(Anselmus Laudunensis et schola; Glossa ordinaria)
Migne Patrologia Latina Tomus 114
Epistola ad Ephesios
Epistola ad Ephesios (Anselmus Laudunensis et schola; Glossa ordinaria), J. P. Migne 114.0600C
ARGUMENTUM. 114.0587C|
114.0587D| Ephesii sunt Asiani. Hi, accepto verbo veritatis, perstiterunt in fide: hos collaudat Apostolus, scribens eis ab urbe Roma de carcere per Tychicum diaconem.
CAPUT PRIMUM.
VERS. 1.-- Paulus Apostolus. More suo salutationem praemittit. Deinde gratias agit Deo, exponens prius beneficia humano generi praestita, post ipsis apostolis specialiter indulta; deinde et Ephesiis ipsis, ostendens a quo et ad quid vocati sint. Deinde Christi dignitatem et praelationem ostendit; postea ad patientiam et charitatem eos invitat, unitatem fidei et Ecclesiae commendans, et dona gratiae enumerans. Tandem ad certamen exhortans contra principes tenebrarum, militiae Christianiae armaturam 114.0588C| describit. Sanctis omnibus. Perfectis, et non solum eis, etc. Fidelibus. Qui si non sancti, vel in 114.0588D| fide sani. Sanctis, exercitio virtutum. Et fidelibus, fide recta quae in Christo Jesu. Recte illa duo posuit, tunc enim prodest ac creditur bona vita, si fides est in Christo Jesu. Tunc vere sancti sunt si fideles sunt in Christo. Vel: distingue inter sanctos et fideles, ut sanctos intelligas majores et perfectiores, fideles minus perfectos.
VERS. 3.-- Benedictus. Praemissa salutatione, incipit ab actione gratiarum, innuens omnia esse ex Deo. Benedixit. Unum quidem benedictionis verbum, sed per congruentia personae varie debet intelligi. Benedicitur ab homine Deus, cum laudibus dignis extollitur. Homo autem a Deo, cum Deus ei gratiae suae dona impartitur, non meritis illius, sed misericordia sua.
114.0589A| VERS. 4.-- Sicut elegit, etc. Ne quis ergo putet animas cum Deo aeternas, et tunc aliquid meruisse juxta errorem illorum, qui ante haec visibilia dicunt quasdam fuisse animas sanctas, et ideo tunc fuisse electas.
VERS. 5.-- Qui praedestinavit. Posita praedestinatione, quae pertinet ad justitiam et sanctitatem vitae praesentis, ponitur hic alia pertinens ad vitam aeternam, cujus effectum supra notavit.
VERS. 6.-- In laudem gloriae gratiae suae, etc. Quasi dicat: Gloria gratiarum est aeterna adoptio. In qua gratificavit. Effectus primae praeordinationis ad justitiam. In dilecto Filio. Diligens Deus Pater unigenitum suum, illis quos diligit, et quibus vult, Filius divina largitur.
114.0589B| VERS. 7.-- In quo habemus, etc. Duplicem gratiam ostendit, quia et redemit, et peccata nostra non imputavit.
VERS. 8.-- Quae superabundavit. Hactenus de his quae toti humano generi: modo de his quae singulariter apostolis dedit, loquitur.
VERS. 10.-- In dispensatione. Id est in plenitudine temporis dispensati a Deo, id est in hoc tempore gratiae, quo implere quae caeteris temporibus promissa vel praefigurata sunt, divina providentia rationabiliter dispensavit. Si enim penitus ignari essent homines non praedocti, non reciperent Christum, et nisi prius de naturali et doctrinali essent lege convicti superbi, parvi penderent Christi adventum.
114.0589C| Instaurare. (AUG.) Instaurantur autem quae in coelis sunt, etc., usque ad a corruptionis vetustate renovantur.
Omnia, quae in coelis. Id est, angelos; vel: instaurare, id est, supplere. Quae in terra. Id est homines, qui peccato depravati erant. In ipso. Id est per Christum.
VERS. 11.-- In quo et nos. Ne apostoli, in quibus superabundat gratia, viderentur meruisse melius aliis, ostendit eos ita gratis vocatos, non meritis, sicut fuerunt et alii. Sorte. Sors dicitur gratia, quia non est hominis electio, sed voluntatis Dei. Unde tunica Domini desuper texta, quae charitatem significat, sorte provenit. Omnia operatur. Etiam velle bonum, et ut credere incipiamus, ut exemplo nostro nemo glorietur in homine. Verum est enim: Non vos 114.0589D| me elegistis, sed ego vos, etc. Laus autem gloriae Dei est cum multi acquiruntur ad fidem, sicut gloria medici cum multos curat.
VERS. 13.-- In quo vos. Modo venit ad ea quae dedit Ephesiis. Cum audissetis. Cum causam notat hic, et tempus.
VERS. 15.-- Propterea. Enumeratis beneficiis humano generi, vel apostolis vel Ephesiis collatis, quid de eorum beneficiis sentiat Apostolus subdit, scilicet quod gratias agit, et rogat superaddi, ne illi superbiant, sed ultra tendant.
VERS. 17.-- Ut Deus, etc. Quasi diceret: Ad impetrandum non obtendo merita, sed quod Deus et Pater Christi, etc.
114.0590A| VERS. 18.-- Oculos cordis. In imagine ergo sua cognosce auctorem ejus, qui corporali sensu non attingitur. Ne ergo putetis corporeo sensu Deum attingi, sed oculis mentis, ipsum audite. In corpore, ubi diversa membra sunt, alibi audis, alibi vides. In corde autem tuo, ubi diversa membra non inveniuntur, ibi audis ubi vides. Ad hoc autem illuminet oculos. Ut sciatis, etc. Hoc dicit ut propensiores sint: quia cum plene scierint qui fructus est credentium, propensiores fient circa excolendam religionem. Vel ita: ut spes proprie accipiatur. Et sensus est: Ut sciatis quae sit, scilicet voluntas ejus, id est quantum valet spes vitae aeternae ad quam vocat. Et sciatis quae sit adimpletio ejus spei. Quod ita ait: Et quae divitiae. Hic quid nomine spei intellexerit 114.0590B| aperit: spem enim accipit rem speratam.
VERS. 19.-- Quae sit supereminens. Quoddam incrementum gloriae habebunt summi doctores, ultra illud quod communiter omnes habebunt. Habebunt enim omnes eumdem denarium. Sed differt stella a stella in claritate (I Cor. XV). Et erunt diversae mansiones in domo Patris (Joan. XIV).
VERS. 20.-- Suscitans illum, etc. Exemplum autem gloriae sanctorum consistit in resurrectione Salvatoris, ut in ea cognoscant fideles quod eis promissum est. Ad dexteram suam. Dextera est beatitudo aeterna, quae sanctis datur: sinistra est miseria, quae impiis. Nulla enim forma corporis Deus finitur et concluditur.
VERS. 21.-- Supra omnem, etc. Hoc dicit propter 114.0590C| incarnationem Filii Dei, ut etiam homo factus super omnes coelos esse dicatur, et super omnem creaturam, habens nomen ejus per naturam, non per adoptionem.
VERS. 22.-- Sub pedibus ejus, etc. Per pedes plena subjectio notatur, et omnia merito sunt ei subjecta, quia per eum facta; vel, pedes significant humanitatem, quia sicut pes est inferior pars corporis, ita in Christo inferior natura est humanitas quam etiam angeli adorant. Et ipsum, etc. Postquam commemoravit dignitatem Christi, ad nos redit, ostendens ejus dignitatem ad nos pertinere; quasi dicat: Ita exaltavit Deus Christum, ut haec exaltatio ejus ad nos pertineat: quia ipse est caput, et nos corpus, ut ei participemus. Caput. Secundum deitatem: 114.0590D| quia omnes ab ipse facti, et etiam secundum humanitatem, qua ei conjungitur Ecclesia, natura et gratia. Nam de plenitudine ejus omnes accepimus (Joan. X).
VERS. 23.-- Plenitudo ejus. Quia adimpletur per eos, tamen ens omnia in omnibus hic et in futuro. Item. Cum ingressi ad confessionem flectunt genu Christo, adimpletur, quia recedentes videntur evacuare eum. Omnia in omnibus. Quia membra nihil ei conferunt, sed ipse omnia membris: quia ejus virtute sunt quod sunt.
CAPUT II.
VERS. 1.-- Et vos, cum essetis, etc. Commemorat priora, ut in bonis humilientur, et certum sit quod 114.0591A| si inimicis haec data sunt, magis amicis dabuntur, quae apostolus optat; quasi dicat: Caput est omnis Ecclesiae et vestrum, quia vos convivificavit: cum, id est, quamvis essetis mortui. Vel nos qui credidimus, habemus spem haereditatis, et vos, scilicet credidistis. Deus autem convivificavit, vel Jesum suscitavit, etc.
VERS. 2.-- Principem. Scilicet Beelzebub, qui est princeps malignorum spirituum, vel, intransitive principem spirituum. Principem erroris dicit spiritum aeris, in quo dominatur. Aeris. Caliginosus aer infernus est daemonum. Spiritus. Id est, spirituum: ponitur enim genitivus singularis pro plurali. Operatur in filios diffidentiae. Quid? nisi opera sua mala: et in primis maxime, quia ipsam diffidentiam 114.0591B| et infidelitatem qua sint inimici fidei, per quem scit eos posse mundari?
VERS. 3.-- Et eramus natura, etc. Quasi: Cum haec praedicta fuerunt in nobis, non desperet gentilis quin par Judaeis fiat. Filii irae. Cum ira Dei nascuntur mortales, quia, peccante Adam, vitium pro natura inolevit. Tenebatur enim justa damnatione genus humanum, et erant omnes natura filii irae.
VERS. 5.-- Convivificavit nos. Vel nos Judaeos similiter et vos gentiles, et hoc est: cujus gratia vos gentes estis salvatae. Et utrosque conresuscitavit.
VERS. 6.-- Consedere fecit, etc. Non inaniter, sed fideliter jam computat factum quod futurum esse non dubitat. Certe enim in coelestibus Christus jam sedet, nondum autem nos; sed spe certa tenemus.
114.0591C| VERS. 7.-- Supervenientibus abundantes, etc. In futuro enim saeculo, apparebit donum Dei, in remuneratione credentium; quod oculus non vidit, nec auris audivit. Et haec sunt abundantes divitiae, ut tantum detur quantum mens investigare non potest.
VERS. 8.-- Et hoc non ex vobis, etc. Ne forte dicas: Promerui, ideo accepi. Non putes te promerendo accepisse. Gratia praecessit meritum tuum: non gratia ex merito, sed meritum ex gratia. Nam si gratia ex merito, emisti, non gratis accepisti. Omnia merita praecedit gratia, ut dona Dei consequantur merita mea.
VERS. 9.-- Ne quis glorietur. Non hoc ideo dicit, quia opera bona pia cogitatione facta frustrentur, cum Deus reddat cuique secundum opera ejus, sitque 114.0591D| gloria Dei operanti bonum, sed quia opera ex gratia, non ex operibus gratia. Bonum igitur est homini, ut de viribus arbitrii sui non praesumat; quia ille qui putavit sine ejus adjutorio se posse custodire quod dedit, profectus in longinqua, et vivens prodige cuncta consumpsit: et miseria attritus, et in se reversus dixit: Surgam, et ibo ad patrem meum (Luc. XV). Quam cogitationem bonam non haberet, nisi et ipsam illi in occulto Pater misericordissimus inspirasset.
VERS. 10.-- Ipsius enim, etc. Nemo debet gloriari, quia nos creati in fide et in operibus sumus factura, id est opus ejus, vel sumus creati per facturam, id est operationem ejus: et ita nec de operibus per fidem 114.0592A| gloriandum est, cum fides et omnia ex gratia sint.
VERS. 11.-- Propter quod. Ut sciatis omnia esse a gratia Dei. Contulerat Judaeos et gentes, quod utrique sub peccato fuissent, nunc ostendit gentes fuisse indigniores et improperia Judaeorum perpessas, ut modo aequales Judaeis, magis sint obnoxii gratiae Dei. Aliquando vos. In quibusdam codicibus reperitur scriptum esse: qui, ibi: vos qui gentes eratis, et secundum hoc suspensive legitur usque ibi: Nunc autem in Christo, etc.; eodem tamen manente sensu.
VERS. 12.-- Hospites. Hospes quasi ostii pes, eo quod cum suscipiebatur in domum, ponebat dominus domus, et qui suscipiebatur, pedem super ostium, et datis dextris jurabat quod pacificus esset ingressus.
114.0592B| VERS. 14.-- Qui fecit utraque unum. Ipse enim est lapis angularis, in quo duo populi tanquam parietes de diverso angulo venientes sibimet, quasi in pacis osculo copulantur. Parietem. Id est, obstaculum hinc ex lege, inde ex idololatria.
VERS. 15.-- Faciens pacem, etc. Facit pacem inter ipsos, ut ambos conciliet Deo Patri. In semetipso. Non aliter quam per crucem, id est mortem, interfecit inimicitiam quae inter Deum et homines, id est peccata dimisit. Omnibus enim profecit mors Salvatoris.
VERS. 17.-- Longe fuistis, etc. Si affectu amas Deum, prope es: si odisti, longe es. Non enim regionibus longe est quisquam a Deo, sed affectibus.
VERS. 19.-- Non estis hospites. Id est indigniores 114.0592C| in fide, sicut olim recepti in lege. Et advenae. Id est extranei a Deo. Sed estis cives. Id est, ejusdem juris et dignitatis in domo Dei. Sanctorum. Non carnalis Israel. Et domestici. Id est familiares. Dei. Quibus arcana revelat.
VERS. 20.-- Ipso summo angulari, etc. (AUG., in Psal. LXXXVI.) Ne Apostoli vel prophetae (in quibus fundata est civitas) se tenerent, in se secutus ait: Ipso summo angulari lapide Christo Jesu; etenim in Christo totum innititur aedificium velut in primo fundamento: quod fundamentum in summo est, non in imo, ut in corporali fabrica.
VERS. 21.-- Crescit in templum sanctum in Domino. Nemo tam perfectus qui non possit crescere.
CAPUT III. 114.0592D|
VERS. 1.-- Hujus rei, etc. Ostenso quod per Christum facta est pax et reconciliatio, hic ponit per quem ipsi sunt coaedificati, quia Deus revelavit salutem ad gentes pertinere, et misit eis praedicare, et facit pati pro eis, ut magis sint Deo grati.
VERS. 2.-- Si tamen audistis. Id est, si intellexistis gratiam, id est apostolatum dispensatum a Deo, qui scit quare me ad hoc officium elegit? Vel apostolatum, per quem diversis diversa pensamus. Per hoc vult eos scire, quia Dei judicio a Christo missus est praedicare gentibus mysterium gratiae Dei.
VERS. 3.-- Sicut supra scripsi, etc. Scilicet, ibi ipse est pax nostra. Ibi namque mysteriorum sibi revelatorum 114.0593A| summam pro modico sermone perstrinxit, non tam totum quod noverat proferens, quam ostendens ex modico.
VERS. 5.-- Et prophetis. Prophetae quidem priores praescierunt olim hoc de gentibus, quod vocandae essent, et futurae participes doni Dei, sed hoc latuit, quod sine lege salus eis esset per fidem Christi.
VERS. 6.-- Per Evangelium, etc. Per praedicationem cognitum est donum Dei, quod Deus dat gentibus juxta operationem virtutis suae: qua suscitavit Christum, in quo omnes sunt salvi sine operibus legis.
VERS. 7.-- Minister. Non enim est meum sed Dei, et ita nullae mihi gratiae reddendae, sed Deo.
VERS. 8.-- Investigabiles. Per naturam scilicet, sed per gratiam et revelationem sancti Spiritus investigabiles 114.0593B| sunt fidelibus.
VERS. 9.-- Absconditi a saeculis. In mundo absconditae sunt causae rationabiles omnium rerum, quae naturaliter fiunt, sicut absconditus fuit Levi in lumbis Abrahae, quando decimatus est. In Deo autem absconditae sunt causae eorum quae per gratiam fiunt, sive eorum quae ad hoc significandum mirabiliter et non naturaliter fiunt, quae ministrantibus angelis facta sunt. In Deo. Habet enim Deus in seipso absconditas quorumdam factorum causas, quas rebus conditis non inseruit, easque implet, non illo opere providentiae, quo naturas substituit ut sint, sed eo quo illas administrat ut voluerit, quas, ut voluit, condidit. Ibi est et gratia per quam salvi fiunt peccatores. Non enim per naturam vitio depravatam, 114.0593C| sed per Dei gratiam homo restauratur.
VERS. 10.-- Ut innotescat. Datum est mihi evangelizare et illuminare. Videte quantum est hoc, quia per hoc accrevit aliquid angelis, qui multa secreta in his didicerunt. In coelestibus. Quia ibi primitus Ecclesia fuit, quo post resurrectionem et ista Ecclesia congreganda est, ut simus aequales angelis Dei.
VERS. 11.-- Secundum praefinitionem. Quae enim sapientia in sui natura simplex est, secundum ea quae aguntur in saeculo, quae Deus praefinivit, id est praeordinavit, est multiformis, cum variatur multiformiter. Et ne videantur sibi contradicere in praedictis sententiis sacrae paginae doctores, ita potest determinari quod dictum est: ut illis, qui majoris dignitatis sunt, et per quorum ministerium illa 114.0593D| nuntiata sunt, cognita fuerint ex parte, ut puta familiaribus et nuntiis illis; iis autem qui minoris dignitatis sunt, incognita essent.
VERS. 14.-- Hujus rei gratia. Vos peto, et Deo supplico, ut gratia cooperetur vobis. Et hoc est quod addit: Hujus rei gratia. In quo ostendit eos habere propriae voluntatis arbitrium. Sed ne illud sufficere putent, addit: Flecto genua mea ad Patrem. Tantum in Graeco habetur; quod autem in Latinis codicibus additum est: Domini nostri Jesu Christi, bene convenit, quod orabat, ut merito ejus obtineamus cui proprie et naturaliter est pater, non autem adoptive.
VERS. 15.-- Paternitas, etc. Nec angelus, nec 114.0594A| homo vere est pater ut Deus qui est pater omnium, creatione, et fidelium recreatione, quos adoptavit in filios. Vel nominatur, id est nominabilis est. Ab illo enim qui est pater omnium, et angeli in coelo, et homines in terra acceperunt ut patres alios vocarent. Et nota quod Christus Dei unigenitus per naturam, adoptionis beneficio patrem se esse significat dicens, Fili, dimittuntur tibi peccata tua (Matth. II). Similiter et Spiritus sanctus, per quem justi adoptantur in filios. Homo autem dicitur pater vel natura, vel auctoritate exempli, vel ratione beneficii.
VERS. 17.-- In charitate. Oro etiam ut radicati, id est firmiter plantati, a similitudine arboris, quae quanto plus terrae figitur, tanto plus crescit, et uberiorem fructum reddit.
114.0594B| VERS. 18.-- Cum omnibus sanctis. Haec est communio coelestis reipublicae. Hi non sua quaerunt, sed quae Christi sunt, id est, commoda privata non sectantur, sed in communione ubi salus omnium est consulunt.
Quae sit latitudo. Charitatis, quae usque ad inimicos extendi debet, et cum hilaritate bene operari, quia qui tristis dat, perdit quod dat. Opus ergo est latitudine charitatis, ne pereat quidquid boni facis. Sed quia abundante iniquitate refrigescit charitas multorum, opus est etiam longitudine.
Et sublimitas. Charitatis. Haec est quod sursum cor dirigatur, ut Deus in praemium exspectetur. Nam si bene operaris etiam usque ad inimicos, et hilariter tribuis, habes latitudinem; et si in his usque in finem 114.0594C| perseveras, habes longitudinem. Sed si omnia haec non propter mercedem supernam facias, altitudinem non habet: et ita jam nec latitudo erit, nec longitudo. Nam habere altitudinem est cogitare Deum, amare Deum, et gratis amare ipsum adjutorem, ipsum coronatorem, postremo ipsum praemium deputare non aliud ab ipso, quam ipsum exspectare. Si amas, gratis ama. Si vere amas, ipse sit merces quem amas. Et profundum. Charitatis, id est possitis intelligere occultum Dei judicium; quare isti dat, non vero illi. De profundo enim judiciorum Dei, quae scrutari et contemplari nequimus, procedit omne quod possumus. Quod possum, video; unde possum, non video; nisi quia novi esse a Deo. Quare autem illi det, isti non det, multum est a me, abyssus est 114.0594D| et profundum. Nunc ergo ipsa charitas in bonis operibus exercetur ad subveniendum aliis, et usque ad inimicos porrigitur; et haec latitudo est. Nunc longanimitate adversa tolerat, et in eo quod veraciter tenuit, perseverat; et haec longitudo est. Hoc autem totum propter adipiscendam patriam aeternam facit, quae illi promittitur in excelso; et hoc altitudo est. Existit vero ex occulto illa charitas, et haec est profundum.
VERS. 19.-- Ut impleamini. Quia tunc nihil deest Christiano, cum Patrem et Filium sic cognoscit. Aliter non est integra professio deitatis, quia fides nec in solo Patre integra est, nec in Filio solo perfecta. In omnem plenitudinem Dei. Non ut sint (plenus Deus) sicut quidam errantes voluerunt, sed ut perfecte sint 114.0595A| pleni Deo; vel sic: ut confessione et gratiarum actione sicut Patri, ita et Filio honorificentia reservetur, et omnia quae a Deo Patre sunt, per Filium facta et restaurata credantur, ut sit plena professio divinitatis in credentibus.
VERS. 20.-- Potens est omnia facere, etc. In hac sunt quaedam quae nemo alioqui peteret vel intelligeret, ut quod Deus homo pro hominibus moreretur et hujusmodi alia.
CAPUT IV.
VERS. 1.-- Obsecro. Hactenus ostendit omnia gratiae attribuenda, hinc de moribus monet, prius omnes communiter, post per singulos ordines.
VERS. 2.-- In charitate. (AUG.) Ipsa est enim actio recti itineris, quae oculos semper habet ad Deum. 114.0595B| Talis actio nec frangitur negotio, nec turbulenta est, nec mancida, nec audax, nec fugax, nec praeceps, nec jacens
VERS. 3.-- In vinculo pacis. Id est pacem servantes. Haec autem pax est, si peccata quae sine damno tritici aut cum spe salutis corrigendorum eradicari non possunt, usque ad messem ultimam toleramus.
VERS. 5.-- Unus Dominus. Debetis servare unitatem, quia nobis est unus Dominus, non tres pro quorum diversis voluntatibus vos oporteat discordare. Et idem jubemini credere, et eodem modo operari. Et vobis est unus Deus creator omnium et pater procurando: et ideo nemo potest se alteri praeferre. 114.0595C| Qui Deus, est super omnes, id est praecellit omnibus creaturis, cujus dignitas vos invitet, et per omnia diffusus, quia ubique, et ideo timendus; cum nusquam possit evitari. Et in omnibus nobis, per gratiam, qui unitatem servamus. Et sic non singulariter de una persona, sed communiter de omnibus, id est de Trinitate hoc accipitur. Una fides. Non numero, sed genere, quia similis in omnibus.
VERS. 8.-- Captivam duxit captivitatem. Id est eos quos diabolus captivaverat a paradiso, et proprios mundi et inferni fecerat, iterum captivos fecit Christus, dum ad coelum reducuntur.
VERS. 11.-- Prophetas (AMBR.) In Novo Testamento, prophetae dicuntur explanatores Scripturarum, tamen fuerunt quidam in primordio fidei futura praedicentes, 114.0595D| sicut Agabus, septemque filiae Philippi.
Evangelistas. Qui et diaconi, quia etsi non sacerdotes, tamen evangelizare possunt.
VERS. 12.-- In opus ministerii. Hos autem dedit in opus ministerii, ut quisque plene possit facere opus ministrationis sibi creditae. Si enim unus haberet omnia, non perfecte ageret singula. Ad consummationem. Id est, ut eos consummaret qui jam sancti sunt. Et in aedificationem. Id est, ut eos aedificent in corpus Christi, qui adhuc sunt alieni.
VERS. 13.-- Donec. Id est in die judicii. Omnes. Qui sumus in una et non discrepanti fide: et in una et non differenti unitate agnitionis Filii Dei; vel in virtutibus quibus agnoscitur Filius Dei in nobis; vel 114.0596A| quibus agnoscemus eum in futuro. Occurramus. Nobis invicem de diversis mundi partibus, vel ipsi Christo, quasi desiderio currentes ad gaudium. In virum perfectum. Ut unusquisque sit vir perfectus et habens eamdem aetatem, quae est mensura et meta aetatis, ultra quam non accrescit aliquid naturaliter homini: in qua aetate Christus habuit plenitudinem annorum et corporis, in qua de hoc mundo transivit. Omnes enim in eadem resurgent, in qua Christus mortuus est et resurrexit, cujuscunque aetatis mortui fuerint.
VERS. 15.-- Christus. Unctus dicitur. Et in Veteri Testamento reges ungebantur.
VERS. 17.-- Hoc igitur. Admonet ut caveant a consuetudine antiquae gentilitatis; quasi diceret: Quia Deus tot auxilia ad custodiam dedit unitatis, et quia 114.0596B| crescere potestis et ei occurretis, ego dico, non obsecro ut prius.
VERS. 18.-- Obscuratum. Non parum: et ideo minus mirum est si in vanitate ambulant potius quam vos qui estis illuminati, et spem habetis vitae.
A vita Dei. Duae sunt vitae: una corporis, altera animae; et sicut vita corporis est anima, sic animae vita est Deus: et quomodo si anima deserat, moritur corpus, sic anima moritur, si deserat Deus. Anima recedens a luce justitiae, quanto magis quaerit quod inveniat contra justitiam, tanto plus repellitur a lumine veritatis, et in tenebrosis demergitur.
VERS. 19.-- Desperantes. Vel indolorii, quod ex Graeco trahitur, id est de peccato non dolentes.
114.0596C| VERS. 21.-- Sicut veritas. Hoc ideo dicit: quia sunt quidam in Ecclesia qui sub nomine Christi non sequuntur veritatem quam Christus docuit.
VERS. 22.-- Deponite. Non jubet ut corpus deponatur, sed ut vita in melius mutetur. Veterem. Nonnulli putant quod vetus homo corpus sit, et novus anima; sed corpus exterior homo est, anima interior: et in interiori agitur haec vetustas et novitas
VERS. 23.-- Spiritu mentis. Non ibi duas res intelligi voluit Apostolus quasi aliud sit mens, aliud spiritus mentis, sed quia mens spiritus est. Simile dictum est: In exspoliatione corporis carnis, id est carnis quae corpus est. Mens ergo, vel ratio, vel intelligentia, imago Dei est, qua praeest homo caeteris: qui creatus in agnitione Dei, postquam peccato desipuit, in eadem renovatur, 114.0596D| ut incipiat illa imago ab illo reformari, a quo formata est.
VERS. 24.-- Qui secundum Deum creatus est. Conceptus est enim in utero virginali, opere Spiritus sancti de semine mulieris sine semine viri. Hoc novum fuit; unde Jeremias: Novum faciet Dominus super terram: Mulier circumdabit virum in gremio uteri sui (Jer. XXXI).
VERS. 25.-- Propter quod. Exsequitur partes veteris et novi hominis. Cum proximo. Etiam gentili: quia omnis homo proximus conditione primae nativitatis, vel spe conversionis omnis debet putari proximus.
VERS. 26.-- Irascimini, id est indignamini vobis 114.0597A| ipsis tanta vehementia ut peccare desistatis, quia super hanc iram non occidit sol justitiae, sed potius illi irradiat. Ira est naturalis motus animi contra peccantes; sed ne modum excedendo peccetis asperius arguendo. Unde Salomon: Noli esse nimis justus qui perit justitia sua (Eccl. VII). Temperanda est ergo justitia, unde et Deus suffert iniquos, ut aliqui ex eis corrigantur. Sol non occidat. Vult ut ira non duret, quia si durat, datur occasio diabolo. Iratus enim male cogitat, et sic se diabolus inserit ut mala peragat. Sol non occidat. Christus mentem non deserat, qui cum ira nunquam habitat.
VERS. 27.-- Nolite, etc. Duae sunt portae quibus diabolus intrat: cupiditas et timor de terrenis. Eisdem in contrarium versis Deus intrat. Illi sunt claudendae, 114.0597B| isti aperiendae.
VERS. 29.-- Omnis sermo, etc. In Dei servo omnia bona debent videri, nec ex aliqua parte puritas ejus debet maculari.
VERS. 30.-- Et nolite contristare. Per inobedientiam, Spiritum sanctum, id est praedicatorem veritatis, quod est Spiritum sanctum contristare quantum ad vos. Quod non debetis in quo vos quasi cera signati estis ejus imagine vobis relicta; vel estis signati, id est discreti a malis.
VERS. 31.-- Omnis amaritudo. Haec etiamsi fiant accedentibus causis, tamen temperanda sunt. Blasphemia. Blasphemia est per quam de ipso Deo falsa dicuntur. Et ideo pejus est blasphemare quam pejerare, quia pejerando falsae rei adhibetur testis Deus; 114.0597C| blasphemando autem de ipso Deo falsa dicuntur.
VERS. 2.-- In odorem suavitatis. Si Christi mors Deo fuit suavis odor, ergo mortem ejus libenter accepit. Non ergo peccaverunt qui illum crucifixerunt? Sed non est ita, quia injuste justum occiderunt: qui Patris et sua voluntate oblatus est. Sicut et Judas, quid habet nisi peccatum in tradendo Christum? nisi tamen se traderet Christus, non eum traderet Judas. Tradidit Judas Christum, tradidit se Christus. Sed ille agebat negotium suae venditionis, iste nostrae redemptionis. Ideo ille impie deliquit, hic misericorditer egit.
VERS. 5.-- Avarus. Avaritiam idololatriae aequat, 114.0597D| quia illum avarum significat cujus Deus nummus est, vel quia res Dei quas Deus vult servire indigentibus usurpat sibi et recondit, et Deo praefert sicut idololatria Dei honorificentiam.
VERS. 6.-- Inanibus verbis. Omnes eorum rationes sunt inania verba, fructu vacua, ad supplicia trahentia.
VERS. 9.-- Fructus enim, etc. Hujusmodi autem opera sunt fructus et opus lucis. Et justitia, etc. Justitia et veritas sunt partes bonitatis. Et est sensus: In omni bonitate et justitia et veritate. Id est, justa et vera convenienter loquamini.
VERS. 11.-- Redarguite. Animo leni, ut alibi ait Apostolus. Hoc videlicet agite, ut foris terribiliter, 114.0598A| personet increpatio, et intus lenitatis teneatur dilectio. Duo conjungit, ut, scilicet, non communicent consentiendo et redarguant. His enim duobus modis non te maculat malus, si non consentis, et si redarguis. Utrumque autem complexus est Apostolus, dicens: Nolite communicare, etc., id est nolite consentire, laudare et approbare. Et quia parum est non consentire, addit: Magis autem redarguite, id est reprehendite, corripite, coercete. Et est sensus: Non sitis consentientes malis approbando ea, neque negligentes arguendo, neque superbientes insultanter arguendo.
VERS. 13.-- Omnia autem. Quasi: Etsi turpe sit dicere ea quae ipsi faciunt, tamen redarguenda sunt, quia sic manifestantur saepe per confessionem et 114.0598B| poenitentiam: et ideo arguendum est, quia quod sic manifestatur, vertitur in lumen; vel illi mali manifestantur sibiipsis quod mali sunt, et ideo arguendi, quia sic incipiunt esse lumen. Omne enim quod manifestantur. Id est malus, cum sibi innotescit esse malus, fit lumen. Lumen est. Id est per poenitentiam incipit converti in bonum.
VERS. 14.-- Surge. Per confessionem. Et exsurge. Per satisfactionem.
VERS. 16.-- Redimentes tempus. Id est, quod minus fecistis in uno tempore, restituite in alio, dimidiantes dies quos impii non dimidiant. Alii enim dimidiant, alii implent dies, alii nec incipiunt; id est, alii moriuntur in Aegypto, alii in deserto, alii in terra sancta. Nec mirum si minus fecistis, quoniam dies 114.0598C| mali sunt, nec possunt omnia agi pro libitu.
VERS. 21.-- Subjecti invicem. Non solum auditores praelatis, sed etiam praelati subditis, in charitate eis serviendo et humiliter curam gerendo. Nam etsi dignitas majorum est, administratoria tamen est; unde Apostolus: Omnium me servum feci (I Cor. IX). Est ergo majorum (salva tamen dignitate) servire, sicut minorum est humiliter obedire; haec autem tam majorum quam minorum ordinata subjectio, debet esse in casto timore Christi, qui humilitatem mandavit.
VERS. 22.-- Mulieres. Hucusque communiter de moribus egit, nunc quaedam singulis ordinibus suadet.
114.0598D| VERS. 27.-- Non habentem maculam, etc. Quia per actionem bonam munda est a macula, et per spem tensa ad superna: proinde vestis ejus in monte tanquam nix dealbata effulsit, quae significabat. Ecclesiam omni macula peccati mundatam, quae per Christi in ligno crucis extensionem extensa est a ruga, et desiderio ad coelestia. Non habentem nunc maculam, aut rugam, sed ut sit sancta, hic per bona opera, et immaculata, in abstinentia mali. Vel hoc erit in futuro, erit enim tunc Ecclesia sancta per gloriam, immaculata per corruptionis remotionem. Sicut Christus fudit sanguinem, ut lavaret maculam Ecclesiae, et extendit se in cruce, ut tolleret rugam, sic et viri, si opus est, debent mori pro salvandis 114.0599A| uxoribus, et verbo vitae eas instruere, ut exhibeant cas Deo.
VERS. 29.-- Nemo enim unquam. Qui ergo mavult esse sine corpore, non corpus, sed corruptiones et pondus ejus odit. Sicut et Christus Ecclesiam. Ita faciat vir de uxore, quae est caro ejus: quia sic et Christus nutrit Ecclesiam cibo corporis sui, et fovet spiritualibus indumentis praeceptorum, virtutum et bonorum operum.
VERS. 32.-- Sacramentum hoc magnum. Ne aliquis putaret in viro esse et uxore, secundum utriusque naturalis sexus copulationem, corporalemque mixtionem, addit: Ego dico in Christo, etc., secundum hoc ergo quod in Christo et Ecclesia, accipitur quod dictum est: Non jam duo, sed una caro 114.0599B| sunt, et quomodo sponsus et sponsa dicuntur, sic caput et corpus. Sive ergo dicatur caput et corpus, sive sponsus et sponsa, unum intelligite. Fit enim ex duobus quasi una quaedam persona, scilicet ex capite et corpore, ex sponso et sponsa: quam unitatem miram et excellentem commendat Isaias, in quo Christus loquens, ait: Sicut sponso alligavit mihi mitram, et sicut sponsam ornavit me ornamento. Hujus spiritualis unitatis sacramentum fuit illud quod in Genesi de unione conjugii ad litteram dicitur
CAPUT VI.
VERS. 2.-- Primum. Scilicet inter mandata quae sunt ad hominem in secunda tabula. Ad duo namque praecepta charitatis Dei et proximi pertinet Decalogus. 114.0599C| Ad primum praeceptum Dei tres chordae pertinent, id est, tria mandata, quia Deus Trinitas est. Ad alterum vero praeceptum, scilicet proximi, septem chordae, id est septem mandata. Et illa tria ad Deum pertinentia sunt in prima tabula. Et alia septem ad proximum, in secunda tabula scripta erant. Inter quae hoc merito primum est, quia, sicut Deus principaliter principium est hominis, sic pater secundario. Cujus mandati additur promissio quod non in aliis est.
VERS. 5.-- Servi, obedite. Servitus coepit ex peccato; prima enim servitutis causa peccatum est, ut nomo homini conditionis vinculo subderetur, quod non fuit nisi Deo judicante, apud quem non est iniquitas, et novit diversas poenas meritis distribuere 114.0599D| delinquentium. In simplicitate. Liberam facit servitutem; non timore subdolo, sed fideli dilectione, donec transeat iniquitas, et omnis evacuetur potestas.
VERS. 10.-- De caetero. Post specialia praecepta quibus admonuit singulos ordines, in communi nunc admonet omnes; quasi: Huc usque vos juvi verbo et opere; deinceps, in futuro, in reliquo tempore, fide et dilectione.
VERS. 12.-- Mundi rectores. Non ideo sic appellantur, quia regunt mundum, qui constat ex coelo et terra; sed mundum peccatores dicit, de quo Joannes: Et mundus eum non cognovit (Joan. I). Talem mundum illi regunt, contra quos habemus perpetuas 114.0600A| inimicitias: quia et quod patimur homines importunos, illi faciunt. Instigant enim et inflammant illos et tanquam vasa sua movent, et velut organa tangunt. Contra illos habemus occultam luctam, ad quam nos armat Apostolus. Tenebrarum. Ne putentur daemones hunc visibilem mundum regere, subdit quid nomine mundi intellexerit: Tenebrarum harum, id est peccatorum; quasi: Non dominantur daemones mundo qui constat coelo et terra, sed peccatoribus. Contra spiritalia. Quasi: Timendi hostes quia spiritales et invisibiles, et quia nequam: et non pro parva re, sed pro coelesti haereditate tollenda pugnant. Ut coelestia dicit virtutes, in quibus pugnam daemonum patimur, vel spiritus nequam sunt in coelestibus, id est in hoc inferiori aere. Ipsi enim quasi 114.0600B| equites pugnant in equis hominibus. Equites ergo occidamus, equos possideamus.
VERS. 14.-- Succincti lumbos vestros, etc. Id est carnales concupiscentias cingulo castitatis frenantes non simulatorie, sed in veritate, vel per charitatem. Induti loricam justitiae. Recte lorica justitiae comparatur, quia, sicut lorica multis circulis contexitur, ita justitia multis virtutibus constat. Aliter: Justitia loricae potest comparari quia, sicut lorica pectus munit, ventrem stringit, femora protegit, ita justitia superfluas cogitationes quae in pectore versari solent, repellit: ingluviem ventris stringit, luxuriam quoque opprimit.
VERS. 15.-- Calceati. Marcus dicit apostolos calceatos sandaliis, vel soleis, ut neque pes sit 114.0600C| rectus, nec nudus ad terram, id est nec occultetur Evangelium, nec terrenis commodis innitatur. Pedes. Id est affectiones sint munitae virtutibus ne a vitiis pungantur, ut ita sint parati ad praedicandum Evangelium quod nuntiat pacem inter Deum et hominem; vel ut sint parati complere praecepta Evangelii.
VERS. 16.-- Scutum fidei. Fides est scutum, sub quo tuta est justitia, sicut sub munimine omnium virtutum, quod protenditur ante omnia arma et quod primo omnium impugnat diabolus.
VERS. 17.-- Et galeam. Galea est salus aeterna, cujus memoria mentem obvolvit ne deficiat. Et gladium spiritus. Verbum Dei est gladius bis acutus, docens de temporalibus et aeternis. Illorum consolationem in Veteri, istorum perfectionem in Novo 114.0600D| Testamento promittens. Quod enim temporaliter nobis promissum est, ad unam partem gladii: quod vero in sempiternum ad aliam partem gladii pertinet. Nam et ideo duo Testamenta dicuntur, quia Vetus terrena promittit, Novum aeterna. De hoc gladio Dominus ait: Non veni pacem mittere in terram, sed gladium (Matth. X). Iste gladius vere acutus est, quia eum quem fecit a mundo dividit.
VERS. 18.-- In spiritu. Orat in spiritu, qui munda conscientia et integra fide orat. In carne orat, qui polluta mente iterum peccat, non casu, sed de proposito.
VERS. 19.-- In apertionem, etc. Id est ut aperte possim reserare mysterium Evangelii, id est secreta 114.0601A| incarnationis et passionis. Quasi: Ne pressura tribulationis ipsa formidine acumen doctrinae obtundat.
114.0602A| VERS. 23.-- Pax fratribus. Pacem optat eis, quae est janua dilectionis.