tam visibilia quam invisibilia, et tua incomprehensibilis sapientia, praedicant te solum colendum esse, te solum amandum et appetendum: non istas vanitates et insanias falsas. Annuntiavi, Haec nescientibus. Et locutus sum, scientibus. Sapientibus enim et insipientibus debitor sum (Rom. 1.). Vel annuntiavi prius per patres, et novissime locutus sum per memetipsum. Multiplicati sunt super numerum. Multi enim audita praedicatione venerunt ad societatem credentium, qui non sunt in numero electorum, teste Veritate, quae ait: Multi vocati, pauci vero electi (Matth. 20.). Super numerum ergo praedestinatorum ad vitam, multiplicati sunt credentes. Et quia in tempore quo fides praedicata est, vetus etiam sacrificium mutatum est (Hebr. 7.): ostenditur, cum subinfertur: 7. Sacrificium et oblationem noluisti, aures autem 185 perfecisti mihi. Ecce quomodo vir sanctus praevidebat mutandum esse sacrificium, et legem spiritualiter intelligendam. Nec factum est hoc temporibus suis, sed nostris. Ipse hoc Spiritu sancto revelante praevidebat. Nos autem sicut audivimus, sic vidimus in civitate Domini. Ecce sacrificium et oblationem, sicut prius consuetudo erat, noluit Dominus. Ipse factus est nobis sacerdos et sacrificium. Ipse est verus agnus Dei, qui immolatus est pro nobis, qui tollit peccata mundi. Transivit umbra, apparuit Veritas: vetera transierunt, et ecce facta sunt nova. Perfecit autem nobis aures, ut quae de lege audimus, spiritualiter intelligamus. Has requirebat Christus, quando dicebat, Qui habet aures audiendi audiat (Luc. 8.). Aures perfecit suis Discipulis, quando aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas (Luc. 24.). Vel aures nobis perficiuntur a Deo, quando ad obediendum ei per omnia perfecti efficimur. Unde scriptum est, Melior est obedientia quam victimae (1. Reg. 15.). Perfectas aures a Domino populus ille habuit, de quo alibi Dominus per Psalmistam ait, Populus quem non cognovi, servivit mihi (Psal. 17.): in auditu auris obedivit mihi (Ibid.). Holocaustum et pro peccato non postulasti (Hebr. 10.). Hoc distat intra holocaustum et sacrificium: quod hostiae pars aliqua oblata Deo, sacrificium dicebatur. Holocaustum autem totum incensum erat (Levit. 1.): videlicet quando tota hostia in sacrificio incendebatur. Sed Dominus nec minora nec majora veteris legis sacrificia requirit, cui non jam umbra, sed veritas grata existit: quandoquidem haec non postulavit. Quae sunt, quae postulavit? sequitur, et dicit: 8. Tunc dixi, Ecce venio. Vox Christi est in persona sua: Tunc, idest, eo tempore, quo mihi opportunum videbatur, ut vetera in nova mutarentur: Dixi, Ecce venio (Hebr. 10.), idest, deliberavi ut in manifestatione fieret adventus meus. Hujus adventus testimonium de scriptura trahit, cum subdit convertendo se ad Patrem, et dicendo: In capite libri scriptum est de me, [Vers. 9.] ut facerem voluntatem tuam: Deus meus volui: Et legem tuam in medio cordis mei. In primo psalmo hujus libri scriptum est, ut faciam voluntatem tuam, idest, ut impleam obedientiam a te mihi injunctam. Et sic scriptum est: Ita volui, o Deus meus. Non veni facere voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me Patris. Attende, quid in capite hujus libri scriptum sit de Christo. Dicitur enim ibi, Beatus vir qui non abiit, et caetera. Hic autem ait, Ecce venio. Dicitur ibi: Sed in lege Domini voluntas ejus: hic vero ait, Ut facerem voluntatem tuam. Dicitur ibi: Et in lege Domini meditabitur die ac nocte: hic autem dicit, Et legem tuam in medio cordis mei. Haec satis aequipollentia sunt. Quod medium est, non declinat magis ad aliquam partem. Ille ergo habet legem Dei in medio cordis sui, qui mandata ejus ita meditatur et servat, ut non declinet ad dexteram, neque ad sinistram (Deut. 5.). Ille habet legem Dei in medio cordis sui, qui diligit Dominum Deum ex toto corde suo, et ex tota anima sua, et ex totis viribus suis, et proximum suum sicut seipsum (Luc. 10.). Quisquis talis est, justum profecto est, ut justitiam, quam ipse habet, aliis praedicare non cesset (Galat. 3.). Unde et subditur: 10. Annuntiavi justitiam tuam in Ecclesia magna, 186 Toto orbe terrarum diffusa. Annuntiavi quod ex legalibus institutis justitia non fiat, sed ex te. Ecce labia mea non prohibebo. Si aliqui voluerint prohibere, non tacebo. Talia labia habebat Petrus, tam promta ad praedicandam justitiam: quando prohibitum est a principibus, ne ultra loqueretur de Jesu: et ipse viriliter respondit, Obedire oportet Deo magis quam hominibus (Act. 4. et. 5.). Et quia promta sunt labia mea ad annuntiandam veritatem, Domine, tu scisti. Tu enim cognitor cordis, tu testis conscientiae. Quicquid labia nostra loquantur, Deus semper attendit cor nostrum, et secundum illud nos judicat. Tales ergo nos exhibere debemus, ut Domino Deo nostro corde et labiis placeamus. Corde, inquit Apostolus, creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. 10.). Sona labiis, propinqua corde, ut testem cordis tui possis invocare Dominum, dicens, Domine, tu scisti. Gloria enim nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae (2. Cor. 1.). Unde et subditur: 11. Justitiam tuam non abscondi in corde meo. Sicut ut ille servus piger, qui talentum abscondit in terra (Matth. 25.). Hinc Dominus Discipulis suis ait, Quaecumque audivi a Patre meo, nota feci vobis (Joan. 15.). Ideo et Apostolis praecepit, ut neque sacculum portarent (Luc. 9.). Sacculum namque portat, qui verba divina in corde celat. Justitia in hoc loco intelligitur fides. Justus enim ex fide vivit (Rom. 1.). Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei ad justitiam (Galat. 3.). Hanc multi absconderunt in corde suo, timore mortis. Multi adhuc abscondunt Dei justitiam, aut propter poenam timentes, aut propter damnum. Qui autem nec poenam, nec damnum timent, ad illos pertinent, de quibus dicitur, Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum (Matth. 5.). Veritatem tuam et salutare tuum dixi. Idest, Christum praedicavi, qui de seipso ait, Ego sum Veritas (Joan. 14.). Et de quo Simeon dicit, Viderunt oculi mei salutare tuum (Luc. 2.). Et alibi Psalmista postulat dicens, Salutare tuum da nobis (Psal. 84.). Non abscondi misericordiam tuam, et veritatem tuam a concilio multo. In conciliis te synagogis ante reges et praesides cum magna auctoritate et audacia Apostoli sancti et martyres praedicaverunt (Act. 5.) misericordiam et veritatem Christi. Vis audire misericordiam Dei? Age poenitentiam, et remittuntur tibi peccata (Matth. 4.). Vis audire veritatem? Tene justitiam et dabitur tibi merces aeterna (Eccles. 18.). Audi misericordiam simul et veritatem. Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum caelorum (Matth. 4.). Poenitentia pertinet ad misericordiam, regnum caelorum ad veritatem. Modo misericordia praedicatur, postea veritas exhibebitur. Rursus qui modo contemnit misericordiam: districte postea sentiet veritatem non quidem ad gloriam, sed ad poenam. Deinde respexit ad membra saucia, et pro illis orat, dicens: 12. Tu autem, Domine, ne longe facias miserationes tuas a me, idest, a meis. Attende peccatores, et noli longe facere ab eis tuas miserationes. Quisquis se sentit elongari a Domino per pravam vitam, per malam voluntatem, dicat devote, dicat lacrymabiliter, Tu autem, Domine, ne longe facias miserationes tuas a me. Ego miser, Tu misericors. Multae meae iniquitates, sed superant tuae miserationes. Misericordia tua 187 et veritas tua semper susceperunt me. Attendo, quia misericors es: attendo, quia verax es. Amo misericordem, timeo veracem. Et sic amor et timor ducunt me ad te: quia misericordia et veritas tua semper susceperunt me. Ideo oro, ne longe facias miserationes tuas. 13. Quoniam circumdederunt me mala, quorum non est numerus. Innumera sunt peccata mea, infinitae sunt negligentiae meae, quae undique circumdant, undique impediunt. Dicamus haec medullis cordis. Ostendamus medico nostro passiones nostras: humiliter deprecemur, ut nos suscipiat ad sanandum. Nemo se justum putet. Teste enim Apostolo, in multis offendimus omnes (Jacob. 3.). Pertinet ad nos clamare, gemere, confiteri: non jactare, non de meritis gloriari. Quae si ulla sunt, quid habes quod non accepisti (1. Cor. 4.)? Recte ergo subditur: Comprehenderunt me iniquitates meae, et non potui, ut viderem. Intantum comprehendunt nos iniquitates nostrae, ut etiam si velimus evadere, sine adjutorio non valeamus. Hinc alibi Psalmista dicit: Funes peccatorum circumplexi sunt me (Psal. 118.). Unde et postulat dicens, Converte Domine captivitatem nostram (Psal. 125.). Amissa autem veritatis luce in tantam caecitatem venimus, ut nosmetipsos ignoremus. Perpetramus mala, nec celerius deprehendimus, vel perpetrata. Exclusa ab interno lumine anima nil in se nisi tenebras invenit. Semetipsam videre perdidit, quia auctoris sui visionem contemsit. Ex amissione luminis crevit multiplicitas iniquitatis. Ideo adjungit: Multiplicatae sunt super capillos capitis mei. Capillos capitis ad numeri multitudinem revocat. Quis (Ex Augustino) numerat capillos? Multominus peccata numerat, quae excedunt numerum capillorum. Jam non occidis, non moecharis, non facis furtum, non dicis falsum testimonium, et caetera hujusmodi grandia peccata: moles sunt istae peccatorum. Magna praecavisti, de minutis quid agis? Projecisti molem, vide ne arena obruaris. Sed adhuc valde gravius est, quod subjungit: Et cor meum dereliquit me. Hoc est, virtus cordis mei defecit, et non est idoneum ad cognoscendum se. Quotiens mente vagamur foris, delectamur terrenis, propria nostra studia relinquimus: atque inania, vel agimus, vel loquimur, vel cogitamus: totiens cor nostrum derelinquit nos. Quotiens non cogitamus Deum, vel ea, quae ad utilitatem animarum pertinent: totiens amittimus cor nostrum. Unde, quidam sapiens ait, Quocunque tempore non cogitaveris Deum, puta illud amisisse. Congrue ergo sequitur haec oratio qua dicitur: 14. Complaceat tibi Deus, ut eruas me, Domine, ac adjuvanaum me respice. Bene ait, Complaceat: non enim ex meritis, sed solo beneplacito suo (Tit. 3.), sola gratia, sola bonitate sua justificat Deus hominem. Miseretur nobis pius Dominus, quia ei sic placet, non quia nos meruimus. Ideo discipulis suis ait, Non vos me elegistis, sed ego elegi vos (Joan. 15.). Et Apostolus, gratia Dei sum id quod sum (1. Cor. 15.). Commendando ergo gratiam, humiliter Dominum deprecatur, ut eum eruat a tot et tantis, quae praemisit malis, ut misericorditer respiciendo adjuvet in bonis. Deinde contra persecutores deprecatur, dicens: 15. Confundantur et revereantur simul, qui quaerunt animam meam. Quid revereantur, vel 188 Dominum, vel poenam, qua puniendi sunt? Multi quaesierunt animam Christi, sed ille potestatem habebat ponendi animam suam et iterum sumendi eam. Illi autem gavisi sunt, cum posuit: confusi sunt, cum recepit. Multi adhuc quaerunt corpus Christi, et quaerunt animas perdere (Joan. 10.): qui profecto aut confundentur modo, ut erubescant de malis, et poenitentiam agant, et timentes revereantur: aut aeternam confusionem postmodum patientur, cum dicetur eis, Ite, maledicti, in ignem aeternum (Matth. 25.). Unde et subditur: Avertantur retrorsum, et revereantur, qui volunt mihi mala. Retrorsum fiant per humilitatem, qui erant erecti male per superbiam, et qui praeibant trahendo, occidendo, sequantur obediendo. Revereantur etiam, id est, timeant, et honorent Deum, qui prius blasphemabant: et sic convertantur a mala voluntate, qua me persequebantur. 16. Ferant confestim confusionem suam. Ut cito redeant ad poenitentiam: Qui dicunt mihi, Euge, euge. Id est, Bene, Bene: Irrisoria laus est. In istis tribus versibus nota tria genera persecutorum. Prius orat pro eis, qui quaerunt animam ejus, ut auferant eam: intelligendi sunt illi, qui aperta persecutione servos Dei conantur occidere. Tales fuerunt illi, qui cum gladiis et fustibus apprehenderunt Jesum, et qui posuerunt eum in cruce (Joan. 18.). Deinde orat pro eis, qui volunt ei mala (Matth. 26.). Accipiendi sunt illi, qui nondum persequuntur aperte, sed odium et inimicitias gestant in corde: hi aliquando simulationibus et callidis utuntur argumentis, ad decipiendum eos quos oderunt; aliquando effraenantur in verba malitiae. Tales fuerunt Judaei adversus Dominum (Matth. 12 et 22.). Postmodum orat pro eis, qui dicunt ei, Euge, Euge: designantur illi, qui deridere solent religionem et simplicitatem justorum. Tales etiam fuerunt in passione Christi. Isti omnes in ipsius corpore perseverant. Sicut autem non se vindicavit de illis Dominus, sed pro illis oravit (Luc. 23. Hebr. 5.): sic nos non debemus de inimicis quaerere ultionem, sed humilem proferre orationem, quemadmodum ipse praecepit, dicens: Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt vos: et, Orate pro persequentibus et calumniantibus vos (Matth. 5.). Et quasi quis quaereret, quo fructu, qua mercede? protinus adjungit, Ut sitis (inquit) filii Patris vestri, qui in caelis est. Et de seipso nobis tribuens exemplum subdit: Qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos et injustos (Ibidem). Attende quantus honor est esse filium Dei, ut patienter feras injurias inimici. Deinde convertens se ad Dominum, consolatur nos et admonet, dicens: 17. Exultent et laetentur super te omnes quaerentes te. Omnes per fidem et dilectionem, qui te quaerunt, exultent corpore, laetentur spiritu: non super se, sed super te: ut qui gloriatur in Domino glorietur. Gemina merces nobis promissa est a Domino, scilicet immortalitas corporis, atque animae beatitudo (2, Cor. 10.). Propterea gemina exultatione praecipimur gaudere, cum dicitur, Exultent et laetentur. Exultare enim ad corpus pertinet, Laetari vero ad animam. Commendatur autem laus Domini, cum subinfertur, Et dicant semper, Magnificetur Dominus, qui diligunt salutare tuum. Quid enim tam laudare, tam praedicare, tam magnificare debemus, quam Deum et patrem 189 luminum, a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum (Jacob. 1.)? Ipse enim primos patres nostros exspectantes eum, eduxit de luto faecis, et statuit supra firmam petram quae est Christus (Ephes. 1.): et dedit eis opera bona, docuit canticum novum, illuminavit per eos alios. Dedit eis timorem et spem, trahens eos a vanitatibus falsis. Auxit eos et numero, et virtute. Deinde misit Filium in carnem, qui faceret voluntatem suam et annuntiaret justitiam suam in Ecclesia magna, et misericordiam et veritatem et salutare suum, ut liberaremur ab innumeris peccatis et inimicis, et exultaremus et laetaremur in Domino. Haec sunt caussae justorum, ut dicant semper, Magnificetur Dominus. Sed qui hoc dicant? Qui diligunt, inquit, salutare tuum, id est, Filium tuum, per quem nobis aeterna data est salvatio. Qui non diligit Dominum nostrum Jesum Christum (1. Cor. 16.), non est speciosa laus in ore ejus. Laudem nostram apud Dominum non commendat nisi affectio et caritas. Quid autem tam diligere debemus, quam eum a quo creati et salvati sumus? Rursus redit ad miseriae et inopiae considerationem, quam in hac peregrinatione patitur: et dicit, 18. Ego autem mendicus sum et pauper. Sed protinus redit consolatio, cum subdit, Dominus solicitus est mei. Ecce mendici Domini sumus: ad januam suae misericordiae sedemus: mendicamus, et clamamus, Adveniat regnum tuum, et, Da nobis panem nostrum, et, Libera nos a malo (Matth. 6.). Pauperes enim sumus, nihil habemus a nobis. Ecce magna spes: Dominus solicitus est mei. Dicit aliquis in servitio Domini constitutus, Mendicus sum, pauper sum, non habeo unde vivam. Nolite diffidere pauperes Domini. Omnem solicitudinem vestram projicite in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. Et ne dicatis, Quid manducabimus? aut quo vestiemur? quoniam haec gentes cogitant. Quid ergo faciendum? Primum quaerite regnum Dei et justitiam ejus, et haec omnia adjicientur vobis (Matth. 6.). Dominus, inquit pauper, solicitus est mei. Ergo si Dominus solicitus est, et nos securi simus. Sed quia jamdiu expectans expectavit, Dominum postulat, cum subjungit, Adjutor meus, et protector meus tu es, Deus meus, ne tardaveris. Expectans expectavi te Dominum meum: intendisti mihi, multa beneficia largiendo: solicitus es mei. In hac vita factus es adjutor meus in bonis, et protector in adversis. Solus tuus mihi restat adventus, Deus meus, ne tardaveris. Quandiu te non video, non possideo, mendicus et pauper sum. Nihil extra te mihi sufficit. Tu expectatio mea: tu salus mea: noli morari. Una hora desideranti, aestuanti longa mora est: Deus meus, ne tardaveris.
TITULUS PSALMI XL. 1. Titulus sequentis psalmi est, In finem psalmus David, quia jam saepe expositus est, non oportet replicari. Materia est Christus Deus et homo secundum humanitatem injuriatus, per deitatem glorificatus. Facit tres partes in hoc psalmo. In prima parte admonet, cum bonis promissionibus, ut intelligatur Christus supra hominem Deus. 190 In secunda parte ponit caussas, quare quidam eum simpliciter hominem putaverunt, quia injuriatum multis modis viderunt. In tertia parte nos reddit certos, eum plusquam hominem fuisse. Intentio est nos admonere, mediatorem Dei et hominum hominem simul (1. Tim. 2.) extitisse et Deum: propter gloriam passionis Christi, imperatoris martyrum, qui non sibi pepercit, militibus imperans pugnam, sed prior pugnavit, prior vicit, ut pugnantes exemplo hortaretur, et majestate adjuvaret, et promissione coronaret. Audiamus ( Ex Augustino ) aliquid in isto psalmo, quod pertinet ad ejus passionem. Commendamus autem saepius, quod nobis utile est retinere, Dominum Jesum Christum plerumque loqui ex se, id est, ex persona sua, quod est caput nostrum: plerumque ex persona corporis sui, quod sumus nos et Ecclesia ejus: sed ita, quasi ex unius hominis persona sonare verba, ut intelligamus caput et corpus in unitate integritatis consistere, nec separari ab invicem tanquam conjugium illud, de quo dictum est, Erunt duo in carne una (Genes. 2. Matth. 19.). Si ergo agnoscimus duos in carne una, agnoscamus duos in voce una. Audiamus ergo quod dicitur. PSALMUS XL. 2. Beatus qui intelligit super egenum et pauperem. Id est, super Christum. Super egenum et pauperem intelligere, est super humanitatem et infirmitatem Christi aliud altius cogitare. Hoc utique intelligendum est, quod Dominus et Redemtor noster, cum in forma Dei esset, semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo (Philipp. 2.). Dives apud Patrem, pauper apud nos. Sed tamen paupertas ejus divitiae nostrae sunt: quomodo infirmitas ejus nostra fortitudo est: quomodo stultum ejus nostra sapientia est: quomodo mortalitas ejus nostra immortalitas est. Intelligere etiam oportet, quia paupertas et infirmitas nostri Salvatoris exemplum nobis tribuit humilitatis, patientiae, obedientiae, mansuetudinis, caritatis. Haec intelligere et cogitare, credere et imitari, vera beatitudo est. Et quasi quis quaereret, Quis fructus erit hujus intellectus? sequitur et dicit: In die mala liberabit eum Dominus. Id est, in die judicii, quando puniendi sunt mali, liberabit eum Dominus ab omni malo, ab omni poena, ab omni tribulatione et angustia hujus saeculi, atque a potestate et tormentis diaboli, et inferni: et transferet eum in libertatem gloriae filiorum Dei (Rom. 8.). Narrat et alia beneficia, quae Dominus largitur beato viro, qui intelligit, subdens: 3. Dominus conservet eum, et vivificet eum, et beatum faciat eum in terra, et non tradat eum in animam inimicorum ejus. Haec oratio promissio est. Conservat enim Dominus hunc intelligentem. Intra pericula et tentationes hujus laboriosae vitae non sinit eum perire. Non permittit tentari supra, quam ferre potest (1. Cor. 10.). Quicquid agat, quocunque se vertat, semper in custodia Dei est. Vivificat eum spiritu suo magis ac magis secundum interiorem hominem (Ephes. 3.), ut quotidie justius et purius vivat in Deo. Et beatificat 191 eum non solum in caelo, sed etiam in terra, spirituales virtutes largiendo. Juxta quod scriptum est: Beati, qui sperant in te, Domine (Psal. 38.), et beati qui diligunt nomen tuum. Et beati pauperes spiritu. Beati mites, beati misericordes, beati pacifici, beati mundo corde, et caetera (Matth. 5.). Promittit nobis Dominus beatitudinem in futura vita: sed si diligenter attendimus, etiam in hac terra jam partem praemii possidemus. Pars utique magnae felicitatis est, seculum potuisse despicere, et omnipotenti Deo servire coepisse, evasisse vitiorum infelicissimum dominatum, liberum esse a misera servitute diaboli et peccati (Joan. 8.), vanarum rerum cupiditatibus non excruciari, sceleribus non immisceri, innocenter vivere, beatae castitati operam dare, gloriosae paupertatis sufficientiam possidere: nihil extra Deum quaerere, in ipsius amore et contemplatione suaviter requiescere. Pensemus quantum nobis Dominus pia vocatione contulerit, de quantis fraudibus, adulteriis, rapinis, perjuriis, sacrilegiis, immundiciis, vitiis et peccatis liberaverit: et tunc cognoscemus, quam verum sit, quod audimus in psalmo, quod dicitur: et beatum faciat eum in terra. Hunc autem intelligentem, etsi tradit aliquando Deus in manus inimicorum ejus, ut habeant potestatem occidendi corpus, nunquam tradit eum in animas (Matth. 10.), id est, in voluntates inimicorum: ut scilicet possint eum facere suis iniquis voluntatibus obedire. Unde sancti Martyres etiam in suis passionibus victores exliterunt, quia et si potuerunt corporaliter occidi, nunquam tamen animo potuerunt frangi. Illi vero qui occiderunt, victi sunt: quia quod voluerunt implere, minime potuerunt. Hinc est, quod in mortibus Martyrum non ploramus, sed cantamus, quia videlicet de triumpho exultamus. Nec annuntiamus mortes, sed natalicia: quia martyrio foeliciter renati, coeperunt beate vivere in gloria. Dicatur ergo recte, Et non tradet eum in animam inimicorum ejus. Sequitur aliud magnum donum. 4. Dominus opem ferat illi super lectum doloris ejus. Per lectum doloris, intelligitur caro nostra, quae dolet infirma. Quomodo aliquis jacet et requiescit in lecto suo, ita animus infirmus jacet et requiescit in carne sua. In carnalibus enim delectatur voluptatibus. Humana quippe natura eo ipso quod creata est in infirmitate, semper habet deficere, atque indesinenter ad deteriora labitur: nisi ope divinae gratiae sustententur. Portabat te ( Ex Augustino ) lectus, non portabas lectum. Paralyticus intus eras: Adest qui dicat tibi, Tolle grabatum tuum, et vade in domum tuam (Joan. 5.). Et quasi quaereretur, Quare ergo cum opem ferat nobis Deus, tanta mala patimur in hac vita, tantos labores, tantam inquietudinem carnis et seculi? convertit se ad Dominum: et tanquam consilium nobis medicinae exponens, adjunxit: Universum stratum ejus versasti in infirmitate ejus. Per stratum corpus cum mente vult intelligi. Universum dicit secundum omnes sensus, ut secundum carnem, et secundum mentem, tam interius, quam exterius intelligas hominem infirmatum. Lectus carnis infirmatur per famem, per sitim, per frigus, per calorem, per passionem, per dolorem, per corruptionem, 192 per mortalitatem, et innumeris aliis modis. Stratum mentis infirmatur per ignorantiam, per stultitiam, per hebetudinem, per timorem, per superbiam, per vanam gloriam, per invidiam, per iram, et modis aliis multis. Haec autem infirmitas poena est peccati. Quia homo noluit fortis esse in Deo, infirma est in seipso. Quia carne et spiritu delectatus est, carne et spiritu punitus est. Dicatur ergo, Universum stratum ejus versasti in infirmitate ejus. Propterea adhuc in hac infirmitate relinquitur, etiam si originale peccatum, propter quod punitus est, remittatur: ne iterum possit superbire, et culpam quam fecit, valeat oblivisci. Malus servus est: semper oportet teneri sub flagello. Sed jam flagellatus postulat misericordiam, postulat sanitatem, de superbia ad humilitatem redit. Confitetur peccatum suum, dicens: 5. Ego dixi, Deus, miserere mei: sana animam meam, quia peccavi tibi. Ego dixi, inquit. Non abscondi peccata mea, non tacui confessionem: sicut quidam tacuit, et ideo inveterata sunt ossa ejus (Psal. 34.). Quoniam qui malum, quod gessit, non aperit, eas etiam virtutes, quas habet, perdit. Verae humilitatis indicium est, culpam suam recognoscere, atque eamdem voce confessionis aperire. Ideo praecipit Dominus noster, ut peccata nostra sacerdotibus confiteamur (Luc. 15.): ut videlicet confitendo humiliemur, et per humilitatis meritum percipiamus remissionem peccatorum. Superbis enim resistit Deus, sed humilibus dat gratiam (Jacob. 4.). Magnus est confessionis fructus. Dicit quidam poenitens in alio psalmo, Dixi, confitebor: et tu remisisti impietatem peccati mei (Psal. 13.). Attende quam velox est misericordia Dei homini confitenti. Nondum confitetur, sed deliberatum habet in corde suo ut confiteatur, ideo a peccato mundatur. Hoc significat, quod Dominus leprosis praecipit dicens: Ite, ostendite vos sacerdotibus. Et cum irent in via, sanati sunt (Luc. 17.). Publicanus quid ait? Deus propitius esto mihi peccatori. Descendit justificatus (Luc. 18.). O beata confessio! quanti per te mundantur, sanantur, justificantur? Igitur unusquisque nostrum dicat humiliter, dicat lachrymabiliter, dicat ex affectu, dicat ex corde: Ego dixi, Deus, miserere mei: sana animam meam, quia peccavi tibi. Quid est, Peccavi tibi? peccavi coram te, vel contra te. Quid est peccavi tibi? rationem tibi redditurus pro peccato. Talia dicunt amici confitendo. Audiamus quid dixerunt inimici errando. 6. Inimici mei dixerunt mala mihi. Haec verba proprie pertinent ad caput, Ac si dicat, Ego veni, mediator Dei et hominum (1. Tim. 2.). Sed inimici hoc non attendentes, et me hominem tantum non Deum esse credentes, dixerunt haec mala mihi, id est, de me: Quando morietur, et peribit nomen ejus? Optabant enim, ut moreretur, et nomen ejus deleretur de terra (Jerem. 11.). Mortuus est Christus, et admirabile factum est nomen ejus. Granum frumenti cadens in terra mortuum est, et inde amplius multiplicatum (Joan. 12.). Sic etiam corpus Christi crescere consuevit in tribulatione. Dicebant inimici Judaei: Quando morietur? Quando poterimus eum occidere? Et sic peribit nomen ejus, id est, fama ejus. Facit etiam mentionem de traditore suo Juda, qui caput erat inimicorum, cum subjungit: 7. Et si ingrediebatur ut videret, vana loquebatur, 193 cor ejus congregavit iniquitatem sibi. Ingrediebatur tamquam fraudulentus, tamquam explorator, tamquam insidiator: non ut imitaretur, sed ut videret quid posset reprehendere, quid accusare, quid calumniari. Cor ejus tractabat de morte Christi, et sic congregabat iniquitatem sibi. Melius enim erat ei, si natus non fuisset homo ille (Matth. 26.). Quod passum est caput, patiuntur et membra. Si me (inquit) persecuti sunt, et vos persequentur (Joan. 15.). Apostolus dicit, Propter subintroductos falsos fratres, qui subintroierunt explorare libertatem nostram (Galat. 2.). Hi sunt hypocritae, simulatores mali, adjungentes se ficta caritate, captantes omnes motus, omnia verba sanctorum, in omnibus laqueos inquirentes. Tales multi inveniuntur intra societatem fratrum, qui spiritualia studia relinquentes, torpentes otio, appetunt quotidie audire et videre et loqui vanitatem: totum diem expendunt in fabulis, in curiositate, in stultitia. Pravis etiam concupiscentiis atque illicitis cogitationibus animum subjugantes, corde congregant iniquitatem sibi, idest, ad detrimentum suum. Sibi congregaverunt, non mihi, quomodo Judas sibi, non Christo. Egrediebatur foras, et loquebatur in idipsum. Egrediebatur ad Judaeos (Matth. 16.), et loquebatur in idipsum, idest uno consilio, una conspiratione. De talibus dicit Apostolus: A nobis exierunt, sed non erant ex nobis (1. Joan. 2.). Sive intus sint, sive foris, semper hoc loquuntur, quod pertinet ad vanitatem, et semper congregant sibi iniquitatem et damnationem. Multi sunt intus corpore, et foris corde: sicut de quibusdam Israelitis dicitur, quia corde reversi sunt in Aegyptum (Exod. 16.). Et alibi dicit quidam in psalmo: Et cor meum dereliquit me (Psal. 39.). Quisquis mente vagatur et inania cogitat, ipse foras egreditur. Si autem id quod inutile et vanum est, cor nostrum delectabiliter meditatur, idipsum et lingua nostra libenter loquitur. Vis scire de fratre, quale cor habet? Attende unde libentius loquatur. Ex abundantia enim cordis os loquitur (Matth. 12.). Et bonus homo de bono thesauro cordis sui profert bona, et malus homo de malo thesauro cordis sui profert mala (Ibid.). Custodiamus, fratres, introitum nostrum, maneamus intus, et magnam ex istis verbis attendamus aedificationem nostram. Prius dixit, Ingrediebatur, nec dixit, ut ageret, sed videret: jam notatur vagatio oculorum et curiositas, quod vitium vehementer solet nocere conversis. Audi aliud vitium: Vana loquebatur. Audi tertium: Cor ejus congregavit iniquitatem sibi. Perversae cogitationes separant a Deo (Sap. 1.). Haec tria studia sunt otiosorum in claustro: vagatio oculorum, superfluitas verborum, perversitas cogitati num. Haec tria vitia ejiciunt fratrem de claustro. Ad hoc autem foras libenter egreditur, ut vanitatem quam in corde gestat, extra licentius videat et loquatur. Egressus Judas loquntus est ad Judaeos (Luc. 22.). Sed quid illi? Adversum me susurrabant omnes inimici mei: adversum me cogitabant mala mihi. Quae adversa mihi erant et nociva, secretis consiliis et cogitationibus exquirebant. Timebant enim, ne forte tumultus fieret in populo (Matth. 26.). Sciendum autem est, quia susurrare magnum peccatum est. Hinc per quemdam sapientem dicitur: Susurro et bilinguis maledictus: 194 multos enim turbavit pacem habentes (Eccli. 28.). 9. Verbum iniquum constituerunt adversum me. Constituerunt enim, ut adversus Jesum falsum diceretur testimonium (Luc. 22.). Verbum etiam iniquum fuit, quando dixerunt. Crucifigatur. Et, Reus est mortis (Matth. 26. et 27.). Ipsi de me ita fecerunt. Sed, Numquid qui dormit non adjiciet ut resurgat? Ille qui tam facile potest resurgere a morte, quam facile potest dormiens excitari a somno, numquid non adjiciet morti suae ut resurgat? Numquid non resurget ille, qui ait, Potestatem habeo ponendi animam meam, et iterum sumendi eam (Joan. 10.)? Et Adam dormivit ( Ex Augustino ), quando de latere ejus Eva formata est (Gen. 2.). Adam in figura Christi, Eva in figura Ecclesiae. Dum dormisset Christus in cruce, de latere ejus sacramenta Ecclesiae fluxerunt (Joan. 19.). Et unde dormivit? Ex illo qui ingressus est ut videret. 10. Etenim homo pacis meae, in quo speravi, qui edebat panes meos, magnificavit super me supplantationem. Non fuit mirum, si inimici mei cogitabant adversum me mala mihi: quia et homo pacis meae, idest, Judas, cum quo pacem habebam, et qui se pacificum simulabat: in quo speravi, quantum ad aestimationem hominum. Putabant enim quod ei multum crederem, et in eo multum confiderem, qui edebat panes meos, ides, cui ego intinctum panem porrexi: vel panes meos spirituales edebat, quia quotidie praedicationem meam audiebat. Majorem supplantationem super me magnificavit, quam alii: quia etiam osculo tradidit. Nolite aestimare, fratres, ut illi qui ad conversationem veniunt, et habitum sanctae religionis assumunt, omnes sint sancti, omnes sint religiosi. Et Judas inter Apostolos Apostolus erat: sperabatur quod sanctus esset: et ipse fur erat et latro (Joan. 12.) Sed quomodo eum Christus patienter sustinuit, ita si nos aliquos habemus simulatores, qui sedeant ad mensam nostram, qui sint nobis conjuncti: in osculo pacis aequanimiter exemplo Domini nostri tolerandi sunt: quia qui malum non tolerat, ipse per impatientiam suam sibi testis est, quia bonus non est. Quod si aliquis talis patienter a nobis toleratur: illi quidem detrimentum magnum est, nobis autem propter virtutem patientiae magna merces a Domino reddetur. Scire autem debemus quia sicut laudabile valde est, et ad magnam perfectionem pertinet bonum esse inter malos: ita econtrario valde detestabile est, et ad magnam perversitatem pertinet malum esse inter bonos. O quam gloriosum est et acceptabile Deo, si intra multos superbos unus est humilis, intra multos iracundos unus est mitis, intra multos luxuriosos unus est castus, intra multos inordinatos unus est religiosus! Ita nimis turpe est, et vehementer Deo displicet, cum intra multos humiles unus est superbus, intra multos castos unus est immundus, intra multos mansuetos unus est iracundus, intra multos religiosos unus est perversus. Tolerandus est, quia Dominus praecepit: sed ipse iram Dei non effugiet. Et sicut bonus pro sua laudabili perfectione majorem quam caeteri homines recipiet a Domino retributionem: ita et cum Juda traditore majorem recepturus est damnationem. Magnificavit enim super Christum 195 supplantationem, quia membra ejus a bono proposito studuit perverso exemplo suo supplantare. Christus tamen non se modo vindicat, sed patienter tolerat et orat. In futuro tamen mala quae faciunt, nisi modo resipuerint, malis est redditurus. Et ideo dicit: 11. Tu autem, Domine, miserere mei, et resuscita me, et retribuam eis. Ut hoc sit misereri, ut me a morte resuscites: et retribuam eis in futuro. Omnes ante tribunal Christi astabimus, rationem reddituri, et recepturi secundum quod unusquisque gessit in corpore, sive bonum sive malum (2. Cor. 5.). Scio autem quia resuscitabit me. Et ponit caussam unde sciat, cum subjungit: 12. In hoc cognovi quoniam voluisti me: quoniam non gaudebit inimicus meus super me. Quasi (Ex Augustino) me superato. Quia gavisi sunt Judaei, quando viderunt Christum crucifixum. Implesse se arbitrati sunt voluntatem nocendi, effecto fructu saevitiae. Viderunt Christum in cruce pendentem, moverunt caput, dicentes: Si Filius Dei es, descende de cruce (Matth. 27.). Non descendebat, qui poterat. Non impotentiam demonstrabat, sed patientiam docebat. Si enim haec illis dicentibus, de cruce descenderet, his quasi insultantibus cessisse videretur, et victus, opprobria tolerare non potuisse crederetur. Magis mansit in cruce illis insultantibus, fixus illis nutantibus. Ideo enim caput agitabant, quia capiti non haerebant. Docuit nos plane patientiam. Nam quod est fortius, fecit, qui noluit facere quod Judaei provocabant. Multo est enim potentius de sepulcro surgere, quam de cruce descendere. Quoniam non gaudebit inimicus meus super me. Gavisi sunt ergo, sed resurrexit Christus, glorificatus est Christus. Vident modo in nomine ejus converti genus humanum: modo insultent, modo caput agitent, imo jam caput figant. 13. Me autem propter innocentiam suscepisti. Me flagellatum sine merito, occisum sine debito, propter innocentiam, propter integritatem, sine peccato, suscepisti sanandum, quemadmodum medicus aegrotum. Et confirmasti me, Dando immortalitatem et impassibilitatem. In conspectu tuo. In majestate et divinitate tua. In aeternum. Quia Christus resurgens ex mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur (Rom. 6.). Ecce propter innocentiam Christus suscipitur, susceptus in aeternum confirmatur. Attendite, fratres, via ad Dominum innocentia est. Hinc alio psalmo quaesitum est. Quis ascendet in montem Domini? Et continuo adjunctum est: Innocens manibus et mundo corde (Psal. 23.). Ille innocens est, qui nec sibi nocet, nec alteri. Attendamus igitur caput nostrum in infirmitate nostra positum. Beatus enim qui intelligit super egenum et pauperem: et discamus in illo virtutem innocentiae, qui cum malediceretur, non maledicebat: cum pateretur, non comminabatur: tradebat autem judicanti se injuste (1. Petr. 2.). Tamquam ovis ad occisionem ductus est, et sicut agnus coram tondente se, non aperuit os suum (Isai. 53.). Recte ergo ait, Me autem propter innocentiam suscepisti, et ideo merito confirmatus est in aeternum. Hoc fecit, hoc docuit, hanc ejus innocentiam prout possumus, 196 imitemur: ut non regnet in nobis peccatum (Rom. 6.), ut cum capite nostro suscipi a Deo Patre et confirmari mereamur in aeternum. Et ne ingrati simus, agamus ei gratias pro tantis suis beneficiis, et toto corde, tota devotione dicamus quod subditur: Benedictus Dominus Deus Israel. Inde sit benedictus et laudatus, tamquam dominator, creator Israel, idest videntium eum per fidem, et credentium videre eum per speciem: qui intelligunt Filium ejus Deum esse et hominem. Et ista benedictio incipiat ab hoc saeculo, et duret usque in saeculum subsecutivum. Fiat, fiat. Hic habetur in Hebraeo, Amen, amen. Quae verbi replicatio indissolubilem significat confirmationem. Qua verbi repetitione ipse Dominus usus est in Evangelio, ubi ait: Amen, amen dico vobis (Joan. 3.): ad confirmandam videlicet sententiam suam. In quo donat nobis intelligere, quia quod sic veritas duplicat, constanter affirmat.