Migne Patrologia Latina Tomus 61
Orient.Common2 61 Orientius Parisiis J. P. Migne early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
LIBER PRIMUS.
Quisquis ad aeternae festinus praemia vitae,
Perpetuanda magis quam peritura cupis, Quae coelum reseret, mortem fuget, aspera vitet, Felici currat tramite, disce viam. Nam nos, et carnis vitiis, et tempore victi, Terrenum gradimur, sive doloris iter: Solaque permixtis haec sunt modo gaudia votis, Si, quod non facimus, saltem alii faciant; Ut quia nunc istud, quod protinus effugit, aevum Infidis capti degimus illecebris. Lascivum, miserum, fallax, breve, mobile, vanum, Heu mala noxarum origo praeciptat. Omnibus his, raptim quae sunt moritura, relictis: Tu forti teneas non moritura fide. Ergo, age, da pronas aures, sensumque vacantem: Vita docenda mihi est, vita petenda tibi. Sed, quo sit melior nostri doctrina libelli, Et teneat rectas carminis ordo vias: Te, Deus omnipotens, et corde, et voce rogare, Te sine nec linguam solvere, Christe, placet: Demere qui tenebras revocato lumine caecis, Auditum surdis auribus inserere, Corporis et mentis saevos depellere morbos, Solvere mutorum qui pius ora soles: Te penes officium nostri est, et cordis et oris, Da sentire mihi, da mihi posse loqui: Nimirum ut nostram vegetent tua munera linguam; Ac per te de te sit tibi sermo placens. Mandato cum jussa tuo superaverit omnem Naturam, nostra voce fruens asina, Et stimulis propria subigentem tergo Balaam Terruerit miro quadrupes alloquio: Qui magno regis trepidi crebroque rogatu, Dira super sanctum verba parans populum, Non potuit proprie motam sibi subdere linguam, Ore aliud dicens, corde aliud cupiens. Nam maledicturus nimie benedicere coepit, Impendens aliis ora parata aliis. Ergo nisi eloquium, sensum nisi, Christe, ministres, Conatus animae tu nisi, Christe, regas; Ora homines omnes, et muta, et bruta tenebunt; Quodque etiam possunt, hoc quoque non poterunt. Principio geminam debes cognoscere vitam, A Domino indultam cum ratione homini: Ut: quoniam brutum terreno est pondere corpus: Est anima afflatu vivificata Dei: Nullum sentirent animae dispendia finem, Esset in hoc fragili corpore vita brevis. Unam nascendi ratio prius omnibus affert, Hanc cura et propriis consequitur meritis. Nasci non nostrum, nec longum vivere nostrum; Vitam quae sequitur vita parare potest. At licet arbitrio Domini sumamus utramque, Et neutra obveniat, ni Deus hoc jubeat. Prima tamen celeri fertur per prona rotatu, Quae sequitur totis est data temporibus. In primam ignari nulla mercede venimus, Altera de summo parta labore venit. Nascimur ut Dominum coeli, terraeque, marisque, Quaeramus toto pervigiles studio; Quaerimus; ut qui sit, qualis, vel quantus, agat quid, Possimus vero noscere judicio. Noscimus; ut digna compertum laude colamus; Ut vitam tribuat perpetuam, colimus. Et colimus non thure dato, non sanguine fuso, Non vino madidi, non epulis gravidi; Aurum, vestis, odor, pecudes, libamina, gemmae, Et quae rara homines vel pretiosa putant, Ante Deum, ut viles terreno e pondere moles, Ut coenum, ut sordes, sic inhonora jacent. Omnia sunt ejus, cujus nos esse fatemur. Nil proprium est nobis: ipse habet, ipse dedit. Ecce etenim sancto proclamat in ore prophetae: Nolo tuos hircos, nolo tuos vitulos. Et species agri mecum est, et gloria coeli: Orbis enim meus est, et quod in orbe meum. Debita solvantur sancto mihi pectore vota: Hostia me laudis, puraque vox celebret. Ergo nihil noster poteris praetendere lector, Istis quod tibi sit difficile in monitis. Non longe positum, non est aliunde petendum, Non re, non sumptu, non opus est pretio. Sufficit ut Dominum mundi, rerumque parentem, Cujus in arbitrio, vel bona, vel mala sunt; Censu majori vincentem verba loquentis, Unum, incorporeum, perpetuumque sacrum, Omnia complexum, vel semper in omnibus unum, Corde pius credas, credulus ore roges. Sed quid sic nudis tantum sermonibus utor, Tanquam nulla Dei sint super hoc monita? Nam primum veteri cautum sub lege memento, Quae dudum in solidis scripta fuit tabulis, Quod nunc per Dominum renovat data gratia Christum, Atque Evangelii vox veneranda sonat: Ut, quod saxa prius, modo pectora nostra tenerent, Esset et uberior bis repetita fides. Affectu toto Dominum, totisque medullis, Atque tuum toto dilige corde Deum. Et recte: quid enim poteris tu justius unquam Obstrictis tantis solvere muneribus? Qui tibi, cum limus terrena in faece jaceres, Dempsit perpetui temporis esse lutum: Qui tibi, quod membris constas, quod mente moveris, Quod lingua loqueris, quod ratione sapis, Quod manibus tangis, graderis pede, lumine cernis, Aure audis, sentis naribus, ore probas, Ante aliquod meritum, propria pietate ministrat, Corporis ac animae sic Pater ut Dominus: Et non hoc solo contentus munere, quo te Instruxit membris, sensibus excoluit: Qui tribuit vitam, largitur commoda vitae, Omnibus ut tibi sit praedita deliciis. Ecce tibi coelum pendet, tibi terra recedit, Aera librantur, fluctuat oceanus: Noctibus atque dies succedunt, mensibus anni, Sol splendet, lucent sidera, luna rubet. Ver varios blandus perfundit germine flores, Aestas jam gravida fructibus arva coquit, Autumnus musto madidus, praepinguis oliva est, Ignibus admotis frigora nescit hiems: Imbribus arcendis confirmas pendula tecta; Ignoras ventos aedibus oppositis; Hirtaque lanigerae depectens terga bidentis Mollibus involucris algida membra tegis; Lenia nec desunt nivei velamina lini; Sunt etiam Eois pallia velleribus: Illa ferax jacto reddet tibi semine tellus Haec celsis carpent Seres in arboribus. Denique per totum qui circumvolvitur annum, Quidquid habes, totum dat tibi cura Dei. Campus messe viret, vestitur palmite collis, Arbore diversa mitia poma metis, Et studium impendens fecundo providus horto Utile quo libuit tempore sumis olus. Accendis pinguem quaecunque in lumina pinum, Nobilibus mensis cerea flamma micat. Nec modo terreno tantum servire jubetur Per varios usus subdita terra homini: Ipsa etiam quidquid fertur prope nubila, quidquid Alto subductum volvitur in pelago: Nunc fallente cibo, nunc texto in retia lino, Artibus innumeris inde vel inde petis. Et tibi nunc imo trahitur de gurgite piscis, Aere nunc summo decipiuntur aves. Agmina venanti prorumpunt densa ferarum Icta procul jaculis vel laqueata plagis. Prona petis ferro, canibus fugientia sistis Contundis frenis ora ferocis equi. Ad juga panda boves cogis, ad mulctra capellas: Distillant crispis dulcia mella favis. De saxis gemmas, aurum producis arenis Lentaque de terris igne metalla coquis: Gramina discernis tristes medicantia morbos, Pellis lethiferum sedulus arte malum. Quin etiam ut mercem peregrino a littore sumas, Et tua des aliis atque aliena petas, Flumina remigio percurris et aequora velo; Ibi longinquas absque labore vias: Aut si formidas pelagus, carpenta movebis, Teque tuis sternet terra notanda rotis. Tunc si jactatum quaerit blanda otia corpus, Humida pulvereum balnea suscipient; Atque cavo tota spoliatur veste lavacro, Marcida perdomitis membra fovebis aquis. Tot tantisque bonis Domini tibi munere partis Quid tandem dignum reddis amore pio? Aut quibus haec opibus, quibus et persolvere donis, Vel quanto poteris pendere servitio? Nec tamen haec Dominus, cujus sunt omnia, quaerit: Sufficit ut Dominum servus amatus ames. Haec quoque mandati succedit forma secundi Proximus ut tibi sit sic, velut ipse tibi es. Nosco salutiferam mansuro munere legem, Uno quae cunctis prospicit officio. Nam cum aliena mihi mandatur cura, necesse est Ut mea mandetur sic quoque cura alii. Ecce pecus pecudem fecunda ad pabula ducit, Admugit proprio buccula laeta gregi. Murmure respondent, qua possunt voce loquuntur, Inque vicem docilis lambere lingua solet. Non caret affectu quod fluctibus occulit aequor, Et volucris volucri est, et fera blande ferae. Tum si quando venit quocunque ex agmine praedo, Fortior invalidos ungue vel ore premens, Seu volucrum res est, seu res est illa ferarum, Undique collectis tenditur auxiliis, Captivam comitem cursu, grege, voce, volatu, Et si non possunt, eripuisse volunt. Cumque ita se solo naturae munere servent, Quae nec consilio, nec ratione vigent: Quid mirum Domini si jussa verenda secutum Mutua constringet cura hominis hominem, Atque usu, ingenio, rebus, ratione peritus Ut sua quae tua sunt commoda frater agat? Hinc venit illa placens merito sententia, nectens Humanum parili conditione genus: Nec facias aliis quidquid fieri tibi non vis; Idque aliis facias, quod tibi vis fieri. Quod genus est hominum, quis sexus, ritus et aetas, Quis neget hoc rectum, quis neget esse probum? Quid non mandatum late complectitur arctum? Plenius hac tradi quid brevitate potest? Namque ea quae mala sunt, fieri modo sic mihi nolim, Ut rursum cupiam quae bona sunt fieri. Judice non opus est, doctor nec quaeritur ullus: De nobis scimus quae bona, quae mala sunt. Gaudebis certe, si quis te nocte viantem. Blandus vicinum ducat in hospitium: Tu quoque sollicitus provisis excipe tectis Illum, qui sera nocte viator erit. Veste tegi nudus, sitiens ac pocla vocari, Esuriens optas ut satiare cibis: Te quoque permoveat proprii par causa laboris, Divide cum miseris pallia, pocla, cibos. Ecce manum poscis lapsus, solatia moestus, Auxilium trepidus, consilium dubius: Id moestis, dubiis, trepidis, labentibus offers: In simili causa fac ut ameris amans. Certe incusari falso te crimine non vis, Crimine falso alios insimulare noli. Odisti furem; furtum cave: perdere non vis Per vim quae tua sunt; nil violenter agas. Pacta tibi dubio non vis nutare paratu: Promissam certo pectore redde fidem. Quae tibi detraxit velles succidere linguam: Cura sit ut nullum livida verba notent. Mutua cumque petas, vis sumere protinus aera, Mutua poscentem dextera prompta juvet. Inflatos fastu damnas: depone tumorem; Quod fugis in celsis nesciat inferior. Certe si soror est, vel mater, carave conjunx Quarum ne vitam fama gravis maculet, Perpetui curam cauta pietate pudoris Filius, aut frater, sive maritus agis: Haec veneranda tibi si nomine tentat adulter, Ferrum in vindictam non satis esse putas. Nonne eadem poena reus es, si tu quoque furtim Aggrederis castos sollicitare toros? Hinc fuit, ut Dominus prima sub lege juberet Pensari paribus crimina suppliciis; Pro damno damnum, vulnus pro vulnere, dentem Dente lui raptum, lumina luminibus. Nec minus ut propriam sub judice redderet audax, Alterius cuperet qui rapuisse, animam: Judiciumque reus, non posset dicere pravum: Pravis decreta est ultio criminibus. Et licet haec melius mutarit gratia Christi, Mitia quae potius quam violenta docet: Ast tamen est rectum, quidquid jubet ista vel illa, Seu cito restituas, seu patienter agas. Hoc tamen est melior qui Christo vindice gaudet: Servet se Domino, quod dedit ille sibi. Ergo piis votis et sanctis perfice rebus, Vita quod haec praesens, quodque futura probet: Ut te, quem raptim fugiens commendat honestas, Perpes post obitum gloria suscipiat. Nam nostris certus monitis, mansura memento Omnia, nunc stulti quae peritura putant: Atque animas, iisdem membris redeuntibus, ipsum Crede recepturas corporis involucrum. Ora, color, sanguis, venae, cutis, ossa, capilli, Ut nunc labuntur, sic iterum venient; Non modo quae tumulis bene condita saxa reservant, Aut Aravum solidans pulvis odorque tegit: Sed dicto citius, firmanda in membra redibit Portio de tumulis, portio de fluviis: Quod ventus flatu minuit, quod bestia morsu, Flamma quod exussit, quodque ruina premit; Totum aderit, totum diversa ex parte coibit; Pars volucri, aut pisci; pars laniata feris: Et quod nunc aetas sensim longaeva resolvit, Id raptim Domini buccina restituet. Ut, pro factorum meritis, in corpore eodem, In quo gesserunt seu bona, sive mala; Scilicet, ad motus animorum carne reversa, Poena reos, justos gloria suscipiat. Cur autem dubites, cum praecedentia monstrent Ut tibi venturi sit manifesta fides? Respice nudatas brumali frigore silvas, Jam desperatis luxuriare comis: Quae stabat moerens decusso palmite vitis, Vestitur foliis, fructibus induitur. Spiceus densis calamus flavescit aristis, In terra granum quod modo putre fuit; Et quae nunc tristi squalebant arva veterno, Laeta novo rident germine, flore rubent. Ipse etiam, variis conclusus mensibus, annus Tempore mutato mortis habet speciem: Cum ver autumno, frigus depellitur aestu; Utque hominum res est, hoc venit, illud abit Hoc tamen aeterno, donec Deus annuit, usu, Inque vicem alterno volvitur officio: Et dum se longi sequitur rota mobilis anni, Nascitur et moritur, succidit atque redit. Nam finis noster finem non accipit, et mors Qua primo morimur, perpetuo moritur: Victuro semper motu sensuque manente, Omnis perpetuo tempore vivit homo. Vivet homo: fletus ast hic mea verba sequuntur. Nam puto sic hominis sors melior fuerat Cum sensu vitae sensum deponere poenae, Et natum innatis consimilem fieri; Quam nunc, peccatis toto dominantibus aevo, Exstingui vitae, vivere suppliciis. Nam rogo ne credas dirae ad compendia poenae, Quod raptim fontes debita flamma voret. Ignibus aeternis immersos respice colles Jugiter amburi, non tamen imminui: Et gelidos fontes et caerula flumina cerne Fundere semper aquas, semper habere tamen. Sic miseros vindex semper populabitur ignis, Ut semper servet pabula laeta sibi. Haec si falsa putes, merito post vera probabis: At falsa effugies, si modo vera times. Quare post mortem sequitur si vita perennis, Laetificans justos, discruciansque reos; Viribus et totis, et totis nitere votis Quae rectum ducunt continuare vias; Contere calcatum cum mundi principe mundum, Et fuge lascivis credere deliciis. Praecipue semper famosos despice vultus, Judiciumque tuis eripe luminibus. Nemo feret rutilos intactis vestibus ignes. Nemo inter lituos non trahet aure sonum. Nemo inter flores blandorum ambitus odorum Naribus assiduam non metet ungue rosam. Nemo diu sitiens, et multo sole perustus, Incumbet gelidis, nec potietur aquis. Nemo, vias pedibus brumali tempore carpens, Conspersus pluvia, nec madefactus erit. Nemo, licet mediis muris, sub tempore belli Aut bene securus, aut bene tutus agit. Congressus praestat visum, mox lumina visu Concipiunt flammas, parturiuntque nefas. Dum veluti jacto piscantis fraudibus hamo, Primo animus capitur, post etiam moritur. Prima mali labes, heu! femina, te dolus anguis, Ac hominem per te reppulit a Domino. Erepti tu causa boni, tu janua mortis, Tu decepta cito, tu cito decipiens. Ergo age, quae nullo maculari pectora naevo, Et purus puro niteris esse animo; Ut laqueos, ignis validos, et acuta venena, Cernere laudatam sic fugies faciem. Non ego nunc repetam per tot jam saecula quantos Feminei vultus perdiderint populos. Praetereo clades Spartanas, Troica bella, Et raptim excidium quam prope Roma tuum: Cum gentes nulla Domini sub lege, nec ullis Sanctorum ad vitam perdomitas monitis, Qua furor impulerat, lascivus duceret error, Esset et hoc licitum quod fuerat libitum. De sacris, inquam, de sacris percipe libris, Opprobrio quantis turpis amor fuerit. Te Dinae species nimio sub amore ruentem Exstinxit Sichem, cum patre, cum patria. Nam male compressam fratrum pia cura sororem Permittit thalamo, vindicat in gladio. Hunc quoque laudatum psalmorum carmine David Forma placens celso deposuit folio; Cum male lascivum comperto crimine corpus Sacco contegeret, contereret cinere. Thamar forma duos sub eodem tempore fratres Incesti et ferri perpulit in facinus: Unus corrumpit, corruptam ulciscitur alter: Ultio quae justa est, desinit esse pia. Ipse etiam Salomon; cujus sapientia prisco Tempore, et toto nobilis orbe fuit; Ducitur in facinus vetito laqueatus amore, Femineo subdens turpia colla jugo: Et Domini immemorem merito praeconia laudum, Quae juvenem ornarant, destituere senem. Forma placens regi letho te tradidit Aman: Forma tuum rapuit dux Oloferne caput. Illum mirifico famosum robore Samson Forma decens saevis tradidit Allophylis. Sanctus et victor per tot modo praelia miles, Heu! male femineis subditur arte choris, Ut jam pollutus; pariunt quia crimina poenam Oscula virginibus, terga daret gladiis. Tu quoque levitis tantum dilecta, nec uxor, Insano juvenum subdita nocte toro, Vindictae studio totas in bella dedisti, Perdere contentas sive perire tribus. Ut membris lacero dispersis funere Gabaat Efficeret diris ignibus usta rogum. Non mihi si linguae centum sint, oraque centum Expediam quantum forma placens noceat. Lascivo clamat benedictus Apostolus orbi, Dans etiam licitis jura severa toris; Conjuge possessus, contempta conjuge liber, Non similem causam relligionis habent. Conjugis implicitum detentat cura maritum: Solum vult caelebs emeruisse Deum. Sed quia nonnunquam succumbunt lumina formae, Ancipiti rectus labitur in bivio. Si purum maculare animuin parat impius hostis, Semper ovans castam sollicitate fidem: Accipe tela quibus cordis pia moenia serves. Crux tibi sit clypeus, crux tibi sit gladius. Supplicibus lacrymis, gemitu, prece, pectore tunso, Quaere salutiferum nocte dieque Deum. Ac ne paulatim facilem spes palpet amorem, Lapsum a praecipiti perge referre pedem. Non ignarus enim miseris succurrere quaero, Omnia perpessus, quae fugienda loquor. Respicis ad formam? Sed saevas respice poenas; Respice quid laudes, respice quid timeas: Internisque oculis et vero lumine cerne, De terra ad coelum, deque homine ad Dominum, Hic brevis est fine exiguo claudenda voluptas: Illic perpetuo sulfure flamma vorax. Audi clamantem magna cum voce propheten; Seu mandata legas pristina, sive nova: Quae laus in vultu est; fenum omnem credite carnem, Quippe ut flos feni gloria carnis erit. Nam veluti flores ictus metit, atterit aestus, Confundunt imbres; fortior aura rapit: Sic vultum, quicunque placet, consumere tempus, Et tumor et livor despoliare potest. Atque, ipsam ut taceam, quae conterit omnia, mortem, Quanta licent morbis, febribus, ulceribus? Hi modo, qui canent albo sordente capillo, Collatas olim non timuere pices: Pendula, quae moerent rugis deformibus, ora, Protulerant vanum conspicienda decus. Qui nunc in laxa tremulus pia pelle vacillat, Vix dederat tenui signa notata solo. Cervix, colla, manus, et quod nunc omnibus horret, Heu! miseris quondam causa furoris erant. Lumina, quae madidus deformia subluit humor, Stellarum rutilae ceu micuere faces. Respice quod paucis floret, nec permanet annis, Et tamen aeternis culpa manet lacrymis. Ergo puellares vultus formasque decentes, Aut verso aut merso despicies capite. Atque ut sis penitus sic corde ut corpore purus, Ut nullum facias suspicione reum; Da studium, curas, et semper providus opta, Ut tibi sit nulla femina juncta nimis: Amittet vires, si non sint obvia, ventus. Pabula si desint, irritus ignis erit. Ac ne mandatis tantum par una putetur Ad vitae rectas sollicitata vias: Si qua viri discunt, credat sibi femina dici, Et meritum et poenas, hic quoque sexus habet. Oderit ignotos audax attendere vultus, Seque tamen notis addere luminibus. Nam male permixto ludentia lumina visu, Blande saepe solent ore tacente loqui. Atque amor, ut lacrymae quas fundi injuria cogit, Ex oculis surgit, pectoris ima petit. Ergo ea qua juvenes praecepti lege monentur, Hac fugiat cunctos femina casta viros. Jam si corporeas, calcaris corpore casto Illecebras, reliquum decute cordis onus. DE INVIDIA. Namque subire solet nigri de felle veneni, Multiplicis mater criminis invidia. Invidia infelix mortem moritura paravit: Angelus hac celsi decidit arce poli; Dumque hominem properat coelesti pellere regno, Detrudi in tenebras ipse prior meruit. Hinc Domini in cunctos vindex sententia venit Omnibus haec reliquis mortibus una rea est: Haec belli rabies, haec est discordia pacis, Plus sibi, quam cui vult saeva nocere, nocens, Haec Joseph nimio fratrum sub crimine causa Primum servitii, mox fuit imperii. Haec justi fratris maculavit sanguine Cain. Haec David mortis quam prope causa fuit, Cum, jam confecto solius robore bello, Extolli nollet laude socer generum. Hac primae cogente gemens operarius horae, Vincere fossorem nititur undecimae, Haec postrema dedit crucis in ludibria Christum, Dum peragit livor crudelitatis opus, Et praeceps populus signa et miracula rerum Obtutu cernit, pectore non recipit. In tantum studiis furialibus improba cunctos Ah! verum in facinus verterat invidia: Ut non nescirent, sed nollent credere, quod tunc Esset per Dominum glorificandus homo. DE AVARITIA. Nec cura leviore dehinc vitare memento Unius innumerum crimen Avaritiae. Omnibus in terris, quas sol videt, aequora claudunt, Quasque dies adeunt, quasque tegunt tenebrae, Ignoto nobis quidquid diffunditur orbe, Omnibus in regnis, omnibus in populis, Infectis morbo multorum mentibus, haec est Radix, causa, caput, fons et origo mali. Innocuos quidquid Dominus formarat in usus, Haec male mutatis perdidit officiis. Quid quereris diros portus, ventosque furentes, Tristia famosis aequora naufragiis? Tu caesam silvis annoso robore quercum, Si lignis non est utilis, adde focis. Contentusque tuo, submotum si qua per orbem Nascuntur, patiens crede negata tibi. Et pelagi motus, et saevas flare procellas Securus tuto littore perspicies. Usum naturae vitium fecistis, avari, Nata bona et pravis usibus esse mala. E terra genitum terrena in munera ferrum Falcibus incurvum vomeribus rigidum, In caedem, et diras, bellorum crimina, mortes Armamus contis, missilibus, gladiis. Pelleret ut frigus violentum accepimus ignem, Pelleret ut tenebras discoqueretque dapes: Coepimus insani flammas immittere tectis Atque exurendis subdere corporibus, Tanquam esset parvum praedandi in crimine crimen, Ni ferret sparsas sanguine raptor opes; Et miseros poenis variis vis ultima cogat, Cum quod habent perdant, dicere si qua latent. Fratribus invisos fratres, vitamque parentum Exosam natis fecit avaritia. De vero falsum, de falso fingere verum Saeva per innumeras haec docet insidias. Hac faciente reus dum partem subtrahit auri, In mortem totus transiit Ananias: Nec solus; sociam nam foedi in crimine falsi Conjunxit misero par quoque poena viro. Haec miseros homines mortis sub tempore fecit Non bene postremis fidere judiciis. Subduntur tabulae, conquiritur undique testis, Ore ferens falsum, pectore vera premens. Scalpuntur gemmae similes: manus improba discit Heu! male mentitas assimilare manus: Ut pater alterius factus credatur, et haeres Non possit proprii filius esse patris. Hac duce custodes inter securus adulter Pervenit ad castos muneribus thalamos. Itur in omne nefas animis manibusque paratis, Aurum si pretium constituas sceleris. Dic, rogo, quid miserum tantus furor laxat habenas; Ut tibi sat non sit, quod tibi jam satis est? Immensis properas terris conjungere terras, Claudendus parvi marmore sarcophagi? Alterius damno fieri locupletior ambis? Quod rapis ex aliis, mox erit alterius: Et cursu celeri sic post amissa dolebis, Ut doluere illi, qui tenuere prius. Ceu non casuras immensas construis arces; Ipse tamen raptim qui moriturus eris? Cum itur in somnos tenuato lucida vitro, Marmoribus variis lubrica, cella tibi: Tanquam non adeat lignis coeuntia tecta In bene securo pectore tuta quies. Certe non aliter sitientia proluit ora, Quem palmae obtulerint, quem cava gemma liquor: Et sic suscipient rabidi jejunia ventris Quos cristalla dabunt, quosque patella cibos An non pellendo glacialis frigore brumae Hirta tibi melius pallia praebet ovis; Quam quae, lentato per lubrica fila metallo, Alternos frangit vestis onusta gradus? Quo tibi perlucens habitus, qui tegmine raro Offerat ignotis membra tegenda oculis? Argentum, et auri moles, et gemma coruscans E mundo, et mundi est: hinc venit, hic re sidet. Venisti in mundum nudus, nudusque redibis: Nil tecum attuleras, ferre nihil poteris. Ferre tamen poteris contempta hic munera mundi: Mitte secuturus, quae duplicentur, opes. Nam servata nimis, quae mox bona, non tua fient, Si tibi non serves, sic erit ut tua sint. Munera quae donat moriens, haec munera non sunt, Donat enim quod jam desinit esse suum. Qui sanus metuensque nihil, qui mente quieta, Qui sibi dum vivit dempserit, ille dedit: Quodque sibi dempsit, melius reparabitur illi: Integra mox capiet, qui peritura dabit: Condita nam coelo non fur, non auferet hostis, Non tinea aut pluviae, flammaque carpet edax: Coelo autem condes, quidquid pro nomine Christi, Christum respiciens, pauperibus tribues. Qui post assumptae carnis mysteria dicit: Vestior in nudis, sublevor in miseris, Visitor in clausis, curor confotus in aegris, Adjuvor in parvis, protegor in viduis, Et quodcunque facis miseris, vel non facis, illud Crede mihi fieri, vel mihi non fieri. Ac ne pauperiem pauper praetendere possis, Ut color injustae detur avaritiae; Si tibi non fuerint sumptus quos quaerit egenus, Non cibus, aut calida est qua foveatur aqua, Cum poscit gelidus sitiens sub nomine Christi, Oblatus poterit praemia ferre calix. Hoc, quo quisque potes, miserum solare rogantem; Et si defuerint munera, vota dabis. Ipsa etenim ante Deum non est peritura voluntas, Si bene non poterit, qui bene vel cupiet. Hinc fuit ut Dominus monitis felicibus omnes Conjungi vellet pacis amore homines. Et quae per sanctos praedixerat ante prophetas, Discipulis proprio traderet ore suis: Dum nihil injustum, nil durum, nil violentum, Nil leve, nil cupidum, nil grave, nil varium, Vel facere in rebus, vel verbis dicere posset Casto servatus pectore pacis amor. Hinc cohibet totum pacis concordia mundum, Quae brutis etiam cum ratione datur; Et cum flammiferis frigentia, mollia duris, Siccis cum pugnent humida, lenta citis; Omne per ignotas tacito moderamine causas Uno consociat foedere pacis opus. Sic modo, si parvis cupias componere magna; Corporeum frenat pacis amor populum; Ut sub terreno sociatus principe discat Regi coelorum solvere vota simul. Ergo mei similis peccator, me minor imo, Omnes criminibus namque ego vinco meis, Pacem placatus, pacem quoque laesus amato, Pax in visceribus, pax sit in ore tuo. Pelle odium, contemne minas, depone rigorem, Offensam teneant tempora nulla tuam: Ut te sol blandae servantem vincula pacis Deserat abscedens, inveniat rediens.
LIBER SECUNDUS.
Si monitis gradiare meis, fidissime lector, Caerula securus colla premis colubri.
Cumque aderit Christus judex, mox obvius ibis Per tenerum blandis aera recte notis. Tantum ut mandatis quovis sub tempore in istis Praetereat curam portio nulla tuam. An si ventosae moveat te gloria linguae, Quam suadet vano Tullius eloquio: Sin fugienda, jocus, convivia, sermo, voluptas, Sique etiam aequaevis dissociande tuis, Quo studio nostri servabis verba libelli, Ut vitae meritis consociande Deo? DE VANA LAUDE. Praecipuus labor est blandam contemnere laudem, Quae trahit in praeceps ambitiosa homines, Et semper tacito festinat ad intima motu, Visceribusque ipsis pestis acerba sedet. Omnia dum volumus, facimus quaecunque probari: Utque suis nullus non faveat vitiis. Lenito titulo parcum se dicit avarus, Acris velatur nomine saevitia, Ac studiis totis et tota nitimur arte, Ut quidquid loquimur vel facimus, placeat. At tu si Christo soli vis esse probatus, Gloria quaeratur nulla tibi ex homine. Nam cum dejectus, mox exaltabere; erisque Pro Domino parvus, magnus apud Dominum. Contemptum vexet quaecunque injuria nulli, Simile pertuleris, par quoque redde malum. Ecce Patrem Christus pro se lacerantibus orat; Supplicat et Stephanus, supplicat et Jacobus: Dum miti magnoque animo licet ultima passi Poenarum nulli causa volunt fieri. Nullum saeva reum faciat sententia, nullum Austero proceres plectere judicio. Festucam tenuem fraterno in lumine cernis, Luminibusque tuis nescis inesse trabem. Injuste alterius cupiet describere vitam, Assertor vitae qui nequit esse suae. Sed nos damnati vitiis insistimus, et quae Ipsi persequimur, mox etiam facimus. DE CAVENDO MENDACIO. Fallere crede nefas: durat sententia dicens: Os quod mentitur, morte animum perimit. Et quod verax est, semper dixisse memento Et non quod non est, sermo tuus resonet. DE GULA. Dulci praeterea frenos impone palato, Ne sapor antiquus saeviat illecebris. Illos coelorum donis regnisque potitos Fecit mortales ambitiosa gula Dum magis in vetitum ruimus, cupimusque negata, Et quod difficile est, hoc potius volumus. DE EBRIETATE. Praecipue largo venas perfundere vino Respue, ne raptim vina venena fiant. Ut nimiis quoties sitit aestibus arida tellus, Solers in fructus quam parat agricola, Si prius evulsas quam sol internecet herbas, Inroret madidos nubila densa dies; Protinus et sentes, et gramina noxia messi Seminibus victis, heu! male laeta feret. Corpora sic multo fuerint quae dedita vino, Consiliis pereunt, luxuriant vitiis. Et quid sordidius, quid erit deformius unquam, Quam si te tibimet subtrahat ebrietas? Cum caput huc illuc vergat, gressusque vacillet, Mensque neget sensum, lingua tenere sonum, Claudantur gravido vergentia lumina somno, Quid facis ignores, tu quoque cum facias. Quid loquar ablatum, vultu fumante, calorem, Et male compositis verba soluta modis? Labentes manibus calices, mensasque per ipsas Immixtos vino saepe redire cibos, Teque per innumeros, cum vult mens sauciat, motus, Vel gaudere nimis, vel modo flere nimis; Et nunc saltatu vergentia membra rotare, Nunc dare lascivis brachia mota choris. Exclamare libet vino dapibusque sepultum, Forte etiam proprii nominis immemorem? Ejus qui donet largus tibi talia, quando Orandi subeat tunc pia cura Dei? Pascere tam magno sumptu quot posses egenos, Quotque dies laetos haec daret una dies? At te nunc saturo pauper jejunus oberrat: Tu vinum revomis; vix habet alter aquam. Et si forte cibum vox poscit egena, negabis Ollis queis nihil est hoc tibi quod superest. Sentio jam dudum tacitum te dicere, lector: Vera quidem, sed sunt ardua quae statuis. Ardua praecipimur, de terra scandere coelum. Non est quod parvo stare labore putes. Magnus enim labor est; sed merces magna labori: Praemia qui sperat, desidiam fugiat. Palmam nemo feret, nisi qui certaverit ante: Non nisi victori blanda corona datur. An tibi fragiles mundi quaerantur honores Munere quos speres emeruisse hominem? Quidquid id est variis quod vexat corpora saevis, Dum celeri vitam currimus in stadio: Contemptum, pluvias, frigus, jejunia rixas Contento poteris sustinuisse animo. Discurrens urbem totis lustrare diebus Vix media fessus nocte redire domum. Continuoque iterum prima consurgere luce, Ut clausas possis primus adire fores. Et cum te tenuis per dura sedilia somnus Compulerit fessum deposuisse caput; Ille prior forsan qui serior adfuit ibi Atria pulsabit, stulta querela notus. Aut si lictorem tanget vox clarior, opta Ut bene submotus, nec male caesus eas. Sed fac quod rarum est, ut victus janitor auro Ac precibus tandem dicat: Adire potes. Ingrederis lingua blandus, vultuque modestus, Corpore subjectus: nil tamen ista juvant. Omnis honor pretii est: ibi pro pondere nummi Charta seu foliis sive potens tabulis. Nam si cessarit dives manus, irrita res est. Et si verba dabit, tu quoque verba feres. An honor arrisit, quem semper in ordine mos est Sumere sero quidem, sed posuisse cito? Nam quod tu dederas, mox conferet alter et alter: Quod multi cupiunt, nemo diu tenuit. Fac tamen ut longum durans honor inflet, agat te; Nunquidnam finem non habiturus erit? Finge, age, mansuri signent tua nomina fastus, Atque tuo felix annus eat titulo: Quid tandem prodest, cum desinit esse potestas! In quo sentitur quod fuit atque abiit? Et quod paulatim succedens nesciet aetas, Et quod si scierit, quid tibi merces erit? Sed qui terreno tantum dependis honori, Tantaque nunc homines ambitione colis, Ut Domino placeas, cujus sunt omnia, Christo, Insuper et regnum promereare Dei. Anteferens verum falsis, ingentia parvis, Vilia magnificis, perdita perpetuis. Devotum vincet quae tandem injuria pectus? Et quid erit celsum? quid tibi difficile est? Namque nihil durum est, cum spes succedit, et omnis Pervenit ad fructum victus honore labor: Et fructum, toto qui duret tempore, quem non Auferat ambitor, prodigus, impatiens? Audis spondentem Dominum nova praemia justis, Promissis semper qui meliora dabit. Non conspecta oculis, non auribus insinuata, Ipso non sensu praemeditata prius. Non tibi distillant pretioso cortice myrrhae, Thuris odorato cespite terra tumet. Adde thymum, violas, casias, melilota, crocumque, Candida puniceis lilia junge rosis. Cum tot in his terris peccator munera sumas, In coelis sanctus quae bona percipies? Finge, age, quid clarum, quid pulchrum, quid pretiosum, Et totum magnum quidquid in orbe putas. Hoc meritis dandum felicibus, aurea tecta, Gemmatos postes, purpureumque solum, Ruraque vernantis semper redolentia flore, Lacte et melle simul flumina plena trahi. Nec quia conscendunt animos, et mente videndentur, Inferiora illis crede futura bonis. Nec vereare tamen longo ne tempore victus, Impar mandatis repperiare Dei. Nil habet haec longum, longo licet acta rotatu, Quo nunc perfruimur tempore vita brevis. Lassa senescentem despectant omnia finem: Et jam postremo volvitur hora die. Respice quam raptim totum mors presserit orbem, Quantos vis belli perculerit populos. Condensi nemoris, celsi non aspera montis, Flumina non rapidis fortia gurgitibus, Nec castella locis, non tutae moenibus urbes, Invia non pelago, tristia non eremo, Non cava, non etiam metuendis sub rupibus antra Ludere barbaricas praevaluere manus. Multis ficta fides, multis perjuria, multis Causa fuit mortis civica proditio. Insidiae multum, multum vis publica fecit. Robore quae non sunt, sunt superata fame. Concidit infelix cum prole et conjuge mater, Cum servis dominus servitium subiit. Hic canibus jacuere cibus, flagrantia multis Quae rapuere animam, tecta dedere rogo. Per vicos, villas, per rura, et compita, et omnes, Per pagos, totis inde vel inde viis Mors, dolor, excidium, strages, incendia, luctus Uno fumavit Gallia tota rogo. Cur tamen enumerem labentis funera mundi, Quae per consuetum semper aguntur iter? Quid repetam quanti toto moriantur in orbe, Ipse tuam videas cum properare diem? Praetereo gladiis quantum, quantumque ruinis, Igni, graminibus, fluminibus liceat; Quantos bella, fames perimant, morbique furentes. Et quae per varias mors ruit una vias. Quantos et mediae pacis sub tempore, ut esse Pax possit, cruciat debita poena reos. Omnis paulatim letho nos applicat hora, Hoc quoque quod loquimur tempore praemorimur: Et per fallentes tacito molimine cursus Urget supremos ultima vita dies: Cum cibus et somnus, dum verba, et pocula mulcent. Sive domo sedeas, seu peregrina petas: Dumque geris quodcunque geris, vel non geris ultro, Mors movet alternum nil remorata pedem. Cereus ut caecae positus sub tempore noctis Compensare diem luminis officio, Dum non sentimus, lento consumitur igne: Semper et ad finem flamma vorax properat. Sic hominum res est: pereunt quaecunque geruntur. Proficit et moritur quod sibi vita trahit. Sed fac vivacis spatia haec tam longa senectae, Orbis ut immunis funera respicias. Sero licet veniat, veniat tamen ille necesse est Qui non in totum finis abesse potest. Jam quae nascuntur, crescunt post, atque senescunt, Et senio fessis nil nisi mors superest. Intereunt decies qui ternos vixerit annos Atque illum vixit quomodo millesimus. Postquam postremus finis retinebit utrumque, Certe supremo tempore mortis idem est. Quid vitam traxisse juvat, si vivere cessas? Quaeve bonis merces si teneare malis? Cum, nisi dum frueris fructu, tangere fruendi Et vita haec vitae vivat in officio. Jam quod jam fuerat nihil est, si desinit esse; Et quod non sentis, non juvat an fuerit. Quid tandem prodest si te jejunia vexent, Hesternis large membra onerasse cibis; Cumque tua hodie stringat assidua sitis, Ante diem nimio praemaduisse cibo? Cum mediis celeri quae sunt decursa rotatu Eripiat sensum non reditura dies? Sed nos decursae primaevo flore juventae Jam dubii, gressu, lumine, voce, manu; Cum quidquid fuimus, dolor est meminisse fidemque Omnibus eripiant proxima praeteritis. Incurvos querulos consumpto corpore nunquam Haec quoque quae gravis est vita satis satiat. Hinc est quod toto penitus velut orbe remoti Spectamus toto quidquid in orbe perit. Nec miseros alio tanquam sub sole manentes Mortis non propriae mors aliena monet. Ante oculos longeque simul fraudamur amicis, Luminibusque illinc, hinc venit aure dolor. Intereunt dulces aevo vergente parentes, Eque ipso conjux eripitur gremio. Et fratris fratrem mors e complexibus aufert, Et natu forsan junior ille fuit. Ordine nec vitae senior subducitur aetas, Cum videat nati funera saeva pater. Nemo tamen cautus credit quod cernit, et illum Quod non vult, cernit se quoque posse pati. Hoc tamen inde venit, factis quia semper iniquis Mortem perpetuum ducimus esse malum: Et quas criminibus poenas lex sancta minatur, Serius excipere credimus esse lucrum. Felix qui licitum finem putat esse laborum, Quid poenae timeat caverat ante timens. Felix qui magnum magnaque indage movendum, Urbibus et populis nobile judicium Constanti sperare animo vultuque sereno Securus vitae de probitate potest. Quem faciat certis bene mens sibi conscia causis Sub tanta intrepidum mole tenere caput. Illic imperio quondam regnoque potentes, Illic conspicui fascibus et trabeis, Queis aurum lectis dapibus; cristalla Falerno, Subtratoque ostro mos onerare toros: Robore famosi, laudati munere formae, Ac male fidentes corporeis opibus: Quorum venter erat dominus, lascivia votum, Spes in praesenti, gloria divitiae. Qui neglexerunt miseri vel morte sub ipsa Claudendis Dominum quaerere luminibus, Poenam exspectabunt clausi. Nunc quaere doceri Quam poenam: factis congrua poena manet. Hos tenebrae juges caeca sub nocte manebunt: His lumen tunc flamma severa dabit. Isti sulphureo flagrantes igne caminos Cogentur laceris scandere corporibus. Illos constringet violento infusa rigore Flatibus hibernis dura gelu glacies. Et cum tam discors pugnet natura gehennae, Nominis unius vis tamen est varia. Nec tam diversa possis dignoscere poena Igne sit, an gravius frigore supplicium. Non quot nos istic terrena morte peremptis, Excipient unam crimina multa necem; Cum quamvis saevus pro rerum pondere judex Non aliud possit quam rapuisse animam, Et quodam scelerum lucro si plurima restent Vindictam reliquis ultio prima neget. Ast istic omnis persolvet in ordine noxas, Succedens factis congrua poena suis. Atque unum corpus per singula membra patebit Quot potuit vitiis, tot quoque suppliciis. Altera crudeles, lex altera plectet avaros: Facta aliter solvent, et meditata aliter. Est sua perjuris, est et sua poena superbis, Atque alia effusi causa cruoris erit. Invidus, impatiens, mollis, falsator, adulter, Et vini totus, totus et illecebrae. Dextram caede nocens, linguam in convicia promptam, Pervasor, jactans, impius, indocilis, Judicii ante diem poenas dabit, ut neque parvum Supplicii spatium det mora judicii. Ambibunt alios sinuosis flexibus angues: Ast alios candens igne catena teret. Omnia plena illic lacrymis, terrore, dolore, Et vox nulla, nisi quam dederit gemitus. Et quidnam ulterius per singula crimina curram Vexabunt diris quae miseros crucibus; Quando etiam incauto si quid nunc ore loquaris, Sermonis ratio est discutienda tibi? Hos inter rerum Dominum quicunque negarit Submittens saxis stipitibusque caput. Ille miser vere, nec erit miserabilis ulli, Excipiet solus quidquid ubique nocet. Innumeri vermes morituro in corpore vivent, Nec finis fumo quem dabit ignis, erit. At parte ex alia blandorum verba piorum Sed nec vexati restituere malum, Auxilium miseris, victum tribuere patenti, Affectum notis, servitium patribus, Instar flammantis fulgebunt lumina solis, Velati niveis splendida membra togis: Praecipueque illi, quos Christi in lege paratos Excipiunt noctes inveniuntque dies, Queisque fuit votum niveam baptismatae vestem Nunquam femineis commaculare toris; Corpore nec solo, sed toto et pectore cauti, Et qualem lector te meus esse velim. Vel jam felices quae primae gloria vittis Lucis et infidi corporis illecebris, Veram quaerentes vitam, pro nomine Christi Fundere devotas non timuere animas. Atque sacerdotes hoc sanctum agmen habebit, Secretosque hominum turbinibus monachos; Qui nunc spernentes blandae oblectamina famae, Venturi sperant praemia judicii: Mollia securis ducentes otia rebus Pro merito vivunt nunc bene, post melius, Namque ipsi denso stipabunt agmine regem, Cum terris judex institerit Dominus, Atque omnes Agnus quoquo se verterit ibunt, Perfusi vero lumine, luce Dei. Et tantum ipsorum capient vegetata decoris Cernentum ut non sint ora videnda oculis. Ergo ubi terribilem dederit cava buccina cantum, Adventum tandem testificanda Dei; Mox longis tellus rimis divulsa patebit, Ac passim flammae, fulgura, grando ruent, Imis concusso penitus de sedibus orbe Dum totae servent inde vel inde viae. Hinc tristis gemitus, illinc pia gaudia vitae, Una in diversis vox erit agminibus. Atque omnibus raptim celeratis gressibus ibit Deducens sobolem prosapiamque pater. Cunctaque contento ducetur linea tractu, Cum fuerit medius progenitor genitis. Nec tibi famosas urbes, gentesque remotas, Regnaque quae nunc sunt, quaeve fuere loquar. Frigore non segnes populos, non sole perustos, Quosque habuit nascens, occiduusque dies: Sed fuit a primi genitum quod tempore mundi Usque diem mundo qui modo finis erit. Omnibus e terris animas justasque reasque Uno constituet jussio prima loco. Nec tamen ulla illinc tanta inter millia perget, Quae non sit Domino dinumerata suo. Mox rutilum scandens eadem cum carne tribunal, Quam coelo intulerat, glorificans hominem; Omnia quae reliquis labantur in ordine saeclis, Quae tunc, quaeve dehinc lege manente fiant Ore sacer, celsus solio, terrore videndus, Conspicuus, sed vix conspiciendus aget: Atque inter flammae tractus, sonitusque tubarum, Angelicosque choros, militiamque sacram, Inter et infantum, matrum, juvenumque, senumque, Pallores, fletus, gaudia, vota, metus, Ultima suspensae dabitur sententia turbae, Quae sacro sancti judicis ore sonet. In requiem et laudem justorum perge caterva, A regno nunquam dissocianda meo, Quae vobis gnarus meriti vitaeque futurae Dat modo, sed dudum dona parata Pater. At tu mandatis semper contraria nostris, Impia tartareis claudere turba locis. Illic stridorem, dentes, et lumina fletum, Ignibus immodicis discrucianda dabunt, Et tamen, ut vere maneant quaecunque jubentur, Haec erit aeterni formula judicii, Gloria quae justum, submota morte, tenebit: Atque reus poenae non moriturus erit. Haec ego debueram factis tibi tradere, lector, Ut pondus verbis vita probata daret. Sed quia negligimus miseri quaecunque monemur, Et satis est levius discere, quam facere: Tu si commendes animo demissa per aurem Omnia quae scriptis sunt numerata meis: Constanter dicam, coeli statione receptus, Discuties saevae vincula dura necis; Atque etiam fueras qui filius ante gehennae, Incipies summi filius esse Dei. His illud superest sine quo nihil omnia prosunt, Ut Christum credas de Patre, cumque Patre Spiritus et sanctus nullo discrimine junctus. Unum consumment nomina trina Deum. At tu cum legis nostrum quicunque libellum, Nostri, seu malus est, seu bonus, esto memor. Et quoties Dominum perlecto carmine Christum Orabis; simus semper in ore tuo. Quod ne me primis credas injungere labris, Neque istud tuto dissimulare putes. Sic te nulla dies curis compungat amaris: Sic Christo totum quidquid agis placeat: Sic sumas sanctam dono tradente coronam. Nominis abscedat ne tibi cura mei. Ut peccatores vincens Orientius omnes Sanctorum veniam promerear precibus.
EXPLICIT SANCTI ORIENTII LIBER SECUNDUS.
INCIPIT DE NATIVITATE DOMINI.
Splendidior lux luce micat, majorque die. Fulget clara dies, toto festivior anno: Natalis quae lecta Deo, qua nascitur ille Cum Patre qui semper coeli in consortia regnat. Virtus magna Patris carnis primordia nostrae Mox hominem in coelum revehens, sic morte peracta Sumere qui carnem voluit, nec carne senescit. DE EPITHETIS SALVATORIS NOSTRI. Janua, Virgo, Leo, Virtus, Sapientia, Verbum Rex, Baculus, Princeps, Dux, Petra, Pastor, Homo, Retia, Sol, Sponsus, Semen, Mons, Stella, Magister, Margarita, Dies, Agnus, Ovis, Vitulus. Thesaurus, Fons, Vita, Manus, Caput, Ignis, Aratrum, Flos, Lapis angularis, Dextra, Columna, Puer. Mitis Adam, Digitus, Speculum, Via, Botruo, Panis, Hostia, Lex, Ratio, Virga, Piscis, Aquila, Justus, Progenies regis, regisque Sacerdos, Nomina magna Deo: major at ipse Deus. ITEM PLUS DE TRINITATE. Quod fuit a saeclis, quodque est in saecla saeclorum, Semper erit, quia semper erat, sine fine manen dus: Et super omne quod est, sine quo nihil, omnia cui, Omniparens Verbum, Verbum Deus omnipotens. Cum Patre qui solus, cum quo Pater et Deus solus Hoc erat, et nondum natum acceperat ortum. Semen enim Christus, Christus primordia rerum, Christus honor terrae, tremor orbis, gloria coeli. Ex dominante Deo Rex et Dominator in altis, Unicus ante omnes genitus, genitore sed illo, Quem genuit nullus, per quem gignentia cuncta: Quaesumus, optamus, tremimus, veneramur, amamus. Totus ex toto, totum diffusus in orbem. Non idem, sed prorsus idem, similisque, simulque Tantumdem, et pariter, sic Filius et Pater unum. Nomine divisum nomen, substantia mixta est, Consummans sacri mysterii sancta profundi. Plenitudo potens, dedita sibi, nexa vicissim Trina potestatum conclusio parificatur. Spiritus et volitans perfectio tota superne. Ergo honor in Christo est, laus est Patris, in Patre Christi est. Ipse Patris mens est, et sermo, et testis, et haeres: Ipse recognoscit quantum Pater audet in ipso: Ipse caput nostrum, sapientia, gratia vita: Ipse hominum custos, speculator, et arbiter ipse: Ipse salutis iter, luxque immutabilis: ipse De vero verus splendor, de lumine lumen, De bonitate bonus, de pleno et divite plenus, Providus, indulgens, clemens, miserator, abundans, Perfectus, patiens, justus, immaculatus. Aeternum Aeterni donum, tutela priorum. Firmamentum animae, fuga daemonis, arma fidei, Perpetuum regnans, censor judexque futuri, Tempore non clausus, clausurus tempora jussu, Principium ac finis, vegetator et intus et extra, Velle tenens, et posse potens, et mite severus, Pax mundi et gaudium, pravique bonique director. Dum mortale quod est, Deus immortale probavit. O felix Domini dominatio, nobile lethum! O miserae gentis cor durum, et perfidus error! Impie damnator, tua mors hoc stipite pendet; Credule confessor, tua vita hoc sanguine vivat. Flecteris judicante Deo qui plectere visus, Salvavit populos, populus quem odit iniquus. Hic est ille suis reprobus prius, et maledictum, Sputamenta hominum, perituri opprobria vulgi. Hic cui saeva manus fel mixtum fudit aceto, Palmea quem caeco violarunt verbera pulsu. Aspice, percussor demens, venerabile lignum, Cerne profanati victricia signa cruoris. Est ne Deus vivus, Deus insuperabilis hosti, Ultio, profugium, requies, lux, vita, fides, spes? A Patre noscendus quod sit sator atque animator: A cruce quod vindex, propulsatorque gehennae Errorum ablutor, pax fida, remissio larga. Natus amore hominis, passus ratione salutis, Functus lege obitus, redivivus in aethera celsus, Sede sedens patria, super omne salutifer aevo, Unde humilem dignatus humum, remeabilis illo, Peccati pretium, peccandi nescius ipse, Participans famulos, conformans glorificatos. En tibi quam pulchrum per limina nostra tropaeum, Christe, micat; quam clara Patri vexilla reportans, Sanguinolentus adhuc, etiam quod et antea, semper In virtute potens, in majestate perennis. Cur tamen hanc speciem teneat crucis edita forma Monstrat adorandum tota ratione character. Quod divisa nota est in partes quatuor exstans, Dat mundi Dominum cognosci, et archangelos omnes. Tot Regis ipse plagas, coeli quot crux videt oras. Crux imitata pias orantis imagine palmas, Crux testata Dei pacem pingit, et est pax Quae data per lignum est, pax ligno scripta tenetur. Vis gratias miratur item spectare figuras? Aspice perfectum signi locupletis enigma P. Graecum videas, caput est, vel brachia fixi. Iota quod erectum est suspensio corporis hic est. Littera prosequitur poenam, fert poena salutem: Alpha dehinc juxta est, atque altera comminus est Ο Prima quod hic primus, postrema novissimus hic est. Haec elementa apicum Deus hic super omne elementum: Omnia conveniunt coelesti insignia signo. Cum subit in ligno, lignum Deus indicat esse Materiem fructus; cum ramum extendere in altum Altior excelsis Dominus supereminet omnes. Fixorum est medius: numerus dat trinus honorem. Percutitur, cruor exit, aqua de vulnere facto Exit, et ex ipso mox sanguis vulnere. Nempe: Martyrium sanguis, sibi vindicat unda lavacrum. Sic ope divina mors arbore vitaque venit. Per pomum, protoplaste, cadis: cruce Christus medens: Illic mortiferam draco pestifer detulit escam. Nec mirum, vix digna Deo si nomina mille Laus numerosa trahat, laus tot virtutibus impar, Quot titulos peperere pii miracula Christi. EXPLANATIO NOMINUM DOMINI. Janua, quod residet coelo secretaque pandat. Virgo incorruptae matris cui partus origo est. Et Leo Rex hic est regum: rex ille ferarum Dicitur et virtus: nihil hoc quoque fortior uno. Unde autem dictus est Sapientia? regula vitae est. Quomodo sit Verbum? Patrio quia fluxit ab ore. Cur modo Rex idem, modo Regis Filius idem? Cum Patre quod solium coeli commune retentet. Cur Baculus? lapsos quod sublevet, erigat aegros. Cur Princeps? subjecta throno quia cuncta gubernet. Cur Dux militiae coelestis? ab agmine sancto. Cur Petra? Quod valido statuat fundamine firmum. Unde bonus Pastor? maculam quod ovilibus obstet. Nunc Homo: natus enim est et carnem a Virgine sumpsit. Retia cur? sparsas quod colligat undique gentes. Cur Sol justitiae? quia justum illuminat omnem. Cur Sponsus? desponsa Deo quod Ecclesia virgo est. Cur Sanctum? quod regna serat felicia verbo. Mons: quod in ascensum non omnibus ardua cedat. Stella: quod incertos duce lumine dirigat itus. Unde Magister? amat famulantia corda docere. Margarita: quid hoc pretiosius inveniatur? Unde Dies? quod luce magis resplendeat (unus). Tunc quia sit sanctus, innoxius Agnus habetur, Qui potuit solus peccatum tollere mundi. Et modo fertur Ovis, quod se jugulantibus aptet. Dicitur et Vitulus: contenta hoc passio monstrat. Fons, quia purificat vitium baptismate largo. Vita, quod aeternum dat vivere vivificatis. Est Manus: occurrit virtutum operatio dives. Est caput: in promptu est quo nostro auctore creemur. Ignis: in hoc quod adhuc probatio nostra supersit. Unde Aratrum? subigat quod pectora fructificetque. Flos, quia confessor est, martyres ipse coronat. Cur Lapis angularis? populum quia nectit utrumque. Dextera, qua patrium latus assidet, ornat, honorat. Saepe Columba: dolum quia nescit, ac sine felle est. Unde Puer? quod purus eat genitoris ad arcem. Vitis: adoptivo quod se haerede propaget. Unde secundus Adam? quia sit caput ipse re natis. Est Digitus, Stylus iste: Dei est lex scripta per ipsum Nunc Speculum: quod imago Patris perlucet in illo. Nunc Via: quod sanctis sit praevius in paradiso. Botrio: quod succis coelestibus irriget orbem. Panis: in hoc nostrae quod sint alimenta fidei. Hostia viva Deo, Summus cur ipse Sacerdos? Se quia sanctificans patriis altaribus offert. Nunc Ratio: haec Ratio est, per quam stat fabrica mundi. Virga: quod errantes ut verbere corrigat actus. Piscis natus aquis: auctor baptismatis ipse est. Saepe Aquila: e terris quoniam revolavit ut ales. LAUDATIO. Denique, ne multis tam multa et magna moremur. Est Oculus: cognosco Deum, videt omne Deus cor. Unde Propheta? brevi quoniam futura revelat. Angelus unde? sui quia nuntius exstitit ipse. Brachium, ab amplexu quo continet omnia, dictus. Quidquid id est, agnosce, tuum est quod sancte vocaris. Magnitudo operum tot rerum nomina celat: Sed propriis meritis tanti censentur honores. Causa facit titulos, dat scire vocabula virtus. Tu sublime sedens; Agios, benedictio nostra. Te Deus Emmanuel: nobiscum habitabile nomen. Tu Dominus Sabaoth pugno teges omne quod usquam est. Te domus Israel, confessoresque beati, Te patriarchae omnes, teque angeli omnes adorant. Tu super ignotum cherubim, super astra coruscas; Qui promissus Abrae fueras, de semine David, Glorificum in coelo osanna laudabilis audis. Respice nos tantum, Crucifixe, Paraclite, Christe, Nazarene; Deus, quem credimus, et Galilaee Et Deus Abraham sancti patris, et Deus Isaac Et Deus alme Jacob, spes unde est nostra fidesque. Respice, Christe, tuos, longumque tuere redemptos. Supplico ego indignus, et tu dignare rogantem. Omnipotens miserere mei, miserere meorum: Da dolor absistat, cura et formido facesset, Et socier sanctis famulis tuis, et timeam te, Et placeam dum vivo tibi, nec sim reus illo Tempore, cum stetero meriti memor ante tribunal. Christe, tuum: vereque colam quod praedico nomen. Crux tua fronte, manu, labiis, crux intima sidat. Crux clypeata domus, crux sit lorica salutis, Hoc melius signo fulgebit lucida turris, Quam cum sacrilego polluto cruore maderet. EXPLICIT.
INCIPIUNT ORATIONES ORIENTII NUMERO XXIV. Tibique, Domine, celsum Cherubim dicatum est, Et illa molis quadriformis machinae Te sempiterno confitentur carmine, Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. Te septem primi deprecantur angeli, Seu civitatis septem principes viri, Solio propinqui, janitores proximi. Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. Te solis astrum cum sorore menstrua, Vergiliae, Jugula, Vesperugo, Lucifer, Omnesque guttae praemicantes invocant: Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. Aer aquosus sive sudus invicem, Simulque venti, pluviae, grando, flumina, Ritu suomet conditorem concinunt: Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. Solum stativum cum fertura mobili Quae paret homini, quaeque capta de una, Tibi cantat uni, conticescit caeteris: Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. Oceane, qui cinctam coerces aream, Et intestini fossa media gurgites, Deum sonantes cum marinis belluis: Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. Infernae sedis flamma, fulva tartara, Truoesque praesidentes pariter angeli, Amen minaci decantantes carmine: Et nos imago consonantis cantici Amen sonamus, alleluia dicimus. INCIPIT XXIV. Postremo dico deprecandi canticum, Id facio quantum per XX cantica, Sed ne quis audax interpellet quippiam: Anguem magistrum falsitatis increpo, Ut non adjiciat sive demat litteram. Quod si quemquam laedit spiritalis lectio, Ei licebit lectionem spernere, Non commutare lectionis formulam: Anguem magistrum falsitatis increpo, Ut non adjiciat, neve demat litteram. Si scriptor errat in mutanda littera, Ignarus errat; venia Christo, si praesto est: Nam non voluntas, verum dextra labitur. Anguem magistrum falsitatis increpo, Ut non adjiciat, neve demat litteram. Ad illos homines interdictum pertinet, Qui voce vera nominantur physici: Si non probatis, praeterire liberum est. Anguem magistrum falsitatis increpo, Ut non adjiciat, neve demat litteram. Et nos a faece ethnicorum emersimus, Eamque tandem rupimus caliginem, Dum spiritales exaudimus angelos. Anguem malignum. . . . . De signo sextum praecavendam spiritu Mortis Dei prophetas instrumenta daemonum Numa et mortis semper in saeculum. Deus sancte, te rogamus Patrem Unigeniti, Christe Deus, te precamur vivum Dei Filium, Sancte Christe, te obsecramus judicem verum Deum. EXPLICIT ORATIO XXIV.