Praefatio Rufini praesbyteri
Scio quia, sicut grex ad vocem proprii pastoris accurrit, ita et religiosus auditor vernaculi doctoris commonitionibus gaudet. quia ergo, karissime fili Aproniane, religiosa filia mea, soror iam in Christo tua, poposcerat me ut ei aliquid quod legeret tale componerem, ubi neque laboraret in intellegendo et tamen proficeret in legendo, aperto et satis plano sermone: Sextum in Latinum verti, quem Sextum ipsum esse tradunt qui apud vos id est in urbe Roma Xystus vocatur, episcopi et martyris gloria decoratus. hunc ergo cum legerit, inveniet tam brevem ut videat singulis versiculis ingentes explicare sensus, tam vehementem ut unius versus sententia ad totius possit perfectionem vitae sufficere, tam manifestum ut ne absens quidem legenti puella expertem se intellectus esse causetur. omne autem opus ita breve est, ut de manu eius nunquam possit recedere totus liber, unius pristini alicuius pretiosi anuli optinens locum. et revera aequum videtur ut, cui pro verbo dei terrena ornamenta sorduerunt, nunc a nobis ad vicem verbi et sapientiae monilibus adornetur. nunc ergo interim habeatur in manibus pro anulo liber, paulo post vero in thesaurum proficiens totius servetur disciplinae bonorum actuum commonitiones de intimo suggesturus arcano. addidi praeterea et electa quaedam religiosi parentis ad filium, sed breve totum, ut merito omne opusculum vel enchiridion si Graece vel anulus si Latine appelletur.
Enchiridion Sexti
1
Fidelis homo electus homo est.
2
Electus homo homo dei est.
3
Homo dei est qui deo dignus est.
4
Deo dignus est qui nihil indignum deo agit.
5
Studens fidelis esse nihil quod deo indignum est agas.
6
Dubius in fide infidelis.
7a
- * * * * * * * * * * * *
7b
Infidelis in fide homo mortuus in corpore viventi.
8
Vere fidelis est qui non peccat.
9
Etiam in minimis caute age.
10
Non est minimum in vita hominis neglegere minima.
11
Omne peccatum inpietatem puta.
12
Non manus aut oculus peccat aut aliquod huiusmodi membrum, sed male uti manu vel oculo.
13
Omne membrum corporis quod suadet te contra pudicitiam agere, abiciendum; melius est enim sine uno membro vivere quam cum eo puniri.
14
Inmortales tibi crede manere in iudicio et honores et poenas.
15
Quicquid saeculi habes, etiam auferat tibi quis, non indigneris.
16
Te ipsum reprehensibilem mundo non praebeas.
17
Omnia auferenti abs te cede praeter libertatem.
18
Sapiens vir et contemptor pecuniae similis deo est.
19
Rebus saeculi in causis tantum necessariis utere.
20
Quae saeculi sunt saeculo et quae dei sunt deo.
21
Certus esto quia animam tuam depositum fidele acceperis a deo.
22
Cum loqueris de deo, scito quia iudiceris a deo.
23
Optimam purificationem putato nemini nocere.
24
Anima purificatur verbo dei per sapientiam.
25
Numquam putes dei substantiam insensibilem esse.
26
Deus sicut mens est, quae sponte movetur, secundum hoc et subsistit.
27
Magnitudinem dei non invenies, etiamsi pennis volare possis.
28
Nomen dei non quaeras, quia nec invenies, quia omne quod nomine compellatur a meliore nomen accipit, ut aliud quidem vocet, aliud autem audiat. Quis ergo est qui nomen posuit deo? Deus non nomen est dei sed indicium quod sentimus de deo.
29
Nihil ergo in deo quod non licet quaeras.
30
Deus sapiens lux est incapax contrarii.
31
Quaecumque autem fecit deus, pro hominibus ea fecit.
32
Angelus minister dei ad hominem; non enim ministrat ad nullum; tam pretiosus est homo apud deum quam angelus.
33
Primus beneficus deus, secundus est is qui beneficii eius fit particeps homo.
34
Vive igitur tamquam qui sis post deum et electus ab eo.
35
Habes in te aliquid simile dei et ideo utere te ipso velut templo dei propter illud quod in te simile dei.
36
Libertatem arbitrii sui permisit hominibus deus sine dubio ut pure et sine peccato viventes similes fiant deo.
37
Revereatur vitam tuam mundus.
38
Nihil admittas quod tibi inurat notam.
39
Male viventes cum e corpore excesserint cruciabit malus daemon, usque quo exigat ab eis etiam ultimum quadrantem.
40
Beatus vir cuius animam nemo reprehendit ad deum pergentem.
41
Quicquid super omnia honoraveris, hoc tibi dominabitur.
42
Deum ergo honora super omnia, ut ipse tibi dominetur.
43
Si autem dominatum tui gerit deus, ita demum tu dominaberis omnibus.
44
Honor summus deo scire eum et imitari.
45
Simile quidem deo per omnia nihil est, grata tamen ei est inferioris prout possibile est imitatio.
46
Templum sanctum est dei mens pii,
et altare optimum est ei cor mundum et sine peccato.
47
Hostia deo sola et acceptabilis bene facere hominibus pro deo.
48
Deo gratiam praestat homo qui in quantum possibile est vivit secundum deum.
49
Deus quidem nullius eget, fidelis autem dei solius.
50
Aemulatur ergo illum qui nullius eget, is qui paucis in rebus necessariis indiget.
51
Satis age magnus quidem esse apud deum, apud homines vero invidiam effugere.
52
Si benignus es erga indigentes, magnus eris apud deum.
53
Sapiens vir, cuius viventis quidem parva est apud homines opinio, defuncti vero gloria praedicatur.
54
Omne tempus quod non de deo cogitas, hoc te computa perdidisse.
55
Corpus quidem tuum incedat in terra,
anima autem semper sit apud deum.
56
Intellege quae sint bona ut et agas bona.
57
Cogitatio hominis deum non latet,
et ideo cogitatio tua pura sit ab omni malo.
58
Dignus esto eo qui dignatus est te filium dicere, et age omnia quasi filius dei.
59
Qui deum patrem vocas, hoc in actibus tuis memor esto.
60
Vir castus et sine peccato potestatem accipit a deo esse filius dei.
61
Bona mens chorus est dei.
62
Mala mens chorus est daemonum malorum.
63
Iniustum si inhibeas agere iniuste, hoc est secundum deum punire.
64
Satis age non videri sed esse iustus; certum est enim vere non esse eum qui videri vult.
65
Honora quod iustum est propter hoc ipsum quia iustum est.
66
Nequaquam latebis deum agens iniuste, sed ne cogitans quidem.
67
Vir sapiens castus erit deo.
68
Omnem spurcitiam fuge.
69
Semper de bonis loqui stude.
70
Libidinem vince.
71
Contine corpus in omnibus,
quia ex deliciis et voluptatibus non effugies spurcitiam.
72
Voluptuosum deus non exaudit.
73
Deliciarum finis corruptio.
74
Verbum vel ratio praecedat actus tuos.
75
Perniciosum est servire vitiis.Quanta vitia habet anima, tot et dominos.
76
Amor pecuniae amorem carnalium indicat.
77
Adquire possessionem firmam animae virtutem.
78
Renuntia rebus corporis, dum adhuc potes et quantum potes.
79
Hoc solum tibi proprium ducito, quod bonum est.
80
Qualis vis esse cum oras deum, semper talis esto.
81
Cum optima quaeque abieceris praedam, tunc purificatus pete quod vis a deo.
82a
Qualis vis esse apud deum, iam nunc esto talis.
82bc
Cum distribuis ea quae mundi sunt, et ea despice, tamquam qui te scias esse post deum.
82de
- * * * * * * * * * * * *
83
Lingua maleloquax indicium mentis est malae.
84
Insuesce linguam tuam bene proloqui et maxime cum de deo sermo fit.
85
Male quidem facere deo nemo potest, inpius autem est qui blasphemat; hoc enim solum quod potuit fecit.
86
Fundamentum pietatis continentia,
culmen autem pietatis amicitia ad deum.
87
Pium hominem habeto tamquam te ipsum.
88
Opta tibi evenire non quae vis sed quae expedit.
89
Qualem vis esse tibi proximum tuum, talis et tu esto proximis tuis.
90
Quae culpas, facere noli.
91a
Nulli suadenti adquiescas petere, quod non est bonum.
91b
- * * * * * * * * * * * *
92
Quae tibi deus dat, nullus auferre potest.
93
Delibera priusquam agas, et antequam agas pervide quale sit quod facturus es.
94
Si quid non vis scire deum, hoc ne agas nec cogites.
95
Priusquam agas quodcumque agis, cogita deum ut lux eius praecedat actus tuos.
96
Grandis inpietas in deum hominem affligere.
97
Anima inluminatur recordatione dei.
98
Contentus esse mediocribus stude.
99
Noli omnia concupiscere.
100
Occasiones bonorum perquire etiam cum labore.
101
Noli diligere ea quae corporis sunt.
102
Inmundum hominem facit actus turpis.
103
Purgatur anima insipientis cum arguitur intrinsecus latens sensus eius.
104
Deus in bonis actibus hominibus dux est.
105
Neminem inimicum deputes.
106
Dilige omne quod eiusdem tecum naturae est,
deum vero etiam plus quam animam tuam dilige.
107
Pessimum est peccatoribus in unum convenire cum peccant.
108
Multi cibi inpediunt castitatem,
et incontinentia ciborum inmundum facit hominem.
109
Animantium omnium usus quidem in cibis indifferens, abstinere vero rationabilius est.
110
Non cibi, qui per os inferuntur, polluunt hominem, sed ea quae ex malis actibus proferuntur.
111
Quicquid cupiditate victus acceperis polluit te.
112
Multitudini placere ne satis agas.
113
In omni quod bene agis auctorem esse deputa deum.
114
Mali nullius auctor est deus.
115
Non amplius possideas quam usus corporis poscit.
116
Aurum animam non eripit de malis.
117
In deliciis positus corporis certum est quia ignoras illa quae praeparata sunt a deo.
118
Ea posside quae nullus possit auferre a te.
119
Fer quod necesse est sicut necesse est.
120
Magnanimus esse stude.
121a
Ea quae si contemnas recte laudaris, ne retineas.
121b
In quibus probabiliter magnificus eris, haec optine.
122
Haec posce de deo quae dignum est praestare deum.
123
Ratio quae in te est, vitae tuae ipsa sit lex.
124
Ea pete a deo quae accipere ab homine non potes.
125
In quibus praecedere debet labor, haec tibi opta evenire post laborem.
126
Oratio vel vota pigri sermo vanus.
127
Non oportet contemni ea quibus etiam post depositionem corporis indigemus.
128
Non petas a deo id quod cum habueris non perpetuo optinebis.
129
Insuesce animam tuam magnum aliquid de se sentire post deum.
130
Nihil pretiosum ducas quod potest a te auferre homo malus.
131
Hoc solum bonum putato, quod deo dignum est.
132
Quod deo dignum est, hoc et viro bono.
133
Quicquid non convenit ad beatitudinem dei, nec conveniat homini dei.
134
Haec debes velle, quae vult et deus.
135
Filius dei est qui haec sola pretiosa ducit quae et deus.
136
Donec in desideriis est caro, anima ignorat deum.
137
Cupiditas possidendi origo est avaritiae.
138
Cum semet ipsum quis amplius diligit, inde iniustitia nascitur.
139
Naturaliter parum quid corpus molestum est animae, luxuria vero facit corpus intolerabile.
140
Omne quod plus est homini quam necesse sit, inimicum est ei.
141
Qui amat quae non expedit, non amabit quae expedit.
142
Qui studium habet erga ea quae non sunt bona, latebunt eum quae bona sunt.
143
Sapientis mens semper apud deum est.
144
Sapientis mentem deus inhabitat.
145
Sapiens paucis verbis innotescit.
146
Inexplebilis est omnis cupiditas, propterea et semper indiget.
147
Sapiens semper sibi similis est.
148
Sufficit ad beatitudinem agnitio dei solius et imitatio.
149
Malis qui adulatur, peiores facit.
150
Intolerabilis fit malitia cum laudatur.
151
Lingua tua sensum tuum sequatur.
152
Melius est lapidem frustra iactare quam verbum.
153
Delibera antequam dicas, ne quae non expedit dicas.
154
Verba sine sensu obprobria.
155
Verbositas non effugiet peccatum.
156
Brevis est in sermonibus sapiens.
157
Indicium inperitiae longa narratio.
158
Veritatem ama.
159
Mendacio tamquam veneno utere.
160
Ante omnia tempus verbis tuis requirito.
161
Tunc loquere quando tacere non expedit.
162
De quibus ignoras tace,
de quibus autem certus es loquere opportune.
163a
Sermo extra tempus indicium malitiosae mentis.
163b
- * * * * * * * * * * * *
164a
In conventu ne satis agas primus dicere.
164b
- * * * * * * * * * * * *
165a
Melius vinci vera dicentem, quam vincere mentientem.
165b
- * * * * * * * * * * * *
165c
- * * * * * * * * * * * *
165d
- * * * * * * * * * * * *
165e
- * * * * * * * * * * * *
165f
- * * * * * * * * * * * *
165g
- * * * * * * * * * * * *
166
Fides omnes actus tuos praecedat.
167
Sapientia animam perducit ad deum.
168
Nihil autem tam vernaculum sapientiae quam veritas.
169
Numquam potest bona effici anima mendacium diligens.
170
Pravo et pessimo ingenio fides aliena est.
171a
Fidelis homo audire quae oportet amat magis quam dicere quae non oportet.
171b
- * * * * * * * * * * * *
172
Vir libidinosus ad omnia inutilis.
173
Inreprehensibilis autem verbis utitur de deo.
174
Peccata discentium obprobria sunt doctorum.
175
Mortui sunt apud deum per quos nomen dei maledicitur.
176
Sapiens homo beneficus post deum.
177
Sermones tui vitam custodiant auditoribus.
178
Quod fieri non debet, nec in suspitionem venias quasi facias.
179
Ea quae pati non vis, neque facias.
180
Quae tibi facere turpe est, haec et alii inperare facienda turpissimum.
181
Etiam in cogitationibus mundus esto a peccato.
182
Cum praees hominibus, memento quia et tibi praeest deus.
183
Et iudicans homines scito quia et ipse iudiceris a deo.
184
Maius est periculum iudicantis quam eius qui iudicatur.
185
Levius est omne vulnus quam verbi.
186
Possibile est verbo fallere hominem, non tamen deum.
187
Non putes malum, si cum veritatem scias vincaris in verbo.
188
Male sentire de fide amor iactantiae facit.
189
Fidelis esse magis quam videri stude.
190
Cole sapientem virum sicut imaginem dei viventis.
191
Sapiens vir, etiamsi nudus sit, sapiens habeatur apud te.
192
Neminem propterea honores, quia habet multas pecunias.
193
Difficile est divitem salvari.
194
Derogare virum sapientem et deum aequale ducito peccatum.
195
Verbum de deo loquens depositum te putato accepisse a deo animas auditorum.
196
Ne putes bene vivere qui non integre credit.
197
Quod bonum est, hoc solum te decere puta.
198
Age magna non magna pollicens.
199
Numquam eris sapiens si te putaveris sapientem antequam sis.
200
In tribulationibus magnis qui sit fidelis ostenditur.
201
Finem vitae aestima vivere secundum deum.
202
Nihil putes malum quod non sit et turpe.
203
Mali finis iniuria, iniuriae autem perditio.
204
Non ascendit passio in cor hominis fidelis.
205
Omnis passio animi rationi eius inimica est.
206
Quicquid feceris, dum in passione est anima, poenitebis.
207
Passiones aegritudinum initia.
208
Malitia aegritudo est animae,
animae autem mors iniustitia et inpietas.
209
Tunc te putato fidelem cum passionibus animae carueris.
210a
Omnibus hominibus ita utere quasi communis provisor hominum post deum.
210b
- * * * * * * * * * * * *
211
Qui hominibus male utitur, se ipso male utitur.
212
Nihil mali vult qui fidelis est.
213
Opta ut bene facere possis inimicis.
214
Malis ineptus videtur vir sapiens.
215
Sine deo non potes deo vivere.
216
Omnia suffer pro eo ut secundum deum vivas.
217
Orationem non exaudit deus hominis qui egenum non exaudit.
218
Sapiens sapienti donum a deo.
219
Honorans sapientem honorabis te ipsum.
220
Fidelem te esse nosce.
221
Cum filium te dei quis dicit, memento cuius te filium dicat.
222
Deum patrem invocans in actibus tuis hoc memorare.
223
Verba tua pietate semper plena sint.
224
In actibus tuis ante oculos pone deum.
225
Nefas est deum patrem invocare et inhonestum aliquid agere.
226
Qui non diligit sapientem, nec se ipsum.
227
Nulla propria possessio putetur philosophi.
228
Quorum communis deus idemque pater, horum nisi et possessio communis est, inpii sunt.
229
Deo ingratus est qui non magni ducit philosophum.
230a
Coniugium tibi refutare concessum est, idcirco ut vivas indesinenter adhaerens deo.
230b
Nubere et filios procreare pessimum scias utrumque; sin autem tamquam proelium sciens esse pessimum, tamen pugnare vis, et uxorem nube et filios procrea.
231
Adulter etiam propriae uxoris omnis inpudicus.
232
Nihil propter solam libidinem facias.
233
Scito te adulterum esse etiam si cogitasti de adulterio; sed et de omni peccato eadem tibi sit ratio.
234
Fidelem te professus spopondisti pariter non peccare deo.
235
Fideli mulieri ornatum ducatur pudicitia.
236
Vir qui uxorem dimittit profitetur se nec mulierem regere.
237
Mulier pudica viri est gloria.
238
Reverentiam habens uxori habes eam reverentem.
239
Fidelium coniugium certamen habeat continentiae.
240
Prout continueris ventrem, ita et venerios motus.
241
Devita infidelium laudes.
242
Quae gratis accipis a deo, et praesta gratis.
243
Multitudinem fidelium non invenies, rarum enim est omne quod bonum est.
244
Sapientem honora post deum.
245
Cum argueris ut sapiens fias, habe gratiam arguentibus.
246
Qui sapienti non obtemperat, nec deo obtemperat.
247
Fidelis volens esse praecipue quidem nitere, ne pecces; quod etsi forte acciderit, saltim ne iteretur id ipsum.
248
Doctrinam quae non est deo digna, ne discas.
249
Multa velle scire curiositas animi putanda est.
250
Qui cognoscit quae deo digna sunt, ille sapiens.
251
Doctrinam ex qua proficere potes in amore dei, illam specialiter et necessario expete.
252
Sapiens vir parcit ne perdat tempus.
253a
Fiduciam cum verecundia habeto.
254
Excrucient te liberi male viventes magis quam morientes.
255
Vivere quidem non est in nobis, recte autem vivere in nobis est.
256
Filii infideles nec filii.
257
Fidelis vir non ingrate fert abiectionem liberorum.
258
Non iudices esse philosophum cui non de omnibus credis.
259
Criminationes adversus philosophum noli recipere.
260
Stude communiter omni homini bene facere.
261
Execrabile sit tibi etiam iuste aliquid punire.
262
Si vis cum laetitia animi vivere, noli multa agere; in multis enim actibus moneris.
263
Quod non posuisti, non tollas,
sed sufficiant tibi quae tua sunt.
264a
Derelinquens quae possides sequere verbum dei;
264b
Liber enim eris ab omnibus cum deo servis.
265
Cessa a cibo ?
266
Omni homini inperti.
267
Pro reficiendo paupere etiam ieiunare bonum est.
268
Omne poculum suave tibi sit.
269
Temulentiam quasi insaniam fuge.
270
Homo qui a ventre vincitur similis est beluae.
271
Ex carne nil oritur bonum.
272
Turpissimae libidinis ea quidem quae suavia sunt, cito transeunt, probra vero perpetua manent.
273
Solent homines abscidere aliqua membrorum suorum pro sanitate reliquorum; quanto id praestantius pro pudicitia fiet?
274
Grandem poenam putato cum desideriis optinueris, numquam enim compescit desiderium possessio desideratorum.
275
Non est sapiens factum, in quo libertas aufertur.
276
Libidinem necessariam tamquam necessariam ducito.
277
Bona quidem habere omnes optant, optinent autem hi qui semetipsos ex integro verbo dei manciparunt.
278
Philosophus et honestus esto et non obtrectator.
279
Rara sit obtrectatio tua et opportuna.
280
Nimius risus indicium est animae neglegentis;Non ergo tibi ipsi indulgeas plus diffundi quam subridere.
281
Alacritate magis utere quam resolutione.
282
Castorum vita sit tibi ad honestatis exemplum.
283
Optimum quidem est non peccare, peccantem vero agnoscere quam ignorare melius est.
284
Iactans non est philosophus.
285
Magnam scito esse sapientiam per quam ferre potes ineruditorum inperitiam.
286
Turpe ducito proprio ore laudari.
287
Sapientium animae insatiabiles in amore dei.
288
Exordium a deo sume in agendo quae agis.
289
Crebrius deum habeto in mente quam respiras.
290
Ea quae oportet discere et ita facere, ne coneris facere antequam discas.
291
Carnem noli amare.
292
Animam bonam dilige post deum.
293
Domesticorum indignationes ferre sapientis est.
294
Sapientium divitiae continentia.
295
Si quid proprium alii tradideris, at ipse non habebis, non iudices bonum.
296
Nihil bonum quod non potest esse commune.
297
Non ducas aliud alio peccatum levius.
298
Sicut in bonis actibus laudari vis, ita in delictis patienter accipe si culperis.
299
Quorum laudes contemnis, nec derogationes magni pendas.
300
Thesaurum defodere quidem inhumanum est, inventum autem auferre non est philosophi.
301
Quantum laboras pro corpore, si tantum pro anima labores, sapiens eris.
302
Sapiens non est quod nocet.
303
Omnium quae agis deum invoca testem.
304
Deus bonos actus hominum confirmat.
305
Malorum actuum malus daemon dux est.
306
Non poterit sapiens compelli facere quod non vult, sicut nec deus.
307
Sapiens vir deum hominibus commendat.
308
Deus inter opera sua omnia plus super sapientem gloriatur.
309
Nihil tam liberum post deum sicut sapiens vir.
310
Quaecunque deus possidet, haec et sapiens.
311
Particeps regni dei est vir sapiens.
312
Malus vir non vult esse providentiam.
313
Anima mala deum fugit.
314
Omne quod malum est deo inimicum est.
315
Quod sapit in te, hoc ducito esse hominem.
316
Ubi est quod sapit in te, ibi est et bonum tuum.
317
Bonum in carne non quaeras.
318
Quod animae non nocet, nec homini.
319
Philosophum hominem tamquam dei ministrum honora post deum.
320
Tabernaculum corporis graviter quidem ferre superbum est, deponere autem posse cum oportuerit in pace beatum est.
321
Mortis quidem ipse tibi causa non fias; si quis autem exuere te vult corpore, ne indigneris.
322
Sapientem de corpore iniuste si quis extrudat, iniquitate sua beneficium ei praestat, absolvitur enim tamquam de vinculis.
323
Hominem metus mortis contristat pro inperitia animae.
324
Ferrum quo homines interimuntur optimum quidem fuerat non fieri, factum tamen apud te non sit.
325
Nulla simulatio multo tempore latebit et maxime in fide.
326
Prout sunt mores tui, talis sit et vita tua;Mores enim religiosi faciunt vitam beatam.
327
Qui cogitat adversus alium mala, praeveniens ipse perfert mala.
328
Non te inpediat a bene faciendo homo ingratus.
329
Nihil eorum quae petitus dederis maioris pretii dignum ducas pro eo qui accipit.
330
Optime utitur facultatibus is qui indigentibus libenter tribuit.
331
Fratrem volentem a fide discedere persuade ne faciat, et si insanabilis est magis conserva.
332
In fide omnes homines conare vincere.
333
Intellectum non prius habebis quam intellexeris te non habere.
334
Sufficientiam servare stude.
335
Membra corporis sarcina sunt his qui eis non utuntur.
336
Ministrare aliis melius est quam ministrari ab aliis.
337
Quem deus non emittit ex corpore, non graviter ferat.
338
Sententiam quae misericordiam vetat, non solum tenere sed et audire refuge.
339
Qui dat aliquid et inputat, contumeliam magis quam beneficium dedit.
340
Qui tuetur pupillos erit multorum filiorum secundum deum pater.
341
Quicquid egeris causa gloriae, haec erit merces facti tui.
342
Si quid dederis ita ut hominibus innotescat, non homini sed propriae libidini praestitisti.
343
Iracundiam multitudinis ne provoces in te.
344
Disce quod oportet fieri ut beatus fias.
345
Melius est fame mori quam per incontinentiam ventris animam maculare.
346
Vestimentum putato esse animae corpus tuum, mundum igitur id serva.
347
Qualia gesserit studia anima corpus inhabitans, tales habebit testes in iudicio.
348
Inmundam animam inmundi daemones sibi vindicant.
349
Fidelem animam et bonam in via dei mali daemones non inpediunt.
350
Verbum de deo non omni homini committas.
351
Non est tutum audire de deo homines vanae gloriae iactantia corruptos.
352
De deo etiam quae vera sunt dicere periculum est non parvum.
353
De deo nihil dicas, quod non didiceris a deo.
354
Ei qui non credit esse deum, de deo nihil loquaris.
355
Verbum verum ut deum honora.
356
Si inmunis non es a flagitiosis operibus, de deo nihil disceptes.
357
Sermo verus de deo sermo est dei.
358
Si scis quia acceptum habent de te quod diligas deum hi qui te audiunt, tunc eis loquere de deo.
359
Opera caritatis dei praecedant abs te et tunc sermonem facito de deo.
360
In multitudine dicere de deo non audeas.
361
Verbum de deo parcius proferto magis quam de anima.
362
Melius est animam perdere quam verbum vanum de deo proferre.
363a
Viri amantis deum corporis potestatem quidem habebis, non dominaberis vero animae.
363b
Corporis quidem habet potestatem et leo, similiter et tyrannus.
364
Cum minatur tyrannus, cuius sis tunc maxime memor esto.
365
Verbum qui loquitur de deo his quibus non licet, proditor dei putandus est.
366
Verbum de deo reticere praestat magis quam temere proferre.
367
Qui dicit de deo ea quae non sunt, contra deum falsum loquitur.
368
Homo qui nihil habet quod dicat de deo vere, desertus est a deo.
369
Deum non cognovit qui non colit.
370
Non est verum quod deum colat qui hominem laedit.
371
Fundamentum et initium est cultus dei amare homines.
372
Qui hominum curam gerit et orat deum pro eis, iste vere a deo esse putandus est.
373
Dei proprium est salvare quos dignos iudicat.
374
Cultoris autem dei est orare deum pro salute hominum.
375
Cum oranti tibi praestitum fuerit, quod poposcisti a deo, tunc tibi potestatem permissam a deo intellege.
376a
Dignus deo homo deus est in hominibus.
376b
- * * * * * * * * * * * *
377
Melius est non habere quam multa habentem nemini inpertire.
378
Si non das egentibus cum possis, non accipies a deo cum poposceris.
379
Qui ex animo dat cibum indigenti, parum quidem est quod dat sed magna fiet ei bonae voluntatis retributio.
380
Deum qui putat esse et nihil ab eo curari, nihil differt ab eo qui non crediderit esse deum.
381
Optime honorat deum ille qui mentem suam, in quantum fieri potest, similem facit deo.
382
Deus quidem nequaquam indiget, laetatur autem super hos qui indigentibus tribuunt.
383
Fidelium pauca sint verba, opera autem multa.
384
Fidelis qui libenter habet doceri operarius efficitur veritatis.
385
Praepara et apta te ad tribulationes et laetus eris.
386
Neminem laedens nullum timebis.
387
Tyrannus beatitudinem non aufert.
388
Quod fieri necesse est voluntarie facito.
389a
Quod non oportet fieri nullo modo facias.
389b
Omne magis * * * * * * * * * *
390
- * * agis] causam refer ad deum.
391
Nemo sapiens vir est, qui deorsum respicit in terram et mensas.
392
Philosophi libertas non sit in nomine, sed in anima.
393
Mentiri vita; decipere est et decipi.
394
Quid sit deus agnosce et quid in te quod agnoscit deum.
395
Dei opus bonum homo bonus.
396
Sine deo sunt hi pro quibus verbum dei maledicitur.
397
Animam mors non perdit, sed mala vita.
398
Si scis a quo factus es, et temetipsum agnoscis.
399
Non est secundum deum vivere nisi pudice et bene et iuste quis agat.
400
Hominum infidelium vita obprobrium est.
401
Ne te praetereat et malo ingenio verba dei committas.
402
Animam de terra fides elevat ad deum.
403
Animae sapientis magnitudinem non reperies, sicut nec dei quidem.
404
Quaecumque dat mundus, nemo firmiter tenet.
405
Quaecumque dat deus, nullus auferre potest.
406
Divina sapientia est scientia.
407
Inmundae animae ne audeas loqui de deo.
408
Viri periculum in operibus primo et sic in verbis facito.
409
Aures tuas non omnibus committas.
410
Opinari quidem de deo facile ab omnibus est, dicere autem veritatem de deo soli iusto permittendum est.
411
Non cruciet anima tua corpus tuum neque animam tuam cruciet libido corporis.
412
Insuesce te ipsum corpori quidem praebere quae sua sunt caste, et animae quae sua sunt pie.
413
Pasce animam tuam verbo dei, corpus vero simplicibus cibis.
414
In illis insuesce gaudere animam tuam, in quibus recte gaudet.
415a
Anima quae in rebus nullis gaudet indigna est apud deum.
415b
Sapientis anima semper audit deum.
416
Sapientis anima deo aptatur a deo.
417
Sapientis anima semper intuetur deum.
418
Sapientis anima semper est cum deo.
419
Cor diligentis deum in manu dei stabilitum est.
420
Animae ascensus ad deum per verbum dei est.
421
Sapiens sequitur deum et deus animam sapientis.
422
Gaudet rex super hos quos regit, gaudet ergo et deus super sapientem.
423
Inseparabilis est ab his quos regit ille qui regit, ita ergo et deus ab anima sapientis quem tuetur et regit.
424
Dispensatur a deo vir sapiens et idcirco beatus est.
425
Anima sapientis probatur a deo per corpus.
426
Non lingua sapientis probabilis est apud deum, sed mens.
427
Sapiens vir etiam cum tacet honorat deum.
428
Ventrem, et ea quae sub alvo sunt, qui non continet non est fidelis.
429
Homo incontinens polluit deum.
430
Hominem scientia dei paucis verbis uti facit.
431
Multis verbis uti de deo ignorantia dei facit.
432
Homo qui deum scit non multa ambitione utitur.
433
Qui electus dei est, facit quidem omnia secundum deum, esse autem se ipse non iactat electum.
434
Fidelis homo semper in metu est, usquequo eat ad deum.
435
Homo, qui secundo satiatur cibo nec dormit noctu, concubitum non effugit, sed ne apud deum quidem dignus est.
436
Sapientem fatum non facit;Gratia enim dei fato non subiacet, alioquin et deus.
437
Graviter accipit libidines corporis vir fidelis.
438
Fidelis vir continentia pascitur.
439
Agnosce qui sunt filii dei in creaturis eius, et honora unumquemque pro merito post deum.
440
Nihil proprium dei ducas quod malum est.
441
Fidelis anima casta et sapiens propheta veritatis dei est.
442
Non amabis dominum deum si non habueris in te aliquid simile dei.
443
Amicum deputa similem simili.
444
Tantummodo non diligis deum, non ibis ad deum.
445
Consuesce te ipsum semper respicere ad deum.
446
Intuendo deum videbis eum.
447
Videns deum facies mentem tuam talem qualis est deus.
448
Excole quod intra te est, nec ei ex libidine corporis contumeliam facias.
449
Incontaminatum custodi corpus tuum, tamquam si indumentum id acceperis a deo, sicut et vestimentum corporis tui inmaculatum servare studes.
450
Sapientis mens speculum est dei.
451
Inmundae autem animae nihil audeas dicere de deo.