Migne Patrologia Latina Tomus 90
De embolismo (Auctor incertus (Beda?)), J. P. Migne
JANUARIUS, PRIMUS MENSIS.
Summopore notandum est, quod undecimo anne in quarto Nonarum Januarii luna finitur quarti embolismi, qui inseritur secundo Nonarum Decembris anno decimo, et luna Januarii finitur in Februario.
(0788)Tetrastichon ad hunc mensem primum.
Mensis amat tepido Jani decurrere victu,
Et refici grato saepe liquore jubet:
Vena tibi nullos exsudet secta cruores,
Sed calida fas est mergere corpus aqua.
FEBRUARIUS, MENSIS SECUNDUS.
(0787)
(0789)Summopere notandum est, quod Februarii lunatio sine bissexto undetrigesima est: cum bissexto autem trigesima computatur, sive ante, sive post Kalendas Martias computetur. Et notandum, quod undecimo anno Luna Januarii, in Kalendis Februarii finitur trigesima, et non est Februarii, sed Januarii. Februarii luna finitur in Martio.
(0790)Tetrastichon ad hunc mensem secundum.
Februa olus, volucresque cibis odere palustres,
Esseque inertifica febre timenda solent:
Pharmaca tunc hauri, tunc scinde in pollice venam,
Et calido multum flumine membra fove.
MARS MENSIS TERTIUS.
(0789)
In eodem videlicet undecimo anno, luna quae debuit in Kalendis Martii vigesima nona esse, vigesima octava erit, propter embolismum, qui in secunda Nonarum Decembris inseritur, si bissextus non est. Si autem bissextus fuerit vigesima nona in Kalendis Martii, et trigesima in sexto Nonarum, non ejusdem mensis, sed Februarii computabitur ista luna.
(0790)Tetrastichon ad hunc mensem tertium.
Martius humores, et terrae, et corporis auget
Tunc ratio est puri magna tenenda tibi:
Dulcia tum prosunt acri condita sapore,
Pharmaca non prosunt, venam aperire nocet.
APRILIS, MENSIS QUARTUS.
(0789)
(0791)In isto igitur argumento animadvertere monemus lectorem, quod in octavo et decimo nono anno cycli decennovalis luna Aprilis in Maio sumatur, propter duos embolismos, qui faciunt lunam trigesimam in secundo Nonarum Aprilis, et in tertio Nonarum Aprilis. Item undecimo anno in Kalendis Aprilis trigesima luna est, sed Martio adscribatur.
(0792)Tetrastichon ad hunc mensem quartum.
Frigore vim lentae revocat telluris Aprilis,
Tunc etiam est tenuis perque forata cutis:
Tunc intus sunt aucta magis, suntque omnia plena,
Solvere se venter, vena aperire jubet.
MAIUS, MENSIS QUINTUS.
(0791)
In octavo anno luna quae debuit esse vigesima octava (juxta regulam) in Kalendis Maii sit vigesima septima, propter embolismum qui inseritur secundo Nonarum Martii. Et quae in Kalendis Junii trigesima esse debuit, vigesima nona erit.
Item decimo nono anno cycli decennovalis, quae debuit vigesima nona esse in Kalendis Maii: vigesima (0792)octava erit, propter embolismum, et tertio Nonarum Martii inseritur.
Tetrastichon ad hunc mensem quintum.
Omnia jam florent, jam formosissimus annus,
Jamque sibi cuncti mollius esse volunt:
Balnea nunc cole, nunc sit pharmaca sumere cura,
Et tibi nunc misso sanguine vena fluat.
JUNIUS, MENSIS SEXTUS
(0791)
(0793)Intuendum est, quod in octavo anno, quarto Nonarum Junii, luna trigesima est, sed Maii esse debet. Luna vero Junii, in Julio finitur.
Item anno decimo nono in Kalendis Junii, luna trigesima est, et est Maii. Luna vero Junii finitur in Kalendis Julii mensis.
(0794)Tetrastichon ad hunc mensem sextum.
Junius et gaudet gelidis, et pascitur herbis
Vivifico humori, tunc inimica fuge:
Laetitia et recreet tunc mentem blanda voluptas,
Affligat corpus nec medicina tuum.
JULIUS, MENSIS SEPTIMUS.
(0793)
Intuendum etiam est, quod in octavo anno, in Kalendis Julii luna trigesima esse debuit, sed vigesima est, et est Junii.
Hucusque pervenit perturbatio tertii embolismi, qui in secundo Nonarum Martii inseritur.
(0794)Tetrastichon ad hunc mensem septimum.
Aeris ignifluos intendit Julius aestus,
Hoc brevior somno tempore danda quies,
Balnea vitentur, nec venam tangere ferro,
Nec dominae petulans accubuisse velis.
AUGUSTUS, MENSIS OCTAVUS.
(0795)
Considerandum est in anno decimo septimo, quod in secundo Kalendarum Septembris trigesima luna invenitur, propter sextum embolismum, qui incipit quarto Nonarum Augusti, et non est Augusti.
Luna enim quae est embolismalis, nulli mensi re putabitur, sed quasi superflua est.
(0796)Tetrastichon ad hunc mensem octavum.
Ipse etiam Augustus somnum restringit et escas,
Et veneris cupidos gaudia ferre vetat;
Pharmaca nemo bibat, faceret neque corpora ferro,
Nec gelidas intra delicietur aquas.
SEPTEMBER, MENSIS NONUS
(0795)
Considerandum autem est, quod in quinto anno, quarto Nonarum Septembris, secundus embolismus incipit, et finitur in Kalendis Octobris.
(0796)Tetrastichon ad hunc mensem decimum.
Poma dat et gratos September ab arbore fructus,
Tunc etiam presso pascere lacte caprae;
Pharmaca nil prohibet tunc sumere, scindere venam,
Nec tuus externum vitet aroma cibus.
OCTOBER, MENSIS DECIMUS.
(0797)
Notandum, quod in quinto anno in Kalendis Octobris triginta invenitur, et embolismi luna est. Luna vero Octobris in tertio Kalendarum Novembris finitur.
(0798)Tetrastichon ad hunc mensem ultimum.
Octobri offertur venatio, vina, volucres,
Utere, nec dubites non tenuisse modum;
Sic tamen ut ne oneres nimio praecordia victu,
Cumque modo studeas non tenuisse modum.
NOVEMBER, MENSIS UNDECIMUS.
(0797)
Sciendum est, quod in novissimo decemnovenalis cycli anno, in septimo Kalendarum Decembris, luna trigesima esse debuit; sed ibi prima invenitur, propter saltum, quem ibi Latini colliserant, quia trigesima luna ibi dirimitur et transilitur, ut in primo anno luna nona fiat tertio Kalendis Januarii.
(0798)Tetrastichon ad hunc mensem penultimum.
Esse salutaris perhibetur mulsa Novembri,
Gingiber et dulce fissile melle natans:
Tum neque saepe laves, Veneris neque sacra frequentes
Ante senex tempus ne videare suum.
DECEMBER, MENSIS DUODECIMUS.
(0799)
Notandum autem, quod in decimo tertio anno in Kalendis Decembris, luna trigesima invenitur, propter quintum embolismum, qui in quarto Nonarum Novembris incipit, et non est Decembris, in tertio Kalendis Januarii finitur.
(0800)Tetrastichon ad hunc mensem ultimum.
Juxta mense focum calidis utare Decembri,
Tunc jactant mensis gramina nulla tuis;
Lucidas capitis defensi a frigore venam,
Cinnameoque tuus fragret odore calix.
DE RATIONE ANNI A JULIO CAESARE INSTITUTI
(0799)
(0799A)Januarius, Augustus et December, quatuor Nonas habent, et novemdecim Kalendas, post Idus dies triginta et unum.
Martius, Maius, Julius et October, sex Nonas habent, et septemdecim Kalendas, post Idus, dies triginta et unum.
Aprilis, Junius, September et November, quatuor Nonas habent, et octodecim Kalendas, post Idus, dies triginta.
Februarius vero quatuor Nonas habet, et sedecim Kalendas, post Idus, dies viginti octo.
Quando vero bissextus est, tunc habet dies viginti novem, et lunam trigesimam.
Omnes vero menses, octo Idus habent.
De locis Embolismorum. Primus embolismus, id est supercrescens mensis, quarto Nonarum Decembris incipit, quando epactae viginti duae sunt et in secundo Kalendarum Januarii (0799B)finitur.
Secundus embolismus quarto Nonarum Septembris inchoat, quando viginti quinque epactae incipiunt, et in Kalendis Octobris finitur.
Tertius embolismus secundo Nonarum Martii, quando septemdecim epactae sunt, inseritur; et in secundo Nonarum Aprilis finiens, trigesimam lunam facit. Unde in Kalendis Maii vigesima septima luna fit, quae secundum regulam vigesima octava debuit esse; et in Kalendis Julii, quae triginta esse debuit, vigesima nona fit.
Quartus embolismus secundo Nonarum Decembris orditur, quando epactae sunt viginti; et in quarto Nonarum Januarii finiens, trigesimam lunam facit. Ideoque in Kalendis Martii, vigesima octava luna fit, (0800A)quae secundum regulam vigesima octava esse debuit, si ei bissextilis adjectio diei non subvenerit.
Quintus embolismus quarto Nonarum Novembris implicatur, quando epactae viginti tres sunt, et in Kalendis Decembris finem sortitur.
Sextus embolismus in quarto Nonarum Augusti incipit, quando epactae quindecim finiuntur, et in secundo Kalendarum Septembris finem accipit.
Septimus, qui et ultimus embolismus, in Nonis Maii inseritur, quando octodecim epactae sunt, qui terminans in tertium Nonarum Aprilis, trigesimam lunam facit. Unde in Kalendis Maii vigesima octava luna contingit: quam regula vigesimam octavam esse voluit. Item eodem anno, in tertio Kalendarum Augusti, saltus lunae apte ponitur, ita ut trigesima Julii luna ibidem transiliatur, et prima in loco trigesimae dicatur; sicque in Kalendis Augusti tertia fit, quae secunda esse debuit, quatenus in Kalendis Septembris, quando nullae epactae incipiunt, quinta effici possit.
De regularibus ad inveniendum ferias et lunam.(0800B)Pro feriis. Pro luna. Secundum quosdam Martius 5 September 5. Secundum quosdam Aprilis 1 October 5. Secundum quosdam Maius 3 November 7. Secundum quosdam Junius 6 December 7. Secundum quosdam Julius 1 Januarius 9. Secundum quosdam, Augustus 4 Februarius 10. Secundum quosdam, September 7 Martius 9. Secundum quosdam, October 2 Aprilis 10. Secundum quosdam, November 5 Maius 11. Secundum quosdam, December 7 Junius 12. Secundum quosdam, Januarius 3 Julius 13. Secundum quosdam, Februarius 6 Augustus 14. (0801A)Pro feriis. Pro luna. Secundum Bedam, Januarius 2 Januarius 9 Secundum Bedam, Februarius 5 Februarius 10 Secundum Bedam, Martius 5 Martius 5 Secundum Bedam, Aprilis 1 Aprilis 10 Secundum Bedam, Maius 3 Maius 11 Secundum Bedam, Junius 6 Junius 12 Secundum Bedam, Julius 1 Julius 13 Secundum Bedam, Augustus 4 Augustus 14 Secundum Bedam, September 6 September 16 Secundum Bedam, October 2 October 16 Secundum Bedam, November 5 November 18 Secundum Bedam, December 7 December 18 Punctuli in altum elevati, prope numeros hic positi, tanquam medietatum videntur significationem habere. De bissextili anno. --Si vis scire quando bissextus fiat, sume annos ab incarnatione Domini, et eosdem per quatuor partire, et si unum vel duo vel tria remanserint, (0801B)bissextus non erit. Si vero nihil remanet, eo anno bissextus fiet. Item, si annis ab initio mundi duos addideris, et sic eos per quatuor partiris, eodem modo bissexti annum reperies.
De feria Kalendarum. --Si feriam Kalendarum volueris scire, regulares supra dictos concurrentibus, anni cujuslibet adjunge, et si septem vel minus fuerint, tota feria erit. Si autem super septem creverint, septem dimitte; et quod super fuerit, pro feria tene. Si autem quamlibet aliam feriam scire vis, computa quot dies praeteritos sine praesenti habeat mensis: his adde feriam quota in Kalendis fuit, et haec per septem divide: et quod remanserit, feriam tibi indicabit.
De epactis inveniendis. --Sume annum circuli decemnovenalis, quotus sit, et unum dimitte; et reliquos per undecim multiplica; et cum multiplicaveris triginta, semper dimitte, et quod superfuerit, epactam tibi indicabit. Item omni anno quota luna in undecimo (0801C)Kalendarum Aprilis evenerit, tota eodem anno epacta erit.
Unde oriantur epactae. --Si vis scire unde oriantur epactae, id est adjectiones lunares, scias quia solaris annus habet trecentos sexaginta quinque dies. Lunaris vero, id est duodecim lunationes, continent dies trecentos quinquaginta quatuor. Sicque solaris annus lunarem praecedit undecim diebus. Qui undecim dies epactas creant. In primo namque decennovalis cycli anno, ideo nullas habemus epactas, quia novemdecim anni lunares, supplentibus septem embolismis mensibus, totidem solares annos aequiparant, pariter incipiunt, pariterque finiuntur. Unus vero solaris annus, lunarem unum, diebus undecim (ut diximus) praecedit. Ideo post nullas, undecim habemus epactas. Duo quoque solares anni duo lunares, bis undecim, id est viginti duobus superant diebus. Ideo undecim epactas, viginti duo sequuntur. Sic per ordinem, si solares annos lunaribus totidem (0801D)comparabis, epactarum omnium rationem videbis.
De regularibus lunae. --Si vis scire unde regulares ad inveniendam lunam procedant Kalendarum, scias quia eo anno quo nullae sunt epactae, quota luna in Kalendis cuique mensi evenerit, tot regulares mensium quisque in caeteris annis habebit, ut adjunctis epactis anni cujuslibet luna Kalendarum inveniri possit.
Quota sit luna in Kalendis singulis. --Si luna Kalendarum volueris scire quota sit, hos regulares epactis anni cujuslibet adjunge; et si triginta fuerint, vel infra remanserint, tota et luna erit. Si ante triginta fuerint supergressi, triginta tolle; et quod superfuerit tibi, lunae aetatem manifestabit. Si vero intra mensem, cujuslibet lunae aetatem scire vis, computa quot dies praeteritos, sine illo de quo quaeris, habeat mensis, binis adde lunam quota in Kalendis fuit; et de his ipsius mensis lunationem tolle; et quod superfuerit, lunam tibi sic indicabit.
Loca termini Paschalis, cum regularibus suis.(0802A)Nonae Aprilis: Nonae Aprilis norunt quinos 5 VIII kal. April.: Octonae Kalendae affini depromunt 1 Idus Aprilis. Idus Aprilis etiam sexis 6 IV non. April.: Nonae quaternae namque dipondio 2 XI kal. April.: Item undenae ambiunt quinos 5 IV id. April.: Quatuor Idus capiunt ternos 3 III kal. April.: Ternae Kalendae titulant senos 6 XIV kal. Maii: Quatuor denae cubant in quadris 4 VII id. April.: Septenos Idus septem eligunt 7 VI kal. April.: Senae Kalendae sortiunt ternos 3 XVII kal. Maii: Denis septenis donant assim 1 II non. April.: Pridie Nonarum porro quaternis 4 IX kal. April.: Novenae Kalendae notantur septenis 7 II id. April.: Pridie Idus panditur quinis 5 Kalendae Aprilis: Aprilis Kalendas exprimit unus 1 XII kal. April.: Duodenae namque docte quaternas 4 V id. April.: Speciem quintam speramus duobus 2 IV kal. April.: Quaternae Kalendae quinque conjiciunt 8 XV kal. Maii: Quindenae constant tribus adeptae 3 De termino Paschali inveniendo. (0802B) Si Paschalem terminum, id est luna decima quarta primi mensis, volueris nosse, versiculos supra scriptos Nonae Aprilis notator, quinos memoraliter disce, quibus novemdecim loca diversa decimae quartae ejusdem lunae, per novemdecim annos, fixa panduntur ratione, qui singuli versus, singulis annis tibi ejusdem termini locum, sine omni manifestant dubietate. Ad feriam vero ejusdem termini inveniendam, sume versuum eorumdem regulares, et eis anni cujuslibet, adjunge concurrentes, et si septem fuerint, vel infra remanserint, talis et feria erit. Si vero supra creverint, septem dimittit; et quod superfuerit, pro feria tene. Et si haec feria Dominica dies fuerit, in sequenti Dominica Pascha erit. Si autem alia feria erit, confestim sequenti Dominica Pascha celebrabitur.
De regularibus terminis Paschae. Si vis scire unde ipsi regulares oriantur, computa a decimo quinto Kalendarum Aprilis, qui primus dies (0802C)saeculi est, usque ad locum decimae quartae lunae Paschalis. Et si septem vel minus inveneris, tot etiam regulares habebis. Si vero plus, septem semper dimitte, et remanent regulares.
Quindecim anni decemnovalis cycli, diverso numero superponuntur: infra autem quatuor subnotantur, qui cum superioribus sibi appositis, unam lineam vocalium subtus positarum ad inveniendam lunam sortiuntur, cujus aetas a dextris et a sinistris requirenti occurrit.
(0802D)Quadrata haec tabella, quoniam in longitudine et latitudine eamdem scilicet denumerationem habet.
Clavorum terminum. (0803) (0803A)In hac figura singulae litterae binos complectuntur dies. Sunt autem omnes simul viginti novem, id est primum alphabetum usque quinque nudis utrinque litteris. Alterum punctis ante signatum usque ad l, et per ordinem duas explicat lunationes, id est novem dies. Sed quia singulis duos signantibus unus remanet, bis novemdecim, quinquaginta octo sunt tantum. Ideo in secundo semper alphabeto, prima littera ternos explicat dies. Inventa die quam quaeris, notataque littera quam habent Martyrologia quinta retro linea, reversus ad hanc paginulam, annoque cycli decemnovenalis supra invento, et in eadem linea reperta littera, numerum quem retro contra scriptum videris, ipsa est luna quam quaeris. De anteriore numero, sicut et in superiori et supra facito. Sequens (0804A)paginula continet viginti litteras, quae singulae nudis utrinque lateribus ternos dies complectuntur. Sed quoniam ter viginti sexaginta sunt, in duabus autem lunationibus quinquaginta novem dies solummodo existunt: una littera videlicet u, binos dies complectitur. Unde fit ut viginti litteris aequentur quinquaginta novem dies geminatae lunationis. Inspecta igitur septima linea in annali, quae littera u binos dies complectente clauditur, et notata littera vel spatio, quod instat, redi ad sequentem paginulam, et decemnovalis cycli qui sit praeviso, circumspice numerum eidem litterae praefixum, qui profecto aetatem lunae cujusque ostendet: per totum anni vertentis spatium per lineae decemnovalis cycli processum.(0803) (0803A)Numeri inferiores septem, denotant:--1, primum embolismum, quarto Nonarum Decembris;--2, secundum embolismum, quarto Nonarum Septembris;--3, (0804A)(Ogdoas,) tertium embolismum, secundo Nonarum Martii;--4, quartum embolismum, secundo Nonarum Decembris;--5, quintum embolismum, (0805A)quarto Nonarum Novembris;--6, Sextum embolismum, quarto Nonarum Augusti;--7, (Hendecas,) septimum embolismum, tertio Nonarum Martii.
Hanc autem figuram ad hasce patentes paginas extensas, superior exponit sententia. Sequentem vero, talis manifestat ratio. A sinistra legentis ad dexteram, ordinantur ex transverso in duabus lineis tertia alphabeta illis simillima, quae per lunae circuitus absque ullo spatio, quinquaginta novem dies complectuntur, ut supra ostendimus. Unde et easdem in annali habet litteras, secunda scilicet retro linea tantum differens, quod anni decemnovalis cycli sunt ad sinistram legentis hic dispositi. Lunae autem aetatem demonstrans, numerus est in figurae frontispicio praefixus. Quapropter in annali reperta cujuslibet diei littera absque puncto, vel etiam quam punctus ante vel retro determinat: redi ad hanc figuram, et invento cycli decemnovenalis anno percurre geminas ex transverso lineas terna alphabeta continentes, (0805B)et ubi similem litteram inveneris, rursum retro ductu (0806A)aetatem lunae notabis. Ante ipsam figuram in margine, cernis septem embolismorum annorum lunationes embolismares, per quas quo Kalendario debeat inchoari. Post hanc quae sequitur figuram ostendit, in quo signo sit luna. Siquidem totam annalis seriem ita alphabetis distinximus, quae in o finiuntur, ut primus et secundus ordo viginti septem dies; et tertius autem uno amplius complectatur; et litteras non singulis diebus, sed alternis opposuimus. Quia propter haec regularis pagina, juxta numerum dierum, quibus luna zodiacum pervolat, viginti septem lineas habet in longitudine, nominibus signorum ante, nominibus vero mensium retro annotatis, novemdecim quoque lineas in latitudine, quae decemnovalium cyclum supra notandum demonstrant. Cum igitur in quo signo sit luna quaeris, in annali retro tertia linea, notabis quae diei littera praeposita sit: quam notato anno cycli decemnovalis hic investigabis, et ante ac retro incipiens, quod signum signoque debitum (0806B)mensem e regione invenies.
Aetas lunae a Kalendis Januariis invenienda. (0805) (0805B)Hic igitur numerus a capite propter linearum numerum ponitur. A dextris et a sinistris epactae notantur, a quibus praesentis anni hinc vel inde fit introgressus usque ad litteram a, in qua aetatem lunae Kalendis Januarii cujusvis anni computabis: dehinc (0806B)per eamdem lineam descendens. Vel si non fuerit inventa a capite ejusdem lineae descendendo, praesentis diei lunam invenies, quam prius in Martyrologio paucis connumerasti.
INCIPIT ORDO SOLARIS CUM ANNI LITTERIS A SANCTO HIERONYMO SUPERPOSITIS, Ad explorandum per septimanae dies, lunae aetatem, quotidie per novemdecim annos. (0805) (0806B)Me legat, annales qui vult cognoscere causas, Tempora qui varia, et qui simul astra poli(0807) Series numerorum pro Aureo numero, qui sunt tantum novemdecim, videlicet.
Collectanea embolismorum figura, secundum usum.Ogdoas 30 1 c 1 Nullae. Ogdoas 30 1 c 2 11 Ogdoas 30 1 e 3 22 Primus embolismus accenditur quarto Nonarum Decembris, exstinguitur secundo Kalendarum ejusdem mensis. Ogdoas 30 1 c 4 3 Ogdoas 30 1 c 5 14 Ogdoas 30 1 e 6 25 Secundus embolismus accenditur quarto Nonarum Septembris, exstinguitur tertio Kalendarum Octobris. Luna Octobris sequenti die incipit. Ogdoas 22 1 c 7 6 Ogdoas 22 1 e 8 17 Tertius embolismus secundo Nonarum Martii accenditur, exstinguitur secundo Nonarum Aprilis. Iste etiam in Kalendis Maii epactas impugnat. Ogdoas 22 9 c 9 28 Endecas 20 1 c 10 9 Endecas 20 1 e 11 20 Quartus embolismus secundo Nonarum Decembris accenditur, exstinguitur quarto Nonarum Januarii. Iste in Kalendis Martii epactas impugnat, si bissextus non fuerit. Endecas 30 1 c 12 1 Endecas 30 1 c 13 12 Endecas 30 1 e 14 23 Quintus embolismus quarto Nonarum Novembris accenditur, exstinguitur Kalendis Decembris. Luna Decembris sequenti die incipit. Endecas, 30 1 c 15 4 Endecas 30 1 c 16 15 Endecas 30 1 e 17 26 Sextus embolismus quarto Nonarum Augusti, accenditur secundo Kalendarum Septembris. Endecas 20 1 c 18 7 Endecas 20 2 e 19 Epa. 18 Septimus embolismus quarto Nonarum Martii accenditur, exstinguitur tertio Nonarum Aprilis. Iste in Kalendis Maii epactas impugnat. Hoc quoque anno, saltus lunae epactas in Kalendis Augusti impugnat (0809)Hae viginti litterae alphabeti, possunt in eodem loco geminari usque ad sextum Kalendarum Augusti, quemadmodum habet sequens tabula.
Litterae feriarum. (0810)9 12 15 18 21 24 27 30 3 6 a b c d e f g h i k 9 12 15 18 21 24 27 1 4 7 l m n o p q r s t u
De aureo numero.
Si numerus qui aureus dicitur, hoc anno habetur sex, annus proxime sequens habebit septem, et alius illi conjunctus habebit octo, hinc novem, hinc decem, et sic usque ad novemdecim. Deinde redeundum erit ad unum, postea ad duo, deinde ad tria, item ad quatuor, postea ad quinque. Et sic per circuitum semper, ab uno usque ad novemdecim.
Proxime praecedentis tabulae seu figurae expositio.
Huic annali sunt praepositae septem dierum litterae, a b c d e f g, quarto repetitae, signantes singulae omnia Kalendaria, uno ordine contra se posita, una eademque per totum annum occurrere feria. Itaque dum contra unamquamque litteram quatuordecim sint Kalendaria, manifestum est per totum annum quinquaginta duobus Kalendariis unam praeesse litteram, et una provenire feria.
Alphabetum vero a b c d e f g h i k, quod hic pertingit saltem usque ad decem, in superiori exposuimus figura.
Alterum, nempe a b c d e f g h i k l m n o p q r s t u, cum duobus spatiis, pertingens usque ad viginti, sequenti tabulae versifice factae aptatur: licet hic in duabus lineis inferius positis, eadem ratio sit, quae in prima et duodecima linea tabulae sequentis. Hoc ipsum tamen digessimus in annali superius. Quae duo alphabeta eo sunt communia, quod post hujus u extremum, uno spatio, utraque alphabeta parum inchoant.
Si qualis sit luna per singulos dies quaeris, scito prius qualis sit epacta ipsius anni. Qua inventa, quaere in hoc annali vel in superiori alphabetum quod duobus a se spatiis distat, pertingens usque ad u litteram, et illius diei cujus lunam scire vis, littera vel spatio reperto, in hisce duabus lineis, eamdem litteram vel idem spatium investigabis. Quod dum inveneris, ab eo loco secundum numerum epactarum ipsius anni in antea supputabimus. Qui numerus ubi finietur, ibi profecto lunae ipsius diei aetas esse creditur: quoniam in hac figura, puncti pro numero habentur.
Siquidem primo scribuntur octo, deinde duo puncti, qui habentur pro decem et undecim. Et rursus scribuntur duodecim, et sequuntur duo puncti, qui habentur pro tredecim et quatuordecim. Idem quoque intelligitur in omnibus aliis.
Hac figura bene et diligenter considerata, in prima et duodecima linea tabulae versifice factae, nullo modo dubitabis, quomodo eadem ratio existit.
Habent etiam hae duae lineae hoc notabile, quia quae luna prima incipit in litteris vel spatiis superioris lineae, vigesima octava finitur in inferiore; et e contra, hujus prima superius finitur trigesima, nisi tertio anno cycli decemnovalis. Et ut de reliquis pateat, eo anno quo epacta est vigesima tertia in Kalendis Augusti, secundum spatium primo a a est. Quod spatium repertum in inferiori linea, ab eo vigesimo tertio loco luna monstratur septima, quae coepta est (id est, in annali) secundo spatio post k litteram prima.
Eadem omnia in versibus investiga, quibus meo studio satisfeci; et sagacitati non quorumlibet simplicium, sed studiosorum consului: (0811A)quippe minus eruditi, in aliis invenient figuris, quicquid ego pro exercendis etiam gravis, utiliter hic digessi.
Cyclus Solaris, ad viginti et octo annos.Ann. Septem bissexti hujus cycli. Concurr. Ann. Septem bissexti hujus cycli. Concurr. 1 Bissextus 1 1 15 4 2 2 16 5 3 3 17 Bissextus 5 7 4 4 18 1 5 Bissextus 2 6 19 2 6 7 20 3 7 1 21 Bissextus 6 5 8 2 22 6 9 Bissextus 3 4 23 7 10 5 24 1 11 6 25 Bissextus 7 3 12 7 26 4 13 Bissextus 4 2 27 5 14 3 28 6 Cyclus Lunaris, ad inveniendam Lunam, III Kal, Jan.(0812A)Anni. Epactae. Decennovenalia. 1 Communis Nullae. 17 2 Communis 11 18 3 Embolismus 22 19 4 Communis 3 1 5 Communis 14 2 6 Embolismus 25 3 7 Communis 6 4 8 Embolismus 17 5 9 Communis 28 6 10 Communis 9 7 11 Embolismus 20 8 12 Communis 1 9 13 Communis 12 10 14 Embolismus 23 11 15 Communis 4 12 16 Communis 15 13 17 Embolismus 26 14 18 Communis 7 15 19 Embolismus 18 16 Dinumeratio annorum per quemlibet decemnovennium.(0811)Anni pro decemnovalibus. Concurrentes septem. Anni Domini. 1 2 3 4 5 6 7 1 s. r. .c .b .a u. t. 1064 2 l. k. .i h. g. f. m. 1083 3 .e .l .k .i .h .g f 1102 4 s. r. q. p. o. u. t. 1121 5 d. c. i. h. g. f. e. 1140 6 .e .d .c .b .h g .f 1159 7 l. r. q. p. .o n. m. 1178 8 .m .l k. .q .p .o .n 1197 9 .e .d .e .b .a u. t. 1216 10 l. k. i. h. o. n. m. 1235 11 .m .l .k .i .h .g .n 1254 12 s. r. q. .b .a u. t. 1273 13 l. k. i. h. g. . e. 1292 14 .e .d .k .i .h .g .f 1311 15 s. r. q. p. o. n. t. 1330 16 . c. b. h. g. f. e. 1349 17 .e .d .c .b .a .g .f 1368 18 l. k. q. p. o. n. m. 1387 19 .m .l .k .i .p .o .n 1406 Haec autem dinumeratio decemnovalis decemnovies numerata, se extendit usque ad CCCXLII annos.
(0811A)Carmen inversivum, ad negotium tabulae. Ara tenet messem suus oro tepet, teget esse (0812A)Non permutantur, quocumque tenore legantur. Grammate praesenti signantur tempora Christi.
Haec autem tabula respondet et concordat cum (0813A)proxima praecedente pagina: ita quod hae duae simul conjunctae, faciunt saltem unam integram tabulam.
(0814A)Puncti hic post quamlibet quaternitatem litterarum, indicant bissextiles annos.
Sequentia tabulae.
Residuum tabulae.
(0813A)Terno ordine alphabetum disposuimus, quorum primum sine punctis, secundum ante, tertium retro punctis notatur: quibus tota perficitur series annalis, (0814A)servantibus singulis litteris per totum annum usque ad finem, unam eamdemque lunationis aetatem, nisi embolismus interveniat, aut bissextus impediat. (0815)Quocirca in his paginis a sine punctulo habet lunam Januarii, per singulos novemdecim annos: (0816)quam aetatem custodit, ubicumque inventa fuerit Quod intellige quoque de reliquis.
PRIMA TABULA DE FERIIS.
(0815)Expositio praecedentis tabulae.
Primae septem litterae in capite hujus paginae a b c d e f g, designant septem ferias, quibus eveniunt (0816)Kalendae Januariae. Sed et litterae d p, quae habentur in principio, per totam paginam sparsae, praefiguntur Kalendariis, quibus per novemdecim annos Dominica (0817A)utriusque festivitatis occurrit. Nam d, diem initii Quadragesimae, et p Pascha, certum est significare.
Scribuntur praeterea e latere Romanorum epactae, quas praecedit numerus ab uno in triginta, naturali serie progrediens, nullum numerum, nisi qui in epactis reperitur, admittens. Quapropter Dominicum diem Quadragesimae et Paschae inventurus, scito qua feria fuerint Kalendae Januarii, et quae sint epactae Romanorum ipsius anni; et in fronte, qui in latere hujus paginae est, apparebunt feriae et epactae. Si ergo cujuslibet anni vis scire ubi sit Dominicus dies Quadragesimae et Paschae, scito, ubi sit epacta ejusdem anni e regione, quae profecto Romanorum propria (0818A)semper habetur ante epactam Aegyptiorum retro tertia linea. Siquidem qui apud Romanos decennovalis cycli est tertius annus, apud Aegyptios habetur primus.
Sicque fit ut si addas octo cuilibet epactae Aegyptiorum, reddatur tibi epacta Romanorum, ita tamen si infra triginta summa numeri excreverit.
Sin ultra triginta, his demptis, quod remanserit sume pro epacta Romanorum. Qua inventa, in altero numero sequenti tandem investiga; et ubi inveneris, per ipsam lineam accedes contra litteram, quae designat feriam Kalendarum Januarii, et ibi occurret initium Quadragesimae, et Dominica Paschae cum sua lunatione.
Secunda tabula de Feriis.
Expositio praecedentis Tabulae.
Tabula praecedens indicat initia Quadragesimae, Paschae et Rogationum, singulis annis decemnovalis cycli. Cujus fronti concurrentes suo ordine praefigunt, cum septem feriarum litteris, quae Dominicum diem signant, in marginibus vero a sinistris legentis epactae, (0818)a dextris anni decennovalis cycli annotantur.
Si ergo volueris in quolibet anno cycli decemnovalis Quadragesimae, Paschae, Rogationum initia, quae signant litterae q p r in ipsa pagina, scito quot sint concurrentes praesentis anni, quotve epactae, et per lineam concurrentium a capite paginae deorsum (0819A)descendens, per lineam vero epactarum in transversum a sinistra in dexteram introrsum accedens, ubi orthogonum sua fecerint convenientia, sine dubio invenies ipsorum initiorum annotata Kalendaria. Verbi gratia: Hoc anno fuit unus concurrens proximus ante bissextum, epactae vero viginti quinque, ipsa initia, q quinto Nonarum Martii, p decimo octavo Kalendarum Maii, r decimo tertio Kalendarum Junii.
Tabula prima.
(0819C)Tabula secunda.
(0820A)Tabula tertia (vel Septizodius).
In tabulam primam.
Haec figura demonstrat qua feria Kalendae contingant singulorum mensium per viginti octo annos cycli solaris.
Figura haec etiam ad feriam cujusque diei inveniendam (0820B)est facta. Constat vero viginti octo lineis, secundum numerum annorum cycli solaris per quem concurrentes ire notissimum est.
Habet vero septem tantum litteras in alphabeto priores, quia totidem constat esse ferias.
Cum ergo feriam cujuslibet diei in universo anno invenire volueris, vide in annali, quoniam litteram habeat ipsa dies annotatam retro juxta se, et redit ad hanc figuram, invento cycli solaris anno, ex numero retro scripto.
In ipsa linea, reperta diei littera, sursum respiciens, invenies feriam quam quaeris ascriptam.
In tertiam tabulam.
Laterculus hic, qui vocatur Septizodius, eo quod per septem annorum circulum in sese resolvitur, habet septies septem cancellos, hoc est, quadraginta et novem litteras inclusive. Quae vero sunt (0820C)in secundo ordine, ab a usque ad g litteram, in singulis mensibus positae, pertinent ad rationem bissexti, et ad rationem feriarum, quae per viginti et octo annos revolvuntur. Quae sicut haec bissextilibus tantum annis est necessaria, a Kalendis Januarii usque in diem bissexti. Harum autem figurarum alphabeta in annali eamdem habent litteram ultimo die anni, id est, II Kal. Januar., scilicet, a. Quarto igitur anno, qui est bissextilis, hanc minorem figuram ingressurus, quaere primum in illa majori feriam pridie Kalend. Januar, qui est ultima dies anni praecedentis, quam supra scriptam reperiri certissimum est. Sequenti autem die, qui est sequentis anni primus, veniens ad istam, quaere camdem a, in eadem feria. Sed illa linea dimissa, sume a, sequentis lineae eidem suppositum, et retro respiciens, invenies feriam Kalend. Januar. Sicque per totum illum mensem et per Februar., usque ad diem bissexti per eamdem lineolam, non in transversum sicut in illa majori, sed in longum, ut vides ferias annotatas, more solito, singulorum (0820D)dierum invenies feriam. Dies autem VI Kalend. Mart., qui bis computatus, bissextum facit, semel in annali tantum est descriptus, et habet f litteram. Illam ergo feriam, qua primum VI Kal. Mart. legitur, in hac minori consuete repeties e contra f. Sequenti autem die, cum verum VI Kalend. Mart. propter bissextum dicis, redi ad illam majorem figuram, et illa linea quam ingressurus es, quam hinc cyclus Solis, illinc notatur, designat bissextus, quaere eamdem f, et sursum respiciens invenies iterum feriam illius dici. Et sic deinceps toto illo anno per eamdem lineam incedes, et sequentibus tribus annis, per tres sequentes lineas, donec quarto ordine, quo dictum est, hanc rursum repetas.