 Caput IX |
Liber quartus  |
caput x.
Ad Bellogradensem expeditionem proficiscitur, ut cum Ænea Caprara sub Maximiliano Emmanuele Bavariae Duce rem gerat: in agmine Titul capit: exercitum Transylvanico commeatu reficit: Christianorum Bellogradensium Legatos audit: Bavari et Lotharingii dissidia componit.
Ubi Caesar hanc belli ea aestate gerendi rationem destinavit, Caraphaeus inlico ad expediendum agmen adplicuit. A Transylvanis mille boves Caraphaeo dono dati.
Sed is eorum accipit solum usum.Eique Transylvani ad impedimenta tam longo itinere devehenda mille bovum largi lubentesque dant dono; sed is frugali generositate solum eorum accipit usum. Jamque, ut memoravimus, moverat castra, quum aliquot dies eum remorata est Coronensium seditio; Caussae cur Caraphaeus non prius Transylvania egreditur, quam pacatâ Coronâ.qui ad officium omnino revocandi erant, cum ob quas supra tradidimus caussas, tum quod tam procul exercitus duceretur; quamobrem Transylvaniam nedum oportebat, sed necesse erat relinquere usquequaque pacatam. Cur expeditio Bellogradensis tardior?Sed enim moras expeditioni adtulere partim de demandanda exercituum Quaestura lenta et diu vexata deliberatio; partim anni natura ad imbres continenter gignendos comparata. Unde facta impeditior?Unde commodum fuit Primo Vezirio periculis, quae Turcicae Reipublicae et ingentia et certa imminebant, occurrere; praevalido urbem Bellogradum praesidio firmare, Osmanes Gengienes civilia arma vertit in Christianos.Osmane Gengiene ei urbi ferre subsidia e campis jusso; a quo, summi armorum ducis imperio contra hostes delato, seditionis tranquillationem redemerat. Ita temporis utilitates et plurimae et maximae perierunt. Lotharingius in morbum incidit.At hercule arduam eam effecit provinciam morbus, in quem satis incommode inciderat Lotharingius, qui sua spectatissima auctoritate rem gereret.
Bavarus petit Bellogradensem provinciam omnium hoc bello praestantissimam.
Bellogradum olim Hungariae Palladium.
Bellogradum captum praecipua Soleymanis victoria.Igitur Dux Bavarorum, Princeps bellicae gloriae flagrantissimus, cum intelligeret id belli facinus omnium, quotquot unquam eo bello erant edita, praestantissimum; nam id oppidum erat olim veluti Hungariae Palladium (signa enim et vexilla, ab Amurathis usque ad Soleymanis tempestatem Turcis erepta, ibi ab Hungaris Regibus adservabantur) et qui de ea urbe victoriam retulisset magno Soleymani hostimentum faceret: ut enim ille postquam eam urbem, Totius Orbis Christiani propugnaculum;quae non solum Hungariae sed est totius Orbis Christiani propugnaculum, cepit; sibi suisque successoribus ad proferendum longe lateque in occiduam plagam imperium regiam viam munivit; ita, eadem urbe recepta, Et veluti Constantinopolis porta.Caesari Constantinopolim facillimam occupatu patere, cum nulla post Bellogradum sit urbs munita, quae ejus victoriae usum praepediat; et sede Imperii capta, unde in reliqua Europae regna auctoritas viresque intenduntur, non plurium seculorum decursu, sed brevi unius atque alterius anni curriculo hac Orbis terrarum parte felicissime exuat. His de caussis studio ejus gerendi belli inflammatus, jam inde quum Munachii erat, Caesar provinciam Bavaro demandat.per Theodorum Strattmannium a Caesare eam provinciam petiit: quam ei Caesar tum amplitudine viri Principis, qui tanto armorum imperio cum summa dignitate fungeretur, tum ejus in Augustam Domum egregiis et constantibus meritis commotus, decrevit: Æneam Capraram belli Legatum creat.
Et Caraphaeum jubet ut cum Caprara Bavari gloriosae subservat.Æneam Capraram ejus Legatum creavit; et Caraphaeum jussit ut in inferiorem Hungariam maturans, Quaesturae munus capesseret; et cum Caprara tanti Principis viri gloriae inservivet in ea armis gerenda provincia, in qua ommis rei Christianae fortuna in utrumque momentum stabat.
Alba-Regalia jam ante reciperata.Jamque in ea Hungariae parte res prospere geri occepta Albae-Regalis deditione. Etenim ab anno usque superiore, quum Ciokakum et Palota receptae, commodum visum urbem, in earum arcium conspectu sitam, stativis circumsidere: tandem, Agriâ Mungactioque deditis, Ex generosa aliorum Ducum cum Caraphaeo aemulatione.in generosis Germanorum animis gloriae aemulatio virtutem exacuit, quod Caraphaeus munitissima oppida duo, captu ardua ac difficillima, et tam longinqua, per hyemis saevitiam, parva militum manu cepisset; ipsi autem Albam-Regalem, Sigetum et Cavissam, Turcarum contra Viennam propugnacula, adhuc in hostium ditione esse sinerent; et agrum omnem, Danubium inter et Dravum situm, eorum praesidiariorum infestis excursibus incultum squalere perpeterentur. Igitur Albam-Regalem, urbem Budae dignitate secundam, ubi Hungariae Regum sepulchretum erat, et eorundem Acta adservabantur, oppugnant; Iisdem conditionibus deditur, quibus Agria Caraphaeo.et vi idus majas, iisdem quibus Agria conditionibus deditam, recipiunt: Canissam autem et Sigetum acrius circumsidunt.
Caprarae in trajiciendo Dravo aerumnos.Sed mox Caprara multa fecit, multa tulit in traducendo Dravum exercitu: nam anni tempore hyemem perpetuam referente, multa imbrium vi, et fluminis inundatione omnia alte lateque medio junio mense stagnabant. Illochum et Peter-Varadinum capit.In Danubii tamen ripa Illochum et Peter-Veradinum capit; primum utile, secundum necessarium et ipsius munimenti praestantiâ, et quia commeatum in superiorem Hungariam praebebat: Caraphaeus in agmine capit Titul.in qua Caraphaeus agmen ductans Titul cepit, quod unum oppidum Turcis superstabat ad dexteram Tibisci ripam, ante quam in Danubii fluentam nomenque decurrat.
Segedini ab oculis aegrotat.
Desideratur in castria.
Caesar vota concipit pro Caraphaeo.Sed ut Segedinum pervenit, iterum ab oculis graviter aegrotare, quibus ab udo Hungariae caelo saepissime laborabat. Desiderabatur autem in exercitu ut sua quoque auctoritate militum animos erigeret, Lotharingii morbo perculsos, neque dum Bavari praesentiâ firmatos. Quod Caesar ut rescivit, ob Caraphaei salutem palam vota concepit; et exaudita: nam brevi convaluit, et Peter-Varadino Caprarae conjungitur: ac Titulii capti famâ, et stipendio de Transylvania opportune soluto, Commeatu Transylvanico exercitum reficit.et commeatu curribus quingentis devecto, in praesens reficit, et ad posteros labores confirmat.
Audit Christianorum Bellogradiensium Legatos.Mox audit Christianorum Legatos Bellogrado missos, qui orabant, ut se mature e Turcico jugo liberatum veniret. Dux laudat eorum studia, in quorum praemium, prospere cadentibus rebus, eorum bona et ante parta, et quae in ea expugnatione quaesierint, intacta iis fore pollicetur: quae res postea dedit ut, adpetentibus Bellogradum Christianis, Turcae popularium animis diffisi extemplo suburbia et castra ad urbem posita incenderint.
Bavarus ad exercitum adest.Tandem iv idus augusti Bavarus ad exercitum, quadraginta fortium Germanorum millibus et quamplurimis Hungarorum copiis florentem, advenit. Tentat per insulam, Zingarim dictam, Savum trajicere, Omne belli punctum in Savi trajectu.qua in re totum ejus incoepti molimen. Turcae, ut persentiscunt, eam fortiter occupant. Igitur Bevarus per iter ad ripam consitis arboribus densum infra vestigabundus pergit; et ad duas ferme horas commodum amnem invenit, ubi angustior fluit. Nocte silenti eo deferri naves jubet: sed dum in flumen deducebantur, Turcae impediunt;ad sonitum Turcae veriti quod res erat, ad alteram adcurrunt ripam, caecisque telis infestant trajectum.
Glandium sibilis nautae, Obturbant;nocturnis insuper umbris intendentibus metum, perterriti ad ripam rursus adpellunt, naves deserunt, et inter proxima dumeta occultantur. Deterrent.Non hortatus, non minae proficere; et tamen in paucis ejus noctis horis omne rei bene gestae precium situm erat. Magnanimitas Bavari virtutem addit Christianis.Igitur Dux binos aureos numos in audentes edicit; cum cuique degeneri peccatum ipsa nox ignovisset. Statim recurrere ad transtra, complere milite naves, impellere alacri animo remos. Techelius justo exercitu arcere conatur;
Sed nequidquam.Techelius cum duodecim equitum millibus, et ingentibus Tartarorum catervis duabus, et perduellibus Hungaris, Germanos ad alteram ripam adpropinquantes tormentis arcere obnitebatur. Sed hi navium ordinibus in medio flumine confertis, et quo propius accederent majori copia in hostes ignita tela conjicientes, eos tandem ab ea ripae parte disturbarunt, ubi ad diluculum usque quinque Germanorum millia expositi.
Osmanis errores.Ubi inlucescente die Osmanes Germanum trajectum jam castra munire conspexit, fremere quod tam insperata occasione abusus fuerit, qua Christianum exercitum in alto gurgite turbantem omnem prorsus delere speraverat: Techelium contra Christianos trajectos immittit.
Techelii audacia Germani virtute repulsa.et tamen denuo Techelium mittit cum sex peditum equitumque millibus, ut castrorum latus, quod non omnino Germani aggere et vallo munierant, adgrederetur. Sed in aequo majori virtute repulsus perduellis; qui ausus erat tanti exercitus robori, sub tali duce obstare atque officere: Quae perduellium pugnandi ratio?quando rebellantium ea propria pugnandi ratio est, discrimina semper ac detur locus fugâ declinare, et duntaxat circumventos, desperatione simulante virtutem, fortiter agere. Reliquae copiae eodem die per pontem trajectae.Inlico Bavarus pontem e navibus faciundum imperat, eodemque die effectum reliquae copiae libere ocioseque sequenti nocte superarunt.
Bellogradi imago.VI idus augusti Bellogradum castra movit, quam super Tauruni ruinis conditam Albam-Graecam dixere. Ea in Hungariae finibus sedet, Serviaeque angulo, quem Danubius Savusque describunt, ubi ille hujus tum aquas tum nomen absorbet: et hinc iis flumninibus, hinc procul continuo inaccessorum montium jugo fauces custodit, e quibus Turcicae vires in Hungariam universam evomuntur. Suburbia fertilium agrorum conspecti amoena; urbs magna ex parte adluitur Savo, et in edito arx munita mediae imminet urbi. Non procul inde castra communitissima, et ad bellum Hungaricum gerendum instructissima posita.
Osmanes castra Turcica et suburbia Bellogradensia incendit.Sed ubi exercitus Christianus urbem conspexit, extemplo vidit eam magno tetroque incendio conflagrare. Nam Osmanes, Christianorum animis diffisus, metuit urbem e castris ejus praesidio positis propugnare; quamobrem et castra et suburbia incendi jussit, cum ingenti Christianorum clade; tria insuper Janicsarorum millia praesidio urbi imposuitValidum Bellogradi praesidium relinquit.
Mehmedem Pasam propugnationi proponit; ipse in campis rem festurus.; Mebmedi Pasae propugnationem permittit; se ab apertis campis auxilium iis facilius commodiusque adlaturum pollicetur. Non enim arbitrabatur ullo pacto Germanum eam urbem et sua vi munitissimam et forti milite abunde firmatam circumsidere diu posse, omni circum agro late vastato, et de adlatis procul commeatibus misere victitantem. Sed et exercitui jam Caraphaei providentia cibi pabulique multum erat; et fors praeterea tulit ut, dum castra festinanter incenderet, ingentem frugum copiam ibi conditam hosti intactam reliquerit.
Ubi tam trepidas Turcarum res Eugenius Princeps a Sabaudia, ad explorandum incendium missus, renunciat; Bavarus urbem circumvallat.accedit Bavarus, observat urbem; ab Savo Danubium us-que circumvallat; et ab leva, qua ad castra spectabat, statuit oppugnare; Et opera oppugnationis instituit.ubi octo ingentes turres, quarum sex rotundae, duae quadratae, id urbis muniunt latus. Improbo labore aggeres educti, aperti cuniculi, estructi tumuli, ubi tormenta locanda: quae quia de Buda cunctantius mittebantur, Caraphaeus tormenta de Buda devehenda maturat.Caraphaeus aere dato misit qui citius deveherent. Interea ter obsessi ferociter, ut opera disturbent, erumpunt; ter ferociter ub obsidentibus repulsi sunt.
Et additur Christianis animus, per tentoria divulgato, Semendria incensa ab Osmane.Osmanem Semendriam ad dexteram Danubii ripam, triginta passuum millia Bellogrado dissitam, incendisse, et abduxisse praesidium: Caransebe Veteranio ultro dedita.
Res Turcarum perculsae.
Verisimilis conjectura, sed falsa comperta,
Osmanem iterum seditionem coeptare.Veteranium autem Caransebe sine omni vi inlata ex Caraphaei praescripto potitum. Unde conjectum non temere, Turcas ubique perculsos de Bellogradi salute cogitare non posse. At alii, magis ex similitudine veri, quam ex re ipsa, putare, Osmanem Primo Vezirio de Bellogradi propugnatione ea quae praestanda erant pollicitum, cum hostium virtutem opinione longe majorem in Savi trajectu spectasset, metu ne meritas vani ingenii lueret poenas, Nissa Sophiam versus profectum esse, ut aliam Constantinopoli nunc faciat seditionem. Oppugnatio instituta.Tandem devecta tormenta, et contra unam quadratarum turrium, quam descripsimus, contraque adstructas hinc atque hinc loricas sunt conlocata.
Dissidii initium inter Bavarum et Lotharingium Duces.Quum dissidii initium extitit, quod nisi Caraphaeus composuisset, rem certe Christianam perdidisset universam. Lothariungius Bellogradum iter facit.Jam Lotharingius dubio diuturnoque convaluerat morbo, et Bellogradum versus instituerat iter, ut ei provinciae summus armorum Caesaris Legatus moderaretur. Bavarus id nullo omnino pacto pati obfirmatusBavarus eum accedere Bellogradum non patitur.: adferebat enim, supremum in eam aestatem belli arbitrium sibi a Caesare esse permissum: jam in Europae Asiaeque conspectu Bellogradi obsidium institutsse; nominis jacturam nullis postea gloriae argumentis reparandam facturum, si genus humanum pervadat de se opinio; id incoeptum suo ductu suoque imperio effectum dare nequivisse. At Lotharingium tot tantisque rebus praeclare gestis maximi armorum imperatoris famam comparasse; ut si multum de ea alteri concedat, tamen sat abunde ei ad amplissimi nominis aeternitatem superesse: et promerere suam socii fidem, qui in eo bello ingentem auri vim profudit, et suis haut spernendis auxiliis Caesarem per omne id belli tempus perpetuo constanterque juvavit, uti nunc sibi quoque Augustae Domus adfini hunc Caesar commodet locum gloriae comparandae.
Caraphaeus flectere Bavarum conatur, sed nequidquam.Caraphaeus munificentiâ Principis, sociali fide et Generi pietate summis laudibus exornatâ, monebat tamen, turpe esse quemvis honesto loco natum, nedum Lotharingium, castris prohibere; aut uti assiduum merere Ducem, et Principis viri dignitate, et summi armorum Imperii Legati amplitudine, et rerum bello gestarum gloriâ nostrae omnique futurorum memoriae praestantissimum. Res Christiana universa in praecipiti.Nihilomagis Bavarus his dictis quidquam de sententia dimoveri: quin gloriae stimulis incitatus eo decurrebat, ut si Lotharingius ad eam imperandam oppugnationem accederet, se inlico sua abducturum auxilia, iturumque obviam, eumque ad singulare certamen provocaturum, in quo de ea contumelia armorum judicio redderet sibi rationem. In tam praecipiti abruptoque res Christiana stabat loco.
Casus temperamenti capiendi oblatus.Forte fortuna evenit interea quod Caesar Bavaro mandat ut, ubi usus sit, ad se evocet sex Germanorun millia, quibus Ludovicus Badensis cum Croatis in Slavonia rem gerebat, et capto Bellogrado cum iis copiis ad occupandam Bozinam mittat. Hinc Bavarus argumentum sumit ut Lotharingius eam suscipiat provinciam. Caraphaeus Lotharingii dignitate agit.Caraphaeus probavit consilium, sed parvium exercitum, quem summus armorum Caesaris Legatus pro dignitate ductaret, eum esse censebat. Igitur rogabat, quando staret sententia, uti ei sex legiones de Castris Bellogradensibus adderet. Bavarus de gloria impense solicitus.Bavarus principio non auscultare: tandem Caraphaei precibus fatigatus in id convenit, modo Lotharingius Bellogrado procul abeat, ut omnem a se opinionem amoveat, eum obsidioni moderari. Caraphaeus eam Bavari anxietatem promovens alias dissidii caussas praecidit.Id maluit Caraphaeus, ne si prope Bellogradum Lotharingius rem genere aliqua belli forte existente necessitate, Bavarus aliam, mox aliam ab eo legionem praesidio subsidiove evocaret, et eo pacto dissidii caussae integrascerent. Sed summe anxius agebat an Caesar rem probaret, an Lotharingius assentiretur. Interea is jam ad Bellogradi castra adpropinquabat; quum ei Caraphaeus per officii speciem, sed magis rei ipsius caussâ fit obviam, ac perturbati similis, Caraphaei ad Lotharingium oratio.In summo, inquit, rei Christianae discrimine de tua aequitate aliquid, Dux inclyte, spopondi; et multum de Caesaris jure adtrectavi. Nisi ignoscatis factum, non queror sane quas nimiae pietatis dedero poenas, subeundo Leopoldi offensiones, et tuas: sed ipsius rei Christianae exitium perhorresco. Dux Bavarus Bellogradum suo ductu imperioque expugnare flagrantissime cupit: potens Germaniae Princeps, sociorum omnium liberalitate, fide, constantia facile primus, magno animo juvenis, et vehementer insistens semel deliberatis. Dignitatis tuae apud eum partes egi: sed is te rerum bello gestarum gloriâ ita abundare aît, ut commode hac sibi concedere possis. Vide, obsecro, in quam discriminoso sit res sita loco. Id hostes optarunt, ut suae turbae in Christianos reciderent: jam voti bona ex parte damnati sunt, cum jam apud eos militares tumultus consederint: et misera sane rerum conversio fieret, si quas victorias ob Turcici exercitus seditionem nos de hostibus referre oportuerat, nunc ii ob ducum Christianorum certamina de nobis reportarent. Quod si, avertat Deus omen, acciderit; quem ultro semper ambivit honos, tuae gloriae, invidi te carpserint invidum alienae. Jam innumerae et maximae et munitissimae hoc bello a Te oppugnatae captaeque urbes: passim in Hungaria de ingentibus Turcarum exercitibus fusis, fugatis, caesis profligatisque statuta tropaea. Parce huic triumpho; ut omnis temporum posteritas praedicet, Lotharingium pietate et magnitudine animi victorias aliis summis belli ducibus parandas lubentem permisisse, qui ab eo multum imperatorias artis didicerant, et id adfectarunt ut quondam ejus similes essent.
Lothariogius et Bavaro conciliati.Dux alto animo et Septemviri desiderio morem gessit, et Caraphaei consilium laudavit. Hinc pergit ad castra. Bavarus ei fit obviam: hinc ducit, ut castra quemadmodum munita ac disposita, tormenta locata, apertos cuniculos, aliaque opera visat; quae cuncta arte effecta probavit. Mox ad prandium invitat: et inter dapes evocantur equitum legiones sex, quas sub imperium accipit; inde proficiscitur, ut procul hostes observet, et id obsidium protegat; exercitusque universus venientem, super poculis, et abeuntem armorum fragore salutavit.
Oppugnationis progrssus.Et jam tandem crebris densisque tormentorum ictibus turris diruta, et hinc atque hinc late perruptus murus, et cuniculo succensum id muri latus ampliter patefactum. Hinc Bavarus urbem adgrediendam C. Serenio demandatC. Serenius adgrediendae urbi praepositus.
Impetus in urbem faciendi ratio.; quocum uno Caraphaeus semper contubernium agitavit, ut jam sub fratris praescriptione ad eum literas scriberet: bis mille fortiorum militum ad impressionem faciendam deligit; et ut obsessos distrahat, alios qua urbs terram spectat, alios qua fluminibus lambitur navibus impositos jubet obsessis impetus simulacrum offerre. Alacriter primi conantur enisum: a propugnatoribus vulnera spissa ingruunt, frequentesque caedes. Sed ab dextera C. Auspergius gravi vulnere invalidus, C. Scharffembergius et Emmanuel Frustembergius occubuere. Tantorum casibus virorum miles incipit trepidare. Rerum difficultas.Ibi Dux mirâ animi corporisque praesentiâ suis audaciae, terrori hostibus adest, uno, proclamans, Bavari Ducis praeclara virtus;
Voce,atque altero, Commilitones, quem enitamini, gradu omnis Christiani nominis gloria, Turcarumque excidium definitur. In hoc superato muro terminus alte defixus haeret, quo omnia hoc bello parta firmantur. Heic Constantinopolis portae patent; nec ulla reliqua belli aerumna perferenda: heic opulentissima Turcarum Regia expugnatur. Juvet meminisse Viennae obsessae, et graviora quae invicta virtute superastis: atque innumeris maximisque victoriis, quas de hostibus per inexpugnabiles captas urbes, per ingentes editas clades retulistis, nunc, perpetua an fluxa sint tanta bona parta, decernitur.
Et extemplo spectata.Quibus magno animo dictis, suoque magis exemplo tantos jam cedentibus animos addidit, ut jam muro per summam virtutem potiti sint. Nova militi objecta aerumna.Jamque ad caedes praedamque celerabant gradum, quum profunda post murum objecta nec opinantibus fossa, alius agger, aliud vallum praesumptae victoriae intemperantiam compescuit. Hinc super muri ruinis alia muniunt castra, hostibus graviter infestantibus opus.
Egregiae Bavari Ducis artes.
Urbs capitur.Dux inlico integros fessis submittit, qui irarum impetu fossam transiliunt; vallum subeunt, superant, tenent: per urbem diruunt, et quantum de victis licuit, tantum audent. Arx deditur.Arx, effuso per captam urbem praesidio, cum trecentis militibus extemplo ea lege dedita, ut iis et Mehmedi Pasae vita captivitate constaret. Incomparabilis victoriae dignitas utilitasque.Ita viii idus septembris praeclara urbs, quae a Soleymane ac successoribus Turcarum Dominis octo et sexaginta supra centum annos ad proferendum in occidentem plagam Imperium patuit; nunc Caesari vere Augusto ad Constantinopolim capiendam regiam viam munit, cum nullum interea munitum oppidum obstet quin ea Turcici Imperii sede potiatur.
Ut victoriâ utendum Caraphaeo videtur.Capto Bellogrado, ita Caraphaeo eâ victoriâ per tempus utendum videbatur: quando jam Semendria recepita erat, Themiswar armis adgredi, et omnia quae Turcis in Valachia praestant munimenta, occupare. Bozinae expeditio importuna.Nam de Bozina invadenda alienum omnino tempus censebat. Quanquam enim ea regio antiquitus tantae esset in ea Orbis terrarum parte praestantiae, Bozinae Principes Illyrici Reges dicti, et Reges Arzigovinae appellati.
Bozina finis olim Turcici Imperii: Difficilis aditu,ut ejus potentes Illyrici Reges appellarentur; et in ea feracissimus Arzigovinae ager, a quo postea Bozinae Reges regno indidere nomen: tamen claustro locorum praecipuus olim fuit Turcas inter et Hungaros limes. Nam inter excelsa montium cacumina situm Regnum, et per amfractuosas arctissimasque alpium fauces sine tormentis, sine commeatibus penetrandum; Immunita,ubi cum nullum sit munimentum, castra super rigentibus montium metanda jugis. Gens vero mollissime tractanda, ne durius habita alio convertatur, unde leviora onera ferat. Expeditionis pericula.Itaque Germanis copiis inter abruptarum alpium horrenda, et ex gentis pudore precariam animam sub rigente caelo ducere satis periculosum esse sentiebat. Cunctando victoriae subducta utilitas.Sed per suetas deliberandi moras, jam adpetente autumno, Themiswar quoque, inter paludum stagnantia situm, jam invadendi tempus praeteriit.
Caraphaeus Bellogradum, ut licet, munit.
Semendriam valido praesidio firmat, et quem in usum?Igitur Caraphaeus Bellogradum pro re et tempore communiri curat; et Semendriae, hosti omnium proximae urbi, bis equitum millia praesidere jubet: qui secundo Danubio eam provinciam infestent; universae Bulgariae tributa imponant, hostium explorent conatus, eosque in Bozinam
commeare prohibeant.
| Caput IX |
Liber quartus |