Migne Patrologia Latina Tomus 84
Concilia Africae (Auctores varii), J. P. Migne
XII CONCILIUM CARTHAGINENSE PRIMUM QUINQUAGINTA EPISCOPORUM.
(0179B)Cum Gratus episcopus Carthaginis in concilio una cum collegis suis consedisset et qui ex diversis provinciis Africanis ad Carthaginem convenerunt, Felix Bajanensis, Fortunatianus Capsitanus, Crescentis Bagensis, Vindicius Lacubacensis, Abundantius Adrumetinus, Privatus Bejeiselitanus, Gaudentius Turretamalliensis, Epartius Sicensis, Quietus Uticensis, Romulus Tebestinus, et caeteri quorum manus continentur, idem Gratus episcopus dixit: Gratias Deo omnipotenti et Christo Jesu, qui dedit malis schismatibus finem et respexit Ecclesiam suam; ut in ejus gremium erigeret universa membra dispersa; qui imperavit religiosissimo Constantio imperatori ut votum gereret unitatis, et mitteret ministros operis sancti famulos Dei Paulum et Macarium. (0179C)Ex Dei ergo nutu congregati ad unitatem ut per diversas provincias concilia celebraremus et universae provinciae Africae hodierno die concilii gratia ad Carthaginem veniretur: unde considerantibus vobis cum mediocritate mea, tractentur tituli necessarii, de quibus necesse est nos memores praeceptorum divinorum et magisterii Scripturarum sanctarum, contemplantes unitatis tempus, id de singulis definire, quod nec Carthago vigorem legis infringat, nec tamen tempore unitatis aliquid durissimum statuamus.
115 I. Ut baptismus in Trinitate susceptus non iteretur.
Ergo, si vobis placet, consideremus primum titulum (0180B)rebaptizationis; et sanctitatem vestram postulo ut mentis vestrae placita producatis, an descendentem in aquam et interrogatum in Trinitate secundum Evangelii fidem et apostolorum doctrinam et confessum bonam conscientiam in Deum de resurrectione Jesu Christi, liceat iterum interrogari in eadem fide et in aqua iterum tingi? Universi episcopi dixerunt: Absit; illicitam enim esse sancimus rebaptizationem, et satis esse alienam a sincera fide et a catholica disciplina.
II. De martyrum sepulcris et honorificentia.
Gratus episcopus dixit: Magna beatitudo a Deo Patre per Christum Dominum concessa est tempori nostro, ut liceat religiosis mentibus insinuare ecclesiasticam disciplinam, ut auditores percipientes regulam (0180C)rectam et Deo placeant et praemia meritorum bonorum percipiant, ut in ipsis Deus in omnibus et pro omnibus honoretur. Discussus est titulus necessarius rebaptizationis, in quo [T. 2, in qua] plus schismaticis rabies delitescebat, et adhibita moderatione, legis vigor et auctoritas custodita est: illud sane sapientissimis vestris sensibus insinuare contendo, licet vestra prudentia sit instructa et a Deo docta, et mereatur in pace et unitate consequi desuper munera larga, tamen et ego unus ex vobis et qui parem vobiscum sollicitudinem geram propter ecclesiasticum ordinem illud insinuare curabo: martyrum dignitatem nemo profanus infamet, neque passiva corpora quae sepulturae tantum propter misericordiam (0181A)ecclesiasticam commendari mandatum est redigant, aut insania praecipitatos aut alia ratione peccati discretos, non ratione vel tempore competenti quo martyria celebrantur, martyrum nomen appellent: aut si quis in injuriam martyrum claritati eorum adjungat insanos, placet eos si laici sunt, ad poenitentiam redigi: si autem sunt clerici post commonitionem et post cognitionem honore privari. Universi dixerunt: 116 Recte statuit sanctitas vestra; hoc et singulis conciliis statutum est.
III. Ut clerici vel sanctimoniales feminae cum extraneis viris vel feminis non habitent.
Gratus episcopus dixit: Et illud praecipue, si videtur vestrae dilectioni, cavendum est ut pastoris curam quantum debet et potest regalis providentia (0181B)tota praemuniat, ut nullis liceat extraneis ab affectu carnali abstinentibus diverse pariter commorari; occasiones enim amputandae sunt peccatorum, et tollendae omnes suspiciones, quibus subtilitas diaboli sub praetextu charitatis et dilectionis incautas animas vel ignaras irretire consuevit. Nullus igitur et nulla sanctimoniae et virginitati deserviens propter blasphemiam Ecclesiae, si vobis placet, in una domo penitus commorari non debet. Universi dixerunt: Qui nolunt nubere et pudicitiae meliorem eligunt partem vitare debent non solum habitare simul, sed nec habere ad se aliquem accessum: hoc ergo et lex jubet et sanctitas vestra commendat, hoc et in singulis conciliis a nobis statutum est. Gratus episcopus dixit: Ergo persuasio interdum prudentes (0181C)solet arcere a peccatis, cum imprudentes debet metus hujusmodi constringere, si sanum consilium respuunt et salutare mandatum; si ergo laici sunt, post commonitionem si contempserint, a communione separentur; si clerici sunt, honore priventur. Universi dixerunt: Placet, placet.
IV. Ut cum viduis vel viduabus extraneae personae non commorentur.
Gratus episcopus dixit: Etsi infinita sunt quae lege praescripta sunt proficientia disciplinae, et unusquisque nostrum tractatu assiduo et commonitione frequenti singulas quasque species proficientes ad disciplinam poterit populis intimare; tamen aliqua ex his propter blasphemiam suggerenda sunt a nobis et in concilio statuenda: si videtur vobis, pari sententia (0181D)teneantur etiam hi, qui cum viduis commorantur et nulla cum se germanitate conjuncti sunt. Universi dixerunt: Et juxta viduos et viduas eadem lex maneat et sententia.
117 V. Ut clerici et laici in alterius ecclesia non ordinentur. Privatus episcopus Bejeiselitanus dixit: Suggero sanctitati vestrae, ut statuatis non debere clericum alienum ab aliquo suscipi sine litteris episcopi sui, (0182A)neque apud se detinere, sed neque laicum usurpare sibi de plebe aliena, ut eum ordinet sine conscientia ejus episcopi de cujus plebe est. Gratus episcopus dixit: Haec observata res pacem custodit, nam et memini sanctissimi concilii Sardicensis similiter statutum, ut nemo alterius plebis hominem sibi usurpet, sed si forte erit necessarium ordinationi, ut de vicino homo sit necessarius, petat a collega suo et consensum habeat.
VI. Ut clerici actus saecularium vel procurationes non suscipiant.
Nicasius episcopus Culusitanus dixit: Credo placere suggestionem meam sanctitati vestrae, et displicere vobis ut qui serviunt Deo et annixi sunt clero accedant ad actus et administrationem vel procurationem (0182B)domorum. Gratus episcopus dixit: Et apostolorum statuta sunt quae dicunt: Nemo militans Deo ingerit se negotiis saecularibus: proinde aut clerici sint sine actionibus domorum, aut actores sine officio clericorum. Universi dixerunt: Hoc observemus.
VII. Ut clerici vel laici in aliena ecclesia non communicent sine litteris episcopi sui. Cassianus Usulensis episcopus dixit: Statuat gravitas vestra, ut unusquisque clericus vel laicus non communicent in alia plebe sine litteris episcopi sui. Gratus episcopus dixit: Nisi hoc observatum fuerit communio fiet passiva; nam si cum litteris receptus fuerit, et concordia inter episcopos servatur ut nemo subtilis alterius fugiens communionem ad alium latenter accedat. Universi dixerunt: Omnibus provides (0182C)et clero et laicis consulens.
VIII. Ut implicati negotiis alienis, nisi antea reddita ratione clerici non ordinentur.
Magnus episcopus Astuagensis dixit: Quid dilectioni vestrae videtur, procuratores et actores, tutores etiam seu curatores pupillorum si debeant ordinari? Gratus episcopus dixit: Si post deposita universa et reddita 118 ratiocinia actus vitae ipsorum fuerint comprobati in omnibus, debeant et cum laude cleri si postulatus fuerit honore munerari; si enim ante libertatem negotiorum vel officiorum ab aliquo sine consideratione fuerit ordinatus, Ecclesia infamatur. Universi dixerunt: Recte omnia statuit sanctitas tua; ideo quae tua est, nostra est quoque sententia.
IX. Ut laici clericos actores vel ratiocinatores sibi non constituant. (0182D)
Mettun Cannensis episcopus dixit: Recte statutum est ut obnoxii negotiis alienis non ordinentur; tamen si dimissi, et gratias referre debent et a clericorum injuria temperare: et ipsis non liceat vel dominis clericos nostros eligere apothecarios vel ratiocinatores. Gratus episcopus dixit: Nulli dubium est quod omnes vel domini vel procuratores vel quicunque (0183A)praesunt, cum audierint saluberrima instituta concilii et sibi esse consultum nec impeditum, propriam inhibebunt injuriam in clericis nostris; quod si in injuriam constitutionis imperatoriae clericos inquietandos putaverint, et defensio ecclesiastica non deerit et pudor publicus vindicabitur. Universi dixerunt: Saluberrimae provisiones debuerunt tanto condi concilio.
X. Ne episcopus alterius episcopi plebes aut fines usurpet. Felix epsicopus Bajensis dixit: Nullus debet collegae facere injuriam, multi enim et transcendunt suas et usurpant alienas plebes, ipsis invitis. Gratus episcopus dixit: Avaritiae cupiditatem radicem omnium malorum esse nemo est qui dubitet: proinde inhibendum est ne quis alienos fines usurpet aut transcendat (0183B)episcopum collegam suum et usurpet alterius plebes sine ejus petitu, quia inde caetera mala omnia generantur. Universi dixerunt: Placet, placet.
XI. De clericis contumacibus, et de numero judicantium episcopum, presbyterum et diaconum.
Elpidephorus [ Ae., Elipidephorus] Cuiculitanus episcopus dixit: Statuat sanctitas vestra, ut clerici qui superbi vel contumaces sunt coerceantur: qui minores sunt et majoribus irrogaverint injurias metum habeant disciplinae. Gratus episcopus dixit: Manifestum est illum non esse Dei qui humilitatem condemnat, sed 119 diaboli qui superbiae inventor et princeps est: unde si quis tumidus vel contumeliosus exstiterit in majorem natu vel aliquam causam habuerit, a tribus vicinis episcopis, si diaconus est qui arguitur; (0183C)si presbyter est, a sex; si episcopus, a duodecim consacerdotibus audiatur. Universi episcopi dixerunt: Contundi debet contumacia, et superbia in omnibus frangi: causae vero pro personis ab statuto numero audiantur.
XII. Ut pacta inter episcopos inita custodiantur. Antigonus [T. 2, U., Antigonius] episcopus Maginensis dixit: Gravem injuriam patior, et credo dolere sanctitatem vestram contumeliam meam, et computare communem injuriam. Optantius cum se repraesentaret pactum mecum habuit et divisimus plebes; manus nostrae tenentur et pittacia: contra hoc pactum circuit plebes mihi attributas, et susurrat populis ut illum Patrem, me vitricum nominent. (0184A)Gratus episcopus dixit: Factum hoc dolendum est, ut in se illiciant populorum imperitorum animos contra disciplinam, contra evangelicam traditionem, contra placita pacis; nam si sibi posse contingere arbitrarentur, nunquam profecto in fratrem aliquis deliquisset: unde aut inita pacta sui obtineant firmitatem, aut conventus, si se non cohibuerit, ecclesiasticam sentiet disciplinam. Universi dixerunt: Pax servetur, pacta custodiantur.
XIII. Ut non liceat clericis fenerari.
Abundantius episcopus Adrumentinus dixit: In nostro concilio statutum est ut non liceat clericis fenerari: quid etiam sanctitati 120 tuae et huic concilio videtur, praesenti placito designetur. Gratus episcopus dixit: Novella suggestio: quae vel obscura sunt vel (0184B)sub genere latent, inspecta a nobis formam accipient: caeterum de quibus apertissime divina Scriptura sanxit non ferenda sententia est, sed potius exsequenda. Proinde quod in laicis deprehenditur, id multo magis debet in clericis praedamnari. Universi dixerunt: Nemo contra prophetas, nemo contra Evangelia facit sine periculo.
XIV. Ut laici contemptores canonum excommunicentur, clerici honore priventur. Gratus episcopus dixit: Juxta statuta concilii et meae mediocritatis sententiam placet facere rerum omnium conclusionem: universi tituli designati et digesti teneant sententias suas; sane credo vos tenere, multis conciliis a patribus nostris et traditione esse damnatam et rebaptizationis impietatem esse puniendam; (0184C)quas res etiam nostro concilio credo jam terminum accepisse. Reliqua vero quae vel facta vel dicta superius comprehensa sunt, vel aliis conciliis conscripta secundum legem inveniuntur, custodire nos oportet. Si quis vero statuta supergressus corruperit vel pro nihilo habenda putaverit, si laicus est, communione; si clericus est, honore privetur. Universi dixerunt: Placet, placet. Gratus episcopus dixit: Superest jam ut placita omnium nostrum, quae ad consensum vestrum sunt scripta, vestra quoque subscriptione firmetis. Universi dixerunt: Et consensisse nos concilii hujus scripta testantur: et subscriptione nostra consensus declarabitur noster. Et subscripserunt.
XIII CONCILIUM CARTHAGINENSE SECUNDUM SEXAGINTA UNIUS EPISCOPORUM AERA CCCCXXVIII XVI KALENDAS JULIAS. (0183)
(0183D)Gloriosissimo imperatore Valentiniano Augusto quarto et Neoterio viris clarissimis consulibus, Carthagine in basilica perpetua restituta, cum Geneclius episcopus una cum Victore Abdiritano, et alio Victore (0184D)Puppianensi, et caeteris coepiscopis suis provinciarum diversarum consedissent.
121 I. Ut Trinitas et credatur et praedicetur.
Geneclius episcopus dixit: Omnipotenti Deo (0185A)gratias refero, qui permisit ut secundum commune consilium habitum in praeterito, et juxta tenorem petitionis litterarum mearum ad Carthaginem pro fide atque utilitate ecclesiastica veniretis, etsi non omnes, tamen quoniam totum charitas persuadet, ut qui corpore sunt absentes, nobiscum spiritu videantur esse conjuncti; idcirco, Deo propitio quia praesentes estis, pari professione fides ecclesiastica quae per nos traditur in hoc coetu glorioso primitus confitenda est: tunc demum ordo ecclesiasticus singulorum et consensu omnium astruendus ad corroborandas fratrum et coepiscoporum nostrorum nuper promotorum mentes de his quae proponenda sunt, quae a patribus certa dispositione accepimus: ut Trinitatem quam nostris in sensibus consecratam retinemus, (0185B)Patris et Filii et Spiritus sancti unitatem quae nullam noscitur habere differentiam, sicut didicimus [ U., discimus], ita Dei populos instruamus. Ab universis episcopis dictum est: Plane sic accepimus, sic tenemus, sic docemus fidem apostolicam sequentes.
II. Ut castitas a levitis et sacerdotibus custodiatur.
Epigonius episcopus Bullensium [T. 2, Hullensium] regionum dixit: Cum praeterito concilio de continentia et castitate tractaretur, gradus isti tres qui constrictione quadam castitatis per consecrationes annexi sunt, episcopus inquam, presbyter et diaconus, tractatu pleniori, ut pudicitiam custodiant, doceantur. Geneclius episcopus dixit: Ut superius dictum est, decet sacrosanctos antistites ac Dei sacerdotes, necnon et levitas vel qui sacramentis (0185C)divinis inserviunt, continentes esse in omnibus, quo possint simpliciter quod a Domino postulant impetrare, et quod apostoli docuerunt et ipsa servavit antiquitas nos quoque custodiamus. Ab universis episcopis dictum est: Omnibus placet ut episcopus, presbyter et diaconus, pudicitiae custodes, etiam ab uxoribus se abstineant, ut in omnibus et ab omnibus pudicitia custodiatur, qui altario inserviunt.
III. Ut chrisma et benedictio puellarum et reconciliatio poenitentium a presbyteris non fiat.
Numidius episcopus Maxulitanus dixit: Si jubet sanctitas vestra, suggero, nam memini 122 praeteritis conciliis fuisse statutum, ut chrisma vel reconciliatio poenitentum, necnon et puellarum consecratio, (0185D)a presbyteris non fiat; si quis autem emerserit hoc facere, quid de eo statuendum sit? Geneclius episcopus dixit: Audivit dignatio vestra suggestionem fratris et coepiscopi nostri Numidii; quid ad haec dicitis? Ab universis episcopis dictum est: Chrismatis confectio et puellarum consecratio a presbyteris non fiat, vel reconciliare quemquam publica missa presbytero non licere hoc omnibus placet.
IV. Ut presbyter poenitentem jussus ab episcopo suo reconciliet.
Geneclius episcopus dixit: Si quisquam in periculo fuerit constitutus et se reconciliari divinis altaribus (0186A)petierit, si episcopus absens fuerit, debet utique presbyter consulere episcopum, et sic periclitantem ejus praecepto reconciliare: quam rem debemus salubri consilio roborare. Ab universis episcopis dictum est: Placet omnibus quod sanctitas vestra necessario nos instruere dignata est.
V. Ut dioecesis quae episcopum nunquam habuit non habeat.
Felix episcopus Selemselitanus dixit: Etiam, si hoc placet sanctitati vestrae, insinuo, ut dioeceses quae nunquam episcopos habuerunt, non habeant, vel illa dioecesis quae aliquando habuit habeat proprium: et si accedente tempore, crescente fide, Dei populus multiplicatus desideraverit proprium habere rectorem, cum ejus videlicet voluntate in cujus (0186B)potestate dioecesis constituta est habeat episcopum: secundum autem hanc prosecutionem [T. 2, propositionem] sanctitatis vestrae est aestimare quid fieri debeat. Geneclius episcopus dixit: Si placet insinuatio fratris et coepiscopi nostri Felicis, ab omnibus confirmetur. Ab universis episcopis dictum est: Placet, placet.
VI. Ut qui criminibus implicati sunt clericos non accusent. Numidius episcopus Maxulitanus dixit: Praeterea sunt quampluri non bonae conversationis, qui existimant majores natu vel episcopos passim vageque in accusatione pulsandos: debent tam facile admitti contra apostolicam regulam, necne? Geneclius episcopus dixit: Placet igitur charitati vestrae, ut is qui (0186C)aliquibus sceleribus irretitus est vocem 123 adversus majorem natu non habeat accusandi? Ab universis episcopis dictum est: Si criminosus est, ut non admittatur omnibus placet.
VII. Ut qui excommunicatum alterius susceperit excommunicetur.
Felix episcopus Selemselitanus dixit: Illud autem suggero vestrae sanctitati, ut hi qui pro facinoribus suis de Ecclesia pelluntur, et ausi fuerint aut ad comitatum pergere aut ad judicia publica prosilire, aut forsitan Ecclesiae catholicae limina attentare episcopus vel clericus cujuslibet plebis, de his quid censetis? Epigonius episcopus Bullensium regionum dixit: Si quis episcopus communionem tenens catholicam hujusmodi hominem vanis blandimentis incederit, (0186D)sciat cum iisdem rejectis se esse depravatum, transiens in sortem eorum. Geneclius episcopus dixit: Ergo recte suggerunt fratres et coepiscopi nostri, ut qui facinorum merito suorum ab Ecclesia pulsi sunt, si ab aliquo episcopo vel clerico fuerint communione suscepti, etiam ipse pari cum eisdem crimine teneatur obnoxius. Ab universis episcopis dictum est: Omnibus placet.
VIII. Ut excommunicatus presbyter si sacrificare praesumpserit anathematizetur.
Felix episcopus Selemselitanus dixit: Nec illud praetermittendum est, ut si quis forsitan presbyter ab episcopo suo correptus aut excommunicatus, (0187A)tumore vel superbia inflatus putaverit separatim Deo sacrificia offerenda, vel aliud [ Ae., aliquod] erigendum altare, contra ecclesiasticam fidem disciplinamque crediderit agendum, non exeat impunitus. Geneclius episcopus dixit: Necessaria disciplinae ecclesiasticae et fidei congrua sunt quae frater noster Felix prosecutus est: proinde quid exinde videtur vestrae dilectioni edicite. Ab universis episcopis dictum est: Si quis presbyter a praeposito suo excommunicatus vel correptus fuerit, debet utique apud vicinos [ Ae., binos] episcopos conqueri, ut ab ipsis ejus causa possit audiri ac per ipsos suo episcopo reconciliari; quod nisi fecerit, sed superbia, quod absit, inflatus secernendum se ab episcopi sui communione duxerit ac separatim cum aliquibus schisma (0187B)faciens sacrificium Deo obtulerit, loco amisso anathema habeatur: nihilominus et de civitate in qua fuerit longius depellatur, ne vel ignorantes vel simpliciter 124 viventes serpentina fraude decipiat. Secundum Apostolum: Ecclesia una est, una fides, unum baptisma: et si querimoniam justam adversus episcopum habuerit, inquirendum erit.
IX. Ut si presbyter inconsulto episcopo agendam celebraverit honore privetur.
Numidius episcopus Maxulitanus dixit: In quibusdam locis sunt presbyteri qui aut ignorantes simpliciter, aut dissimulantes audaciter, praesente et inconsulto episcopo, quamplurimis in domiciliis agant agendam, quod disciplinae et incongruum esse cognoscit (0187C)sanctitas vestra. Geneclius episcopus dixit: Fratres et coepiscopi nostri dignae suggestioni tuae respondere non morentur. Ab universis episcopis dictum est: Quisquis presbyter inconsulto episcopo agendam in quolibet loco voluerit celebrare, ipse honori suo contrarius existit.
X. Quanti debeant sacerdotem judicare atque levitam.
Felix episcopus Selemselitanus dixit: Etiam et hoc adjicio secundum statuta veterum conciliorum, ut si quis episcopus, quod non optamus, reatum aliquem incurrerit, et fuerit ei nimia necessitas non posse plurimos congregari: ne in crimine remaneat, a duodecim episcopis audiatur et a sex presbyter et a tribus diaconus cum proprio suo episcopo. Geneclius episcopus dixit: Quid ad haec dicit sanctitas vestra? (0187D)Ab universis episcopis dictum est: Dignum est a nobis veterum statuta debere servari.
XI. Ut nullus parochiam alienam praesumat. (0188A)
Victor episcopus Abdiritanus dixit: Roboranda est ecclesiastica disciplina, ne quisquam episcoporum alterius plebis vel dioecesim sua importunitate pulsare, terminosque sibi statutos conetur excedere: qui hoc facere tentaverit quemadmodum coercendus est? Geneclius episcopus dixit: Et lex sancta prohibet et ipsa veritas non sinit quemquam alienum concupiscere; proinde quid etiam vobis omnibus placet propria voce signate. Ab universis episcopis dictum est: Placet ut secundum divinae legis auctoritatem nemo nostrum alienos limites transgrediatur.
125 XII. Ut sine consulto metropolitano nullus ordinetur episcopus.
Numidius episcopus Maxulitanus dixit: Aliqui (0188B)episcopi usurpatione quadam existimant, contempto primate cujuslibet provinciae suae, ad desiderium populi episcopum ordinare, neque litteris ad se primae cathedrae manentibus neque potestate accepta: de hoc quid statuit sanctitas vestra? Geneclius episcopus dixit: Quoniam communis est honorificentia quae debet unicuique servari, de hoc ipso, fratres, vestrum est pronuntiare. Ab universis episcopis dictum est: Placet omnibus ut inconsulto primate cujuslibet provinciae tam facile nemo praesumat, licet cum multis in quocunque, loco sine ejus ut dictum est, praecepto, episcopum non debere ordinare: si autem necessitas fuerit, tres episcopi, in quocunque loco sint, cum primatis praecepto ordinare (0188C)debeant.
126 XIII. Ut episcopus qui contra professionem suam in concilio habitam venerit, deponatur.
Geneclius episcopus dixit: Omnia ergo quae a coetu gloriosissimo statuta sunt, placet ab omnibus custodiri? Ab universis episcopis dictum est: Placet, placet, custodiantur ab omnibus. Geneclius episcopus dixit: Si, quod non opinamur, ab aliquo fuerint violata, quid statuitis? Ab universis episcopis dictum est: Qui contra suam professionem vel subscriptionem venerit, ipse se ab hoc coetu separavit. Geneclius episcopus dixit: Gratulor, Deo nostro praestante, quod pro statu Ecclesiae catholicae cuncta nos salubri consilio servanda decrevimus; et ideo quae ab omnibus sunt dicta, propria debemus (0188D)subscriptione roborare. Ab universis episcopis dictum est: Fiat, fiat. Et subscripserunt.
XIV CONCILIUM CARTHAGINENSE TERTIUM HABITUM AB EPISCOPIS NUMERO QUADRAGINTA SEPTEM, AERA CCCCXXXVI, CAESARIO ET ATTICO VIRIS CLARISSIMIS CONSULIBUS, V KALENDAS SEPTEMBRIS. (0189)
(0189A)Carthagine in secretario basilicae restitutae cum Aurelius episcopus una cum coepiscopis suis consedisset, astantibus etiam diaconibus, constituta sunt haec quae in praesenti concilio definita sunt.
I. Ut provinciales episcopi de pascha suum primatem inquirant. Placuit igitur in principio, propter errorem qui saepe solet oboriri, ut omnes Africanae provinciae episcopi observationem diei paschalis ab Ecclesia Carthaginensi curent accipere.
II. Ut per singulos annos concilium fiat.
Similiter placuit ut propter causas ecclesiasticas, quae ad perniciem plebium saepe veterascunt, singulis quibusque annis concilium convocetur, ad quod omnes provinciae quae primas sedes habent, de conciliis (0189B)suis binos 127 aut quantos elegerint episcopos legatos mittant; ut et minus invidiosi minusque hospitibus sumptuosi existant, et in congregato conventu plena possit esse auctoritas: de Tripoli autem propter inopiam episcoporum unus episcopus veniat.
III. Ut episcopus priusquam ordinetur canones agnoscat. Item placuit, ut ordinandis episcopis vel clericis prius ab ordinatoribus suis decreta conciliorum auribus eorum inculcentur, ne se aliquid contra statuta concilii fecisse poeniteant.
IV. Ut levitae et virgines ante viginti quinque annos non consecrentur. Item placuit, ut ante viginti quinque annos aetatis (0189C)nec diacones ordinentur, nec virgines consecrentur, et ut lectores populum non salutent.
V. Ut sacramentum catechumenis non praebeatur.
Item placuit, ut etiam per solemnissimos paschales dies sacramentum catechumenis non detur, nisi solitum salis; quia si fideles per illos dies sacramenta non mutant, nec catechumenos oportet mutare.
VI. Ut mortuis baptismus vel eucharistia non detur.
Item placuit, ut corporibus defunctorum eucharistia non detur; dictum est enim a Domino: Accipite et edite: cadavera autem nec accipere possunt nec edere. Deinde cavendum est ne mortuos etiam baptizari posse fratrum infirmitas credat, quibus nec eucharistiam dari animadverterit.
VII. Ut si episcopus accusatur, ubi vel infra quod tempus examinetur. (0189D)
Aurelius episcopus dixit: Quisquis episcoporum accusatur, ad primates provinciae ipsius causam deferat accusator, nec a communione suspendatur cui crimen intenditur [ B. R., impenditur], nisi ad causam (0190A)suam dicendam primae sedis litteris evocatus die statuta minime occurrerit, hoc est intra spatium mensis ex ea die qua eum litteras accepisse constiterit: quod si aliquas veras necessitatis causas probaverit, quibus eum occurrere non potuisse manifestum sit, causae suae dicendae intra alterum mensem integram habeat facultatem; verumtamen diu post mensem secundum non communicet donec purgetur. Si autem 128 nec ad concilium universale anniversarium occurrere voluerit ut vel ibi causa ejus terminetur, ipse in se damnationis sententiam dixisse judicetur; tempore sane quo non communicat, nec in sua ecclesia vel parochia communicet: accusator autem ejus si nunquam diebus causae dicendae defuerit a communione non removeatur; (0190B)si vero aliquando defuerit subtrahens se, restituto in communionem episcopo, ipse removeatur a communione accusator, ita tamen ut nec ipsi adimatur facultas causae peragendae, si se ad diem occurrere non noluisse, sed non potuisse probaverit. Illud vero placuit, ut cum agere coeperit in episcoporum judicio, si fuerit accusatoris persona culpabilis, ad arguendum non admittatur, nisi proprias causas non tamen si ecclesiasticas asserere voluerit.
VIII. De presbyteris et diaconibus, quanti episcopi eos audiant.
Si autem presbyteri vel diaconi fuerint accusati, adjuncto sibi ex vicinis locis proprius episcopus legitimo numero collegarum, una secum in presbyteri nomine episcopi sex, in diaconi tres, ipsorum (0190C)causam discutiant, eadem dierum et dilatione et a communione remotionum et discussione personarum inter accusatores et eos qui accusantur forma servata. Reliquorum autem clericorum causas etiam solus episcopus loci agnoscat et finiat.
IX. Ut clerici publica judicia non appellent.
Item placuit, ut quisquis episcoporum, presbyterorum et diaconorum seu clericorum, cum in Ecclesia ei fuerit crimen institutum vel civilis causa fuerit commota, si relicto judicio ecclesiastico publicis judiciis purgari voluerit, etiam si pro ipso fuerit prolata sententia, locum suum amittat; et hoc in criminali actione: in civili vero perdat quod evicit, si locum suum obtinere maluerit. Cui enim ad eligendos judices undique Ecclesiae patet auctoritas, (0190D)ipse se indignum Ecclesiae consortio judicat, qui de universa Ecclesia male sentiendo de judicio saeculari poscit auxilium, cum privatorum Christianorum causas Apostolus etiam ad Ecclesiam deferri atque ibi determinari praecipiat.
X. Si quisque ab aliis judicibus ecclesiasticis ad alios fuerit, non obesse prioribus si diversa sententia proferatur. (0191A) Hoc etiam placuit, ut a quibuscunque judicibus ecclesiasticis ad alios judices ecclesiasticos ubi est major auctoritas fuerit provocatum, 129 non eis obsit quorum fuerit soluta sententia, si convinci non potuerint vel inimico animo judicasse vel aliqua cupiditate aut gratia depravati: sane si ex consensu partium judices electi fuerint, etiam a pauciori numero quam constitutum est non liceat provocari.
XI. Ut filii clericorum ad spectacula non accedant.
Ut filii sacerdotum vel clericorum spectacula saecularia non exhibeant, sed nec spectent, quandoquidem ab spectando etiam omnes laici prohibeantur; (0191B)semper enim Christianis omnibus hoc interdictum est, ut ubi blasphemiae sunt non accedant.
XII. Ut filii clericorum matrimoniis infidelium non socientur.
Item placuit, ut filii vel filiae episcoporum vel quorumlibet clericorum Gentilibus vel haereticis aut schismaticis matrimonio non conjungantur.
XIII. Ut clerici de rebus suis nihil infidelibus conferant. Ut episcopi vel clerici in eos qui catholici Christiani non sunt, etiam si consanguinei fuerint, per donationes rerum suarum nihil conferant.
XIV. Ut clerici filios suos a sua potestate exire non sinant, nisi aetate et moribus comprobatis. Ut episcopi vel clerici filios suos a sua potestate per mancipationem exire non sinant, nisi de moriribus (0191C)eorum fuerint et de aetate securi, ut possint ad eos jam propria pertinere peccata.
XV. Ut clerici non sint conductores vel negotiatores. Item placuit, ut episcopi, presbyteri et diaconi vel clerici non sint conductores aut procuratores privatorum, neque ullo turpi vel inhonesto negotio victum quaerant, quia respicere debent scriptum esse: Nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus.
XVI. Ut nullus clericus sit usurarius. Ut nullus clericorum amplius recipiat, quam cuiquam quod accommodaverit: si pecuniam, pecuniam accipiat: si speciem, speciem: quantum dederit accipiat: et quidquid aliud, tantum quantum dederit.
130 XVII. Ut cum clericis extraneae feminae non cohabitent. (0191D)
Ut cum omnibus omnino clericis extraneae feminae non cohabitent, sed solae matres, aviae et materterae, amitae, sorores et filiae fratrum aut sororum, et quaecunque ex familia domestica necessitate, etiam antequam ordinarentur, jam cum eis habitabant, vel si filii eorum jam ordinatis parentibus uxores acceperunt, aut servis non habentibus in domo quas ducant, aliunde ducere necessitas fuerit.
XVIII. Ut clerici non ordinentur nisi omnes qui cum eis sunt fideles existant.
Ut episcopi et presbyteri et diaconi non ordinentur priusquam omnes qui sunt in domo eorum Christianos catholicos fecerint.
XIX. Ut clerici cum ad pubertatem venerint aut conjugium aut castitatem profiteantur. (0192A) Placuit ut lectores, cum ad annos pubertatis venerint, cogantur aut uxores ducere aut continentiam profiteri
XX. Ut plebes alienas alius episcopus non usurpet. Placuit ut a nullo episcopo usurpentur plebes alienae, nec aliquis episcoporum supergrediatur in dioecesim collegae sui.
XXI. Ut nullus episcopus alienum clericum audeat retinere vel ordinare. Ut clericum alienum, nisi concedente ejus episcopo, nemo audeat retinere vel promovere in ecclesia sibi credita: clericorum autem nomen etiam lectores et psalmistae et ostiarii retinent.
XXII. Ut nullus clericus ordinetur, nisi fuerit vitae probabilis. (0192B)
Ut nullus ordinetur clericus, nisi probatus vel episcoporum examine vel populi testimonio.
XXIII. De precibus et orationibus.
Ut nemo in precibus vel Patrem pro Filio, vel Filium pro Patre nominet; et cum altari assistitur semper ad Patrem dirigatur oratio; et quicunque sibi preces aliunde describit, non eis utatur, nisi prius eas cum instructionibus fratribus contulerit.
131 XXIV. Ut in sacrificio [U., sacramento] panis et calix offeratur. Ut in sacramentis corporis et sanguinis Domini nihil amplius offeratur quam ipse Dominus tradidit, hoc est panis et vinum aquae mistum [ B. R., permistum], nec amplius in primitiis offeratur, quam de (0192C)uvis et frumentis.
XXV. Ne clerici vel continentes ad virgines vel viduas soli habeant accessum. Ut clerici vel continentes ad viduas vel virgines nisi ex jussu vel permissu episcoporum aut presbyterorum non accedant, et hoc non soli faciant, sed cum conclericis vel cum his cum quibus episcopus aut presbyter jusserit; nec ipsi episcopi aut presbyteri soli habeant accessum ad hujusmodi feminas, sed ubi aut clerici praesentes sunt aut graves aliqui Christiani.
XXVI. Ut primae sedis episcopus princeps sacerdotum non appelletur. Ut primae sedis episcopus non appelletur princeps sacerdotum aut summus sacerdos aut aliquid hujusmodi, (0192D)sed tantum [ U., G., tantummodo] primae sedis episcopus.
XXVII. Ut clerici tabernas non ingrediantur.
Ut clerici edendi vel bibendi causa tabernas non ingrediantur, nisi peregrinationis necessitate.
XXVIII. Ut episcopus sine formata metropolitani longius non proficiscatur.
Ut episcopi trans mare non proficiscantur, nisi consulto primae sedis episcopo suae cujusque provinciae, ut ab eo praecipue possit sumere formatam vel commendationem.
XXIX. Ut missa a jejuris celebretur. Ut sacramenta altaris non nisi a jejunis hominibus celebrentur; nam si aliquorum pomeridiano (0193A)[ In Codd., promeridiano] tempore defunctorum, sive episcoporum sive caeterorum, commendatio facienda est, solis orationibus fiat, si illi qui faciunt jam pransi inveniuntur.
XXX. Ut nullus in ecclesia convivetur. Ut nulli episcopi vel clerici in ecclesia conviventur, nisi forte transeuntes hospitiorum necessitate illic reficiant: populi etiam ab hujusmodi 132 conviviis quantum fieri potest prohibeantur.
XXXI. Ut poenitentibus juxta peccatum modus poenitentiae detur. Ut poenitentibus secundum differentiam peccatorum episcopi arbitrio poenitentiae tempora decernantur.
XXXII. Ut presbyter praeter jussum vel absentiam episcopi non reconciliet poenitentem.
Ut presbyter inconsulto episcopo non reconciliet (0193B)poenitentem, nisi absentia episcopi necessitate cogente: cujuscunque autem poenitentis publicum et vulgatissimum crimen est, quod universam Ecclesiam commoverit; ante absidam manus ei imponatur.
XXXIII. De custodia sacrarum virginum.
Ut virgines sacrae, si a parentibus a quibus custodiebantur privatae fuerint, episcopi providentia vel presbyteri ubi episcopus absens est, monasterio virginum vel gravioribus feminis commendentur, ut simul habitantes invicem se custodiant, ne passim vagando Ecclesiae laedant opinionem.
XXXIV. De baptizandis aegrotis qui jam loqui non possunt. Ut aegrotantes si pro se respondere non possunt, (0193C)cum voluntatis eorum testimonium sui dixerint, baptizentur.
XXXV. Ut apostaticis et scenicis conversis reconciliatio non negetur. Ut scenicis atque histrionibus caeterisque hujusmodi personis, vel apostaticis conversis vel reversis ad Deum gratia vel reconciliatio non negetur.
XXXVI. Ut presbyter chrisma non conficiat.
Ut presbyter non consulto episcopo virgines non consecret; chrisma vero nunquam conficiat.
XXXVII. Ut clerici sine necessitate in aliena civitate non immorentur.
Ut clerici in aliena civitate non immorentur, nisi causas eorum justas episcopus loci vel presbyteres locorum perviderint.
133 XXXVIII. Ut non liceat fieri translationes episcoporum. (0193D)
Illud autem suggerimus mandatum nobis, quod etiam in Capuensi plenaria synodo videtur statutum, ut non liceat fieri rebaptizationes, reordinationes vel translationes episcoporum: nam Crisconius Villaregiensis episcopus, plebe sua derelicta, Tubuniensem [T., 2, Tuguniensem] invasit ecclesiam, cujusque in hodie commonitus secundum quod statutum fuerat, relinquere eamdem quam invaserat plebem contempsit. Adversus istum quae pronuntiata fuerant confirmata quidem audivimus; sed petimus, secundum (0194A)quod nobis mandatum est, ut dignemini dare fiduciam: quoniam [ U., quomodo] necessitate ipsa cogente, liberum nobis sit rectorem provinciae secundum statuta gloriosissimorum principum adversus illum adire, ut qui miti admonitioni sanctitatis vetrae acquiescere noluit et emendare illicitum, auctoritate judiciaria protinus excludatur. Aurelius episcopus dixit: Servata forma disciplinae non aestimabitur appetitus si a vestra charitate modeste conventus recedere detrectaverit, cum fuerit suo contemptu et contumacia, faciente etiam auctoritate judiciaria, conventus. Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Hoc ergo omnibus placet? Ab universis episcopis dictum est: Justum est, placet.
XXXIX. Ut non praesumant duo episcopi ordinare pontificem. (0194B)
Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Et illud nobis mandatum est, ut quia proxime [T. 2, proximi] fratres nostri Numidiae duo episcopi ordinare praesumpserunt pontificem, non nisi a duodecim censeatis episcoporum celebrari ordinationes. Aurelius episcopus dixit: Forma antiqua servabitur, ut non minus quam tres sufficiant, qui fuerint a metropolitano ordinati, ad episcopum ordinandum; propterea quia in Tripoli forte et in Arzuge [T. 2, Arzure] interjacere videantur barbarae gentes; nam et in Tripoli, ut asseritur [ Ae., fertur], episcopi sunt quinque tantum et possunt de ipso numero forte vel duo necessitate aliqua occupari, difficile est enim ut de quolibet numero omnes possint occurrere: nunquid (0194C)debet hoc ipsum impedimento esse ecclesiasticae utilitati? Nam et in hac Ecclesia, ad quam dignata est sanctitas vestra convenire, crebro ac pene per diem dominicam ordinandos habemus: nunquidnam frequenter potero duodecim vel decem vel non multo minus advocare episcopos? sed facile est mihi duos adjungere meae parvitati vicinos: 134 quapropter cernit mecum charitas vestra hoc ipsum observari non posse.
XL. Ut dum episcopus eligitur si contradictores habeat, quinque sacerdotes conveniant.
Et illud est statuendum, ut quando ad eligendum episcopum convenerimus, si qua contradictio fuerit oborta, quia talia facta sunt apud nos, non praesumant ad purgandum eum qui ordinandus est tres (0194D)jam, sed postulentur ad numerum supradictorum duo vel tres, et in eadem plebe cui ordinandus est discutiantur primo personae contradicentium, postremo illa etiam quae objiciuntur pertractentur; et cum purgatus fuerit sub conspectu publico, ita demum ordinetur. Si hoc cum vestrae sanctitatis animo concordat, roboretur vestrae dignationis responsione. Ab universis episcopis dictum est: Satis placet.
XLI. Ut per singulos annos convenientes episcopi ad concilium etiam de paschali solemnitate a primate suo informentur.
Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Quoniam de concilio quaedam tractata noscuntur, addimus (0195A)etiam de die paschae nobis esse mandatum, ut de Ecclesia semper Carthaginensi, sicut praedictum est, instruamur et non sub angusto temporis spatio. Aurelius episcopus dixit: Si sanctitati vestrae videtur, quoniam nos spopondisse jam superius meminimus ut singulis quibusque annis ad tractandum conveniamus, et cum convenerimus in unum, tunc divulgabitur sanctus paschae dies per legatos qui adfuerint concilio. Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Nunc de praesenti coetu petimus ut litteris provinciam nostram de hac die informare dignemini. Aurelius episcopus dixit: Ita fiat necesse est.
XLII. Ut non accipiat alium episcopum plebs quae in dioecesim semper subjacuit. Epigonius episcopus dixit: Multis conciliis hoc (0195B)statutum est a coetu sacerdotali, ut plebes quae in dioecesibus ab episcopis retinentur, quae episcopos nunquam habuerunt, non nisi cum voluntate ejus episcopi a quo tenentur proprios accipiant rectores, id est episcopos: at vero quia nonnulli, dominatu quodam adepto, communionem fratrum abhorrent, vel certe cum depravati fuerint, quasi in quadam arce tyrannica sibi dominatum vindicant, quod plerique tumidi atque stolidi adversus episcopos suos cervices erigunt 135 presbyteri, vel conviviis sibi conciliantes plebem vel certe persuasu maligno, ut illicito favore eosdem velint sibi collocare rectores, quod quidem insigne mentis tuae tenemus votum, frater religiose Aureli, quia haec saepe oppressisti non curando tales petitores, sed propter eorum malos (0195C)cogitatus et prave concinnata concilia hoc dico: Non debere rectorem accipere eam plebem quae in dioecesim semper subjacuit, nec unquam proprium episcopum habuit; quapropter si universo sanctissimo coetui placet, hoc quod prosecutus sum confirmetur. Aurelius episcopus dixit: Fratres et consacerdotes nostri, prosecutioni non obsisto, sed hoc me et fecisse et facturum esse profiteor.
XLIII. Ut qui, plebe sua contempta, ad concilium venire detrectant et plebem et honorem amittant.
Circa eos sane qui fuerint concordes non solum circa Ecclesiam Carthaginensem, sed circa omne sacerdotale consortium, sunt enim plerique conspirantes cum plebibus propriis quas decipiunt, ut dictum est, earum scalpentes aures, blandi ad seducendum, (0195D)vitiosae vitae homines, vel certe inflati et ab hoc consortio separati, qui putant propriae plebi incubandum et nonnunquam conventi ad concilium venire detrectant, sua forte ne prodantur flagitia metuentes; dico si placet circa hoc [ U., hos] non tantum dioeceses non esse servandas, verum etiam et de propria Ecclesia, quae illis male faverit [B. R., T. 1, fuerit], omnimodo adnitendum ut etiam auctoritate publica rejiciantur, atque ab ipsis principalibus cathedris removeantur: oportet enim ut qui universis fratribus ac toto concilio inhaeserit, non solum suam jure integro, sed et dioeceses possideat; at (0196A)vero qui sibimet putant plebes suas sufficere, fraterna dilectione contempta, non tantum dioeceses amittant, sed, ut dixi, etiam propriis publica careant auctoritate ut rebelles. Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Summa provisio [ Ae., praevisio] sanctitatis tuae cohaesit mentibus singulorum, et puto omnium responsione ea quae prosequi dignatus es roboranda. Universi episcopi dixerunt: Placet, placet.
XLIV. Ut clericum alienum nullus sibi praesumat episcopus.
Epigonius episcopus dixit: In multis conciliis hoc statutum est, etiam nunc hoc confirmandum a vestra prudentia, fratres beatissimi, ut clericum alienum nullus sibi praeripiat episcopus praeter ejus arbitrium cujus 136 fuerit clericus. Dico autem Julianum, qui (0196B)ingratus est Dei beneficiis per meam parvitatem in se collatis, ita temerarium et audacem exstitisse, ut eum qui a me baptizatus est, cum esset puer mihi ab eodem commendatus, cumque multis annis a me aleretur atque incresceret, hunc ut dixi baptizatum in Ecclesia mea per manum paupertatis meae, idem in dioecesi Appaliensi lector esse coeperat, imo annis ferme duobus legerat, nescio quo contemptu humilitatis meae idem Julianus arripuit, quem dicat quasi proprium civem sui loci Babtizaritani me inconsulto usurpare; nam et diaconum illum ordinavit: hoc scilicet pateat, haec licentia nobis, beatissimi fratres, si minus tam imprudens cohibeatur, ne se misceat communioni cujusquam. Numidius episcopus dixit. Si non postulata neque consulta tua dignatione id (0196C)videtur fecisse Julianus, judicamus omnes inique factum vel indigne: quapropter nisi idem Julianus correxerit errorem suum, et cum satisfactione eumdem clericum quem fuerat ausus ordinare revocaverit tuae plebi, contra statuta concilii faciens, contumaciae suae separatus a nobis excipiet judicium. Epigonius episcopus dixit: Aetate pater, ipsa promotione antiquissimus, vir laudabilis, frater et collega noster Victor, vult hanc petitionem generalem omnibus effici.
XLV. Ut episcopus qui plures habet clericos ei qui eget ad ordinandum postulatus largiatur.
Aurelius episcopus dixit: Sermonem meum, admittite, fratres: contingit nonnunquam ut postulentur ab ecclesiis quae praepositis egent vel presbyteris vel episcopis, et tamen memor statutorum id sequor, ut (0196D)conveniam episcopum ejus atque ei inculcem, quod ejus clericus a qualibet ecclesia postuletur: sed forte in hodierno non reluctati sunt, et ne quando contingat ut reluctentur, cum fuerint a me in hac causa postulati, quem scitis multarum ecclesiarum et ordinandorum curam sustinere, justum est ergo, ut quemlibet consacerdotum conveniam cum duobus e consortio nostro vel tribus testibus: si vero indevotus exstiterit, quid censet charitas vestra faciendum? ego enim cunctarum ecclesiarum dignatione Dei, ut scitis fratres, sollicitudinem sustineo. Numidius episcopus dixit: Fuit haec semper licentia huic sedi, ut (0197A)unde vellet et de cujus nomine fuisset conventus, pro desiderio cujusquam Ecclesiae, ordinaret episcopum. Epigonius episcopus dixit: Bonitas sequestrat possibilitatem, minus enim praesumis, frater, cum te bonum et clementem reddis; habes enim 137 hoc in arbitrio: satis est ut satisfaciat personae uniuscujusque episcopi in prima tantummodo conventione; si autem, quod licet huic sedi, vindicandum sibi fuerit arbitratus, necesse habes tu omnes ecclesias suffulcire: unde tibi non potestatem [ U., facultatem] damus, sed tuae assignamus, ut liceat voluntati tuae et semper tenere quem voles, ut praepositos plebibus vel ecclesiis constituas qui fuerint postulati, et unde voles. Postumianus episcopus dixit: Deinde qui unum habuerit, nunquid debet illi unus ipse presbyter auferri? (0197B)Aurelius episcopus dixit: Sed episcopus unus esse potest, per quem dignatione divina presbyteri multi constitui possint; unus autem episcopus difficile invenitur constituendus: quapropter si necessarium episcopus quis habuerit presbyterum, et unum, ut dixisti, frater, habuerit, etiam ipsum ad promotionem dare debebit. Postumianus episcopus dixit: Ergo si habet alius abundantes [ Ae., abundanter] clericos, debet mihi alia plebs subvenire? Aurelius episcopus dixit: Sane, quomodo tu Ecclesiae alteri subveneris, persuadebitur illi qui plures habet clericos, ut unum tibi ordinandum largiatur.
XLVI. Ut episcopus in dioecesi factus solam eam teneat plebem in qua exstitit ordinatus.
Honoratus et Urbanus episcopi dixerunt: Audivimus (0197C)constitutum ut dioeceses non mereantur episcopos accipere, nisi consensu ejus sub quo fuerant constitutae; sed in provincia nostra, cum aliqui forte in dioecesi concedente eo episcopo in cujus potestate fuerant constitutae ordinati sunt episcopi, etiam dioeceses sibi vindicare: hoc et corrigi charitatis vestrae judicio et inhiberi debet de caetero. Epigonius episcopus dixit: Singulis episcopis servatum est quod decebat, ut ex massa dioecesium nulla carperetur ut proprium episcopum habuisset, nisi ipse consensum adhibuisset concedendi. Sufficiat enim si consenserit, ut eadem dioecesis permissa proprium tantum episcopum habeat, caeteras sibi non vindicet dioeceses, quae excepta de fasce multarum sola meruit honorem episcopatus suscipere. Aurelius episcopus dixit: Non (0197D)dubito charitati vestrae omnium placere eum in dioecesi, concedente episcopo, qui matricem tenuit, solam eamdem retinere plebem in qua fuerit ordinatus.
XLVII. Ut praeter Scripturas canonicas nihil in ecclesia legatur sub nomine divinarum Scripturarum.
Sunt autem canonicae Scripturae, id est: 138 1. Genesis. 2. Exodus. 3. Leviticus. 4. Numeri. 5. Deuteronomium. 6. Jesu Nave. 7. Judicum. 8. Ruth. 9. Regnorum libri IV. 10. Paralipomenon libri II. 11. Job. 12. Psalterium Davidicum. 13. Salomonis libri V. 14. Libri XII prophetarum. 15. Esaias. 16. (0198A)Jeremias. 17. Ezechiel. 18. Daniel. 19. Tobias. 20. Judith. 21. Esther. 22. Esdrae libri II. 23. Machabaeorum libri II. Novi autem Testamenti. 24. Evangeliorum libri IV. 25. Actuum apostolorum liber I. 26. Pauli apostoli Epistolae XIII; ejusdem ad Hebraeos I. 27. Petri II; Joannis III; Judae I; Jacobi I; Apocalypsis Joannis liber I. Fiunt igitur libri viginti et septem, ita ut de confirmando isto canone transmarinae Ecclesiae consulantur. Liceat etiam legi passiones martyrum, cum anniversarii dies eorum celebrantur.
XLVIII. De baptizatis a Donatistis.
De Donatistis placuit, ut consulamus fratres et consacerdotes nostros Siricium et Simplicianum de solis infantibus qui baptizantur penes eosdem, ne quod suo non fecerunt judicio, cum ad Ecclesiam (0198B)Dei salubri proposito fuerint conversi, parentum illis error impediat ne promoveantur sacri altaris ministri [ U., ministerio]. Quibus insertis, Honoratus et Urbanus episcopi legati provinciae Mauritaniae Sitiphensis dixerunt: Jam dudum cum apud sanctitatem vestram allegaremus scripta, dilati sumus ea contemplatione quod fratres nostri advenire possent de Numidia legati; sed quia non parvi dies sunt quibus exspectati minime venerunt; ultra praetermittere, quae nobis mandata sunt a nostris coepiscopis non oportet; atque ideo fratres suggestionem nostram libenter admittite. De fide enim Nicaeni tractatus audivimus, verum et de sacrificiis inhibendis post prandium, ut a jejunis sicut dictum est offerantur, et (0198C)tunc et nunc firmatum est.
XLIX. De his qui nihil habentes in ecclesiis ordinantur.
Placuit ut episcopi, presbyteri, diaconi vel quicunque clerici, qui nihil habentes ordinantur, et tempore episcopatus vel clericatus sui agros vel quaecunque praedia nomini suo comparant, tanquam rerum dominicarum invasionis crimine teneantur, nisi admoniti in Ecclesiam eadem ipsa contulerint. Si autem ipsis proprie aliquid liberalitate alicujus vel successione cognationis venerit, faciant inde quod eorum proposito congruit; quod si a suo proposito retrorsum exorbitaverint 139 honore ecclesiastico indigni, tanquam reprobi judicentur.
L. Ut gesta concilii episcoporum subscriptionibus confirmentur. (0198D)
Aurelius episcopus dixit: Quoniam igitur universa arbitror fuisse tractata, si omnia cum animo vestro convenerint, sermone vestro cuncta roborate. Universi episcopi dixerunt: 140 Omnibus nobis haec placuerunt, et haec nostra subscriptione firmabimus, Et subscripserunt.
Aurelius episcopus Ecclesiae Carthaginis huic decreto consensi, et relecto subscripsi.
Epigonius episcopus plebis Bullensis regionis subscripsi.
(0199A)Augustinus episcopus plebis Hipponensium regionum subscripsi.
(0200A)Similiter et omnes episcopi quadraginta quatuor subscripserunt.
XV CONCILIUM CARTHAGINENSE QUARTUM HABITUM AB EPISCOPIS NUMERO DUCENTIS QUATUORDECIM, AERA CCCCXXXVI, HONORIO AUGUSTO QUARTO ET EUTYCHIANO CONSULIBUS, VI IDUS NOVEMBRIS. (0199)
(0199A)Cum Aurelius episcopus in concilio universali Carthagine in secretario cum omnibus consacerdotibus suis consedisset, placuit cum eo cunctis qui fuerunt in eadem sancta synodo constituere haec quae ad ordines ecclesiasticos canonicis sunt necessaria disciplinis: ubi in principio constitutum est.
I. Quales debeant ordinari episcopi. (0199B)
Qui episcopus ordinandus est antea examinetur; igitur si natura prudens est, si docibilis, si moribus temperatus, si vita castus, si sobrius, si semper suis negotiis, si hominibus affabilis, si misericors, si litteratus, si in lege Domini instructus, si in Scripturarum sensibus cautus, si in dogmatibus ecclesiasticis exercitatus, et ante omnia si fidei documenta verbis simplicibus asserat, id est Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, unum Deum esse confirmans, totamque in Trinitate deitatem coessentialem et consubstantialem et coaeternalem et coomnipotentem praedicans, si singulam quamque in Trinitate personam plenum Deum et totas tres personas unum Deum, si incarnationem divinam non in Patre neque in Spiritu (0199C)sancto factam, sed in Filio tantum credat, ut qui erat in divinitate Dei Patris Filius ipse fieret in homine hominis matris filius, Deus verus ex Patre et homo verus ex matre, carnem ex matris visceribus habens et animam humanam rationalem simul in eo, ut utriusque naturae id est homo et Deus, una persona, unus Filius, unus Christus, unus Dominus, creaturarum omnium quae sunt et auctor et dominus, et creator cum Patre et Spiritu sancto omnium creaturarum, qui passus sit vera carnis passione, mortuus vera corporis sui morte, resurrexit vera carnis suae resurrectione et vera animae resumptione, in qua veniet judicare vivos et mortuos. Quaerendum etiam ab eo, si Novi 141 et Veteris Testamenti, id est, legis (0199D)et prophetarum et apostolorum unum eumdemque credat auctorem et Deum, si diabolus non per conditionem sed per arbitrium factus sit malus. Quaerendum etiam ab eo, si credat hujus quam gestamus et non alterius carnis resurrectionem, si credat judicium futurum et recepturos singulos pro his quae in hac carne gesserunt vel poenas vel praemia, si nuptias non improbet, si secunda matrimonia non damnet, si carnium perceptionem non culpet, si poenitentibus reconciliatis communicet, si in baptismo omnia peccata, id est tam illud originale contractum quam illa quae voluntarie admissa sunt, dimittantur, si extra Ecclesiam (0200A)catholicam nullus salvetur. Cum in his omnibus examinatus inventus fuerit plene instructus, tunc consensu clericorum et laicorum ex conventu totius provinciae episcoporum, maximeque metropolitani vel auctoritate vel praesentia ordinetur episcopus, suscepto in nomine Christi episcopatu, non suae dilectioni (0200B)nec suis moribus, sed his Patrum definitionibus adquiescens; in cujus ordinatione etiam aetas requiratur quam sancti Patres exemplo Salvatoris in praelegendis episcopis constituerunt.
Dehinc disponitur qualiter ecclesiastica officia ordinentur.
II. Qualiter consecrentur episcopi.
Episcopus cum ordinatur, duo episcopi ponant et teneant Evangeliorum Codicem super caput et cervicem ejus, et uno super eum fundente benedictionem, reliqui episcopi omnes qui adsunt manibus suis caput ejus tangant.
III. Qualiter presbyteri ordinentur.
Presbyter cum ordinatur, episcopo eum benedicente (0200C)et manum super ejus caput tenente, etiam omnes presbyteri qui praesentes sunt manus suas juxta manum episcopi super caput illius teneant.
IV. Quemadmodum diaconi constituantur. Diaconus cum ordinatur, solus episcopus qui eum benedicit manum super caput illius ponat, quia non ad sacerdotium, sed ad ministerium consecratur.
V. Quemadmodum subdiaconi constituantur.
Subdiaconus cum ordinatur, quia manus impositionem non accipit, patenam de manu 142 episcopi accipiat vacuam et calicem vacuum, de manu vero archidiaconi accipiat orciolum [ U., urceolum] cum aqua et aquamanile et manutergium.
VI. Quemadmodum acolythi fiant. Acolythus cum ordinatur, ab episcopo quidem doceatur (0200D)qualiter se in officio suo agere debeat, sed ab archidiacono accipiat cereoferarium cum cereis, ut sciat se ad accendenda Ecclesiae luminaria mancipari; accipiat et orciolum vacuum ad suggerendum vinum in eucharistiam sanguinis Christi.
VII. Qualiter exorcistae fiant.
Exorcista cum ordinatur, accipiat de manu episcopi libellum in quo scripti sunt exorcismi, dicente sibi episcopo: Accipe et commenda, et habeto potestatem imponendi manus super energumenos, sive baptizatum, sive catechumenum.
VIII. Qualiter lectores fiant. (0201A)
Lector cum ordinatur, faciat de illo verbum episcopus ad plebem indicans ejus fidem ac vitam atque ingenium; post haec spectante plebe tradat ei Codicem de quo lecturus est dicens ad eum: Accipe et esto verbi Dei relator, habiturus, si fideliter et utiliter impleveris officium, partem cum eis qui verbum Dei ministraverunt.
IX. Qualiter ostiarii.
Ostiarius cum ordinatur, postquam ab archidiacono instructus fuerit qualiter in domo Dei debeat conversari, ad suggestionem archidiaconi tradet ei episcopus claves ecclesiae de altario dicens: Sic age quasi redditurus Deo rationem pro his rebus quae istis clavibus recluduntur.
X. Qualiter psalmistae. (0201B) Psalmista, id est cantor, potest absque scientia episcopi sola jussione presbyteri officium suscipere cantandi, dicente sibi presbytero: Vide quod ore cantas corde credas, ut quod corde credis operibus probes.
XI. Qualiter virgo sanctimonialis. Sanctimonialis virgo cum ad consecrationem suo episcopo offertur, in talibus vestibus applicetur, qualibus semper usura est, professioni et sanctimoniae aptis.
143 XII. Quales viduae vel sanctimoniales ad baptismi ministerium ordinentur.
Viduae vel sanctimoniales quae ad ministerium baptizandarum mulierum eliguntur, instructae sint ad officium, ut possint aperto et sano sermone docere (0201C)imperitas et rusticas mulieres tempore quo baptizandae sunt, qualiter baptizatori ad interrogata respondeant, et qualiter accepto baptismate vivant.
XIII. Qualiter sponsi benedicantur.
Sponsus et sponsa cum benedicendi sunt a sacerdote, a parentibus suis vel a paranymphis offerantur, qui cum benedictionem acceperint, eadem nocte pro reverentia ipsius benedictionis in virginitate permaneant.
XIV. De cellula sacerdotis. Ut episcopus non longe ab ecclesia hospitiolum habeat.
XV. De victu et habitu sacerdotis. Ut episcopus vilem supellectilem et mensam ac victum pauperem habeat, et dignitatis suae auctoritatem (0201D)fide et vitae meritis quaerat.
XVI. Ut episcopus libros Gentilium non legat.
Ut episcopi libros Gentilium non legant, haereticorum autem pro necessitate et tempore.
XVII. Ut episcopus indigentium curam per se non habeat. Ut episcopus gubernationem viduarum et pupillorum aut peregrinorum non per se ipsum, sed per archipresbyterum vel archidiaconum agat.
XVIII. Ut episcopus per testamentum tuitionem non impendat.
Ut episcopus tuitionem testamentorum non suscipiat.
XIX. Ut episcopus pro rebus saecularibus non litiget. (0202A) Ut episcopus nec provocatus pro rebus transitoriis litiget.
XX. Ut episcopus tantum spiritualibus debeat esse intentus. Ut episcopus nullam rei familiaris curam ad se revocet, sed ut lectioni et orationi et 144 verbi Dei praedicationi tantummodo vacet.
XXI. Ut episcopus aegrotans pro se legatum ad synodum mittat. Ut episcopus ad synodum ire satis gravi necessitate inhibeatur, sic tamen ut in persona sua legatum mittat, suscepturus salva fidei veritate quidquid synodus statuerit.
XXII. Ut episcopus sine testimonio clericorum et plebis clericos non instituat. (0202B) Ut episcopus absque consilio presbyterorum suorum clericos non ordinet, ita ut civium conniventiam et testimonium quaerat.
XXIII. Ut episcopus causas clericis praesentibus audiat.
Ut episcopus nullius causam audiat absque praesentia clericorum suorum, alioquin irrita erit sententia episcopi nisi clericorum suorum praesentia confirmetur.
XXIV. Ut episcopus quando verbum facit, nullus discedat. Sacerdote verbum in ecclesia faciente, qui egressus de auditorio fuerit excommunicetur.
XXV. De discordantibus episcopis. Dissidentes episcopos si non timor Dei, synodus (0202C)reconciliet.
XXVI. Ut episcopus dissidentes concordare compellat. Studendum episcopo, ut dissidentes fratres sive clericos sive laicos ad pacem magis quam ad judicium cohortetur.
XXVII. De episcopo vel clerico in alium locum transferendo. Ut episcopus de loco ignobili ad nobilem per ambitionem non transeat, nec quisquam inferioris ordinis clericus; sane si id utilitas Ecclesiae faciendum poposcerit, decreto pro eo clericorum et laicorum episcopis porrecto, per sententiam synodi transferatur, nihilominus alio in loco ejus episcopo subrogato; inferioris vero gradus sacerdotes vel alii clerici concessione suorum episcoporum possunt ad (0202D)alias ecclesias transmigrare.
145 XXVIII. De damnatione episcoporum a synodo retractanda.
Irritam esse injustam episcoporum damnationem; idcirco a synodo retractandam.
XXIX. De episcopo qui alicui crimen objecerit. Episcopus si clerico vel laico crimen infigerit, deducatur ad probationem in synodo.
XXX. Quod irrita sit episcoporum sententia in absentem. Caveant judices Ecclesiae ne absente eo cujus (0203A)causa ventilatur sententiam proferant, quia irrita erit, imo et causam in synodo pro facto dabunt.
XXXI. Qualiter ab episcopo res Ecclesiae habeantur. Ut episcopus rebus Ecclesiae tanquam commendatis non tanquam propriis utatur.
XXXII. De irritis distractionibus episcoporum. Irrita erit episcoporum donatio vel venditio vel commutatio rei ecclesiasticae absque conniventia et subscriptione clericorum.
XXXIII. De episcopis atque presbyteris, ut in ordine suo recipiantur. Episcopi vel presbyteri, si causa visitandae ecclesiae alterius episcopi ad ecclesiam veniant, in gradu suo suscipiantur, et tam ad verbum faciendum quam ad oblationem consecrandam invitentur.
XXXIV. De privato consessu presbyteri cum episcopo. (0203B)
Ut episcopus quolibet loco sedens stare presbyterum non patiatur.
XXXV. De consessu presbyteri cum episcopo in ecclesia. Ut episcopus in ecclesiae consessu presbyterorum sublimior sedeat; intra domum vero collegam se presbyterorum [ U., G., presbyteri] esse cognoscat.
XXXVI. Ut presbyteri parochitani aut per se aut per sacristas suos accipiant chrisma. Presbyteri qui per dioeceses ecclesias regunt, non a quibuslibet episcopis, sed a suis, nec per juniorem clericum, sed aut per se 146 ipsos aut per illum qui sacrarium tenet, ante paschae solemnitatem chrisma petant.
XXXVII. De obedientia diaconorum erga presbyteros. (0203C) Diaconus ita se presbyteri ut episcopi ministrum esse cognoscat.
XXXVIII. Ut diaconus eucharistiam presbyteri jussu ministret. Ut diaconus praesente presbytero eucharistiam corporis Christi populo, si necessitas cogit, jussus eroget.
XXXIX. Ut diaconus jubente presbytero sedeat. Ut diaconus quolibet loco jubente presbytero sedeat.
XL. Ut diaconus coram presbytero interrogatus respondeat.
Ut diaconus in conventu presbyterorum interrogatus loquatur.
XLI. Ut diaconus tempore tantum officii albam induat. (0203D) Ut diaconus tempore tantum oblationis et lectionis alba utatur.
XLII. De clericis qui pro fide tentati sunt. Clericum inter tentationes officio suo incubantem gradibus sublimandum.
XLIII. De his qui pro fide persecutiones ab infidelibus passi sunt. Christianum catholicum qui pro catholica fide tribulationes patitur omni honore a sacerdotibus honorandum: etiam et quotidianus victus ei ministretur.
XLIV. De tonsura clericorum. (0204A) Clericus nec comam nutriat, nec barbam radat.
XLV. De habitu clericorum. Clericus professionem suam etiam habitu et incessu probet, et ideo nec vestibus nec calceamentis decorem quaerat.
XLVI. De continentia clericorum.
Clericus cum extraneis mulieribus non habitet.
147 XLVII. De incessu clericorum. Clericus per plateas et andronas nisi certa et maxima officii sui necessitate non ambulet.
XLVIII. De clericis qui extra necessitatem ad nundinas vadunt. Clericus, qui non pro emendo aliquid in nundinis vel in foro deambulat, ab officio suo degradetur.
XLIX. De vigiliis clericorum. (0204B) Clericus, qui absque corpusculi sui inaequalitate vigiliis deest, stipendio privatus excommunicetur.
L. De clericis ab officio declinantibus. Clericum inter tentationes ab officio declinantem vel negligentius agentem ab ipso officio removendum.
LI. De clerici artificio. Clericus, quamlibet verbo Dei eruditus, artificio victum quaerat.
LII. De clerici vestimento et victu.
Clericus victum et vestimentum sibi ab artificio vel agricultura absque officii sui duntaxat detrimento praeparet.
LIII. De clericis invalidis.
(0204C)Omnes clerici qui ad operandum invalidi sunt et artificiola et litteras discant.
LIV. De clericis invidis. Clericus invidens fratrum profectibus donec in vitio est non promoveatur.
LV. De clericis accusatoribus. Ut episcopi accusatores fratrum excommunicent; et si emendaverint vitium, recipiant eos ad communionem, non ad clerum.
LVI. De clericis adulatoribus et proditoribus. Clericus qui adulationibus et proditionibus vacare deprehenditur degradetur ab officio.
LVII. De clericis maledicis. Clericus maledicus maximeque in sacerdotibus, (0204D)cogatur ad postulandam veniam; si 148 noluerit, degradetur nec unquam ad officium absque satisfactione revocetur.
LVIII. De clericis frequenter litigantibus.
Ejus qui frequenter litigat et ad accusandum facilis est testimonium nemo absque gravi examine recipiat.
LIX. De discordantibus clericis.
Discordantes clericos episcopus vel ratione vel potestate ad concordiam trahat: inobedientes synodus per audientiam damnet
LX. De clericis turpiloquis vel vagis. (0205A) Clericum scurrilem et verbis turpibus jocularem ab officio retrahendum.
LXI. De clericis per creaturas jurantibus. Clericum per creaturas jurantem acerrime objurgandum; si perstiterit in vitio excommunicandum.
LXII. De clericis sanis jejunia polluentibus. Clericum qui tempore indicti jejunii absque inevitabili necessitate jejunium rumpit minorem habendum: districte coerceatur.
LXIII. De clericis inter epulas cantantibus. Clericum inter epulas cantantem acerrime objurgandum ; si perstiterit in vitio excommunicandum.
LXIV. De his qui studiose dominico die jejunant.
Qui dominico die studiose jejunat non credatur (0205B)catholicus.
LXV. De pascha uno tempore celebranda. Paschae solemnitas uno die et tempore celebranda.
LXVI. Ut clericus recurrat ad synodum. Clericus, qui episcopi circa se districtionem injustam putat, recurrat ad synodum.
LXVII. De seditionariis clericis. Seditionarios nunquam ordinandos clericos, sicut nec usurarios vel injuriarum suarum ultores.
149 LXVIII. De poenitentibus ordinatis.
Ex poenitentibus quamvis bonus clericus non ordinetur: si per ignorantiam episcopi factus fuerit, deponatur a clero, quia ordinationis tempore non prodidit se fuisse poenitentem: si autem sciens episcopus ordinaverit, etiam ipse ab episcopatus sui ordinandi (0205C)duntaxat potestate privetur.
LXIX. De episcopis damnatis. Simili sententiae subjacebit episcopus si sciens ordinaverit clericum eum qui viduam aut repudiatam uxorem habuit vel secundam.
LXX. De clericorum conviviis. Clericus haereticorum vel schismaticorum tam convivia quam sodalitates aequaliter vitet.
LXXI. De conventiculis haereticorum. Conventicula haereticorum non ecclesias, sed conciliabula appellanda.
LXXII. Neque cum haereticis psallendum.
Cum haereticis neque orandum neque psallendum.
LXXIII. De his qui communicaverint cum excommunicato. (0205D) Qui communicaverit vel oraverit cum excommunicato, sive clericus sive laicus, excommunicetur.
LXXIV. De poenitentium lege.
Ut sacerdos poenitentiam imploranti absque personae acceptione poenitentiae leges injungat.
LXXV. De negligentioribus poenitentibus. Ut negligentiores poenitentes tardius recipiantur.
LXXVI. De poscentibus poenitentiam si postea obmutescant. (0206A)
Is qui poenitentiam in infirmitate positus petit, si casu dum ad eum sacerdos invitatus venit, oppressus infirmitate obmutuerit vel in phrenesim versus fuerit, dent testimonium qui eum audierunt et accipiat poenitentiam; 150 et si continuo creditur moriturus, reconcilietur per manus impositionem et infundatur ori ejus eucharistia: si supervixerit, admoneatur a supradictis testibus petitioni suae satisfactum, et subdatur statutis poenitentiae legibus, quandiu sacerdos qui poenitentiam dedit probaverit.
LXXVII. De poenitentibus.
Poenitentes qui in infirmitate sunt viaticum accipiant.
LXXVIII. Item de poenitentibus. (0206B) Poenitentes qui in infirmitate viaticum eucharistiae acceperint non se credant absolutos sine manus impositione, si supervixerint.
LXXIX. De poenitentibus si casu aliquo moriantur.
Poenitentes, qui attente leges poenitentiae exequuntur, si casu in itinere vel in mari mortui fuerint ubi eis subveniri non potuit, memoria eorum et orationibus et oblationibus commendetur
LXXX. De manus impositione super poenitentes. Omni tempore jejunii manus poenitentibus a sacerdotibus imponatur.
LXXXI. Ut poenitentes mortuos efferant et sepeliant.
Mortuos ecclesiae poenitentes efferant et sepeliant.
LXXXII. Ut poenitentes semper genua flectant. (0206C) Poenitentes etiam diebus remissionis genua flectant.
LXXXIII. De senibus ecclesiae honorandis.
Pauperes et senes ecclesiae plus caeteris honorandos.
LXXXIV. De infidelibus pro audienda lectione in ecclesia. Ut episcopus nullum prohibeat ingredi ecclesiam et audire verbum Dei, sive Gentilem, sive haereticum, sive Judaeum, usque ad missam catechumenorum.
LXXXV. Ut qui baptizandi sunt nomen dent.
Baptizandi nomen suum dent, et dum sub abstinentia vini et carnium ac manus impositione (0206D)151 crebro examinantur, baptismum percipiant.
LXXXVI. Ut nuper baptizati caste vivant. Neophyti aliquandiu et lautioribus epulis et spectaculis vel conjugalibus abstineant.
LXXXVII. De catholicis qui causas apud infideles proponunt.
Catholicus qui causam sive justam sive injustam ad judicium alterius fidei judicis provocat, excommunicetur.
LXXXVIII. De his qui ecclesia praetermissa ad spectacula pergunt. (0207A) Qui die solemni praetermisso ecclesiae conventu ad spectacula vadit, excommunicetur.
LXXXIX. De auguriis et incantationibus.
Auguriis vel incantationibus servientem a conventu ecclesiae separandum, similiter et Judaicis superstitionibus vel feriis inhaerentem.
XC. De energumenis. Omni die exorcistae energumenis manus imponant.
XCI. Item de energumenis.
Pavimenta domorum Dei energumeni verrant.
XCII. De victu energumenorum. Energumenis in domo Dei assidentibus victus (0207B)quotidianus per exorcistas opportuno tempore ministretur.
XCIII. De discordantium oblationibus.
Oblationes dissidentium fratrum neque in sacrario neque in gazophylacio recipiantur.
XCIV. De pauperum oppressoribus.
Eorum qui pauperes opprimunt dona a sacerdonibus refutanda.
XCV. De his qui oblationes defunctorum ecclesiis fraudant. Qui oblationes defunctorum aut negant ecclesiis, aut cum difficultate reddunt, tanquam egentium necatores excommunicentur.
152 XCVI. De accusatore vel accusato. Quaerendum in judicio cujus sit conversationis et (0207C)fidei is qui accusat et is qui accusatur.
XCVII. De religiosis feminis.
Vir qui religiosis feminis praeponendus est ab episcopo loci probetur.
XCVIII. De laicis doctoribus. Laicus praesentibus clericis, nisi ipsis probantibus, docere non audeat.
XCIX. De mulieribus doctis. Mulier quamvis docta et sancta viros in conventu docere non audeat.
C. Ut mulieres baptizare non praesumant. Mulier baptizare non praesumat.
CI. De viduis adolescentulis.
Viduae adolescentes, quae corpore debiles sunt, (0207D)sumptu Ecclesiae cujus viduae sunt sustententur.
CII. De clericis et viduis.
Ad reatum episcopi pertinet vel presbyteri qui parochiae praeest, si sustentandae vitae praesentis causa adolescentiores viduae vel sanctimoniales clericorum familiaritatibus subjiciantur.
CIII. De viduis.
Viduae quae stipendio Ecclesiae sustentantur tam assiduae in Dei opere esse debent, ut et meritis et orationibus suis Ecclesiam adjuvent.
CIV. De viduis quae professam continentiam praevaricaverunt. (0208A)
Sicut bonum est castitatis praemium, ita et majore observantia et praeceptione constituendum est, ut si quae viduae, quamlibet adhuc in minoribus annis positae et immatura aetate a viro relictae, se devoverint Deo et veste laicali abjecta sub testimonio episcopi et Ecclesiae religioso habitu apparuerint, postea vero ad nuptias saeculares transierint, secundum apostolum Paulum damnationem habebunt, quoniam fidem castitatis 153 quam Deo voverunt irritam facere ausae sunt. Tales ergo personae sint a Christianorum communione alienae, quae etiam nec in convivio cum Christianis communicent: nam si adulterae conjuges reatu sunt suis viris obnoxiae, (0208B)quanto magis viduae quae Deo religiositatem voverant crimine adulterii notabuntur, si devotionem quam spontanee Deo obtulerunt libidinosa voluptate corruperint atque ad secundas nuptias transitum fecerint? quae etsi violentia irruente ab aliquo praereptae fuerint, ac postea delectatione libidinis permanere in conjuginm raptori vel violento viro consenserint, damnationi superius comprehensae teneantur obnoxiae: de talibus enim sic ait Apostolus: Cum enim luxuriatae fuerint nubere volunt, habentes damnationem quia primam fidem irritam fecerunt.
CV. De contemptoribus Ecclesiae.
Revera invenitur ex Christianis fieri schismaticos plerumque irrationabiles, quibus ex his dum ut catholici aedificant illi ut haeretici destruere insistunt, (0208C)et alii ecclesias Domini fideli devotione ac compunctione promptissima 154 subornare, alii de his seditionum institutione decresci. De his recte loquitur per Spiritum sanctum propheta: Benedicti qui aedificant te in aeternum, et maledicti sunt qui destruunt muros tuos vel certe qui subvertunt habitationes tuas vel nunc conati sunt minui sancta tua: tu autem domus Dei laetare cum filiis justorum. Et ab hac institutione Domini placuit omnibus Patribus per provinciam Carthaginis consistentibus, ut si quis clericus vel laicus se elevaverit contra Ecclesiam Dei seditionum seminans schismata et non ad culmen charitatis ejus conaverit attendi, sed fundamenta ejus volens subrui, quae est stabilitas omnium Christianorum, si clericus fuerit, cadat de proprio gradu; si laicus, (0208D)segregatus ab Ecclesia Dei quam spernit et a conventu totius Christianae religionis, a sancta communione maneat exclusus.
Similiter omnes episcopi subscripserunt.
Augustinus Hipponae regionis. Aurelius episcopus Ecclesiae Carthaginensis subscripsi. Donatianus Teleptensis primae sedis episcopus subscripsi. (0208D)episcopus subscripsi. (0208D). XVI CONCILIUM CARTHAGINENSE QUINTUM HABITUM AB EPISCOPIS NUMERO SEPTUAGINTA TRIBUS, AERA CCCCXXXVIII. POST CONSULATUM FLAVII STILICONIS VIRI CLARISSIMI, DIE XVII KALENDAS JULIAS. (0209) (0209A)Carthagine in secretario basilicae restitutae cum Aurelius episcopus una cum coepiscopis suis consedisset, astantibus etiam diaconibus, constituta sunt haec quae in subsequenti concilio definita sunt.
155 I. De clericis ad testimonium non pulsandis.
In principio statuendum, ut si quis forte in ecclesia quamlibet causam jure apostolico ecclesiis imposito agere voluerit, et fortasse decisio clericorum uni parti displicuerit, non liceat clericum in judicium ad testimonium devocari eum, qui cognitor vel praesens fuit [ U., fuerit], ut nulla ad testimonium dicendum ecclesiastici cujuslibet persona pulsetur.
II. De clericis pro crimine suo damnatis.
Et illud statuendum, ut si quis cujuslibet honoris (0209B)clericus judicio episcoporum quocunque crimine fuerit damnatus, non liceat eum sive ab ecclesiis quibus praefuit, sive a quolibet homine defensari, interposita poena damni, pecuniae atque honoris, a quo nec aetatem nec sexum excusandum esse praecipiant.
III. De sacerdotibus et levitis ut ab uxoribus se contineant.
Praeterea cum de quorumdam clericorum quamvis erga uxores proprias incontinentia referretur, placuit episcopos, presbyteros et diaconos secundum priorum statuta etiam ab uxoribus continere; quod nisi fecerint, ab ecclesiastico removeantur officio: caeteros autem clericos ad hoc non cogi, sed secundum uniuscujusque consuetudinem observari debere.
IV. De rebus Ecclesiae inconsulto metropolitano episcopo non alienandis. (0209C)
Placuit etiam ut rem Ecclesiae nemo vendat: quod si aliqua necessitas cogit, hanc insinuandam esse primati provinciae, ut cum statuto numero episcoporum utrum faciendum sit arbitretur; quod si tanta urget necessitas Ecclesiae ut non possit ante consulere, saltem post factum curet hoc statim agere vel vicinis episcopis hoc antea indicare et ad concilium referre easdem Ecclesiae necessitates; quod si non fecerit, reus concilii venditor teneatur honore amisso .
V. Ut nullus episcopus relicta cathedra in dioecesi resideat.
Rursum placuit ut nemini sit facultas, relicta principali (0209D)cathedra, ad aliquam ecclesiam in dioecesi constitutam se conferre, vel in re propria diutius quam oportet constitutum 156 curam vel frequentationem propriae cathedrae negligere.
VI. De his qui nullo testimonio se baptizatos noverunt ut baptizentur. (0210A)
Item placuit de infantibus, quoties non inveniuntur certissimi testes qui eos baptizatos esse sine dubitatione testentur, neque ipsi sunt per aetatem idonei de traditis sibi sacramentis respondere, absque ullo scripulo eos esse baptizandos, ne ista trepidatio eos faciat sacramentorum purgatione privari: hinc enim legati Maurorum fratres nostri consuluerunt, quia multos tales a barbaris redimunt.
VII. De tempore paschali seu concilii.
Item placuit ut dies venerabilis paschae formatarum subscriptione omnibus intimetur, dies vero concilii X calendas Novembris servetur, et scribendum ad singularum quarumque provinciarum primates, (0210B)ut quando apud se concilium congregat, istum diem non impediant.
VIII. De intercessoribus ne cathedram morientis episcopi diu retineant.
Item constitutum est ut nulli intercessori licitum sit cathedram, cui intercessor datus est, quibuslibet populorum studiis vel seditionibus retinere, sed dare operam ut intra annum eisdem episcopum provideat; quod si neglexerit, anno exempto interventor alius tribuatur.
IX. De defensore ecclesiarum a principe postulando.
Ab imperatore autem universis visum est postulandum propter afflictionem pauperum quorum molestiis sine intermissione agitatur Ecclesia, ut defensores eis adversus potentias divitum cum episcoporum (0210C)provisione deligantur.
X. Ut episcopi ad diem concilii recurrant.
Item placuit ut quotiescunque concilium congregandum est, episcopi qui neque aegritudine neque alia graviore necessitate impediuntur competenter occurrant, primatibusque suarum provinciarum intimetur, ut de universis episcopis vel duae vel tres turmae fiant, ac de singulis turmis vicissim quotquot electi fuerint ad diem concilii instantissime occurrant; quod si non potuerint 157 occurrere, excusationes suas in tractatoria conscribant, vel si post adventum tractatoriae aliquae necessitates repente forsitan ortae fuerint, nisi rationem impedimenti sui apud suum primatem reddiderint, ecclesiae suae communione debere esse contentos.
XI. Ut lapsis sacerdotibus manus eis sicut laicis non ponantur. (0210D)
Ita confirmatum est ut si quando presbyteri vel diaconi in aliqua graviori culpa convicti fuerint, qua (0211A)eos a ministerio necesse sit removere, non eis manus vel tanquam poenitentibus vel tanquam fidelibus laicis imponatur; neque unquam permittendum, ut rebaptizati ad clericatus gradum promoveantur.
XII. De clericis excommunicatis quandiu eis asserere liceat.
Rursum constitutum est, ut quoties clericis convictis et confessis in aliquo crimine vel propter eorum verecundiam parcitur vel propter Ecclesiae opprobrium aut insolentem insultationem haereticorum atque gentilium, si forte causae suae adesse voluerint et innocentiam suam asserere, intra annum excommunicationis hoc faciant: si vero intra annum causam suam purgare contempserint, nulla eorum vox postea penitus audiatur.
XIII. De clericis vel monachis ab alio episcopo ordinatis. (0211B) Item placuit, ut si quis de alterius monasterio repertum vel ad clericatum promovere voluerit vel in suo monasterio majorem monasterii constituere, episcopus qui hoc fecerit, a caeterorum communione sejunctus, suae tantum plebis communione contentus sit, et ille neque clericus neque praepositus perseveret.
158 XIV. De episcopis qui infidelibus res suas relinquunt.
Item constitutum est ut si quis episcopus haeredes extraneos a consanguinitate sua vel haereticos etiam consanguineos aut paganos Ecclesiae praetulerit, saltem post mortem anathema ei dicatur, atque nomen (0212A)ejus inter Dei sacerdotes nullomodo recitetur, nec excusari possit si intestatus defecerit, quia utique debuit factus episcopus rei suae ordinationem congruam suae professioni nequaquam differre.
XV. De basilicis quae sine martyrum reliquiis dedicatae sunt.
Item placuit, ut de altaribus quae passim per agros aut vias tanquam memoriae martyrum constituuntur, in quibus nullum corpus aut reliquiae martyrum conditae probantur, ab episcopis qui iisdem locis praesunt si fieri potest evertantur: si autem hoc per tumultus populares non sinitur, plebes tamen admoneantur ne illa loca frequentent, ut qui recte sapiunt nulla ibi superstitione devincti teneantur. Et omnino nulla memoria martyrum probabiliter acceptetur, (0212B)nisi ubi corpus aut aliquae reliquiae sunt, aut origo alicujus habitationis vel passionis fidelissima origine traditur; nam quae per somnia et inanes quasi revelationes quorumlibet hominum ubicumque constituuntur altaria omnimodo improbentur.
XVI. De idolatriis destruendis. Item placuit ab imperatoribus gloriosissimis peti, ut reliquiae idolatriae non solum in simulacris sed in quibuscumque locis vel lucis vel arboribus omnimodo deleantur.
Aurelius episcopus ecclesiae Carthaginis his supra comprehensis in nostro concilio statutis subscripsi.
Similiter septuaginta tres episcopi subscripserunt.
XVII CONCILIUM CARTHAGINENSE SEXTUM HABITUM AB EPISCOPIS DUCENTIS DECEM ET SEPTEM, AERA CCCCLVII, UBI ACTUM EST UT NICAENUM CONCILIUM AB EPISCOPIS ORIENTALIBUS PETERETUR: CUI SYNODO INTERFUIT LEGATIO ECCLESIAE ROMANAE, FAUSTINUS SCILICET EPISCOPUS, PHILIPPUS ET ASELLUS PRESBYTERES, POST CONSULATUM GLORIOSISSIMORUM IMPERATORUM HONORII XII ET THEODOSII VIII AUGUSTORUM, VIII KALENDAS JUNIAS. (0211)
(0211C)159-160 Carthagine in secretario basilicae Fausti cum Aurelius papa una cum Valentino primae sedis provinciae Numidiae Faustinoque ecclesiae Potentinae provinciae Italiae Piceni legato Ecclesiae Romanae, sed et legatis diversarum provinciarum Africanarum id est Numidiarum duarum, Byzacenae, Mauritaniae Sitiphensis et Mauritaniae Caesariensis, sed et Tripolis, et Vincentio Culusitano, Fortunatiano et caeteris episcopis provinciae proconsularis ducentis decem et septem, necnon Philippo et Asello presbyteris atque legatis Romanae Ecclesiae consedisset, astantibus diaconibus, Aurelius episcopus dixit.
I. Allocutio Aurelii episcopi ad synodum.
Post diem constitutum concilii, ut recordamini, (0211D)fratres beatissimi, multa flagitata sunt, exspectantes fratres nostros qui nunc ad praesentem synodum legati advenerunt, quae gestis necesse est socientur, (0212C)qua de re Domino nostro de tantae congregationis coetu gratias referimus. Superest ut tam exemplaria Nicaeni concilii quae nunc habemus et a patribus constituta sunt, quam etiam hic a decessoribus nostris eamdem synodum firmantes vel quae secundum eam formam per omnes clericorum gradus a summo usque in ultimum salubriter ordinata sunt, in medium proferantur. Ab universo concilio dictum est: Proferantur. Daniel notarius recitavit: Nicaeni concilii fidei professio vel statuta ita se habent.
II. Responsio Faustini episcopi legati Romanae Ecclesiae de his quae in Ecclesia partim canone, partim consuetudine sunt firmata.
Haec cum audisset Faustinus episcopus plebis Potentinae provinciae Italiae Piceni legatus Romanae (0212D)Ecclesiae dixit: Injuncta nobis sunt a sede apostolica aliqua per scripturam, aliqua etiam in mandatis cum vestra beatitudine tractanda, sicuti et gostis (0213A)superioribus meminimus, hoc est de Nicaenis canonibus, ut conserventur et constitutio eorum et consuetudo, quia et aliqua ordine et 161 canone tenentur, aliqua consuetudine firmata sunt. De his ergo si placet beatitudini vestrae tractemus, ut et ad sedem venerandam rescriptis vestris intimare possitis atque nos admonuisse apud venerabilem papam evidenter clareat, licet et capitula actionum jam inserta sint gestis: de ipsis ergo, ut superius dixi, quid vestrae beatitudini placeat agere debemus. Veniat ergo commonitorium in medium, ut scire possit vestra beatitudo quid in eo contineatur, ut ad singula respondeatur.
III. De commonitorio Romani papae recitato.
Aurelius episcopus dixit: Proferatur commonitorium (0213B)quod fratres et consacerdotes nostri actis nuper allegaverunt, et caetera quae acta sunt vel quae agenda sunt. Subsequenter Daniel notarius recitavit commonitorium. Fratri Faustino et filiis Philippo et Asello presbyteris Zosimus episcopus. Vobis commissa negotia non latent, vos ita, ac si nostra ibi imo quia nostra ibi in vobis praesentia est, cuncta peragite, maxime cum et hoc nostrum possitis habere mandatum, et verba canonum quae in pleniorem firmitatem huic commonitorio inseruimus: ita enim dixerunt dilectissimi fratres in concilio Nicaeno, cum de episcoporum appellatione decernerent. Placuit autem ut si episcopus accusatus fuerit, et judicaverint congregati episcopi regionis ipsius et de gradu suo dejecerint eum, et appellasse videtur et confugerit (0213C)ad beatissimum Ecclesiae Romanae episcopum, et voluerit audiri et justum putaverit ut renovetur examen, scribere his episcopis dignetur qui in finitima et propinqua provincia sunt, ut ipsi diligenter omnia requirant et juxta fidem veritatis definiant: quod si quis rogat causam suam iterum audiri, et deprecatione sua moverit episcopum Romanum ut e latere suo presbyterem mittat, erit in potestate episcopi quid velit et quid existimet; et si decreverit mittendos esse qui praesentes cum episcopis judicent habentes auctoritatem ejus a quo destinati sunt, erit in ejus arbitrio; si vero crediderit sufficere episcopos ut negotio terminum imponant, faciet quod sapientissimo consilio suo judicaverit.
IV. Alipii episcopi responsio pro veris exemplariis Nicaeni concilii perquirendis. (0213D)
Et cum recitaret, Alpius episcopus ecclesiae Tagastensis legatus provinciae Numidiae dixit: De hoc jam superioribus etiam litteris concilii nostri rescripsimus, et id nos servaturos profitemur quod in Nicaeno concilio 162 constitutum est: adhuc tamen movet quoniam cum inspiceremus Graeca exemplaria hujus synodi Nicaenae, ista ibi nescio qua ratione minime invenimus. Unde petimus venerationem tuam, sancte papa Aureli, ut quia hoc authenticum concilium Nicaenum in urbe dicitur esse Constantinopolitana, aliquos cum scriptis tuae sanctitatis mittere digneris, (0214A)et non solum ad ipsum sanctum fratrem nostrum Constantinopolitanum episcopum, sed etiam ad Alexandrinum et Antiochenum venerabiles sacerdotes, qui hoc nobis concilium sub adstipulatione litterarum suarum dirigant, ut omnis postmodum ambiguitas auferatur, quia nos ita ut frater Faustinus attulit minime invenimus: ista nos tamen paulisper servaturos, ut antea dixi, donec integra exemplaria veniant profitemur. Petendus est autem litteris nostris etiam venerabilis Ecclesiae Romanae episcopus Bonifacius, ut ipse quoque dignetur ad memoratas ecclesias aliquos mittere, qui eadem exemplaria praedicti Nicaeni concilii secundum ejus possint scripta perferre [T. 2. praeferre]. Nunc autem memorati Nicaeni concilii qualia exemplaria habemus his gestis (0214B)sociamus.
V. Ubi Faustinus episcopus dicit, ut Romano papae synodus pro inquirenda Nicaenae synodi veritate notescat.
Faustinus episcopus legatus Ecclesiae Romanae dixit: Nec vestra sanctitas praejudicat Ecclesiae Romanae sive de hoc capitulo sive de aliis, quia dicere dignatus est frater noster et coepiscopus Alipius dubios esse canones, sed haec ipsa ad sanctum ac beatissimum papam nostrum scribere dignemini, ut et ipse integros canones inquirens cum vestra sanctitate de omnibus constitutis tractare possit. Sufficiat autem ut et ipse beatissimus episcopus urbis Romae, sicut et vestra sanctitas apud se tractat, ita et ipse inquirat, ne contentio inter ecclesias nasci videatur, sed (0214C)magis charitate fraterna deliberare possitis ipso rescribente quid melius observari debeat. Aurelius episcopus dixit: Praeter ista quae deprompsimus actis necesse est ut etiam nostrae parvitatis litteris sancto fratri et consacerdoti nostro Bonifacio singula quae tractamus plenissime intimemus: ergo si omnibus placet prosecutio nostra, ore omnium condiscamus. Universum concilium dixit: Placet.
VI. De sententia Sardicensis concilii recitata postulante Novato episcopo.
Novatus episcopus legatus Mauritaniae Sitiphensis dixit: Nunc meminimus in hoc 163 praesenti commonitorio lectum etiam de presbyteris vel diaconibus contineri, qualiter audiri ab episcopis suis vel a finitimis debeant, quod in Nicaeno concilio minime (0214D)legimus: unde hoc ipsum jubeat sanctitas vestra nobis recitari. Aurelius episcopus dixit: Recitetur ad locum etiam hoc quod deposcitur. Daniel notarius recitavit: De appellationibus autem clericorum, id est minoris loci, et ipsius synodi certa responsio, de qua re quid acturi sitis credimus inserendum, quod taliter dictum est ex Sardicensi concilio (Titulo 17). Osius episcopus dixit: Quid me adhuc moveat reticere non debeo: Si episcopus quis forte iracundus, quod esse non debet, cito aut aspere commoveatur adversus presbyterum sive diaconem suum et exterminare eum de ecclesia voluerit, providendum est (0215A)ne innocens damnetur aut perdat communionem, habeat potestatem ejectus ut finitimos interpellet episcopos, ut causa ejus audiatur et diligentius tractetur, quia non oportet ei negari audientiam roganti, et ille episcopus qui aut juste aut injuste rejecit patienter accipiat ut negotium discutiatur, ut aut probetur ejus aut emendetur sententia: et caetera.
VII. Ubi Augustinus episcopus cum synodo Nicaenum concilium conservare promittit.
Cumque recitaretur, Augustinus episcopus ecclesiae Hipponiregiensis legatus provinciae Numidiae dixit: Et hoc nos servaturos profitemur salva diligentiori inquisitione concilii Nicaeni. Aurelius episcopus dixit: Si hoc etiam omnium vestri charitati placet, responsione firmate. Universum concilium (0215B)dixit: Omnia quae in Nicaeno concilio statuta sunt nobis omnibus placent. Jucundus episcopus ecclesiae Suphetulae legatus provinciae Byzacenae dixit: Quod statutum est in Nicaeno concilio violari a quoquam nullatenus potest.
VIII. Ubi Faustinus episcopus pro dubietate recitati capituli Romano papae reperit scribendum.
Faustinus episcopus legatus Ecclesiae Romanae dixit: Adhuc secundum professionem sanctitatis vestrae tam sancti Alipii quam etiam fratris nostri Jucundi aliqua firmari credo, aliqua infirmari, quod non debet, cum jam in dubium ipsi canones venerint: ergo ut placet et nobis et beatitudini vestrae, ad sanctum et venerabilem Ecclesiae Romanae episcopum vestra scribere dignetur sanctitas, ut et ipse (0215C)quod et sanctus Augustinus statuere dignatus est deliberare possit 164 utrumnam et hoc constituendum sit ac retinendum, hoc est de appellationibus inferioris gradus. Si ergo adhuc in dubium venit de hoc capitulo, justum est ut beatissimae Romanae sedis episcopus informari debeat, si tamen approbatis canonibus hoc invenire poteritis.
IX. Ubi synodus exemplaria Nicaeni concilii magis ab orientalibus episcopis expetenda decrevit.
Aurelius episcopus dixit: Etiam quae dudum vestrae charitati intimavimus, nunc patimini exemplaria statutorum Nicaeni concilii, sed et quae hic salubriter a nostris decessoribus secundum ejusdem concilii formam vel quae nunc a nobis ordinata sunt recitari et gestis inseri. Omne concilium dixit: Exemplaria (0215D)fidei et statuta Nicaenae synodi, quae ad nostrum concilium per beatae recordationis olim praedecessorem tuae sanctitatis qui interfuit Cecilianum episcopum allata sunt, sed et quae patres ea exemplaria [ Ae., B. R., U., exempla] sequentes hic constituerunt vel nunc communi tractatu statuimus, his gestis ecclesiasticis inserta manebunt, ita ut superius dictum est venerabilibus viris Antiochenae et Alexandrinae sed et Constantinopolitanae Ecclesiarum [ U., G., Ecclesiae] episcopis scribere vestra beatitudo dignetur, ut exemplaria verissima concilii Nicaeni sub adstipulatione litterarum suarum dirigant, quo declarata veritas, (0216A)ea capitula quae in commonitorio praesens frater et coepiscopus noster Faustinus sed et compresbyteri Philippus et Asellus secum attulerunt, aut ibidem reperta a nobis firmabuntur, aut si non inveniuntur, collecta synodo de hoc in sequenti tractabimus. Daniel notarius Nicaeni concilii professionem fidei vel ejus statuta recitavit in concilio Africano.
X. Professio fidei Nicaeni concilii.
Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem omnium visibilium et invisibilium conditorem: et in unum Dominum Jesum Christum filium Dei, natum de Patre unigenitum, hoc est de substantia Patris, Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero, natum, non factum, unius substantiae cum Patre, quod Graeci dicunt homousion, per quem omnia (0216B)facta sunt, sive quae in coelo, sive quae in terra, qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit, et incarnatus est, homo factus passus est, et resurrexit tertia die, ascendit in coelos, sedet ad dexteram Patris, 165 inde venturus judicare vivos et mortuos: et in Spiritum sanctum. Eos autem qui dicunt: Erat quando non erat, et priusquam nasceretur non erat, et quia ex nullis exstantibus factus est, aut ex aliqua substantia vel natura, dicentes mutabilem et convertibilem Filium Dei; hos anathematizat catholica et apostolica Ecclesia.
XI. Epistola ad Bonifacium urbis Romae episcopum ab Aurelio et reliquis Africanae provinciae episcopis per superius denominatos Romanae Ecclesiae legatos pro eo ipso concilio directa.
(0216C)Domino beatissimo et honorabili fratri Bonifacio Aurelius, Valentinus primae sedis provinciae Numidiae et caeteri qui praesentes adfuimus numero ducenti decem et septem ex omni concilio Africae.
Quoniam Domino placuit, ut de his quae nobiscum egerunt sancti fratres nostri coepiscopus Faustinus et compresbyteri Philippus et Asellus, non beatae memoriae episcopo Zosimo a quo ad nos mandata et litteras attulerunt, sed tuae venerationi qui in ejus loco es divinitus constitutus, humilitas nostra rescriberet; ea breviter insinuare debemus quae utrorumque concordia terminata sunt, non ea quae prolixis gestorum voluminibus continentur, in quibus salva quidem charitate non tamen sine parvo altercationis labore demorati sumus, ea gestis deliberantes (0216D)quae nunc ad causam pertinent; quanquam et ille, si adhuc esset in corpore, hoc acciperet gratius quod videret pacatius terminatum, domine frater. Apiarius presbyter, de cujus et ordinatione et excommunicatione et provocatione fuerat exortum non solum Siccensi verum etiam totius Africae Ecclesiae non leve scandalum, de omnibus erroribus suis veniam petens communioni est restitutus: prior autem coepiscopus noster Siccensis Urbanus quod in eo corrigendum visum est sine ulla dubitatione correxit: quia vero paci et quieti Ecclesiae non tantum ad praesens sed etiam in posterum prospiciendum (0217A)fuit, quoniam talia multa praecesserunt ut vel similia vel etiam graviora deinceps praecaveri oporteret: placuit nobis ut de Siccensi Ecclesia, retento scilicet honore gradus sui, presbyter removeretur Apiarius, et accepto epistolio ubicunque alibi vellet et posset presbyterii munere fungeretur; quod eidem ipsi per litteras proprias postulanti sine difficultate concessimus. Sane priusquam haec causa isto termino clauderetur, inter alia quae diuturnis [ U., diutinis] disceptationibus 166 versabamur, quia ratio ipsa poscebat ut apud acta ecclesiastica a fratribus nostris Faustino coepiscopo et Philippo atque Asello compresbyteris quaereremus, ut promerent quidquid eis nobiscum agendum fuisset injunctum, nonnulla quidem sine ullo scripto prosecuti sunt verbis: sed cum id (0217B)potius flagitaremus quid in litteris ferrent, commonitorium protulerunt, quod recitatum nobis etiam gestis quae secum ad vos deferunt est alligatum: in quo eis quatuor quaedam nobiscum gerenda mandata sunt: unum de appellationibus episcoporum ad Romanae Ecclesiae sacerdotem: alterum ne ad comitatum episcopi importune navigent: tertium de retractandis presbyterorum et diaconorum causis apud finitimos episcopos, si a suis excommunicati perperam [ U., propere] fuerint: quartum de Urbano episcopo excommunicando vel etiam Romam evocando, nisi ea quae videbantur corrigenda corrigeret. Quorum omnium de primo et tertio id est ut Romam liceat episcopo provocare, et ut clericorum causae apud provinciarum suarum episcopos finiantur, jam (0217C)priori anno etiam litteris nostris ad eumdem venerabilis memoriae Zosimum episcopum datis insinuare curavimus, ut ea servare sine ulla ejus injuria paulisper sineremus usque ad inquisitionem statutorum concilii Nicaeni. Et nunc de tua poscimus sanctitate, ut quemadmodum ea apud Nicaeam a patribus acta vel constituta sunt sic ea nobis facias custodiri, et ibi apud vos ista quae in commonitorio attulerunt facias exerceri. Item istud: Si episcopus accusatus fuerit, et judicaverint congregati episcopi regionis ipsius et de gradu suo dejecerint eum, et appellasse videtur et confugerit ad beatissimum Romanae Ecclesiae episcopum, et voluerit audiri et justum putaverit ut renovetur examen, scribere his episcopis dignetur qui in finitima et propinqua provincia sunt, (0217D)ut ipsi diligenter requirant omnia et juxta fidem veritatis definiant: quod si is, qui rogat causam suam iterum audiri, deprecatione sua moverit episcopum Romanum ut e latere suo presbyteres mittat, erit in potestate episcopi quid velit et quid aestimet; et si decreverit mittendos esse qui praesentes cum episcopis judicent habentes auctoritatem ejus a quo destinati sunt, erit in suo arbitrio: si vero crediderit sufficere episcopos ut negotio terminum imponant, faciet quod sapientissimo suo consilio judicaverit. Item de presbyteris et diaconibus: Si episcopus quis iracundus, quod esse non debet, cito aut aspere (0218A)commoveatur adversus presbyterum sive diaconum suum et exterminare eum de Ecclesia voluerit, providendum 167 est ne innocens damnetur aut perdat communionem, habeat potestatem ejectus ut finitimos interpellet episcopos et causa ejus audiatur et diligentius tractetur, quia non oportet ei negari audientiam roganti; et ille episcopus qui aut juste aut injuste rejecit patienter accipiat ut negotium discutiatur, ut aut probetur ejus aut emendetur sententia. Haec utique usque ad adventum verissimorum exemplariorum Nicaeni concilii inserta gestis sunt, quae si ibi quemadmodum constituta sunt et quemadmodum ipso, quod apud nos fratres ex apostolica sede directi allegaverunt, commonitorio continentur, eo ordine vel apud vos in Italia custodirentur, nullomodo nos (0218B)talia qualia commemorare jam nolumus vel tolerare cogeremur vel intolerabilia pateremur. Sed credimus, adjuvante misericordia Dei nostri, quod tua sanctitate Romanae Ecclesiae praesidente non sumus jam istum typhum passuri, et servabuntur erga nos ea quae nobis etiam non dissidentibus custodiri debeant cum fraterna charitate secundum sapientiam atque justitiam, quam tibi donavit Altissimus, etiam ipse perspicis [ U., G., prospicis] esse servanda, nisi forte aliter se habeant canones concilii Nicaeni. Quamvis enim plurimos Codices legerimus, sed nusquam in Nicaeno concilio in Latinis Codicibus legimus quemadmodum in supradicto commonitorio inde directa sunt: quia hic in nullo Codice ea potuimus invenire, ex Orientalibus Ecclesiis, ubi perhibentur eadem decreta (0218C)posse etiam authentica reperiri, magis nobis desideramus afferri. Pro qua re tuam quoque venerationem obsecramus, ut scribere etiam ipse digneris ad illarum partium sacerdotes, hoc est Ecclesiae Antiochenae Alexandrinae et Constantinopolitanae, et si aliis etiam tuae placuerit sanctitudini [ Ae., BR., U., sanctitati], ut inde ad nos idem canones apud Nicaeam civitatem a patribus constituti veniant, te potissimum hoc beneficium cunctis occidentalibus ecclesiis in Domini adjutorio conferente. Quis enim dubitet exemplaria esse verissima concilii in Graecia Nicaeni congregati, quae tam diversis locis et de nobilibus Graecis ecclesiis allata sunt et comparata concordant? Quod, donec fiant haec quae in commonitorio (0218D)supradicto a nobis allegata sunt de appellationibus episcoporum ad Romanae Ecclesiae sacerdotem et de clericorum causis apud provinciarum suarum episcopos terminandis, nos usque ad probationem servaturos esse profitemur, et beatitudinem tuam ad hoc nos adjuturam in Dei voluntate confidimus. Caetera vero quae in nostra synodo gesta vel firmata sunt, quoniam supradicti fratres nostri Faustinus episcopus, Philippus 168 et Asellus presbyteri secum detulerunt, si dignatus fueris, tuae nota facient sanctitati. Et subscripta alia manu: Dominus noster te nobis annis plurimis custodiat, beatissime frater. Aurelius Carthaginis episcopus, Alipius, Augustinus, (0219A)Possidius, Marinus, et caeteri ducenti decem et septem subscripserunt.
XII. Rescripta [T. 2, rescriptum] ad concilium Africanum Cyrilli Alexandrini episcopi et Attici Constantinopolitani episcopi: ubi authentica Nicaeni concilii translata de Graeco per Innocentium presbyterum transmissa sunt, quae etiam epistolae cum eodem concilio Nicaeno per memoratum presbyterum Innocentium et Marcellum subdiaconum Ecclesiae Carthaginis sancto Bonifacio episcopo Ecclesiae Romanae sub die VI Kalendas Decembris sunt directae.
Dominis honorabilibus sanctis fratribus et coepiscopis Aurelio, Valentino, sed et omni sanctae congregationi in Carthaginensi synodo congregatae, Cyrillus salutans in Deo charitatem vestram.
Scripta venerationis vestrae multam habentia querimoniam cum omni laetitia per filium nostrum Innocentium (0219B)presbyterum suscepimus, quibus a nobis speratis, ut de scrinio nostrae Ecclesiae verissima exemplaria ex authentica synodo apud Nicaeam civitatem metropolim Bithyniae a sanctis Patribus constituta atque firmata sub nostrae fidei professione vestrae dilectioni porrigamus. Unde domini honorabiles [ Ae., venerabiles] fratres, salute praeeunte, necesse habui per hunc latorem filium nostrum Innocentium fidelissima exemplaria ex authentica synodo in Nicaea civitate Bithyniae habita vestrae charitati dirigere: quod et in ecclesiastica historia requirentes invenietis. De pascha vero ut scribitis nuntiamus vobis XVIII Kalendas Maias nos futura indictione celebrare. Et alia manu: Deus et dominus noster vestram congregationem custodiat, quod optamus, charissimi (0219C)fratres. Amen.
Epistola Attici episcopi Constantinopolitani. Beatissimis fratribus et coepiscopis Aurelio, Valentino vel caeteris charissimis in synodo apud Carthaginem habita constitutis Atticus episcopus.
Per filium nostrum Marcellum subdiaconum vestrum scripta vestrae dilectionis cum omni gratulatione suscepi, Domino gratias agens quod merui tantorum fratrum benedictione perfrui, domini beatissimi fratres. Scribitis sane, ut verissimos canones apud Nicaeam civitatem metropolim Bythiniae a 169 Patribus constitutos sub fidei astipulatione dirigam: et quis est qui communem fidem vel statuta a patribus firmata suis fratribus deneget? qua de re per eumdem filium meum Marcellum subdiaconum (0219D)vestrum nimium festinantem, sicut statuti sunt in Nicaea civitate a patribus, canones integros ut jussistis direxi, petens ut pro me plurimum vestra sancta congregatio orare jubeat. Et alia manu: Deus noster sanctitatem vestram custodiat, quod optamus, sanctissimi fratres.
XIII. Exemplaria Nicaeni concilii directa sub die VIII Kalendas Decembris post consulatum gloriosissimorum imperatorum Honorii duodecies et Theodosii octies Augustorum, Bonifacio urbis Romae episcopo.
Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem, (0220A)omnium visibilium necnon et invisibilium creatorem: et in unum Dominum nostrum Jesum Christum Filium Dei, natum ex Patre unigenitum, hoc est ex substantia Patris, Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum verum ex Deo vero, natum, non creatum, ejusdem cum Patre substantiae, per quem omnia facta sunt coelestia et terrena [ U., G., terrestria], qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit et incarnatus est, et homo factus passus est, et resurrexit tertia die, ascendit in coelum, venturus inde judicare vivos et mortuos: et in Spiritum sanctum. Eos vero qui dicunt: erat tempus quando non erat, et quia ex nihilo factus, vel ex alia substantia vel essentia esse aut mutabilem aut convertibilem Filium Dei dicunt, anathematizat catholica et (0220B)apostolica Ecclesia.
Cui symbolo fidei etiam exemplaria statutorum annexa sunt, quae in magna et sancta synodo apud Nicaenam civitatem metropolim provinciae Bithyniae constituta sunt, et de Graeco translata sunt a Philone et Evaristo Constantinopolitano.
I. De his qui se absciderunt aut castraverunt.
Si quis per languorem a medicis sectus est aut a barbaris abscissus, iste remaneat in clero. Si quis autem sanus se abscidit, istum in clero positum abstinere oportet, et de caetero nullum talium debere promoveri: sicut autem hoc manifestum quod de his qui hanc rem excogitant audentque se abscidere, dictum (0220C)est, sic eos, qui a barbaris aut a dominis 170 castrati sunt et inveniuntur digni, tales ad clerum applicat canon.
II. De his qui ex ethnicis post baptisma statim ad clerum applicantur.
Quia multa aut ex necessitate aut aliter festinantibus hominibus facta sunt contra canonem ecclesiasticum, ut homines ex Gentili vita nuper accedentes ad fidem et in parvo tempore catechizati statim ad spirituale lavacrum ducantur, et simul cum baptizati fuerint promoveantur ad episcopatum aut ad presbyterium, bene habere placuit de caetero nihil tale (0220D)fieri; nam et tempore opus est ei qui catechizatur et post baptisma approbatio amplior: manifesta etenim est apostolica Scriptura quae dicit: Non neophytum, ne forte in superbiam elatus in judicium incidat et laqueum diaboli; si autem procedente tempore aliquod animae peccatum inveniatur circa hujusmodi personam et convincatur a duobus vel tribus testibus, iste cesset a clero. Si quis autem praeter haec facit, quasi adversus magnum concilium superveniens, ipse periclitabitur de clero.
III. De subintroductis mulieribus. (0221A)
Interdixit omnimodo sanctum concilium neque episcopum neque presbyterum neque diaconum, neque ex toto eum qui in clero est habere subintroductam secum, nisi forte matrem aut sororem aut etiam thiam aut materteram aut eas solas personas quae refugiunt omnem suspicionem.
IV. De ordinatione episcoporum.
Episcopum oportet maxime quidem ab omnibus qui sunt intra provinciam episcopis ordinari: si autem difficile erit hoc aut propter urgentem necessitatem aut propter longitudinem itineris, omnismodis tres in unum convenientes, consentientibus et his qui absentes sunt episcopis et respondentibus per scriptum, tunc manus impositionem fieri. Confirmatio (0221B)autem eorum quae fiunt danda unicuique suae provinciae metropolitano episcopo.
V. De excommunicatis.
De his qui excommunicantur, sive de clero sint sive de laico agmine, ab episcopis per singulas provincias obtineat sententia juxta canones, eos qui ab aliis abjiciuntur ab aliis non recipiendos; requiratur autem ne pusillanimitate aut pertinacia aut alia aliqua episcopi molestia excommunicati sint. Ut ergo 171 hoc decentius inquiratur, bene haberi placuit singulis annis per singulas provincias bis in anno concilia fieri, ut omnibus simul episcopis in unum congregatis tales quaestiones inquirantur, et ita qui manifeste offenderunt episcopum rationabiliter excommunicati apud omnes esse putentur, quandiu (0221C)aut in communi aut episcopo placeat humaniorem pro his ferre sententiam. Concilia autem fiant, unum quidem ante quadragesimam, ut omni pusillanimitate sublata munus mundum offeratur Deo, secundum autem circa tempus autumni.
VI. De primatibus episcoporum metropolitanorum.
Antiqui mores obtineant qui apud Aegyptum sunt, Libyam et Pentapolim, ut Alexandriae episcopus omnium habeat sollicitudinem, quia et urbis Romae episcopo similis mos est: similiter autem et circa Antiochiam et in caeteris provinciis privilegia propria reserventur metropolitanis ecclesiis. Omnino autem manifestum est illud, quia si quis praeter consilium metropolitani factus fuerit episcopus, talem concilium magnum definivit non debere esse episcopum: (0221D)si vero communi omnium decreto rationabili et secundum canonem ecclesiasticum duo aut tres propter proprias inimicitias contradixerint, obtineat sententia plurimorum.
VII. De episcopo Aeliae id est Hierosolymitano.
Quia consuetudo obtinuit et traditio antiqua, ut Aeliae episcopus honoretur, habeat ordinem honoris, salva [ U., G., salvata] tamen dignitate metropolitani ejusdem provinciae.
VIII. De his qui denominant se Catharos. (0222A) Aliquando vero accedentibus ad catholicam Ecclesiam, placuit sanctae et magnae synodo eos ordinatos sic manere in clero: ante omnia autem haec profiteri ipsos per Scripturam oportet, quod consentiant et sequantur catholica et apostolica dogmata: hoc est et bigamis communicare et his qui in persecutione delapsi sunt, circa quos et tempus constitutum est et dies definitus, ut sequantur in omnibus quae placuerint catholicae Ecclesiae episcopo aut presbytero. Ubicunque autem omnes sive in castellis sive in civitatibus ipsi soli inventi fuerint ordinati, qui inveniuntur in clero sint in eodem habitu; quotquot autem catholicae Ecclesiae episcopo aut presbytero exstante accedunt, manifestum quia episcopus (0222B)quidem ecclesiae habebit dignitatem episcopi, qui autem nominatur apud eos episcopus presbyteri honorem 172 habebit, nisi forte placuerit episcopo honoris eum nomine frui; sin vero non hoc ei placuerit, providebit locum aut chorepiscopatus aut presbyterii ut in clero omnino esse videatur, quatenus non in civitate duo episcopi sint.
IX. De his qui ad sacerdotium sine examinatione promoti sunt.
Si qui sine examinatione promoti sunt presbyteri aut episcopi et cum discutiuntur confessi sunt quae peccaverunt, vel si ab aliis evincantur et praeterea confitentibus, contra canonem moti homines manus eis imposuerunt, tales canon non suscipit sed abjicit; hoc enim quod irreprehensibile est defendit catholica (0222C)Ecclesia.
X. De his qui negaverunt in persecutione et postea ad clericatum promoti sunt. Quicunque ordinati sunt per ignorantiam aut dissimulationem ordinantium, hi qui lapsi sunt, hoc non praejudicat canoni ecclesiastico; cogniti etenim deponuntur [T. 2, deponantur].
XI. De his qui negaverunt et habentur in laicis.
De his qui praevaricati sunt praeter necessitatem aut praeter oblationem facultatum aut praeter periculum vel tale aliquod, quod factum est sub tyrannide Licinii, placuit sancto concilio, licet indigni sint humanitate, tamen subveniri eis. Quotquot igitur sincere poenitent, tres annos inter audientes sint, (0222D)qui lapsi sunt fideles, et septem annos succumbant: duobus vero annis absque oblatione communicent orationibus populi.
XII. De his qui abrenuntiaverunt et iterum ad saeculum sunt reversi.
Quicunque vocati sunt ad gratiam et primordia demonstrantes bona deposuerunt cingulum militiae, postea vero ad proprium vomitum revoluti sunt, ita ut aliqui et pecuniam conferant et beneficiis militiam repetant, isti decem annos succumbant post triennii (0223A)auditionis tempus. In omnibus autem his oportet discutere voluntatem et speciem poenitentiae; quotquot enim timore et lacrymis et perseverantia et bonis operibus conversionem opere non simulatione demonstrant, isti adimplentes tempus constitutum auditionis orationibus merito communicabunt, et postea licebit episcopo humanius de his aliquid cogitare: qui autem indiscrete tulerunt et ingressum ecclesiae sibi sufficere arbitrati sunt ad conversionem, omne compleant tempus.
173 XIII. De his qui in exitu communionem requirunt. De exeuntibus de corpore vetus et canonica lex custodiatur et nunc, ut ii qui mori parantur novissimo juvamine non priventur; sin vero desperati (0223B)communione sumpta et oblatione percepta iterum convalescant, sint inter eos qui orationibus tantum communicant. Omnino autem omni morituro petenti sibi dari gratiam episcopus probabiliter ei oblationem contradat.
XIV. De catechumenis lapsis.
Placuit sanctae et magnae synodo ut triennio audiant tantum, post haec orent cum catechumenis.
XV. De clericis ne de civitate ad aliam transeant. Propter grandem tumultum et seditiones quae factae sunt placuit omnismodis auferri consuetudinem quae est contra canonem: si inventi fuerint in aliquibus partibus de civitate ad civitatem migrantes, nec episcopum nec presbyterum nec diaconum [ U., G., add. esse] liceat; si quis autem post sancti et (0223C)magni concilii definitionem tale aliquid attentaverit aut sese dederit negotio, cassabitur omnimodo hujusmodi machinatio, et restituetur ecclesiae in qua aut episcopus aut presbyter aut diaconus fuerat ordinatus.
XVI. De his qui in ecclesiis suis in quibus promoti sunt non morantur. Si qui facile se periculis ingerentes, neque timorem Dei ante oculos habentes, neque ecclesiasticum canonem scientes, discedunt ab ecclesia presbyteri aut diaconi aut quicunque sunt in canone constituti, isti nullo modo suscipi debeant ab alia ecclesia; sed omnem eis necessitatem imponi oportet ut ad proprias parochias revertantur: pertinaces autem excommunicatos esse oportet. Si autem aliquis ausu temerario (0223D)subripuerit ad alterum pertinentem et ordinaverit in sua ecclesia, non consentiente episcopo a quo discesserat clericus qui in canone continetur, infirma sit hujusmodi manus impositio.
XVII. De clericis qui usuras accipiunt.
Quoniam plures in canone constituti cupiditatem et lucra turpia sectantur, oblitique sanctae Scripturae dicentis: Qui pecuniam suam non dedit ad usuram, cum fenerantur aliis centesimas exigunt; juste statuit sanctum et magnum concilium, ut si quis inventus fuerit post hanc definitionem usuras accipiens et aliud quid excogitans turpis lucri 174 gratia, abjiciatur a clero et alienus a canone sit.
XVIII. De privilegiis presbyterorum. (0224A)
Pervenit ad sanctum et magnum concilium, quod in quibusdam locis aut civitatibus presbyteris gratiam [E., T. 2, eucharistiam] diaconi porrigant, quod neque canon neque consuetudo tradidit, ut hi qui potestatem offerendi non habent his qui offerunt porrigant corpus Christi: sed etiam hoc quoque innotuit, quod quidam diaconi et ante episcopos contingant eucharistiam. Omnia igitur haec amputentur, et maneant diaconi in proprio ordine, scientes quod episcoporum quidem ministri sunt, presbyteris autem inferiores existunt; accipiant autem ex ordine eucharistiam post presbyteros, episcopo eis dante aut presbytero: sed nec sedere eis in medio presbyterorum liceat, praeter canonem enim et praeter ordinem (0224B)est hoc si fiat. Si quis autem obtemperare noluerit post hanc definitionem, cesset a diaconio.
XIX. De his qui a Paulo Samosateno ad ecclesiam veniunt.
De Paulianistis refugientibus ad Ecclesiam catholicam definitio prolata est, rebaptizari eos omnino: si qui vero ex eis praeterito tempore fuerunt in clero, siquidem sine querela et reprehensione fuerint, post baptismum ordinentur ab episcopo Ecclesiae: sin vero discussio eos minus idoneos invenerit, deponi eos convenit. Similiter autem et de diaconibus et omnino de his qui in eodem canone conversantur eadem forma servabitur. Meminimus autem de diaconissis, quae in eadem specie sunt quia manus impositionem aliquam non habent, ut omnino inter laicas (0224C)computentur.
XX. De flectendo genua. Quoniam sunt quidam qui die dominico flectunt genua et diebus Pentecostes, placuit de hoc sanctae et magnae synodo cunctos in omnibus locis consonanter et consentienter stantes Dominum orare debere.
Expliciunt decreta concilii Nicaeni.
Praeterea statuitur in hoc concilio, ut diaconissae quae manus impositionem non accipiunt inter laicas deputentur. Igitur episcopi cum de his omnibus prout divinarum legum reverentia poposcerat decrevissent, sed et de observatione paschae antiquum canonem per quem nulla de reliquo varietas oriretur ecclesiis sanctum concilium tradidisset, omnibus rite (0224D)dispositis Ecclesiarum pax et fides in Orientis atque Occidentis partibus una eademque servata est. Haec de ecclesiastica historia necessario credimus inserenda.
175 Scripta Africani concilii ad Coelestinum urbis Romae episcopum.
Domino dilectissimo et honorabili fratri Coelestino Aurelius, Valentinus, Antonius, Tutus, Servus Dei, Terentius, Fortunatus, Martinus, Januarius, Optatus, Celticius [T. 1, 2, Celesticius], Donatus, Theasius, Vincentius, Fortunatianus [ Ae., Fortunatus] et caeteri qui in universali Africano concilio Carthagine adfuimus.
(0225A)Optaremus si quemadmodum sanctitas tua de adventu Apiarii laetatos vos fuisse missis per compresbyterum nostrum Leonem litteris intimavit, ita nos quoque de ejus purgatione haec scripta cum laetitia mitteremus: esset profecto et nostra et vestra modo alacritas certior, nec praepropera videretur quae adhuc de audiendo quam de auditu praecesserat. Adveniente sane ad nos sancto fratre et episcopo nostro Faustino, concilium congregavimus et credimus ideo cum illo missum, quoniam sicut per ejus operam presbyterio antea redditus fuerat, ita nunc possit de tantis criminibus a Tabracenis objectis eo laborante purgari; cujus tanta ac tam immania flagitia decursum nostri concilii examen invenit, ut memorati patrocinium potius quam judicium ac defensoris magis (0225B)operam quam disceptatoris justitiam superarent. Nam primum quantum obstiterit omni congregationi diversas injurias ingerendo, quasi Ecclesiae Romanae asserens privilegia et volens eum a nobis in communionem suscipi, quem tua sanctitas credens appellasse, quod probare non potuit, communioni reddiderit, quod minime tamen licuit, quod etiam gestorum melius lectione cognosces. Triduano tamen laboriosissimo agitato judicio, cum diversa eidem objecta afflictissimi quaereremus, vel moras coepiscopi nostri Faustini vel tergiversationes ipsius Apiarii, quibus nefandas turpitudines occulere conabatur, Deus judex justus, fortis et longanimis magno compendio resecavit. Tetriore quippe ac putidiore obstinatione compressa, quae tantum libidinum coenum (0225C)impudentia negationis volebat obruere, Deo nostro ejus conscientiam coarctante [ U., G., cohortante] et occulta, quae in illius corde tanquam in volutabro criminum jam damnabat, etiam hominibus publicante, repente in confessionem cunctorum objectorum flagitiosorum dolosus negator erupit, et tandem de omnibus incredibilibus opprobriis ultroneus se ipse convicit, atque ipsam quoque nostram spem, qua eum [ Ae., quacum] et credebamus et optabamus de tam pudendis posse purgari maculis, convertit in gemitus, nisi quoniam istam nostram moestitiam uno 176 tantum solatio mitigavit, quod et nos labore diuturnioris quaestionis absolvit, et suis vulneribus qualemcunque medelam, etsi invita hac suae conscientiae reluctante confessione, providit, domine (0225D)frater. Praefato itaque debitae salutationis officio impendiosius deprecamur, ut deinceps ad vestras aures hinc venientes non facilius admittatis, nec a nobis excommunicatos in communionem ultra velitis excipere, quia hoc etiam Nicaeno concilio definitum facile advertat venerabilitas tua: nam etsi de inferioribus (0226A)clericis vel de laicis videtur ibi praecaveri, quanto magis hoc de episcopis voluit observari, ne in sua provincia a communione suspensi a tua sanctitate praepropere vel indebite videantur communioni restitui? Presbyterorum quoque et consequentium clericorum improba refugia, sicut te dignum est, repellat sanctitas tua, quia et nulla patrum definitione hoc Ecclesiae derogatum est Africanae, et decreta Nicaena sive inferioris gradus clericos sive ipsos episcopos suis metropolitanis apertissime commiserunt. Prudentissime enim justissimeque viderunt quaecunque negotia in suis locis ubi orta sunt finienda, nec unicuique providentiae gratiam sancti Spiritus defuturam, qua aequitas a Christi sacerdotibus et prudenter videatur et constantissime teneatur; maxime (0226B)quia unicuique concessum est, si judicio offensus fuerit cognitorum, ad concilia suae provinciae vel etiam universale provocare; nisi forte quisquam est qui credat unicuilibet posse Deum nostrum examinis inspirare justitiam, et innumerabilibus congregatis in concilium sacerdotibus denegare. Aut quomodo ipsum transmarinum judicium ratum erit, ad quod testium necessariae personae vel propter sexus vel propter senectutis infirmitatem vel multis aliis intercurrentibus impedimentis adduci non poterunt? Nam ut aliqui tanquam a tuae sanctitatis latere mittantur, nulla invenimus patrum synodo constitutum. Quia illud quod pridem per eumdem coepiscopum nostrum Faustinum tanquam ex parte Nicaeni concilii exinde transmisistis, in conciliis verioribus quae accipiuntur (0226C)Nicaeni a sancto Cyrillo coepiscopo nostro Alexandrinae ecclesiae et a venerabili Attico Constantinopolitano antistite ex authentico missis, quae etiam ante hoc per Innocentium presbyterum et Marcellum subdiaconum, per quos ad nos ab eis directa sunt, venerabilis memoriae Bonifacio episcopo decessori vestro a nobis per eosdem transmissa sunt, in quibus tale aliquid non potuimus reperire. Executores etiam clericos vestros, aliquibus petentibus, nolite mittere, nolite 177 concedere, ne fumosum typhum saeculi in Ecclesiam Christi, quae lucem simplicitatis et humilitatis diem Domini videre cupientibus refert, videamus inducere. Nam de fratre nostro Faustino, amoto jam pro suis nefandis nequitiis de Christi Ecclesia dolendo 178 Apiario, securi sumus quod (0226D)eum in pravitate, ac moderatione tuae sanctitatis, salva fraterna charitate, ulterius Africa minime patiatur. Et alia manu: Dominus Deus noster sanctitatem vestram aevo longiori orantem pro nobis custodiat, domine frater.
XVIII CONCILIUM CARTHAGINENSE SEPTIMUM DECEM ET OCTO EPISCOPORUM GESTUM AERA QUA SUPRA, CUI ETIAM INTERFUIT PRAEDICTA LEGATIO ROMANAE ECCLESIAE POST CONSULATUM GLORIOSISSIMORUM IMPERATORUM HONORII DUODECIES ET THEODOSII OCTIES AUGUSTORUM IV KALENDAS JULIAS. (0227)
(0227A)Carthagine in secretario basilicae Restitutae, huic concilio interfuit legatio Ecclesiae Romanae, cum Aurelius episcopus una cum Faustino Ecclesiae Potentinae provinciae Italiae Piceni legato Romanae Ecclesiae, Vincentio Culusitano, Fortunatiano Neapolitano, Mauriano Uziparensi, Adeodato Simidicensi, Pentadio Carpitano, Rufiniano Muzensi, Praetextato Sicilibensi, Quodvultdeo Ucrensi, Candido Abbiritano, Galloniano Uticensi legatis provinciae proconsularis, Alipio Tagastensi, Augustino Hipponiregiensi et Possidio Calamensi legatis provinciae Numidiae, Maximiano Aquiregiensi, Jucundo Suphetulensi, Maximiano Suphetano et Hilario Orreocellensi legatis provinciae Byzacenae, Novato Sitiphensi et Leone Optensi legatis provinciae Mauritaniae Sitiphensis, (0227B)Ninello Russurrensi, Laurentio Icositano et Numeriano Rusgunmensi legatis provinciae Mauritaniae Caesariensis, ab universali concilio judicibus delectis, adstantibus diaconibus, consedisset, et quibusdam peractis multi episcopi caeterorum peragendorum moras se conquererentur sustinere non posse, et ad proprias ecclesias festinarent; placuit universali concilio ut ab omnibus eligerentur de singulis quibusque provinciis, qui propter alia peragenda residerent: et factum est ut hi adessent quorum subscriptiones eos adfuisse testantur.
179 I. De excommunicatis ut ad clericorum accusationem non admittantur.
Placuit itaque omnibus, quoniam superioribus conciliorum decretis de personis quae admittendae sunt (0227C)ad accusationem clericorum jam constitutum est, et quae personae non admittantur non expressum est; idcirco definimus eum rite ad accusationem non admitti, qui posteaquam excommunicatus fuerit, in ipsa adhuc excommunicatione constitutus, sive sit clericus sive laicus, accusare voluerit.
II. De personis quibus clericorum accusatio interdicitur.
Item placuit, ut omnes servi vel proprii liberti ad accusationem non admittantur, vel omnes quos ad accusanda publica crimina leges publicae non admittunt, omnes etiam infamiae macula aspersi, id est histriones ac turpitudinibus subjectae personae, haeretici etiam sive Pagani sive Judaei; sed tamen omnibus, quibus accusatio denegatur, in causis propriis (0227D)accusandi licentiam non negandam.
III. De his qui primum crimen objectum non probaverint ut ad caetera non admittantur. Item placuit quotiescunque clericis ab accusatoribus (0228A)multa crimina objiciuntur, et unum ex ipsis de quo prius egerint, probare non valuerint, ad caetera jam non admittantur.
IV. De personis quae adversus clericos testimonium dicere prohibentur.
Testes autem ad testimonium non admittendos, qui nec ad accusationem admitti praecepti sunt vel etiam quos ipse accusator de sua domo produxerit; ad testimonium autem intra annos quatuordecim aetatis suae non admittantur.
180 V. De eo quem solo suo testimonio praesumpserit episcopus excommunicandum.
Item placuit, ut si quando episcopus dicit aliquem sibi soli proprium crimen fuisse confessum atque ille neget, non putet ad injuriam suam episcopus pertinere quod illi soli non creditur; et si scripulo propriae (0228B)conscientiae se dicit neganti nolle communicare, quamdiu excommunicato non communicaverit, ei episcopo ab aliis non communicetur episcopis, ut magis caveat episcopus ne dicat in quemquam quod aliis documentis convincere non potest. Et subscripserunt:
Aurelius episcopus ecclesiae Carthaginis.
Faustinus Potentinae provinciae Piceni.
Alipius Tagastensis legatus provinciae Numidiae.
Augustinus Hipponiregiensis legatus provinciae Numidiae.
Possidius Calamensis episcopus legatus provinciae Numidiae.
Novatus Sitiphensis legatus.
(0228C)
Maurianus Uziparensis.
Leo Optensis legatus provinciae Mauritaniae Sitiphensis.
(0228D).
Rufinianus Muzensis.
Quodvultdeus Ucrensis.
Candidus Abbiritanus Germanicianorum.
Gallonianus Uticensis.
Maximianus Aquiregiensis legatus provinciae Byzacenae.
Jucundus Suphetulensis legatus provinciae Byzacenae.
Hilarius Orreocellensis legatus provinciae Byzacenae.
Maximianus Suphetanus legatus provinciae Byzacenae.
(0228D)
Ninellus Russurrensis legatus provinciae Caesariensis.
Laurentius Icositanus legatus provinciae Caesariensis.
(0229A)
Numerianus Rusgunmensis legatus provinciae Caesariensis.
(0230A)
Philippus presbyter legatus Ecclesiae Romanae.
Asellus presbyter legatus Ecclesiae Romanae.
XIX CONCILIUM MILEVITANUM DUCENTORUM QUATUORDECIM EPISCOPORUM AERA CCCCXL. GLORIOSISSIMIS IMPERATORIBUS ARCADIO QUINQUIES ET HONORIO AUGUSTO QUINQUIES CONSULIBUS, VI KALENDAS SEPTEMBRIS. (0229) (0229A)181-182 in civitate Milevitana in secretario basilicae ipsius cum Aurelius episcopus Ecclesiae Carthaginis in concilio universali consedisset, astantibus diaconibus, Aurelius episcopus dixit: Quoniam (0229B)Ecclesiae sanctae unum est corpus, omniumque membrorum caput est unum, factum est volente Domino ut ad hanc Ecclesiam veniremus dilectionis et fraternitatis gratia invitati: unde quaeso charitatem vestram, quia ita credendum est quod noster accessus ad vos nec superfluus nec insuavis est cunctis; ideoque pariter quaedam de causis fidei, unde nunc quaestio Pelagianorum imminet, in hoc coetu sanctissimo primitus tractentur, deinde subsequantur et aliqua quae disciplinae ecclesiasticae necessaria existunt.
I. Contra Pelagianos qui dicunt etiam sine peccato mori potuisse Adam.
Placuit igitur omnibus episcopis, qui fuerunt in hac sancta synodo, constituere haec quae in praesenti (0229C)concilio definita sunt; ut quicunque dicit Adam primum hominem mortalem factum, ita ut sive peccaret sive non peccaret moreretur in corpore, hoc est de corpore exiret non peccati merito sed necessitate naturae, anathema sit.
II. Quod juxta Apostoli testimonium etiam parvuli qui nihil peccati adhuc commiserunt omnes in peccatorum remissionem veraciter baptizentur. Item placuit, ut quicunque parvulos recentes ab uteris matrum baptizandos negat aut dicit in remissionem quidem peccatorum eos baptizari, sed nihil ex Adam trahere originalis peccati quod lavacro regenerationis expietur, unde fit consequens ut in eis forma baptismatis in remissionem quidem peccatorum non vera sed falsa intelligatur, 182 anathema (0229D)sit. Quoniam non aliter intelligendum est quod ait Apostolus: Per unum hominem peccatum intravit in mundum et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertransiit in quo omnes peccaverunt: nisi quemadmodum Ecclesia catholica ubique diffusa semper intellexit. Propter hanc enim regulam fidei etiam parvuli, qui nihil peccatorum in semetipsis adhuc committere potuerunt, ideo in peccatorum remissionem baptizantur, ut in eis regeneratione mundetur quod generatione traxerunt.
III. Quod gratia Dei non solum peccata dimittat, sed etiam adjuvet ne committantur.
Item placuit, ut quicunque dixerit gratiam Dei qua justificamur per Jesum Christum Dominum nostrum ad solam remissionem peccatorum valere quae jam (0230A)commissa sunt, non etiam ad adjutorium ut non committantur, anathema sit.
IV. Quod per gratiam Dei sciamus quid facere debeamus et diligere ut faciamus. (0230B)Item quisquis dixerit eamdem gratiam Dei 183 per Jesum Christum Dominum nostrum propter hoc tantum nos adjuvare ad non peccandum, quia per ipsam nobis revelatur et aperitur intelligentia mandatorum, ut sciamus quid appetere, quid vitare debeamus, non per illam autem nobis praestari ut quod faciendum cognoverimus etiam facere debeamus atque valeamus, anathema sit. Cum enim dicat Apostolus: Scientia inflat, charitas vero aedificat, valde impium est ut credamus ad eam quae inflat nos habere gratiam Christi et ad eam quae aedificat non habere, cum sit utrumque donum Dei et scire quid facere debeamus et diligere ut faciamus, ut aedificante charitate scientia non possit inflare. Sicut autem de Deo (0230C)scriptum est: Qui docet hominem scientiam, ita etiam scriptum est: Charitas ex Deo est.
V. Quod gratia Dei praestet ut lex impleatur, non sicut ait Pelagius facile, quasi sine gratia Dei difficilius possit impleri.
Item placuit, ut quicunque dixerit ideo nobis gratiam justificationis dari, ut quod facere per liberum jubemur arbitrium facilius possimus implere per gratiam, tanquam, etsi gratia non daretur, non quidem facile, sed tamen possemus etiam sine illa implere divina mandata, anathema sit. De fructibus enim mandatorum Dominus loquebatur ubi non ait: Sine me difficilius potestis facere, sed ait: Sine me nihil potestis facere.
VI. Quod juxta sententiam Joannis evangelistae nemo sit qui esse possit sine peccato. (0230D) Item placuit, ut quod ait sanctus Joannes apostolus: Si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus [U., G., seducimus] et veritas in nobis non est, quisquis sic accipiendum putaverit, ut dicat propter humilitatem non oportere dici nos non habere peccatum, non quia veritas est, anathema sit. Sequitur enim Apostolus et adjungit: Si autem confessi fuerimus peccata nostra, fidelis est et justus qui remittat nobis peccata et mundet nos ab omni iniquitate: ubi satis apparet hoc non tantum humiliter sed etiam veraciter dici. Poterat enim apostolus dicere: Si dixerimus quia non habeamus peccatum, nos ipsos extollimus et humilitas in nobis non est; sed cum ait: Nos ipsos decipimus et veritas in nobis non est, (0231A)satis ostendit eum qui dixerit se non habere peccatum non verum loqui sed falsum.
184 VII. Quod unicuique etiam justo non solum pro aliis sed pro semetipso dicere oporteat. Dimitte nobis debita nostra.
Item placuit, ut quicunque dixerit: in oratione dominica ideo dicere sanctos Dimitte nobis debita nostra, ut non pro se ipsis hoc dicant, quia non eis jam necessaria ista petitio, sed pro aliis qui sunt in suo populo peccatores, et ideo non dicere unumquemque sanctorum: dimitte mihi debita mea, sed dimitte nobis debita nostra, ut hoc pro aliis potius quam pro se justus petere intelligatur, anathema sit. Sanctus enim et justus erat apostolus qui dicebat: In multis enim offendimus omnes: nam quare additum est omnes, (0231B)nisi ut ista sententia conveniret et psalmo ubi legitur: Non intres in judicium cum servo tuo, quoniam non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens: et in oratione sapientissimi Salomonis: Non est homo qui non peccet tibi: et in libro sancti Job: In manu omnis hominis signat, ut sciat omnis homo infirmitatem suam: unde etiam Daniel sanctus et justus cum in oratione pluraliter diceret: Peccavimus, iniquitatem fecimus, et caetera quae ibi veraciter et humiliter confitetur, ne putaretur, quemadmodum quidam sentiunt, hoc non de suis sed de populi sui potius dixisse peccatis, posteaquam dixit: cum orarem et confiterer peccata mea et peccata populi mei domino Deo meo, noluit dicere peccata nostra, sed et populi sui dixit et sua, quoniam futuros istos qui tam male intelligerent tanquam propheta praevidit.
VIII. Quod a sanctis veraciter dicatur: Dimitte nobis debita nostra. (0231C)
Item placuit, ut quicunque verba ipsa dominicae orationis ubi dicimus: Dimitte nobis debita nostra, ita volunt a sanctis dici ut humiliter non veraciter hoc dicatur, anathema sit. Quis enim ferat orantem, et non hominibus sed ipsi Domino mentientem, qui labiis sibi [T. 1, 2, suis] dicit dimitti velle, et corde dicit quae sibi dimittantur se debita non habere?
Hucusque de fide capitula contra Pelagianos. Nunc regulae tractantur ecclesiasticae.
IX. Ut in communes causas Ecclesiae generale concilium congregari oporteat: in privatis vero causis speciale uniuscujusque provinciae. Item primitus placuit, ut non sit ultra fatigandis (0231D)fratribus anniversaria necessitas, sed quoties exegerit causa communis, id est 185 totius Africae, undecunque ad hanc sedem pro concilio datae litterae fuerint, congregandam esse synodum in ea provincia ubi opportunitas persuaserit: causae autem quae communes non sunt in suis provinciis judicentur.
X. Ut epistolas ad concilium devocandum metropolitanus subscribat et dirigat.
Placuit etiam petitu omnium episcoporum, ut epistolis omnibus de concilio dandis sanctitas tua sola subscribat.
XI. Ut de haereticis vel infidelibus quidquid in concilio constituitur a principe impetretur. Placuit, ut et illud adversus haereticos et Paganos (0232A)vel eorum superstitiones legati missi de hoc a glorioso concilio, quidquid utile praeviderint, de gloriosissimis principibus impetrent.
XII. Ut preces vel orationes compositae, nisi probatae fuerint in concilio, non dicantur. Placuit etiam et illud, ut preces vel orationes, seu missae quae probatae fuerint in concilio, seu traditiones [ Ae., B. R., U., G., praefationes] sive commendationes seu manus impositiones ab omnibus celebrentur: nec aliqua ex his omnino dicantur in Ecclesia, nisi quae a prudentioribus tractata [ Ae., facta] et comprobata in synodo fuerint, ne forte aliquid contra fidem vel per ignorantiam vel per studium sit compositum.
XIII. Ut posteriores anterioribus episcopis deferant, nec inconsultis primatibus suis aliquid agere praesumant. (0232B)
Valentinus episcopus dixit: Si permittit bonum patientiae vestrae, prosequor ea quae necessaria sunt ecclesiasticae disciplinae. Scimus enim in hac Ecclesia Carthaginensi inviolate semper permansisse ecclesiasticam disciplinam, ita ut nullus fratrum prioribus suis se aliquando auderet anteponere, sed officiis legitimis id semper exhibitum est prioribus, quod ab insequentibus rationabiliter semper acciperetur: hunc ordinem jubeat sanctitas vestra melius vestris interlocutionibus roborari. Aurelius episcopus dixit: Non decuerat quidem ut haec repeteremus, nisi forte existerent inconsideratae mentes quorumdam quae ad haec statuenda nostros acuerent (0232C)sensus; sed communis haec causa est quam insinuavit frater et coepiscopus [ Ae., B. R., U., consacerdos] noster, ut unusquisque nostrum sibi decretum adeo cognoscat, ut posteriores anterioribus deferant nec inconsultis primatibus aliquid agere praesumant. Qua de re oportet 186 eos qui putaverint spretis majoribus aliquid praesumendum, competenter esse ab omni concilio coercendos. Universi episcopi dixerunt: Hic ordo et a patribus et a majoribus servatus est, et a nobis Deo propitio servabitur.
XIV. Ut episcopi pro tempore consecrationis suae litteras ab ordinatoribus habeant.
Deinde placuit, ut quicunque deinceps ordinantur litteras accipiant ab ordinatoribus suis manu eorum subscriptas, continentes consulem et diem, ut nulla (0232D)altercatio de posterioribus vel anterioribus oriatur.
XV. Ut ubi quis primum legerit, ibi permaneat clericus. Item placuit, ut quicunque in ecclesia primum vel semel legerit ab alia ecclesia ad clericatum non teneatur.
XVI. Ut pro causis ecclesiarum exsecutores vel advocati a principe postulentur. Placuit praeterea, ut exsecutores in omnibus desideriis quae habet ecclesia ab imperatore postulentur, qui singulis ecclesiis impertiantur. Placuit etiam, ut petatur a gloriosissimis imperatoribus ut jubeant judicibus dare petitos sibi defensores scholasticos, qui in actu sint vel in officio defensionum causarum ecclesiasticarum, (0233A)ut more sacerdotum provinciae idem ipsi qui defensionem ecclesiarum susceperint habeant facultatem pro negotiis ecclesiarum, quoties necessitas flagitaverit vel ad obsistendum obrepentibus, vel ad necessaria suggerenda, ingredi judicum secretaria.
XVII. Ut neque dimissus neque dimissa alteri conjungantur.
Placuit quoque secundum evangelicam et apostolicam disciplinam, ut neque dimissus ab uxore, neque dimissa a marito, alteri conjungatur, sed ita maneant, aut sibimet reconcilientur. Quod si contempserint, ad poenitentiam redigantur, in qua causa legem imperialem petendam promulgari.
XVIII. De his qui in sua provincia non communicant et alibi communicant. (0233B) Placuit, ut quicunque non communicans in propria provincia in aliis provinciis vel in transmarinis partibus ad communicandum obrepserit, jacturam communionis vel clericatus excipiat.
XIX. 187 De clericis qui apud principem saeculare judicium aut synodale imploraverint. Placuit, ut quicunque ab imperatore cognitionem publicorum judiciorum petierit honore proprio privetur: si autem episcopale judicium ab imperatore postulaverit, nihil ei obsit [ U., prosit].
XX. Ut sine formatis nemo ad comitatum proficiscatur, et qualiter fiant formatae.
Placuit, ut quicunque clericus propter necessitatem suam alicubi ad comitatum ire voluerit, formatam (0233C)ab episcopo suo accipiat: qui sine formata voluerit pergere, a communione removeatur. Quod si alicubi ei repentina necessitas orta fuerit ad comitatum pergendi, alleget apud episcopum loci ejus ipsam necessitatem, et de hoc rescripta ejusdem episcopi perferat. Formatae autem quae a primatibus vel a quibusque episcopis propriis dantur habeant diem paschae; quod si adhuc ejusdem anni paschae dies incertus est, ille praecedens adjungatur, quomodo solet post consulatum in publicis gestis ascribi.
XXI. De episcopis qui id quod repetere poterant praetermissa synodo invaserint.
Item placuit, ut episcopi quascunque ecclesias vel plebes quas ad suam cathedram existimant pertinere (0233D)non ita repetierint, ut causas suas episcopis judicantibus agant, sed alio retinente irruerint, sive nolentibus sive volentibus plebibus, causae suae detrimentum patiantur: et quicunque hoc jam fecerunt, si nondum est inter episcopos finita contentio, sed adhuc inde contendunt, ille inde discedat quem constiterit praetermissis judicibus ecclesiasticis irruisse: nec sibi quisque blandiatur, si a primatu ut retineat litteras impetrarit; sed sive habeat litteras, sive non habeat, conveniat eum qui tenet et ejus litteras accipiat, ut appareat pacifice tenuisse ecclesiam ad se pertinentem. Si autem ille aliquam quaestionem retulerit, per episcopos judices causa finiatur, (0234A)sive quos eis primatus dederit, sive quos ipsi vicinos cum consultu primatis delegerint.
XXII. De clericis qui de judiciis episcoporum suorum conqueruntur. Item placuit, ut presbyteri, diaconi vel caeteri inferiores clerici, in causis quas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, vicini episcopi eos audiant, et inter eos quidquid est finiant adhibiti ab eis ex consensu episcoporum suorum; quod si et 188 ab eis provocandum putaverint, non provocent nisi ad Africana concilia vel ad primatus provinciarum suarum: ad transmarina autem qui putaverint appellandum, a nullo intra Africam ad communionem suscipiantur.
XXIII. De his qui apud haereticos poenitentiam acceperunt quomodo ab Ecclesia recipiantur. (0234B)
Placuit, ut quicunque conversus ab haereticis dixerit se apud eos poenitentiam accepisse, unusquisque catholicus episcopus requirat ubi et ob quam causam apud eosdem haereticos poenitentiam susceperit, ut cum certis documentis hoc ipsum sibi approbaverit, pro qualitate peccati, sicut eidem episcopo catholico visum fuerit, tempus poenitentiae vel reconciliationis decernat.
XXIV. De episcopis negligentibus adversus haereticos. Item placuit, ut quicunque negligunt loca ad suam cathedram pertinentia in catholicam unitatem lucrari, conveniantur a diligentibus vicinis episcopis ut id agere non morentur; quod si intra sex menses a die conventionis non effecerint, qui potuerit lucrari (0234C)ea ad ipsum pertineant; ita sane, ut si ille, ad quem pertinuisse videbantur, probare potuerit magis illius electam negligentiam ab haereticis ut impune ibi sint, et suam diligentiam fuisse praeventam ut eo modo ejus cura sollicitior vitaretur, cum hoc judices episcopi cognoverint, suae cathedrae loca restituant. Sane si episcopi inter quos causa versatur diversarum sunt provinciarum, ille primatus det judices [ U., B., dejudicet], in cujus provincia est locus de quo contenditur: si autem ex communi placito vicinos judices elegerint, aut unus eligatur aut tres, ut si tres elegerint aut omnium sententiam sequatur aut duorum; a judicibus autem quos communis consensus elegerit non liceat provocare: et quisquis (0234D)probatus fuerit per contumaciam nolle obtemperare judicibus, cum hoc primae sedis episcopo fuerit prolatum, det litteras ut nullus ei communicet episcoporum donec obtemperet.
XXV. De quibus supra.
Si in matricibus cathedris episcopus negligens fuerit adversus haereticos, conveniatur a vicinis episcopis diligentibus, et ei sua negligentia demonstretur ut se excusare non possit; quod si ex die quo convenitur intra sex menses in ejus provincia exsecutio fuerit, et non eos ad unitatem catholicam convertendos curaverit, non ei communicetur donec impleat: si autem probatum fuerit eum de communione (0235A)illorum fuisse mentitum, dicendo eos communicasse quos eo sciente 189 non communicasse constiterit, etiam episcopatum amittat.
XXVI. De virginibus quae infra viginti quinque annos necessitate cogente velantur. Item placuit, ut quicunque episcoporum necessitate periclitantis pudicitiae virginalis, cum vel petitor potens vel raptor aliquis formidatur, vel si etiam aliquo in mortis periculo scripulo compuncta fuerit, ne non velata moriatur, aut exigentibus parentibus, aut his ad quorum curam pertinet, velaverit virginem intra vigenti quinque annos aetatis, non ei obsit concilium quod de isto numero annorum constitutum est.
XXVII. De episcopis qui post acta Carthaginensi synodo retenti sunt ad reliqua peragenda. (0235B)Item placuit, ne diutius universi episcopi 190 qui ad concilium congregati sunt tenerentur, ab universo (0236A)concilio judices ternos de singulis provinciis eligi: et electi sunt de provincia Carthaginensi Vincentius, Fortunatianus et Clarus: de provincia Numidiae Alipius, Augustinus et Restitutus: de provincia Byzacena cum sancto sene Donatiano primatu Cresconius, Jucundus et Aemilianus: de Mauritania Sitiphensi Severianus [T. 1, G., Severinianus], Casiatticus et Donatus: de provincia Tripolitana Plautius, qui ex more legatus unus est missus: qui omnes cum sancto sene Aurelio universa cognoscant, a quo petiit universum concilium ut cunctis sive gestis quae confecta jam sunt seu epistolis ipse subscribat.
Aurelius episcopus ecclesiae Carthaginensis subscripsit.
(0236B)Donatianus Teleptensis primae sedis subscripsit.
Similiter et omnes episcopi subscripserunt.
XX CONCILIUM TELEPTENSE POST CONSULATUM GLORIOSISSIMI HONORII ET CONSTANTII SECUNDO VIII KALENDAS MARTIAS. (0235)
(0235B)Congregato concilio in ecclesia Apostolorum plebis Teleptensis beatus Pater primae sedis episcopus Donatianus civitatis Teleptensis cum resedisset, consedentibus secum Januario, Felice, Secundo, Cyrio, Victorio, Secundiano, Geta [ D., Zeta], Eunomio, Maximiano, Donato, Cresconio, Jucundo, Sopatro, Restituto, Juliano, Maximiano, Tertiolo, Milico, Maximo, Donatiano, Basilio, Papiniano, Januario, (0235C)Porphyrio, item Porphyrio, Donato, Juliano, Tuto, Fortunio, Quintiano, Capione et caeteris episcopis, necnon etiam Vincentio et Fortunatiano legatis provinciae proconsularis ad Byzacenum [ D., Byzantium] concilium directis et reliquis; Vincentius et Fortunatianus dixerunt: Etiam cum Thusdrum fuissemus, sicut mecum recolit memorialis auditio vestra, et epistolas sanctae memoriae Siricii sedis apostolicae episcopi dederemus recitandas, ex quibus cum unam legeret sanctimonium fratris nostri episcopi Latonii, utrasque nos nunc referre suggestio indicat: has recitari donate. Episcopi dixerunt: Recitentur epistolae venerabilis memoriae 191 sancti Siricii, ut noverimus quid earum textus contineat. Cum traderentur, Privatus notarius dixit: Exemplum (0235D)tractatoriae episcopi urbis Romae: Dilectissimis fratribus et coepiscopis per Africam Siricius. Diversa quamvis, cum in unum fratres convenissemus ad sancti apostoli Petri reliquias, per quem et apostolatus et episcopatus in Christo coepit exordium, placueritque propter emergentes plurimas causas, (0236B)quae in aliquantis non erant causae sed crimina, ut de caetero sollicitudo esset unicuique in Ecclesia curam hujusmodi habere, sicut apostolus praedicat Paulus: Talem Deo Ecclesiam exhibendam, non habentem maculam aut rugam, ne per alicujus morbidae ovis afflatum conscientia nostra contaminata videretur, qua de re meliori consilio id sedit propter eos maxime, qui in praesenti valetudine corporis aut fessae (0236C)aetatis causa adesse minime potuerunt, quo perpetua istiusmodi forma servetur litteras tales dari placuit, non quae nova praeferant [ D., praeseferant], sed quia quae aliquorum ignavia neglecta sunt observari cupiamus, quae tamen apostolica et patrum constitutione sunt constituta, sicut scriptum est: State, et tenete traditiones nostras, sive per verbum, sive per epistolam. Illud certe vestram debet mentem, dilectissimi fratres, vehementius excitare, ut ab omni labe saeculi istius immunes ad Dei conspectum securique veniamus; non enim erimus immunes qui [ D., quia] praesumus plebibus, cum scriptum sit: Cui multum creditum fuerit, plus ab eodem requiretur. Ergo quoniam non pro nobis tantum sed pro populo credito cogitamus praestare rationem, populum disciplina (0236D)deifica humilem erudire debemus. Exstiterunt enim nonnulli, qui statuta majorum non tenentes castitatem Ecclesiae praesumptione violarunt, voluntatem populi sequentes, Dei judicium non timentes. Ergo ne pari more silentio connivere atque adhibere consensum talibus videamur, unde gehennae poenas (0237A)possimus incurrere, dicente Domino: Furem videbas et currebas cum eo et cum adulteris portionem tuam ponebas: haec sunt, quae deinceps intuitu divini judicii omnes catholicos episcopos expedit custodire.
- I.
Ut extra conscientiam sedis apostolicae, hoc est primatis, nemo audeat ordinare: integrum enim judicium est quod plurimorum sententia consequitur.
- II.
Ne unus episcopus episcopum ordinare praesumat propter arrogantiam, ne furtivum 192 beneficium praestitum videatur: hoc enim in synodo Nicaena constat esse definitum.
- III.
Item si quis post remissionem peccatorum cingulum militiae saecularis habuerit, ad clerum admitti non debet.(0237B)
- IV.
Ut mulierem, id est viduam, clericus non ducat uxorem.
- V.
Ut is qui laicus viduam duxerit non admittatur ad clerum.
- VI.
Ut de aliena ecclesia ordinare clericum nullus usurpet.
- VII.
Ut abjectum clericum alia ecclesia non admittat.
- VIII.
Ut venientes a Novatianis vel Montensibus per manus impositionem suscipiantur ex eo quod rebaptizant.
- IX.
Praeterea, quod dignum et pudicum et honestum est, suademus [ D. studemus], ut sacerdotes et levitae cum uxoribus suis non coeant, quia in ministerio ministri quotidianis necessitatibus occupantur; (0237C)ad Corinthios namque Paulus sic scribit, dicens: Abstinete, ut vacetis orationi. Si ergo laicis abstinentia imperatur ut possint deprecantes audiri, quanto magis sacerdos utique omni momento paratus esse debet, ut munditiae puritate securus sacrificium offerat aut baptizare cogatur? qui si contaminatus fuerit carnali concupiscentia, quid faciet? quid excusabit? quo pudore, qua mente usurpabit? qua conscientia, quo merito hic exaudiri se credit, (0238A)cum dictum sit: Omnia munda mundis, coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum? Qua de re hortor et moneo et rogo tollatur hoc opprobrium quod potest jure etiam gentilitas incusare. Forte creditur quia scriptum est: Unius uxoris virum: non permanentem in concupiscentia generandi dixit, sed propter continentiam futuram. Neque enim integros corpore non admisit qui ait: Vellem autem omnes homines sic esse, sicuti et ego; et apertius declarat, dicens: Qui autem in carne sunt Deo placere non possunt: vos autem jam non estis in carne, sed in spiritu. 193 Haec itaque, fratres, si plena vigilantia fuerint ab omnibus observata, cessabit ambitio, dissensio conquiescet, haereses et schismata non emergent, (0238B)locum non accipiet diabolus saeviendi, manebit unanimitas, iniquitas superata calcabitur, charitas spirituali fervore flagrabit, pax praedicata labiis cum voluntate [ D., voluptate] animi concordabit, pax utique Dei nostri quam Salvator ipse jam proximus passionis servandam esse praecepit, et haereditario eam nobis jure dereliquit, dicens: Pacem meam relinquo vobis, et dictum Apostoli: Ut unanimes unum sentientes permaneamus in Christo, nihil per contentionem nobis, neque per inanem gloriam vindicantes, nec hominibus, 194 sed Deo nostro salvatori placeamus. His praeceptis omnibus si fideliter voluerimus obedire, custodiet Dominus corpora nostra et animas nostras in die qua redditurus est unicuique secundum opera sua. Si quis sane inflatus mente carnis suae ab hac (0238C)canonis ratione voluerit evagari, sciat se et a nostra communione seclusum et gehennae poenas habiturum. Praeterea misericordia cum judicio esse debet; talibus enim oportet manus porrigere, qui sic currentem non pertrahant in ruinam. Datum Romae in concilio episcoporum octoginta sub die IX Idus Januarii [ D., Kalendas Januarias] post consulatum Honorii Augusti et Bautonis.
(no apparatus)