Migne Patrologia Latina Tomus 99
Epistola ad Carolum Magnum (Paulinus Aquileiensis), J. P. Migne
Epistola ad Carolum Magnum
I. (0511A)Catholico semperque in Christo inclyto triumphatori domno Carolo divina coronante clementia imperatori Paulinus minimus omnium servorum servus concordi parilique devotione cum fratribus et cum consacerdotibus nostris roseo in Christi Jesu cruore aeternas multipliciter supplici concinnamus stylisona voce salutes.
II. Et sacris paternorum canonum valenter incitantibus documentis, et vestris, ut verum resonat, mellitis salubribus irrorantibus syllabis, in hac cui Deo auctore licet indignus indignoque famulatu deservio sede concilium habitum Altini fuisse, sub nomine regis tranquillissimis vestrae serenitatis auribus operae pretium duximus humillimis horum quamvis incultorum apicum suppliciter notulis intimare. (0511B)Nec enim juris fas est, nec potest quaelibet docili digesta calamo rationalis formulae sanctio perspicue rata putari, nisi fuerit judiciali calculo exploratius examinata, argentique more a sui rubiginis saeva septempliciter probati expurgata combustione. Et tum plurimorum judicio jure fulcita poterit sacris inserta foliis veneranda videri. Alioqui non satis, ut reor, proprio tantumdem scribentis valebit arbitrio probabilis aestimari.
III. Cumque ex condicto in unum canonicis coactus syllabis sacerdotalis coetus religiosa convenisset devotione, requisitum protinus concorditer constat, summa quantocius explorante subtilitatis sagacitate, quemadmodum ejusdem declarat religiosi concilii solemnissimus ordo, de quacunque activi negotii (0511C)qualitate, de causa siquidem orthodoxae fidei, de statu quinetiam ac formosa ecclesiastici culminis dignitate, de rerum quarumcunque dispendiosa jactura, de quibuscunque necessariis susurrantium quanquam petitionem, de quibus juste recteque conqueri potest, quarumque querulae disputationis exhibitio, nodosa litium allegatione contrita, sacerdotali nihilominus desiderabat enodatim dirimentione resolvi.
IV. Huic nostrae humillimae parvitatis exiguitas juxta tenuissimae minus ut decuit incapabilem intelligentiae nostrae capacitatem, non ut juxta consummatam perfectionem celebre dignumque fuerat, nec ut tanti exigebat censura regiminis, sed in quantum annuens immeritis nobis altissima dignata est gratuito (0511D)munere largiri clementia, prout rei ratio praestabilius exposcebat, de singulis quibuscunque tentavimus inevitabilium negotiorum querimoniis explicare. Quae cum juxta moris nostri non incognitae gloriae vestrae voluntatis nostrae consuetudinem, (0512A)quemadmodum in fronte praefati sumus hujus epistolae, in vestrae potestatis emancipata arbitrio, in vestro nihilominus decrevimus reservare judicio: quatenus subtili libraminis vestri moderatius lance librata, si sinistro plus justo relaxante moderaminis perpendiculo nullius esse deprehendantur momenti, vestrae auctoritatis censura abolita sopiantur. Si vero alicujus fortasse utilitatis aequo pendente libraminis disco rata, si dici liceat, poterunt approbari, vestris fulcita fortius adjumentis vivaciter convalescant.
V. Quod si sola putationis, ventivagis palmitum fruticantem foliis, indigeat falce, ita duntaxat ut resecatis vitiorum truncatim sarmentis, in camino vestrae, ut ita dixerim, combustis sapientiae, in eo (0512B)ut ad favillas folligenae redigantur, ac per hoc explosa, cum purum semiputata paupertatis nostrae vineta mellifluo gemmato suspensa in pampino uvarum ubertim copiae pinguedinis infusa rotiana jure rubescant. Quocirca praecognitum gentibus . . . . . . . . . . . . triones folliculis in mentium quandoque torculari ingenii expressi pondere aureis novum sanae flavescat doctrinae falernum in pateris, quibus usque salubriter epotatis ad fundum, moerentia siquidem corda sua virefacta 192 saporis dulcedine, laetitia protinus repleta gaudio clarescat, de illa videlicet vini potatione, de qua Psalmista typice cecinit dicens: Panis, inquit, cor hominis confirmat, vinum laetificat (Psal. CIII, 15); et rursus: Inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et torrente deliciarum potabis (0512C)eos (Psal. XXXV, 9).
VI. Ecce enim balsigeri, transmisso jam jamque Jordanis alveo, promissionis terram Jesum ducem sequentes ingressi, fructifera confestim arbusta legis studuimus plantare, cogente praecepto, quod figurata legitur nihilominus promulgatione digestum. In primo itaque, secundo, et tertio anno primordia fructuum eorum prohibiti contractare, gustare renuimus, sed nec summo voto putavimus horum quidquam, gulosa delusi fraude, apice linquente linguae, moxque praeputia eorum discretionis recidi honestius perspeximus cultro, obvolutaque tenuissimis verborum foliis intacta judicavimus permanere, ne forte valde lasciva mollitie resoluta, et elationis nimiae perfluida teneritudine, et nedum humilitatis (0512D)succo perfusa, maturae dulcedinis sapore succiva ad vomitum superbiae magis comedentis provocarent faucem quam refectionis gratia suaviter dulculata humili demulcerent edulio receptacula ventris. Nunc autem legaliter in hoc anno de fructibus eorum (0513A)edendi concessa licentia, mosaico per omnia calamo cohibente, non ab re aestimo, si avidius vesci ex eis humili simplicique palato desidero. Quis plantavit, inquit Apostolus, vineam, et de fructu ejus non comedit (I Cor. IX, 7)? Et quis pascit gregem vel premit ubera, et lactis dulcedine defraudatus, jejunio deficiens, stomacho inarescat?
VII. Sed hoc ipsum melius prorsus putavimus haec omnia in uno coacervata fasce styli nostri ferculo serenis vestris vultibus deferenda: quatenus vestrae discretionis arbitrio acerrima poma, nec dum maturo succo perlucida, ne carpantur manu sola, aut, ut ita dixerim, animadversionis virga aurisonis discutiantur syllabarum latentia de fruitetis praetereuntium pedibus conculcanda. Ea vero, si tamen (0513B)inveniri potuerint, quae solis perfusa radio aurei fugant decore in cortice rationalique decerpta pollice discoloribus depictis palmulis vestro reponantur judicio redolentia in canistris, ad usus utique fruentium, etsi non digna nobilium, pauperum forsitan necessario reservata. Scio enim pueros vestros peritissimos viros hujusce artis gnaros strenuosque cultores, quorum sudore luculentoque verborum lepore, qui calamo linguae astuto perfuncti ingenio in mentis tincto non intingere non sunt ignari, vestris per omnia magnisonis observanda praeceptis, et errata corrigi et triticea farra a vitiorum zizaniis discretius poterunt expurgari, qui praetor illa aurea regiaque falce regalibus tenentur moderatius palmis.(0513C)
VIII.Habent procul dubio et ipsi proprias dentatis subtiliter nihilominus limis exacuatas, cinctoriis prorsus vectitant suspensas in strophiis, quamvis nec bellicis, his contenti, careant armis, muniti nimirum loricis triformicis et cristatis instructi galeis, pergunt ad bella doctissimi. Scio horum quemdam inter triginta nobiliores et super triginta nominatissimum, et alium inter tres celeberrimos et super tres principem, sed et alios tres pueros fortissimos, quorum vibrantibus hastis allophylorum, id est malignorum spirituum sive haereticorum, sanguinolenta strage hinc inde rejectis Ecclesiae hostibus, poterunt castra recidi. Hi namque fortissimi castrorum principes, sed et prudentissimi Dominicae vineae cultores, nolo me totis viribus insequantur, sed dissimulantes meritorum (0513D)culpas, indulgentiae mihi venialiter porrigant manum. Non enim magni est praeconii, nec judicabitur palmata tyronis de triumpho corona, si de inermis fuerit ranicula sanguine rubicunda.
IX. Porro si gigantes super meo impetu conantur irrumpere, obsecro, o venerabilis princeps, exemplo mei causa pietatis alas non vos pigeat late sparsimque diffusas extendere, ac pro hoc opposito benignitatis scuto, praeparatisque spiculis labiorum, ne patiaris me ab iis violentis ultro calcibus inculcari. Quod si quispiam horum Herculem clavo robusto se jactans gestare sub humero, et pedetentim veniens, sive clanculo sive in propatulo, improbe capitis mei vibranti immerso ictu illidere cerebrum (0514A)connitatur, quatenus inflammata cavillatione cum suis asseclis spumosus infuso salibo dentibus, alacer hujus facturae collisione procaciter coeperit in crispare cacinnum; mittatur, quaeso, protinus ad eum summa pernicitate praecurrens Bannajas filius Joiadae secretarius Davidis auriculae in virga, qui viro extorqueat clavam de manu ejus, sed non ad supremam fatalem suam perniciem, quo circo amissa roboris fiducia siccetur, quinimo membratim tribus vel triginta fortissimis viris charitatis vinculo et humilitatis ansula religatur.
X. Verumtamen, sicut supra exorabili styli voce praetulimus, Dei omnipotentis devicti amore, et sanctae matris vestrae Ecclesiae profectu decoreque compulsi, quidquid vobis placuerit vel displicuerit, aut (0514B)si nihil omnino dignum duxeritis, sacris nobis vestris jubete syllabis significantius propalate. Nec hoc praetereundo, sed magis necessarium per omnia scire vestrae maluimus sinceritatis mansuetudinem, quoniam hujus statuta concilii, non quasi generalia, sed localia vel etiam specialia, cum provincialibus 193 istius sedis consentaneisque episcopis aequum ratumque perspeximus delegare, si tamen vestra vestrorumque fidelium fuerint auctoritate probabiliter roborata, vel si curvatim inclusa infra circulum resecantis falcis vestrae nonnulla vel etiam quam plurima illaesa voluerit effugere, et ad nostrae quandoque humilitatis manus prospera jucunditate celerique praecincta laetitiae favore laeta reverti meruerit, indulgentiae vestrae praenotata signo (0514C)venerando, non quidem . . . . . cui libuerint, sed nec coarctatas, cui displicuerint, gratis tamen correctis oblata in arbitrio respuendi vel amplectendi relinquimus unicuique. Non enim fastidientis in guttur ultro immergimus hujus sorbitiunculae scyphos, sed nec avide humantis patula raptim de fauce cyathos subtrahimus plenos de rore Lyei, excussis his nimirum, quibus oris nostri officio opportune et importune ex debito sunt flaventia pocula modis omnibus propinanda.
XI. De sacerdotibus autem plagis impositis semique vivis relictis, vel certe diabolico fervescente furore per ejus satellites interemptis, non meum, sed vestrae definitionis erit judicium. In vestra itaque potestatis altitudine, in quodam judiciali libello a (0514D)sanctis olim Patribus salubriter praelibato legisse me recolo reservatum. Ob quam igitur causam haec fecerint, vestris certius scio omnino non latuisse neque latere sacris memoriis. Neminem namque alium arbitrati sunt sanctam Ecclesiam de illatis injuriis tam potentissime quam regali animadversione ulcisci, vicariam ab eo vicissitudinis expetens curam, ut quemadmodum illa eum et in praesenti saeculo nequam sacris tuetur perpetim precibus, et inter bella spiritualibus non cessat coronare triumphis, et coelesti regno divinam implorando clementiam participem fieri imprecatur, ita et ille principalem adeptus potentiam et ab inimicis ejus valenter eam defendere et de hostibus ejus ultrici invectionis sententia (0515A)non desinat vindicare. Non igitur dedignetur benignitatis vestrae excellentia sollicitudinis erga eam pro hoc negotio vigilanter gerere curam, rememorantes per omnia sacri fontis utero de quo multo longe felicius estis renati, fideique lactis dulcedine enutriti quam prius materna bene quamvis vulva generati, carnalibus estis uberibus ablactati.
XII. Egrediatur quapropter, si placet, una de hac re per universam regni vestri late diffusam monarchiam decretalis sententiae ultio, quam nulla unquam possit inimica veritatis et adversatrix justitiae quolibet urgente refragationis instinctu oblivio abolere. Valde enim hujus sceleris truculenta praestigia (0516A)ob incuriam disciplinae per cunctas mundi Ecclesias praevaluere partes. Unde vestri est censura magisterii resecanda haec noxialis morbi modis omnibus pestis, et potentissima docilique funditus manu exstirpanda, quatenus sit sancta Ecclesia vestris adjuta praesidiis libera et ab humano sanguine impolluta, quae Christi est pretioso sanguine purpurata. Quocirca ejusdem retenti feliciter gremio, et in hac vita incolumes et gloriosi, et aeterna beatitudine gaudebundi semper potiamini et felices per Jesum Christum Dominum nostrum, qui cum Patre et Spiritu sancto vivat et regnat Deus in Trinitate perfecta per omnia saecula saeculorum. Amen.