 XVIII. Camp Chaff |
XX. Servius Tullius Rēx Fit  |
Ter. Illud quam vērē dixit Plato philosophus, ‘Neque oves sine pastōre, nec pueri sine paodagōgo possunt vīvere.’ Amitam tuam nūper oportuit te cōmiter salvēre iubēre. Tu autem mihi vidēris non in aulis Iūliānis nātus esse, sed in caulis. Adeo mōribus es agrestibus.
Fund. Cūr īrasceris, Terenti? Nonne puer ingenuus ingenuo patre natus sum? Non mihi libenter haec dixisti.
T. Puerum ingenuum decent mores ingenui, quos Cato ille, lūmen veterum Romanorum, laudavisset. Quo in genere quoties alloquitur te quispiam, cui dēbes honōrem, compōne te in rectum corporis statum.
F. Quid? Ita?
T. Ita. Sed vultus tibi nē sit torvus, nēve impudens, neu protervus, sed hilaris et modestus.
F. Tot res simul cūrare difficillimum est.
T. Semper oculi sint in eum intenti cui loquēris: iuncti pedes, quiētae manus. Nēu mordēto labrum, nec scabito caput.
F. Ecquid aliud curem?
T. Vestis item ad decōrum compōnātur, ut tōtus tibi cultus et habitus corporis ingenuam modestiam prae se ferat.
F. Quid si iam praecepta tua mediter?
T. Fāc, sōdēs.
F. Sīccine satis?
T. Nondum.
F. Quid si sīc?
T. Propemodum.
F. Quid si sīc?
T. Hem, satis est: istūc tenē. Īdem nē sīs[1] ineptē loquāx et praeceps. Neu vagētur animus interim, sed sīs attentus quid ille dīcat. Si quid erit respondendum, id facito paucis āc prūdenter, ut ōlim Cincinnātus, nonnumquam honōris gratiā addito cognōmento. Nēve abeas, nisi aut veniam praefātus, aut ab ipso dīmissus. Nunc age, specimen aliquod hūius rei mihi praebē. Ego sum hospes nōbilissimus ad quem Athēnas missus es. — Incipiāmus. Quantum temporis abfuisti a māternis aedibus?
F. Iam sex fermē mensēs.
T. At addendum erat, ‘domine.’
F. Rem molestam!—Iam sex ferme menses, domine.
T. Nonne tangeris dēsīderio mātris?
F. Nonnumquam sānē tangor.
T. Cupīsne eam revīsere?
F. Cupio, domine, si id pāce liceat tuā.
T. Hīc flectendum erat genu.—Ita. Bene est. Sīc pergito. Quum loquēris, Fundanī, cave ne praecipites sermōnem, neu haesites lingua, sed distinctē, clārē consuescito verba tua prōferre, ut Tullius Cicero in cūria. Si quem praeterībis nātu grandem, praetōrem, sacerdōtem, philosophum, poētam, aut alioqui gravem virum, nē pigeat inflectere genu.
F. Fāc tu philosophus gravissimus sis. Sīc satis?
T. Bonus es discipulus.—Deinde si ad convīvium in collem Quirīnālem vocāris, sic te praebēbis hilarem ut semper memineris quid deceat aetātem tuam. Si quis praebibet, hilariter illi bene precātor, sed ipse bibite modic. Si non sitīs, tamen labris admovēto cyathum.
F. Sine dubio admovēbo.
T. Arrīdē loquentibus: ipse nē quid loquāris, nisi rogātus. Si quid inhonesti dīcētur, ne adrīseris, sed vultum compōne, quasi non intellegas. Ne cui obtrectato, ne cui tē antepōnito: ne tua iactāto, ne aliēna dēspicito.
F. [Sibi.] Proh Iuppiter! Contiōnem habet iste admodum diūturnam. ‘Longos exercet noctua cantūs?’ ‘Te surgente diē, te dēcedente’ docentem audīvi?[2]
T. Quīn attentus es, Fundani?—Esto cōmis, etiam ergā tenuis fortūnae sodāles. Ne sīs linguā fūtili.
F. [Sibi.] Quam me taedet! Oscitāre necesse est.
T.—Ita fīet ut sine invidiā laudem invenias et amīcos pares. Si vīderis convīvium esse prōlixius—
F. [Sibi.] Prolixior sānē tu.
T. —precātus veniam, āc salūtātis convīvis, te a mensa subdūcito. Vide ut hārum rērum omnium memineris.
F. Dabitur opera, mi praeceptor. Numquid aliud vīs?
T. Adīto nunc libros tuos.
F. Fiet. [Sibi.] Deos immortāles! Tōta Īlias malorum consiliorum!
| XVIII. Camp Chaff |
XX. Servius Tullius Rēx Fit |