Migne Patrologia Latina Tomus 19
Eclogarium (Ausonius Burdigalensis), J. P. Migne
De ratione Librae.
(0907D)
Miraris quicumque manere ingentia mundi
Corpora, sublimi coeli circumdata gyro,
Et tantae nullam moli intercedere labem:
Accipe quod mirere magis. Tenuissima tantis
Principia, et nostros non admittentia visus,
Parvarum serie constat connexa atomorum.
(0908D)Sed solidum in parvis, nullique secabile segmen,
Unde vigor viresque manent, aeternaque rerum
Mobilitas: nulloque umquam superabilis aevo.
Divinis humana licet componere. Sic est
As solidus, quoniam bis sex de partibus aequis
Constat: et in minimis paribus tamen una manet vis.
Nam si quid numero minuatur, summa vacillat,
(0909A)Convulsaeque ruunt labefacto corpore partes:
Ut medium si quis vellat de fornice saxum,
Incumbunt cui cuncta, simul devexa sequentur
Caetera, communemque trahent a vertice lapsum.
Non aliter libra est. Si defuit uncia, totus
Non erit as: nomenque deunx jam cassus habebit.
Nec dextans retinet nomen, sextante remoto.
Et dodrans, quadrante satus, auctore carebit.
Divulsusque triens prohibet persistere bessem.
Jam quincunx tibi nullus erit, si prima revellas.
Et semis, cui semis erit pereuntibus assis
Partibus, et cujus librae pars septima, septunx?
Libra igitur, totum si nulla in parte vacillet.
Ponderis, et numeri, morumque, operumque, et aquarum
Libra: nec est modulus, quem non hoc nomine signes.
(0909B)Telluris, medio quae pendet in aere, libra est.
Et Solis Lunaeque vias sua libra coercet.
Libra dii, somnique pares determinat horas.
Libra Caledonios sine littore continet aestus.
Tu quoque certa mane morum mihi libra meorum.
De ratione puerperii maturi.
Omnia, quae vario rerum metimur in actu,
Astrorum dominatus agit, terrenaque tantum
Membra homini, e superis fortuna, et spiritus auris,
Septeno moderanda choro: sed praesidet ollis
Sortitus regimen nitidae sol aureus aethrae.
Nec sola in nobis moderatur tempora vitae,
Dum breve solliciti spatium producimus aevi:
Creditur occultosque satus, et tempora vitae
(0909C)Materno ducenda utero, formare videndo,
Et nondum exortae leges componere vitae.
Namque ubi conceptus genitali insederit alvo,
Haud dubium solem cuicumque insistere signo.
Qui cum vicini stationem ceperit astri,
Contiguos nullum transfundit lumen in ortus.
Ast ubi conversis post menstrua tempora habenis,
Scandit purpureo jam tertia sidera curru:
Obliqua exilem dimittit linea lucem,
Aspirans tenues per inertia pondera motus.
Quarta in sede viget primi indulgentia solis.
Suadet et infusus teneros coalescere foetus.
Fulgor tetragono aspectu vitale coruscat,
Clarum et lene micans: quinti qui cardine signi
Incutit attonitam vegetato infante parentem.
(0909D)Nam sexto vis nulla loco: quia nulla tuendi
Aequati lateris signatur regula Phoebo.
Ast ubi signiferae media in regione cohortis
Septimus accepit limes rutilantia flammis
Recto castra situ: turgentis foedera partus
Jam plena sub luce videt: nec fulgura parci
Luminis intendens, toto favet igne coronae.
Hinc illud, quod legitimos Lucina labores
Praevenit; et gravidos sentit subrepere nixus
Ante exspectatum festina puerpera votum.
Quod nisi, septeno cum lumina fudit ab astro,
Impulerit tardi claustra obluctantia partus;
Posterior nequeat, possit prior: an quia sexto
Aemulus octavi conspectus inutilis astri
(0910A)Nescit compariles laterum formare figuras?
Sed nono incumbens signo, cunctantia matrum
Vota levat, trigono vires sociante sequenti.
At si difficilis trahit Ilythyia
Tetragono absolvet dubiarum vincla morarum.
Signa coelestia.
Ad Boreae partes Arcti junguntur, et Anguis.
Post has Arctophylax, pariterque Corona, Genuque
Prolapsus, Lyra, Avis, Cepheus, et Cassiopea,
Auriga, et Perseus, Deltoton, et Andromedae astrum,
Pegasus, et Delphinus, Telum, Aquila, Anguitenensque.
Signifer inde subest: bis sex et sidera complent.
Hic Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo,
Libra, Scorpius, Arcitenens, Capricornus, et Urnam
(0910B)Qui tenet, et Pisces. Post hos in partibus Austri
Orion, Procyon, Lepus, ardens Sirius, Argo,
Hydrus, Chiron, Turibulum quoque, Piscis et ingens.
Hunc sequitur Pistrix, simul Eridanique fluenta.
Sed vaga praeterea dicuntur lumina septem,
Luna et Mercurius, Venus, ac Sol, Mars quoque fulgens.
Hic Jovis et sidus super omnia sidera lucens.
Celsior his Saturnus, tardior omnibus astris.
Ratio dierum anni vertentis.
Nonaginta dies et quatuor, ac medium Sol
Conficit, a tropico in tropicum dum permeat astrum,
Octipedem in Cancrum Phryxeo ab Ariete pergens.
Hoc spatio aestivi pulsusque, et meta diei.
(0910C)Semidiemque, duosque dies, deciesque novenos,
A Cancro in Chelas, aequatae tempora noctis
Atque dii, cursu peragit Sol aureus altero,
Autumni aestatisque simul confinia miscens.
Unde autumnales transcurrens ordine menses,
Ad tropicum pergit signum gelidi Capricorni,
Octo dies decies octonis insuper addens,
Quadrantemque dii: quinto qui protinus anno
Mense Numae extremo nomen capit embolimaei.
Inde ad Agenorei festinans cornua tauri,
Scandit Lanigeri tropicum Sol aureus astrum,
Nonaginta dies decreto fine coercens.
Hic tibi circus erit semper vertentibus annis,
Tercentum, ac senis decies et quinque diebus.
De nominibus septem dierum.
(0910D)
Nomina, quae septem vertentibus apta diebus
Annus habet, totidem errantes fecere planetae.
Quos indefessa volvens vertigine Mundus
Signorum obliqua jubet in statione vagari.
Primum, supremumque diem radiatus habet Sol.
Proxima fraternae succedit Luna coronae.
Tertius assequitur Titania lumina Mavors.
Mercurius quarti sibi vendicat astra diei.
Illustrant quintam Jovis aurea sidera zonam.
Sexta salutigerum sequitur Venus alma parentem.
Cuncta supergrediens Saturni septima lux est.
Octavum instaurat revolubilis orbita Solem.
Hic versus sine auctore est. Quid quoque die demi de corpore oporteat.
(0911A)
Ungues Mercurio, barbam Jove, Cypride crines.
Hoc sic refellendum.
Mercurius furti probat ungues semper acutos,
Articulisque aciem non sinit imminui.
Barba Jovi, crines Veneri decor: ergo necesse est,
Ut nolint demi, quo sibi uterque placet.
Mavors imberbes, et calvos Luna adamasti.
Non prohibent comi tum caput atque genas.
Sol et Saturnus nihil obstant unguibus, ergo
Non placitum Divis tolle monostichium.
De mensibus, et quatuor anni temporibus.
Aeternos menses, et tempora quattuor anni,
(0911B)Quattuor ista tibi subjecta monosticha dicent.
Martius, Aprilis, Maius sunt tempora veris.
Julius, Augustus, nec non et Junius, aestas.
Septembri, Octobri autumnus, totoque Novembri.
Brumales, Janus, Februarius, atque December.
De mensibus monosticha.
Primus Romanas ordiris Jane Kalendas.
Februa vicino mense Numa instituit.
Martius antiqui primordia protulit anni.
Foetiferum Aprilem vindicat alma Venus.
Majorum dictus patrum de nomine Maius.
Junius aetatis proximus est titulo.
Nomine Caesareo Quinctilem Julius auget.
(0911C)Augustus nomen Caesareum sequitur.
Autumnum Pomona tuum, September, opimat.
Triticeo October fenore ditat agros.
Sidera praecipitas pelago, intempeste November.
Tu genialem hiemem, feste December agis.
Disticha de iisdem mensibus.
Jane nove, primo qui das tua nomina mensi,
Jane bifrons, spectas tempora bina simul.
Post superum cultus, vicino Februa mense
Dat Numa cognatis Manibus inferias.
Martius et generis Romani praesul, et anni,
Prima dabas Latiis tempora consulibus.
Aeneadum genetrix vicino nomen Aprili
Dat Venus, est Marti namque Aphrodita comes.
(0911D)Maia dea, an major, Mai, te fecerit aetas,
Ambigo: sed mensi est auctor uterque bonus.
Junius hunc sequitur duplici celebrandus honore,
Seu nomen Juno, sive Juventa dedit.
Inde Dionaeo praefulgens Julius astro,
Aestatis mediae tempora certa tenet.
Augustus sequitur cognatum a Caesare nomen:
Ordine sic anni proximus, ut generis.
Nectuntur post hos, numerumque ex ordine signant:
September, Bacchi munere praela rigans:
Et qui sementis per tempora, fenore laetus,
October, cupidi spem fovet agricolae:
Quique salo mergens solemnia signa November
Praecipitat, coelo mox reditura suo.
(0912A)Concludens numerum genialia festa December
Finit, ut a bruma mox novus annus eat.
Quoteni dies sint mensium singulorum.
Implent tricenas per singula menstrua luces
Junius, Aprilisque, et cum Septembre November.
Unum ter denis cumulatius adde diebus
Per septem menses, Jani Martisque Kalendis,
Et quas Maius agit, quas Julius, Augustusque,
Et quas October, positusque in fine December.
Unus erit tantum duodetriginta dierum,
Quem Numa praeposito voluit succedere Jano.
Sic tercentenis decies accedere senos,
Quadrantemque, et quinque dies sibi computat annus.
De tribus menstruis mensium.
(0912B)
Bis senas anno reparat Lucina Kalendas:
Et totidem medias dat currere Jupiter Idus.
Nonarumque diem faciunt infra octo secundi.
Haec sunt Romano tantum tria nomina mensi,
Caetera per numeros sunt cognomenta dierum.
Quo mense quotae Nonae, vel Idus sint.
At Nonas modo quarta aperit, modo sexta refert lux.
Sexta refert Maii, Octobris, Martisque recursu,
Et qui solstitio sua tempora Julius infert.
Caetera pars mensium quartis est praedita Nonis.
Omnes vero Idus octava luce recurrunt.
Quotae Kalendae sint mensium singulorum.
(0912C)
Post Idus, quas quisque suas habet ordine mensis,
Diversae numero redeunt variante Kalendae,
. . . . . Dum rursumque iterumque vocantur,
Ut tandem optati procedant temporis ortu.
Ter senis, unoque die genialia festa
Porrigit, ut Janum arcessat nova bruma morantem.
Hoc numero mensisque Numae redit, autumnique
Principium referens Bacchi September alumnus.
Julius, et Maius, positusque in fine December,
Octoberque die revocatur tardius uno.
Inde die redeunt minus uno quattuor ultra,
Quos numero adjiciam, Sextilis, Junius atque
Aprilis, post quos penultima meta November.
Ter quinis, unoque die Junonie Mavors,
(0912D)Ut redeas, referasque exordia prima, cieris.
Hoc numero, ad plenum vertens reparabitur annus.
In quo mense quod signum sit ad cursum Solis.
Principium Jani sancit tropicus Capricornus.
Mense Numae in medio solidi stat fidus Aquari.
Procedunt duplices in Martia tempora Pisces.
Respicis Apriles, Aries Phryxee, Kalendas.
Majus Agenorei miratur cornua Tauri.
Junius aequatos coelo videt ire Laconas.
Solstitio ardentis Cancri fert Julius astrum.
Augustum mensem Leo fervidus igne perurit.
Sidere Virgo tuo Bacchum September opimat.
Aequat et October sementis tempore Libram.
(0913A)Scorpion hibernus praeceps jubet ire November.
Terminat Arcitenens medio sua signa Decembri
Q. Ciceronis versus eo pertinent, ut quod signum quo tempore illustre sit, noverimus: quod superius quoque nostris versibus expeditur.
Flumina verna cient obscuro lumine Pisces.
Curriculumque Aries aequat noctisque diique.
Cornua quem comunt florum praenuntia Tauri.
Aridaque aestatis Gemini primordia pandunt.
Longaque jam minuit praeclarus lumina Cancer.
Languificusque Leo proflat ferus ore calores.
Post, modicum quatiens Virgo fugat orta vaporem.
Autumni reserat portas aequatque diurna
Tempora nocturnis dispenso sidere Libra.
Et fetos ramos dinudat flamma Nepai.
(0913B)Pigra Sagittipotens jaculatur frigora terris.
Bruma gelu glacians jubare spirat Capricorni.
Quam sequitur nebulas rorans liquor altus Aquari:
Tenta supra, circaque vigent ubi flumina mundi.
At dextra, laevaque ciet rota fulgida Solis
Mobile curriculum, et Lunae simulacra feruntur.
Squama sub aeterno conspectu torta Draconis
Eminet. Hunc inter fulgentem sidera septem
Magna quatit stellans: quam servans serus in alta
Conditur Oceani ripa cum luce Bootes.
A Solstitio in aequinoctium ratio.
Sol profectus a teporo veris aequinoctio,
Post semidiem postque totos nonaginta et quatuor,
Fervidis flagrans habenis pulsum aestivum conficit.
(0913C)Inde Autumnus noctis horas librans aequo lumine,
Octo et octoginta goeris, et super trihorio.
. . . . . . . . . . . . . . . . .
Inde floridum reflexis ver revisit oreis
Additis ad hos priores goeros geminis orbibus.
De Feriis Romanis.
Nunc et Apollineos Tiberina per ostia ludos,
Et Megalesiacae matris operta loquar.
Vulcanique dies autumni exordia primi,
Quinquatrusque Deae Pallados expediam:
Et medias Idus, Maii, Augustique recursu,
Quas sibi Mercurius, quasque Diana dicat.
Matronae quae sacra colant pro laude virorum,
(0913D)Mavortis primi cum rediere dies.
Festa Caprotinis memorabo celebria nonis.
Cum stola matronis dempta teget famulas.
Quattuor illa etiam discretis partibus anni
Solstitia, et luces nocte, dieque pares.
Nec Regifugium pulsis ex urbe tyrannis,
(0914A)Laetum Romanis fas reticere diem.
Visne Opis ante sacrum, vel Saturnalia dicam,
Festaque servorum, cum famulantur heri?
Et numquam certis redeuntia festa diebus,
Compita per vicos cum sua quisque colit?
Aut duplicem cultum, quem Neptunalia dicunt,
Et quem de Conso consiliisque vocant?
Festa haec, navigiis, aut quae celebrata quadrigis,
Jungunt Romanos finitimosque duces?
Adjiciam cultus, peregrinaque sacra deorum,
Natalem Herculeum, vel ratis Isiacae:
Nec non lascivi Floralia laeta theatri,
Quae spectare volunt, qui voluisse negant.
Nunc etiam veteres celebrantur Equiria ludi.
Prima haec Romanus nomina Circus habet.
(0914B)Et Dionysiacos Latio cognomine ludos
Roma colit, Liber quae sibi vota dicat.
Aediles plebeii etiam, aedilesque curules
Sacra Sigillorum nomine dicta colunt.
Et gladiatores funebria praelia notum
Decertasse foro: nunc sibi arena suos
Vendicat: extremo qui jam sub fine Decembris
Falcigerum placant sanguine Caeligenam.
De lustralibus agonibus.
Quattuor antiquos celebravit Achaia ludos.
Caelicolum duo sunt, et duo festa hominum.
Sacra Jovis, Phoebique, Palaemonis, Archemorique.
Serta quibus pinus, malus, oliva, apium.
De locis agonum.
(0914C)
Prima Jovi magno celebrantur Olympia Pisae.
Parnassus Clario sacravit Pythia Phoebo.
Isthmia Portuno bimaris dicat acta Corinthi.
Archemori Nemeaea colunt funebria Thebae.
De auctoribus agonum.
Primus Olympiacae sacravit festa coronae
Jupiter Argivi stadia ad longissima Circi.
Proximus Alcides Nemeae sacravit honorem.
Haec quoque temporibus quinquennia sacra notandis
Isthmia Neptuno data sunt, et Pythia Phoebo,
Ancipiti cultu divorum hominumque sepultis.
Quod iidem, qui sacri agones sunt, et funebres ludi habeantur.
(0914D)
Tantalidae Pelopi moestum dicat Elis honorem.
Archemori Nemeaea colunt quinquennia Thebae.
Isthmia defuncto celebrata Palaemone, notum.
Pythia placando Delphi statuere Draconi.