(Anselmus Laudunensis et schola; Glossa ordinaria)
Migne Patrologia Latina Tomus 114
Epistola II ad Corinthios
Epistola II ad Corinthios (Anselmus Laudunensis et schola; Glossa ordinaria), J. P. Migne 114.0570A
ARGUMENTUM. 114.0551A|
Post actam a Corinthiis poenitentiam, consolatoriam scribit eis Epistolam Apostolus a Troade per Titum; et collaudans eos hortatur ad meliora, contristatos quidem eos, sed emendatos ostendens.
CAPUT PRIMUM.
VERS. 1.-- Paulus apostolus. Salutationem primo more solito praemittit. Inde de bonis per gratiam collatis gratias Deo agit loquens perfectis: post ad passionis tolerantiam sui exemplo invitat; postea pseudoapostolos deprimendo redarguit detegens versutias eorum. Et se multis modis commendat. Tandem moralis admonitio cum iteratione benedictionis subditur. Salutationem igitur praemittens, contra 114.0551B| pseudosuperbiam, Paulum; et contra cordis praesumptionem, apostolum se nominat dicens: Paulus, etc.
VERS. 2.-- Benedictus. Primum perfectis loquitur de tribulatione, proponens se exemplum patientiae et consolationis a Deo acceptae, ducens laudi quod alii ignominiae. Deus. Creator omnium. Pater Domini. Per quem est et nobis. Pater misericordiarum. Paterne dans veniam peccatorum, et bona opera, et in tribulatione constantiam. Et Deus. Dator totius perfectae consolationis: quantam decet dare Deum his, qui pro Christo patiuntur. Quod Deus sit consolationis, ex hoc patet quod consolatur.
VERS. 4.-- Qua exhortamur. Id est, quam Deus 114.0551C| ad hoc dedit, non solum ut consolaretur, sed etiam exhortaretur: et ita nostra consolatio valet etiam ad alios exhortari, ut vere possimus consolari.
VERS. 9.-- Ipsi. Non solum alii de nobis, sed et in nobis, etc., quia natura nostra nil nisi mortem promittebat vel defectum. Tantam insolentiam impiorum significat insurrexisse contra fidei praedicatores, ut mortem coram oculis haberent. Sic enim afflicti fuerant, ut desperarent de praesenti vita. Sed quia Deus praesidia sua non negat in desperatione positis, maxime suis, eripuit illos desperantes de semetipsis, fidentes autem de Deo. Nimia enim pressura deficere se profitebantur nisi adesset Deus.
VERS. 10.-- Et eruit. Deus praesidia sua non negat 114.0551D| suis in necessitate positis
VERS. 12.-- Nam gloria nostra. Ideo et vos et alii debetis orare pro nobis Vel ideo orationes vestrae poterunt nos juvare: quia hoc unde gloriamur tam honestum est, scilicet: Testimonium. Sunt bona opera, quae testantur exterius quid sit in conscientia, Testimonium, id est conscientia non remordens, sed testificans, quod in simplicitate, etc.
Sinceritate Dei. Sicut impiis est magna poena conscientia, 114.0552A| ita piis gaudium. Non quasi inde superbe gloriantibus, sed Deo totum dantibus; ideo recte non ait: Gloria nostra est testimonium alienae malitiae vel minoris gratiae, sed conscientiae nostrae. Quae quia occulta, non est subjecta alieno judicio, et ideo nullus praesumat contra eam vel cogitare, vel proferre sententiam. Non in carnali sapientia. Carnalis sapientiae est voluptates diligere, labores vitare, vel secundum naturas rerum et non contra, praedicare, ut pseudo faciebant quorum fucatam praedicationem arguit
VERS. 13.-- Spero autem. Proficere illos sperat, quia coeperant meliores effici cognito Apostoli affectu circa se, et gloriabantur in eo.
VERS. 14.-- Quia gloria vestra sumus. Cognoscetis 114.0552B| quia gloria, id est per nos consequi gloriam aeternam debetis, et nos per vos bene instructos, quod non esset, si offendicula a vobis acciperemus.
VERS. 15.-- Hac confidentia. Quia vita quorumdam munda vel emendata erat, voluit videre quos ante indignum erat videre. Si ergo non ivit, voluit intelligi esse aliquos inter eos propter quos voluntatem suam non implevit Apostolus, qui operam adhibere debent ut modo se purgent. Volui prius venire ad vos, ut secundam gratiam, etc. Prius, quia in priori Epistola promiserat se venturum, et non venerat: et ideo mendax et levis videbatur, quod modo excusat. Non enim fecit hoc, nisi pro eorum culpa. Non est judicandus mendax, qui dicit falsum quod putat verum: quia quantum in se est non fallit ipse, sed fallitur. 114.0552C| Econtra mentitur ille, qui dicit verum quod putat falsum, nec est liber a mendacio; qui ore nesciens verum loquitur, sciens autem non esse verum, voluntate mentitur.
VERS. 17.-- Ut sit apud me, est et non. Id est, ut praeponam voluntatem utilitati; quasi dicat: Non sic, quia utilitas praeponenda est voluntati, et sic feci.
VERS. 18.-- Fidelis autem Deus, quia sermo noster, qui fuit apud vos non est, etc. Quasi dicat: In hoc non sum mentiri credendus, quia in nullo alio sum vobis mentitus. Et hoc credi potest, quia Deus est fidelis, qui promisit doctores veritatis.
VERS. 20.-- Ad gloriam nostram. Quia per hoc probamur vera praedicare. Nostram dico, non enim 114.0552D| tantum nobis tribuo, sed Deo, quia qui confirmat est Deus.
VERS. 21.-- Vobiscum in Christo. Tunc si vos estis firmi in Christo, magis constat de nobis, per quos vos confirmati estis.
VERS. 23.-- Ego autem, etc. Quasi dicat: Pro levitate vel terreno commodo non dimisi, sed parcens. Spiritualis tunc dispositum non implet, quando providentius aliquid ad salutem meditatur.
114.0553A| VERS. 23.-- Non quia dominamur. Ne indignarentur quasi de dominio, eo quod dixerat, parcens vobis non veni, subdit: Non quia dominamur, etc.
CAPUT II.
VERS. 1.-- Statui autem. Parcens non veni, sed statui hoc idem: quod promisi, cum primam misi epistolam, scilicet ne iterum venirem: vel iterum esset tristitia sicut fuit, auditis eorum peccatis.
VERS. 2.-- Si enim ego contristo. Corrigendo, increpando quocunque modo, vel per epistolam vel praesentiam.
VERS. 4.-- Non ut contristemini. Ad hoc enim corripiebat Apostolus, ut ostenderet quo amore illos 114.0553B| diligeret, de quorum peccatis plus illis dolebat, qui non hoc affectu corripit, contristat. Insultat enim, qui non condolet fratri.
VERS. 5.-- Si quis autem contristavit. Praecipit fornicatorem illum, quem prius Satanae tradendum indicaverat, recipi, quia correctus erat. Sed ex parte, ut non onerem, etc. Non omnibus onus tristitiae impono, propter illos qui de peccatis doluerunt.
VERS. 6.-- Objurgatio haec, quae fit a pluribus ita ut e contrario magis. Quae etsi pro temporis quantitate vel alio modo non satis digna poena videtur, in hoc tamen non est parva aestimanda, quod fit a pluribus quibus congregatis Satanae traditus est. Magnum utique dolorem patitur, qui delictum suum plures videt horrere. Et ita sufficit, quod a pluribus 114.0553C| objurgetur.
VERS. 7.-- Donetis et consolemini. Recte homini pro peccato afflicto ignoscere et subvenire per consolationes praecipit. Si enim correctus in animo dolet, mox habet fructum. Haec est enim vera poenitentia, cessare a peccato.
VERS. 9.-- Ideo enim et scripsi. Cum propter eum recipiendum scripserim, propter hoc etiam scripsi, ut quos expertus sum mihi obedientes in ejectione, cognoscam an in omnibus obedientes sint futuri.
VERS. 11.-- Ut non circumveniamur. Ideo debemus condonare, ne decipiamur a Satana, per nimiam asperitatem. Saepe enim propter asperiores animadversiones in desperationem infirmus praecipitatur.
114.0553D| VERS. 12.-- Cum venissem autem Troadem, etc. Post interpositionem de recipiendo fornicatore, redit ad ipsos, ostendens quod sicut culpa eorum fuit, quod non venit Corinthum, sic quod non profecit in Troade, dum apud eos impeditus moratur Titus, sine quo non poterat ibi proficere, quia forsan lingua eorum Titus expressius uti poterat.
VERS. 13.-- Eo quod non. Quia solus non poterat fideles instruere, et simul perstrepentibus incredulis repugnare.
VERS. 14.-- Odorem notitiae, etc. Id est Christum, qui velut odor procedens a Patre notificat eum invisibilem: sicut aliqua res quae non videtur, per odorem cognoscitur, et in quo loco sit, intelligitur. 114.0554A| Vel miracula vel doctrinae verba quibus ad notitiam ejus venitur nomine odoris intellige.
VERS. 15.-- Bonus odor. Scilicet ut olim hostia legalis, ita modo praedicatio vera, et sincera fama apostolorum. Dei Patris odor, Christus: odor Christi sunt apostoli in quorum vita et praedicatione Christus ostenditur, non blasphematur. Sicut de malis dicitur: Nomen Domini per vos blasphematur inter gentes.
VERS. 16.-- Odor mortis. Ut de nostra praedicatione procedat mors, inde ruentibus in aeternam damnationem.
VERS. 17.-- Sicut plurimi. Hic pseudoapostolos tangit, qui corrupta doctrina veritatem violabant, de quibus Isaias ait: Caupones tui vino aquam miscent.
CAPUT III.
114.0554B|
VER. 1.-- Incipimus iterum. Quia sciebat eos sinistre accipere suam commendationem, sicut et in prima Epistola, quasi suam gloriam quaereret; incipit contra eorum opinionem ostendere se non suam gloriam, sed Dei quaerere.
VERS. 3.-- Scripta non. Estis repraesentatio Christi et mea, hoc autem est firmiter scriptum in cordibus nostris, non delebiliter, ut quod atramento scribitur: vel non tetris notis haereticae pravitatis qui haereses interserunt. Non in tabulis. Lapis non signat nisi durissimam voluntatem, et adversus Deum inflexibilem. Carnalibus. Id est, sensum habentibus, non lapideis sine sensu.
114.0554C| VERS. 4.-- Fiduciam. Dixit se non egere epistolis, modo dicit, quod non se commendat, sed Christum; quasi dicat: Epistola Christi, et nostra estis, sed fiduciam dicendi talia non ad vos, sed ad Deum referimus.
VERS. 5.-- Non quod sufficientes. (AUG., lib. II, contra duasepist. Pelag., c. 8.) Quis non videat prius esse cogitare quamcredere? Nullus quippe credit aliquid nisi prius cogitaverit esse credendum. Quanquam et ipsum credere nihil est aliud, quam cum assensione cogitare. Si ergo cogitare bonum non est ex nobis, nec credere.
Sed sufficientia. Attendant hic et verba ista perpendant, qui putant ex nobis esse fidei coeptum, et ex Deo ejus supplementum. Commendat enim gratiam, 114.0554D| quae non datur secundum aliqua merita, sed efficit omnia bona merita.
VERS. 6.-- Qui et idoneos. Hic commendat se per dignitatem officii, scilicet Evangelii, praeferens se non solum pseudoapostolis qui carnales observantias praedicant, sed et ipsi Moysi ministro legis.
VERS. 9.-- Multo magis abundat. Id est in laude quam vetus: quia magis gloria Dei est in salute quam in morte. Quamvis enim juste damnet quod agebatur sub lege, tamen magis ad laudem proficit si indulget, ut possit se reus corrigere; quod per gratiam in Novo Testamento praestatur.
VERS. 10.-- Nam nec. Vere abundat, adeo quod ad ejus comparationem illa nec dicenda est gloria.
114.0555A| Quod claruit. Scilicet Moyses in hac praedicta parte, id est facie. Vel non est gloriosum in hac parte, id est respectu hujus nostrae partis. Illa enim tanta fuit, quanta servo credi debuit. Haec vero tanta quanta est genitoris Christi: quia Christus in gloria est Dei Patris, ut tantum intersit inter gloriam Moysi et Christi, quantum inter imaginem et veritatem.
VERS. 12.-- Habentes. Id est ostensa dignitate Novi et Veteris Testamenti ostendit usum utriusque. Multa fiducia. Usu exercemus nos in bonis operibus unde crescit nobis fiducia. Tantum enim videbimus quantum credimus, et quia aperta est gloria, non celamus sensum nostrum, sicut Moyses, sed aperte dicimus.
VERS. 14.-- Idipsum. Quia non aliter modo intelligunt 114.0555B| quam ante adventum Christi. Quod in Christo evacuatur. Unde in passione Christi velum templi scissum est, ut significetur per Christi passionem revelari sacramenta legis et prophetiae. Velamen enim dicit ad comparationem prophetiae ut non intelligeretur.
VERS. 15.-- Sed usque, etc. His qui sunt in Christo evacuatur: sed super cor eorum est velamen, id est caecitas deprimens rationem eorum: cum, id est quamvis, legitur, id est exponitur, eis Moyses. Et ita duo obsunt, cur non intelligant, et velamen, id est obscuritas est in lectione, et caecitas super corda, et hoc usque in hodiernum tempus.
VERS. 16.-- Cum autem conversus fuerit. Id est cum eorum animus deposita cordis duritia et propria 114.0555C| caecitate fuerit conversus credendo. Auferetur velamen. Ut in aqua latere vinum intelligatur, omnis enim prophetia non intellecto Christo insipidum et fatuum quiddam est.
VERS. 17.-- Dominus autem spiritus est. Ordo verborum est: Spiritus sanctus est Dominus, id est potest operari quod vult, et ideo quod vult, illuminat; et quod vult, in tenebris deserit. Ubicunque autem est spiritus Domini, id est Filii, per quem datur Spiritus sanctus, ibi libertas: et ideo Judaei qui non habent spiritum, non possunt libere intelligere ut nos. Vel, Dominus ad quem convertuntur est spiritus, id est spiritualis essentia, et ita facit spiritualiter intelligere.
114.0555D| VERS. 18.-- Nos revelata facie. In qua Judaeis est velamen. In speculo non nisi imago cernitur. Hoc ergo conamur ut per hanc imaginem, id est rationem quod nos sumus videamus utcunque illum a quo facti sumus, tanquam per speculum. In eamdem imaginem. Quia eadem imago Dei est gloria Dei, sicut supra: Vir quidem imago Dei est, et gloria Dei.--Transformantur. Transimus de forma in formam, de obscura in lucidam: quia et ipsa obscura imago Dei est in qua homines creati sunt qua animalibus praesunt. Quae natura excellens, cum a Deo justificatur, a deformi forma in formosam formam mutatur. Est enim et inter vitia natura bona. Vel hoc intelligitur de gloria creationis in gloriam justificationis. Vel 114.0556A| de gloria fidei, ubi filii Dei; in gloriam speciei, ubi ei similes erimus, cum videbimus eum sicuti est.
CAPUT IV.
VERS. 2.-- Commendantes. Ut luceat lux vestra coram hominibus. Coram Deo. Non ut videantur ab hominibus.
VERS. 4.-- In quibus. Talis potest esse ordo verborum: In quibus pereuntibus Deus verus et justus excaecavit mentes infidelium hujus saeculi.
Deus hujus saeculi. Id est Deus qui non solum bonos regit, sed et malos pro merito praecipitat, dans eis quod volunt, id est ut non credant: quod non facit malitia, sed justitia. Vel, Deus saeculi, superbia vel ingluvies, vel diabolus princeps mundi, qui saecularibus 114.0556B| principatur.
VERS. 5.-- Non enim. Quasi dicat: Bene dico gloriae Christi, vel: Commendavimus nos coram Deo in manifestatione veritatis, et caetera talia facimus; et hoc propter Christum.
VERS. 6.-- Lucem splendescere. Quod fuit in separatione elementorum. Coeperunt enim tenebrae, ex quo confusa moles coeli et terrae coepit esse: post accedente luce quod factum est; melius redditur. In quo proficientis hominis affectio significatur, unde fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino (Ephes. V). In faciem Jesu. Hunc habet sensum: Quoniam divina natura sub aspectum non cadit, per sumptam humanitatem divina luce resplendentem, et fulgura emittentem aspicitur, ut licet. Hinc autem 114.0556C| etiam manifestum est, quod Deus incredulitatem non immisit, qui intelligentis lucis splendorem omnibus abunde praebuit: sed ipsi quidem dilexerunt incredulitatem, ipse autem eis cum nollent aspicere radium non praebuit. Scientiae claritatis. Scientia gloriae Dei est qua scimus lumen esse quo tenebrae nostrae illuminantur.
VERS. 7.-- Habemus. Hactenus de altitudine scientiae egit: hic de fragilitate carnis, quae est ad gloriam, etsi contra videatur. Thesaurum. Sacramentum Dei, quod fidelibus erogatur, perfidis absconditur; esse thesaurum affirmat.
VERS. 10.-- Semper mortificationem, etc. Dubium non est, quia in martyribus Christus occiditur, et in 114.0556D| his qui pro fide patiuntur, aut exitus, aut vincula, aut verbera Christi passiones sunt, ut et vita ejus in corpore eorum palam fiat. Passiones enim sunt quae ostendunt meritum ad futuram vitam, quam promisit Christus, unde alio loco dicit: Cum infirmor, tunc potens sum, et iterum: Per tribulationes, etc. Manifestetur. Quidam enim de resurrectione dubitabant.
VERS. 12.-- Ergo mors, etc. Quia per mortem vitam Jesu consequimur: ergo mors non est inutilis, sed operatur magnum quid in nobis. Sed vita qua delectamini in terrenis, operatur in vobis mortem aeternam. Vel passive ergo, id est propter spem vitae Jesu mors operatur, id est a praedictis passionibus 114.0557A| efficitur in nobis, id est permittimus effici: sed per hoc vita efficitur in vobis, id est fides plantatur.
VERS. 14.-- Vobiscum. Non vos nobiscum, ut inferiores, sed pares nobis sitis, si volueritis. Et bene de vobis assero quia omnia ista facimus propter vos instruendos nostro exemplo. Ita omnia ad vos spectant: ut gratia Dei abundans in nobis abundet in vobis, et per vos in aliis, et per vos multos abundet gratiarum actione, ut vos et illi Deo gratias agatis. In gloriam Dei, id est ad ostendendum Deum gloriosum.
VERS. 1.-- Scimus enim quoniam si terrestris domus nostra hujus habitationis dissolvatur quod aedificationem, etc. Id est corpus immortale habebimus, 114.0557B| si corpus per tribulationes dissolvatur, et ideo, quoniam sic dissolvetur, ut conditio et causa sit praemissa. Non manufactam, sed aeternam. Id est non hominum complexione factam, scilicet, non humanae generationis ope productam nec humanis fomentis auctam, sed a Deo ineffabiliter compactam. Aeternam. Quia in ea sine manebitur.
VERS. 2.-- Nam. Non solum pro praesenti inhabitatione, sed etiam, in hoc, id est in consideratione hujus tantae gloriae, ingemiscimus. Ex dilatione desiderii: quod non faceremus, nisi essemus certi. In cujus rei figura Axa filia Caleb petiit irriguum superius et irriguum inferius, ut nos lacrymas effundamus, non solum pro praesentis incolatus miseria, sed pro dilatione supernae gloriae. Ingemiscimus, quia 114.0557C| cupimus super invocationem animae, quam jam accepimus. De coelo. Id est, optamus habere immortale et impassibile corpus, ad similitudinem coelestium.
Nam et qui, etc. Quasi dicat: Nos perfectiores pro dilatione gemimus, quia etiam minus perfecti, qui carnem fovent. Inter hos autem se Apostolus connumerat ne illi de se minus sentiant.
VERS. 3.-- Si tamen vestiti gloria promissionis; non nudi. Hoc desiderant sancti, ne resurgentes recepto corpore, nudi, id est alieni a promissa gloria inveniantur. Hoc enim opus est: ut induti corpore, superinduantur gloria, quae est immutatio in claritate. Gravati eo corpore: quo tamen nolumus mortem nobis tolli, sed superindui, id est a Deo vestiri stola 114.0557D| immortalitatis quae destruat mortalitatem, non ut superveniat.
VERS. 4.-- Qui sumus in tabernaculo. Qui habitationem hujus corporis diligimus, de quo non est curandum, cum non sit tabernaculum nisi ad tempus, ingemiscimus desiderio coelestis. Nos dico gravati, quasi dicat: Non mirum, si ingemiscimus: quia a beatitudine sumus remoti. Nam etiam de hoc minori gemimus, quia hoc corpore exuimur. Eo. Id est, ideo gemimus. Quod nolumus exspoliari, si hoc posset fieri. Vel, ingemiscimus, desiderio coelestis. Deus autem hoc effecit. Vel, nolumus exspoliari: Deus tamen effecit ut immortalitatem desideremus. Ut absorbeatur, etc. Ita ut nusquam sit mortalitas. 114.0558A| Non infra, non supra, non intra, non extra. Absorpta est enim mors in victoria.
VERS. 6.-- Audentes. Deus facit nos velle immortalitatem, facit et certos per spiritum, et ideo audentes sumus. Peregrinamur a Domino. Quomodo? cum alibi scriptum sit: In ipso vivimus, movemur et sumus? (Act. XVII.) Quia etsi ubique Deus, non tamen hic videtur sicut in coelis. Peregrinamur ergo non fide, sed specie.
VERS. 10.-- Ut referat unusquisque. Etiam pueri, qui, si non per se, per alios gesserunt, dum per eos crediderunt vel non crediderunt, secundum quod judicantur, non secundum quod gesturi erant, si diu viverent. Dicit enim: prout gessit in corpore, non ut gesturus erat si viveret, frustra ergo homo post hoc 114.0558B| corpus sibi promittit, quod hic in corpore comparare neglexit. Suademus. Suadent apostoli ut reliqui bene viventes credant et provideant sibi, quia quorumdam praviloquio dies Domini in dubium venit
VERS. 11.-- Deo autem manifesti sumus, quia hoc praedicamus quod jubet Deus.
VERS. 13.-- Sive enim mente. Quasi dicat: De nobis utique gloriari potestis, quia quidquid agimus, vel est honor Dei, vel utilitas proximi. Sive excedimus, id est, si nos commendamus (in quo putamur insensati), Deo est, id est ad honorem Dei, qui sic nos exaltavit. Sive sobrii: ut non alta de nobis dicamus, ad vestram est hoc utilitatem. Sive enim mente excedimus. Loquitur Apostolus de quadam ineffabili contemplatione et raptu, ubi audivit quod 114.0558C| non licet homini loqui. Deo est: non vobis, qui non potestis capere.
Sive enim sobrii sumus. Condescendendo. Vobis. Quia sic loquimur, ut capere possitis. Isti sunt angeli de quibus Dominus ait in Evangelio: Videbitis coelum apertum, et angelos ascendentes et descendentes super Filium hominis; hos eosdem angelos vidit Jacob in scalis ascendentes et descendentes.
VERS. 14.-- Charitas enim Christi, etc. Quia Christus charitate pro nobis mortuus est, constat omnes mortuos fuisse in Adam; pro quibus mortuus est Christus, ut eos a morte liberaret. Quae gratia ne inutilis sit hominibus, apostoli, ut eos illiciant, necessario se laudant; per gloriam enim et meritum apostolorum agnoscitur gratia et beneficium Christi. 114.0558D| Si unus pro omnibus. Id est, si Christus pro omnibus quantum ad se, etsi non omnibus profuit, ergo et omnes homines debent mori pro honore illius.
VERS. 15.-- Qui vivunt in corpore, non sibi vivant, sed voluntati Dei. Quod quidem debent: quia etsi Christus usque ad mortem fuit infirmus, injuriatus, jam tamen post resurrectionem non est, sed apparet quod esse videbatur. Unde: Cum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum (Joan. VIII). Vicem ergo ei reddant quasi Deo, non homini solum pro eis passo.
VERS. 16.-- Neminem novimus. Id est, laudamus. Secundum carnem. Id est, sua quaerentem, non quae 114.0559A| Christi: temporalia, non aeterna. Nec hoc debet facere aliquis, quia etsi Christus fuit mortalis sicut ego, per quod eum putavi hominem esse tantum, dum eram infidelis: tamen jam est immortalis, et ita securi sumus de praemio. Si quis ergo in Christo est renatus novus, illi jam spe transiit mortalitas, et transibit, et dabitur nova immortalitas. Vel, si quis novus, vetus lex transiit illi, et novam habet. Neminem non secundum carnem. Vitam futuram ita certa spe tenet, quasi jam sit praesens: quae in Christo surgente impleta est, quae non est secundum carnem: non quin in eadem carnis substantia resurrecturi simus, sed quod non in eadem qualitate corruptionis, quae nomine carnis signatur. Et si cognovimus secundum carnem. Quia quamvis dum infidelis 114.0559B| intellexit Christum in lege promissum esse secundum carnem, ut legalia observaret et servari praeciperet: sed tamen non jam post conversionem nunc ita esse credit, sed umbra penitus cessat.
VERS. 17.-- Vetera. Omnino Vetus Testamentum et omnia ad veterem hominem pertinentia, ut sic. Nova. Venerunt Novum Testamentum, et omnia novi hominis. Vetera. Ut error idololatriae, cui cognitio unius veri Dei successit.
VERS. 19.-- Deus erat. Per hoc intelligitur Pater esse in Filio, et Filius in Patre, quia una est eorum substantia. Ibi est unitas, ubi nulla diversitas: et ideo alter in altero est, quia et imago et similitudo eorum una est.
VERS. 20.-- Reconciliamini. Reconciliamur confitendo 114.0559C| peccata, et poenitendo ei qui nos sibi reconciliat.
VERS. 21.-- Pro nobis peccatum fecit. Usus est Veteris Testamenti peccata dici sacrificia pro peccatis, vel, peccatum dicitur similitudo carnis peccati. Unde dicitur: De peccato delevit vel damnavit peccatum, id est de similitudine carnis peccati: quia misit Deus Filium suum in similitudinem carnis peccati. Ita etiam maledictum pro morte accipitur, quae de maledicto Dei venit, ut vere dictum in lege intelligatur: Maledictus omnis qui pendet in ligno (Deut. XXI). Quid est quod ait, maledictus? id est, terra es, in terram ibis (Gen. III). Quid est quod dicit, omnis? quia Christus, qui pependit in ligno, cum esset vera vita, mortuus est vera morte non ficta.
CAPUT VI.
114.0559D|
VERS. 1.-- Ne in vacuum. Gratia Dei est remissio peccatorum, quam in vanum recipit, qui non vult se exercere in operibus bonis, vel qui in legalibus confidit.
VERS. 2.-- Nunc tempus. Quod non in lege veteri, vel nunc, non cras, non post annum: quia statim in obitu fidelis: salus datur.
VERS. 3.-- Ut non vituperetur. Quod utique fieret, si, quod verbo doceremus, operis exemplo non exhiberemus.
VERS. 4.-- Sicut Dei ministros. Hi non adulantur, ut pseudo studentes lucro. In multa patientia, in 114.0560A| tribulationibus. In tot duris, leve est onus Christi et requies, intus Spiritu sancto vivificante, et spe futuri omnia mitigante, omnia enim saeva et immania, facilia et prope nulla facit amor. Et secundum hoc intellige quod dicitur: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos (Matth. XI). Et iterum: Tollite jugum meum super vos, et invenietis requiem animabus vestris. Jugum enim meum suave est (Ibid.), etc.
VERS. 6.-- In castitate habita, in scientia, ut caste omnes agere sciant, nihil adulterinae opinionis admisceant. In suavitate, habita, in Spiritu sancto: ut scilicet, secundum Deum suaves et affabiles, non ut illi qui per dulces sermones seducunt corda innocentium. In charitate non ficta. Ficta est, quae deserit 114.0560B| in adversitate.
VERS. 7.-- In virtute Dei. Non speremus in homine vel in bonis; si quid boni est, Deo attribuamus. Vel hoc dicit, quia qui praedicta habet, miracula facit ad conversionem infidelium.
VERS. 8.-- Per gloriam et ignobilitatem. Exhibeamus nos ut ministri Dei. Per gloriam. Si gloriosi sumus apud homines, vel ignobiles et contempti, nec inde inflemur, nec inde succumbamus vel doleamus. Eodem modo si infamamur de aliquo scelere vel bonam famam habeamus de aliquo opere. Item exhibeamus nos Deo habiti ut seductores apud quosdam, quod falsum est. Et non dicit simpliciter, habiti seductores, sed addit: ut, et inde est infamia. Et apud alios habiti ut veraces. Quasi dicat: hoc verum est, 114.0560C| attamen nec bona aestimatione superbiamus, nec mala doleamus. Item habiti apud alios, ut castigati, etc.
VERS. 10.-- Quasi tristes. Inimici putabant apostolos non evadere minas iniquorum. Ipsi ope Dei tuti sunt a morte praesenti et futura. Omnia possidentes. Tales sunt qui, terrenas divitias abjicientes, coelestes per fidem jam tenent. Quasi nihil habentes omnia possident, qui, terrenis in usum vel opus misericordiae retentis, coelestes divitias se quandoque habituros sperant. Gloria apostolorum fuit, nihil omnino possidere, sine sollicitudine esse: et tam res quam dominos earum possidere, quia omnia ad pedes eorum ponebantur.
VERS. 11.-- Os nostrum. Quasi dicat: Multa dixi 114.0560D| de vobis, sed haec omnia ample et diffuse dicta, ad vos corrigendos spectant, o Corinthii, et non ad meam superbiam; itaque stulti estis qui me dimisistis.
VERS. 14.-- Nolite jugum, etc. Ratio est, quia vos justi, illi iniqui: et ideo in nullo debetis eis communicare.
VERS. 15.-- Quae autem conventio Christi. Ut Christus et Belial non conveniunt, sic Christianus et quilibet infidelis. Item nihil habet templum Dei cum idolis; et quia vos estis templum Dei, ideo non debetis communicare cum his qui sunt templum diaboli.
VERS. 16.-- Cum idolis? Idola prohibet coli, quia ab uno Deo separant. His omnibus modis ostendit 114.0561A| communitatem pseudo esse vitandam. Quoniam inhabitabo. Potest hoc intelligi de corporali conversatione quam Christus inter homines egit. Et dicit Christus: Habitabo inter illos et ambulabo (Baruch III), id est, corporaliter inter illos conversabor. Unde alibi: Terris visus est, et cum hominibus conversatus est; et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I). Et hic Christus Deus noster est, et Ecclesia est populus ejus: et ideo Apostolus vult eos separari ab omni contaminatione.
CAPUT VII.
VERS. 1.-- Ab omni iniquitate. Scilicet mentis: quod tunc fit, si timorem Dei sequimur, quia qui sine Deo haec agit, sanctus mundi est, non Dei. Ab omni 114.0561B| inquinamento carnis. Id est carnalis observantiae, et perficientes sanctificationem quae est tantum Spiritus sancti.
VERS. 3.-- Ad commoriendum. Vel ut mecum patiamini, vel ut mecum coronemini.
VERS. 4.-- Repletus sum consolatione. Per jam correctos, invitat alios ad correctionem. Superabundo, etc. Hoc contingit Apostolo dum videt eos proficere pro quibus patitur.
VERS. 5.-- Caro nostra. Dicit caro, quia in adversis anima quae est in corpore quod patitur, spe futuri quiescit. Foris. Hoc intelligitur de apertis inimicis, intus de falsis fratribus, qui difficilius tolerantur. Vel ab his qui foris sunt, est tribulatio: de his, scilicet fidelibus qui intus, id est in Ecclesia; timores, ne 114.0561C| moveantur. Vel de his qui sunt intus, id est in Ecclesia, corpore, non mente: nomine, non homine, id est de falsis fratribus, ut prius.
VERS. 7.-- Qua consolatus est in vobis. Quia vidi Titum consolatum in vobis, et ego consolatus sum.
VERS. 8.-- Et si prius poeniteret. Hoc dicit ne videatur inhumanus, qui de aliorum tristitia gauderet. Videns. Quasi dicat, non me poenitet, sed gaudeo. Videns quod, id est quamvis videam quod Epistola contristavit; unde primum dolui, et me poenituit.
VERS. 9.-- Contristati estis. Non cum ira quae pejores efficit, sed cum pudore qui corrigit.
VERS. 10.-- Poenitentiam in salutem. Satisfactio poenitentiae est causas peccatorum excidere, nec earum 114.0561D| suggestionibus aditum indulgere.
Saeculi autem, etc. Dum dolet peccator se detectum.
VERS. 11.-- Ecce enim. Tristitia secundum Deum facit poenitere in salutem: quia quae ducunt ad salutem, sollicitudinem operantur.
Quantam in vobis. Qui poenitet sollicitus est ne denuo peccet, et non se excusat, sed confitetur: quod est se defendere a gehenna: et desiderat reformari, qui scit se per peccatum deformem, et habet zelum bonorum operum, et vindicat in se quod deliquit.
Exhibuistis, etc. Id est, ostendistis puniendo illum qui incestum admiserat, vos esse incontaminatos, a 114.0562A| negotio, id est gravi peccato illius qui uxorem patris habuit, cui consentiendo inquinati eratis.
VERS. 12.-- Qui fecit injuriam. Ut ille qui incestum fecit. Vel illos tangit quos superius in prima. Epistola injurias et fraudes fratribus fecisse dixit. Et ostendit non magis causa eorum qui peccaverunt scripsisse remitti eis, quam causa Ecclesiae quae omni contumeliam aut fraudem patienti compatitur et indignatur. Et hoc est quod ait: Igitur etsi scripsi vobis, non tantum propter eum qui fecit injuriam, id est fraudem proximo suo, nec propter eum qui passus est fraudem, sed ad manifestandam sollicitudinem nostram, quam, etc. Totius populi sollicitudinem se habere ostendit, ut scilicet injusti emendentur et polluti sanctificentur, et Ecclesiae reconcilientur.
114.0562B| VERS. 13.-- Abundantius magis. Quasi dicat de utroque, id est de correctione vestra et de gaudio Titi. Sed magis abundantius de gaudio Titi sumus gavisi, quia se gaudebat Apostolus non solum de correctis, sed etiam de aliis quos sperabat corrigendos.
VERS. 14.-- Sed sicut, etc. In corrigendo veritas arguentis apparet, dum qui arguuntur se emendant. Dum enim correcti emendantur, testimonium perhibent arguenti. Verum ergo ostendens Apostolus praedicationem suam, per efficaciam illorum ait: Sed sicut omnia in veritate, etc.
Et viscera ejus, etc. Sancti affectus in omni bono est.
CAPUT VIII.
114.0562C|
VERS. 1.-- Notam autem vobis. Hic (ubi de correctis agitur) mentio fit de collectis: quia ab aliis non quaerit, quibus suadere non potest. Vel, ut alii codices habent, quibus sua dare non prodest.
VERS. 2.-- Quod in multo experimento. Abundantissima gratia eorum fuit in multo experimento tribulationis. Quia pro tribulatione Pauli et Sylae ibi facta, non sunt scandalizati: sed cum gaudio acceperunt verbum, probati passionibus eorum. Et altissima. Tenues in substantia, divites in dando: quia pura conscientia operati sunt.
VERS. 5.-- Primum Domino se emendantes, deinde fratribus sua offerentes. Aliter non erat accipiendum, quia munera excaecant oculos, et jura auctoritatis 114.0562D| inclinant. Qui vero dant ne arguantur, fructum dandi non habent.
VERS. 8.-- Non quasi imperans, etc. Non solum rogavi Titum, sed ego ipse dico ut abundetis, non quasi imperans. Id est non quasi poenitentiam injungendo, quia sic quasi ex voto tenerentur Corinthii.
VERS. 9.-- Egenus factus est. Non ait, pauper factus est, cum dives fuisset: sed, cum dives esset. Paupertatem enim assumpsit, et divitias non amisit: intus dives, foris pauper; latens Deus in divitiis, apparens homo in paupertate.
Ut inopia illi. Per illius enim paupertatem abjicicimus pannos iniquitatis, ut induamur stola immortalitatis. 114.0563A| Omnes ergo divites facti sunt, in pauperem Christum credentes. Nemo ergo se contemnat pauper in cella, dives in conscientia. Securior dormit in terra, quam auro dives in purpura. Non ergo expavescas cum-tua mendicitate ad illum accedere qui indutus nostra paupertate, ubi se pauperavit, nos ditavit.
VERS. 10.-- Sed et velle. Quasi dicat: Vestrorum quidam voluerant, quidam autem coeperant: nunc vero utrique perficiant.
VERS. 13.-- Sed ex aequalitate. Dividat quisque quantum habet cum sanctis, quia non plus exigitur quam retinere sibi debet: sic Zachaeus dimidium bonorum suorum dedit pauperibus.
VERS. 14.-- Ut fiat aequalitas. Non quin differant 114.0563B| in claritate: sed quia omnibus idem, et omnibus erit sufficientia. Sicut scriptum. De manna in signo hujus rei.
VERS. 15.-- Qui multum non abundavit. Plus habent sancti in spe futuri, minus hi qui in tempore divites, et tamen ibi aequabuntur. Ut sicut hic inopiam sanctorum sustentant, ita ibi ab eis sustententur, et divites fient in aeterno bono. Qui multum non abundavit. Sic qui multum dat dives, et qui parum pauper, si aequa sit utriusque voluntas, aequalem habent mercedem.
VERS. 18.-- Misimus autem. Duos fratres Apostolus misit cum Tito, sed eos non nominat, forte enim ignorabant eos Corinthii, nec de ipsis adhuc periculum fecerant. Quoniam autem pecuniarum collectarum 114.0563C| multitudo sufficit malis dare suspicionem, securitatem exhibet; propterea, inquit, tales misimus, et non unum solum, sed et duos et tres. Commendat vero eos non ab Evangelio, neque ab electione solum, sed etiam quod probati sint, et propterea electi, ita ut nihil suspicentur.
VERS. 19.-- In hanc gratiam. Id est praedicationem gentium cui destinatus sum, et volo.
VERS. 20.-- Devitantes hoc. Circa curam sanctorum negligentius agere non vult videri Apostolus, et ideo praemonet ut sollicitudo ejus providentia appareat. In hac parte. Doctrinae et miraculorum, ut dicatur, Bene praedicat, sed non est memor sanctorum, sicut alii apostoli, et sicut sibi praeceptum est.
VERS. 21.-- Coram Deo. Propter nos conscientia 114.0563D| nostra sufficit nobis: propter vos fama nostra non pollui, sed pollere debet in vobis. Duae res sunt, conscientia et fama: conscientia tibi, fama proximo: qui conscientiae fidens negligit famam, crudelis est.
VERS. 22.-- Confidentia. Quasi dicat: pro confidentia vestri ivit? et pro Tito et Luca cum quibus ibenter ibat.
VERS. 23.-- Sive. Vel sive per patres vestros apostolos Ecclesiarum ad gloriam Dei, id est quod ipsi sunt apostoli Ecclesiarum, hoc est gloriae Dei Christi, id est ad gloriam Christi: quia in eis non hominum, sed Christi gloria est.
VERS. 24.-- Ostensionem. Id est charitatem vestram 114.0564A| quam ostendistis aliis et gloriam nostram quam similiter ostendistis esse veram, nunc ostendite, bene istos recipiendo, et hoc in faciem Ecclesiarum, ut alii a vobis accipiant exemplum.
CAPUT IX.
VERS. 2.-- Et vestra aemulatio. Aemulatione Corinthiorum aliae Ecclesiae (dum audiunt illos prius erroribus implicatos, postea bonae voluntatis fuisse effectos) incitatae sunt ad bonum opus.
VERS. 4.-- Erubescamus. Si enim non fuerit hoc inventum, quod Apostolus testificatus est de his, et ipse erubescet et ipsi amplius confundentur.
VERS. 6.-- Qui parce seminat. Non parce seminat qui parum habens parum largitur, si animus promptus 114.0564B| sit plus dare, si plus haberet.
VERS. 7.-- Non ex tristitia. Qui invitus dat propter praesentem pudorem, non habet mercedem. Hilarem enim datorem, qui dat ut careat taedio interpellantis, non ut reficiat viscera indigentis, et meritum et rem perdit. Large dat qui affectum largiendi habet, etiamsi nihil habeat quod largiri possit.
VERS. 8.-- Abundare, etc. Licet enim exiguum sit quod parum habens tribuit, abundat tamen, quia recto judicio fit: quia non quaeritur de quanto, sed quo animo detur.
VERS. 9.-- Justitia enim. Justus est qui bona mundi fine aeterni praemii communia reputat.
VERS. 10.-- Incrementa frugum. Justitia est sanctitas, et bona vita: et inde fruges, id est, aeterna 114.0564C| remuneratio. Incrementa eleemosynae: pro quibus et hic virtutes, et in futuro gloria augebitur.
VERS. 11.-- Quae operatur. Id est, ipsa largitio est causa quare gratiae agantur Deo, cujus largitionis nos sumus ministri.
VERS. 15.-- Gratias Deo. De alterna indigentia, et de alterno supplemento indigentiae provincialium Christi et militum Christi gratias Deo agit. Egit hic de rebus carnalibus in illos, et postquam egit de spiritualibus in istos, tanquam plenus gaudiis exclamat: Gratias ago, etc.
CAPUT X.
VERS. 1.-- Ipse autem ego Paulus. Incipit agere de incorrectis qui pseudo sequebantur, et Apostolum 114.0564D| ferocem putabant, quasi diceret: Correctos ad eleemosynas invito: Paulus vere humilis, non superbus ipse qui alios ad eleemosynas moneo, idem vobis qui illis, obsecro, dico, etc.
VERS. 3.-- Non secundum carnem militamus. Non enim militiam a Deo nobis datam exercemus secundum carnem, id est, pro terreno commodo.
VERS. 4.-- Ad destructionem munitionum. Ut destruantur consilia diversis calliditatibus hominum seu daemonum munita. Munitiones, etc. Munitiones sunt corda infidelium, quae diabolus obtinet, et munit diversis erroribus, ne verbum Dei possit intrare per fidem, vel per similitudinem munitionum. Et ad haec devincendum valeant arma militiae Apostoli, 114.0565A| et ostendit munitionis illius partes, scilicet, consilia.
VERS. 6.-- Et in promptu habentes. Quia nihil nos remordet quo minus audeamus. Ulcisci, etc. Tunc aliquis vindicat inobedientiam, cum illam condemnat per obedientiam. Tunc illam destruit quando illos qui resistunt, perducit ad fidem. Et haec est digna ultio, ut perfidia ab his quibus defendebatur, damnetur.
VERS. 7.-- Quae secundum faciem. Multa dixi quibus ostendi vobis potius debere nos sequi quam pseudo, quasi diceret: Si vobis non sufficiunt quae dixi, quare me potius quam pseudo sequamini? Videte haec quae secundum faciem, id est, ita evidentia sunt, sicut ea quae sunt subjecta oculis.
114.0565B| VERS. 8.-- Non erubescam. Quia et verum est, et non ad gloriam meam, sed hoc dicitur ad utilitatem vestram.
VERS. 9.-- Ut autem non existimer. Hic dicit se cum praesens fuerit, opere implere quod absens verbo minatur. Hoc autem dicit occasione illius sententiae: parati ulcisci omnem inobedientiam: ut, inquit, non existimer a vobis tantum terrere verbis, et opere (quod minor verbis) non implere, sciatis quod minor verbis impleturus sum factis.
VERS. 11.-- Hoc cogitet, etc. (HIER.) Ne quis putet me illa comminari, etc., usque ad et peccantibus per severitatem fortis existo.
Tales. Quia si vitia vestra palparemus, tunc non aedificaremus, sed destrueremus.
114.0565C| VERS. 12.-- Non enim audemus, etc. Tales erimus facto, quia non sumus similes pseudo, qui usurpant sibi potestatem, et vitia palpant. Et hoc est: Non inserimus nos quibusdam, id est, pseudo qui commendant, id est, usurpant potestatem. Quod est, non ponimus nos in numero illorum, ut potestatem usurpemus, sed a Deo accepimus. Aut non comparamus nos illis ut, sicut illi, adulemur vobis et vitia vestra palpemus: quod posset etiam habens potestatem.
VERS. 13.-- Nos autem, etc. Sicut illi qui usurpando gloriantur ultra mensuram. Sed secundum mensuram. Dei enim nutu Corinthiis evangelizare monitus est. Partitum erat unicuique ad quos in praedicatione dirigeretur, ut singuli aliquos populos 114.0565D| haberent proprios, de quorum fide gloriarentur. Ad regulam autem Apostoli illi omnes pertinebant, quos in fide fundaverat: qui ad omnes missus erat a Deo.
VERS. 15.-- Non in alienis laboribus. Hoc facere esset ultra mensuram gloriari; sed spem habentes in vobis: id est, per vos magnificari apud alios, et evangelizare secundum regulam nostram, id est, secundum quod a Deo injunctum est, non habentes spem gloriari in aliena regula.
VERS. 17.-- Qui autem gloriatur. Ego non gloriabor in aliena regula. Similiter autem qui gloriatur, id est vult potestatem exercere, in Domino, id est, in mensura a Deo data glorietur.
114.0566A| VERS. 18.-- Sed quem Deus. Illum Deus commendat et probatus est, quem dignum habet, ac mittit ut praedicet donum ejus: quem non mittit, non commendat, quia non missus praedicat.
CAPUT XI.
VERS. 1.-- Utinam sustineretis, etc. Quasi: Glorior de regimine (quod videtur insipientia). sed utinam sustineretis, etc. Insipientiam dicit gloriationem secundum carnem, ne in eo illis videatur inferior quam ipse quidem non curat, sed prodest Corinthiis de ea agere. Insipientiae. Quia dictum est: Non te laudent labia tua, sed proximi tui. Supportate. Quasi dicat: Et si gravem, vos tamen patienter ferte.
114.0566B| VERS. 2.-- Aemulor. Aemulatio est propter alienum statum motus mentis, vel in bonum vel in malum. Hic amoris est, non livoris, quia diligit eos aemulatione Dei, id est quam Deus spiritu suo inspirat, per hoc ostendit ea quae dicet, amore eorum se dicturum, non ut ad laudem ejus proficiant, sed ad horum profectum. Vos uni. A plurali ad singulare descendit, volens intelligi totam Ecclesiam virginem esse, et in omnibus veris membris virginitate mentis (etsi non corporis) servare. Virginitas carnis, corpus est intactum: haec virginitas paucorum est. Virginitas cordis fides est incorrupta: haec est omnium fidelium.
VERS. 3.-- Timeo autem. (HIER.) Serpens Evam de Deo mentiendo seduxit, etc., usque ad penitus 114.0566C| non esse, aut aeternam non esse affirmat contra auctoritatem omnium Scripturarum.
VERS. 4.-- Nam si is qui venit. Non missus. Recte pateremini. Si aliquid majus vobis sit per eos quam per nos, tunc recte pateremini. Galatis anathema dicit, si aliud reciperent, quod non utique majus esset, sed contrarium.
VERS. 5.-- Existimo. Supra egit de pseudoapostolis, nunc de veris, quibus Paulus inferior videbatur; quia non fuerat cum Jesu conversatus.
VERS. 6.-- Nam etsi imperitus. Hoc non ad apostolos pertinet, quia non erant eloquentes, sed ad pseudo, qui componebant verba. Imperitus ergo sermone non est reus apud Deum, sed qui non habet scientiam Dei, quae pertinet ad salutem.
114.0566D| VERS. 7.-- Quoniam gratis Evangelium. Minus non feci, sed plus: quia gratis, unde mihi irascimini, et alios mihi praeponitis: cum hoc non sit peccati, sed gloriae.
VERS. 10.-- Est veritas. (HIER.) Sicut Christus semel statuit, nec negavit, necesse est ut etiam ego non mentitus ita faciam. Ut in quo gloriantur. Gloriantur in accipiendo, sed me non accipiente, non accipient. Nam ejusmodi, etc. Inveniantur sicut et nos. Id est, similes nobis. In quo, id est, in hoc quod glorientur se esse similes nobis.
VERS. 13.-- Transfigurantes se. Ad tentandum eos quos ita erudire opus est. Vel ad decipiendum prout justum est. Ad hoc magna Dei misericordia necessaria 114.0567A| est, ne quisquam cum angelos bonos amicos se habere putat, habeat malos daemones, fictos amicos; eosque tanto nocentiores, quanto astutiores ac fallaciores patitur inimicos.
VERS. 15.-- Quorum finis. Id est, retributio data in fine vitae erit secundum opera ipsorum, quia sicut pseudo peritura appetiverunt, ita et ipsi peribunt, et sicut ministri justitiae aeternae, ita et ipsi erunt aeterni.
VERS. 17.-- Quod loquor. In hac substantia gloriae, id est, in gloria carnis quam putant substantiam, id est, ita amant ac si per eam credant se subsistere. Sed quasi in insipientia. Quia haec ad carnis tumorem pertinere videntur, ubi insipientia est. Insipientia enim est aliquem laudare se. Sed quia 114.0567B| Apostolus non propter se facit, sed propter Deum, ideo ait, quasi in insipientia.
VERS. 20.-- Caedit. Id est, decipit. In faciem caeditur is, in cujus os injuria irrogatur. Hoc faciebant quidam Judaei qui eo quod essent de genere Abrahae, detrahebant illis, eo quod essent incircumcisi et se praeferebant, nobilitatem carnis sibi vindicantes: quos Corinthii tolerabant, et Apostolo praeferebant.
VERS. 22.-- Hebraei. Hebraei dicuntur ab Heber, qui in confusione linguarum solus retinuit linguam naturalem. Et quia multi sunt Hebraei, qui non sunt Israelitae, sicut proselyti, addit: Israelitae sunt, et ego.
VERS. 23.-- Ut minus sapiens. (AMBR.) Ostendit 114.0567C| se coactum in laudem suam prorupisse.
In laboribus. Occasione inventa etiam veros apostolos tangit, quibus plus laboravit, ne in se videatur minor gratia.
VERS. 24.-- A Judaeis quinquies. Judaeis mos erat in synagoga contra legem agentes verberare correctionis causa. Unde Paulum legem impugnantem quinquies verberaverunt, et in unaquaque correctione triginta novem ictus ei dederunt, quadragesimum pro misericordia condonantes. Una minus. In ultima vice corrigia subtracta. Vel, in unaquaque percussione una minus.
VERS. 26.-- Periculis latronum, etc. Quos diabolus (cum in civitate occidere non posset) ei excitabat in via, cum tamen nihil ferret, quod latrones 114.0567D| cuperent.
VERS. 27.-- In fame. Ubi ergo promissio Dei: Primum quaerite regnum Dei, et haec omnia adjicientur vobis? (Luc. XII.) Sed novit medicus, cui nos semel commisimus, haec adjutoria quando apponat, quando subtrahat.
VERS. 28.-- Sollicitudo. Quanto major charitas, tanto majores plagae de peccatis alienis. Unde: Qui apponit scientiam, apponit et dolorem.
VERS. 29.-- Non uror? Urunt omnes tribulationes, sed non ad consumptionem, imo ad purgationem. Iste affectus purgat: quia de charitate venit. Omnes qui scandalum patiuntur frixorium sunt habentium charitatem, id est ossium quae ferunt 114.0568A| carnes, id est perfectorum qui portant et regunt carnales; unde: Et ossa mea in frixorio confrixa sunt.
VERS. 31.-- Non mentior. Quia fert mihi testimonium per signa et prodigia.
CAPUT XII.
VERS. 2.-- Scio hominem. Quasi de alio, et res dicitur, et jactantia vitatur. Sive in corpore, sive, etc. Hoc ignoravit Apostolus, utrum quando raptus est, in corpore fuerit anima, an omnino de corpore exierit, adeo ut mortuum corpus jaceret, an secundum modum alium quemdam viventis corporis ubi anima fuerit, mens ejus ad videnda vel audienda ineffabilia illius visionis accepta sit. Et quia hoc incertum 114.0568B| erat, ideo forsitan dixit, sive in corpore, sive extra. Raptum. Contra naturam elevatum.
Usque ad tertium coelum. Id est, ad cognitionem Deitatis. Primum coelum est aereum; secundum, firmamentum; tertium spirituale, ubi angeli et sanctae animae Dei fruuntur contemplatione.
VERS. 4.-- Raptus est. (THEOPH.) Ipsius vide summam demissionem et humilitatem, quomodo tanquam de alio haec recenseat: de hoc enim, inquit, gloriabor. At cujus gratia (si alius raptus est) gloriaris? Itaque haec de seipso dicit. Arcana verba. Intimationem de secreta Dei essentia, quasi per verba.
VERS. 6.-- Supra id quod, etc. Si enim magna referrem 114.0568C| et plura, forte aliqui putarent me non esse infirmum, sed hominem immortalem, vel angelum, etc.; ideoque parce de me loquor.
VERS. 7.-- Et ne magnitudo. Parco multum gloriari, ne alter puter. Et ideo datus est stimulus pungens carnem. Quis? angelus malignus missus a Satana, ut colaphizet, id est reprimat omnem motum superbiae incutiendo tribulationes, vel tentando (ut quidam aiunt) per libidinem. Tentatio autem cui non consentitur, non est peccatum, sed materia exercendae virtutis.
VERS. 9.-- Dixit mihi. Per inspirationem, vel per angelum. Nam virtus in infirmitate perficitur. Perfectio virtutum est, quae habet infirmitatem contrariam, cum qua legitime certet: et ideo gloriabor 114.0568D| in infirmitatibus, non invitus, sed libens.
VERS. 11.-- Factus sum insipiens. In his omnibus commendationibus videor insipiens, sed vestra culpa qui debuistis me contra pseudo commendare.
VERS. 12.-- In omni patientia. Patientiam primam memorat, quae ad mores pertinet: quia diu illos portavit, quasi impatientes aegros, ut adhibita potestate signorum, quasi medicina curaret vulnera eorum. Et virtutibus. Virtus est genus signorum et prodigiorum, id est omne miraculum. Signum, quod in quocunque tempore aliquid significat, et est prodigii genus. Prodigium quod in futuro. Vel signum et prodigium in his quae contra naturam, virtus in his quae non contra naturam, 114.0569A| ut per impositionem manus et orationem a morbo liberare.
VERS. 14.-- Nec enim debent, etc. Carnales patres filiis congregant, sed spirituales dignum est ut a filiis sumptus accipiant. Hic autem in tantum probat se nolle accipere, ut transferat causam carnalis patris ad spiritualem: et dicit non solum se pro salute eorum impendere, sed et mori paratum.
VERS. 15.-- Et superimpendar, etc. Perfecta quidem charitas haec est, ut quidem paratus sit etiam pro fratribus mori. Sed nunquid mox ut nascitur? Cum fuerit nata, nutritur: cum fuerit nutrita, roboratur: cum fuerit roborata, perficitur: cum ad perfectionem venerit, dicit: Cupio dissolvi, et esse cum Christo.
114.0569B| VERS. 19.-- Olim putatis. Quasi dicat: Jamdudum forsan putatis: quod causa excusationis quasi reus dicam, quod non gravavi, sed dico (teste Deo qui scit) quod non circumveni vos, et non superbe, sed in Christo amplificando in vobis.
VERS. 21.-- Ne iterum cum venero, etc. (CHRYS.) Gloria est punire, improperare, poenas exigere, etc., usque ad sed propter illius praeceptum.
Et non egerunt. Non sufficit mores in melius commutare et a malis recedere, nisi de his quae facta sunt, satisfiat Domino per poenitentiae dolorem, per humilitatis gemitum, per contriti cordis sacrificium, cooperantibus eleemosynis.
CAPUT XIII.
114.0569C| VERS. 2.-- Non parcam. Post tot correctiones, si qui se non emendant, non debet eis parci.
VERS. 3.-- An experimentum. Moris est divinae Scripturae personae Dei tribuere quod in nobis facit, sicut Apostolus locutionem ipsam illi tribuit cujus munere loquebatur, id est Christo. Qui in vobis non infirmatur, sed potens apparuit cum dona dedit. Quod experti, non dubitent se ab eo posse puniri.
VERS. 4.-- Nam et nos infirmi. Vivit Christus qui prius fuerat infirmus. Nam et nos multo minores, licet infirmi in illo, id est licet ad imitationem ejus multa patimur a perfidis, tamen vivemus, id est potestatem 114.0570A| habebimus per eum in vobis judicandis. Vel, vivemus cum eo, id est in simili beatitudine cum eo: et hoc ex virtute Dei; quod tale est in vobis, id est in conscientiis vestris: In vobis. Erga vos. Mors illata a perfidis vita est erga credentes, quia virtute Dei resurgentes vivent cum Christo.
VERS. 7.-- Oramus autem, etc. Hoc orat Apostolus, ut his bene agentibus in eis corripienda non inveniat, et sic reprobi appareant: probati enim videntur, dum judicant peccatores. Sic ergo si non sint quos judicet, cessante auctoritate quasi reprobi videntur. Reprobi simus, id est appareamus reprobi, non habentes quod vindicemus vel dijudicemus.
VERS. 9.-- Gaudemus enim, etc. (HIER.) Gaudemus si non sit necesse ut nostra virtus appareat, 114.0570B| sicut Petri apparuit in Saphyra et Anania.
VERS. 10.-- Secundum potestatem. Iterum ostendit quod non cupit potestate in illis abuti, adjiciens non in destructionem sed in aedificationem se eam accepisse, unde subdit: Non in destructionem. Non destruuntur autem qui corriguntur, sed correcti aedificantur.
VERS. 11.-- Gaudete, fratres. Id est bene operamini ut verum gaudium habere possitis. Et Deus pacis erit vobiscum. Hinc vobis erit pax a dilectione illius, hinc malorum omnium sublatio. Ista pax orbem servavit, diuturnum bellum solvit, coelo terram conjunxit, ista homines angelos fecit. Istam ego imitetur. Innumerabilium enim bonorum mater est dilectio, per istam salvati sumus, per 114.0570C| istam ineffabilia bona omnia assequimur.
VERS. 13.-- Gratia. Totam Trinitatem optat benedicere eos. Sua tribuit congrua cuique. Gratiam, id est remissionem Filio, charitatem Patri qui ex dilectione misit Filium, communicationem Spiritui, per quem fit unio. Et charitas Dei. Dilectio Dei misit Christum, cujus gratia salvat. Et ut possideamus hanc gratiam salutis, communicatio facti Spiritus sancti, vel ipse Spiritus ita sit vobiscum, ut communicet et conferat vobis et gratiam Christi et charitatem Dei. Quasi: Tota sit vobiscum Trinitas, dans gratiam de commissis et charitatem per Spiritum.