Migne Patrologia Latina Tomus 99
Epistola de caeremoniis baptismi (Amalarius Fortunatus Trevirensis), J. P. Migne
1 I. EPISTOLA VENERABILIS ABBATIS PETRI.
Domino et venerabili et mihi cum summo amore nominando Amalario praesuli almo, Petrus indignus abba, in Domino salutem.
Notum sit venerabili almitati tuae quia propitiante Deo sani sumus; et sedulo in precibus existentibus (0890B)[ Forte, existimus] pro tua tuorumque sospitate: et humili prece tuam beatitudinem deposcimus ut pro nobis apud Deum intercessor existas. Et obsecramus tuam amabilem et inviolabilem charitatem, ut illum Expositionis codicem, quem dictante Spiritu sancto corde tuo in itinere maris exposuisti, nobis dirigere digneris, ad augmentum et statum sanctae Ecclesiae nostrae; ut qui legerint, et aedificati fuerint, pro te, beatissime pastor, Domino preces fundant. Iterum obsecro de illa Expositione, quam ipse de Fide et Scrutinio seu Baptisma, imperante piae memoriae domno Carolo, exposuisti, ut pariter dirigas. Haec nostra postulatio [ Forte, hac . . . postulatione] impleta magnam te apud Deum mercedem inveniri credas, et pro te plures oratores, et me indignos fratresque (0890C)nostros in omnibus servientes, quidquid nobis tua veneranda almitas jusserit; et nobis de sanitate tua qui [ Forte, quid] nuntiare digneris.
II. RESPONSORIA AMALARII AD PRAECEDENTEM EPISTOLAM PETRI ABBATIS. Desiderantissimo et reverentissimo ac sanctissimo, igitur et merito laudando Patri et fratri Petro grandaevo, venerabili abbati [in] monasterio Nonantulae, Amalarius exiguus in Domino perennem salutem.
Nuperrime suscepi a vestra sanctitate directam epistolam, plenam charitate et humilitate, in qua inter alia continebatur, ut meum, non tantum (0890D)meum, sed et vestrum, quamvis parvum opusculum, quod inter aequoreas comminationes cudimus, vestrae celsitudini scriberem: in quo si quid dignum, si quid honestum, si quid rationale reperitur, non meae nempe doctrinae, sed vestris merito sanctis precibus deputantur. Unde oro, sanctissime Pater, quidquid in eo, temeritate mea faciente ac stulta praesumptione, irrationabiliter scriptum est, per vestram prudentiam correptionem habere mereatur, et nos indulgentiam apud omnes doctores. Scripsi enim quidquid mihi videbatur justum et honestum, non eo animo ceu valuerim omnem rectitudinem (0891A)praesumpti operis indagare, sed ut tangerem meo incepto utros [ Forte, viros] industrios, qui facillime possent rei veritatem dilucidare ejus, quam vehementer desiderabam.
Scripsi, ut nostis, quod illos arbitrabar imitari qui in choro stant et cantant intrante episcopo in ecclesiam, ut postea sequenti opere demonstrabitur, quae conscientia [Forte, consentientia] esset [in] toto nostro officio, quod agitur in missa, sive in psallendo, sive in situ, sive in qualitate, sive in quantitate cum nostris authenticis, quos omnis Ecclesia colit; reputans apud me nihil statutum esse in Ecclesia, neque ante anticos [antiquos] Patres, neque apud recentiores, quod ratione careat. Si enim gentiles argumentantur [ Forte, argutantur] ludos aliquos suos (0891B)allegorice promere (sicut aleatores, qui perhibent tribus tesseris suis tria tempora significari, praesens, praeteritum et futurum; et vias eorum senario numero distinguunt propter sex aetates hominum, quanto magis Christianam industriam ac rationem [ Ms., orationem] sibi a Deo concessam nullo modo excederet frustra aliquid statuere? Non ideo exemplum de gentilibus posui, ut eos imitemur; sed si illi hoc vel illud argumentantur [ Forte, argutantur] rationis, quanto magis totum, quod rationis est, Christianus sequi debet, qui summae rationi Deo se sponsorem facit. Non ideo Dominus villicum iniquitatis laudatum esse dicit, ut illum imitaremur, sed si ille ex villicatu iniquitatis prudenter sibi in futurum providit, quanto magis oportet Christianum ex (0891C)justis censibus acquirere, qui eum recipient in aeterna tabernacula? Rogo, Pater, ut non ad publicas aures libellus noster mittatur, ne intret in dentes obtrectatorum, neque cachinnis superborum per auras resultans de humillima doctrina paupertatis nostrae. Quoniam non me praefero magistrum de hac scriptione, sed discipulum inquirentem quod diligo scire.
Addit etiam sanctitas vestra in epistola commemorata scedas, quas legisti missas ad domnum Carolum imperatorem a nostra parvitate, de Scrutinio et Baptisterio, praedicto operi innectere, quod non distuli, praeponens illud, quoniam antea quisquis catechizatur et baptizatur quam perveniet ad sacros ordines. Addidi etiam et ipsas epistolas, quas gloriosissimus (0891D)imperator memoratus misit nobis; in prima nos excitans ad id faciendum, in secunda praebens auctoritatem operi facto. Similiterque vos precor, ut non pigeat dilectionem vestram perlegere ea quae modo addimus, et ille non legit, ut sicut ea quae ipse legit, sic et haec quae vobis leguntur, ex vestra sancta auctoritate corrigantur, quae corrigenda sunt, et firmentur, quae firmanda sunt. Mihique libuit vestram epistolam operi vobis specialiter directo praeponere cum versibus quibusdam marinis. Vos enim meum nullum latere volo. Pertractavi, postquam corpore (0892A)sequestrati sumus, aliqua inquirere de Nocturnalibus officiis et de aliis quae in die aguntur; et de Coena Domini et Parasceve et Sabbato sancto. Ad quod si vestrae orationes meme perduxerint, credo meis motibus adesse et adfuturam fore misericordiam Domini. Valete in Christo!
III. INTERROGATIO CAROLI IMPERATORIS. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Carolus serenissimus Augustus a Deo coronatus, Magnus, pacificus imperator, Romanum gubernans imperium, qui et per misericordiam Dei rex Francorum et Longobardorum, Amalario venerabili episcopo, aeternam in Domino salutem.
(0892B)Saepius tecum, imo et cum caeteris collegis [ Pez. addit tuis] familiare colloquium, de utilitate sanctae Dei Ecclesiae habere voluissemus, si absque molestia corporali id effici potuisset. Sed quamvis sanctitatem tuam in divinis rebus tota intentione vigilare non ignoremus, omittere tamen non possumus, quin tuam devotionem, sancto incitante Spiritu, nostris apicibus compellemus atque commoneamus, ut magis ac magis in sancta Dei Ecclesia studiose ac vigilanti cura laborare studeas in praedicatione sancta et doctrina salutari; quatenus per tuam devotissimam solertiam Verbum vitae aeternae crescat et currat, et multiplicetur numerus populi Christiani in laudem et gloriam Salvatoris nostri Dei.
Nosse namque [ Al., itaque] per tua scripta, aut (0892C)per te ipsum volumus, qualiter tu et suffraganei tui doceatis et instruatis sacerdotes Dei [et] plebem vobis commissam de baptismi sacramento, id est, cur primo infans catechuminus efficitur; vel quid sit catechuminus? Deinde per ordinem omnia quae aguntur. De scrutinio, quid sit scrutinium? Et de symbolo, quid [ Al., quae] sit ejus interpretatio, secundum Latinos? De credulitate, quomodo credendum sit in Deum Patrem omnipotentem, et in Jesum Christum Filium ejus natum et passum; et in Spiritum sanctum, sanctam Ecclesiam catholicam, et caetera quae sequuntur in eodem symbolo? De abrenuntiatione Satanae et de omnibus operibus ejus atque pompis, quid sit abrenuntiatio, vel quae opera diaboli et pompae? Cur exsufflatur [ Al., insufflatur], et cur exorcizatur? (0892D)Cur catechuminus accipit salem? Quare tangantur nares, pectus ungatur oleo? Cur scapulae [ Ms., spadulae] signentur [ Al., scapulae lavantur]? Quare pectus et scapulae liniantur? Cur albis induitur vestimentis? Cur sacro chrismate caput perungitur, et mystico tegitur velamine, vel corpore et sanguine Dominico confirmatur?
Haec omnia subtili indagine perscripta nobis, sicut diximus, nuntiare satage: vel si ita teneas et praedices, aut si in hoc quod praedicas, teipsum custodias. Bene valete [ Al., vale] et ora pro nobis.
IV. RESPONSIO AMALARII EPISCOPI. (0893A) Gloriosissimo et excellentissimo Augusto, a Deo coronato, Carolo serenissimo, vita salusque perpetua.
Domine mi Christianissime imperator. Misistis ad servulum vestrum inquisitiones, secundum vestram misericordiam, de sacro baptismate, per ordinem interrogantes cur unaquaeque res agatur in baptisterio ut in scrutinio: sicut in omnibus Christi exemplum sequimini, sic et in isto; qui ad hoc interrogavit Philippum, ut doceret, dicens: Unde ememus panes, ut manducent hi (Joan. VI, 5)? Tamen, ut Evangelista ait: Ipse enim sciebat quid esset facturus. Quanquam idoneus non sim vestrae interrogationi respondere, (0893B)tamen inobedientem me non oportet esse, quin omnibus sensibus et intellectu meo vestris sanctis jussionibus obtemperem. Ideoque quod conjicere possumus [ Al., potuimus], scripsimus de his rebus quae vestra dominatio interrogavit, et quod in promptu invenimus in dictis sanctorum Patrum, illuc magis aciem mentis direximus ex his quae admonitioni vestrae congrua videbamus. Nos vero quanquam ignari simus, non cessamus pro vobis et vestra misericordia, quam exercetis in omnes Dei cultores, gratias Deo agere, et stabilitatem atque sapientiam imprecari vestro regimini; quarum interrogationum prima haec consistit: Cur infans catechumenus fiat ante baptismum?
De catechumenis (0893C)Scimus enim, excellentissime imperator, omnes homines sub peccati jugo teneri ab ipso articulo nativitatis ejus, usque ad secundam nativitatem; et veridicam esse sententiam Psalmistae, qui inquit, Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea (Psal. L, 7). Et hoc est propter inobedientiam primi hominis et ejus transgressionem, a quo ducimus originem carnalem: et non posse nos reformari ad imaginem ejus qui nos creavit, nisi per salutare baptisma, quod nondum accepimus; neque patet aditus regni coelorum, nisi renascamur ex aqua et Spiritu sancto (Joan. III, 5). Sumus enim ante baptisma in tenebris ignorantiae; in desideriis carnis ambulantes, facimus ea quae non (0893D)conveniunt: vivimus secundum veterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris. Ideoque qui desiderat secundum novum hominem reformari, necesse est ut instruatur a doctoribus Ecclesiae, qualis ante baptismum sit; qualis post baptismum futurus per Dei gratiam, ut de tenebris peccatorum in lucem veritatis convertatur; relicto nomine falsorum deorum colat unum Deum vivum et verum. Et postquam haec percepit a catholico doctore, catechumenus dicitur, [id est] instructus sive auditor.
Non possumus cognoscere veritatem, antequam sciamus quid sit falsum. Igitur oportet nos docere illum, a quo recesserit peccando, et in quo errore permaneat: et postea in quem oporteat credere, et (0894A)fidem tenere per opera charitatis. Et sicut Augustinus ait in libro de Fide et Operibus (Cap. 27, num. 49): « Sic catechizandos eos qui baptismum petunt, ut non solum audiant atque suscipiant quid credere, verum etiam qualiter debeant vivere: sic promitti fidelibus vitam aeternam, ut non etiam per fidem mortuam, quae sine operibus salvare non potest, ad eam se quisque posse pervenire arbitretur, sed per illam fidem gratiae, quae per dilectionem operatur. » De qua instructione, si quis vult, satis reperire potest in Augustino de catechizandis rudibus. Super parvulos orationem faciant [ Ms., facimus], ut caecitas cordis in eis depellatur, dirumpantur laquei Satanae, quibus fuerant colligati, et idonei efficiantur per incrementa et ministrationem membrorum (0894B)ea cognoscere quae dimittenda sunt, et quae tenenda.
De scrutinio. In scrutinio quippe facimus signum crucis super pueros, sicut invenimus scriptum in Romano Ordine, et genuflexionem et adjurationem [ Edit., admirationem]; et docemus orationem Dominicam patrinos et matrinas, ut et ipsi similiter faciant, quos suscepturi sunt a sacro baptismate. Similiter docemus symbolum, quod signum in nostra lingua vertitur, vel cognitio. Quando dividebantur apostoli per totum orbem praedicationis causa, dederunt illud [signum] praedicationis, ut si quis talia confiteretur qualia ibi dicuntur, cognitionem daret se a Christi apostolis sive a successoribus eorum didicisse.
Cur in fronte faciamus signum. (0894C) Sedes verecundiae in fronte solet esse. Siquidem Judaei in fronte erubescunt credere in illum quem norunt crucifixum, ut Paulus apostolus ait: Nos autem praedicamus Christum crucifixum Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam (I Cor. I, 23). Sed nos credimus per Crucifixum salvari, de cujus nomine Judaei erubescunt, cujus nos nomine credimus muniri; atque ideo in fronte signum crucis facimus, ubi sedes verecundiae est, sicut jam diximus.
Quali signo signemus nos. Et non alio signo signamus nos, nisi signo crucis; quia Dominus in carne natus vexillum crucis, quo (0894D)suorum frontes signaret, afferens, ut destrueret mortis imperium; et per tale signum recognoscat contraria potestas, principatum se perdere in istis, quos Deus vocavit ad gratiam baptismi. Illud signum faciunt in frontibus eorum presbyteri, acolythi, patrini et matrinae. Scribitur in aedificatione templi, quam vidit Ezechiel specialiter esse fenestras obliquas in thalamis et in frontibus eorum, qui erant intra portam undique per circuitum (Ezech. XL, 16). Quod sic exponit beatus Gregorius (Lib. II in Ezech., homil. 5, num. 19): « Notandum vero, inquiens, quod intra portam undique per circuitum fenestrae obliquae esse memorantur. Non enim contemplationis gratia summis datur, et minimis non datur, sed (0895A)saepe [hanc] summi, saepe minimi, saepius remoti, aliquando etiam conjugati percipiunt. »
Cur septies scrutinium agatur. Scrutinium fit ante Pascha septies; septenario enim numero saepe universitas designatur; sicut Joannes scribit septem Ecclesiis (Apoc. I, 4) quae sunt in Asia. Per has enim septem Ecclesias omni Ecclesiae scribit. Septies perscrutantur [id est, perfecte perscrutantur], si ea fixa mente teneant, quae audierunt a magistro; et quodammodo quasi tenebrae fugantur a catechumeno, ut in profectu scrutinii illuminentur ipsi catechumeni; unde et in scrutinio acolythis plurium ministerium impenditur, qui accensores sunt luminum. Et ideo autumavimus nos in priore oratione dicere: Omnem caecitatem cordis (0895B)ab eo expelle; et in ista, quae posita [ Ms., quae postea] dicitur in scrutinio, aeternam ac justissimam pietatem tuam, dicimus: Ut digneris eos illuminare lumine intelligentiae tuae.
De genuflexione. Genuflexionem pro his facimus, sicut Stephanus fecit, qui nondum baptizati erant, inquiens: Domine mi, ne statuas illis hoc peccatum (Act. VII, 59), quia nesciunt quid faciunt. Similiter pro istis oramus, ut Deus illis non imputet quod tandiu erraverunt et jacuerunt in peccatis, sed secundum magnam misericordiam suam eos ad baptismi gratiam perducat.
De oratione Dominica. Orationem Dominicam sic docemus: Dominus (0895C)docuit discipulos hanc orationem, ne superflua peterent, et ea quae ad eorum salutem non pertinent. Septem petitiones sunt in hac oratione Dominica. Tres pertinent ad aeternitatem, quatuor ad necessaria nostra hujus temporis, quae in isto mundo [ Ms., modo] continentur. Pater noster qui es in coelis, sanctificetur nomen tuum. Te Patrem Deum invocamus, qui voluisti nos facere tibi filios adoptivos, et in animabus justis sedem vis habere, ut sanctitas nominis tui, quae apud te est, maneat in nostro pectore. Adveniat regnum tuum. Deficiat quotidie regnum diaboli, crescatque tuum. Vel illo modo, sicuti clamant in Apocalypsi: Usquequo, Domine, sanctus et verus non judicas et vindicas sanguinem nostrum de his qui habitant in terra (Apoc. VI, 10)? Quod ita (0895D)expositum videmus in libro domni Bedae (Beda in cap. VI Apoc.); « Non hoc odio inimicorum, pro quibus in hoc saeculo rogaverunt, orant; sed amore aequitatis, quo ipsi Judici, ut prope positi, concordant, diem judicii, quo peccati regnum destruatur, et resurrectionem exstinctorum corporum advenire precantur. Nam et nos in praesenti, cum pro inimicis orare jubemur, dicimus tamen Domino orantes: Adveniat regnum tuum. » Fiat voluntas tua, sicut in coelo et in terra. Per coelum spiritualem creaturam intelligimus; per terram, corporalem. Ita fiat, Deus Pater, voluntas tua, ut ea quae animo cogitamus bona, perficere valeamus opere per corpus. Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Semper quandiu nos sumus in hoc saeculo, dignare ministrare (0896A)nobis omnia necessaria. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Quotidie peccamus, et ideo necesse est nobis dicere quotidie: Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Te donante, Deus, molle sit cor nostrum, ut cito ignoscamus, et tu ignoscas. Et ne nos inducas in tentationem. Ne permittas nos a diabolo ita tentari, ut superemur. Sed libera nos a malo, id est, a peccatis quae gessimus.
De symbolo. Symbolum autem sic: Credo in Deum Patrem omnipotentem. In Dominum vivum et verum, Patrem aeternum aeterni geniti. Omnipotentem, qui et peccatoribus reddet supplicia secundum sua merita, et justis praemia. Creatorem coeli et terrae, id est, spiritualis (0896B)creaturae et corporalis. Et in Jesum Christum Filium ejus. In Salvatorem, Unctum. Filium ejus [Unicum Dominum nostrum ]. Quia solus nos redemit pretioso sanguine suo, qui per Isaiam dixit: Torcular calcavi solus et de gentibus non est vir mecum (Isa. LXIII, 3). Natum in tempore novissimo, ex Maria virgine. Passum pro nostra salute sub Pontio Pilato; id est, sub praeside Pilato, qui de Ponti insula fuit. Crucifixus, in cruce suspensus. Mortuus, corporali morte; et sepultus corpore triduo. Descendit ad inferna, anima tantum. Tertia die resurrexit a mortuis; corpore resurrexit morte destructa. Ascendit ad coelos, apostolis videntibus, in forma qua venturus est ad judicium. Ascendit ad coelos, qui nunquam defuit coelestibus sedibus. Sedet ad dextram Dei omnipotentis, (0896C)id est, regnat in regno Patris sui, in quo nihil sinistrum manet et manebit. Inde venturus judicare vivos et mortuos. Eam formam quam Judaei crucifixerunt, impiis et justis demonstraturus; justis vero eam formam tantum quam Judaei increduli non cognoverunt. Judicare vivos et mortuos, justos et peccatores, unumquemque secundum facta ejus. Credo in Spiritum sanctum, qui aliquo modo [ Ms., aliquando] donum Dei dicitur, et amor Patris et Filii, sive communicatio; in quo dono fit remissio omnium peccatorum. Ideoque qui blasphemaverit in Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc saeculo, neque in futuro (Matth. XII, 32; Marc. III, 29). Sanctam Ecclesiam catholicam, universalem congregationem justorum, et unitatem fidei credimus esse. (0896D)Sanctorum communionem, in vinculo pacis unitatem Spiritus servare credo. Remissionem peccatorum, quae, sicut diximus, fit in dono Spiritus sancti. Carnis resurrectionem; septimam sabbati credo justos recipere absolutos a corpore terreno, et erunt in magno gaudio secundum uniuscujusque mansionem; atque exspectare octavum diem, in quo corpora sua recipiant integra atque perfecta: impii ad supplicium, justi ad vitam aeternam [Vere et absque dubitatione ita credimus].
De exorcizatione. Exorcizatur, id est, adjuratur, sive increpatur diabolus, sub quo sunt omnes qui cum peccato nascuntur, ut recedat a Dei creatura [ Edit., a Dei natura].
De exsufflatione. (0897A) Exsufflatur itaque, quia tali dignus est ignominia desertor antiquus.
De sale. In ipso scrutinio benedictum salem ori imponimus post primam orationem, qua dicitur: Omnipotens sempiterne Deus, respicere dignare super hunc famulum tuum, quem ad rudimenta fidei vocare dignatus es, et reliqua. Ut postquam instructus fuerit a magistro ecclesiastico, recognoscat verba sua condita debere esse sale sapientiae, sicut Paulus apostolus scribit ad Colossenses: Sermo vester in gratia sale sit conditus, ut sciatis, quomodo oporteat vos unicuique respondere (Col. IV, 6).
Quomodo fiat novissimum scrutinium. (0897B)Et illud scrutinium finitur sabbato ante Pascha. Ipso die facimus septimum scrutinium, sicut in Romano Ordine invenimus scriptum, et legimus super illos: Nec te latet Satanas.
De tactu narium et aurium. Post hanc lectionem tangimus eorum aures et nares, et dicimus eis: Epheta, in odorem suavitatis. Nares tangimus, ut admoneantur, quandiu spiritum hujus vitae trahunt, semper in his perseverent, quae jam didicerunt et adhuc discunt ab ore catholicorum virorum; et ideo sputo presbyteri tanguntur. Similiter dicimus de auribus, quasi dicat presbyter: fidem, quam ab isto ore didicisti, et quae per aures intravit ad animam, quandiu spiritum vitae hujus naribus trahis, semper tenere memento, ut dicere (0897C)possis cum Paulo apostolo: Christi bonus odor sumus (II Cor. II, 15). Et iterum dicat auribus: Aures istae, Deo miserante, semper apertae sint ad intelligenda verba disciplinae Dei; ut dicere possit: In obauditu auris obedivi tibi (Psal. XVII, 45).
De unctione scapulae et pectoris. Postea tangimus de oleo sancto scapulas et pectus, et dicimus eis: Abrenuntias Satanae? et caetera quae sequuntur. Per oleum namque misericordiam Dei novimus signari. [Quos autem per oleam, nisi misericordes accipimus], quia Graece eleos [ ἔλεος], Latine misericordia interpretatur. In scapulis, sive in humeris fortitudinem brachii terreni hominis ponimus. Brachia operantur et manus, quae in brachiis positae sunt; et ideo autumamus per scapulas designari (0897D)fortia opera hominum; et per pectus, ubi quodammodo consistit cubiculum cogitationum, volumus designari bonas cogitationes. Oleo sancto, id est misericordia Dei, unguntur, ut sciant semper deprecari misericordiam Dei, ut dirigat corda et opera eorum in charitate Dei et patientia Christi, ut recognoscant se non aliter bonum operari posse, neque velle, nisi per misericordiam Dei.
De abrenuntiatione. Interrogamus illos quos ante instruximus in fide, et quos postea scrutati sumus, si adhuc permansissent in his quae primitus didicerunt; et si se caecos cognovissent, et modo prosperasse ad lumen, eo quod perfecte, id est septies, illos scrutati sumus: si abrenuntient, (0898A)id est, contradicant Satanae contrariae potestati, et omnibus operibus ejus et omnibus pompis ejus. Dicimus illi: Contradic Satanae, cum propheta David: Obliviscere populum tuum et domum patris tui (Psal. XLIV, 11). Postea et omnibus operibus ejus, quae sunt fornicatio, idolorum servitus, veneficia, homicidia, ebrietates, comessationes et his similia. Quae quamvis ad carnis voluptates pertineant, tamen opera sunt Satanae, quorum suasor et investigator est occultus. Haec sunt quae regnant in diabolo sine carne: superbia, invidia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, irae, rixae, dissensiones, sectae et reliqua. Quamvis ea Apostolus (Galat. V, 19 seq.) opera carnis dicat, tamen sine carne regnant in diabolo; et sunt quodam modo opera carnis, quia (0898B)sunt opera hominis: et homo vivendo secundum semetipsum, hoc est secundum hominem, factus est similis diabolo, quia et ille secundum seipsum vivere voluit. Haec opera Satanae dicimus, quorum aliquorum suasor et instigator est, aliquorum caput et origo. Novissime: et omnibus pompis ejus, quae sunt inanis jactantia, homines terreni, canora musica, in quibus saepe solvitur et mollitur Christianus vigor; spectacula turpia vel superflua, et reliqua. Deinde perscrutamur patrinos et matrinas, si possunt cantare Dominicam orationem et symbolum, sicut praemonuimus: ac postea per ordinem, sicut in Romano Ordine scriptum est, sacrum officium peragimus, usque ad sacratissimum opus baptismatis.
Recapitulatio. (0898C) Is qui baptizandus est jam catechumenus, id est, instructus [ F. deest esse debet], ut recognoscat errorem pristinum et intelligat lucem veritatis. Accepit salem sapientiae, ut turpiloquia declinaret. Adjuratus est diabolus, qui fuit in illo, cum signo crucis, ut recedat a Dei famulo: et inde fit genuflexio ad Deum, ut Deus illum expellat a suo vocato. Orare pro semetipso jam doctus est in oratione Dominica. Quomodo credere oporteat, jam audivit in symbolo. Admonitus est per sputum presbyteri, ut quandiu spiritum vitae hujus naribus trahit, fidem, quam audivit per aures, teneat. Post auditam fidem ungitur inter scapulas et pectus, ut Dei misericordia cogitationes bonae et opera corroborentur in eo, et (0898D)recedat ab omni malo, quod ad membra Satanae pertinet; et faciat bonum; et confiteatur se credere in Deum Patrem omnipotentem, et in Jesum Christum Filium ejus, natum ex Patre ante omnia saecula; factum ex muliere in tempore novissimo: et in Spiritum sanctum, et reliqua. Sicque conjungitur [ F. deest Ecclesiae] sacro fonte baptismatis.
De unctione capitis. Post hoc salutare lavacrum linitur caput ejus sacro chrismate, unde sacerdotes et reges unctos esse novimus in Veteri Testamento. Ut intelligat baptizatus regale ac sacerdotale ministerium se accepisse, quia illius corpori adunatus est, qui Rex summus et Sacerdos est verus: et regnum sperare (0899A)debet perpetuum, et hostias immaculatae conversationis Deo semper offerre.
De tegumento capitis. Tegitur postea linteo. Et hoc de Veteri Testamento assumptum est; sic enim scriptum est in Exodo: Filios quoque illius, scilicet Aaron, applicabis et indues tunicis lineis, cingesque balteo, Aaron scilicet et liberos ejus, et impones eis mitram (Exod. XXIX, 8, 9). Jam percepta gratia sacri baptismatis non reconfidat viribus suis, sed semper deprecetur ut protectus sit coelesti auxilio. Protectionem Domini praeclaram volumus intelligere per linteum quo caput tegitur.
De indumento. Albis induitur vestimentis, ut sciat se inviolatum (0899B)corpus possidere, et charitate Spiritu sancti illustratum cor se habere: sive recognoscat se justitiam et nuptialem vestem habere. Per vestimenta enim opera justitiae intelliguntur, unde dicitur eis: Sacerdotes induantur justitia (Psal. CXXXI, 9).
De confirmatione corporis et sanguinis. Confirmatur postea corpore et sanguine Domini, ut sciat per talia mysteria diabolum expulsum ab ejus corde, ac Christum inhabitare ita ut confidenter dicamus: Omnes, qui in Christo baptizati estis, Christum induistis (Gal. III, 27).
De parvulis non loquentibus Quamvis parvuli per aetatem non possint intelligere ipsam conversionem ad Deum atque credulitatem, (0899C)credimus tamen eos ad Dominum converti propter conversionis sacramentum, et fidem habere propter fidei sacramentum, sicut legimus in Augustini epistola ad Bonifacium episcopum, de parvulis requirentem, ubi dicit: « Ipsa responsio ad celebrationem pertinet sacramenti, sicut de ipso [baptismo] Apostolus: Consepulti, inquit, sumus cum Christo per baptismum in mortem (Rom. VI, 4). Non autem ait, sepulturam significavimus, sed prorsus ait: consepulti sumus. Sacramentum ergo tantae rei non nisi ejusdem rei vocabulo nuncupavit. Itaque parvulum etsi nondum fides illa, quae in credentium voluntate consistit, jam tamen ipsius fidei sacramentum fidelem facit. Nam sicut credere respondetur, ita etiam (0899D)fidelis vocatur; non rem ipsam mente annuendo, sed ipsius rei sacramentum percipiendo. Cum autem se homo sapere coeperit, non illud sacramentum repetet, sed intelliget, ejusque voluntati consona ejus voluntate coaptabitur. Hoc quandiu non potest, valebit sacramentum ad ejus tutelam adversus contrarias potestates; et tantum valebit, ut si ante majoris usum [ Al., ante majoris usum aetatis, vel a rationis usu] ex hac vita emigraverit, per ipsum sacramentum, commendante Ecclesiae charitate, ab illa condemnatione quae per unum hominem intravit in mundum, Christiano adjutorio liberetur. » Hucusque Augustinus de parvulis non loquentibus. (0900A)Potest fieri ut qui alieno peccato sunt ligati, aliena professione solvantur.
Haec, piissime imperator, causa obedientiae posuimus, quia dignum est vestrae voluntati omnibus viribus obedire. Tamen in omnibus his quae diximus parati sumus auribus inclinatis a doctoribus [ Ms., a doctoribus inclytis] corrigi et emendari. De nostra credulitate haec dicimus et recepimus, quod Isaias dixit: Verbum abbreviatum faciet Dominus super terram (Rom. IX, 28). Credimus unum Deum vivum et verum semper esse immutabilem, tamen mutabilia operantem, nunquam esse sine sua sapientia, hoc est, sine Filio suo; neque sine ejus voluntate, hoc est, sine Spiritu sancto. Deus Pater in bona voluntate sua omnia creavit per sapientiam. Credimus tres (0900B)personas Patris et Filii et Spiritus sancti, et recepimus versus Sedulii: Non quia, qui summus Pater est, et Filius hic est. Sed quia, quod summus Pater est, et Filius hoc est. Filium solum assumpsisse carnem humanam, ut visibilis foret hominibus; hunc baptizatum, quia oportebat nos baptizari; hunc mortuum corpore mundo, ut nos moreremur peccatis; hunc resurrexisse a mortuis, ut nos speraremus resurrectionem; hunc venturum in novissimo judicio, quando segregabit oves ab haedis, et postea solos malos in inferno, hoc est, in poenis victuros; justos solos in regno Dei beate regnaturos. Haec est, justissime imperator, nostra credulitas, haec est spes firma, hunc Deum amamus, quem ardentius amare desideramus.
(0900C)Dixistis, serenissime imperator, velle vos scire qualiter nos et suffraganei nostri doceremus populum Dei de baptismi sacramento. Haec prout potuimus, praelibavimus. Suffraganeus est nomen mediae significationis; ideo nescimus quale fixum ei apponere debeamus, ut, presbyterorum, aut abbatum, aut diaconorum, et caeterorum graduum inferiorum. Si forte episcoporum nomen, qui aliquando vestrae civitati subjecti erant, addere debemus, oro ut hoc non imputet dominus servo suo, quia usque in praesens tempus non sum ausus ea attingere, quae nobis injuncta non sunt; sed paratus sum omnium Christi servorum vestigia sequi. Et si forte presbyterorum; supradictum ordinem docuimus illos et admonuimus, (0900D)ut saepe doceant populum Dei, vana hujus mundi relinquere et vera coelestia petere. Ex hoc, unde me cogit vestra jussio respondere: si in hoc, quod praedico, me ipsum custodiam, ita respondeo: Oculi mei semper ad Dominum, quoniam ipse evellet de laqueo pedes meos (Psal. XXIV, 15). Sciat, domine mi, sanctissima gubernatio vestra, nulli me praedicare, ut peccet. Et tamen recolo sententiam beati Jacobi, ubi ait: In multis enim offendimus omnes (Jac. III, 2). Cum summus Christi loqueretur apostolus, praemisit, in multis, et subjunxit, omnes; ut tanto cautius se imperfecti quoque in loquendo, vel agendo circumspiciant, quanto certius cognoverint, quia nec perfecti (0901A)quidem boni, et qui Spiritus sancti gratia duce incedunt, hujus vitae viam sine offensione peccati alicujus transilire ullatenus possent, atque ideo docemus sic: Si confiteamur peccata nostra, fidelis et justus est, ut remittat nobis peccata nostra (I Joan. I, 9); quia sine peccato in hac vita esse non possumus. Prima salutis spes est confessio, nec quisque se justum putet et ante oculos Dei erigat cervicem; deinde, dilectio, quia charitas Dei operit multitudinem peccatorum (I Petr. IV, 8).
V. RESPONSORIA CAROLI MAGNI AD PRAECEDENTEM EPISTOLAM.
In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Carolus serenissimus Augustus, a Deo coronatus, magnus (0901B)pacificus imperator, Romanum gubernans imperium, qui et per misericordiam Dei rex Francorum et Longobardorum, Amalario venerabili episcopo, in Domino salutem.
Scripta nobis tua sanctitate directa, grata suscepimus dextera; pro quo tibi laudes et gratias (0902A)referimus, maxime quia cum ipsa perlegere in praesentia nostra fecissemus, catholica et omni laude digna invenimus. Et hoc, quod nobis obediens fuisti, et nostris jussionibus accelerare curasti, gratiam agimus. Quamvis enim tuam sanctitatem in spiritualibus et Christianis doctrinis sollicitam esse non ignoramus, adhuc te monemus et exhortamur, ut magis ac magis in Christiana doctrina et praedicatione sancta omnes qui sub tuo regimine consistunt et ad tuam dioecesim pertinent, imbuere non graveris. De episcopis suffraganeis ad Ecclesiam Treforum [ Ita ms. loco Trevirorum], in qua Domino annuente te praesulem esse volumus, sicut antenus [ F., hactenus] nostram ordinationem et dipositionem atque jussionem exspectasti, volumus, ut interim, (0902B)quod ad nostrum veniens [veneris] colloquium, ita exspectes. Caeteris vero gradibus, id est, presbyteris, diaconibus, et omni clero, vel plebi tuae tibi commissae inter [intra] tuam parochiam commorantibus cum omni devotione praedicare et docere viam veritatis studeas. Bene vale et ora pro nobis.