Migne Patrologia Latina Tomus 84
XXI CONCILIUM ARELATENSE PRIMUM A PLURIMIS EPISCOPIS GESTUM, IN CIVITATE ARELATO, APUD MARINUM EPISCOPUM, TEMPORIBUS CONSTANTINI IMPERATORIS, EO TEMPORE QUO ETIAM CONCILIUM NICAENUM HABITUM EST TRECENTORUM DECEM ET OCTO EPISCOPORUM.
(0237D)Domino et sanctissimo Silvestro episcopo coetus episcoporum, qui adunati fuerunt in oppido Arelatensi, quid decreverimus communi consilio charitati tuae significamus, ut omnes sciant quid in futurum observare debeant.
I. Ut uno die et tempore pascha celebretur. De observatione paschae dominicae, ut uno die et (0238D)uno tempore per omnem orbem observetur et juxta consuetudinem litteras ad omnes tu dirigas.
195 II. Ut ubi quisque [T. 2 add. minister] ordinatur permaneat. De his qui in quibuscunque locis ordinati fuerint ministri in ipsis locis perseverent.
III. Ut qui in pace arma projiciunt excommunicentur. (0239A) De his qui arma projiciunt in pace, placuit abstineri eos a communione.
IV. Ut aurigae dum agitant excommunicentur. De agitatoribus qui fideles sunt, placuit eos quandiu agitant, a communione separari.
V. Ut qui in theatris conveniunt excommunicentur. De theatricis, et ipsos placuit quandiu agunt, a communione separari.
VI. In infirmitate conversi manus impositionem accipiant. De his qui in infirmitate credere volunt, placuit debere his manum imponi.
VII. De praesidibus ut cum conscientia episcopi sui communicent. De praesidibus qui fideles ad praesidatum prosiliunt (0239B)ita placuit, ut cum promoti fuerint litteras accipiant ecclesiasticas communicatorias, ita tamen ut in quibuscunque locis gesserint, ab episcopo ejusdem loci cura illis agatur, ut cum coeperint contra disciplinam publicam agere, tum demum a communione excludantur: similiter et de his qui rempublicam agere volunt.
VIII. Ut ex haerese conversi si in Trinitate baptizati sunt, manus impositionem accipiant. De Arianis qui propria lege sua utuntur ut rebaptizentur, placuit si ad ecclesiam aliqui de hac haerese venerint, interrogent eos symbolum, et si perviderint eos in Patre et Filio et in Spiritu sancto esse baptizatos, manus eis tantum imponatur ut accipiant (0239C)Spiritum sanctum; quod si interrogati non responderint hanc Trinitatem, baptizentur.
IX. Ut qui confessorum litteras portant alias recipiant. De his quis confessorum litteras afferunt, placuit ut, sublatis eis litteris, alias accipiant communicatorias.
196 X. Ut si cujus uxor adulteraverit aliam non accipiat. De his qui conjuges suas in adulterio deprehendunt, et idem sunt adolescentes fideles et prohibentur nubere, placuit quantum possit consilium eis detur, ne viventibus etiam uxoribus suis, licet adulterae sint, ut non alias accipiant.
XI. Ut feminae fideles quae Gentilibus se junxerint excommunicentur. De puellis fidelibus quae Gentilibus junguntur, placuit (0239D)ut aliquanto tempore a communione separentur.
XII. Ut clerici feneratores excommunicentur. De ministris qui fenerant, placuit eos juxta formam divinitus datam a communione abstineri.
XIII. Ut proditores fratrum, vel vasorum sacrorum, seu Scripturarum, cum verberibus deponantur. De his qui Scripturas tradidisse dicuntur, vel vasa dominica, vel nomina fratrum suorum, placuit nobis ut quicunque eorum in actis publicis fuerit detectus, non verbis nudis, ab ordine cleri amoveatur: nam si idem aliquos ordinasse fuerint deprehensi (0240A)et de his quos ordinaverunt ratio subsistit, non illis obsistat ordinatio. Quoniam multi sunt qui contra Ecclesiam repugnare videntur et per testes redemptos putant se excusatione admitti debere, omnino non permittantur nisi, ut supra diximus, actis publicis docuerint.
XIV. Ut falsi accusatores fratrum usque ad exitum excommunicentur. De his qui falso accusant fratres suos, placuit eos usque ad exitum non communicare, sed falsum testem juxta Scripturam impunitum non licere esse.
XV. Ut levitae non offerant. De diaconibus, quos cognovimus multis locis offerre, placuit minime fieri debere.
XVI. Ut poenitentes ubi acceperint orationem ibi communicent. (0240B)De his qui pro delicto suo a communione separantur ita placuit, ut in quibuscunque locis fuerant exclusi, eodem loco communionem consequantur.
197 XVII. Ut nullus episcopus alium conculcet episcopum. Ut nullus episcopus alium episcopum conculcet.
XVIII. Ut diaconus nihil sine presbytero offerat. De diaconibus urbicis ut non tantum sibi praesumant, sed honorem presbyteris reservent, ut sine conscientia ipsorum nihil tale faciant.
XIX. Ut peregrino episcopo locus sacrificandi detur. De peregrinis episcopis qui in urbem solent venire, placuit illis locum dari ut offerant.
XX. Ut sine tribus episcopis nullus episcopus ordinetur. (0240C)De his qui usurpant sibi soli debere episcopum ordinare, placuit ut nullus hoc sibi praesumat, nisi assumptis sibi aliis septem episcopis; si tamen non poterit septem, infra tres non audeat ordinare.
XXI. Ut clericus alibi transiens excommunicetur. De presbyteris aut diaconibus qui solent dimittere loca sua in quibus ordinati sunt et ad alia loca transtulerunt se, placuit ut his locis ministrent ut si, relictis locis suis, ad alium locum se transferre voluerint deponantur.
XXII. Ut apostatae qui tardius revertuntur nisi per dignam poenitentiam non recipiantur. De his qui apostatant et nunquam se ad ecclesiam repraesentant, nec quidem poenitentiam agere quaerunt, et postea infirmitate arrepti petunt communionem, (0240D)placuit eis non dandam communionem nisi revaluerint [ U., G., praevaluerint] et egerint dignos fructus poenitentiae.
Ex Sicilia Syracusanorum Sixtus episcopus et Florus diaconus; ex provincia Campaniae civitatis Protinus episcopus et Agrippa Tutilaque diacones: ex provincia Apuliae Pardus episcopus et Crescens diaconus; ex provincia Dalmaciae Theodorus episcopus et Agathon diaconus: ex urbe Roma quos Sylvester episcopus 198 misit Claudianus et Avitus presbyteres, Eugenius et Cyriacus diacones: ex provincia Italiae Orosius (0241A)episcopus, Nazareus lector: ex provincia Viennensium civitatis Arelatae Marinus episcopus, Salamas presbyter, Nicatius, Afer, Ursinus et Petrus diacones: ex provincia qua supra Viennensium Verus episcopus, Beclas exorcista: ex civitate Vasione Damnas episcopus et Victor exorcista: ex civitate Arausicorum Laustinus presbyter: ex Porta Innocentius diaconus, Agapius exorcista: ex provincia Galliae civitatis Rhemorum Imbethausius [ B. R., Bethausius] episcopus, Primigenius diaconus: ex civitate Rothomagensium Avidianus episcopus, Nicetius diaconus: ex civitate Augustoduni Petius episcopus, Amandus presbyter, Philomatius diaconus: ex civitate Leudona Votius episcopus, Petulius exorcista: ex civitate Agrippina Maternus episcopus, Marinus (0241B)diaconus: ex provincia Aquitanica civitatis Vagalum Genialis episcopus: ex civitate Burdegala Orientalis episcopus, Flavius diaconus: ex civitate Trevirorum [ U., Treverorum] Agricius episcopus, Felix exorcista: ex civitate Tolosa Martinus episcopus, Leoncius diaconus: ex provincia Britanniae Eburius episcopus: (0242A)ex civitate Lugdunensium Restitutus episcopus: ex civitate Clunia Adelphus episcopus, Soter presbyter: ex civitate Rhemorum Liberius episcopus, Florentius diaconus: ex civitate Baetica Sabinus presbyter: ex civitate Ursulentium Natalis presbyter, Cytherius diaconus: ex civitate Tarracona Probatius presbyter, Castorius diaconus: ex civitate Cesaraugusta Clementius presbyter, Rufinus exorcista: ex civitate Bastigentium Termarius presbyter, Victor lector: ex provincia Mauritaniae Caesariensis Fortunatus episcopus, Deuterius diaconus: ex provincia Sardiniae Quintus [ T. 2, Quintinus] episcopus, Aumonius presbyter: ex provincia Africae Caecilianus episcopus, Sperantius diaconus: ex civitate Onina Lampadius episcopus: ex civitate Utica Victor episcopus: ex civitate Beneventina (0242B)Anastasius episcopus: ex civitate Turbustana Faustus episcopus: ex civitate Cocofeltis Surgentius episcopus: ex provincia Numidiae Victor episcopus; ex civitate Virensium Vitalis episcopus: ex porto urbis Romae Gregorius episcopus: ex Centumcellis Epictetus episcopus: ex civitate Ostiensi Leontius et Macarius presbyteres.
XXII CONCILIUM ARELATENSE SECUNDUM. (0241) 199 I. De neophytis clerici ne ordinentur. (0241C) Ordinari ad diaconatus ac sacerdotii officium neophytum non debere.
II. Qualiter conjugati ad sacerdotium promovantur. Assumi aliquem ad sacerdotium non posse in conjugii vinculo constitutum, nisi fuerit praemissa conversio.
III. Ut nullus clericus aut diaconus in solatio suo extraneam habeat mulierem. Si quis clericus a gradu diaconatus in solatio suo mulierem praeter aviam, matrem, sororem, filiam, neptem vel conversam secum uxorem, habere praesumpserit, a communione alienus habeatur: par quoque et mulierem, si se separare noluerit, poena percellat.
IV. Ut nullus clericus in cellario vel secreto intromittat puellam. (0241D) Nullus diaconus, vel presbyter, vel episcopus ad cellarii secretum intromittat puellam, vel ingenuam, vel ancillam.
V. Ut episcopus cum ordinatur, cum consensu metropolitani tres eum ordinent episcopi. Ut episcopum sine metropolitano, vel epistola metropolitani, vel tribus comprovincialibus non liceat ordinari, ita ut alii comprovinciales epistolis admoneantur, ut se suo responso consensisse significent; quod si inter partes aliqua nata fuerit dubitatio, majori numero metropolitanus in electione consentiat.
VI. De episcopo qui sine conscientia metropolitani fuerit ordinatus. Illud autem ante omnia clareat, eum qui sine conscientia (0242C)metropolitani constitutus fuerit episcopus juxta magnam synodum esse episcopum non debere.
200 VII. De his qui seipsos abscidunt. Hos qui se carnali vitio repugnare nescientes abscidunt, ad clericatum pervenire non posse.
VIII. De his qui excommunicatos alterius suscipiunt. Si quis excommunicatum alterius, sive clericum, sive saecularem, recipere post interdictum praesumpserit, noverit se reum fraternitatis factum causam in concilio redditurum.
IX. Ut Novatiani in communionem non recipiantur. Novatianum in communionem recipi non debere, nisi suscepta poenitentiae credulitate praeteritum damnet errorem.
X. De his qui in persecutione praevaricati sunt. (0242D)De his qui in persecutione praevaricati sunt, si voluntarie fidem negaverunt, hoc de eis Nicaena synodus statuit, ut quinque annis inter catechumenos exeant, et duobus inter communicantes, ita ut communionem, inter poenitentes non praesumant; in potestate tamen vel arbitrio sit episcopi, ut si eos ex animo errorem deflere et agere poenitentiam viderit, ad communionem pro ecclesiastica humanitate suscipiat.
XI. De his qui poenis victi sacrificare compulsi sunt. Si qui vero dolore victi et pondere persecutionis negare vel sacrificare compulsi sunt, duobus annis inter catechumenos, et triennio inter poenitentes habeantur a communione suspensi.
XII. De his qui in poenitentia positi vita excesserunt. (0243A) De his qui in poenitentia positi vita excesserunt, placuit nullum communione vacuum debere dimitti, sed pro eo quod honoravit poenitentiam oblatio illius recipiatur.
201 XIII. Ut ne quis qualibet necessitate suam relinquat Ecclesiam. Nullus cujusque ordinis clericus, non diaconus, non presbyter, non episcopus quacunque occasione faciente propriam relinquat Ecclesiam, sed omnismodis aut excommunicetur aut redire cogatur: quod si aliquo commorationis tempore, invito episcopo suo, in aliena ecclesia habitans ab episcopo loci clericus fuerit ordinatus, hujusmodi ordinatio irrita habeatur.
XIV. Ne clericus usuras accipiat. (0243B)Si quis clericus pecuniam dederit ad usuram, aut conductor alienae rei voluerit esse, aut turpis lucri gratia genus aliquod negotiationis exercuerit, depositus a clero a communione alienus fiat.
XV. Ne diaconus coram presbytero sedeat vel eucharistiam tradat. In secretario diacono inter presbyteres sedere non liceat, vel corpus Christi praesente presbytero tradere non praesumat; quod si fecerit, ab officio diaconatus abscedat.
XVI. Ut Photiniani et Paulianistae baptizentur. Photinianos vero sive Paulianistas secundum Patrum statuta baptizari oportere.
XVII. De haereticis baptizatis. Bonitiacos autem ex eodem errore venientes, quos (0243C)sicut Arianos baptizari in Trinitate manifestum est, dum interrogati fidem nostram ex toto corde confessi fuerint, cum chrismate et manus impositione in Ecclesia recipi sufficit.
XVIII. Ut metropolitani arbitrio synodus congregetur. Ad Arelatensis episcopi arbitrium synodus congreganda, ad quam urbem ex omnibus mundi partibus sub sancti Marini tempore legimus celebratum fuisse concilium atque conventum: si quis commonitus infirmitatis (0244A)causa defuerit, personam sua vice dirigat.
XIX. Ut nulli episcopo liceat a synodo discedere. Si quis autem adesse neglexerit, aut coetum 202 fratrum antequam concilium dissolvatur crediderit deserendum, alienatum se a fratrum communione cognoscat, nec eum recipi liceat nisi in sequenti synodo fuerit absolutus.
XX. De aurigis et theatricis fidelibus. De agitatoribus sive theatricis qui fideles sunt, placuit eos quandiu agunt, a communione separari.
XXI. Si post acceptam poenitentiam quis nupserit. Poenitentes, quae defuncto viro aliis nubere praesumpserint, vel suspecta vel interdicta familiaritate cum extraneo vixerint, cum eodem ab Ecclesiae liminibus arceantur: hoc etiam et de viro in poenitentia (0244B)posito placuit observari.
XXII. Ut poenitentia conjugatis ex consensu detur. Poenitentiam conjugatis non nisi ex consensu dandam.
XXIII. De sacerdotibus qui idololatriam non everterint. Si in alicujus presbyteri territorio infideles aut faculas, accendunt aut arbores, fontes vel saxa venerantur, si hoc eruere [ T. 2, evertere] neglexerit, sacrilegii reum se esse cognoscat: dominus aut ordinator rei ipsius, si admonitus emendare noluerit, communione privetur.
XXIV. De accusatoribus fratrum. Eos qui falso fratribus suis capitalia objecisse convicti fuerint, placuit usque ad exitum non communicare, sicut magna synodus ante constituit, nisi digna (0244C)satisfactione poenituerint.
XXV. De apostatis si non revertantur. Hi qui post sanctam religionis professionem apostatant et ad saeculum redeunt, et postmodum poenitentiae remedia non requirunt, sine poenitentia communionem penitus non accipiant: quos etiam jubemus ad officium clericatus non admitti, et quicunque ille post poenitentiam habitum saecularem non praesumat; quod si praesumpserit, ab Ecclesia alienus habeatur.
XXIII CONCILIUM ARELATENSE TERTIUM DUODECIM EPISCOPORUM, HABITUM AERA CCCCLXI, MARCIANO AUGUSTO REGNANTE, OPILIONE ET VINCOMALONE CONSULIBUS, VIII IDUS JULIAS. (0243) (0243D)203-204 Cum in voluntate Dei ad dedicationem basilicae sanctae Mariae in Arelatensi civitate sacerdotes Domini convenissent, congruum eis et rationabile visum est ut primum de observandis canonibus attentissima sollicitudine pertractantes, qualiter ab ipsis ecclesiasticae regulae servarentur, salubri consilio definirent.
I. Ut diaconus ante viginti quinque annos, et sacerdos ante triginta annos non ordinetur. Et quia in ordinandis clericis antiquorum Patrum (0244D)statuta non ad integrum, sicut expedit, observata esse cognoscitur, ne forte quorumcunque importunis et inordinatis precibus sacerdotes Domini fatigentur, et ea quae [ U., quae constituta sunt] toties sunt praecepta transgredi compellantur, hoc inter se observandum esse definiunt: ut nullus episcoporum diaconem, antequam viginti et quinque annos impleat, ordinare praesumat: episcopatus vero vel presbyteratus honorem nullus laicus ante praemissam (0245A)conversionem [ Ae., BR., U., conversationem] vel ante triginta aetatis annos accipiat.
II. Ut laicus ante annum conversionis non ordinetur. Et licet de laicis prolixiora tempora antiqui patres ordinaverint observanda, tamen quia accrescente ecclesiarum numero necesse est nobis plures clericos ordinare, hoc inter nos sine praejudicio duntaxat canonum constitit antiquorum, ut nullus metropolitanorum cuicunque laico dignitatem episcopatus tribuat, sed nec reliqui pontifices presbyterii vel diaconatus honorem conferre praesumant, nisi anno integro fuerit praemissa conversio.
III. Ut digami vel poenitentes vel repudiatarum mariti ad sacerdotium non promoveantur. Nullus poenitentem, nullus digamum vel internuptarum (0245B)maritos in praedictis honoribus audeat ordinare. Et licet haec jam prope omnium [ T. 1, omnia] canonum instituta contineant, tamen ne cuicunque sacerdotum supplicantum, sicut jam diximus, importunitas vel suggestio iniqua [ U., G., aliqua] subripiat, necesse fuit ut nunc severiorem regulam sibi velint Domini sacerdotes imponere: et ideo quicunque ab hac die contra ea quae superius sunt comprehensa clericum ordinare praesumpserit, ab ea die qua hoc ei potuerit approbari anno integro missas facere [ T. 2, agere] non praesumat: quam rem si quis observare noluerit, et contra consensum fratrum faciens, missas celebrare praesumpserit, ab omnium fratrum charitate noverit se alienum; quia dignum est ut severitatem ecclesiasticae disciplinae sentiat (0245C)qui salubriter a sanctis patribus instituta observare contemnit.
IV. De clericis alienis qui sunt ab aliis defensi. (0246A) Et si forte aliquis clericorum regulam disciplinae 205 ecclesiasticae subterfugiens evagatus, quicunque eum susceperit, et non solum pontifici suo non reconciliaverit, sed magis defensare praesumpserit, ab Ecclesiae communione privetur.
Philacrius. Caesarius in Christi nomine episcopus definitionem hanc sanctorum fratrum meorum vel meam relegi et subscripsi. Contumeliosus episcopus consensi et subscripsi. (0245C)episcopus subscripsi. Praetextatus episcopus subscripsi Maximus episcopus subscripsi. Julianus episcopus subscripsi. Florentius [ E. 3, Florentinus] episcopus subscripsi. (0246B) Florentius. Cyprianus episcopus subscripsi. 206 Montanus episcopus subscripsi. (0245C), episcopus subscripsi. Cyprianus episcopus subscripsi. Coelestinus [ Ae. BR., Coelestius] episcopus subscripsi. Porcianus episcopus subscripsi. Eucherius episcopus subscripsi. Cataphronius presbyter directus a dominis meis Agricio et Severo episcopis consensi et subscripsi. Ego Desiderius presbyter directus a domino meo Joanne episcopo consensi et subscripsi. Leontius presbyter directus a domino meo Constantino [ Ae. T. 1, Constantio] episcopo subscripsi. (0246C) Ego Hemeterius directus a domino meo Galliciano episcopo consensi et subscripsi. XXIV CONCILIUM VALENTINUM VIGINTI EPISCOPORUM, HABITUM AERA CCCCXIII, GRATIANO ET VALENTINIANO IMPERATORIBUS, SUB DIE IV IDUS JULIAS, GRATIANO TERTIO ET EQUITIO [ E., 3, QUINTIO] CONSULIBUS. (0245) (0245D)Dilectissimis fratribus per Gallias et quinque provincias constitutis episcopis Faegadius Eumerius, Florentius, Artemius, [ Ae., Anthemius] Aemilianus, Britto, Justus, Euphodius [ Ae., Euphrodius. U, Eufomius] Rhodamius, Eortius, Cretus, Concordius, Constantius, Paulus, Antherius, Felix, Neoterius, Urbanus, Simplicius et Vincentius episcopi in Domino salutem. Transactis Valentinae omnibus et in Dei nomine in statu meliori compositis quae fuerant coepta causa discidii, quorumdam fuit patrum utilis et religiosa suggestio, retractandum etiam de his quae nec recipere possumus ob Ecclesiae sanctitatem, nec tamen usurpatae consuetudinis causa damnare. Ita enim per omnes Ecclesias ejusmodi vitiorum germen inolevit, ut ad plena remedia non facilis sit recursus, (0246D)certe non sine verecundia eorum quos causa contigit: quocirca fratres librato diu moderatoque consilio ea cautelae ratio servata est, quae et scandala submoveret et sanctitatem Ecclesiae custodiret.
207 I. De digamis ne consecrentur. Sedit igitur, neminem post hanc synodum, qua ejusmodi illicitis vel sero succurritur, digamos aut internuptarum maritos ordinari clericos posse; nec requirendum utrumne initiati sacramentis divinis, anne Gentiles hac se infelici sorte necessitate macularint.
II. Ut Deo vota [Ae., devota] si maritaverit vel moechaverit, poenitentiae deputetur. De puellis vero quae se voverint, si ad terrenas nuptias sponte transierint, id custodiendum esse decrevimus, (0247A)ut poenitentia his nec statim detur, et cum data fuerit, nisi plene satisfecerint Deo, in quantum ratio poposcerit earum [ Ae., BR., E. 3, earumdem] communio differatur.
III. Ut qui baptizati idola colunt vel incesto polluti sunt, agant poenitentiam. Circa eorum vero personas, qui se post unum et sanctum lavacrum vel profanis sacrificiis daemonum vel incesta lavatione polluerint, eam censurae formam duximus esse servandam, ut his juxta synodum Nicaenam satisfactionis quidem aditus non negetur, nec infelicibus lacrymis vel solatii janua desperatione claudatur, acturi poenitentiam usque in diem mortis, non sine spe tamen remissionis, quam ab eo plene sperare debebunt qui jus ejus et solus obtinet (0247B)et tam dives misericordiae est ut nemo desperet; Deus enim mortem non fecit nec laetatur in perditione vivorum.
IV. Ut sacerdos vel levita, si de se crimen aliquod confitetur, deponatur. Nec illud, fratres, scribere alienum ab Ecclesiae utilitate censuimus, ut sciretis, quicunque 208 sub ordinatione vel diaconatus, vel presbyterii, vel episcopatus, mortali crimine dixerint se esse pollutos, a supradictis ordinationibus submovendos, reos scilicet vel veri confessione vel mendacio falsitatis: neque enim absolvi potest in his, nisi in se ipsos dixerint, quo dictum in alios puniretur, cum omnis qui (0248A)sibi fuerit mortis causa major homicida sit. Divina pietas vos in aeternum custodiat, dilectissimi fratres.
Item alia eorumdem quorum supra.
Dilectissimis fratribus clero et plebi ecclesiae Forojuliensis Faegadius, Eumerius, Florentius, Artemius, Aemilianus, Britto, Justus, Euphodius, Rhodamius, Eortius, Constantius, Paulus, Cretus, Concordius, Antherius, Neoterius, Nicetius, Urbanus, Felix, Simplicius et Vincentius episcopi in Domino salutem.
Quamvis ea Benedictus frater de sanctissimi Accepti persona suggesserit quae prudenti et Christiano viro digna sint, cumque quo studio omnium vestrum ad honorem sacerdotii poscatur edixerit; tamen quia in synodo jam sederat ordinationes hujusmodi submovendas quae sine scandalo esse non possint, non potuimus (0248B)praestare uni quod caeteris negabatur. Et licet non ignoraremus multos verecundia et nonnullos suscipiendi sacerdotii metu trepidos, quae utique signa sunt sanctitatis, falsa in se rejiciendi honoris causa dixisse: tamen quia omnium fere ad ea quae sunt pejora proclive judicium est, et materies disputationum obtrectatione sacerdotum Dei quaeritur, sedit in synodo, ut quisquis de se vel vera vel falsa dixisset, fides ei quam suismet testimoniis confirmaret haberetur, submovendus protinus ab eo gradu quem ab omni scandalo liberum esse licet. Divina vos pietas in aeternum protegat.
XXV CONCILIUM TAURITANUM. (0247) (0247C)Fratribus dilectissimis per Gallias et quinque provincias constitutis sancta synodus quae convenit in urbe Taurinantium.
209-210 Cum ad postulationem provinciarum Galliae sacerdotes convenissemus ad Taurinantium civitatem atque in ejusdem urbis ecclesia auctore vel medio Domino sederemus, auditis allegationibus episcoporum, eorum videlicet qui ad judicium nostrum fuerant congregati, de singulis negotiis haec sententiae forma processit, ita ut pacis bono statuta canonum servarentur, et plurimorum intentionibus adhiberetur utilis medicina.
I. Ut qui approbaverit suam civitatem metropolim fuisse, teneat primatum. Nam cum primo omnium vir sanctus Proculus (0247D)Massiliensis episcopus civitatis se tanquam metropolitanum ecclesiis, quae in secunda provincia Narbonensi positae videbantur, diceret praeesse debere atque per se ordinationes in memorata provincia summorum fieri sacerdotum, siquidem assereret easdem ecclesias vel suas parochias fuisse, vel episcopos a se in iisdem ecclesiis ordinatos; e diverso ejusdem regionis episcopi aliud defensarent ac sibi alterius provinciae sacerdotem praeesse non debere contenderent: id judicatum est a sancta synodo contemplatione (0248C)pacis atque concordiae, ut non tam civitati ejus, quae in altera provincia sita est cujus magnitudinem penitus nesciremus, quam ipsi potissimum deferretur, ut tanquam pater filiis honore primatus assisteret. Dignum enim visum est ut quamvis unitate provinciae minime tenerentur, constringerentur tamen pietatis affectu. Haec ipsi tantum in diem vitae ejus forma servabitur, ut in ecclesiis provinciae secundae Narbonensis, quas vel suas parochias, vel suos discipulos fuisse constiterit ordinatos, primatus habeat dignitatem. Illud a partibus observandum quod licet ex superfluo non tamen inutiliter commonetur, ut ipse sanctus Proculus tanquam pius pater consacerdotes suos honoret ut filios, et memoratae provinciae sacerdotes tanquam boni filii (0248D)eumdem habeant ut parentem, et invicem sibi exhibeant charitatis affectum, impleto hoc quod ait beatus Apostolus: Honore mutuo praevenientes, non alta sapientes, sed humilibus consentientes. Illud deinde inter episcopos urbium Arelatensis et Viennensis, qui de primatus honore apud nos certabant, a sancta synodo definitum est, ut qui ex his approbaverit suam civitatem esse metropolim, is totius provinciae honorem primatus obtineat, et ipse juxta canonum praeceptum ordinationum habeat potestatem. (0249A)Certe ad pacis vinculum conservandum hoc consilio utiliore decretum est, ut si placet memoratarum urbium episcopis unaquaeque de his viciniores sibi intra provinciam vindicet civitates, atque eas ecclesias vindicet quas oppidis suis proximas magis esse constiterit, ita ut, memores unanimitatis atque concordiae, non alter alterum longius sibi usurpando quod est alii proprium inquietet.
II. Ut episcopi qui contra statuta faciunt honore priventur. Gestorum quoque serie conscribi placuit ad perpetem disciplinam quod circa Octavium, Ursionem, Remigium ac Tryferium episcopos synodus sancta decrevit, qui in usurpationis quamdam de ordinatione sacerdotum invidiam vocabantur, quod hactenus (0249B)[ T. 1, 2, eatenus] his videtur indultum, ut de caetero hac auctoritate commoniti nihil usurpare conentur, siquidem ea se ab hac causa excusatione defenderint qua dicerent prius se non esse conventos. Proinde judicavit synodus, ut si quis ex hoc fecerit contra statuta majorum, sciat is qui ordinatus fuerit sacerdotii se honore privandum, et ille qui ordinaverit auctoritatem se in ordinationibus vel in conciliis minime retenturum. Non solum autem circa memoratos episcopos haec sententia praevalebit, sed et circa omnes qui simili errore decepti ordinationes hujusmodi perpetrarint.
III. De laicis qui in clericos crimen intendunt. De Palladio autem laico, qui Spano presbytero non leve crimen intenderat, inter quos episcopus (0249C)Tryferius ejusdem criminis causas se recognovisse testatus est, id concilii decrevit auctoritas, ut idem Palladius in eadem sententia maneret, qua cognitionis tempore a Tryferio fuerat sacerdote mulctatus, in hoc ei humanitate servata concilii, ut ipse Tryferius in potestate habeat quando voluerit ei relaxare.
IV. De clericis qui per culpam ab episcopo suo excommunicantur. (0250A) Statuit quoque de Exuperantio presbytero sancta synodus, qui in injuriam sancti episcopi sui Tryferil gravia et multa congresserat et frequentibus eum contumeliis provocarat, ita ut nonnulla fecerit contra ecclesiasticam disciplinam, propter quam causam ab eo fuerat dominica communione privatus, ut in ejus sit arbitrio restitutio ipsius in cujus potestate fuit ejus abjectio; hoc est, ut quando vel idem Exuperantius satisfecerit, vel episcopo Tryferio visum fuerit, tum gratiam communionis accipiat.
211 V. De eo qui se ab haereticis separare voluerit ut ab Ecclesia catholica suscipiatur. Illud praeterea decrevit sancta synodus, ut quoniam legatos episcopi Galliarum, qui Felici communicant, (0250B)destinarunt, ut si quis ab ejus communione se voluerit sequestrare, in nostrae pacis consortio suscipiatur juxta litteras venerabilis memoriae Ambrosii episcopi vel Romanae Ecclesiae sacerdotis dudum latas, quae in concilio legatis praesentibus recitatae sunt.
VI. Ut alterius clericum non promoveat alter, nec abjectum recipiat. Nec illud praetermittendum fuit quod synodi 212 sententia definitum est, ut clericum alterius secundum statuta canonum nemo suscipiat, neque suae ecclesiae in alio gradu audeat ordinare, neque abjectum recipiat in communione.
VII. De his qui contra interdictum sunt ordinati vel in honore filios genuerunt. (0250C)Hi autem qui contra interdictum sunt ordinati, vel in ministerio filios genuerunt, ne ad majores gradus ordinum permittantur synodi decrevit auctoritas.
Incolumes vos Dominus noster aevo longissimo conservare dignetur, domini dilectissimi fratres.
XXVI CONCILIUM REGIENSE TREDECIM EPISCOPORUM, HABITUM AERA CCCCLXXVII, SUB IMPERATORIBUS THEODOSIO MINORE ET VALENTINIANO, THEODOSIO SEPTIES DECIES ET FESTO CONSULIBUS. (0249) (0249D)Cum in voluntate Domini apud Regiensem ecclesiam convenissemus, et transgressionis apud Ebrudunensem ecclesiam habitae remedium quaereretur, qua sacris Ecclesiae canonibus et reverendis Patrum constitutionibus omni parte neglectis, absque trium praesentia, absque comprovincialium litteris, sine metropolitani auctoritate, irritam ordinationis speciem a duobus temere convenientibus praesumptam esse clarebat; non minus doloris de praesumentium lapsu quam de ecclesiae ipsius convulsione in pectoribus omnium diutina collatione versatum est. Primum itaque, quia non ulciscendi sed remediandi (0250D)studium nutu Domini universorum pectora prorsus sacerdotali consilio insederat, canonum in sermonibus singulis proprietate perspecta, placuit quod sicut reproba quae praesumpta essent in irritum devocanda, ita eos qui reproba praesumpsissent, quamvis confundere censura cogeret, charitati liceret absolvere: praesertim cum hi, qui tam perversa incidissent, a primo lapsus ipsius die adhibitis passim precibus culpam poenitentes aut ignorantiae aut circumscriptioni imputassent: quia, etsi inveniabile crederetur sacerdotem sacerdotalia statuta nescisse, levius tamen erat quam si ore impudenti fateretur se nota calcasse.
213 I. Ut non habeatur episcopus a duobus episcopis ordinatus. (0251A) Itaque eos qui tam incondita ac tam instabilia usurpaverant, placuit misericordiae et charitatis occursu ita in communionem dilectionemque recipi, ut scirent secundum recentem et saluberrimam Taurinatis [ T. 2, Taurinensis] synodi definitionem, ad perpetuam vitae istius suffusionem nullis se de caetero ordinationibus, nullis ordinariis interfuturos esse conciliis, quia nihil salubre ab illis statuendum exspectaretur, quia [ A., qui] tantae corruptionis tam detestanda exempla praebuerant. Ebrudunensi ecclesiae ante omnia mature visum est consulendum, quia quatuor de biennium mensibus sacerdote legitimo destituta hoc gravius aegrotaverat, ut clerus innocens ac disciplinae, ut probatum (0251B)est, memor quorumdam laicorum insolentia ac varia pertubatione vexatus, etiam in sacerdotibus ac ministris minas ac jurgia et vim acerbissimam periculose perniciosa nuper caede pertulerat, nec poterat differri bonorum ac disciplinae memorum spectatio, ne viderentur contumacium et inquietorum vota palpari, quorum conspirationes machinationesque et in praeteritum quantum deprehendi possint animadversione ecclesiastica puniendae, et in futurum anticipandae erant. Itaque ordinationem, quam canones irritam definiunt, nos quoque vacuandam esse censuimus, in qua praetermissa trium praesentia nec expetitis comprovincialium litteris, metropolitani quoque voluntate neglecta, prorsus nihil quod episcopum faceret (0251C)ostensum est.
II. De remotione ejus quem ordinare perperam duo praesumpserunt. Itaque placuit in voluntate Domini remoto hoc qui perperam assumptus erat episcopus, fieri omnino fratrum constitutionem, ecclesiastica traditione servata; verum quia haec sancta synodus non disciplinae tantum curam, sed et misericordiae gessit, cumque occurrerer quod se Armentarius diebus proximis eidem ecclesiae multa assentatorum insolentia retulisset, occurebat tamen quod ante admonitionem discessisset, quod a nonnullis sacerdotum in hoc ipsum confirmatus se etiam privatae domui reddidisset, quod epistolas ad clerum ipsum emiserat quibus episcopatum (0251D)quem se non indeptum agnoscebat appetere nuntiaverat, eradi nomen suum petens, et hoc ipsum quod instabiliter 214 in se praesumptum erat jam tunc inordinatum et irritum futurum protestatum esse confirmans; in illam potius partem declinata sententia est, ut juveni educato in timore Domini plus suffragaretur, quod in actu vitiosissimo interdum sana sensisset, quam quod juvenilibus titillationibus aliqua in parte cessisset. Itaque praetermissis his quae regressu ipsius eum absque ullius excusationis effugio culpae (0252A)societatis respexerant, velut innocentem eumdem praeterire sacerdotes Domini qui huic concilio aderant damnatione vacuum maluerunt de indulto eidem peregrini vel coepiscopi nomine.
III. De haereticis et schismaticis episcopis si ad catholicam fidem venerint, quid observent. Quod ergo in quibusdam schismaticis recipiendis Nicaenum concilium statuit a singulis per territoria sua hoc etiam praesens conventus in hoc statuit ab omnibus debere servari, id est ut cuicunque de fratribus tale aliquid charitatis consilia dictaverint liceat ei unam parochiarum suarum ecclesiam cedere [ T. 2, concedere] in qua aut coepiscopi nomine, ut idem canon loquitur, aut peregrina ut aiunt communione (0252B)frueretur [ Ae., fruatur]. Primum itaque statuitur, ut hoc in qualibet provincia praeterquam in Alpina maritima liceat, quam si aliqua in parte accesserit, ut malorum incitator et quietis impatiens damnationi quam in se provocaverat subjacebit; sed et si quis eidem quidquam ex his quae statuta sunt transgredienti communicaverit, a communione omnium fiet alienus. Deinde, ut quolibet in loco praeterquam in publico ageretur, ne quisquam ei locus decernatur quem curiae et civitatis species aut ordo nobilitat, additur, ne unquam in civitatibus vel sub episcoporum absentia offerre praesumat, nec ordinare vel ultimum clericum, nec in ea quidem ecclesia quae illi cujuscunque misericordia fuerit attributa, nec ulli episcoporum vel succedente aetate assumpto in rudimentis suis (0252C)huic in aliquo quasi pro aetatis reverentia cedere liceat, nec usquam ipsi quidquam de episcopalibus officiis usurpare, praeterquam in ecclesia quam cujusquam misericordia fuerit indeptus, in qua ei solum neophytos confirmare et ante presbyteros offerre conceditur. Quod si unquam aliquid charitate alterius provocatus de habitationis commutatione variaverit, non aliter in alia ecclesia requiem accipiat quam priori renuntiaverit, nec omnino unquam duarum ecclesiarum gubernationem obtineat, cui etiam 215 in ea quae ipsi ceditur ministros a civitatis episcopo necesse est ordinari. Sane quia ministrorum mentio facta est et nonnulli ab ipso inventi excommunicati temere in clero provecti dicerentur, statutum est eos qui ita (0252D)assumpti essent deponendos; quibus autem nulla conversationis macula praejudicaret, prout Ebrudunensi sacerdoti constituendo visum est, aut in ecclesiae suae ministerio tenendos, aut ad ipsum quocunque habitasset transferendos, plebi quam acciperet ex constitutionis hujus permissione benedicere, ut supra definitum est, in una eademque ecclesia neophytos confirmare, in castellis ac vicis totum illi [ T. 2, illud] ante presbyteros sicubi venerit liceat, quod in civitatibus omnino praescribitur.
IV. Ut presbyter et benedicat et confirmet [T., 2, sanctificet] neophytum. (0253A) Et inter minutas has discussiones visum est omni presbytero per familias, per agros, per privatas domos, pro desiderio fidelium facultatem benedictionis aperire, quod nonnullas jam provincias habere occurrit, huic etiam in ecclesiarum plebibus per loca tamen magis quam per urbes hoc idem visum est esse tribuendum: in ecclesia quoque qua ordinatus fuerit consecrandi virginem, sicut confirmandi neophytum jus habebit, et per omnia ut si multae indulgentiae testimonium, semper se inferiorem episcopo, superiorem presbytero agat, mandatis votisque sanctorum omnium prosequentibus vivat in timore Domini, quietem colat, Deo serviat, synodi circa se benevolentiae (0253B)gratias agat, semperque indignum se indultis et negatis imparem esse fateatur.
V. Ut episcopus qui sepelierit episcopum curam habeat ecclesiae ipsius. In commune autem omnes qui convenerant sacerdotes sibimetipsis contra hujusmodi scandala praecavendum censuerunt. Itaque propter hujusmodi temeritates tali definitione consultum est, ut de caetero observaretur ne quis ad eam ecclesiam, quae episcopum perdidisset, nisi vicinae ecclesiae episcopus exsequiarum tempore accederet, qui tamen statim ecclesiae ipsius curam districtissime gereret, ne quid ante ordinationem discordantium in novitatibus clericorum subversioni 216 liceret: itaque cum tale aliquid accidit, vicinis vicinarum ecclesiarum inspectio, descriptio (0253C)recensioque mandatur.
VI. Ut absque metropolitano nullus ordinetur episcopus. Haec autem omnia exsequiarum tempore usque ad septimam defuncti diem aget, eximiae ecclesiae referens mandatum metropolitani: simul cum omnibus sanctis [ Ae., sociis] episcopis sepeliretur. Nec quisquam ad ecclesiam quae summum amiserat sacerdotem, nisi metropolitani litteris invitatus, ne a plebe decipiatur, accedat et vim pati voluisse videatur.
VII. De his qui ecclesiarum vel earum cultoribus, id est sacerdotibus, seditiosi exstiterint. Perventum est huic sanctae synodo quod aliqui ignoti institutiones canonum fastu superbiae editiones antiqui hostis consilio emutilare nituntur, qui non humiles sed superbi seditionemque ecclesiabus (0253D)Dei vel ejus sacerdotibus persistunt; placuit omni synodo hos tales ab Ecclesia Dei et a coetu catholicorum segregari, ac excommunicatos exsilio relegari, ut post correcti satisfactione poenitentiae ad sanctam communionem possint idem admitti, non ad clerum.
VIII. Ut bis in anno concilium fiat. (0254A) Sufficere visum est bis in anno per singulas provincias episcoporum concilium fieri, semel quidem post tertiam hebdomadam paschalis festivitatis, ita ut in quarta quaque hebdomada quae consequitur, id est media Pentecoste concilium compleatur. Admoneant autem comprovinciales episcopi ii qui peramplioribus, id est in metropolitanis civitatibus degunt. Secundum vero concilium Idibus Octobribus pro vindemiae temporibus habeatur: qui dies apud Graecos Hyperberetaei mensis decimus invenitur. In ipsis autem conciliis et presbyteros et diacones et judices sive curiales ac privatos praesentes esse oportet: et omnes quotquot se laesos existimant causas enarrent et synodicam exspectent sententiam. Nec liceat aliquibus (0254B)apud semetipsos concilia metropolitanorum queat esse praesentia, et absque metropolitanorum episcoporum conscientia facere, quibus de 217 omnibus causis veridicum ac fidelissimum constat emissum esse sanctionis judicium.Ego Julius [ T. 2, Julianus] episcopus his statutis
Ego Severianus episcopus huic definitioni interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. Ego Hilarius episcopus juxta id quod universis sanctis episcopis meis qui mecum subscripserunt placuit, statuta Patrum secutus his definitionibus subscripsi sub die XIII Kalendas Decembris Theodosio Augusto septies decies et Festo consule honesto. (0254D). Ego Audentius episcopus his statutis interfui die consulatus supra scripti. (0254C) interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. Ego Arcadius episcopus his definitionibus interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. Ego Auspicius episcopus his definitionibus interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. Ego Severus episcopus his definitionibus interfui 218 et subscripsi die consulatus supra scripti. Ego Valerianus episcopus his definitionibus interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. Ego Nectarius episcopus his definitionibus interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. Ego Asclepius episcopus his definitionibus interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. Ego Theodorus episcopus his definitionibus interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. (0254D) Ego Vincentius presbyter episcopi Constantiani, ab eodem ordinatus, interfui. Ego Maximus episcopus his definitionibus interfui et subscripsi die consulatus supra scripti. (0254D)et subscripsi die consulatus supra scripti. XXVII CONCILIUM ARAUSICANUM SEXDECIM EPISCOPORUM, HABITUM AERA CCCCLXXIX, THEODOSII MINORIS TEMPORIBUS SUB DIE VI IDUS NOVEMBRIS, CYRO CONSULE, IN ECCLESIA JUSTINIANENSI. (0255) I. De haereticis si in mortis discrimine convertantur. (0255A) Haereticos in mortis discrimine positos si catholici esse desiderant, si desit episcopus, a presbytero cum chrismate et benedictione consignari placet.
II. Ut nullus minister sine chrismate proficiscatur. Nullum ministrorum, qui baptizandi recipit officium, sine chrismate usquam debere progredi, quia inter nos placuit semel chrismari. De eo autem qui baptismate quacunque 219 necessitate faciente non chrismatus fuerit, in confirmatione sacerdos commonebitur: nam inter quos chrismatis ipsius non nisi una benedictio est, non ut praejudicans quidquam, sed ut non necessaria habeatur repetita chrismatio.
III. De poenitentibus qui de corpore exeunt. (0255B)Qui recedunt de corpore poenitentia accepta, placuit sine reconciliatoria manus impositione eis communicari, quod morientis sufficit consolationi secundum definitiones Patrum, qui hujusmodi communionem congruenter viaticum nominarunt, ut si supervixerint stent in ordine poenitentium, ut ostensis necessariis poenitentiae fructibus legitimam communionem cum reconciliatoria manus impositione accipiant.
IV. De clericis poenitentiam volentibus. Poenitentiam desiderantibus clericis non negandam.
V. De his qui ad ecclesiam confugiunt ne tradantur. Eos qui ad ecclesiam confugerint tradi non oportere, sed loci sancti reverentia et intercessione defendi.
VI. De mancipiis confugientibus ad ecclesiam. (0255C) Si quis autem mancipia clericorum pro suis mancipiis ad ecclesiam confugientibus crediderit occupanda, per omnes ecclesias districtissima damnatione feriatur.
VII. De libertis qui ecclesiae commendati sunt ne opprimantur. In ecclesia manumissos vel per testamentum ecclesiae commendatos si quis in servitutem vel obsequium vel ad colonariam conditionem imprimere tentaverit, animadversione ecclesiastica coercebitur.
VIII. De his qui clericum alienum ordinare praesumunt. (0255D)Si quilibet consistentem alibi clericum ordinandum putaverit, prius definiat ut cum ipso habitet, sic quoque non sine consultatione ejus episcopi cum quo ante habitavit; nec eum qui fortasse non sine causa diu ab alio non ordinatus est ordinare praesumat.
IX. De his qui cives alienos ordinaverunt. (0256A) Si quis autem alienos cives aut alibi consistentes ordinaverit, ne inordinati in ullo 220 accusentur, aut ad se eos revocent aut gratiam ipsi eorum impetrent cum quibus habitent.
X. De episcopis qui non in possessione sua sed in aliena dioecesi basilicam construxerunt. Si quis episcoporum in alienae civitatis territorio ecclesiam aedificare disponit, vel pro fundi sui aut ecclesiastici vel pro quacunque suorum opportunitate permissa licentia aedificandi, quia prohiberi hoc votum nefas est, non praesumat dedicationem, quae illi omnismodis reservatur in cujus territorio ecclesia assurgit, reservata aedificatori episcopo hac gratia, ut quos desiderat clericos in re sua videre ipsos ordinet (0256B)is cujus territorium est, vel si ordinati jam sunt ipsos habere acquiescat, et omnis ecclesiae ipsius gubernatio ad eum in cujus civitatis territorio ecclesia surrexit pertinebit. Quod si etiam saecularium quicunque ecclesiam aedificaverit, et alium magis quam eum in cujus territorio aedificat invitandum putaverit, tam ipse cui contra constitutionem ac disciplinam gratificare vult quam omnes episcopi qui ad hujusmodi dedicationem invitantur a conventu abstinebunt. Si quis excesserit, in reatum devocabitur: si quis excesserit, ordinem recognoscat.
XI. De episcopis qui excommunicatum alterius suscipiunt. Placuit in reatum venire episcopum, qui admonitus de excommunicatione cujuscunque, sine reconciliatione (0256C)ejus qui excommunicavit, ei communicare praesumpserit, ut integra omnia, si reconciliatio intercesserit, de justitia vel iniquitate excommunicationis proximae synodo reserventur.
XII. De his qui subito obmutescunt, quod et baptismum et poenitentiam accipere possint. Subito obmutescens, prout statutum est, baptizari aut poenitentiam accipere potest si voluntatis aut praeteritae testimonium aliorum verbis habeat, aut praesentis in suo nutu.
XIII. De his qui mente desipiunt. Amentibus quaecunque pietatis sunt conferenda.
XIV. De energumenis baptizatis. Energumeni baptizati, si de purgatione sua curant (0256D)et sese sollicitudini clericorum tradunt monitisque obtemperant, omnismodis 221 communicent sacramenti ipsius virtuti vel muniendi ab incursa daemonii [ U., G., daemonum] quo infestantur, vel purgandi quorum jam ostenditur vita purgatior.
XV. Ut energumeni et catechumeni de baptismo consulantur. (0257A) Energumenis et catechumenis in quantum vel necessitas exegerit vel opportunitas permiserit, de baptismate consulendum.
XVI. Ut energumeni ad clerum non promoveantur. Qui palam aliquando arrepti sunt non solum non assumendi ad ullum ordinem clericatus, sed et si jam aliqui ordinati sunt ab imposito officio repellendi.
XVII. Ut in unum propositio sacramenti consecretur. Cum capsa et calix inferendus est, et admistione eucharistiae consecrandus.
XVIII. Ut evangelia catechumeni audiant. Evangelia deinceps placuit catechumenis legi (0257B)apud omnem provinciarum nostrarum Ecclesiam.
XIX. Ut catechumeni ad baptisterium non accedant. Ad baptisterium catechumeni nunquam admittendi.
XX. Ut catechumeni cum fidelibus benedictionem non accipiant. Ad fidelium benedictionem catechumeni etiam inter domesticas orationes, in quantum caveri potest, segregandi informandique ut se revocent, et signandos vel benedicendos semotim offerant.
XXI. Ut duo episcopi episcopum non faciant. In nostris provinciis placuit de praesumptoribus, ut sicubi contigerit duos episcopos episcopum invitum facere, auctoribus damnatis, unius eorum ecclesiae ipse qui vim passus est substituatur: si tamen (0257C)vita respondet et alterius dejecti loco nihilominus ordinetur; si voluntarium duo fecerint, et ipse damnabitur, quo cautius ea quae sunt antiquitus statuta serventur.
222 XXII. Ut clerici conjugati nisi continentiam profiteantur, diacones non fiant. Sed id praeterea ut non deinceps ordinentur diacones conjugati, nisi qui prius conversionis proposito professi fuerint castitatem.
XXIII. De his qui post acceptum diaconium incontinentes inveniuntur. Si quis autem post acceptam benedictionem leviticam cum uxore sua incontinens invenitur, ab officio abjiciatur.
XXIV. De incontinentibus clericis. (0257D)De his autem qui prius ordinati hoc ipsum inciderunt Taurinatis [ T. 2, Tauritanae] synodi sequendam esse sententiam, qua jubentur non ulterius promoveri.
XXV. De viris probatis. De idoneis autem et probatioribus [ T. 2, probatis] viris, quos clericatui alligari ipsa vitae gravitas cogit, si forte inciderunt duplicata matrimonia, ut non (0258A)ultra subdiaconatum vel ecclesiasticas capiant dignitates.
XXVI. De diaconissis non ordinandis. Diaconissae omnismodis non ordinandae: si quae jam sunt, benedictioni quae populo impenditur capita submittant.
XXVII. De feminis quae viduitatem professae sunt coram episcopo. Viduitatis servandae professionem coram episcopo in secretario habitam, imposita ab episcopo veste viduali, non esse violandam: ejus vero raptorem vel ipsam talis professionis desertricem merito esse damnandam.
XXVIII. De his qui professi sunt castitatem si praevaricaverint. In utroque sexu desertores professae castitatis (0258B)praevaricatores habendi, et his omnibus per poenitentiam legitimam consulendum.
223 XXIX. Ut nullus episcopus de concilio sine consensu discedat aut ad concilium ire excuset. Haec quae subscribimus cum eorum quoque concordia qui consensus dederunt rata deinceps inter nos ac nostros haberi volumus et habenda sancimus, non ita praetereuntes eos qui synodo aut per se aut per consensus suos, vel ad vicem sui per legatos destinando adesse detrectant; ut sibi supra nos illi placeant qui patrum statuta despiciunt, quibus bis in anno, quod nobis pro temporum qualitate difficile est, sanctum est convenire; adjicientes quod similibus deinceps paginis pro salubritate ac remediis ecclesiasticis (0258C)congregandi adjicere optamus, ut nullus conventus sine alterius conventus denuntiatione solvatur. Itaque sequenti anno, si Domino ac Deo nostro Jesu Christo permittente conceditur, die XV Kalendas Novembris Justiniano in Arausico territorio conventum habebimus: qui ideo tanto prius per conventum ipsum denuntiatur, ut tam excusationis libertas quam invitationis necessitas non sit; de die enim et loco per nos ipsos commonebimur singuli nobiscum, in exemplaribus ea quae per nos sunt constituta referentes: reliquos qui defuerunt beatissimi fratris nostri Hilarii sollicitudini relinquimus datis ad ipsos 224 horum exemplaribus commonendos. Post omnia occurrit de imbecillitatibus fragilitatis humanae, ut si quis episcopus per infirmitatem, (0258D)debilitatem vel aliquam hebetudinem sensus inciderit, aut officium oris amiserit, ea quae non nisi per episcopos geruntur non sub praesentia sua presbyteros agere permittat, sed episcopum evocet cui quod in ecclesia agendum fuerit imponat.
Ego Hilarius episcopus subscripsi. Ego Claudius episcopus subscripsi. Ego Constantianus episcopus subscripsi. (0259A) Ego Audentius episcopus subscripsi. Ego Agrestius episcopus subscripsi. Ego Julius episcopus subscripsi. Ego Auspicius episcopus subscripsi. Ego Theodorus episcopus subscripsi. Ego Maximus episcopus subscripsi. Ego Eucherius episcopus subscripsi, sanctorum sacerdotum comprovincialium meorum super his exspectaturus assensum. (0260A) Ego Nectarius episcopus subscripsi. Ego Justus episcopus subscripsi. Gevetius episcopus subscripsi. Ego Augustalis episcopus subscripsi. Ego Ingenuus episcopus subscripsi. Ego Superventor Solonius episcopus subscripsi. Pro patre meo episcopo Claudio subscripsi et recognovi. XXVIII CONCILIUM VASENSE PRIMUM HABITUM AERA CCCCLXXX, APUD AUSPICIUM EPISCOPUM ECCLESIAE CATHOLICAE, THEODOSII MINORIS TEMPORIBUS, DIOSCORO CONSULE, SUB DIE IDUS NOVEMBRIS. (0259) I. Ut Gallicani episcopi in Gallias non discutiantur. (0259B) Placuit ergo tractatu habito episcopos de Gallicanis provinciis venientes intra Gallias non discutiendos, sed solum sufficere si nullus communioni alicujus interdixerit; quia inter circumhabitantes ac sibi pene invicem notos non tam testimonio indigent probi, quam denotatione et denuntiationibus depravati.
225 II. De poenitentibus subito mortuis ut oblationes eorum recipiantur. Pro his qui poenitentia accepta in bono vitae cursu satisfactoria compunctione viventes, sine communione inopinato nonnunquam transitu in agris aut itineribus praeveniuntur, oblationem recipiendam et eorum funera ac deinceps memoriam ecclesiastico (0259C)affectu prosequendam, quia nefas est eorum commemorationem excludi a salutaribus sacris, qui ad eadem sacra fideli affectu contendentes, dum se diutius reos statuunt, indignos salutiferis mysteriis indicant ac purgatiores restitui desiderant, absque sacramentorum viatico intercipiuntur, quibus fortasse nec absolutissimam reconciliationem sacerdos denegandam putasset.
III. Ut ab alterius episcopo chrisma nullus accipiat. Per singula territoria presbyteri vel ministri ab episcopis, non prout libitum fuerit a vicinioribus, sed a suis propriis per annos singulos petant chrisma, appropinquante solemnitate paschali, nec per quemcunque ecclesiasticum: sed si qua necessitas aut ministrorum occupatio est, per subdiaconum, quia (0259D)inhonorum est inferioribus summa committi, optimum autem est ut ipse suscipiat qui in tradendo usurus est; si quid obstat, saltem is cujus officii est sacrarium disponere et sacramenta suscipere.
IV. Ut qui oblationes defunctorum retinent excommunicentur. Qui oblationes defunctorum retinent et ecclesiis tradere demorantur, ut infideles ab Ecclesia abjiciendi, quia usque ad exinanitionem fidei pervenire certum est hanc pietatis divinae exacerbationem, qua et fideles de corpore recedentes votorum plenitudine, et pauperes collatu alimoniae et necessaria sustentatione (0260B)fraudantur: hi enim tales quasi egentium necatores, nec credentes judicium Dei habendi sunt; unde et quidam patrum in hoc scriptis suis inseruit congruente sententia qua ait: Amico quippiam rapere furtum est, Ecclesiae fraudare sacrilegium.
V. Ut qui sententiae episcopi sui non acquiescit recurrat ad synodum. Si quis episcopi sui sententiae non acquiescit, recurrat ad synodum.
226 VI. Ut excommunicatus humiliet semetipsum ut festinius reconcilietur. Ex epistola sancti Clementis utilia quaeque praesenti tempore ecclesiis necessaria sunt honorifice proferenda, et cum reverentia ab omnibus fidelibus ac praecipue clericis recipienda: ex quibus quid specialiter (0260C)placuit praeter venerandam antiquitatem statutis praesentibus roboramus, quod suprascriptus beatus martyr de beatissimi apostoli Petri institutione commemorat dicens: Quaedam autem etiam ex vobis ipsis intelligere debetis, si qua sunt quae ipse praeter [ T. 2, propter] insidias hominum malorum non potest evidentius et manifestius proloqui. Verbi gratia, inimicus est alicui pro actibus suis? vos nolite exspectare ut ipse vobis dicat: Cum illo nolite amici esse, sed prudenter observare debetis et voluntati, ejus videlicet qui ecclesiae curam gerit, absque communione obsecundare, et averti se ab eo cui ipsum sentitis adversum, sed nec loqui his quibus ipse non loquitur, ut unusquisque qui in culpa est dum cupit omnium vestrum sibi gratiam reparare, festinet citius reconciliari (0260D)ei qui omnibus praeest et per hoc redit ad salutem cum obedire coeperit monitis praesidentis: et caetera quae in sequentibus denotant amicos eorum qui veritati inimici sunt. Sciat itaque deinceps clerus ad reatum, sed et fidelium populus ad culpam, sibi ascribendum, si quis in hoc vitium malorum confutator et disciplinae subversor agnoscitur.
VII. Ut accusatores de levibus causis non audiantur, de criminalibus vero discutiantur. Placuit praeterea accusandi licentiam etiam in nostri ordinis si qua existit levitate comprimere, ut episcopus si quem judicat abstinendum, si pro humiliatione (0261A)et correctione fratris assurgit exorari a caeteris, acquiescat fratri de quo agitur, correptione et comminatione adhibita: sin autem de crimine aliquem putet esse damnandum, accusatori suo se discutiendum sciat; fas est enim ut quae uni probantur probentur omnibus.
VIII. Ut episcopus alienum clericum peccantem redarguat. Quod si se tantum episcopus alieni sceleris conscium novit, quandiu probare non potest nihil proferat, sed cum ipso ad compunctionem ejus secretis correptionibus elaboret, qui si correptus pertinacior fuerit, et se communioni publice ingesserit, etiam si episcopus in redarguendo illo quem reum judicat probatione deficiat indemnatus licet 227 de his qui (0261B)nihil sciunt, secedere ad tempus pro persona majoris auctoritatis jubeatur, illo, quandiu probare nihil potest, in communione omnium praeterquam ejus qui eum reum judicat permanente.
IX. Ut qui expositum invenerit ecclesiam contestetur. De expositis, quia conclamata ab omnibus querela (0262A)processit eos non misericordiae jam sed canibus exponi, quos colligere calumniarum metu quamvis inflexa praeceptis misericordiae mens humana detrectat, id servandum visum est, ut secundum statuta fidelissimorum, piissimorum augustissimorumque principum quisquis expositum colligit 228 ecclesiam contestetur, contestationem colligat: nihilominus de altario dominico die minister annuntiet, ut ecclesia sciat expositum esse collectum, ut intra dies decem ab expositionis die expositum recipiat, si quis se probaverit agnovisse: collectori pro ipsorum decem dierum misericordia prout maluerit, aut praesens ab homine aut in perpetuum cum Deo gratia persolvenda.
X. Ut qui praeter constitutum expositum reposcit ut homicida habeatur. (0262B) Sane si quis post hanc diligentissimam sanctionem expositorum hoc ordine collectorum repetitor vel calumniator exstiterit, ut homicida habendus est.
XXIX CONCILIUM VASENSE SECUNDUM. (0261) I. De presbyterorum observatione. (0261B) Hoc placuit, ut omnes presbyteri qui sunt in parochiis constituti, secundum consuetudinem quam per totam Italiam satis salubriter teneri cognovimus, juniores lectores quantoscunque sine uxore habuerint, (0261C)secum in domum ubi ipsi habitare videntur recipiant, et eos quomodo boni patres spiritualiter nutrientes psalmos parare, divinis lectionibus insistere [ U., instruere] et in lege Domini erudire contendant ut et sibi dignos successores provideant et a Domino praemia aeterna recipiant. Cum vero ad aetatem perfectam venerint, si aliquis eorum pro carnis fragilitate uxorem habere voluerit, potestas ei ducendi conjugium non negetur.
II. Qualiter recitentur a diaconibus homiliae. Hoc etiam pro aedificatione omnium ecclesiarum et pro utilitate totius populi nobis placuit, ut non solum in civitatibus sed etiam in omnibus parochiis verbum faciendi daremus presbyteris potestatem, ita (0261D)ut si presbyter aliqua infirmitate prohibente per se ipsum non potuerit praedicare, sanctorum Patrum homiliae a diaconibus recitentur: si enim digni sunt diacones quod Christus in Evangelio locutus est legere, quare indigni judicentur [ U., G., sunt] sanctorum Patrum expositiones publice recitare?
III. Kyrie eleison vel Sanctus saepe dici. Et quia tam in sede apostolica, quam etiam per totas orientales atque Italiae provincias dulcis et nimium salubris consuetudo est intromissa, ut Kyrie eleison frequentius cum grandi affectu et compunctione (0262B)dicatur, placuit etiam nobis, ut in omnibus ecclesiis nostris ista tam sancta consuetudo et ad matutinum et ad missam et ad vesperum, Deo propitiante, intromittatur, et in omnibus missis, sive in matutinis sive in quadragesimalibus, sive in illis quae pro defunctorum (0262C)commemorationibus fiunt, semper Sanctus, Sanctus, Sanctus eo ordine, quo modo ad missas publicas dicitur, dici debeat: quia tam sancta et tam dulcis et tam desiderabilis vox, 229 etiamsi die noctuque possit dici, fastidium non poterit generare.
IV. Ut nomen papae in ecclesiis recitetur. Et hoc nobis justum visum est, ut nomen domini papae, quicunque sedi apostolicae praefuerit, in nostris ecclesiis recitetur.
V. Ut dicatur: Sicut erat in principio. Et quia non solum in sede apostolica, sed etiam per totum Orientem et totam Africam vel Italiam propter haereticorum astutiam, qui Dei Filium non (0262D)semper cum Patre fuisse sed a tempore coepisse blasphemant, 230 in omnibus clausulis post Gloriam; Sicut erat in principio dicitur; etiam et nos in universis ecclesiis nostris hoc ita dicendum esse decrevimus.
Caesarius in Christi nomine catholicam hanc definitionis nostrae regulam relegens subscripsi.
Et notum sub die nonarum Novembrium Decio juniore viro clarissimo consule: in hac constitutione septemdecim episcopi subscripserunt.
Quia etiam et ea quae infra scripta sunt omnibus (0263A)ecclesiis satis necessaria esse novimus, ideo justum et rationabile visum est, ut illa suprascriptis titulis (0264A)canonum jungeremus, ex constituto synodali apostolicae sedis inter caetera.
XXX CONCILIUM AGATHENSE. VIGINTI QUINQUE EPISCOPORUM, HABITUM AERA DXLIV. (0263) (0263A)Anno vicesimo secundo Alarici regis sub die III Idus Septembris cum in nomine Domini in civitate Agathensi convenissemus in sancti Andreae basilica, consedimus de disciplina et ordinationibus clericorum atque pontificum vel de Ecclesiarum utilitatibus tractaturi. In primo id placuit ut canones et statuta Patrum per ordinem legerentur, quibus lectis .
I. De digamis clericis ut non ministrent. (0263B)Placuit, ut de digamis aut internuptarum maritis, quanquam aliud Patrum statuta decreverint, ut qui hucusque ordinati sunt, habita miseratione, presbyterii vel diaconatus nomen tantum obtineant: officium vero consecrandi presbyteri et ministrandi hujusmodi diacones non praesumant.
II. De contumacibus clericis et ad officium tardis. Contumaces vero clerici prout dignitatis ordo permiserit ab episcopis corrigantur, et si qui prioris gradus elati superbia communionem fortasse contempserint, aut ecclesiam frequentare, vel officium suum implere neglexerint, peregrina eis communio tribuatur; ita ut cum eos poenitentia correxerit, rescripti in matricula gradum suum dignitatemque recipiant.
III. De episcopis qui vel innocentes vel pro minimis causis aliquos excommunicant. (0263C) Episcopi vero si, sacerdotali moderatione postposita, innocentes aut minimis causis culpabiles excommunicare praesumpserint, et ad gratiam festinantes recipere fortasse noluerint, 231 a vicinis episcopis cujuslibet provinciae litteris moneantur; et si parere [ BR., T. 1, 2, parcere] noluerint, communio illis usque ad tempus synodi a reliquis episcopis non denegetur, ne fortasse in excommunicatoris peccatum excommunicati longo tempore morte praeveniantur.
IV. De his qui suas vel propinquorum oblationes ecclesiae fraudant. Clerici etiam vel saeculares qui oblationes parentum aut donatas aut testamentis relictas retinere (0263D)perstiterint [ U., praesumpserint] aut id quod ipsi donaverint ecclesiis vel monasteriis crediderint auferendum, sicut synodus sancta constituit velut necatores pauperum quousque reddant ab ecclesiis excludantur.
V. Si clericus furtum ecclesiae fecerit. Si quis clericus furtum ecclesiae fecerit, peregrina ei communio tribuatur.
VI. Si episcopo a quibuslibet quidquam fuerit derelictum. (0264A) Pontifices vero quibus in summo sacerdotio constitutis ab extraneis duntaxat aliquid aut cum ecclesia, aut sequestratim aut dimittitur aut donatur, quia hoc ille qui donat pro redemptione animae suae, non pro commodo sacerdotis probatur offerre, non quasi suum proprium, sed quasi dimissum ecclesiae inter facultates ecclesiae computabunt; quia justum est, ut sicut sacerdos habet quod ecclesiae dimissum (0264B)est, ita et ecclesia habeat quod relinquitur sacerdoti sane quidquid per fideicommissum aut sacerdoti, aut ecclesiae fortasse dimittitur cuicunque alii postmodum profuturum, id inter facultates suas ecclesia computare aut retinere non poterit.
VII. De rebus ecclesiae, quomodo ab episcopis habeantur: et de servis ecclesiae qualiter ab episcopo manumittantur. Casellas vero vel mancipiola ecclesiae episcopi, sicut prisca canonum praecepit auctoritas, vel vasa ministerii quasi commendata fideli proposito integro ecclesiae jure possideant; id est ut neque vendere, neque per quoscunque contractus res unde pauperes vivunt alienare praesumant: quod si necessitas certa (0264C)compulerit, ut pro ecclesiae aut necessitate aut utilitate vel in usufructu vel indirecta venditione aliquid distrahatur, apud duos vel tres comprovinciales vel vicinos episcopos causa quae necesse sit vendendi 232 primitus comprobetur, et habita discussione sacerdotali eorum subscriptione quae facta fuerit venditio roboretur: aliter facta venditio vel transactio non valebit. Sane si quos de servis ecclesiae benemeritos sibi episcopus libertati donaverit, collatam libertatem a successoribus placuit custodiri cum eo quod eis manumissor in libertatem contulerit, quod tamen jubemus viginti solidorum numerum, modum in terrula, vineola vel hospitiolo tenere: quod amplius datum fuerit post manumissoris mortem ecclesia revocabit; minusculas vero res aut ecclesiae (0264D)minus utiles peregrinis vel clericis salvo jure ecclesiae in usum perstare permittimus.
VIII. De clericis qui ad saeculares confugiunt. Id etiam placuit, ut clericus si relicto officio suo propter districtionem ad saecularem fortasse confugerit, et is ad quem recurrit solatium defensionis impenderit, cum eodem de Ecclesiae communione pellatur.
IX. De presbyteris et diaconibus qui ad conjugalem coitum revertuntur. (0265A) Placuit etiam, ut si diaconi aut presbyteri conjugati ad torum uxorum suarum redire voluerint, papae Innocentii ordinatio vel Syricii episcopi auctoritas conservetur; quod si ad aliquos formula illa ecclesiastica vitae pariter et disciplinae quae a Syricio episcopo ad provincias commeavit non probabitur pervenisse, his ignorationis [ U., G., ignorationibus] venia remittetur, ita ut de caetero penitus incipiant abstinere et ita gradus suos in quibus inventi fuerint sic retineant, ut ad potiora eis non liceat ascendere: quibus in beneficio esse debet, quod hunc ipsum locum quem retinent non amittant. Si qui autem scisse formam vivendi dimissam [ U., G., missam] (0265B)a sancto Syricio episcopo deteguntur, neque statim cupiditatis libidines abjecisse, illi sunt modis omnibus submovendi, qui post admonitionem cognitam praeponendam arbitrati sunt voluptatem.
X. Ut nullus clericorum cum extraneis feminis habitet. Id etiam ad custodiendam vitam et famam speciali ordinatione praecipimus, ut nullus clericorum extraneae mulieri qualibet collatione aut familiaritate jungatur: et non solum in domo illius extranea mulier non accedat, sed nec ipse frequentandi ad extraneam mulierem habeat potestatem, sed cum matre tantum, sorore, filia aut nepte, si habuerit aut voluerit, vivendi liberam habeat 233 potestatem: de quibus nominibus nefas est aliud quam natura constituit (0265C)suspicari.
XI. Ut nullus clericus in cellario vel secreto feminam intromittat. Ancillas vel libertas a cellario vel a secreto ministerio et ab eadem mansione in qua clericus manet, placuit removeri.
XII. Ut omnibus diebus Quadragesimae sabbato jejunetur. Placuit etiam, ut omnes Ecclesiae exceptis diebus dominicis in quadragesima, etiam die sabbati, sacerdotali ordinatione et districtionis comminatione jejunent.
XIII. Ut symbolum ante octo dies paschae competentibus praedicetur. Symbolum etiam placuit ab omnibus ecclesiis una die, id est ante octo dies dominicae resurrectionis publice (0265D)in ecclesia competentibus tradi.
XIV. Ut altare et ungatur et benedicatur. Altaria vero placuit non solum unctione chrismatis, sed etiam sacerdotali benedictione sacrari.
XV. Qualiter majores, qualiter minores [B. R., T. 2, juniores] poenitentiam accipiant. Poenitentes tempore quo poenitentiam petunt impositionem manuum et cilicium super caput a sacerdote sicut ubique constitutum est consequantur, et si aut comas non deposuerint aut vestimenta non mutaverint abjiciantur, et nisi digne poenituerint non recipiantur: juvenibus etiam poenitentia non facile committenda est propter aetatis fragilitatem, viaticum tamen omnibus in morte positis non negandum.
XVI. Qua aetate diacones ordinentur. (0266A) Episcopus vero benedictionem diaconatus minoribus viginti et quinque annorum penitus non committat: sane si conjugati juvenes consenserint ordinari, etiam uxorum voluntas ita requirenda est, ut sequestrato mansionis cubiculo, religione promissa, posteaquam pariter conversi fuerint ordinentur.
XVII. Qua aetate episcopi vel presbyteres consecrentur. Presbyterum vero vel episcopum ante triginta annos, id est antequam ad viri perfecti 234 aetatem perveniant, nullus metropolitanorum ordinare praesumat, ne per aetatem, quod aliquoties evenit, aliquo errore culpentur.
XVIII. De laicis quibus temporibus communicare debeant. (0266B)Saeculares vero qui Natali Domini, Pascha, Pentecoste non communicaverint, catholici non credantur nec inter catholicos habeantur.
XIX. De sanctimonialibus qua aetate velentur. Sanctimoniales, quamlibet vita earum et mores probati sint, ante annum aetatis suae quadragesimum non velentur.
XX. De clericis qui comam nutriunt. Clerici qui comam nutriunt ab archidiacono etiam si noluerint inviti detondantur: vestimenta vel calceamenta eis etiam nisi quae religionem deceant uti aut habere non liceat.
XXI. Ut solemnitates majores in civitatibus celebrentur. Si quis etiam extra parochias, in quibus legitimus est ordinariusque conventus, oratorium in agro habere (0266C)voluerit, reliquis festivitatibus ut ibi missas teneant propter fatigationem familiae justa ordinatione permittimus: Pascha vero, Natale Domini, Epiphaniam, Ascensionem Domini, Pentecosten et Natale sancti Joannis Baptistae, vel si qui maximi dies in festivitatibus habentur, non nisi in civitatibus aut in parochiis teneant. Clerici vero si qui in his festivitatibus quas supra diximus in oratoriis his, nisi jubente aut permittente episcopo, facere aut tenere voluerint, a communione pellantur.
XXII. Ut non liceat presbytero vel clerico rem ecclesiae vendere vel donare. Et licet superfluum sit de re nota et antiquis canonibus prohibita iterato aliquid definire, tamen quo facilius cupiditas aut improbitas reprimatur, id statuimus (0266D)quod omnes jubent, ut civitatenses sive dioecesani presbyteri vel clerici, salvo jure ecclesiae, rem ecclesiae sicut permiserint episcopi teneant, vendere aut donare penitus non praesumant: quod si fecerint, et facta venditio non valebit, et de facultatibus, si quas habent proprias, indemnem ecclesiam reddant et communione priventur.
235 XXIII. Ut clericus junior seniori non praeponatur. Episcopus etiam quorum vita non reprehenditur posteriorem priori nullum praeponat, nisi fortasse elatus superbia quod pro necessitate ecclesiae episcopus jusserit implere contemnit. Sane si officium archidiaconatus propter simpliciorem naturam implere aut expedire nequiverit, ille loci sui nomen teneat et ordinationi (0267A)ecclesiae, quem elegerit episcopus, praeponatur.
XXIV. De expositis inventis. De expositis id observandum quod jam dudum synodus sancta constituit.
XXV. De saecularibus qui suas conjuges derelinquunt. Hi vero saeculares, qui conjugale consortium culpa graviore dimittunt vel etiam dimiserunt, et nullas causas discidii probabiliter proponentes propterea sua matrimonia dimittunt, ut aut illicita aut aliena praesumant, si antequam apud episcopos comprovinciales discidii causas dixerint, et prius uxores quam judicio damnentur abjecerint, a communione Ecclesiae et a sancto populi coetu pro eo quod fidem et conjugia maculant excludantur.
XXVI. Ut si voluntarie clericus damnum ecclesiae fecerit, et satisfaciat et excommunicetur. (0267B) Si qui vero de clericis documenta, quibus ecclesiae possessio firmatur, aut subripere aut negare aut adversariis fortasse tradere damnabili et punienda obstinatione praesumpserint, quidquid per absentiam documentorum damni ecclesiae illatum est de propriis facultatibus reddant et communione priventur; hi etiam, qui in damnum ecclesiae instrumenta ecclesiae impie sollicitati a traditoribus susceperint.
XXVII. Ut monasterium inconsulto episcopo nullus construat: et de monachis. Monasterium novum, nisi episcopo aut permittente aut probante, nullus incipere aut fundare praesumat. Monachi vero vagantes ad officium clericatus, (0267C)nisi eis testimonium abbas suus dederit, nec in civitatibus nec in parochiis ordinentur. Monachum nisi abbatis sui aut permissu aut voluntate ad alterum monasterium commigrantem nullus abbas suscipere aut retinere praesumat, sed 236 ubicunque fuerint abbati suo auctoritate canonum revocentur. Si necesse fuerit clericum de monachis ordinari, cum consensu et voluntate abbatis praesumat episcopus.
XXVIII. Ut monasterium puellarum procul a monachis construatur. Monasteria puellarum longius a monasteriis monachorum aut propter insidias diaboli aut propter oblocutiones hominum collocentur.
XXIX. De libertis ut in necessitate ab ecclesia tueantur. Libertos legitime a dominis suis factos ecclesia si necessitas exegerit tueatur: quod si quis ante audientiam (0267D)aut pervadere [ Ae., persuadere] aut expoliare praesumpserit, ab ecclesia repellatur.
XXX. Ut post antiphonas orationes dicantur. Et quia convenit ordinem Ecclesiae ab omnibus aequaliter custodiri, studendum est, ut sicut ubique fit, et post antiphonas collectiones per ordinem ab episcopis vel presbyteris dicantur; et hymnos matutinos vel vespertinos diebus omnibus decantari, et in conclusionem matutinarum vel vespertinarum missarum post hymnos capitella [ U., capitula] de psalmis dici, et plebem collecta oratione ad vesperam ab episcopo cum benedictione dimitti.
XXXI. De his qui per odium ad pacem non revertuntur. (0268A) Placuit etiam, ut sicut plerumque fit quicunque odio aut longinqua inter se lite dissenserint, et ad pacem revocare diutina intentione nequiverint, a civitatis primitus sacerdotibus arguantur: qui si inimicitias deponere perniciosa intentione noluerint, de Ecclesiae coetu justissima excommunicatione pellantur.
XXXII. Ut clericus inconsulto episcopo ad judicem secularem non pergat. Clericus nequaquam praesumat apud saecularem judicem episcopo non permittente pulsare, sed si pulsatus fuerit respondeat: non proponat nec audeat criminale negotium in judicio saeculari proponere. Si quis vero saecularium per calumniam Ecclesiam aut clericum (0268B)fatigare tentaverit, et evictus [ T. 1, 2, victus] fuerit, Ecclesiae liminibus et a catholicorum communione, nisi digne poenituerit, arceatur.
237 XXXIII. Si episcopus haeredes non habens Ecclesiam cui praefuit haeredem non fecerit. Episcopus qui filios aut nepotes non habens alium quam Ecclesiam reliquit haeredem, si quid de Ecclesia non in Ecclesiae causa aut necessitate praesumpsit, quod distraxit aut donavit irritum habeatur: qui vero filios habet, de bonis quae reliquit ab haeredibus ejus indemnitatibus Ecclesiae consulatur.
XXXIV. De Judaeis qui converti cupiunt qualiter suscipiantur. Judaei quorum perfidia frequenter ad vomitum redit, si ad legem [ T. 1, 2, Ecclesiam] catholicam venire (0268C)voluerint, octo mensibus inter catechumenos ecclesiae limen introeant, et si pura fide venire noscuntur, tunc demum baptismatis gratiam consequantur: quod si casu aliquo quis periculum infirmitatis intra praescriptum tempus incurrerit et desperatus fuerit, baptizetur.
XXXV. Si episcopus a metropolitano admonitus pro synodo vel ordinatione episcopali venire distulerit. Si metropolitanus episcopus ad comprovinciales episcopos epistolas direxerit, in quibus eos aut ad ordinationem summi pontificis aut ad synodum invitet, postpositis omnibus, excepta gravi infirmitate corporis aut praeceptione regia, ad constitutam diem adesse non differant: qui si defuerint, sicut prisca canonum praecepit auctoritas, usque ad proximam (0268D)synodum a charitate fratrum et Ecclesiae communione priventur.
XXXVI. Ut stipendia clericorum juxta meritum distribuantur. Clerici etiam omnes, qui Ecclesiae fideliter vigilanterque deserviunt, stipendia sanctis laboribus debita secundum servitii sui meritum vel ordinationem canonum a sacerdotibus consequantur.
XXXVII. De homicidis vel falsis testibus. Itaque censuimus homicidas et falsos testes a communione ecclesiastica submovendos, nisi poenitentiae satisfactione crimina admissa diluerint.
XXXVIII. Ut sine epistola episcopi sui non liceat clericum vel monachum proficisci: et de monachis vel abbatibus. (0269A) Clericis sine commendatitiis epistolis episcopi sui licentia non pateat evagandi, in 238 monachis quoque praesentis sententiae forma servetur; quos si verborum increpatio non emendaverit, etiam verberibus statuimus coerceri. Servandum quoque de monachis ne eis ad solitarias cellulas liceat a congregatione discedere, nisi forte probatis post emeritos labores aut propter infirmitatis necessitatem asperior ab abbatibus regula remittatur: quod ita demum fiet, ut intra eadem monasterii septa manentes, tamen sub abbatis potestate separatas habere cellulas permittantur. Abbatibus quoque singulis diversas (0269B)cellulas aut plura monasteria habere non liceat, nisi tantum propter incursum hospitalitatis intra muros receptacula collocare.
XXXIX. Ut clerici nuptialia vitent convivia. Presbyteri, diacones, subdiacones vel deinceps quibus ducendi uxores licentia non est, etiam alienarum nuptiarum evitent convivia, neque his coetibus admisceantur ubi amatoria cantantur et turpia, aut obscoeni motus corporum choris et saltationibus efferuntur, ne auditus et obtutus sacris mysteriis deputatus turpium spectaculorum atque verborum contagione polluatur.
XL. Ut Christiani Judaeorum vitent convivia. Omnes deinceps clerici sive laici Judaeorum convivia evitent, nec eos ad convivium quisquis excipiat, (0269C)quia cum apud Christianos cibis communibus non utantur, indignum est atque sacrilegum eorum cibos a Christianis sumi, cum ea quae Apostolo permittente nos sumimus ab illis judicentur immunda, ac sic inferiores incipiant esse Christiani quam Judaei, si nos quae ab illis apponuntur utamur, illi vero a nobis oblata contemnant.
XLI. Ut clericis vetetur ebrietas. Ante omnia clericis vetetur ebrietas, quae omnium vitiorum fomes ac nutrix est. Itaque eum quem ebrium fuisse constiterit, ut ordo patitur, aut triginta dierum spatio a communione statuimus submovendum, aut corporali subdendum supplicio.
XLII. De sortilegis vel auguria observantibus ut ab ecclesia separentur. (0269D)Ac ne id fortasse videatur omissum quod maxime fidem catholicae religionis infestat, quod aliquanti clerici vel laici student auguriis, et sub nomine fictae religionis, quas sanctorum sortes vocant, divinationis scientiam profitentur aut quarumcunque scripturarum inspectione futura promittunt: hoc 239 quicunque clericus vel laicus detectus fuerit vel consulere vel docere, ab Ecclesia habeatur extraneus.
XLIII. Ne de poenitentibus clericus ordinetur, et ut presbyter altare non erigat. De poenitentibus id placuit observari quod sancti Patres nostri in synodali sententia statuerunt, ut (0270A)nullus de his clericus ordinetur, et qui jam sunt per ignorantiam ordinati aut sicut bigami aut internuptarum mariti locum teneant. Ordinare diacones aut consecrare altare presbyter non praesumat.
XLIV. Ne presbyter benedictionem vel poenitentiam in ecclesia dare praesumat. Benedictionem super plebem in ecclesia fundere, aut poenitentem in ecclesia benedicere presbytero penitus non licebit.
XLV. Ut episcopus exiguum aliquid sine clericorum etiam conniventia distrahat. Terrulas aut vineolas exiguas et Ecclesiae minus utiles aut longe positas parvas episcopus sine consilio fratrum, si necessitas fuerit, distrahendi habeat potestatem.
XLVI. Ut servos Ecclesiae fugitivos vendere liceat episcopo. (0270B) Fugitivos etiam domos suas aut familias deserentes, qui etiam si revocati fuerint teneri non possunt, simili ratione ab episcopis, si voluerint aut si ita illi meruerint, distrahantur.
XLVII. Ut ante missam expletam egredi populus non praesumat. Missas die dominico a saecularibus totas teneri speciali ordinatione praecipimus, ita ut ante benedictionem sacerdotis egredi populus non praesumat: qui si fecerint, ab episcopo publice confundantur.
XLVIII. De rebus episcopi propriis vel acquisitis. Quidquid episcopus de suo proprio habet, ad haeredes suos si voluerit derelinquat; quidquid vero de provisione Ecclesiae sive de agris sive de frugibus (0270C)sive de oblationibus, omnia in jure Ecclesiae reservare censuimus.
240 XLIX. De non alienandis ab episcopo rebus Ecclesiae, et de libertis. Diaconus vel presbyter in parochia constituti de rebus ecclesiae sibi creditis nihil audeant commutare, vendere vel donare, quia res sacratae Deo esse noscuntur. Similiter et sacerdotes nihil de rebus ecclesiae sibi commissis, ut superius comprehensum est, emutilare [ B. R., emutare] praesumant: quod si facere voluerint, convicti in concilio et ab honore depositi de suo proprio aliud tantum restituant quantum visi sunt praesumpsisse. Sane si quis pro qualibet conditione de rebus ecclesiae aliquid alienare voluerit, si de suo proprio tantum ecclesiae contulerit (0270D)quantum visus est abstulisse, tunc demum illud stare licebit; ita tamen libertos, quos sacerdotes, presbyteres, diacones de ecclesia sibi commissa facere voluerint, actus ecclesiae prosequi jubemus: quod si facere contempserint, placuit eos ad proprium reverti servitium.
L. De clericis qui crimen capitale commiserint. Si episcopus, presbyter vel diaconus crimen capitale commiserint aut chartam falsaverint aut testimonium falsum dixerint, ab officii honore depositi in monasterium retrudantur, et ibi tantummodo quandiu vixerint laicam communionem accipiant.
LI. De episcopis qui per testamentum de rebus Ecclesiae aliquid contulerint. (0271A) Si episcopus condito testamento aliquid de ecclesiastici juris proprietate legaverit, aliter non valebit nisi tantum de juris proprii facultate suppleverit.
LII. De clericis qui sine epistolis sui episcopi proficiscuntur. Presbyter aut diaconus vel clericus sine antistitis sui epistolis ambulans, communionem ei nullus impendat.
LIII. De presbyteris parochitanis res ecclesiae distrahentibus. Quidquid parochiarum presbyter de ecclesiastici juris possessione distraxerit, inane habeatur et vacuum, venditori comparantis actione vertente.
LIV. De eisdem ut quidquid emerint in nomine ecclesiae comparent. (0271B) Presbyter dum dioecesim tenet, de his 241 quae emerit ad ecclesiae nomen scripturam faciat, aut ab ejus quam tenuit ecclesiae ordinatione discedat.
LV. Ut sacerdotes et levitae canibus ad venandum et accipitribus non utantur. Episcopis, presbyteris, diaconis ad venandum canes aut accipitres habere non liceat: quod si quis talium personarum in hac voluntate detectus, si episcopus est, tribus mensibus se a communione suspendat, presbyter duobus mensibus abstineatur, uno diaconus ab omni officio vel communione cessabit.
LVI. De venditionibus quas abbates facere praesumunt. In venditionibus quas abbates facere praesumpserint haec forma servetur, ut quidquid sine episcopi (0271C)notitia venditum fuerit, ad potestatem episcopi revocetur: mancipia vero monachis donata ab abbatibus non liceat manumitti; injustum enim putamus, ut monachis quotidianum rurale opus facientibus servi eorum libertatis otio potiantur.
LVII. Ne unus abbas duobus coenobiis praeferatur. Unum abbatem duobus monasteriis interdicimus praesidere.
LVIII. Ne monasterium sine notitia episcopi construatur. Cellulas novas aut congregatiunculas monachorum absque episcopi notitia prohibemus institui.
LIX. De rebus ecclesiae usui collatis ut praescriptione temporis non defendantur. Clerici quodlibet etiam quantacunque diuturnitate (0271D)temporis de ecclesiae remuneratione possederint, in jus proprium praescriptione temporis non vocetur, dummodo pateat ecclesiae rem fuisse, ne videantur etiam episcopi administrationes prolixas aut precatorias cum ordinati sunt facere debuisse, aut diu retentas facultates proprietati suae posse transcribere.
LX. De lapsis qui de catholica fide in haeresem transeunt. Lapsis, id est qui in catholica fide [ B. R., Ecclesia] baptizati praevaricatione damnabili post in haeresem transierunt, grandem redeundi difficultatem sanxit antiquitas; quibus nos, annorum 242 multitudine (0272A)breviata, poenitentiam biennii conditione infrascriptae observationis imponimus, ut praescripto biennio tertia die sine relaxatione jejunent et ecclesiam studeant frequentare, in poenitentum loco standi et orandi humilitatem noverint observandam, ut etiam ipsi cum catechumeni egredi commonentur abscedant. Hoc si observare voluerint, constituto tempore admittendis ad altarium observatio relaxetur; quod si ardua vel dura forte putaverint, statuta praeteritorum canonum implere debebunt.
LXI. De incestis conjugiis. De incestis conjunctionibus nihil prorsus veniae reservamus nisi cum adulterium separatione sanaverint: incestos vero nullo conjugii nomine deputandos, quos etiam designare funestum est: hos enim (0272B)esse censemus: si quis relictam fratris, quae pene prius soror exstiterat, carnali conjunctione violaverit: si quis fratris germanam uxorem accipiat: si quis novercam duxerit: si quis consobrinae sobrinaeve se societ, quod ita praesenti tempore prohibemus, ut ea quae sunt ante nos instituta non dissolvamus: si quis relictae vel filiae avunculi misceatur aut patris filiae vel privignae suae concubitu polluatur: sane quibus conjunctio illicita interdicitur, habebunt ineundi melioris conjugii libertatem.
LXII. De his qui servos suos extra judicem necant. Si quis servum proprium sine conscientia judicis occiderit, excommunicatione vel poenitentia biennii reatum sanguinis emundabit.
LXIII. De laicis qui in solemnitatibus majoribus ad civitatem non concurrunt. (0272C) Si, ut supra, cives superiorum natalium noti Paschae ac Natalis Domini festivitati sicut episcopus interesse neglexerint, in quibus civitatibus positos accipiendae communionis vel benedictionis desiderio noverint; qui hoc facere neglexerint, triennio communione priventur Ecclesiae.
LXIV. De clericis qui ab ecclesiae officio diebus solemnibus desunt. Si quis in clero constitutus ab ecclesia sua diebus solemnibus defuerit, id est Nativitate Domini, sancta Epiphania, Pascha vel Pentecoste dum potius saecularibus lucris student quam servitio suo parere, convenit ut 243 triennio communione suspendatur: similiter diaconus vel presbyter si tres hebdomadas (0272D)ab ecclesia sua defuerit, huic damnationi succumbat.
LXV. De levitis ne sine jussu presbyteri sedeant. Quoniam non oportet diaconem sedere praesente presbytero, sed ex jussione presbyteri sedeat: similiter autem honorificetur diaconus a ministris inferioribus et omnibus clericis.
LXVI. De ministris ne in secretarium ingrediantur. Quoniam non oportet ministros licentiam habere in secretarium, quod Graeci diaconicon appellant, ingredi et contingere vasa dominica.
LXVII. De catholicis ne haereticorum connubiis copulentur. (0273A) Quoniam non oportet cum omnibus haereticis miscere connubia, et vel filios vel filias dare, sed potius accipere, si tamen se profitentur Christianos futuros esse catholicos.
LXVIII. De levitis et clericis ne magi vel incantatores sint. Quoniam non oportet ministros altaris aut clericos magos aut incantatores esse aut facere quae dicuntur phylacteria, quae sunt magna obligamenta animarum: hos autem qui talibus utuntur projici ab ecclesia jussimus.
LXIX. De seditionariis. Seditionarios nunquam ordinandos clericos, sicut (0273B)nec usurarios vel injuriarum suarum ultores.
LXX. De scurrilibus et jocularibus clericis. Clericum scurrilem et verbis turpibus jocularem ab officio retrahendum.
LXXI. De synodo annis singulis congreganda. Synodum etiam secundum constituta Patrum annis singulis placuit congregari: et quia in nomine Domini omnibus salubriter constitutis synodus cum pace dimittitur, gratias 244 Deo agimus, orantes ejus clementiam ut haec eadem facere in honorem Domini per multos annos possimus.
Ego Caesarius in Christi nomine episcopus, juxta id quod universis sanctis coepiscopis meis qui mecum subscripserunt placuit, instituta Patrum secutus, his definitionibus annuens, sub die V calendas Septembris (0273C)subscripsi.
Cyprianus episcopus subscripsi. Clarus episcopus subscripsi. Tetradius episcopus subscripsi. Heraclius episcopus Tolosanae civitatis subscripsi. Sophronius in Christi nomine Agathensis civitatis episcopus subscripsi. Sedatus episcopus subscripsi. (0274A) Quintianus episcopus subscripsi. Sabinus episcopus subscripsi. Boentius episcopus subscripsi. Gratianus episcopus subscripsi. Nicetius [ T. 1, Nicentius] episcopus subscripsi. Suavis episcopus subscripsi. Galactorius episcopus subscripsi. Gratus episcopus subscripsi. Vigilius episcopus subscripsi. Glicerius episcopus subscripsi. Petrus episcopus subscripsi. Coronopius episcopus subscripsi. Probatius episcopus subscripsi. Martinus [ Ae., B. R., E. 3, U., Maternus] episcopus subscripsi. (0274B) Marcellus episcopus subscripsi. Agricius episcopus subscripsi. Pentadius episcopus subscripsi. Albinus presbyter missus a domino meo Caprario episcopo subscripsi. Joannes presbyter missus a domino meo Victorio episcopo subscripsi. Ingenuus presbyter missus a domino meo Apro [ B. R., Aprio] episcopo subscripsi. Paulus presbyter missus a domino meo Juliano episcopo subscripsi. Pompedius presbyter missus a domino meo Juliano episcopo subscripsi. Polemius presbyter missus a domino meo Cistilio episcopo subscripsi. (0274C) Petrus presbyter missus a domino meo Marcello episcopo subscripsi. Firminus presbyter missus a domino meo Pampulo episcopo subscripsi. Leo diaconus missus a domino meo Vero episcopo subscripsi. Optimus diaconus missus a domino meo Leonio episcopo subscripsi. XXXI CONCILIUM AURELIANENSE PRIMUM VIGINTI ET OCTO EPISCOPORUM. (0273) (0273D)245-246 Cum auctore [T. 1, 2, doctore] Domino in Aurelianensi urbe fuisset concilium summorum antistitum congregatum, communi omnium collatione complacuit, ut hoc quod verbo statuerunt, etiam scripturae testimonio roborarent.
I. De homicidis et adulteris et furibus si ad ecclesiam confugerint. Id constituimus observandum quod ecclesiastici canones decreverunt et lex Romana constituit, ut ab ecclesiae atriis vel domo episcopi reos abstrahere omnino non liceat, sed nec alteri consignari, nisi ad Evangelia datis sacramentis de morte et debilitate et omni poenarum genere sint securi; ita ut ei cui reus fuerit criminosus de satisfactione conveniat. Quod si (0274D)sacramenta sua convictus fuerit violasse, reus perjurii non solum a communione Ecclesiae vel omnium clericorum, verum etiam et a catholicorum convivio separetur. Quod si cui reus est noluerit sibi intentione faciente componi, et ipse reus de ecclesia actus timore discesserit, ab ecclesiae clericis non quaeratur.
II. De raptoribus si ad ecclesiam confugerint. De raptoribus autem id constituendum esse censuimus, ut si ad ecclesiam raptor cum rapta convenerit, et feminam ipsam violentiam pertulisse constiterit, statim liberetur de potestate raptoris, et raptor mortis vel poenarum impunitate concessa ad serviendi conditionem subjectus sit, aut redimendi se liberam habeat facultatem. Si vero quae rapitur patrem habere (0275A)constiterit et puella raptori consenserit, potestati patris excusata reddatur, et raptor a patre superioris conditionis satisfactioni teneatur obnoxius.
III. De servis si ad ecclesiam confugerint. Servus qui ad ecclesiam pro qualibet culpa confugerit, si a domino omissa [ B. R., missa] culpa sacramentum susceperit, statim ad servitium domini sui redire cogatur: sed posteaquam dato sacramento domino suo fuerit consignatus si aliquid poenae pro eadem culpa qua excusatur probatus fuerit pertulisse, pro contemptu Ecclesiae et praevaricatione fidei, a communione et convivio catholicorum, sicut superius comprehensum est, extraneus habeatur. Si vero servus pro culpa sua ab ecclesia defensatus sacramenta domini clericis exigentibus de impunitate (0275B)perceperit, exire nolentem a domino liceat occupari.
IV. De eo qui ab episcopo aliquid repetit: pro ipsa conventione ab Ecclesia non privetur. Si quis ab episcopo vel de Ecclesia vel de proprio jure crediderit aliquid repetendum, nihil convicii aut criminationis objiciens, eum pro sola conventione a communione Ecclesiae non liceat submoveri.
V. Si episcopus servum alterius clericum fecerit. Si servus absente aut nesciente domino, episcopo sciente quod servus sit, diaconus aut presbyter fuerit ordinatus, ipso clericatus officio permanente episcopus eum domino dupli satisfactione compenset. Si vero episcopus eum servum nescierit, qui testimonium perhibent aut eum supplicaverint ordinari simili redhibitioni teneantur obnoxii.
VI. Si diaconus aut presbyter crimen capitale commiserint. (0275C) Si diaconus aut presbyter crimen capitale commiserint, simul officio et communione pellantur.
VII. De his qui poenitentiam violaverint. De his qui suscepta poenitentia religionem suae professionis obliti ad saecularia relabuntur, placuit eos et a communione suspendi et ab omnium catholicorum convivio 247 separari. Quod si post interdictum cum eo quisquis praesumpserit manducare, et ipse communione privetur.
VIII. Si presbyter aut diaconus se pro reatu aliquo ab eucharistia [U., communione] suspenderint. Si presbyter vel diaconus pro reatu suo se ab altaris communione sub poenitentis professione submoverit, (0275D)sic quoque si alii defuerint et causa certae necessitatis exoritur, poscentem baptismum liceat baptizare.
IX. Si relicta presbyteri vel diaconi alio se conjunxerit. Si se cuicunque mulier duplici conjugio presbyteri vel diaconi relicta conjunxerit, aut castigati separentur, aut certe si in criminum intentione perstiterint pari excommunicatione plectantur.
X. De his quae in altario offeruntur. Antiquos canones relegentes priora statuta credimus [ Ae., decrevimus] renovanda, ut de his quae in altario oblationes fidelium conferuntur, medietatem (0276A)sibi episcopus vindicet, et medietatem sibi dispensandam secundum gradum clerus accipiat, praediis de omni commoditate in episcoporum potestate durantibus.
XI. De his quae a fidelibus in parochitanis basilicis offeruntur. De his quae parochiis in terris, vineis, mancipiis atque peculiis quicunque fideles obtulerint, antiquorum canonum statuta serventur, ut omnia in episcopi potestate consistant: de his tamen quae in altario accesserint tertia fideliter episcopo deferatur.
XII. Ut episcopus et pauperes et infirmos tueatur. Episcopus pauperibus vel infirmis, qui debilitate faciente non possunt suis manibus laborare, victum et vestimentum, in quantum possibilitas habuerit, (0276B)largiatur.
XIII. Ut basilicae in cujus territorio sunt in ejus episcopi maneant potestate. Omnes autem basilicae, quae per diversa loca constructae sunt vel quotidie construuntur, placuit secundum priorum canonum regulam, ut in ejus episcopi in cujus territorio sitae sunt potestate consistant.
248 XIV. De incestis ut excommunicentur. Ne superstes frater torum defuncti fratris ascendat, neve quisque amissa uxore sorori audeat sociari: quod si fecerint, ecclesiastica districtione feriantur.
XV. Ut abbates in potestate episcoporum sint, et de monachis vagis. Abbates pro utilitate religionis in episcoporum potestate consistant, et si quid extra regulam fecerint (0276C)ab episcopis corrigantur: qui semel in anno in loco ubi episcopus elegerit accepta vocatione conveniant. Monachi autem abbatibus omni obedientia et devotione subjaceant: quod si quis per contumaciam exstiterit indevotus, ac per loca aliqua evagari aut peculiare aliquid habere praesumpserit, omnia quae acquisierit ab abbatibus auferantur secundum regulam monasterio profutura. Ipsi autem qui fuerint pervagati, ubi inventi fuerint, cum auxilio episcopi tanquam fugaces sub custodia revocentur: et reum se ille abbas futurum esse cognoscat, qui in hujusmodi personis non regulari animadversione distrinxerit vel qui monachum susceperit alienum.
XVI. Ut monachi orarium vel zancas non utantur. (0276D)Monachum orarium in monasterio vel zancas habere non liceat.
XVII. Si monachus uxorem duxerit. Monachus si in monasterio conversus vel pallium comprobatus fuerit accepisse, et postea uxori fuerit sociatus, tantae praevaricationis reus nunquam ecclesiastici gradus officium sortiatur.
XVIII. Ut monachus sine permissu episcopi vel abbatis cellulam sibi non construat. Nullus monachus, congregatione monasterii derelicta, ambitionis et vanitatis impulsu cellulam sibi construere sine episcopi permissione vel abbatis sui voluntate praesumat.
XIX. Si episcopus cuiquam terrulas praestiterit excolendas, sine praejudicio juris Ecclesiae tenebuntur. (0277A) Si episcopus humanitatis intuitu mancipiola, vineolas vel terrulas clericis aut monachis vel quibuslibet praestiterit excolendas 249 vel pro tempore tenendas, etiam si longa transisse annorum spatia comprobentur, nullum Ecclesia praejudicium patiatur, nec saeculari lege praescriptio quae Ecclesiae aliquid impediat opponatur.
XX. Ut ante pascha quadragesima teneatur. Id a sacerdotibus omnibus est decretum, ut ante paschae solemnitatem non quinquagesima sed quadragesima teneatur.
XXI. Ut nullus civium festivitates majores in villa celebret. (0277B)Ut nulli civium Paschae, Natalis Domini vel quinquagesimae solemnitatem in villa liceat celebrare, nisi quem infirmitas probabitur tenuisse.
XXII. Ut populus ante benedictionem sacerdotis de missa non egrediatur. Cum ad celebrandas missas in Dei nomine convenitur, populus non ante discedat quam missae solemnitas compleatur; et ubi episcopus defuerit benedictionem accipiat sacerdotis.
XXIII. Ut litaniae post Ascensionem Domini celebrentur. Rogationes, id est litanias post Ascensionem Domini placuit celebrari, ita ut praemissum triduanum jejunium post dominicae Ascensionis solemnitatem solvatur: per quod triduum servi et ancillae ab omni opere relaxentur quo magis plebs universa conveniat: (0277C)quo triduo omnes abstineant et quadragesimalibus cibis utantur.
XXIV. De clericis qui ad officium venire contemnunt. Clerici vero qui ad opus sanctum adesse contempserint secundum arbitrium episcopi ecclesiasticam suscipiant disciplinam.
XXV. De familiaritate extranearum mulierum. De familiaritate extranearum mulierum 250 tam episcopi quam presbyteri vel diaconi praeteritorum canonum statuta custodiant.
XXVI. De religiosis et saecularibus qui divinationes attendunt. (0278A) Si quis clericus, monachus vel saecularis divinationem vel auguria observanda vel sortes, quas mentiuntur esse sanctorum, quibuscunque putaverint intimandas, cum his qui eis crediderint ab Ecclesiae communione pellantur.
XXVII. Ut episcopus die dominico ab ecclesia deesse non debeat. Episcopus si infirmitate non fuerit impeditus, ecclesiae cui proximus fuerit die dominico deesse non liceat.
Lucinius. Tetradius episcopus subscripsi. Gelidandus episcopus subscripsi. Heraclius episcopus subscripsi. (0278C)episcopus subscripsi.(0278B) Leontius episcopus subscripsi. Camilianus episcopus subscripsi. Quintianus episcopus subscripsi. Eusebius episcopus subscripsi. Boetius episcopus subscripsi. Petrus episcopus subscripsi. Euphrasius episcopus subscripsi. Cyprianus episcopus subscripsi. Principius episcopus subscripsi. Melanius episcopus subscripsi. Epiphanius episcopus subscripsi. Adelphius episcopus subscripsi. Micetius episcopus subscripsi. Abentius [ B. R., Labentius] episcopus subscripsi. (0278C) Modestus episcopus subscripsi. Lupius episcopus subscripsi. Leontianus episcopus subscripsi. Nepus episcopus subscripsi. Theodosius episcopus subscripsi. Libanius episcopus subscripsi. Sephronius [ B. R., Sophronius] episcopus subscripsi. Ediusus episcopus subscripsi. Litardius [ U., Litardus] episcopus subscripsi. Maurus episcopus subscripsi. XXXII CONCILIUM AURELIANENSE SECUNDUM. (0277) (0277D)Cum in Dei nomine in Aurelianensi urbe ad synodale concilium convenissemus, de his quae per longum tempus observatione cessante fuerant intermissa, priorum canonum tenore servato, praesentibus regulis vetera statuta renovavimus, et nova pro causarum vel temporum conditione addenda credidimus.
251 I. De concilio metropolitani. Primum, ut unusquisque metropolitanus in provincia sua cum comprovincialibus suis singulis annis synodale debeat opportuno tempore habere concilium: quod si illum infirmitas aut necessitas certa (0278D)tenuerit, ut ad alium constitutum locum adesse non possit, ad suam civitatem suos evocet fratres. Quod si intra biennium divinitus temporum tranquillitate concessa admonitis comprovincialibus a metropolitano synodus indicta non fuerit, metropolitanus ipse pro evocationis tarditate anno integro missas facere non praesumat. Quod si evocati nulla infirmitate corporali detenti adesse sua abusione despexerint, simili sententiae subjacebunt, qui tamen et hanc excusationem sibi noverint esse sublatam, si absentiam suam divisione sortis crediderint excusandam.
II. De sacerdotibus conjugatis. (0279A) Ut nullus clericorum a subdiacono et supra, qui uxores in proposito suo accipere inhibentur, propriae, si forte jam habeat, misceatur uxori: quod si fecerit, laica communione contentus juxta priorum canonum statuta ab officio deponatur; quem si sciens episcopus suus in hac vilitatis praesumptione viventem ad officium postea admiserit, et ipse episcopus ad agendam poenitentiam tribus mensibus sit a suo officio sequestratus.
III. De ordinatione metropolitani. De metropolitanorum vero ordinationibus id placuit, ut metropolitani a metropolitano, omnibus, si fieri potest, praesentibus provincialibus, ordinentur: ita ut ipsi metropolitano ordinandi privilegium (0279B)maneat quod ordinationis consuetudo requirit. Ipse tamen metropolitanus a comprovincialibus episcopis, sicut decreta sedis apostolicae continent, cum consensu cleri vel civium eligatur, 252 quia aequum est, sicut ipsa sedes apostolica dixit, qui praeponendus est omnibus ab omnibus eligatur: de provincialibus vero ordinandis cum consensu metropolitani cleri et civium juxta priorum canonum statuta voluntas et electio requiratur.
IV. De familiaritate extranearum mulierum. Licet jam multa quae observari debeant multis canonicis sententiis fuerint statuta, tamen quod agnoscitur saepe transcendi convenit replicari: ideoque statuimus, ut nequis antistitum clericorumque omnium (0279C)licentiam habeat intra domum suam ullam absque his propinquis mulieribus, quas priores canones eloquuntur, habere personam: quibus etiam et id specialiter inhibetur, ut si quis clericorum suspicionem adversam aut oblocutionem populi de muliere quacunque fortassis incurrerit, eam statim si intra domum suam habet abjiciat; si certe extranea et sui juris est, ita omnibus conditionibus studeat evitare, ut infamia quae excitata est abrogetur. Quod si quilibet ille antistitum clericorumque quod supra scriptum est vitare noluerit, pro inobedientia triennii excommunicatione mulctetur: quod si adulterii permixtio fuerit approbata, in degradatione honorum priorum canonum statuta serventur; in quibus commonitionibus metropolitanus a comprovincialibus, (0279D)comprovincialis a metropolitano cum reliquis comprovincialibus distringantur.
V. De facultatibus parochiarum. Si quae oblationes in quibuslibet rebus atque corporibus collatae fuerint basilicis in civitatibus constitutis, ad potestatem episcopi redigantur, et in ejus sit arbitrio quid ad reparationem basilicae aut observanda ibi substantia deputetur: de facultatibus vero parochiarum vel basilicarum in pagis civitatum constitutarum singulorum locorum consuetudo servetur.
253 VI. De excommunicatione episcopi. (0280A) De clericorum praemittenda conversione id omnimodis observetur, ne ullus ex laicis ante annualem conversionem vel aetatem legitimam, id est ante viginti quinque annorum diaconus, et triginta presbyter ordinetur, ita ut de ipsis quoque qui ordinandi sunt clerici regulare custodiatur studium ne aut duarum uxorum vir aut renuptae maritus aut poenitentiam professus aut semus corpore vel qui publice aliquando arreptus est ad suprascriptos ordines promoveatur. Quod si sciens episcopus contra haec statuta agendum esse crediderit, is quidem qui ordinatur suscepto juxta anteriores canones privetur officio, sed et ille pro ordinationis temeritate sex mensibus a celebrandis officiis sequestretur; quod (0280B)si missas intra statutum tempus facere praesumpserit, anno integro ab omnium fratrum charitate privetur. De quorum promotionibus [ T. 2, G., promonitionibus] si quis clericus aut civis testis exstiterit, quorum testimonio dum creditur frequenter pontificis ignorantia praevenitur, cum agnitum fuerit ordinationem illicitam celebratam, anno integro communione pellantur: qui tamen si periculosam infirmitatem incurrerint, viatica illis communio non negetur.
VII. De episcopo qui invitum aut reclamantem praesumpserit ordinare. Clerici vero, qui cum uxores non habuerint, benedictione suscepta conjugia crediderunt eligenda, quia volentes absque ulla reclamatione in aetate fuerint (0280C)legitima ordinati, cum ipsis mulieribus quas acceperunt excommunicatione pellantur; quod si invitus vel reclamans fuerit ordinatus, ab officio quidem deponatur, sed non a communione pellatur; episcopus autem, qui invitum aut reclamantem praesumpserit ordinare, annuali poenitentiae subditus missas facere non praesumat.
VIII. De adulteriis honoratorum clericorum. De adulteriis autem honoratorum [ U., honorandorum] clericorum id observandum est, ut si quis adulterasset vel confessus fuisset vel convictus, depositus ab officio, communione concessa, in monasterium toto vitae suae tempore retrudatur.
IX. De clericorum honoratorum furtis aut falsitatibus. (0280D)Si quis clericus furtum aut falsitatem admiserit, 254 quia capitalia et ipsa sunt crimina, communione concessa ab ordine degradetur [ T. 1, 2, U., G., regradetur]. De perjurio vero id censuimus observandum, ut si quis clericus in causis quae sub jurejurando faciendae [ B. R., U., G., finiendae] sunt praebuerit juramenta, et post rebus evidentibus [ T. 2, evenientibus] detegitur perjurasse, biennii temporis excommunicatione plectatur.
X. De his qui ex concubinis filios habent. De his qui ex concubinis filios habent et uxores legitimas habuerunt, aut defunctis uxoribus sibi (0281A)concubinas publice crediderint sociandas, id observandum esse censemus, ut sicut eos qui jam sunt clerici per ignorantiam ordinati non removemus, ita statuimus ne ulterius ordinentur.
XI. De incestis conjunctionibus. De incestis conjunctionibus ita quae sunt statuta serventur, ut his qui aut modo ad baptismum veniunt, aut quibus Patrum statuta sacerdotali praedicatione in notitiam antea non venerunt, ita pro novitate conversionis ac fidei suae credimus consulendum, ut contracta hucusque hujusmodi conjugia non solvantur, sed in futurum quod de incestis conjunctionibus in anterioribus canonibus interdictum est observetur: id est ut ne quis sibi conjugii nomine sociare praesumat relictam patris, filiam uxoris, relictam (0281B)fratris, sororem uxoris, consobrinam aut sobrinam, relictam avunculi vel patrui. Quod si qui in hoc incesti adulterio potius quam conjugio fuerint sociati, quandiu se non sequestraverint, a communione ecclesiastica repellantur: illud quoque adjiciendum esse credidimus, ut in episcopi sui discussione consistant. De his qui in civitate sua aut territorio consistunt et tali sunt ordine sociati, utrum ignoranter ad illicita conjugia venerint, an per contumaciam quae sunt interdicta praesumpserint, quia sicut his qui per ignorantiam lapsi sunt subvenitur, ita illis quibus prius Patrum statuta in notitiam venerunt, quique etiam contra sacerdotum interdicta in tali permixtione versantur, priorum canonum in omnibus statuta serventur: ut non prius communione (0281C)recipiantur quam incesti adulterium, sicut scriptum est, separatione sanaverint; quia in lege Domini manifeste legitur: Maledictus qui dormierit cum uxore patris sui, cum privigna vel sorore uxoris suae, et reliqua his similia: quo fit ut quos Deus maledixerit nos nisi emendatos benedicere non possumus.
255 XII. De clericis qui officium suum implere detrectant. Si qui clerici ministeria suscepta quacunque occasione agere sicut et reliqui detrectant, et excusationem de patrociniis quorumcunque ne officium impleant praetendunt, ac sacerdotes sub hujusmodi causa existimant per inobedientiam contemnendos, inter reliquos canonicos clericos, ne hac licentia (0281D)alii vitientur, nullatenus habeantur, nec ex rebus ecclesiasticis cum canonicis stipendia aut munera ulla percipiant.
XIII. De facultatibus ecclesiasticis non alienandis. De agellis vero caeterisque facultatibus ecclesiasticis a sacerdotibus non alienandis, nec per contractus inutiles obligandis priorum canonum statuta serventur: ut nobis per nullos contractus res ecclesiasticas alienare aut inutiliter liceat obligare. Ea etiam quae de rebus ecclesiasticis ab antecessoribus (0282A)alienata vel quibuscunque instrumentis inutiliter in dispendium ecclesiae obligata noscuntur, et intra tricennaria tempora repetitio suppetit, quae acta sunt suffragante justitia per publicum aut electorum judicium revocentur. Quod si is qui rem ecclesiasticam tenet admonitus judicium declinaverit, quousque ad discussionem veniat et rem restituat ecclesiastica communione privetur.
XIV. De mancipiis Christianis quae in Judaeorum servitio detinentur. De mancipiis Christianis quae in Judaeorum servitio tenentur, si eis quod Christiana religio vetat a dominis imponitur, aut si eos, quos Ecclesia excusatos tollet, pro culpa quae remissa est affligere vel caedere fortasse praesumpserint, et ad ecclesiam iterato (0282B)confugerint, nullatenus a sacerdote reddantur, nisi pretium offeratur ac detur quod mancipia ipsa valere constiterit juxta taxationem. Christianis quoque omnibus interdicimus, ne Judaeorum conjugiis misceantur; quod si fecerint, usque ad sequestrationem, quisquis ille est, a communione repellatur. Item Christianis convivia interdicimus Judaeorum, in quibus si forte fuisse probantur, annuali excommunicationi pro hujusmodi contumacia subjacebunt.
XV. De celebratione missarum. De missarum celebritate in praecipuis duntaxat 256 solemnitatibus id observari debebit, ut hora tertia missarum celebratio in Dei nomine inchoetur, quo facilius intra horas competentes, ipso officio expedito, sacerdotes possint ad vespertina officia, id (0282C)est in vespertino tempore convenire: quia sacerdotem vespertinis officiis ab ecclesia talibus praeterea diebus nec decet deesse nec convenit.
XVI. Ne episcopus in alienam irruat dioecesim. Episcopos in dioecesi aliena ad alienos clericos ordinandos vel consecranda altaria irruere non debere: quod si fecerint, remotis his quos ordinaverint, altaris tamen consecratione manente, transgressores canonum ab annua missarum celebritate cessabunt.
XVII. Ne clerici in aliena civitate commorentur. De his vero clericis qui sub qualibet occasione aut conditione in aliorum civitatibus vel territoriis crediderint immorandum, nec ad ultimum clericatus (0282D)honorem absque sui episcopi scripto debeant promoveri.
XVIII. De clericis qui sine commendatitiis vagantur. Presbytero, diacono vel subdiacono sine episcopi sui litteris ambulanti juxta statuta priora communionem nullus impendat.
XIX. De raptu virginum sacrarum. De raptoribus virginum consecratarum sive in proposito sub devotione viventium id statuimus, ut si quis consecratae vel devotae, id est religionem professae vim inferre praesumpserit, a communione (0283A)ecclesiastica usque ad exitum repellatur, viatico tantum ei in infirmitatis periculo reservato. Quod si quae rapta dicitur cum raptore habitare consenserit, et ipsa excommunicatione simili feriatur: quae forma et de poenitentibus ac viduis in proposito manentibus sub districtione ecclesiastica conservetur. Quod si quis sacerdos sciens hujusmodi personis communicaverit, anno integro pacem Ecclesiae non habebit.
XX. De munificentiis sacerdotum. De munificentiis vero sacerdotum id observandum, ut si quid praesenti tempore a clericis decedentum munificentiis habetur vel possidetur deinceps a successoribus nullatenus auferatur; ita ut qui decessorum largitatibus gaudent, officia ecclesiae, obedientiam (0283B)257 et affectum sacerdotibus praebeant: de quibus tamen munificentiis quae praesenti tempore ab his sicut dictum est possidentur, si pro opportunitate episcopo placuerit, quod voluerit commutare sine accipientis dispendio in locis aliis commutetur. De munificentiis vero praesentibus quas unusquisque clericis pro sua gratia eorum obsequiis existimat conferendas, sicut in arbitrio dantis est ut tribuere quibus voluerit debeat, ita si inobedientia vel contumacia in aliqua accipientis exstiterit, culpa agnita in arbitrio sit praesidentis utrum vel qualiter debeat revocari.
XXI. De clericis qui monasteria, dioeceses vel basilicas suscipiunt ordinandas. De his vero clericorum personis, qui de civitatensis (0283C)ecclesiae officio monasteria, dioeceses vel basilicas in quibuscunque locis positas, id est sive in territoriis sive in ipsis civitatibus suscipiunt ordinandas, in potestate sit [ U., G., consistat] episcopi, si de eo quod ante de ecclesiastico munere habebant eos aliquid aut nihil exinde habere voluerit: quia unicuique facultas suscepti monasterii, dioecesis vel basilicae debeat plena ratione sufficere.
XXII. De clericis contumacibus. Si quis superbia elatus officium suum indignatione quacunque implere noluerit, juxta statuta priora laica communione contentus, ab ordine depositus tandiu habeatur alienus, quandiu digna, sicut scriptum est, poenitentia et supplicatione satisfecerit, praesente pontifice; ita tamen ut illis regulariter et charitatem (0283D)integram, et quaecunque eis stipendiorum juxta consuetudinem redhibentur, pro qualitate foris ministretur: de quibus si querela procedat, officium agens recurrat ad synodum.
XXIII. Ut oppressi ab episcopo clerici ad synodum recurrant. Si quis clericorum juxta se aut districtionem aut tractationem episcopi sui putat injustam, juxta antiquas consuetudines recurrat ad synodum.
XXIV. De clericorum conspirationibus in synodo vindicandis. Si qui clericorum, ut nuper multis locis diabolo (0284A)instigante actum fuisse perpatuit, rebelli auctoritate se in unum conjuratione intercedente collegerint, et aut sacramenta inter se data aut chartula conscripta fuisse patuerit, 258 nullis excusationibus haec praesumptio praeveletur, sed res detecta, cum in synodum ventum fuerit, in praesumptoribus juxta personarum et ordinum qualitatem a pontificibus, qui tunc in unum collecti fuerint, vindicetur [ U., G:, judicetur], quia sicut charitas ex praeceptis dominicis corde, non chartulae conscriptione est vel conjurationibus exhibenda, ita quod supra sacras admittitur Scripturas auctoritate et districtione pontificali est reprimendum.
XXV. De oblationibus ecclesiae non retinendis. Si quis res Ecclesiae debitas vel proprias sacerdotis (0284B)horrendae cupiditatis instinctu occupaverit, retinuerit aut a potestate ex competitione perceperit, si eas non restituerit, nullis rebus excusetur; sed si agnito jure ecclesiae non statim ecclesiae vel sacerdoti reformaverit, aut ut ipsum jus agnoscere possit, in judicium electorum venire distulerit, tandiu a communione ecclesiastica suspendatur, quandiu restitutis rebus tam ecclesiae quam sacerdotibus reddatur indemnis. Similis etiam his, qui oblationes defunctorum legaliter dimissas quolibet ordine assignare tardaverint vel retinere praesumpserint, districtionis ecclesiasticae juxta priores canones forma servetur: simili etiam sententiae subjacebit, si quisquis ille quolibet ordine quod pro devotione sua ecclesiis dedit revocare praesumpserit.
XXVI. De rebus Ecclesiae absque consensu episcopi non alienandis. (0284C) Abbatibus, presbyteris caeterisque ministris de rebus ecclesiasticis vel sacro ministerio alienare vel obligare absque permissu et subscriptione episcopi sui nihil liceat: quod qui praesumpserit degradetur [ Ae., regradetur] communione concessa, et quod temere praesumptum et alienatum est ordinatione episcopi revocetur.
XXVII. De juvenum et conjugatorum poenitentia. De poenitentum conversione, ut ne quis benedictionem poenitentiae juvenibus [ Ae., add. personis] credere praesumat: certe conjugatis nisi ex consensu partium et aetate jam plena eam dare non audeat.
XXVIII. De his qui suscepta poenitentia ad saecularia revertuntur. (0284D) Si quis benedictione poenitentiae suscepta ad saecularem habitum [ Ae., ambitum] militiamque reverti 259 praesumpserit, viatico concesso usque ad exitum excommunicatione plectatur.
XXIX. De servis non ordinandis. Ut nullus servilibus colonariisque conditionibus obligatus juxta statuta sedis apostolicae ad honores ecclesiasticos admittatur, nisi prius aut per testamentum aut per tabulas eum legitime constiterit absolutum: quod si quis episcoporum, ejus qui ordinatur conditionem sciens, transgredi per ordinationem inhibitam fortasse voluerit, anni spatio missas facere non praesumat.
XXX. De clericis negotiatoribus. (0285A) Ut clericus a diaconatu et supra pecuniam non commodet ad usuram; nec de praestitis beneficiis quidquam amplius quam datur speret, nec vel in exercendis negotiis, ut publici qui ad populi responsum negotiatores observant, turpis lucri cupiditate versetur, aut sub alieno nomine interdicta negotia audeat exercere. Quod si quis adversum statuta venire praesumpserit, communione concessa ab ordine regradetur.
XXXI. De diei dominici observatione. Quia persuasum est populis die dominico agi cum caballis et bobus [ Ae., mulis] et vehiculis itinera non debere, nec ullam rem ad victum praeparari, vel ad nitorem hominis vel domus pertinentem nullatenus (0285B)exercere, quae res ad Judaicam magis quam ad Christianam observantiam pertinere probantur, id statuimus, ut die dominico quod ante fieri licuit liceat: de opere tamen rurali, id est aratu vel vinea, sectione, excussione, exarto vel sepe censuimus abstinendum, quo facilius ad ecclesiam venientes orationis gratiae vacent. Quod si inventus fuerit quis in operibus supra scriptis quae interdicta sunt se exercere, qualiter emendari debeat non in laici districtione, sed in sacerdotis castigatione consistat.
XXXII. De missa integre audienda. De missis nullus laicorum ante discedat quam dominica dicatur oratio, et si episcopus praesens fuerit, ejus benedictio exspectetur; sacrificia vero matutina missarum sive vespertina nullus cum armis (0285C)pertinentibus ad bellorum usum exspectet: quod qui fecerit, in sacerdotis potestate consistat qualiter ejus districtione debeat castigari.
260 XXXIII. De diebus quibus Judaeis inter Christianos progredi non licet. Quia Deo propitio sub catholicorum regum dominatione consistimus, Judaei a die coenae Domini usque in secundam sabbati in pascha, hoc est ipso quatriduo procedere inter Christianos, neque catholicis populis se ullo loco vel quacunque occasione miscere praesumant.
XXXIV. De judice rebaptizantes non plectente. Judex civitatis vel loci, si haereticum aut Bonosiacum vel cujuslibet alterius haeresis quamcunque personam de catholicis rebaptizasse cognoverit, quia (0285D)reges nos constat habere catholicos, non statim rebaptizantes adstrinxerit et ad regis fidem atque justitiam propterea distringendos adduxerit, annuali excommunicationi subdatur.
XXXV. Ne clericus laicum neque laicus clericum ad saeculare judicium trahat. (0286A) Clericus cujuslibet gradus sine pontificis sui permissu nullum ad saeculare judicium praesumat attrahere, nec laico, inconsulto sacerdote, clericum in saeculare judicium liceat exhibere.
XXXVI. De horum canonum observatione. Quocirca haec, quae inspirante Domino communi consensui placuerunt, si quis antistitum viventium vel eorum quos ipsis Deus esse voluerit successores, relicta observationis integritate, custodire et implere neglexerit, reum se divinitatis pariter et fraternitatis judicio futurum esse cognoscat, quia canones suos nec ignorare quemquam nec dissimulare, id est, praeterire permittitur.
Placidius. Paulinus. Lausto. (0286B)Lupus in Christi nomine episcopus consensi et subscripsi. Pantagathus episcopus consensi et subscripsi. Leocadius episcopus subscripsi. Theobades [ Ae., Theudovades] episcopus subscripsi. Asterius episcopus subscripsi. (0286D)episcopus subscripsi. Rustinus [ Ae., Rusticius] episcopus subscripsi. Agrippinus episcopus subscripsi. Passius episcopus subscripsi. (0286D)episcopus subscripsi. Leo episcopus subscripsi. (0286D)episcopus subscripsi. Eleutherius episcopus subscripsi. (0286C) Baudastis. 261 Arcadius episcopus subscripsi. Amelius episcopus subscripsi. Lucinus [ Ae., Licinius] episcopus subscripsi. Flavius episcopus subscripsi. Ursolus episcopus subscripsi. Albinus episcopus subscripsi. Campanus presbyter directus a domino meo Gregorio [ Ae., Injurioso] episcopo subscripsi. Aulus presbyter directus a domino meo 262 Agricola [ Ae., Agroegula] episcopo subscripsi. Obtardemus presbyter directus a domino meo Gallo episcopo subscripsi. Marcellianus presbyter directus a domino meo Eumerio episcopo subscripsi. (0286D)presbyter directus a domino meo Perpetuo (0286D)episcopo subscripsi. Vincentius presbyter directus a domino meo Subtrasio episcopo subscripsi. XXXIII CONCILIUM EPAUNENSE VIGINTI QUATUOR EPISCOPORUM. (0287) I. Non liceat episcopis, presbyteris, diaconibus canes ad venandum vel accipitres habere. (0287A) Episcopis, presbyteris, diaconibus canes ad venandum et accipitres habere non liceat: quod si quis talium personarum in hac fuerit voluntate detectus, si episcopus est, tribus mensibus se a communione suspendat, duobus presbyter abstineatur, uno diaconus ab omni officio et communione cessabit.
II. De presbyteris vel diaconibus sine epistolis proficiscentibus. Presbytero vel diacono sine antistitis sui epistolis ambulanti communionem nullus impendat.
III. De presbyteris qui distraxerint de ecclesiastici juris possessione. Quidquid parochiarum presbyteri de ecclesiastici juris possessione distraxerint, inane habeatur et vacuum: (0287B)in venditore comparantis actio reservanda.
IV. De presbytero qui dioecesem tenuerit. Presbyter dum dioecesem tenet de his quae tenuerit aut ecclesiae nomine scripturam faciat, aut ab ejus quam tenuit ecclesiae ordinatione discedat. Similis quoque de venditionibus, quas abbates facere praesumpserint, forma servabitur, ut quidquid sine episcoporum notitia venditum fuerit ad potestatem episcopi revocetur; mancipia vero monachis donata ab abbate non liceat manumitti: injustum enim putamus ut monachis quotidianum rurale opus facientibus servi eorum libertatis otio potiantur
V. Ne unus abbas duobus praesit monasteriis. Unum abbatem duobus monasteriis interdicimus praesidere.
VI. De cellis novis et congregatiunculis. (0287C) Cellas [ T, 1, 2, cellulas] novas aut congregatiunculas monachorum absque notitia episcopi prohibemus institui.
VII. Ne clerici sine ordinatione episcopi sui publicum adire praesumant. Clerici sine ordinatione episcopi sui adire vel interpellare publicum non praesumant; sed si pulsati fuerint, sequi ad saeculare judicium non morentur.
263 VIII. De rebus Ecclesiae non alienandis. Nullus episcopus de rebus Ecclesiae suae sine conscientia metropolitani sui vendendi aliquid habeat potestatem, utili tamen omnibus commutatione permissa.
IX. De clericis falsi testimonii convictis. (0287D) Si quis clericus in falso testimonio convictus fuerit, reus capitalis criminis censeatur.
X. De munificentia Ecclesiae. Quisquis clericus aliquid de munificentia Ecclesiae (0288A)cui servierat adeptus, et ad summum sacerdotium alterius civitatis est aut fuerit ordinatus, quod dono accepit vel acceperit reddat; quod usu vel proprietate secundum instrumenti seriem probabitur emisse possideat.
XI. De haereticorum vel Judaeorum conviviis. Si superioris loci clericus haeretici cujuscunque clerici convivio interfuerit, anni spatium [ T. 1, spatio] panem [ B. R., T. 1, 2, pacem] Ecclesiae non habebit: quod juniores clerici si praesumpserint vapulabunt. A Judaeorum vero conviviis etiam laicos constitutio nostra prohibuit, nec cum ullo clerico nostro panem comedat quisquis Judaeorum convivio fuerit inquinatus.
XII. De dando chrismate. (0288B)Presbyteros propter salutem animarum, quam in cunctis optamus, desperatis et decumbentibus haereticis, si conversionem suam subitam petant, chrismate permittimus subvenire: quod omnes conversuri si sani sunt ab episcopo noverint expetendum.
XIII. De episcopi testamento. Si episcopus condito testamento aliquid de ecclesiastici juris proprietate legaverit, aliter non valebit nisi vel tantum de juris proprii facultate suppleverit.
XIV. De his qui remunerationem ecclesiae possederint. Clerici quod etiam sine precatoriis qualibet diuturnitate temporis de ecclesiae remuneratione possederint, cum auctoritate domini gloriosissimi principis nostri in jure proprietarium [ U., in jus proprium] (0288C)praescriptione temporis non vocetur, dummodo pateat ecclesiae rem fuisse.
264 XV. De diacono aut presbytero qui crimen capitale commiserit. Si diaconus aut presbyter crimen capitale admiserit, ab officii honore depositus in monasterium retrudatur, ibique tantummodo quandiu vixerit communione sumenda.
XVI. De professione reformata. Si quis accepta professaque poenitentia boni immemor ad saecularia relabatur, prorsus cummunicare non poterit, nisi professione [ B. R., professioni] quam illicite praetermiserat reformetur.
XVII. De laicis qui crimen clericis objiciunt. (0288D)Laicis contra cujuslibet gradus clericum si quid criminale parant objicere, dummodo vera suggerant, proponendi permittimus potestatem.
XVIII. Ubi ponantur reliquiae sanctorum. Sanctorum reliquiae in oratoriis villaribus non ponantur, (0289A)nisi forsitan clericos cujuscunque parochiae vicinos esse contingat, qui sacris cineribus psallendi frequentia famulentur: quod si illi defuerint, non ante proprii ordinentur, quam eis competens victus et vestitus substantia deputetur.
XIX. Altaria nisi lapidea non ungantur. Altaria nisi lapidea chrismatis unguine non sacrentur ad celebranda divina officia: ordinem quem metropolitani tenent provinciales eorum observare debebunt.
XX. De damnati absolutione. Si episcopus ante damnati absolutionem obitu rapiatur, correctum aut poenitentem successori licebit absolvere.
XXI. De lapsis in fide. (0289B)Lapsis, id est, qui in catholica baptizati praevaricatione damnabili post in haeresim transierint, grandem redeundi difficultatem sanxit antiquitas: quibus nos annorum multitudine breviata poenitentiam biennii conditione infrascriptae observationis imponimus, ut praescripto biennio tertia die sine relaxatione jejunent, ecclesiam studeant frequentare, in poenitentum loco standi et orandi humilitatem noverint observandam, etiam ipsi cum catechumeni procedere commonentur abscedant: hoc si observare noluerint 265 constituto tempore admittendis ad altarium observatio relaxetur; quam si arduam vel duram forte putaverint, statuta praeteritorum canonum complere debebunt.
XXII. De incestis conjunctionibus. (0289C)Incestis conjunctionibus nihil prorsus veniae reservamus, nisi cum adulterium separatione sanaverint: incestos vero nec ullo conjugii nomine praevalendos praeter illos, quos vel nominare funestum est, hos esse censemus: si quis relictam fratris, quae pene prius soror exstiterat, carnali conjunctione violaverit: si quis frater germanam uxoris accipiat: si quis novercam duxerit: si quis consobrinae sobrinaeque se societ: quod ut a praesenti tempore prohibemus, ita ea quae sunt anterius instituta non solvimus: si quis relictae avunculi misceatur aut patrui vel privignae concubitu polluatur. Sane quibus conjunctio illicita interdicitur, habebunt ineundi melioris conjugii libertatem.
XXIII. De poenitentia homicidarum. (0289D)De poenitentia homicidarum, qui saeculi leges evaserunt, hoc summa reverentia de eis inter nos placuit observari, quod antiqui Nicaeni canones decreverunt.
XXIV. De basilicis haereticorum. (0290A) Basilicas haereticorum, quas tanta execratione habemus exosas ut pollutionem earum purgabilem non putemus, sanctis usibus applicare despicimus: sane quas per violentiam nostris tulerant possumus revocare.
XXV. Si quis servum proprium occiderit. Si quis servum proprium sine conscientia judicis occiderit, excommunicatione biennii effusionem sanguinis expiabit.
XXVI. Nullus sine remedio aut spe veniae ab Ecclesia repellatur. Nullus sine remedio aut spe veniae ab Ecclesia repellatur, neve ulli, si aut poenituerit 266 aut correxerit, ad veniam redeundi aditus obstruatur; sed (0290B)cui forsitan discrimen mortis immineat damnationis constitutae tempora relaxantur. Quod si aegrotum accepto viatico revalescere fortasse contingat, statuti temporis spatia observare conveniat.
XXVII. De laicorum ordinatione. Ne laicus nisi religione praemissa clericus ordinetur.
XXVIII. De puellarum monasteriis. Monasterium puellarum non nisi probatae vitae, aetatis provectae ad quascunque earum necessitates vel ministrationes permittantur intrare: ad faciendas vero missas qui ingressi fuerint statim exacto ministerio regredi festinabunt: alias autem nec clericus nec monachus juvenis ullum ad puellarum congregationem habebit accessum, nisi aut paterna aut (0290C)germana necessitudo probetur admittere.
XXIX. De servis ad ecclesiam confugientibus. Servus reatu atrociore culpabilis si ad ecclesiam confugerit, a corporalibus tantum suppliciis excusetur. De capillis vero aut quocunque opere placuit dominis juramenta non exigi.
XXX. De horum canonum observatione. Quocirca haec quae superna inspiratione communi consensu placuerunt si quis sanctorum antistitum, qui statuta praesentia subscriptionibus propriis firmaverunt, nec non et quos eorum Deus esse voluerit successores, relicta integritate observationis excesserit, reum se divinitatis pariter et fraternitatis judicio futurum esse cognoscat.
(0290C)Avitus episcopus constitutiones nostras, id est sancta sacerdotum provinciae Viennensis relegi et subscripsi die et tempore X Kalendarum mensis octavi, Agapeto [ B. R., Agapio] consule. In hac synodo subscripserunt episcopi viginti tres.
XXXIV CONCILIUM CARPENTORATENSE. (0289) (0289D)267-268 Carpentoratae convenientes hujusmodi ad nos querela pervenit, quod ea quae a quibuscunque fidelibus parochiis conferuntur ita ab aliquibus (0290D)episcopis praesumantur, ut aut parum aut prope nihil ecclesiis quibus collata fuerant relinquatur.
Hoc nobis justum et rationabile visum est, ut si (0291A)ecclesia civitatis ejus [ U., G., hujus] cui episcopus praeest, ita est idonea ut Christo propitio nihil indigeat, quidquid parochiis fuerit derelictum, clericis qui ipsis parochiis deserviunt vel reparationibus basilicarum rationabiliter dispensetur: si vero episcopum multas expensas vel minorem substantiam habere constiterit, parochiis quibus largior fuerit collata substantia, hoc tantum quod clericis vel architectis rationabiliter sufficiat reservetur: quod (0292A)autem amplius fuerit, propter majores expensas episcopus ad se debeat revocare, ita tamen ut nihil de facultatula ipse vel de ministerio cleri loci ipsius licentiam habeat minuendi.
Hoc etiam placuit custodiri, ut sequenti anno in vico Vasensi debeat concilium congregari.
In hac constitutione subscripserunt episcopi quindecim.
XXXV CONCILIUM ARVERNENSE PRIMUM. (0291) 1. Quid prius in synodo tractandum. (0291B) In primis placuit, ut quoties secundum statuta Patrum sancta synodus congregatur, nullus episcoporum aliquam prius causam suggerere audeat quam ea quae ad emendationem vitae, ad severitatem regulae, ad animae remedia pertinent finiantur.
II. De episcopis ordinandis. Placuit etiam, ut sacrum quis pontificis honorem non praemiis quaerat sed meritis, ne divinum videatur munus rebus comparare sed moribus, atque eminentissimae dignitatis apicem electione conscendat omnium, non favore paucorum. Sit in eligendis sacerdotibus cura praecipua, quia irreprehensibiles esse convenit quos praeesse necesse est corrigendis: diligenter quis inspiciat pretium dominici gregis, ut (0291C)sciat quod meritum constituendi deceat esse sacerdotis. Episcopatum ergo desiderans electione clericorum vel civium, consensu etiam metropolitani ejusdem provinciae, pontifex ordinetur: non patrocinia potentum adhibeat, non calliditate subdola ad conscribendum decretum alios hortetur praemiis, alios timore compellat; quod qui fecerit ecclesiae cui indigne praeesse cupit communione privabitur.
III. De palliis ecclesiae: ne clerici a potentibus erigantur: et de facultatum ecclesiae raptoribus. Observandum de palliis ecclesiae vel ministeriis divinis, ne defunctorum corpuscula obvolvantur. Ne a potentibus saeculi clerici contra episcopos suos ullo modo erigantur. Qui resculam ecclesiae vel ejus facultatulam (0291D)auferre cupiunt excludantur.
269 IV. Ne Christiani Judaeis matrimonio jungantur. Si quis Judaicae pravitati jugali societate conjungitur, id est si seu Christiano Judaea, sive Judaeo Christiana mulier carnali consortio misceatur, quicunque horum tantum nefas admisisse noscuntur, a Christiano coetu atque convivio et a communione Ecclesiae protinus segregentur.
V. De dominici corporis velamine. Ne opertorio dominici corporis sacerdotis unquam corpus dum ad tumulum evehitur obtegatur, et sacro velamine usibus suis reddito, dum honorantur corpora, altaria polluantur.
VI. Ne ad nuptiarum ornatum ministeria divina praestentur. (0292B) Ne ad nuptiarum ornatum ministeria divina praestentur, ne dum improborum tactu vel pompa saecularis luxuriae polluuntur, ad officia sacri ministerii videantur indigna.
VII. Ne Christianis Judaei praeficiantur. Ne Judaei Christianis populis judices praeponantur.
VIII. De parochiis ab episcopo alieno non invadendis. Ne parochias cujuslibet episcopi alterius civitatis episcopus canonum temerator invadat, et vesanae cupiditatis facibus inflammatus, suis quodammodo non contentus, rapiat aliena.
IX. De alterius clericis non suscipiendis. (0292C)Nullus episcopus alterius clericum contra voluntatem episcopi sui suscipere audeat aut sacerdotio prorogare.
X. De incestis conjunctionibus. Si quis relictam fratris, sororem uxoris, privignam, consobrinam, sobrinam vel relictam item patrui atque avunculi carnalis contagii crediderit consortio violandam, et ausu sacrilego auctoritatem divinae legis ac jura naturae praeruperit, et cui charitatis ac pii affectus solatia exhibere debuerat suorum hostis ac pudicitiae expugnator vim inferre tentaverit, apostolicae constitutionis sententia feriatur, et quandiu in tanto versatur scelere a Christiano coetu atque convivio simulque Ecclesiae matris communione (0292D)privabitur.
270 XI. De continentia clericorum. Cum presbyteri atque diaconi sublimi dignitatis apice prorogantur, actibusque omnino renuntient saeculi, et ad sacrum electi mysterium [ Ae., B. R., ministerium] repudient carnale consortium ac permixtionis pristinae contubernium permutent germanitatis affectu: et quisquis ille est presbyter atque diaconus, divino munere benedictione percepta, uxori prius suae frater illico efficiatur ex conjuge.
XII. De sacerdotum incontinentia. Quosdam reperimus ardore libidinis inflammatos abjecto militiae cingulo vomitum pristinum et inhibita rursus conjugia repetiisse, atque incesti quodammodo crimine sacerdotium violasse, quod nati etiam filii (0293A)prodiderunt: quod quisquis fecisse cognoscitur, omni in perpetuum quam admisso jam crimine perdidit dignitate privabitur.
XIII De fraudatoribus. Si cujuscunque munuscula quacunque sanctis scriptura collata nefaria quis calliditate fraudaverit, invaserit, retentaverit atque suppresserit, et non statim a sacerdote commonitus Deo collata reddiderit, ab Ecclesiae catholicae communione pellatur.
XIV. De praecipuis festivitatibus cum episcopo in civitate peragendis. Si quis presbyter aut diaconus neque in civitate neque in parochiis canonicus esse dignoscitur, sed in villulis habitans in oratoriis officio sancto deserviens celebrat divina mysteria, festivitates praecipuas, (0293B)Domini Natale, Pascha, Pentecosten, et si quae principales festivitates sunt reliquae, nullatenus alibi nisi cum episcopo suo in civitate teneat: quicunque sunt cives natu majores, pari modo in urbibus ad pontifices suos in praedictis festivitatibus veniant. Quod si qui improba temeritate contempserint, iisdem festivitatibus, in quibus in civitate adesse despiciunt communione pellantur.
XV. De bono clericorum testimonio. (0294A) Episcopus, presbyter atque diaconus ita sanctae conscientiae luce resplendeant, ut effugiant probitate actuum maledicorum obloquia: testimonium in se divinum implere contendant quod Dominus ait: Videntes vestra bona opera glorificent Patrem vestrum qui est in coelis.
271 XVI. Ne clerici cum extraneis habitent mulieribus. Igitur auctoritate canonica atque mansura in aevum constitutione sancimus, ut fugiatur ab omnibus clericis extranearum mulierum culpanda libertas: et tantum cum avia, matre, sorore vel nepte, si necessitas tulerit, habitent: de quibus nominibus, ut priorum 272 canonum series continet, nefas (0294B)est aliud quam natura constituit suspicari. In cubiculo etiam horum atque cellario vel familiari quolibet servitio neque sanctimonialis ulla neque extranea mulier sit, neque ancilla ullo modo admittatur: quod si quis praeceptorum Dei immemor crediderit contemnendum, sciat se auctoritate canonica communionis sine dubio subire jacturam.
XXXVI EPISTOLA VEL CONCILIUM DE CIVITATE ARVERNENSI AD REGEM THEODOBERTUM DIRECTA. (0293) (0293C)Domino illustrissimo atque praecellentissimo domino et filio Theodoberto regi Honoratus, Hilarius, Gregorius, Soricius, Necetius, Flavius, Domitius, Dalmatius, Lupus, Sperius et Desideratus.
Dum in Arverna urbe ad replicanda canonum statuta vel studio elucidandae legis ecclesiasticae his qui dubietate regendae vitae propriae forsitan premebantur cultores vestri ecclesiarum vestrarum episcopi pariter sederemus, plurimorum ad nos suae desperationis remedium flagitantium turba confluxit, sperantes ut non minus pro regni vestri felicitate, quam pro sua consolatione pietatem vestram nostra humilitas exoraret, ut nunc per suggestionem nostram justitiae et pietatis vestrae auribus intimaretur, ut nullum de rebus vel de possessiunculis propriis alienum (0293D)pietas vestra permitteret, ut dum unius regis quisque potestati ac dominio subjacet, in alterius sorte positam cujuscunque ut assolet impetitione non amitteret facultatem: quod nos de vestri culminis justitia et pietate fidentes non credimus denegandum, ut dum plurimorum necessitatibus justa ut credimus et Deo placentes suggestione consulimus, prosperitatem (0294C)regno vestro et repensationem coelestis Domini per indultam pietatis gratiam habeatis [ Ae., augeatis]. Unde reverentissime ut dignum est sospitantes quaesumus ut hoc nostrae petitioni divino intuitu pietas vestra non deneget, ut tum rectores ecclesiarum vestrarum, cum universos clericos atque etiam saeculares sub regni vestri conditione manentes, nec non ad regnorum patrum vestrorum dominium pertinentes, de quo in sorte vestra est extraneos, de quo habere proprium semper visi sunt, non permittatis existere, ut securus quicunque proprietatem suam possidens debita tributa dissolvat domino in cujus sorte possessio sua pervenit, quod et thesauris vestris omnino utilius esse censemus, si semper pietatem vestram salvata possessio consuetudinariam (0294D)intulerit functionem, et nos peculiarius clementia vestra consolatur, si obtentu hujuscemodi petitionis nos quoque vestra fecerit gratulari statuta. Deo propitio synodus infrascripta apud Ecclesiam Arvernam sub die VI idus Novembris post consulatum Paulini Junioris.
XXXVII CONCILIUM ARVERNENSE SECUNDUM. (0295) (0295A)273-274 Ubi beatus Petrus divinitus inspiratus, et confessione sua omnibus credentibus profuturus: Tu es, inquit, Christus Filius Dei vivi, nec immerito beatus pronuntiatur a Domino, et a principali ad divinam gratiam referendum est, quando vota principum concordant animis sacerdotum; ut dum sit pontificale concilium, normam vivendi teneat capitulatio [ Ae., recapitulatio] antiqua canonum vel ut locus tempusque est, in quibuscunque titulis veteribus adhaerens nova constitutio sanctionum. Igitur cum clementissimus princeps dominus triumphorum titulis invictissimus Childebertus rex per amorem sacrae fidei et statum religionis in Aurelianensi urbe congregasset in unum Dei sacerdotes, cupiens ex ore Patrum audire quod sacrum est, quod pro ecclesiastico ordine (0295B)auctoritate promitur pastorali, et venientibus sit norma et praesentibus disciplina quae conveniant a praesenti tempore in posterum custodire, praestante [ U., separari] Deo signanter ex titulis.
I. De confirmatione damnationis sectarum Eutychetis et Nestorii. Renovatam itaque nefariam sectam, quam auctor male sibi conscius, et a vivo sanctae fidei catholicae fonte discedens sacrilegus quondam condidit Eutyches vel si quaeque a venefico similiter impio sunt prolata Nestorio, quas etiam sectas sedes apostolica sancta condemnat, similiter et nos easdem, cum suis auctoribus et sectatoribus execrantes praesentis constitutionis vigore anathematizamus atque damnamus, rectum atque apostolicum in Christi nomine fidei (0295C)ordinem praedicantes.
II. De excommunicatione pro levibus non impendenda. Nullus sacerdotum quemquam rectae fidei hominem pro parvis et levibus causis a communione suspendat, praeter eas culpas pro quibus antiqui Patres ab Ecclesia arceri jusserunt committentes.
III. Ne clerici cum extraneis mulieribus habitent. Ut nullus episcopus, presbyter aut diaconus extranearum mulierum intra domum praesumat habere solatium, et cui etiam pro utilitate sua aliquam familiarius regendam committat, quod etiam et propinquis feminis horis indecentibus similiter prohibemus, ne sub concessa sibi licentia parentali ab earum sequipedis memoratorum vita vel opinio polluatur. Quod si episcopi (0295D)nunc vetita uti sibi sub quadam praesumptione voluerint, anno uno a metropolitano vel a comprovincialibus ab officio deponantur [ Ae., B. R., T. 1, suspendantur]: clerici autem a propriis episcopis modo qui supra scriptus est corrigantur.
IV. De clericis conjugatis. Si quis clericus post actam benedictionem cujuslibet loci vel ordinis ad conjugale torum denuo, jam sibi illicitum, redire praesumpserit, usque in diem (0296A)vitae suae ab ordine accepti ordinis, sicut habent Patrum antiqui canones, ac officio deponatur, ei tantummodo communione concessa.
V. Ne episcopus alienum clericum promoveat. Ut nullus clericum seu lectorem alienum sine sui cessione pontificis vel promovere vel sibi quibusque conditionibus audeat vindicare: quod si quis hanc constitutionem fuerit quacunque praesumptione transgressus, memoratae personae ab eo, cui sunt debitae seu ecclesiastico jure sive proprio, revocatae, quia illicita vacatione [ B. R., T. 1, vocatione] discesserunt, ab officio vel honore suscepto juxta arbitrium sui pontificis suspendantur: episcopus vero qui ordinaverit, sex menses tantum missas facere non praesumat.
VI. Ne servi ordinentur. (0296B) Ut servum qui libertatem a dominis propriis non acceperit aut etiam liberum nullus episcoporum absque ejus tantum voluntate cujus aut servus est aut absolvisse [ U., absolutus esse] dignoscitur, clericum audeat ordinare: quod quisquis fecerit, is qui ordinatus est a domino revocetur; et ille qui est collator ordinis, si sciens fecisse probatur, sex mensibus tantum 275 missam facere non praesumat. Si vero saecularium servus esse convincitur, ei qui ordinatus est benedictione servata, honesto ordine domino suo impendat obsequium; quod si saecularis dominus amplius eum voluerit inclinare, ut sacro ordini inferre videatur injuriam, duos servos, sicut et antiqui canones habent, episcopus qui eum ordinavit domino (0296C)saeculari restituat; et episcopus eum quem ordinavit ad Ecclesiam suam revocandi habeat potestatem.
VII. De manumissis in ecclesia. Et quia plurimorum suggestione comperimus eos, qui in ecclesiis juxta parochitanam consuetudinem a servitio fuissent absoluti, pro libitu quorumcunque iterum ad servitium revocari, impium esse tractavimus, ut quod in ecclesia Dei consideratione a vinculo servitutis absolvitur irritum habeatur. Adeo pietatis causa communi consilio placuit observandum, ut quaecunque mancipia ab ingenuis dominis servitute laxantur, in ea libertate maneant quam tunc a dominis perceperant: hujusmodi quoque libertas, si a quocunque pulsata fuerit, cum justitia (0296D)ab ecclesiis defendatur, praeter eas culpas quibus leges collatas servis revocare jusserant libertates.
VIII. Ne quis defuncto episcopo ejus facultates assumat. Ut in civitate ubi pontifex jure humanae conditionis obierit, nullus episcopus ante subinstitutionem reparati per ordinem successoris aut in civitate aut per parochias ordinare clericos aut altaria audeat consecrare, vel quidquam de rebus Ecclesiae praeter (0297A)humanitatem praesumat auferre: quod si quisquis temerario ausu statuta transcenderit, conventus ab instituto pontifice, verecundiae consulens sine dilatione [ Ae., dilatione ablata] restituat. Si vero suae libertatis arbitrio vel quorumcunque precibus actus quamcunque personam aut promovere aut contra hoc interdictum ire praesumpserit, anno integro missas tantum facere non praesumat.
IX. Nullus laicus ante anni conversionem episcopus ordinetur. Ut nullus ex laicis absque anni conversione praemissa episcopus ordinetur, ita ut intra anni spatium a doctis et probatis viris disciplinis et regulis spiritualibus plenius instituatur [ U., G., instruatur]: quod si hoc quisque episcoporum transcendere quacunque (0297B)conditione praesumpserit, 276 anno integro ab officio vel charitate fratrum habeatur extraneus.
X. Nullus episcopatum pretio aut praemiis obtineat. Ut nulli episcopatum quolibet pacto liceat praemiis aut comparatione adipisci, sed sicut in antiquis canonibus tenetur scriptum cum consensu cleri et plebis a metropolitano vel quem in vice sua permiserit cum comprovincialibus pontifex consecretur: quod si quis hanc regulam per contemptionem hujus sanctae constitutionis excesserit, eum qui per praemia ordinatus fuerit statuimus removendum.
XI. Nullus invitus ordinetur episcopus. Item sicut antiqui canones decreverunt nullus invitis (0297C)detur episcopus, sed nec oppressione potentium personarum ad consensum faciendum cives aut clerici, quod dici nefas est, inclinentur; quod si factum fuerit, ipse episcopus qui magis per violentiam quam per decretum legitimum ordinatur, ab indepto pontificatus honore in perpetuum [ T. 1, 2, perpetuo] deponatur.
XII. Nullus vivente episcopo supponatur. Ut nullus vivente episcopo alius supponatur aut superordinetur episcopus nisi forsitan in ejus locum quem capitalis culpa dejecerit.
XIII. De eleemosynis non alienandis. Ne cui liceat res vel facultates ecclesiis aut monasteriis vel xenodochiis pro quacunque eleemosyna delegatas retentare, alienare atque substrahere: (0297D)quod quisquis fecerit, tanquam necator pauperum, antiquorum canonum sententiis constrictus ab ecclesiae liminibus tandiu excludatur quandiu ab ipso ea quae sunt ablata vel retenta reddantur.
XIV. Nullus alterius Ecclesiae res accipere praesumat. Ut nullus episcoporum aut cujuslibet ordinis clericus vel alia quaeque persona quibuslibet conditionibus seu in uno regno seu in alio positus alterius cujuscunque Ecclesiae res aut petat aut praesumat accipere: quod si fecerit, tandiu habeatur a communione altaris vel ab omnium fratrum ac filiorum (0298A)charitate suspensus, donec ipsi Ecclesiae cujus directo ordine juris est ablata restituat.
277 XV. De conservatione xenodochii Lugdunensis. De xenodochio vero quod piissimus rex Childebertus vel conjugalis sua Guldragoto regina in Lugdunensi urbe inspirante Domino condiderunt, cujus institutionis ordinem vel expensam, rationem petentibus ipsis, manuum nostrarum subscriptione firmavimus, visum est pro Dei contemplatione junctis nobis in unum permansura auctoritate decernere, ut quidquid praefato xenodochio aut per supradictorum regum oblationem aut per quorumcunque fidelium eleemosynam conatum aut conferendum est, in quibuscunque rebus aut corporibus, nihil exinde ad se quolibet tempore antistes Ecclesiae Lugdunensis vocet (0298B)aut ad jus Ecclesiae transferat: aut succedentes sibi per temporum ordinem sacerdotes non solum aut de facultate xenodochii ipsius stabilita aut de constitutione nihil minuant, sed dent operam qualiter rei ipsius stabilitas in nullam partem detrimentum aut diminutionem in aliquo patiatur; providentes intuitu retributionis aeternae, ut praepositi semper strenui ac Deum timentes decedentibus instituantur, et cura aegrotantium ac numerus vel exceptio peregrinorum secundum inditam institutionem inviolabili semper stabilitate permaneat. Quod si quis, cujuslibet potestatis aut ordinis persona, contra hanc institutionem nostram venire tentaverit, aut aliquid de consuetudine vel facultate xenodochii ipsius abstulerit, aut xenodochium, quod avertat Deus, esse (0298C)desinat, ut necator pauperum irrevocabili anathemate feriatur.
XVI. De non auferendis ecclesiarum oblationibus. Quisquis etiam aut majorum aut mediocrium personarum quocunque munere vel facultates sacerdotibus, aut ecclesiis, aut quibuslibet locis sanctis studio mercedis pro Dei contemplatione collatas, aut ea quae a parentibus donata noscuntur, postmodum auferre praesumpserit, superiori sententia ut necator pauperum a communione privetur.
XVII. Quomodo Ecclesiarum causae finiendae. Placuit etiam, ut si quaecunque persona contra episcopum vel actores Ecclesiae se proprium crediderit habere negotium, prius ad eum recurrat charitatis (0298D)studio, ut familiari additione munitus sanare ea debeat quae in querimoniam deducuntur; quam rem si differre voluerit, tunc demum ad metropolitani audientiam veniatur: de qua re cum 278 litteras suas metropolitanus ad comprovincialem suum episcopum dederit, et causa ipsa inter utrosque quacunque transactione amicis mediis non fuerit definita, ut ipsi metropolitano necessarium sit in eodem negotio iterare rescriptum, et secundo admonitus sanare, mittere aut venire distulerit, tandiu a charitate metropolitani sui se noverit esse suspensum donec ad praesentiam ejus veniens causa ipsius de qua petitur (0299A)reddiderit rationem. Quod si patuerit episcopum ipsum contra justitiam fatigatum, et is qui eum fatigat injusta interpellatione pulsavit, anni spatio a communione ecclesiastica suspendatur. Si metropolitanus a quocunque comprovinciali episcopo bis fuerit in causa propria appellatus, et eum audire distulerit, ad proximam synodum quae constituetur negotium suum in concilio habeat licentiam exercendi: quidquid pro justitia a comprovincialibus suis statutum fuerit, studeat servari.
XVIII. Comprovinciales ad concilium vocati venire teneantur. Id etiam huic decreto credimus inserendum, ut si quis de comprovincialibus episcopis a metropolitano suo ad concilium intra suam provinciam fuerit evocatus, (0299B)et praeter evidentem infirmitatem ad concilium venire distulerit, atque a synodali conventu antequam cuncta conveniant sine commeatu concilii ipsius discedere fortasse praesumpserit, sicut est praecedentibus regulis statutum sex mensibus a missarum officio suspendatur: quod si concilium faciendum quaecunque necessitas illata distulerit, a metropolitano suo veniam postulans, ad missarum faciendarum gratiam revocetur.
XIX. De oblatione puellarum in monasteriis. Quaecunque etiam puellae, seu propria voluntate monasterium expetunt, seu a parentibus offeruntur, annum in ipsa in qua intraverint veste permaneant; in his vero monasteriis ubi non perpetuo tenentur (0299C)inclusae, triennium in ea qua intraverint veste permaneant, et postmodum secundum statuta monasterii ipsius in quo elegerint permanere vestimenta religionis accipiant. Quae si deinceps, sacra relinquentes loca, sanctum propositum saeculari ambitione transcenderint, vel illae quae in domibus propriis, tam puellae quam viduae, commutatis vestibus convertuntur, cum his quibus conjugio copulantur ab Ecclesiae communione priventur: sane si culpam sequestratione sanaverint ad communionis gratiam revocentur.
279 XX. De visitatione incarceratorum. Id etiam miserationis intuitu aequum duximus custodiri, ut qui pro quibuscunque culpis in carceribus deputantur, ab archidiacono seu praeposito ecclesiae diebus singulis dominicis requirantur, et (0299D)necessitas vinctorum secundum praeceptum divinum misericorditer sublevetur, atque a pontifice statuta fideli et diligenti persona, quae necessaria provideat, eis competens victus de domo ecclesiae tribuatur.
XXI. De sustentandis leprosis. Licet propitio Deo omnium Dei sacerdotum vel quorumcunque haec cura possit esse fidelium, ut egentibus necessaria debeant ministrare, specialiter tamen de leprosis id pietatis causa convenit, ut unusquisque episcoporum quos incolas hanc infirmitatem (0300A)incurrisse tam territorii sui quam civitatis agnoverint, de domo ecclesiae juxta possibilitatem victui et vestitui necessaria subministrent, ut non his desit misericordiae cura quos per duram infirmitatem intolerabilis constringit inopia.
XXII. De annua synodi provincialis celebratione et de praeteritorum canonum observantia. His itaque Domino propitio constitutis, quod praecipue in omnibus Patrum conciliis habetur scriptum congrua definitione sancimus: intra anni circulum unusquisque metropolitanus episcopus junctis in unum locum comprovincialibus suis intra provinciam suam studeat habere concilium, ut aut si qua accesserint charitatis emendentur studio, aut si pax regulis vel disciplinis injunctis Deo adjuvante permanserit, (0300B)auctore bonorum omnium Deo charitate et praesentia gratulentur. Haec ergo Deo propitio constanter et unanimiter definita servantes etiam praeteritorum statuta canonum id decernimus, ut Christo auctore deinceps inconvulsa universa serventur, ut manente concordia, quae divina inspiratione salubriter in praesenti tempore definita sunt amodo et habeant vigorem, et custodiant charitatem
.
In Christi nomine sacerdos Ecclesiae Lugdunensis constitutionem nostram relegi et subscripsi.
(0299D)Hesychius Ecclesiae Viliensis episcopus subscripsi.
Nicetius Ecclesiae Treverae episcopus subscripsi.
Desideratus Ecclesiae Bituricae episcopus subscripsi.
(0300C)Item [[Scriptor:Desideratus Ecclesiae Veredunensis episcopus
Aspasius Ecclesiae Elosae episcopus subscripsi.
280Constitutus Ecclesiae Synocynicae episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Placidus Ecclesiae Miticensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Firminus Ecclesiae Ucenae episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Agricola Ecclesiae Cabillonensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Urbicus Ecclesiae Trucensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Rufus Ecclesiae Octodorensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Gallus Ecclesiae Arvernensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Saffaracus Ecclesiae Parisiacae episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Domitianus Ecclesiae Tugensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Eleuther Ecclesiae Altisiodorensis episcopus subscripsi.
(0300D)
subscripsi.
[[Scriptor:Gramaticus Ecclesiae Vindonensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Tretecus Ecclesiae Lingonicae episcopus subscripsi.
[[Scriptor:Nectarius Ecclesiae Augustodunensis episcopus subscripsi.
Eusebius Ecclesiae Sanctonicae episcopus subscripsi.
Proculeianus Ecclesiae Ausiciae episcopus subscripsi.
(0301A)
Maximus Ecclesiae Cadulcae episcopus subscripsi.
[[Scriptor: Biblianus Ecclesiae Agennensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor: Aphthonius Ecclesiae Anquulesimae episcopus subscripsi.
[[Scriptor: Deuterius Ecclesiae Viennensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor: Lautho Ecclesiae Constantinae vel Brionensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor: Passivus Ecclesiae Agensis episcopus subscripsi.
[[Scriptor: Clematius Ecclesiae Carpentoratensis episcopus subscripsi.
(0302A)
Vellesius Ecclesiae Vappocensis episcopus subscripsi.
Aridius Ecclesiae Nevernensis episcopus subscripsi.
Hilarius Ecclesiae Deniensis episcopus subscripsi.
Clementinus Ecclesiae Aptensis episcopus subscripsi.
Palladius Ecclesiae Telonensis episcopus subscripsi.
Basilius Ecclesiae Glamatticae episcopus subscripsi.
Avolus Ecclesiae Aquensis episcopus subscripsi.