De gestis abbatum Laubiensium (Folcuinus Laubiensis)

by Folcuinus Laubiensis

Folcuinus Laubiensis

De gestis abbatum Laubiensium

saeculo X

editio: J. P. Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 137

documentacatholicaomnia

De gestis abbatum Laubiensium

De gestis abbatum Laubiensium (Folcuinus Laubiensis), J. P. Migne 137.0582A

MONITUM. Ansegisi, qui saeculo IX abbatum Fontanellensium gesta scripserat, exemplum fortasse secutus Folcuinus exeunte saeculo decimo gesta abbatum monasterii, cui ipse praeerat, Laubiensis scribenda suscepit. Qui illustri editus loco, scilicet Caroli Martelli ex Hieronymo filio posteris accensendus , a patre Folcuino, qui an. 928 cum fratre Regenwala corpus S. Folcuini episcopi elevaverat, et matre Thiedala an. 947 puer ex Lotharingia ad monasterium Sithdiu adductus et an. 948, die S. Bertini, « in ipsis pene crepundiis propinquorum curis multimoda infestatione cessantibus » , sancto Bertino oblatus et monachus effectus est. Ubi litteras tam sacras quam Romanorum edoctus, anno 961 chartas monasterii bifario ordine temporis et rerum dispositas, insertis abbatum gestis, collegit et Adalolfo abbati inscripsit. Anno 965 juvenis adhuc ab Everacro episcopo Laubiensi monasterio praepositus, et die natalis Domini Coloniae Ottone I praesente ordinatus est. Viginti quinque annis abbatiae curam gessit, quibus non solum possessiones ejus et jura tutatus est, sed monasterium Nothgero episcopo auctore aedificiis, ornatu ecclesiastico, campanis et libris auxit. Intercedebat ei commercium cum viris sui temporis doctis, cum Ratherio exempli gratia, quem Verona exsulem ipse Laubiis suscepit et ingratum expertus est, cum Adalberone Remensi archiepiscopo, quem Gerberti aliorumque virorum eruditissimorum patronum Remis visitavit. Abbatum praedecessorum suorum gestis scribendis optime instructus accessit. Evolverat enim chartas et epistolas in scriniis ecclesiae asservatas, et alia coenobii monumenta, martyrologia perantiqua, inscriptiones, catalogum abbatum, annales etiam brevissimos ad sua tempora usque productos, legerat Vitas Ursmari et Ermini abbatum, scripta historiam vicinorum episcopiorum, Leodiensis et Remensis, attinentia, annales Francorum, et Einhardi atque Ruotgeri opera, unde sententias, imo capita integra mutuatus, narrationem adornare conatus est. Nec tamen ingenio materiem superavit. Nam narratio saepe jejuna et nonnunquam minus recte disposita, sermonis quoque vitiis obnoxia, tantum ubi auctoris aetatem attingit, majorem sibi favorem conciliat. Ultima operis capita auctorem--quod in Flodoardum etiam cadere vidimus--veritatis non minus studiosum quam miraculorum credulum comprobant. Liber Laubiis circa annum 980 editus, in monasterio ipso, tum Tornaci, et, si Foppensio credere fas est, Gemblaci asservatus, saeculis sequentibus continuationibus auctus, Sigeberto Gemblacensi et auctori Vitae S. Ursmari apud Chesnium vulgatae necnon Trithemio innotuit. Saeculo demum XVII, una cum continuationibus ope Lobiensium male descriptus in Spicilegio Dacherii prodiit. Editioni nostrae cum subsidia antiqua frustra quaererentur, contigit tandem ut Bethmanno in bibliotheca regia Bruxellensi, mihi Parisiis apographa, saeculo XVI et XVII confecta, obvenirent; quae praecipua Waitzii opera in usum nostrum conversa gratulamur: 1) C. olim monasterii B. Mariae de Nazareth Morinensis dioeceseos, postea societatis Jesu Tornacensis, cujus aliquot lectiones in margine codicis regii Bruxellensis N. 7816 adnotatae leguntur. Complures loci majoris momenti, praefatio et capita 25, 30 sqq. in cod. Bruxellensi prius omissa, codici huic jam deperdito debentur, quem satis diligenter quidem, sed non ubicunque intererat exscriptum dolemus; quare de lectione ejus haud raro dubitatur. 1*) C. regius Parisiensis inter libros S. Germani « Residu fasc. 90 n. 4 insignitus, chartaceus, apographum codicis Lobiensis continet, Dacherio quod typis ederetur transmissum. Qua de re Dacherius notavit: « Ad me transmisit D. Simon Guillemot monachus S. Gisleni an. 1660 transcripta a domino Gregorio Sergeant subpriore Lobiensi. » At scribam saepius, praecipue in continuatione Folcuini, non codicem secutum esse sed suum scribendi modum textui ingessisse suspicatus, eo nonnisi in capitum divisione, titulis atque in ultimis capitibus usus, Baluzii exemplar, de quo jam sermo erit, plerumque expressit, continuationem vero ex Lobiensi edere coactus est. 2) C. regius Bruxellensis N. 7816 chart. sec. XVI in fol. min. diligenter ut plurimum scriptus atque cum codice B. Mariae (1.) collatus. Folcuinum cum || continuationibus excipit libellus historiae Laubiensis. « Multi multa loquuntur de statu monasterii Lobiensis, » etc., in fine mutilus. Evolvimus quoque. 2*) C. regium Parisiensem inter schedas Baluzii Armar. II fascic. 1 n. 3. asservatum. Plagulas istas ex Bruxellensi, in monasterio Rubeae vallis tunc temporis, ut videtur, asservato, descriptas et a Dacherio in editione sua expressas esse, Waitzius animadvertit. Scriba Tornacensis codicis supplementa textui inseruit, lectiones modo Tornacensem modo Bruxellensem suscepit, ex continuationibus nonnisi 4 1/2 plagulas decerpsit. Superstite igitur Bruxellensi, ut nullius momenti a nobis plane neglectus est. 3) Ex tractatu De miraculis S. Ursmari a monacho Laubiensi ope Folcuini et continuationis ejus conscripto, quem Henschenius in Actis SS. April. II, 563 sqq. Folcuino tribuit, varias lectiones decerpsimus. Quibus subsidiis, praesertim codice Bruxellensi, adhibitis, si non textum ubique authenticum, proxime tamen ad genuinum accedentem proponere licet, ut collato Ruotgeri opere evincitur. Continuationem libri, qua Folcuinus Nothgero episcopo adminiculante Lobiensis monasterii immunitatem an. 972 ab Ottone II renovatam et a Joanne XIII papa confirmatam impetrasse, pauperibus etiam post obitum suum alendis et vestiendis prospexisse, librorum et ornatus ab ipso in monasterio repertorum et ejus opera comparatorum recensum reliquisse traditur, collectioni nostrae suo tempore inserturi sumus. Obiit Folcuinus anno 990, edita tamen et Vita S. Folcuini episcopi Tarvannensis, quam antiquae necessitudinis testem Waltero abbati S. Bertini inscripserat: eum eidem et vitas SS. Audomari, Bertini, Winnoci et Silvini inscripsisse, non minus dubium esse videtur, quam quod Trithemius sermones et homelias complures ei tribuit. Sepultus est in ecclesia S. Ursmari e latere Ratherii episcopi, hoc titulo insignis: Caelebs Folquinus requiescit hic tumulatus, Nobilitate cluens, abbatis nomine gliscens, Divinis satagens, humana sophismata callens; Cujus peccatis veniam lector petat omnis. ↑

GESTA ABBATUM LAUBIENSIUM. 137.0545|

PROLOGUS. 137.0545C|

Diu ab antiquis quaquaversum quis poterat quaestione ventilata, tandem omnium tam philosophorum quam spiritualium patrum animis sedit sententia, nobisque inviolabiliter tenendam mandarunt, non fortuitis mundum volvi casibus, sed ad nutum praesidentis et creatricis omnipotentisque Deitatis cuncta regi per providentiam, secundum ineffabilem dispositionis suae ordinationem, antequam quidquam proderet in tempore. Vis enim Deitatis omnipotentissima, cuique quod est esse perfectum est, rerum formas per principales quasdam materias penes se semper perfectas habuit; sed quando voluit, et ubi voluit, et quomodo voluit, nobis visibiles fecit, nec ei ut creator esset [ex tempore] accessit; 137.0545D| quippe cum tempora eo ordinante coeperint, et ipse in tempore cuncta ordinaverit, ut qui merito creditur creator, teneretur et dispensator. Tempora quippe diebus et numeris constant; et quando legimus aut audimus, illo vel illo die fecit Deus hoc vel 137.0546C| illud, tempus utique vel numerum intelligimus. Ergo Deus est creator temporum, cum et ipse antiquior sit tempore cujus creator est, et cuncta creaverit in tempore. Fecit quidem et ipsa tempora dissona inter se parilitate disjuncta, sed ad nutum suum invicem convenientia, ut non confundantur quae putantur confusa, sed potius alternatim sibi congruentia ordinatam quandam rem publicam faciant et perfectam. Ipsa quoque quibus subsistimus elementa sibi invicem contraria, in unius corporis habitudinem ita grata parilitate conveniunt, ut discrepata non discrepent, immo si unum alteri dempseris, hominem simul interimas. Temporalis quoque motionis similis causa est. Quid enim magis contrarium, quam nox diei, tenebrae luci? Aestas quoque hiemi, hiems aestati repugnat 137.0546D| Veri quoque autumnus, autumpno ver contrarius est. Quis enim in hieme cancri ardorem et dies caniculares expertus est, aut quis aestate nive campos albescere, flumina glacie vidit distendi? Sic quoque nemo umquam in vere musta praegustavit aut racemis 137.0547A| usus est, cum ipsa quoque herbarum seu florum diversa genera, quibus ver ornatur et gaudet, autumpni tempore languida marcescunt. Haec autem ordinate venientia et loco suo posita annum perficiunt; quae si non confunderentur, chaos quoddam et importabile tempus potius videretur quam annus. Hanc autem rerum causam mutabilem immutabilis ratio continet, apud quam non est novum, quod nobis recens apparet, et cui non variantur, quae nobis variabilia esse videntur; ita ordinans cuncta, ut etiam quae putantur mala, non sint inordinata. Summa ergo et principalis, immo sola rerum causa voluntas Dei est. Unde et canimus: Omnia quaecumque voluit Dominus fecit (Psalm. CXXXIV, 6). Nec quidquam foris agitur, nisi quod de interna summi 137.0547B| Imperatoris aula aut jubeatur aut permittatur, sive ad quorundam utilitatem, sive ad occulti justique judicii sui ultionem. Quis enim plus diligit quam ille qui fecit? porro quis ordinatius regit quam ille qui fecit et diligit? Ergo non potest quicquam ultra citrave progredi nisi cum voluntate Domini, salvo cum gratia Dei dono hominibus dato liberi arbitrii.

De regnorum quoque successionibus seu permutationibus, quas vel audivimus vel vidimus, non multum mirandum. Ipsius est enim, ut ait Psalmista, regnum et ipse dominabitur gentium (Psalm. XXI, 29). Et sicut Nabugodonosor sensit, cuicumque voluerit dabit illud. Nam quando voluit, regna statuit, et quando voluit, mutavit. Testatur hoc antiquissimum 137.0547C| Assiriorum regnum, quod postea ad Medos, et ad Persas translatum, regnandi finem fecit. Inde ad Macedones, quos multo sanguine sibi acquisivit Alexander ille, quem Daniel vel aes in statua vel pardum in visione nominat, magnus utique, magnus ille gurges miseriarum; ad postremum Romanis, terra et mari transactis, copiis praestantibus, non sine nutu Dei cessit imperium. Et de regnis quidem sic hactenus habetur, licet Francorum subinde accreverit imperium, quod quia se Romanis arcibus frequenti et prospero successu, et manu militari, quo delectu optime habundat, infuderit, idque acquisierit fastigium, in Romana tamen re publica est connumerandum. Nam et eadem gens Romanis quadam civilitate conjungitur, cum uterque 137.0547D| populus a Troia, illi Aeneae signa secuti, isti Antenore duce per Illiricos sinus ad Meotidas paludes 137.0548A| progressi, propter nimiam mentis ferocitatem Franci sortiti sunt nomen; qui Gallias demum occupantes, et ceteris id locorum formidabiles, ydolagiam in Christi tyrocinium commutaverunt. Nam rex eorum Clodoveus per sanctum Remigitum Christi gratiam baptismate adeptus, gentem suam Christianam effecit. Nec distulit rex regum Christus donativum dare sibi militantibus; nam provexit eos regnis, auxit successibus secundis. Inde ad Clodoveos, Clotharios, et Dagobertos felix illa et hereditaria permansit successio. Et quare non maneret, quam sapientia Dei, quae ait: Per me reges regnant (Prov. VIII, 15), fide firmabat, aequitate et justitia roborabat? Testantur hoc episcopia vel monasteria ante id temporis diruta aut nulla, quae 137.0548B| abhinc aut rediviva pullularunt aut novis auspiciis inchoarunt. Quae si scriberemus singula, deficeret nobis pagina, praesertim cum nec hoc proposuimus; sufficit ut de nostro tantum dicamus, et quia de loco dicendum est, situm dicamus ejus, de quo dicendum est.

1.

Est locus, ubi intra terminos pagi, quem veteres a loco, ubi superstitiosa gentilitas fanum Marti sacraverat, Fanum-martinse dixerunt, juniores a nomine praefluentis fluvii Haynau vocaverunt, et pago Sambrino Sambra fluens blanda et amoena ripa decurrit, quem hinc inde prominentibus collibus planicies quaedam et nemorum opacitas et oportunitas loci gratissimum reddit. In quo loco rivulus 137.0548C| delabitur in Sambram, quem Laubacum vocant, eundemque putant nomen loco dedisse, licet sint aliqui, qui pro oportunitate capiendarum ferarum--undique enim saltu cingitur vicinaque erat Liphtinas fisco tunc regio, et prisco nomine permanente forestis adhuc dicitur, eo quod rex pergens venatum, ibi sibi fieri jusserat obumbraculum ad temperandum solis aestum, quod lobiam vocant--inde putant locum dictum nomine permanente, rivulumque a loco, non locum a rivulo nomen traxisse; quod videtur magis verisimile esse. Teutones hoc astipulare videntur. Nam locus ille eorum lingua Lobach dicitur; et lo quidem vocant obumbrationem nemorum, bach autem rivum; 137.0548D| quae duo si componantur, faciunt: obumbraculi rivum. Erat autem locus parandis insidiis et latrocinantibus 137.0549A| aptus. Nam sicut dictum est, cinctus est silvis et exasperatus scopulis; unde et perpetrato scelere non inveniebatur hostis. (637) Tali ergo oportunitate captata, Morosus quidam, vir hujus artis et operis, tali in loco latrociniis insistebat, tempore quo a Clodoveo septimus Lotharius agebat in sceptris. Qui cum minimis sceleribus non usquequaque contentus, grandiora quaeque moliretur et ageret, tandem miserante super his Domino, per sanctum Autberum Camaracensem episcopum,--nam parrochia est ipsius ecclesiae terminus, licet hucusque etiam et Leodiensis protenditur--de Moroso in Landelinum conversus, secundus de Saulo factus est Paulus, et finem viciis dedit, et locum sacris studiis initiavit, ut quem commaculaverat 137.0549B| viciis, dedicaret virtutibus, et ubi superabundarat peccatum, superabundaret et gratia, sicut ait apostolus (Rom. V, 20). In quo loco et ecclesiam sibi pro tempore constituens, deflebat quibus antea oblectabatur, manu et labore victum quaerens, lasciviamque carnis jejuniis et vigiliis domans, et exercebatur summo mentis conamine in his quae sunt Dei, ut omnes mirarentur, videntes commutationem dexterae Excelsi. Talibus igitur exercitiis, pluribus ad id studii confluentibus speculum factus est; sicque Lobbiensis coenobii fundator extitit primus. Sed praeordinatio, de qua praeposuimus, Dei, qui non omnibus judicia sua manifestat-- Judicia enim tua, ait Psalmista, abyssus multa (Ps. XXXV, 7) --voluit beatum Landelinum Lobiis demigrare, ut alteri quandoque 137.0549C| subsecuturo locus vacaret, ne utique super alterius fundamentum aedificia strueret et detrimentum pateretur, aut ne merita tanta duorum unius loci angustia artarentur. Hiis forte praescius beatus Landelinus Lobiis demigrans, Crispinium petiit.

2.

Nec defuerunt adjutores et cooperatores in praedicti loci augmentatione quam plures, licet nomina eorum exciderint; temporibus Clotharii filii Clodovei, qui regnavit annis 4, sed et fratrum ejus, Hildrici scilicet regis Austrasiorum, et Theoderici, quem Pippinus debellavit in Textricio, sibique subjugavit sub seque regnum finire permisit post annum regni ipsius Theoderici decimum octavum, 137.0549D| Clodovei quoque filii Theoderici, qui regnavit annis duobus, sed et fratris ejus Hildeberti, cognomento Justi, qui regnavit annis septem, necnon et Dagoberti filii ejusdem Hildeberti, qui regnavit annis 137.0550A| quinque; qui omnes regnaverunt sub praefato principe, regni tantum eis nomine manente. Quo in tempore--secundum quod in Actibus apostolorum, in Asiam volentes ire discipuli, prohibiti sunt a spiritu Domini; servabatur enim Johanni--beatus Usmarus virtutum exercitiis omnibus clarus, cui Lobbias apostolatus locum delegaverat Dominus, a Pippino jam dicto principe evocatus, idem monasterium regendum accepit per Hyldulphi interventum, qui erat unus de proceribus regni majoribus. (689) Cujus indicia meritorum fuerunt puer ille et panis matri in oromate praemonstratus et scansio illa beatae scalae a terra coelo tenus; quae omnia quantum beato viro congruunt, ex actibus ejus cognoscimus. Forte nec sine quodam praesagio 137.0550B| tale sortitus est nomen. Ursmarus enim ex duobus usitatis Galliae locutionum generibus dicitur, Latina videlicet, quam usurpantes vitiarunt, et Teutonica; congruum plane beato viro vocabulum. Ursum enim aiunt partum informem lingua lambere, et quod naturae minus est, officio linguae complere. Sic et ille beatus vir carnales quosque, et solum ea quae carnis sunt sapientes, praedicando ad formam sui reduxit principii ; parturiens semper Domino de filiis irae populum acquisitionis, ut cum Apostolo diceret: Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis (Gal. IV, 19). Mentior, si haec ejus exercitia ad nostri temporis faecem non usque decurrerunt. Nam ut praetermittam eos, quos aut viva voce instruxit, 137.0550C| aut vicinitate temporis per eos, qui audierant eum vel viderant, sibi in plurimis immitabiles fecit--nam adaequari ei in omnibus difficillimum fuit:--nos, in quos fines saeculorum devenere , licet in nobis nullum patroni specimen reluceat ingenii, id ipsum, quantulumcumque sumus, ejus constamus patrocinio. Nam signaculum apostolatus ejus nos quoque sumus in Domino. Famosum autem eum esse, non magnopere nostrum est commendare; scit hoc magna pars Galliae, sciunt et hii quos variis infirmitatibus vexatos sanos reddit cotidie.

3.

Quare autem eum episcopum fuisse dicimus, saepe a nobis quaesitum est. Nam textus descriptionis 137.0550D| vitae ipsius episcopum eum fuisse docet; locum autem vel tempora ordinationis ipsius, vel a quibus ordinatus sit, omnino silet. Sed in cartis sub ejus tempore factis ac perantiquis membranarum 137.0551A| peciolis, quae continentur in ecclesiae nostrae archivis, inscriptum eum invenimus sub nomine episcopi et pontificis. Varia de hoc est seniorum nostrorum relatio, dicentibus quibusdam, quod praedicandi gratia, ut competebat tunc rudimentis novellae fidei, ad compescendos superfluos ritus gentis barbaricae episcopus fuerit ordinatus, quod factum quoque de sancto Amando legimus, quibusdam dignitatem hanc loco tribuentibus, opinionemque suam ratione quadam tuentibus, quod videlicet locus regius, regia munificentia constructus, regio, ut dictum est, palatio contiguus, nulli committeretur, nisi prius ordinaretur episcopus. Quam dignitatem et in plerisque successorum ejus durasse, in subsequentibus dicemus. Quid horum verius sit, lectorum 137.0551B| arbitrio committimus. Nec in utramvis partem sancto viro derogamus, dum, quicquid horum sit, eum fuisse episcopum non denegamus.

4.

Igitur in exordio regiminis sui (697) ecclesiam, quae ante id temporis erat inconsecrata, consecravit, dedicans illam Domino in honore principis apostolorum Petri, simulque doctoris gentium Pauli, et omnium apostolorum Christi; cumulans templum donis et altare multiplicibus sanctorum patrociniis. Facta est autem haec dedicatio anno qui est sexcentesimus nonagesimus septimus dominicae incarnationis, septimo Kalendas Septembris, Domino in perpetuum regnante, Pippino autem in Francis principante. Quam ecclesiam nequaquam passus pollui cadaveribus mortuorum, fecit aliam in honore 137.0551C| sanctae Mariae in montis vertice, cui subjacet praedictum monasterium; ubi cimiterium constituit esse fidelium, et ad quam conflueret populus; nam illicitus, ut nunc quoque nisi certo tempore, apud aliam erat feminarum accessus. Monasterium quoque in Alna ipse construxit et Lobiis subjecit. Monasterium quoque Waslare dictum, versus Teoraciae saltum, in finibus Faniae aedificavit, cui et Dodonem praefecit, virum admodum sanctum, utpote a se instructum, qui aliquantisper inibi demoratus, heremum concupivit, extructaque in eodem Faniae saltu cellula, cum permissu pii patris et licentia, vita in ea vixit theorica; ubi postea 137.0551D| multis virtutibus clarus migravit ad Dominum. Corpus 137.0552A| autem ejus translatum est ad monasterium Waslare dictum, ubi nunc requiescit debita veneratione. Sanctus autem Ursmarus, ut erat semper lucrandis animabus intentus, praedicandi gratia se Flandriae intulit versus Menapum fines, qui ritu gentis adhuc detinebantur vanis superstitionibus. Cujus doctrina ad fidem Christi conversi, non minimae partis praediorum suorum illum faciebant heredem, et eam quae in Lobbiis ecclesiam Christi.

5.

(713) Beatus igitur Ursmarus virtutum omnium commerciis plenus, officio sibi credito fideliter administrato, locoque priscis monasteriis regia munificentia constructis coaequato, solvitur carnis ergastulo, et coelesti introfertur paradiso, ubi nunc et semper, nostri petimus memor, feliciter fruatur Deo. 137.0552B| Obiit autem anno 713 dominicae incarnationis, nobis in perpetuum domino Deo regnante, et Pippino agente in sceptris. Qui antequam decederet, fractus longa molestia, se vivo sanctum Erminum successorem sibi substituerat (711), in quem familiaritate quadam speciali se totum transfuderat, utpote in dilectum heredem et gratissimum successorem. Substitutus igitur Erminus, magistrum coepit aemulari, ut si secundum Epicureorum narrationem migrationem animarum in alternis corporibus fas esset credere, eundem ipsum crederetur repraesentare. Supersedendum erit, si cuncta velimus dicere, quam assiduus in loci augmentatione, quam cautus fuerit in commissa sibi pastoralitate, maxime cum descriptio vitae ejus dicat de eis satis habunde. 137.0552C| Habuit etiam et cooperatores sive successores, ejusdem loci gubernatores et coabbates, sanctum utique Abel, Scotum genere, et sanctum Vulgisum episcopum, et domnum Amulvinum aeque episcopum; qui utrum sibi vicissim successerint, an, sancto Ermino spiritualibus occupato rebus, locum in commune tractaverint, nichil certi reliquit antiquitas. Non tacuit tamen, locum Lobiensem eos et tenuisse et gubernasse, sed et pro oportunitate temporum locum meliorasse. Rexit autem sanctus Erminus idem monasterium sub praefato principe Pippino tribus annis, et sub Carolo ejusdem Pippini filio similiter seniore et duce viginti duobus annis. Sicque expletis 137.0552D| in regimine viginti quinque annis, participatus est 137.0553A| gloriae magistri, decedens octavo Kalendas Maii (737).

6.

Post quem extitit Theoduinus abbas; sub quo, Karlomanno majore domus concedente, villam Eontanas, quam Sambra alluit, ecclesia nostra habere meruit; in cujus concessionis carta sic subscriptum est: Actum Liptinas villa publica, quo facit Februarius dies sex, anno secundo regnante Hilderico. Et in hac stipulatione: Signum, inquit, Karlomanni majoris domus, qui hanc donationem fecit firmavitque. Is sane est Karlomannus Pippini frater, qui relinquens operosam regni administrationem, primum Romae clericus factus, in Serapti monte monasterium aedificavit, postea apud Sanctum Benedictum in Cassino monte monachus effectus est. Hildericum enim regem supra nominatum sub Pippino 137.0553B| regnasse, tradunt historiae; quae et ipsum testantur postea jussu Zachariae papae attonsum et in monasterium trusum; indeque monarchiam regni, Bonifacio archiepiscopo consecrante, Pippino cessisse.

7.

De Abel quoque supra nominato tale quid comperimus. Remis cum fuissemus, et cum viro venerabili et illarum partium eruditissimo confabularemur Adalberone archiepiscopo, requirentibus nobis originem ejusdem civitatis, et in ea episcoporum successiones, prolatis ejusdem civitatis pontificalibus gestis, pro oportunitate temporis satisfecit. In quibus videlicet gestis inventum est, quod in eadem civitate Abel quidam fuerit episcopus, qui in ea plura vel acquisierit vel ordinaverit; finis vero ejus quis fuerit, scriptor gestorum aut nescivit, aut 137.0553C| omnino tacere voluit. Nos ventilatis undecumque temporum numeris, hunc eundem Abel et nostrum fuisse et Scotum et episcopum, facili ratione probavimus. Sed quia scriptori ejus incertus exstitit finis, longinquitas forte fecit itineris, et viri religiosi voluntaria privatio, et amor patriae coelestis. Dixit etiam episcopus supra nominatus, praedecessorum suorum ductam usque ad se consuetudinem, ut inter missarum sollemnia in ea speciali commemoratione defunctorum, quae super diptica dicitur et in consecratione dominici corporis sollemniter agitur, cotidie in aurem presbyteri recitante silenter subdiacono, omnium ipsius sedis nomina scripto viritim recitentur episcoporum; satisque mirasse, quod in ea commemoratione iste 137.0553D| non inveniatur. Quod, ut conicimus, idcirco actum est, ut ipse vacanti sedi jam antea episcopus jussus sit aliquantisper insidere; at pro amore Dei voluntaria cessione sponte catalogum illum repudiasse. 137.0554A| Nam hereticum illum in hoc non est credere, quod hereticis non resistere idem pene est quod favere, et tot tantique viri tunc temporis non sinerent tale quid serpere; quin immo inditis scriptis publicis, sive ad praecavendam sive ad confutandam heresim, libera insequerentur auctoritate, Domino terribiliter interminante: Maledictus, inquit, qui prohibuerit gladium suum a sanguine (Jer. XLVIII, 10). Nec fieri potuit, ut eos, quorum mente in coelis erat conversatio, Ursmarum dico et Erminum nonnisi imitaturus expeteret, cum ab ipsis recipi non potuit, nisi probatus et ipse antea in castris Dominicis fuerit exercitatus. Sed et de sancto Vulgiso episcopo nil ad nos praeter parum perlatum est. Invenimus tamen in nostris perantiquis martyrologiis, 137.0554B| quod dies natalitii ejus sic adnotatur: Pridie Nonas Februarii in Laubaco monasterio depositio sancti Vulgisi episcopi. Sed et mausoleum, in quo conditus jacet, in promptu est cernere.

8.

Theoduino igitur abbati successit sanctus Theodulphus episcopus in provisione praedicti loci, partim sub Pippino praefato principe post facto rege, novem vero annis sub Carolo rege post vero imperatore; regens illud non segniter et augmentans non mediocriter. Sub ejus enim tempore multa ecclesiae nostrae praedia collata sunt, quae describerentur, si non in promptu essent donationes, et cartae legatariae, et ipse brevitati non studerem. Obiit autem anno 776 Dominicae incarnationis, die vero festivitatis sancti Johannis Baptistae. 137.0554C|

9.

Anso hunc sequitur in regimine, vir bonus et sanctus, abbas tantum et non episcopus, regens idem coenobium sub jam dicto imperatore Carolo viginti quatuor annis. Erat autem idem Anso et pro capacitate ingenii sui litteris studens. Extat libellus Vitae sancti Ursmari ad praedecessorem ejus Theodulphum episcopum ab eo conscriptus, item et sancti Ermini alius, in quibus quidem veritas historiae, quantum a simplicis eloquentiae viro describi potuit, amplectenda est. De confusione autem dictorum non nostrum est judicare, quae illis tanta inest, ut incertum sit, utrum ad insinuanda quae noverat, minus licet erudite, quantum ad saeculares, fuerit proclivis, an pro excellentia gestorum sponte parvipenderit regulas artis. Et hic sub praefato obiit 137.0554D| Carolo, eo quo idem imperator factus est anno (800).

Post eum eandem abbatiam usurpavit Hildricus canonicus sub ipso imperatore. Et post eum Ramnericus tempore domni Ludovici imperatoris. Deinde 137.0555A| pervenit ad domnum Folradum, piissimum abbatem, avunculum jam dicti Ramnerici, sub eodem imperatore. Priorum tantum nomina, non gesta sciuntur; credo propter annorum paucitatem aut commemorationem non multo utilem. Tertius quis fuerit, gesta docent; fuit enim multae nobilitatis et regiae affinitatis. Erat quippe Carolo ex patruo nepos, sicut elucet in pariete turris ecclesiae sancti Quintini in Augusta Viromandorum--nam id quoque monasterium rexerat--sculptis, in hunc modum se habentibus:

Cum denis lustris ternos minus inclitus annos
Rex ageret Carolus, sceptra tenendo pia,
Rebus et humanis exemptus culmina regni
Linqueret ingentis rex Ludovice, tibi
Condere coepit opus hujus venerabilis aulae,
Abbas Fulradus nobilitate cluens.
137.0555B| Namque huic Hieronymus, Carolus pater extitit illi,
Qui propriae specimen gentis ad alta tulit,
Bella gerens, pacemque tuens, qui culmina regni
Ad prolem misit auxiliante Deo.

10.

Hiis diebus lucernam suam Dominus, quam justificando igniverat, ignitam beatificaverat, beatificatam miraculis declaraverat, nolens diutius delitescere, sed ad majorem venerationem cunctis hominibus propalare, praedicti abbatis cor tetigit, et ut sancti et venerandi et cum omni amore nominandi Ursmari corpus de sepulcro elevaret, accendit. Quae elevatio facta est jussu et permissu ejus qui tunc erat Cameracensis episcopus, agentibus clericis utriusque ordinis, cum frequentia populi magna. Expletaque elevatione, diem illam festivam duxere, nobisque et posteris celebrem 137.0555C| esse sanxere. Facta est autem haec elevatio anno Domini 823, ab ipsius vero sancti non dicam obitu sed natalitio, quo vivere coepit cum Christo, decimo post centum exacto. Abhinc ergo coepit beati viri celebris fama crebrescere, et confluentibus languentium turmis ad diversa sanitatum genera miraculis coruscare. Quae multa praedecessorum nostrorum seu ignavia seu imperitia ad tempus jacuerunt, et studia litterarum sunt praetermissa; nos ea quae vidimus aut audivimus, excellentiora tantum notantes, suis in locis ponemus, et hoc faciemus ordine servato, cum Deo donante ad nostri temporis faecem pervenerimus.

11.

Decessit autem praedictus abbas triennio post praefatam elevationem (826), relinquens post se 137.0555D| Ecgardum abbatem. Cujus tempore ordinatio prima facta est in monasterio nostro, agente Theoderico Cameracensi pontifice, adhuc Ludovico imperatore superstite. 137.0556A|

12.

Et hoc rebus humanis exempto, Harbertus de Corbeia abbas asciscitur (835), vir bonus et multum laudatus, et ob id ad hoc a supradicto imperatore promotus. Erat enim religioni studens, et in construendis sive exornandis rebus operam dans. Testatur campana percelebris ejus jussu facta et ecclesiae nostrae donata, in qua sunt versus, qui abbatem et factorem, vel ad quid facta sit, quasi ipsa de se loquente, hoc modo manifestant:
Harberti imperio componor ab arte Paterni,
Nec Musis docta, en cantus modulabor amoenos,
Nocte dieque vigil depromam carmina Christo.

Temptavit et idem abbas aquaeductum a foreste ducere, ardua montium sulcans, ad competentem nutum in usum molendinorum, sed perficere non 137.0556B| potuit opus praeposterum et sero inchoatum . Nam pervasa est abbatia illa hostiliter ab Hucberto Deo et sanctis odibili. Qui ubi rerum summa potitus est (864), expulso Harberto et Corbeiam reverso, omnem abbatiam illico partitur in re militari, delegans victui fratrum villulas, et eas parvi redditus, ut placuit delegatori. Efficitur ad haec uxorius, liberos procreans, et ad suae damnationis cumulum nil sibi clericale praeter tonsuram praeferens. Fuit enim tantae perversitatis, ut vulgo fertur, ut ipsam etiam evangelicae veritatis majestatem quantum ad se non horruerit infamare, dicens illud quod scriptum est a Domino, dicente: Omnis qui se exaltat humiliabitur, etc. (Luc. XIV, 11), non constare, pro eo quod si ipse se tantum 137.0556C| humiliaret quantum exaltaverat, numquam eum fuisse, ut tunc erat, tam praeducem, immo abjectissimum omnibus et vilem. O linguam particulatim concidendam et canibus aut avibus projiciendam! Ignoravit forsitan miser, aut sciens misere desipuit, quod talis ut sua, licet permittente Deo, exaltatio, aeternalis sit casus et abjectio: sicut imprecatur vel potius prophetat David in psalmo: Deus meus, inquiens, pone illos ut rotam et sicut stipulam ante faciem venti (Psal. LXXXII, 14). Rotam quippe videmus inferius elevari, sed inante corruere, et unde inchoat ascensum, inde ibi patitur casum. Stipula autem quo altius vento raptatur, eo gravius mergitur. Expertus est et ipse in se Dei super hoc vindictam. Nam ipsa die, qua haec nauseabat vel latrabat, confligens in acie cum Conrado Raeticarum 137.0556D| vel Jurensium partium duce, primum lingua blasphema transfossus, ad ultimum interfectus est et hunc quidem necis finem blasphemus habere dignus 137.0557A| fuit. Fuit autem hic tempore quatuor fratrum regum de regno Francorum concertantium, vel tempore Lotharii imperatoris, qui patrem domnum Ludovicum in carcerem retruserat, et postea Prumia monasterio monachus factus est.

13.

Jam vero postea a Lothario rege, filio jam dicti imperatoris Lotharii, coepit idem locus reparari et per Johannem Cameracensem episcopum vel Hugonem quendam tam possessionibus quam et habitatoribus per ejusdem regis jussum non mediocriter redintegrari. Is sane ille Lotharius, qui pro regina repudiata et Waldrada superducta Romae fuerat excommunicatus, qua petente et rege concedente, fiscum Hum dictum ecclesia nostra meruit habere. Erant autem ibi aedificia quamplura, ob quae 137.0557B| ibi illa plurimum morabatur, visitante se rege copula illicita. Quarto decimo igitur regni sui anno (868) redditus villarum nostrarum describere jussit, quod polipticum vocant. Facta est autem haec descriptio a Johanne episcopo praenominato.

14.

Post haec fratribus in quatuor tetrarchiis Franciae regnantibus tam ipsis quam filiis eorum defunctis, solus domnus Carolus superfuit, quem bonus Johannes papa in imperatorem benedixit. Qui sicut etiam aliis multis locis, ita Laubiensi monasterio multa bona et praestitit et reddidit. Sed et Carlomannum filium suum eidem loco abbatem instituit (870).

15.

Cui in regimine successit domnus Franco tempore Ludovici (885), vel dicti Caroli 137.0557C| imperatoris filii. Qui Franco multae nobilitatis et palatinis studiis instructus extitit; unde et plura monasterio nostro acquisivit. Sunt qui monasterium Anthonium dictum, tunc puellarum, nunc canonicorum, ejus tempore nostrum effectum dicunt; licet sint alii, qui antiquitati hoc attribuant, sed ante alienatum, sub eo receptum esse. Igitur Ludovico quarto regni sui anno defuncto, Francis in diversa tendentibus facto interregno per 18 annos, Conrado, Radulpho, Odone et Roberto in occidente regnantibus, cum Arnulphus, rex Noricorum, australis Franciae rex ascisceretur, jam dictus Franco ad opus ecclesiae Leodiensis supradictam abbatiam petiit (889, Nov. 15), et consentientibus fratribus impetravit, facta prius convenientia, ut 137.0557D| medietas abbatiae fratribus inibi regulariter militantibus in usu communi deserviret, aliam episcopus 137.0558A| sibi et militantibus manciparet. Additur praeterea, ut decimae omnes indominicatae ad portam monasterii in usus pauperum sint et peregrinorum, et ut dies anniversarius Carlomanni regis, cujus quidem Arnulphus erat filius, annuatim esset recensitus, praeparato ad id opus ab episcopo competenti obsonio quod praeceptum regale volumus intexere:

In nomine sanctae et inviduae Trinitatis, Arnulphus rex, etc..

16.

Interea vacillante rerum statu, et regum naturalium, sicut ante diximus, qui apud Francos semper hereditarii habebantur, deficiente successione, pro eo quod Ludovicus supradictus, quem propter brevitatem regnandi nichil fecisse dicunt, 137.0558B| Carolum filium vix bimum reliquisset, gens quaedam aquilonaris, de qua forte dictum est: Ab aquilone pandetur omne malum, quam plerique Northalbincos, alii usitatius Northmannos vocant, pyraticam agens, novo et inaudito retro ante temporibus modo Franciam est aggressa; quae maria primum occupans, demum hostia fluminum, quae Franciam alluunt, est ingressa; subinde restans, subinde progrediens; ubi resistentem vidit neminem, quaqua versum sibi libitum visum est, ferebatur. Qui videlicet Northmanni per quatuor nobilissima flumina, Renum et Scalt ab oriente, Secanam et Ligerim ab occidente, Franciam ingressi, incendiis et rapinis omnia depopulantur, nulli sexui vel aetati parcentes, captivos abducunt; ipsa 137.0558C| etiam altaria paganis manibus profanantes. Quorum metu plura sanctorum corpora, et optima quaeque ad tutiora loca deportantur. Sed nostrorum patronorum non necesse fuit longius asportari, quoniam adjacens Thudinii castrum, idque nobis proprium et munitissimum, fecerat affluentes indempnes haberi; villarum vero longe positarum erat multi exterminii desolatio. Hysa nunc fluvii nomen est, qui antiquitus Hysara dicebatur. De quo ita meminit Lucanus in bellis civilibus: Hii vada liquerunt Hysarae, qui gurgite ductus Per tam multa suo, famae majoris in amnem Lapsus, in aequoreas nomen non pertulit undas. Influit enim in Secanam. Per quam Northmanni in illo delati, licet in illis partibus cuncta depopularentur, 137.0558D| plurimum tamen illi, qui littora Scaldi insederant, debacchabantur, quoniam gratissima 137.0559A| statio navium, sive ad hyemandum sive ad quodlibet belli periculum declinandum, illic eos fecerat esse continuos. Singulphi villa nomen est fundi. Is nostrae ecclesiae servit, et in eo memoria sancti Ursmari et sancti Petri, in qua tunc duodecim canonicorum habebatur conventus. Memini me et nostrorum plerosque hominem illorum temporum vidisse, qui utrum alio nomine vocaretur, a nobis non multo quaesitum, affectu tamen, ut putatur, patronali a puero « bruoderchin » vocabatur, quem nos etsi minus latine possumus nominare fraterculum, qui eosdem vidisse se et cognovisse, et quod praepositus eorum Sparnarius dictus sit, testabatur. Qui locus a Northmannis ita destructus est, ut remanerent in eo 137.0559B| vix maceriarum ruinae. Similiter et cetera ecclesiae nostrae predia, quae apud Brabantum erant profusiora, hoc tempore exhausta sunt et exinanita.

17.

Tali ergo modo turbata ecclesiae pace, et firmamento regni posito in formidine, Franco praedictus episcopus, coactus justa, quantum ad saeculares, et vere necessaria bella suscipere, accito sibi Reginerio quodam, quem Longumcollum vocant, viro strennuo et in bellicis rebus excercitato, hii frequenter in acie confligentes, perraro victi, multoties extitere victores. Nec cessatum est, donec peste attrito rege eorum Godefrido ad fidem Christi converso et baptisato, nec multo post interfecto, pax ecclesiae 137.0559C| redditur (885). Post haec Franco episcopus, sciens illicitum esse, quemquam sanguineis manibus sancta tractare, mittit Romam Bericonem Leodiensem clericum, et Theuterum Lobbiensem monachum, quos ordinari episcopos, qui vicem suam suppleant, oravit et exoravit. Quibus jam factis episcopis parrochiam suam gubernandam commisit, ipse de reliquo in pace et ocio consenuit, vita discedens, postquam in episcopatu plus quam quinquaginta perageret annos.

18.

(901) Hunc Stephanus sequitur, vir litterarum et, quantum ad canonicos, religioni studens. Hic passionem beati Lamberti impolito digestam stilo urbanius elucidavit, et armoniam ex ea dulcissimam melodiae, quae celebris habetur, 137.0559D| composuit. Fecit et libellum quendam ex plurimis divinorum librorum flosculis decerptis, in quo singularum in anno festivitatum capitula cum collectis et versibus utili commento congessit. In cujus libelli praefatione ostendit, se 137.0560A| Mediomatricae, quae nunc Mettis dicitur, a puero educatum fuisse. Nam Roberto, ejusdem sedis episcopo, eundem libellum legendum misit et comprobandum. Hujus episcopi aliqui etiam nostra aetate meminerunt. Hujus quoque tempore dedicatur ecclesia nostra ab ipso evocato ad id opus, et conjuncto sibi Dodilone Cameracensi episcopo; quod in basibus columnarum, quis quam partem dedicaverit, in promptu est cernere. Hanc ergo novellam dedicationem, ne forte iterata aut antea infecta fuerit, si quis requirit, paucis absolvemus. Ecclesiam priorem, si meminit lector prudens, sub Pippino principe a sancto Ursmaro factam jam supra diximus, diemque dedicationis ejus V Kalendas Septembris 137.0560B| annotavimus. Quae, crescente copia rerum per munificentiam regum seu ceterorum fidelium, quia loci nobilitati parva et minus apta videbatur, destructa et funditus eversa est, et ista quae nunc est elegantioris formae et speciei aedificata. Quae ad id opus columnis undecumque corrasis, cum basibus et epistiliis seu ceteris latomorum vel cementariorum disciplinis pro moduli sui quantitate omnibus circum se positis est incomparabilis, quod quia occulata, ut aiunt, probatur fide, haec hic satis sit tetigisse. Auctorem autem ejus, sive rex fuerit ille sive abbas, id nescimus. Si quis improperat, antiquitati quae de his siluit, non nobis, succenseat.

19.

Isto quoque mortuo et in ecclesia sancti 137.0560C| Lamberti sepulto (920), turbatur rursus ecclesia de antistite substituendo. Nam pars una Hilduinum, ejusdem ecclesiae clericum sibi poscebat episcopum, favente sibi ad hoc Gisleberto Lothariensi duce, qui floccipendens regiam majestatem, regni sibi usurpaverat summam; alia Richarium Prumiae abbatem, dono et consensu Caroli regis expetitum. Qui videlicet Carolus, facto, ut dictum est, interregno regum quorundam interregnantium, a Fulcone archiepiscopo Remis evocatus et consecratus paternoque regno est restitutus. Quam ordinationem novellam suis quique in partibus dedignantes, partim, ut est ingenium hominum, spe acquirendi gratiam novi regis sibi reconciliabant, partim obfirmato supercilio per se suis principabantur. 137.0560D| Ex quibus Gislebertus unus erat, qui tunc Lothariensem ducatum agebat. Quo jubente, immo extorquente potius et urgente, consecratur Hilduinus episcopus ab Herimanno Aggrippinae sedis archipraesule, novo et inusitato genere, absque regis et 137.0561A| procerum regni sanctione. Quapropter mittuntur a clero alterius partis ad apostolicam sedem litterae conquerentes de his. Johannes tunc apostolicae cathedrae praesidebat, qui ordinatorem et ordinatum et tertium regis auctoritate designatum, Romam ut veniant, missis epistolis jubet. Quid plura? Veniunt, archiepiscopo valitudine detento. Hilduinus, incertum qua factione, judicium subterfugit. Ubi rescitur, Richario acclamatur, eligitur, producitur, et ab ipso summo pontifice pontifex ordinatur et consecratur, donato sibi omnium praedecessorum suorum soli archiepiscopali pallio, et equo apostolico more ad procedendum strato. Tali ergo et tanto cum privilegio Gallias reversus (922), contrariae partis dissidium diremit, et solus in Leodiensis 137.0561B| ecclesiae fascibus resedit. De quo satis ad dicendum esset, quam amabilis omnibus, quam munificus, quam in exornandis sive construendis ecclesiae rebus fuerit assiduus. Solum erga monachicam vitam minus fuerat cautus, et hoc in eo mirandum, qui a puero monachico lacte nutritus, monachicis ferulis edoctus, monachicis institutionibus fuerat assuefactus. Nam sub eo apud nos omnia fuere venalia. Siquidem annua, non dicam obedientiae, quod quidem regulare est, sed ministeriorum commutatio, eorundemque dura coemtio, quicquid apud nos optimum erat, exhauserat, reliquum parasitorum turba abligurierat. Sed cetera ejusdem episcopi bene gesta et animus civilis hanc infamiam obvelaverant, cumque omnibus gentibus summum effecerant. 137.0561C| Qui postquam in episcopatu 22 annos peregisset, in ecclesia sancti Petri Leodiensis, quam ipse construxit, tumulatus quiescit.

Floruerunt his temporibus apud nos studia litterarum, quibus ediscendis operam dantes opinatissimi fuerunt Scaminus, Theoduinus, et perspicacissimus horum Ratherius; qui videlicet Ratherius partibus Hilduini favens, illi inseparabiliter adhaesit. Hilduinus enim fraudatus Leodiensi episcopio, ab Hugone rege Italiae, apud quem fecerat confugium 137.0561D| , usu stipendiario promeruerat (928) Veronense 137.0562A| episcopium, promisso regis manente, quod ubi illum altius promovendi tempus emergeret, Ratherius Veronensibus daretur episcopus (932, Aug. ); quod quomodo factum sit, vel quantas in episcopatu illo pertulerit adversitates, ex ipsius scripto lector melius scire poterit, in epistola, quam summo pontifici et universali papae conquerens de his ejuscemodi scripsit: Summo, etc..

20.

In illo sane quo se Ratherius positum dixit exilio (935), vacans episcopio, edidit librum quem appellavit Agonisticum, (937) cui et talem praeposuit titulum: Meditationes cordis cujusdam Ratherii Veronensis quidem episcopi, sed Laubiensis monachi, quas in sex digestas scedulis, volumen censuit appellari praeloquiorum, quod vocatur Agonisticum. 137.0562B| Quem librum ad legendum sive ad probandum eruditissimis quos noverat misit, Sobboni videlicet et Widoni archiepiscopis, Godescalco et Aurelio praesulibus, necnon et Brunoni et Rotberto Galliarum archiepiscopis nobilissimis et in philosophicis studiis eruditissimis, ad extremum Flodoardo Remensi, missis unicuique epistolis, quae continentur in ecclesiae nostrae scriniis (937) Libellum etiam vitae sancti Ursmari, cum Cumis exularet (939), ibi repperit, quem solecismis refertissimum emendavit, nobisque transmisit. Postea cum in ea parte Burgundiae (940), quae Provincia dicitur, mansitaret, filium cujusdam viri ditissimi, nomine Rocstagnum, ad imbuendum litteris postulatus recepit, ad quem librum de arte grammatica 137.0562C| conscripsit, quem librum gentilicio loquendi more Sparadorsum vocavit, pro eo quod qui illum in scholis assuesceret puerulus, dorsum a flagris servare posset. Ob quae ei ibi episcopatus datus est; quem relinquens Lobias revertitur. Richarius tunc adhuc supererat (944), a quo favorabiliter receptus, Lobiis est habitare permissus; nec multo post Richarius decessit.

21.

(945) Post quem Ogo, ex monasterio sancti Maximini Treverensis abbas et monachus, 137.0562D| pontifex est subrogatus; qui vix duobus annis exctis 137.0563A| defunctus (947), Farabertum, item Prumiae abbatem, antistitii sui reliquit heredem. Rursus sub eo, ut pridem sub Richario, apud nos cuncta fuerunt venalia, adeo ut locus idem a parasitis Argentea diceretur vallis. Tunc corona illa regalis aurea, hactenus artius deplorata, miri operis et non minimi ponderis, confracta pro libitu et dilapidata, gemmae ejus pessumdatae mirifice et ab oculis subductae sunt. Et hoc ducebatur pro nihilo, tantum ut potiretur emens annuali ministerio; eoque quis dicebatur sanctior, quo ad dandum profusior, eo utilissimus, quo voracissimus. Sed de his nihil nostra interest, videat qui fecit!

22.

Ottho, tunc potentissimus rex australis, et subactae Italiae tunc imperitabat; cujus frater Bruno 137.0563B| unicum et singulare in Christi ecclesia decus futurum, velut pretiosissimus lapis multiplicibus philosophorum pollebat argumentis (952). Advocatur Ratherius, et habetur, inter palatinos philosophos primus. Quid multa? Non destitit, donec regiam illam et mirificam indolem in omnibus disciplinis perspicacissimam redderet et perfectam. Quod cernens regum tunc maximus, eum a scholis cum tanto honore ut, par erat, evocavit, et in suggestum Coloniensis ecclesiae post Wicfridum, qui nuper decesserat, omnibus acclamantibus et gaudentibus, intronizavit. Ubi quomodo vixerit, quomodo docuerit, vel quid fecerit, qualiter pro pace ecclesiarum Dei se ipsum impenderit, quam in ecclesiis sive ampliandis sive restaurandis, quam 137.0563C| in privatis et publicis aedificiis componendis, quam in ordinandis domi militiaeque, quam sanctae Dei ecclesiae rebus sollicitus fuerit, actu est admirabile, dictu laudabile.

23.

(953) Contigit eo tempore Leodiensem cathedram vacare, Faraberto decedente; cui in emolumentum prioris magisterii magna Brunonis industria Ratherius est incardinatus. Quod quidem propter habundantem doctrinam et eloquentiam copiosam, qua inter sapientissimos florere visus est, non eidem solum ecclesiae cui praefuit, sed et multis aliis circumquaque valde proficuum fore putatum est. Simul quia in illis partibus per zelum et contentionem, unde fieri solet inconstantia et omne opus 137.0563D| pravum, quidam etiam sacerdotes Domini, plerumque, quod nefas est dictu, terrenae plus justo confisi 137.0564A| potentiae, populum imperitum scandalizabant, saepe dictus et saepe dicendus domnus Bruno, cui jam totius regni dispensandi cura imminebat, ratus id quod verum fuit, hunc ejectum antehac et neglectum hoc tanto beneficio ad illud fidei et veritatis foedus adduci, ut a nemine posset seduci, ita demum os loquentium inimica obstruere se posse credidit, si nulla occasio scandali posset in eorum episcopo reperiri. Sed ad sui perniciem pars sinistra praevaluit; quicquid pro salute eorum gestum est, hoc sibi pestiferum aestimabant. Quid multa? Erratum est, saevitum est, nec cessatum est, donec expulsione ejus crudelitati suae et nequitiae satisfacerent. Ablata est omnis spes restitutionis ejus (954, Dec. 25). Nam cum apud nos nativitatem Domini 137.0564B| festive et opipare celebraret, facta est in Leodio contra eum gravissima conspiratio, quae nisi et hic penitus amoveretur, et in eundem locum Baldricus, qui erat de magnatorum terrae illius prosapia oriundus, subrogaretur, sedari visa est non posse. Ad hanc sentinam tempestates undique innumerae confluxerunt; navis ecclesiae laborante remige fluctuavit; gubernator ipse procellosae tempestatis impetum ferre non potuit. Cessit igitur; cessit, ne vinceretur a malo, sed vinceret in bono malum; cessit adversantium voluntati, ut suo eos gladio jugularet sibi. Obstricti sunt sacramentorum fide spontanei, ut si accipere mererentur episcopum quem petebant, invicta exinde firmitate auctoritatem ecclesiae et jus imperatori tuerentur (955). 137.0564C|

24.

(957) Exacto igitur in hac destitutione sua Ratherius ferme biennio, deficiente ab eo militari copia, Italiam revertitur; ac ne quid in ejusmodi nogotio imperfectum restaret, quod curiosis alienarum rerum investigatoribus [scrupulum] commoveret, cum imperatore germano suo praedictus Bruno id effecit (961), ut eidem jam bis destituto antiqua sedes Veronensis ecclesiae redderetur. Scripsit per idem tempus librum (955), quem appellavit Frenesim, eo quod quasi freneticus nimis austere et ultra modum in Baldricum inveheretur. Scripsit et alium quem appellavit Perpendiculum, necnon et alium quem appellavit Sirmam, in quo in eundem Baldricum 137.0564D| invehitur, pervasorem, ut ipse nominat, suum. Est et ejusdem libellus contra anthropomorphitas 137.0565A| , qui Deum, hoc est ipsam invisibilem deitatem, per membrorum lineamenta depingunt. Synodica quoque ejus ad diocesanos presbyteros, et conjectura vitae ejus, itinerarius quoque ejus Romam pergentis, sed et sermones quam plures, in pascha scilicet, et in coena Domini, et in ascensione Domini, et die penthecostes, necnon festivitatibus sanctae Mariae, et alia quam plura.

25.

Gens quaedam ripam insidet Danubii (954). Provinciam quam incolit Panoniam vocaverunt antiqui, Hungariam moderni; ex qua Hungri venientes antea nobis sunt insita sibi et naturali barbarie comperti quam origine cogniti. Quorum insatiata crudelitas sub Heinrico rege 137.0565B| transgressa terminos Marahensium, quos sibi non longe ante impia usurpavit licentia, plerasque provincias regni ejus ferro et igne longe lateque vastavit. Postea sub Ottone filio ejus, orta est tempestas dissensionis, dormiente puto Jesu in pectoribus vigilum ante fores domus Domini excubantium, ita ut quidam socii Sathanae regem conarentur extinguere. Cassato per Dei miserationem hoc per serpentinum sibilum concepto consilio, nequitiae suae virus per totius regni ejus viscera diffuderunt. Erat in ea conjuratione princeps ipsius regis filius Liudulphus, spectabilis adolescens, et unice clarus, si seductoribus minime credidisset, et heres esse (954), non proditor, maluisset, et cum eo quasi quidam stimulus 137.0565C| Cono, dux paulo ante fortissimus; quibus, ut ita dicam, omnia erant in manibus; agendo ut plus haberent, sed ut nihil haberent omnimodis effecerunt. Hii Hungros, antiquam quam praediximus pestem, sollicitaverunt, ut regnum in se ipsum divisum invaderent; arbitrantes, hoc modo sibi 137.0566A| sollicitudinem, qua premebantur, aut penitus adimi, aut aliquatenus posse minui. Hac de re saeva Hungrorum gens, et qualem numquam terra nostra sensit barbariem, a perversis illecta civibus, transitis Germaniae et plerisque provintiis Galliae, cui jam olim nobilis ille Francorum populus insedit omnia ferro et ignibus vastatura se totam infudit. In hac acie Cono praedictus cum suis sequacibus militavit; sed ubi Trajectum ventum est, quam Mosa alluit, incertum qua de causa ab eis descivit. Hungri Hasbanium ignibus et depraedatione aggressi, Carbonariam petunt. Fama ad nos perlata, mittitur e collegio nostro Hucbertus frater patiens laboris et fugitans quietis, et semet inpendere paratus ob amorem loci 137.0566B| et sanctae religionis, pacisci cum illis. Facta pactione de solidis ducentis, revertitur post haec, obsidibus ab eis acceptis. Sed nostri non satis creduli--quae enim fides est infideli?--munire Tudinium temptant, quod Raginerus, suspectam habens Leodiensem militiam, jam pridem destruxerat; sed misso rursus milite, prohibiti sunt munitionem firmare. Quid tunc agerent imminente hoste? Sublata itaque spe Tudinium potiundi, nullaque exstante fiducia in re militari--siquidem laudata illa et cunctis seculis praedicata Lothariensis militia in Hungrorum adventu justo Dei judicio hebetata, suis munitionibus passim tenebatur inclusa--nostra quae residua erat Deo dilecta monachorum turma et sibi satis fida ecclesia milicia 137.0566C| montem, ubi sanctorum corpora Ursmari et Ermini venerantur, diu ante deliberans scandit, et de Dei fisa adjutorio, cum plaustrorum vel qualiumcumque surculorum vel sepium impedimentis eum in modum munitionis cingit agente id ut credimus Deo, ut ostenderet, numquam deesse 137.0567A| divinum, ubi humanum cessat auxilium. Jamque advenerat paschalium dierum sancta celebritas, et in completione octavarum ipsius, quae erant tunc IV Nonas Aprilis ( Apr. 2), ecce in exordio matutino subita densaverat aer equorum nebula, et quasi de abditis terrae finibus emergebant galearum milia. Expavere nostri, et mortem sibi praemeditarunt. Qui agiliores erant, simulachrum, ut ita dicam, munitionis scandunt, immo vere futuram munitionem per sanctorum Dei intercessionem; qui vero graviores erant aetate et impeditiores, substitere; qui substiterant, capiuntur. Obsidentur alii; obtruncantur in conspectu aspicientium duo de monachis Teutmarus et Theodulphus, reliqui captivitati reservantur. 137.0567B| Nulla erat inter obsessos et captos distantia, nisi quod secundum quendam gravior est expectata quam illata mors. Interea urgentur obsessi, nec ulli telorum aut tormentorum parcitur generi. Nostri econtra, quia pro anima illis erat res, juncto sibi clericorum ipso etiam monachorum auxilio, quamvis illicitum sit huic ordini arma tractare, eniti obnixe. Jamque hostibus irrumpentibus, jamque in mutuis amplexibus haerentibus, plerisque mortem sibi, plerisque deditionem pingentibus, ecce ex respectu miserantis Dei, ex adytis templi duae columbae evolant, quae terna circuitione acies obsidentium vallant.--Subsequitur post haec pluvia pergrandis, quae gentiliciam illis sagittandi artem cordarum distentione frustravit. Metus quoque ac terror tantus 137.0567C| in eos irruit, ut maturarent fugam, et principes ipsi uterentur flagellis in eos qui volebant subsistere. Abducunt autem eos, quos morti residuos ceperant; ecclesia sancti Pauli incensa, et ecclesia majori temptata sed miseratione Dei salvata. Thesaurum ecclesiae et optima quaeque Theodulphus alius ad munitionem quandam partim transportaverat, partim in ipsa ecclesia terra obstruserat. Dictum postea est et putatur verum, quod a quodam capto pusillanimitate sufferendi 137.0568A| sit proditus; nam effossus est et exportatus. Voverunt tunc omnes in commune, diem illum sibi et posteris festivum fore; et haec est celebratio, quae in nostris martyrologiis inscribitur sic: Quarto Nonas Aprilis commemoratio meritorum Ursmari et Ermini, quo meruerunt Lobienses ab Hungrorum obsidione eripi. Nec tacendum, quod hii, qui fuerant capti, in brevi revertuntur omnes sani et laeti (955). Nec Hungros istud impune egisse passus est Deus. Nam cum prope jam esset summa dies et incluctabile tempus, quo Deus omnipotens, propitius terrae populi sui, ultus sanguinem servorum suorum, vindictam retribuere vellet in hostes eorum, aggravata est rursus ultra modum et omnino intolerabiliter 137.0568B| superbia ferocissimae gentis Hungrorum, seducta, credo, superioris anni successu. Siquidem, ut veracissime dictum est: Ante ruinam exaltatur cor (Prov. XVI, 18), ibi ceciderunt omnes qui operantur iniquitatem. Praevenit imminentem pressuram hanc ecclesiae pax in placito regali, quod in Arnestat habitum fuit, ex integro condicta, ex magna jam parte per imperatoris nostri fratrumque ejus sapientiam confirmata. Et revera tribubus et linguis innotuit, quia non est Deus dissensionis, sed pacis (I Cor. XIV, 33), tanquam ejus inicio operatus est salutem in populo suo. Imperatoris quidem spiritus agitabatur in ipso, quia non erat ei tempus exercitum congregandi; sed fiduciam habuit per Christum ad Deum, qui potens 137.0568C| est salvare in paucis sicut in multis. Aderat ibi Cono, non jam dux sed miles, toto, ut putabatur, animo conversus ad pacem, quam paulo ante atrociter impugnabat, cilicio membra domans, Deum gemitibus, ut fertur, exorans, ut si sic ejus sancta voluntas existeret, permissa regi nostro (104) et exercitui ejus victoria, eum ab impiis, quibus se prius male conjunxerat, permitteret trucidari, ut possit in perpetuum ab eorum consortio liberari. Imperator indici sanxit jejunium in ipsa quae tunc 137.0569A| erat vigilia sancti Laurentii martyris, per cujus interventum sibi populoque suo ipsum Deum poposcit esse refugium. Propositum suscepti operis negat expedire bellum (104), primo sanctae festivitatis diluculo susceptum, vixdum vespertino crepusculo, Deo misericorditer dispensante et pro suis pugnante, satis feliciter peractum, miserandum post victoriam Cononis interitum, gloriosissimum imperatoris triumphum, regem ipsum barbarorum, duces et principes captivos, trophaea per totam regni illius latitudinem usque ad ejusdem gentis fines frequentissima, quae omnia proprii industriam operis ad laudem et gloriam omnipotentis Dei exspectant.

26.

Nos ut a diverticulo ad propositum redeamus, 137.0569B| Baldricus ecclesiae Leodiensi praeerat. Is avunculum suum Raginerum unice colebat, pro eo quod eum in episcopatu adipiscendo ille plurimum juverat; qui Raginerus post mirificam illam Hungrorum liberationem ecclesiam sancti Ursmari omnium primus, et utinam abhinc solus! non exhorruit violare. Oduinum quendam odiis insequebatur, qui apud ecclesiam praefatam confugium fecerat, volens aliquantum ab armis respirare, militibus suis in locis dimissis. Nactus occasionem Raginerus advolat, ut insperatum in ecclesia cogat; quem inermem ab ipsis sanctorum sepulchris, quae tunc forte patebant, extrahit, et in ipsis atriis ante vestibulum ecclesiae capite truncat. Esto, fuerit dignus ille haec pati, sed observanda erat oportunitas temporis 137.0569C| et sanctitas loci! De loco jam satis expertum erat, quam Deo carus, quam in patrocinando munificus, quam in violatoribus vindex et severus; de oportunitate temporis ille viderit, qui haec in vigiliis Omnium sanctorum, dum vesperae celebrarentur, vel legit vel audit. Raginerus interea Erluinum quendam sibi intimum facit. Erat autem a Gemblaus monasterio, quod quidam Wibertus mundanae nobilitatis titulis insignitus in proprio suo construxerat, et in quo ipse vere conversus ex mundiali militia fuerat; quem inibi abbatem, cui ipse pauper Christi regulariter obediret, praefecerat. Hic Erluinus Raginerum adulatione assidua lactabat, et paulatim et per incrementa ad Laubiensis abbatiae ambitum anhelabat, nec destitit, 137.0569D| donec ad praepositurae honorem, qui tunc major habebatur, amoto Blitardo ipsius monasterii monacho, invitis licet fratribus, proveheretur. Erat autem vir in exiguo ponens mendacium, cui ad versutiam 137.0570A| nihil deerat. Si respiceres ad religionem, nihil illo quantum ad faciem sublimius, si ad voluntariam et invocatam saepe mundialium rerum occupationem earundemque indefatigatam percursionem--quod monachum minus decet--nihil illo abjectius. In sermone ipso tanta illi diversitas, ut cum proloqueretur, verba ipsa quasi trutinaret, ad ultimum multimodas cavillationum strofas doctus versutiarum rhetor intexeret. Hic quia, ut dictum est, invitis fratribus promotus erat, unanimitati fratrum exosus erat. Contigit quadam die, instante vindemiarum tempore, consedentibus fratribus et nescio quid triste confabulantibus, supervenire Erluinum, quem tanta caede fustium mulctati sunt, ut putaretur esse mortuus. Quos ut 137.0570B| discessisse persensit, paululum palpitans subduxit se, et ad Bernardum tunc advocatum confugit, cujus auxilio postea Ercliacum proficiscitur, ubi quantum est inventum vinearum eliquat et abducit, et in locis sibi oportunis recondit. Rogat praeterea Raginerum cum Baldrico pontifice, ut dies natalicios Domini Laubiis celebrent; quod et obtinuit. Erat tunc videre abominationem, stantem in loco ubi non deberet. Nam comes cum conjuge in sacrario ecclesiae mansitabat, et mensa, qua sacratissimum Domini corpus absumebatur, ministerium calciamentorum et paterarum seu scutellarum efficiebatur. Peracta igitur natalicia dierum celebritate, ubi discessum est, fratres sibi minui unde alii ingurgitarentur, ut illud genus hominum querulosissimum, 137.0570C| in commune deplorant. Assumpta igitur audacia, Fontanas petunt, villam quam Sambra alluit; ibi quantum vini est repertum--nam ibi aliquantulum portionem occultaverat--capiunt et abducunt. Profectus fuerat Erluinus Bermeriacas, ut annonam quae ibi fuerat venumdaret in solutione debiti, quod in praefato obsonio oppigneraverat. Quem fratres insecuti cum multitudine magna populi, ita in eum debacchati sunt, ut mirum fuerit, quod mortem evasit. Sed ad abbatem promotus, omnes a monasterio praeter paucos expulit. Qui ob hoc magis irati, ne longius sermonem protraham, tres ex illis, qui juventutis et propinquorum adminiculo ceteris praestabant, magno satis professionis et ordinis cum periculo dormitorium 137.0570D| noctu aggressi, eum extrahunt, et non longe ab ambitu claustri protractum, oculis privant, partem etiam linguae amputant, sed non usque ad privationem loquelae. Et quia, ut dicebat, martyrium desiderabat, 137.0571A| ipse sese fefellit, dum statim post haec navi impositus, metuens ne denuo impeteretur, Gemblaus est devectus; et quod praevidere ante debuerat sanus, declinavit debilis et exoculatus. Et quia, sicut scriptum est: Impii agent impie, neque omnes intelligent impii (Dan. XII, 10), et alibi: Qui in sordibus est, sordescat adhuc (Apoc. XXII, 11), post praedictam ecclesiae sancti Ursmari violationem Raginerus tyrannidem multiplicat, pauperes premit, et res ecclesiarum non Dei sed suas facit (958). Pro quibus omnibus a domno Brunone vere pacifico apud sanctum Salvium evocatus, confessus, et laesae regiae majestatis convictus reus, proscriptus est, ac perpetuo exilio [damnatus ac] deportatus. Multum itaque in hoc illi, licet invito, consultum est. Quo 137.0571B| enim diuturnior est nequam, eo sibi graviorem et longinquiorem comparat poenam.

27.

Interea Baldrico decedente (959), domnus Evracrus ex Bonna decanus, Brunone concedente, efficitur episcopus, vir ingenuarum artium litteratus. Hic domnum Aletrannum undecumque doctissimum et in lege Dei exercitatum ac eloquentem, volentibus omnibus, Laubiis praefecit abbatem (960); ubi ita vixit, ut servum Dei decuit. Nam cum ante eum permissa fratribus rerum peculiarium et tricliniorum solummodo impunitas fuerit, de cetero honeste quidem et in commune vivebatur; hic, quomodo instructus fuit, omnia ad regulam correxit. Ad cujus supplementum domnus Evracrus restituens ei villas ante abalienatas, Gimiacum 137.0571C| videlicet, quam Folquinus quidam sibi et filiis in precariam acquisierat, et Stratam, quam Adelardus in beneficio habebat, et Gosiniacas, quam Heribrandus aeque in precariam tenebat, et alia nonnulla. Sub illo omnia fuere nobilia, praeterquam capsae reliquiarum praegrandes et aureae noctu furto sunt ablatae, nec earum quid repertum, praeterquam quod erat ligneum. Erat et crux aureola, quae sub Erluino confracta a fratribus in redemptione sua Raginero est data. Hac igitur diu desiderata pace jam tandem sero potita, citissime ecclesia nostra est destituta. Nam domnus Bruno, in quem 137.0572A| res summa decumbebat, diem clausit extremum VI Idus Octobris (965), et domnus abbas postquam biennio paralysi dissolutus est, postque quinquennium quam praeesse coeperat, in magna spe futurae gloriae defungitur III Nonas Novembris anno utique nongentesimo. . . . . Dominicae incarnationis.

28.

Post haec domnus Evracrus Folcuinum, vere peccatorem, aetate juvenem, Laubiensibus praefecit abbatem; quem, cum esset idem pontifex Coloniae in praesentia imperiali, in frequentia magna populari, recitata prius et lecta fratrum e lectione, ibidem ordinari fecit. Ordinatus est ergo ab Ingranno Cameracensi episcopo die ipso Domini natalicio ( Dec. 25). Inde reversus, et loco potitus, 137.0572B| plura suo arbitratu egit; unde et fortuna in plurimis eam servire fecit.--Ratherius adhuc Veronae erat. Qui pertaesus civium insolentia, simulque suspectam habens innatam illis et peculiarem perfidiam, de reditu cogitabat, proponens illud, quod in aliena patria saepe quidem bene vivitur, sed male moritur. Mittit igitur ad abbatem librum, quem praetitulavit Conflictum duorum, pro eo quod in eodem disputans, utrum reverteretur necne, anxius fluctuaret, simul et rogans, ut mitterentur ei equi et comites, quo expeditius ab eis iter accelerare posset. Factum est, missum est (968, Jul. ); venit ille, afferens secum auri et argenti non dicam pondera, sed ut ipsius verbis utar, massas et acervos. Ex quibus a Lothario rege 137.0572C| mercatus est sancti Amandi abbatiam; qua vix una nocte potitus, eam, ut erat mirae levitatis vir, derelinquens, Alnam revertitur villam, quam munificentia domni episcopi promeruerat. Inde quoque simili modo monasterium, quod Altum montem nominant, dato magno precio comparavit, ubi quicquid sibi praecipuum in ornamentis et vestimentis ecclesiasticis fuerat, quaeque antea ipse ecclesiae nostrae largitus fuerat sed postea resumpserat, facta donatione congessit. Hoc quoque derelicto, Alnam denuo revertitur peracto vix. . . . .. Dederat autem ei et abbas 137.0573A| cum consensu fratrum villas Stratam et Gosiniacas, et abbatiolam sancti Ursmari, et aliam quam Waslare monasterium vocant. Sed ipse locum nostrum semper execrans, abbati insidias machinabatur, instigantibus eum ad hoc nonnullis. Quid multis morer? Ad hoc res venit, ut abbas cederet loco, sciens sic quoque episcopum velle. Nam de eo nihil nostrum est aliud dicere. Ratherius, ut ostenderet prioris inimicitiae causas, locum invadit, et metuens abbatis animositatem simulque cognationem ejus, quae non erat infima, claustrum in modum castelli cingit, de mammona sibi, ut dicebat, residuo quorundam principum ad hoc empto adjutorio; ecclesia quoque sancti Dionisii, quam emerat a comite Roberto viginti librarum 137.0573B| taxato precio, hujus rei causa sponte caruit. Nec quid, quantum, cuive ob id daret, quicquam pensi habuit. Quid plura? Annus ille sic ductus est, donec defunctus est Evracrus episcopus et in loco ejus Nothgerus successit. Cujus animi dotes et virtutum summam si pergam dicere, quoniam adhuc superest, adulari videbor. Unum pro certo dicendum est, quod vir sit, in quem spiritus Dei donum singulare contulit veritatis et fidei. Qui nolens primordia sua levia aut praecipitata haberi, evocatis abbatibus, Werinfredo videlicet a Stabulaus et Heriberto ab Andagino, cum aliquibus fratribus, primum conspirationis exordia quaerit, inventa trutinat et discutit, discussa demum judicio utitur. Ubi perspexit omnia 137.0573C| esse frivola, fratres abbati reconciliat, ipsum restituit. Ratherius Alnam revertitur, ubi uterque, ipse videlicet et abbas, sibi reconciliatus, de reliquo deguit. Qui postea apud Namurcum, cum ibi forte cum comite aliquantulum moraretur, vita decessit. Cujus corpus ad nos delatum, pontificalibus exequiis solemniter celebratis, honorifice est tumulatum in ecclesia sancti Ursmari ad partem aquilonarem.

29.

Pace nobis per Dei gratiam Nothgero agente firmissima collata, domnus episcopus Leodium revertitur, reliquum tempus in innovandis sive decorandis aedibus et ecclesiasticis rebus multiplicandis consumens. Nam, ut verum fateamur, nullus praedecessorum suorum, quantum recordatur opinio, illo 137.0573D| amplius Leodiensem ecclesiam rebus auxit, aedificiis nobilitavit. Creverunt illo tempore et in monasterio nostro aedificia nonnulla, instinctu episcopi, opera abbatis facta. Refectorium a fundamento 137.0574A| coeptum, et Deo concedente satis elegans perfectum. In cujus introitu fecit vestibulum, in quo per subterraneos meatus aquae ductum fecit, quae sursum ebulliens ibidem scaturire videtur, concavaria huic superiori receptaculo praeparata, quae per quatuor foramina in supposita alia aquam cribrans, sufficientem fratribus administrationem aquae distillat. Quod refectorium a domno Tiedone episcopo consecratum est cum cereis et timiamateriis et omni quo domus consecranda est apparatu. Ecclesiam sancti Pauli, quam Hungari incenderant, retexit, cui domum infirmorum annexit; obambulatorium claustri, si ita dicendum est--quoniam nunc non aliud quomodo nominandum sit occurrit vocabulum--, nullum erat praeter capituli 137.0574B| domum et ligneam aediculam, quae prioris refectorii januam vestiebat quae annuatim scindulis operiebatur ; sed ubi exsiccatae erant, foco observiebant. Hoc illo lapide cinxit, et facta contignatione, asseribus cum ferreis clavis texit. Ecclesia quia per se satis elegans erat, ut in ornamentis elegantior redderetur operam dedit; quam de pulchra fecit pulcherrimam. Cujus altaris tabulam, quia nulla erat, fecit argenteam; domum ipsam altaris et laquear ipsius apprime pinxit; pulpitumque evangelii tali modo fecit, ut essent quatuor emicedia altrinsecus e regione in modum crucis posita, quae ex aere ductilia, et ad libitum artificis per loca scalprata et deaurata, postibus undiquessecus deargentatis, in septentrionali parte fusilem 137.0574C| habent aquilam optime deauratam quae interdum alas stringit, interdum alis extensis capacem Evangeliorum codici locum pandit, colloque quasi pro libitu artificiose ad audiendum retorto, immissis prunis fragrantiam superimpositi thuris emittit. In occidentali autem parte ejusdem ambonis versus populum fecit altare in honorem sanctae crucis et omnium sanctorum, cui et tabulam argenteam anteposuit, et desuper vivificam illam Domini imaginem, quam nostris adhuc terris incomparabilem ipse quendam ut faceret magno precio locaverat, erexit. De reliquo ornatu ecclesiastico et de multiplicatione librorum in armario non vacat dicere; sufficit ex superfluo hoc tetigisse. Fecit et coronam argenteam, in qua versus 137.0574D| scripsit. Fecit et campanas duas majores, quarum unam, quae maxima erat, sancto Petro, et aliam sancto Ursmaro dedit. In ista versus hii inscripti sunt: Jussu Fulcuini me condidit artificis manus 137.0575A| Danielis, ad laudem Triadis. In alia istud tantummodo: Fulcuinus Deo et patrono suo sancto Ursmaro.

30.

Ecclesia trans Sambram in monte quem nos Sanctorum, vulgus Pulchrum vocat, ejus tempore coepta est occasione hujusmodi. Arebat quodam tempore terra, et denegatis pluviis, desuper sole torrente, Heliae timebantur tempora. Omnis plebs et tota provincia cucurrit experta sibi ad suffragia, sanctum videlicet Ursmarum patronum in hujusmodi anxietatibus ad Dei gratiam repropiciandam assuetissimum, rogans abbatem, ut prolatis sanctorum pigneribus more letaniarum circumferri ea praeciperet. Rem abbas ad fratres refert, laudant devotionem plebis, dicunt 137.0575B| ei, satisfacere debere. Indicto ergo generali jejunio et die praefixo, plebs tanta confluxit, quantam in unum conglobatam vix umquam vidit nemo. Producuntur in feretris composita sanctorum corpora, non sine magno populi luctu permixta laetitia; et quia tanta erat populi multitudo, ut eam cujusvis campi quamvis latissimi vix caperet amplitudo, proposuerunt, ut hiis qui ultra Sambram erant primum salutanda deferrentur in monte supra memorato et in loco praeviso. Ibi tanta fuit populi devotio, ut non possit prosequi scripto. Ex sumptibus, quos largitus est populus, designata est, et incepta ecclesia; quando vel a quo erit perficienda, in Dei est providentia. Reportata sunt et citra; et hic nihilominus tanta 137.0575C| erat multitudo, ut invicem artarentur. Ostendit et Dominus devotionem istam plebis per merita sancti Ursmari sibi placuisse. Nam ipso die in magna coeli serenitate obnubilato aere, factus est sonus subsecuturae pluviae. Quae postea tam larga profluxit, ut satis sufficeret, et copias anni fertilissimas redderet.--Et quia parum hoc de virtutibus sancti Ursmari praegustavimus, et ad nostri temporis faecem, sicut proposuimus, Deo donante pervenimus, libet in fine opusculi in miraculis ejusdem patris aliquanstisper immorari. Nam si quod promisimus, 137.0576A| nos quoque volumus, et tali modo foenus persolvimus.

31.

Fundus est, quam Villam Reliam vocant; is nobis vicinus est, et in eo memoria sancti Ursmari. Ferunt eundem virum Dei, dum mundo exularet, et regem apud Lyptinas commorantem urbem crebrius inviseret, quia locus contiguus viae est, illic solitum requiescere; atque ibi dentem, qui ob nimium dolorem--qua valitudine ille plurimum laborabat--illic deciderat, inibi defodisse. Locus iste ecclesia sacer erat, sed civium negligentia destructa fuerat, altare tamen loci incultum remanserat. Caecus quidam ibi erat, cui in mentem sedit, ut altare viminibus cingeret, ne pecoribus aut canibus adibile esset. Qui quadam die 137.0576B| puero praeduce in silvam perrexit, dumque virgam ad se applicat, ut eam cum ferramento capularet, in ipso conamine oculi ejus ita aperti sunt, ut clare videret.

32.

Anus quaedam apud nos erat, quae interdum ecclesiae stipendiis, interdum fidelium elemosinis alebatur. Cujus manus dextera ita erat contracta, ut ungues digitorum volam palmae viderentur perforasse. Haec die quadam, quae habebatur Dominica eratque quadragesimalium dierum tertia, in ecclesia sancti Ursmari loco suo stetit, et inter missarum celebrationem subito intremuit, cum subito, et propter diuturnitatem incommodi illa insperata, coeperunt se nervi digitorum extendere et manus ad officium suum redire. Illa ut persensit, ecclesiam 137.0576C| vocibus complevit. Plena erat ecclesia, subsequuntur omnes: Deo gratias! Deo laudes, nemine tacente, in commune dicuntur. Curritur ad me, ubi eram in ecclesia forte majori, unus post alterum aliquid apportaturus novi, et quasi non prius esset dictum, rumigerulus afferebat nutibus gaudiorum. Nos illico ad ecclesiam scandimus, invenimus illam prae miraculi stupore stantem et trementem, attamen sanam. Laudavimus Deum, et ita discessum est.

33.

Mulier quaedam plena demonio, a parentibus 137.0577A| ad sancti viri sepulchrum attracta est potius quam adducta; pedes, manus et colla arcebant vincula; gutture solum et lingua horribilia quaedam proferebat et foetida. Audires interdum canem latrantem, sibilum serpentum, taurorum mugitum, ut quasi in uno cubili essent diversa ferarum monstra. Dies erat festivus ejusdem patris, convenerant ad festa plus solito populi. Illa ibi jacebat, tam terribiles voces emittens, ut vix missae audiri possent in die tam celebri. Festivitate peracta, ubi illuxit dies crastina, fratres condolentes illi, ecclesiam sancti Ursmari petunt, pro ejus ereptione Dominum deprecaturi; proposuerunt letaniam prostrati agere, cujus recitatio mihi injuncta est. Ubi ergo post recitationem sanctorum omnium 137.0577B| ad locum perventum est, cum dicere deberem: Per adventum tuum libera nos, Domine, vocibus ejus perterritus anticipavi dicere: Per nativitatem tuam. Tunc illa, immo ille, quo misera illa torquebatur: Mentiris, inquit, et praepostere loqueris. Expavi, fateor, et pene extra me effectus sum. At ubi me recepi, letaniam sum prosecutus, coepique mecum agere tacitus, quod isdem apostata spiritus Dei judicio tortus, vera tunc quoque dixerit coactus et invitus. Peccatis nostris agentibus, tunc nil actum est. Unde desperati parentes ejus, eam reducere temptant. Sed ubi ad Sambram ventum est, in pontis medio unus illorum respiciens ad ecclesiam: Eya, inquit, sancte Ursmare, placetne tibi, ut a te tam tristes redeamus, frustrati a te de longinquo 137.0577C| quaesita sospitate? Vix verba compleverat, cum subito illa in eodem pontis loco corruit, et aliquantulum illic mortuo simillima jacuit. Quid plura? Miseratione Dei per merita sancti Ursmari post paululum resedit, quae circa se agebantur inquisivit, ciboque sumpto, omnique sanata incommodo, peste caruit, miraculumque suum ipsa postea circumtulit.

34.

Nuper quoque quidam aeque energuminus ad supradictam memoriam est delatus. Quem clerici ecclesiae nobis alia curantibus per se temptant increpare, immersumque in aqua consecrata exorcistarum more exorcizavere. Sed inter manus exorcizantium subito in altum rapitur, ita ut per plantas vix manibus teneretur, et magno satis cum conamine 137.0577D| deorsum remittitur. Instantibus nihilominus clericis orationi et increpationi, sanatur hic quoque ad laudem Dei per merita sancti Ursmari. 137.0578A|

35.

Adso quidam erat in servitio fratris mei Godescalci calciamentoriam artem agens, quem a puero contractum omnes cognovimus, ita ut progredi quoquam nisi cum scabellis nequiret. Hic quadam die ad sepulchrum sancti Ursmari vota soluturus accessit, ferens secum cerea munera, candelas videlicet geminas, petiitque ab aedituo, ut eum ibi pernoctare sineret. Concessit ille; pernoctavit iste. Statim in ipso conticinio orante illo et Dei potentiam praestolante, coeperunt se tibiae complicatae reducere, et tali pedum a diutina cohaesione natium non sine magno patientis incommodo sejungere, usque dum plene erectus, custodibus mirantibus in pedes stetit; sed prae nimio dolore et inconsuetum progrediendi usum ambulare 137.0578B| non potuit. Qui prae nimia gratulatione quodammodo visus est fuisse ingratus, dum insciis omnibus mane ecclesiam egressus, nec tum laudes Deo dicere fecit, et ipse, ubi plene doloribus caruit, Ragenarianae rebellioni se satellitem miscuit.

36.

Et abbas Aletramnus, ut diximus, paralisi laborabat. (974) Caeca quaedam elemosina Fredesindis illius, quae Stephano cui Brebona serviebat nupserat, alebatur. Haec quadam die orandi causa ad memoriam sancti Ursmari venit, et dum montem, cui supraposita est ecclesia, ipsa scanderet, in intercapedine, quam quercus antiqua disterminat, ex adytis templi, quasi per aliquas rimulas tenuissimas aliquantulum lucis se versus vibrare persensit. Progressa demum ad sancti patris nostri tumulum, 137.0578C| ita mirata est visum, ut Gosberto praeposito nuntiante faceret jocundissimum et in Dei laudibus speciosissimum. Factum est hoc ante dominicam quam vocant medianam sexta feria.

37.

In territorio quoque Wilare nobis deserviente quidam fuit colonus, qui cum ceteris votive ad constructionem Transsambrinae, quam praediximus, ecclesiae lapides subvehentibus insultaret, seque id servitium nullo modo subiturum dejeraret, repente omni membrorum officio debilitatus est. Sed ut reatum suum, sero licet, cognovit, vota accumulavit, et sanus illico effectus, plus ceteris, ceteros accendens, quo potuit devotionis ardore confricavit.

38.

Kalendae erant Augusti, qui est dies celebris 137.0578D| apud nos pro commemoratione vinculorum sancti Petri; Sambra forte tunc plus solido excreverat, et populus confluens ad festa festinabat. Inter 137.0579A| agendum dum celebrantur missae, et ad eas Transsambrini globatim maturarent accelerare, pons quem subierant multitudine praegravatus decidit, immersosque quos acceperat alveus longe fluvio suo traxit. Facta igitur conclamatione, turbatur ecclesia. Egressi pene omnes dum anxiarentur ad cadavera solum requirenda, mira Dei potentia cuncta illa immersorum examina sospita obviavere et laeta. Dicat hic quis quod vult; nos liberationem hanc Deo ascribimus, cui proprium est et singulare, sanctos suos ubique magnificare, et fidentes in illis opera misericordiae suae in periculis eorum meritis sublevare.

39 Gislabertus, ex quatuor comitis Roberti filiis 137.0579B| unus, nuper cum aliis, qui Mathildem comitissam stipaverant, apud nos hospitatum venerat. Qui inter coenandum monachico ordini quasi minus profuso, utpote improvise ipsis venientibus, coepit detrahere, licet pro oportunitate temporis illis sufficientes amministrarentur copiae. Mane facto, montem oratum eques scandit, sed in ipso transgressu graduum, per quos ascenditur ad superius monasterium, equus sub ipso labitur, qui calcaribus multociens caesus minime erigitur. Putaverunt, quod morbo, ut fit, sonipes urgeretur; temptatum est iterum et tertio; quadrupes procul dubio immobilis jacet. Persuasum est illi ab amicis et comitibus, maxime a Bosone nostro advocato, ut si quid forte teste conscientia transgressionis egisset, 137.0579C| votum vovens, Deo et ecclesiae ejus satisfaceret, et hoc quantocius posset. Promisit, et descendens equum quidem sanum repperit, sed nisi deorsum montis ei insidere nequivit.

40.

Frater Robertus, nostro tempore ecclesiae sancti Ursmari edituus, haculum recurvum, quem plerique tambucam, alii petaculum vocant, quasi sancti Ursmari gestabilem et proprium argento fabricavit, petiitque a nobis, ut aliquantulum de corpore ipsius ad majorem populi venerationem baculo illi insereremus. Fecimus quod petierat, quaesitis et sumptis ex concineratione sanctissimi corporis in sepulchro duobus dentibus; quibus inmissis, ubi ab inferius ad superius monasterium delatus est, in ipso ingressu anus quaedam, quae interdum ecclesiae 137.0579D| stipendiis, interdum elemosinis fidelium sustentabatur et in ecclesia--missae autem agebantur eratque 137.0580A| dominica quadragesimalium dierum tertia--loco suo stabat, subito contremuit.

41

Nec tantum in loco felicis ejusdem patris requietionis fiunt a Deo ejus interventu haec specialiter mira, sed in remotis ejus memoriae dicatis locis persaepe ostensa sunt plurima miraculo digna. Tudinium denique, nobis adjacens castrum, locum habebat ecclesiae sancti Ursmari memoria sacrum. In quo quodam tempore, ea videlicet quae erat coena Domini nocte, sicut audivimus Bosonem advocatum, qui interfuerat, referre, dum more solito in matutinali synaxi lucernae extinguerentur, et ymno evangelii finito, terrae astantes prosternerentur, tria stillicidia in modum illorum, quae videmus porcina ex pinguedine ardentia stillare, a 137.0580B| summo tecti in pavimento distillavere, adeo ut aliquibus ecclesiam incendere, aliquibus illustrare viderentur. Quod cum omnes viderent, cuidam tamen Tietbergae, nobilissimae matronae, orationi incumbenti vicinius et in ipso pene occipicio visum est distillare. Et hoc cur factum sit, nobis quidem est incertum, nil autem in terra sine causa fieri, quia legimus, non est dubium. Ternarius autem numerus unde sit sacer, catholicis patet, et ignem Deum esse, non ficte, sicut a poetis Vulcanus ignis dicitur, sed vere, ut Apostolus sensit, tam ex ipsius verbis, ubi: Deus noster ignis consumens est (Hebr. XII, 23), quam in eo, quod Spiritus sanctus verus in Trinitate perfecta Deus, in igneis linguis super apostolos descendit, orthodoxus quisque intelligit. 137.0580C| Hanc igitur ternam igneamque distillationem Trinitas sancta utrum pro alicujus astantis approbanda devotione egit, quam eadem forte tunc igniverat, ut ostenderet foris quod intus agebat, aut propter commendanda sanctorum patrocinia--quod magis credibile est--quae ibi populus devote frequentabat, nobis quidem latet, sed ei, qui omnia facienda praevidet et facta moderatur et regit, procul dubio patet.

42

Magnitudine seu enormitate suscepti operis devicti et enervati, plura praetermittimus. Unum hoc ultimum et omnibus praedicatum pluribusque sui comperto notissimum dicemus; quod videlicet nullus qui ecclesiae illi unquam intulit dampnum, gloriatus sit in annum. Et si forte pro quolibet, 137.0580D| ut assolet, injuste illato dampno monachi ex majori monasterio, quod quidem inferius est, montem 137.0581A| sancti Ursmari scandunt reclamaturi, creditur, nec vana spes est, nunquam inultum iri. Experti sunt hoc plerique, et sero licet ingemuere. Nimirum locum, quem rexit corpore vivens, tuetur meritis, cum Christo regnans et in ipso gaudens.

43

Presbyter est quem Osingerum nominant, qui ita paralisi erat dissolutus, ut cervix in ipsa junctura resiliret. Quid dicam, quod loqui non poterat, cui omnium membrorum officia, solo spiritu anhelante, defecerant. Hic in hac valitudine annum explens, alterius solatio, elemosinis fidelium sustentabatur. Jacebat autem in villa Fleon dicta, cui vicina est illa nativitatis sancti Ursmari ministra, in qua erat ecclesiola lignea, quam ferunt eum propriis manibus compaginasse et in praedio 137.0581B| suo dedicasse. Quadam die euntibus quibusdam cum plaustris in Augusta Viromandorum mercandi gratia, rogavit virtute qua poterat, ut superpositus plaustro ad supradictam ecclesiolam duceretur. Factum est. Positus est in ecclesia, et ibi pernoctavit. Mane autem facto, voluit temptare, confisus de Dei misericordia et sancti Ursmari intercessione, 137.0582A| utrum per se in ipso grabato posset sublevatus residere. Fecit, miratus est rem. Deinde paulatim reviviscendo, viribus in membris resumptis, erexit se, et ambulavit, gratias agens Deo et patrocinatori suo. Nos postea frequentibus ejus missarum celebrationibus usi sumus in eodem loco. Sanus ipse de reliquo, praeterquam cervix quae resilierat parum retorta videretur, puto propter commemorationem tam mirifici beneficii, ad populandum omnibus, quantum valeat in conspectu Domini meritum sancti sui.

44.

Retulit isdem presbyter nobis, quod quadam die in ipsa ecclesia, cui in recompensatione beneficii jam dicti deserviebat, dum missas ageret, lecto evangelio, vas quod consuetudinaliter 137.0582B| juxta altare cum vino pendebat, in calicem versat, sed vinum ita congelatum erat, ut nec gutta proflueret. Dat vasculum clerico ministranti, ut glaciem igni resolvat; ipse interim officium percelebrat; dum tardatur, ille respexit ad calicem, qui plenus vino inventus est, adeo ut pene excresceret