Migne Patrologia Latina Tomus 139a
Epistolae (Abbo Floriacensis),
J. P. Migne cc_id: cps_2.AbbFlo.Episto223, cc_idno: 9744
EPISTOLA PRIMA. AD GREGORIUM V SUMMUM PONTIFICEM. 139.0419C|
Domino semper in Christo venerabili GREGORIO sanctae Romanae et apostolicae sedis praesuli, ac ideo universalis Ecclesiae doctori, suus illius ABBO, Floriacensium rector, salutem in Christo.
Saepius contingit ut puritas integrae veritatis sententia vacillet malefidi interpretis; quod ego, venerabilis Pater, cavens, vestri animi sensa fideliter simpliciterque, ut praecepistis, deprompsi; nec animositatem regis perhorrui, dum fidem quam vobis promiseram ex asse servavi: quandoquidem nihil addidi, nihil minui, nihil mutavi, nihil reliqui. Horum omnium ipse Arnulphus Remensis archiepiscopus a custodia liberatus et absolutus testis est; cui 139.0419D| vestrum pallium eo tenore obtuli quo illico acceperam ex sanctis manibus vestris. Testis etiam dominus meus Rodbertus, Francorum rex inclytus, vocatur, utique spiritualis in Christo filius, qui vobis parere decrevit, ac si beato Petro apostolorum 139.0420C| principi, cujus vices in terris nunc geritis. Porro unum vestrae majestati persuadeo, quo praedictum archiepiscopum doceatis qualiter cum suis clericis conversari debeat, qualiter filios suae Ecclesiae a pristinis erroribus abstrahat, et praedia seu possessiones quas sancta Maria perdidit restituat. Nam, sicut ait quidam saecularium: Quidquid delirant reges, plectuntur Achivi. (HORAT. Ep. I, II, 11.) Ita Remensi Ecclesiae accidit ut in rebus sanctae Mariae vindicatum sit quidquid Arnulphus et Gerbertus commiserunt mali; et, quia utrumque ut amicum et colo et colui, si qua in eis reprehensione digna comperi, quamvis eis displiceret, non tacui. Nihil tamen ab his factum reprehensibilius didici, 139.0420D| quam quod nobilissimam omnium Gallicanarum Ecclesiarum inopem, abjectam, vilem et desolatam suo litigio reddiderunt. Eidem vestra irrefragabili auctoritate succurrite, et eam ad illum pristinum statum reducite quo beatae memoriae Adalberonem 139.0421A| constat reliquisse. Caeterum suggero vestrae sanctitati ut eorum recordemini quae per me vobis comes Fulco mandavit, malle se scilicet vetera monasteria diruta restaurare, quam nova a fundamentis condere. Quod quam frivolum sit et omnino vacuum, vicinum nobis Sancti Petri monasterium, quod dicitur Ferrarias, indicat, priscis temporibus regia munificentia magnificentissimum Romanae Ecclesiae membrum, nunc vero suorum vassallorum beneficio ita corrosum, ut vix aliquid remanserit ad stipendia paucorum fratrum. Haec et alia rogant violentorum lacrymae: his consolationis manum porrigite, quam Dominus de coelo prospexit, ut solveret gemitum compeditorum, quando vos fecit caput omnium nostrorum. Tandem quid et ipse patiar, 139.0421B| innotescat. Est quidam Qauz, nepos Wal comitis de castro Nantonis, qui devastat possessiones nostri monasterii; de quo precor ut cum ipso Wal, qui nunc Romae est, loquamini, minando contra ejus nepotem virgam excommunicationis nisi resipuerit, si inveni gratiam in oculis vestris: nam, liberalitatis vestrae memor, ut servus Domino gratias refero, qui inter missarum solemnia, vestro munere plane usus, vestri nullo modo oblivisci valeo in meis orationibus. Caeterum vobis semper decrevi parere, cujus apostolatum Deus custodiat in aeterna pace. Valete.
EPISTOLA II. GREGORII V AD ABBONEM.
(Vide in GREGORIO V, Patrologiae tom. CXXXVII.)
EPISTOLA III. ABBONIS AD GREGORIUM V SUMMUM PONTIFICEM. 139.0421C|
Domino semper venerabili sanctae Romanae et universalis Ecclesiae praesuli GREGORIO suus ille Floriacensium rector ABBO.
Multi se importunos ingerunt, qui me aliquid posse apud vestram clementiam suspicantur, genutenus implorantes pro suis peccatis opem intercessionis; quorum opinionem adeo veram credidi, ut eorum declamatoriam orationem vestris auribus dispensatorie allegarem, arbitratus vestrae Ecclesiae utilem fore, quam omnes expetunt qui in Christo pie volunt vivere (II Tim. III, 12). Quorumdam vero qui se se magni faciunt, preces abhorrui, ne forte ad iracundiam irritem, quam eis placare debueram. 139.0421D| Si improbus seu etiam importunus intercessor accedam, siquidem Moises ad aquas contradictionis (Num., XX, 24), dum rebelli populo prodesse voluit, sententiam divinae animadversionis vir mitissimus super omnes homines excepit. Unde mihi amicorumque necessitati consului, qui ante praesentiam vestrae majestatis, in quantum potui, nec tacenda dixi, nec dicenda reticui. Quare, vestra benevolentia usus, experimento didici quod vester animus compatiatur miserorum infortuniis, afflictorum calamitati, lapsibus humanae fragilitatis; dum enim vobiscum conferendo loquerer de passionibus animae, quid aliud reperi nisi moralitatem Gregorianae facundiae et severitatem paternae indulgentiae? Quibus 139.0422A| illectus Floriacum laetus redii, et omnibus ad quos meus sermo pervenire potuit, plenam sanctitatis et reverentiae vestram conversationem innotui, sicque mihi contigit ut reginae Austri, quae venit a finibus terrae audire sapientiam Salomonis, reversaque in terram suam regem ac servos ejus beatificavit (III Reg. X, 1 et seqq.): quamvis sane momento temporis in Italia vobiscum degui, vix diebus quibus spiritus hos reget artus referre valeo mira quae audivi et vidi. Unde quaedam venerabilis femina, Ildegardis nomine, super his obstupescens, cum Romam ire disponebat, lacrymabiliter expostulavit jure propinquitatis quatenus litteris nostris vobis commendaretur, quae peccatrix est et nobilis, non autem ideo nobilis quia peccatrix, sed ideo peccatrix 139.0422B| quia nobilis: nam, lenocinante humani generis inimico, multa in saeculo saecularis mulier commisit, pro quibus poenitentiae remedium expetiit, et consilio bonorum virorum duo monasteria, unum canonicorum, alterum sanctimonialium ex propriis rebus et possessionibus construxit, in singulis quoque, novem ferme millibus a se invicem disparatis, tantos reditus delegavit, ut sufficere possint etiam plurimis quam sunt animae utriusque congregationis. Porro monasterium alterum in honore sancti Petri apostolorum principis, alterum sancti Andreae apostoli, Romanae Ecclesiae sub census tributo addicere cupit, et ea privilegio vestrae irrefragabilis auctoritatis muniri. Quapropter vestram serenitatem plus solito deprecor ut, praedecessorum morem sequendo, 139.0422C| eisdem novis monasteriis novus auctor novos indiculorum biblos corroboretis, quibus ipsae congregationes ab omni mundano strepitu quietae Domino servire possint, maxime sub epitimio excommunicationis.
EPISTOLA IV. AD GREGORIUM V, SUMMUM PONTIFICEM.
Domino semper venerabili sanctae Romanae et universalis Ecclesiae praesuli GREGORIO sui illius memor Floriacensium rector ABBO.
Experimento didici quod qui apponat scientiam, apponit dolorem (Eccle. I, 18). Cum intelligentia divinae legis pretiosum separo a vili, et memoria praeteritorum malorum cor pungit, quod se virtutibus minus servisse recognoscit: sicque fit ut scientia 139.0422D| contra fragilitatis humanae lenocinia inflet, quam charitas aedificat (I Cor. VIII, 1), sicut ex collatione quam ad invicem habuimus expertus sum, cum de passionibus animae loquentes in Spoleti provincia itineris otium vertimus in honestum negotium. Cujus collationis recordatus paternitatem vestram oro et deprecor ut, vestris orationibus adjutus, Domino placentium merear adipisci consortium; et hic vester fidelis nomine Humboldus erga se suamque necessitatem vestram sentiat bonitatem, quam totus orbis optat nancisci ad suam perpetuam pacem. Denique qualiter monachorum legislatoris Benedicti corpus in Galliam translatum sit, quaeve in Cisalpinis partibus historialiter gesta habeantur, requisistis; 139.0423A| cui postquam historiam patefeci, eam, ut jussistis Transalpinis legendam dirigere non distuli: et hoc indiculo vobis satisfeci. Direxi etiam duo vascula Manzerina, in quibus anaglypho opere continentur Charitas et Ethica; quarum altera, id est Charitas, utraque manu Vetus et Novum Testamentum praefert per singula epithemata, Ethica alis suis complectitur historiam et allegoriam: ita ut utraque virtus, Charitas scilicet ac Ethica, quatuor virtutes per singula vasculorum ora exclusoris opere praetendant.
Fascibus exemptos dum cernimus Urbis alumnos,
Externis dominis subdita Roma furit.
Nec mirum cum scena sibi fit saevior illis,
Et erudelis habet, unde cruenta fiet.
139.0423B| Quam caveas alter mage, quam jam denique quintus
Gregorius, mundi pervigil excubiis.
Cujus amore vacas transcendi cernuus Alpes
Heridanique nives Abbo sequendo pares.
Translatos Patris cineres Bene nomine dicti,
Mandant Hesperiis et tibi, Sancte Dei.
Hos loculo pariter Franci veneramur ovantes,
Et venerare, cui gesta legenda dedi.
EPISTOLA V. AD MONACHOS SANCTI MARTINI.
His patribus et fratribus in monasterio Sancti Martini commanipularibus, maxime HERIVEO bonae indolis speculo, amatorum Christi amator ABBO.
Opportunitas temporis solet quaeri ad exsequendam 139.0423C| efficaciam ejuslibet negotii, quandoquidem nihil fit quod eo carere possit. Quod ideo vestrae charitati objeci, quia plus aequo distulistis mittere indiculum vestrae legationis: ac idcirco vobis parere mihi fuit impossibile, quibus placere omnimodis gestio, nec unquam bonorum praeceptis inobediens apparebo, nisi constrictus aut religionis proposito, aut temporis articulo. Verum cum charitative ad expeditum iter monuissetis, haec adeo demiror, cur causam promotionis in vestris litteris non significastis: nam auctoritates sanctorum Patrum, quas specialiter deferri jussistis, quoquo locorum prae manibus habeo, ne decipiar aemulorum lenocinio, qui fratri parant foveam, et fortassis incident in eam (Eccle. X, 8). Unum quasi ex vulgi opinione addidici, 139.0423D| domnum videlicet AR. archiepiscopum contradicere privilegiis sancti M. communis patroni; quod quis desipiens crederet, ut vir tantae auctoritatis et mansuetudinis contraire velit Romanorum pontificum decretis et sanctorum canonum institutis? Siquidem Romana Ecclesia sua super omnes Ecclesias excellentia hoc habet privilegii, ut, sicut claviger regni coelestis obtinet principatum apostolici culminis, ita eadem Romana Ecclesia auctoritatem tribuat omnibus quasi suis membris, quae sunt per quatuor climata totius orbis. Qui ergo Romanae Ecclesiae contradicit, quid aliud quam se a membris ejus subtrahit, ut fiat portio adversariorum Christi? Certe unicuique Ecclesiae suum jubet servari privilegium, 139.0424A| illud magnum et inviolabile Nicaenum concilium, quod sanctissimus papa Gregorius ita se fatetur venerari, ac si sanctum Evangelium. De privilegiis quoque idem papa venerabilis scribit episcopo Joanni, inquiens: Grave nimis et contra sacerdotale constat esse propositum, cujusquam monasterii privilegia olim indulta confundere, et arritum (sic) quae sunt pro quiete disposita niti deducere (lib VII, epist. 33). Et infra: Proinde his fraternitatem vestram hortamur affatibus, ut a monasterii molestia se sine aliqua excusatione contineat, et quae eis sunt diutius custodita, nullius occasionis tentet usurpatione convellere, sed cuncta illibate et sine aliqua studeat refragatione servare; et plus sibi in eodem monasterio, quam, praedecessoribus 139.0424B| suis licuit, noverit non licere. Absit itaque, absit ut sanctorum virorum, et maxime antiquorum pontificum Romanorum scripta modernorum sustineant praejudicia, et floccipendant posteriorum sensa, quorum venerantur memorias! Si enim juniores tempore veterum aspernantur edicta, quibus assensum praebere debuerant, quid restat, nisi ut plumbum aquis supernatet, lignum vero fundo tenus mersum dehiscat? praesertim cum scriptum sit: Ne transgrediaris terminos quos posuerunt patres tui (Prov. XXII, 28). Hoc unum suadeo, ut perquiratis merita Turonensium et Romanorum pontificum, quorum alter edixit, alter conscripsit, et postea utrum illis a contradicentium industria prae pondere dijudicare poteritis. Valete.
EPISTOLA VI. AD ROBERTUM REGEM FRANCORUM. 139.0424C|
ROTBERTO regi Francorum inclyto famulorum Dei famulus ABBO, memor salis quod aliquando in palatio comedi.
Satis admodum miror unde hi sales eloquentiae proruperunt, quorum amaritudinem, domine mi rex, inopinato abhorrui, abhorrens silentio tegere nequivi, nam palatina facundia hactenus usus sum, et ab ipsis cunabulis pene in monasterio veritatem puer didici, quam me amisisse causatur ille a secretis. Dum jam albet nix capitis, cui gratias refero, quoniam me ad me reduxit, quandoquidem hominem esse innotuit, quem mutabilis fortunae casibus subditum et dixit et scripsit; ait enim Scriptura: Omnis 139.0424D| homo mendax (Ps. CXV, 11); sed fortassis cum Propheta in exstasi hoc protulit, quod ego quoque benigne accepissem, nisi esset scriptum: Perdes omnes qui loquuntur mendacium (Ps. V, 7). Ad quid enim aliud amicus meus apostoli verba ad me retorsit, dum in sermone meo est et non esse enuntiavit (Jac. V, 12), nisi quia aut quod est non esse, aut quod non est esse fatentem reprehendere voluit? cujus criminis in hac re me nullo modo reum esse sciatis, quippe ante has litteras, in quibus mendacii redarguor, neminem pro hujusmodi causa vidi cum quo est et non potuissem sermocinari. Quod vero adjecit, sed sit, in illo est, meae fragilitatis modum considerans, hominibus quam Deo similis esse malui, 139.0425A| abominatus superbiam illius qui fuit signaculum similitudinis Dei (Ezech. XXVIII, 12). Porro sicut nemo bonus, nisi solus Deus (Marc., X, 18), sic nihil est in rerum creaturis, nihil enim in eis est quod mutabile non est, et si omnis creatura mutabilis est, quomodo verbum ejus mutabile non est? Sane hoc sibi proprium reservavit, de quo dictum est in Veteri Testamento: Qui est misit me ad vos (Exod., III, 14). Ecce, venerabilis rex, meus apud majestatem vestram sermo apologeticus, et, ne hujusce locutionis ineptiis decipiamini, cautum esse opto et semper optavi. Valete.
EPISTOLA VII. AD ODILONEM ABBATEM CLUNIACENSEM.
Domino semper venerabili ODILONI Cluniensis 139.0425B| congregationis Patri, ejusdem officii ABBO, indignus famulorum Christi famulus.
Saepe contingit ut spiritualis philosophiae dapibus amicis convivia pro modulo nostro praeparemus, sperantes hac introductione eorum deliciis communicare, quoniam, ut dicit Scriptura, amicorum sunt omnia communia; quapropter quempiam solum suis studiis uti minime delectat, et charitatis epulas tunc bona voluntas libenter degustat, cum inter ejusdem scientiae sectatores non est expers muneris quo sibi illicit amatores veritatis. Unde, venerabilis pater, floccipendens aemulorum vesaniam, instar commentatoris scribere decrevi aliquid gratum amicis, utile posteris, quo communicatum te esse volui, quem, postquam 139.0425C| semel cognovi, semper in omnibus pio amore et diligo et dilexi. Nec pudet te habere judicem propositae quaestionis, quem commendat lepor dulcissimae affabilitatis, ut puta antiquae nobilitatis comptum prosapia, cum eloquentia quam venustat frequens et humilis sapientia; hanc nimirum plus solito expertus sum compendioso itinere, cum pariter remoraremur tam in nostro quam in Sancti Dei monasterio, ubi quidam ex fratribus vestris, ut mihi visum fuit, satis benevolus, attentus et docilis, requisivit de repetitione similium numerorum qui habentur frequentius in canonibus Evangeliorum. Quam quaestionem expediendo ei ad plenum satisfacere nequivi, partim ob difficultatem sui, partim quia nec locus nec tempus sufficiebat 139.0425D| negotio hujusmodi; nunc vero, occasionem nactus, explicabo quomodo se habeat congeries numerorum in praedictis canonibus, exposita prius ratione qua in singulis Evangeliorum libris sunt tripliciter praefixi numeri, quorum alii capitula, alii aeras, alii subnotationes designant, communes scilicet et proprias, et capitula quidem nec non aerae ex minio hoc videntur differre, quod capitula exprimuntur majore charactere, aerae vero nusquam denarium excedunt, nec infra denarium ex ordine se sequuntur, nisi contingat. Subnotationes quoque ex atramento in singulis evangelistis ab uno incipiunt, et in multam pluralitatem primae vel solae ordinabiliter lege numeri excrescunt: quod facilius intellectui patebit, 139.0426A| si, quod faciendum in reliquis, unius evangelistae adnotatio descripta pro exemplo sit. Sunt itaque apud Matthaeum capitula XXVIII, inter quae sunt subnotationes CCCLV, quibus singulis adjecta est sua aera, ex qua cognoscatur in quo canone ipsa subnotatio reperiatur. Ut autem decem sint canones et non amplius, in quibus evangelistae sibi novies tantum conferuntur, illud facit quod Marcus hanc proprietatem servat cum Joanne, qua nusquam ei soli solvi consentit. Nec eidem cum altero, nisi cum Matthaeo: nam inter quatuor si concordia sit, unus modus existit; alter vero si discrepaverit, quatuor modi inveniuntur: si unus quilibet duobus conferatur, sex ad extremum erunt, si ad similitudinem monomachiae unus reliquis sigillatim 139.0426B| respondeat. Caeterum hoc in eisdem canonibus est animadvertendum, quod distinguuntur lineis directis a sinistra in dexteram legentis, inter quas usque ad finem quinque subnotatio es fiunt, de singulis videlicet evangelistis qui sunt dispositi in capite uniuscujusque canonis. Inter primas igitur lineas primi canonis sunt subnotationes XX, ex quibus nihil ingerit dubietatis ille ordo in quo scribuntur apud Matthaeum VII, apud Marcum II, apud Lucam VII, apud Joannem X. De reliquis quaestio est, quam illud facit, quod Joannes sparsim scripsit in diversis locis ea quae alii colligentes semel dixerunt singuli in suis opusculis. Exempli gratia disponantur evangelistarum verba ut sunt in textu, propria cum subnotatione diversa. 139.0426C|
Ego quidem baptizo vos in aqua in poenitentiam; qui autem post me venturus est, fortior me est, cujus non sum dignus calceamenta portare, ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni.
Et erat Joannes vestitus pilis cameli et zona pellicea circa lumbos ejus, et locustas et mel sylvestre edebat, et praedicabat dicens: Venit fortior me post me, cujus non sum dignus procumbens solvere corrigiam calceamentorum ejus: ego baptizavi vos in aqua, ille vero baptizabit vos in Spiritu sancto.
Ego quidem aqua baptizo vos, veniet autem fortior me, cujus non sum dignus solvere corrigiam calceamentorum ejus, 139.0426D| ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni.
Joannes testimonium perhibet de ipso, et clamat, dicens: Hic erat quem dixi qui post me venturus est, ante me factus est, prior me erat.
Ego baptizo in aqua, medius autem vestrum stetit quem vos non scitis.
139.0427A| Hic est de quo dixi: Post me venit vir qui ante factus est, quia prior me erat, et ego nesciebam eum, sed ut manifestetur Israel, propterea veni ego in aqua baptisans.
Ipsi vos mihi testimonium perhibetis, quod dixerim: Ego non sum Christus, sed qui missus sum ante illum.
His ita praemissis, sobrius lector intelligit quia Joannes nunc hic nunc illic tetigit quod Matthaeus 139.0427B| et alii collegerunt in ordine unius suae subnotationis: quapropter in ejusdem Joannis Evangelio post primam subnotationem quater est facta similium numerorum repetitio; siquidem de viro venturo et de baptismo Joannis, ubi ille alterum retulit, alterum reticuit; et rursus alibi utrumque simul dixit; ad ultimum de praedicto viro venturo repetiit, quem Christum vocavit. Perspiciamus itaque primi canonis initium, post hanc unam concordiam omnium evangelistarum. Denique post secundam lineam Joannes unam subnotationem tertio repetiit, reliqui secundo: post tertiam quoque lineam idem ipse Joannes quinquies variavit, quod aliorum unusquisque semel suo loco exposuit. Haec ratio observatur 139.0427C| in aliis, qui sunt in collatione, canonibus. Nec hoc silendum est quod una et aequalis progressio fit subnotationum: sed in canonibus numero aliquando intermisso, in singulis Evangeliis numerorum ordine rato; cavenda tamen est in his discordia in quibus nulla esse debet omnino diversitas; nam ut de Matthaeo loquar, qui principatum obtinet in praedictis canonibus, exceptis duobus a principio libri ejus usque ad finem prima aera primi canonis ordinat tenorem; similiter secunda secundi, tertia tertii, sic de reliquis; unde falso existimatur scripta esse illa subnotatio, quae in textu Matthaei est LXXXVI, cum aera prima. Idcirco quia, evolutis quamplurimis Evangeliorum voluminibus, nusquam inter LXX et XCVIII subnotationem, ulla in canone reperitur, 139.0427D| quapropter eamdem Matthaei LXXXVI scilicet subnotationem, in sexto tantum canone apud Matthaeum reperire poteris, et nusquam alibi, ideoque non ibidem scribenda est aera prima, sed potius aera sexta, sicut unius antiqui voluminis series recensita innotuit. Nam quod sub hac digessit Matthaeus, ipse ducentesima quadragesima quarta sub prima aera repetiit, ac idcirco reciproca vicissitudine eidem concordant reliqui, in qua Marcus CXXXVIIII pene similia est prosecutus. Repetendum igitur quod illius evangelistae qui primus habetur in quolibet canone, licet intermisso, ordinato tamen augmento subnotationum progressio sit: verbi gratia, apud Matthaeum post subnotationem octavam undecima sequitur; 139.0428A| apud Joannem post decimam quartam invenitur; reliquorum vero eidem primo consentientium propter concordiam aliquando transgressio fit; si qua sane in talibus dubitatio incidit, assumatur prae manibus de consensu Evangelistarum liber Augustini omnium ecclesiasticarum quaestionum singulariter subtilissimi expositoris; post Ammonium enim, qui de quatuor Evangeliis fecit unum, ad similitudinem libri qui dicitur Concordia regularum, hic Augustinus omnes dubitabiles propositiones Evangeliorum decerpsit, atque in uno codice ordinavit, earumque obscuritati maximam lucem infudit. Post eumdem quoque Ammonium Eusebius Caesariensis libros Evangeliorum ut fuerant remanere permisit, et eorum concordam numerorum ratione distinxit, 139.0428B| quam Evangeliorum canones appellavit; quem secutus Hieronymus divinae legis interpres et de graeco fecit esse latinum, atque, eorumdem canonum ordinatio qualiter intelligenda sit, ita scripsit ad Damasum: Sciendum est, inquiens, ne quis ignarum ex similitudine numerorum error involvat, quod, sicut in subnotatione canonum distinctorum, in canone quolibet tres evangelistae bis vel ter, vel quater aut etiam amplius eumdem numerum per ordinem habuerunt adnotatum, et quartus e contrario discrepantes, quod id quod tres illi in eo loco semel dixerint, quartus toties in corpore voluminis sui ponat, quoties diversi numeri in ejus canone positi sunt, contra praedictorum numerorum continuatas similitudines. Item si in una quolibet eorum aut etiam duobus, ibidem in canone 139.0428C| numerus bis, ter aut eo amplius reperiatur in ordine collocatus, et dispar is inveniatur in caeteris, dubium non erit quod id quod illius illorumve canones numeris bis vel ter repetitis ab his in volumine semel dictum sit; alteri vero eorum toties in uno atque eodem sensu loquantur, quoties praetulerint in numerorum adnotatione distantiam. Hoc et in omnium novem canonum collatione servabitur. Caeterum, in decimo quoniam propria singulorum tantummodo continentur, non potest contra id comparatio esse, quod solum est. Tandem quia, venerabilis Pater, ex praedicti viri commentariis ista enodando transtuli, atque ea non praejudicii sed judicii censurae direxi, qui, illius benevoli fratris sagacitati satisfacere volens, me apud vos fuisse verbosum aut nimis garrulum pertimui, 139.0428D| timendo plura dicere supersedi. Restat tamen ei, quia fortassis non didicit, quid sit aera proprie exponere, eo quod Isidorus, quem sum secutus, ea sit usus quam frequenter in canonibus. Aera est singulorum annorum supputatio, dicta ab aere, quod singulis annis reddebatur Romanae reipublicae, ideoque Hispanorum consuetudine pro centesimo vel alio quolibet anno centesima vel alia quaelibet ponitur aera. Cognoscat itaque ille meus familiaris exactor me attentum illi operam impendisse, ei ferculum de lignis Libani construxisse ea charitate media, qua Apostolus optat: Deus patientiae et solatii dei vobis idipsum sapere in alterutrum secundum Jesum Christum (Rom. XV, 5). Siquidem vos utrique mihi 139.0429A| solatio estis, quos idipsum sapere desidero quod secundum illum Christum sapio, quatenus unanimes uno ore pariter glorificemus sub catholicae fidei integritate. Valete.
EPISTOLA VIII. AD G . . . . ABBATEM.
Domino in Christo dilectissimo fratri coabbati G. humilis Floriacensium rector ABBO.
Desiderii mei fuerat bonorum virorum studia moresque explorare, explorando imitari, imitando describere; non pravorum hominum plenam vitiis vitam investigare, investigatam multis lacrymis deplorando exponere. Quod ut facerem illa res compulit, qua ingemisco, quod sub novissima hora multorum charitas refrigescit, eorum maxime qui in 139.0429B| habitu praeferunt quod eis mundus crucifixus sit (Gal., VI, 14), quandoquidem non tantum simulatione verum etiam dissimulatione provocant iram Dei; quorum dolos, venerabilis Pater, caveas, fraudulenta verba ne audias: quoniam sepulcrum patens est guttur eorum (Psal. V, 11) qui turbare rempublicam maximum lucrum putant. Sub ovina pelle lupi ad monasterii asylum confugiunt, subselliis se pro latibulis abscondunt, et, ubi tempus male faciendi invenerint, malefaciunt, simpliciores fratres falsis circumventionibus sollicitant, lenocinio blandae perditionis incautos decipiunt, et corruptos veneno suae iniquitatis praecipitant in labyrinthum sui erroris; melioribus se detrahunt, crimina auditu horribilia confingunt; quorum Deus venter est, 139.0429C| et gloria in confusione (Phil., III, 19): quia nimirum, terrena sapientes, non gustaverunt quam suavis est Dominus et Christus ejus, sub quo vivimus, movemur et sumus (Act., XVII, 28). Haec idcirco tuae sanctitati scribo, similibus similia conferens, quia in Sancti Martini Majori monasterio tibi satis admodum vicino talia facta rumor innotuit, quae tuis rationibus possunt imputari, non quod malevolis assensum praebueris, sed quod inauditum nefas tua irrefragabili auctoritate corrigere neglexisti; siquidem, percurrentibus legatis e diversis mundi partibus, amatores sacrae religionis judices convenire oportuit, eorum sententia determinare objectiones criminis, et utrum judicio justo repulsam meruerit qui dicitur reus ante conspectum divinae majestatis. 139.0429D| Non enim ille sanctissimus et magnus papa Gregorius ita abbates pro recens ortis rumoribus tractari voluit, qui Lupo presbytero et abbati propter Siagrium Augustodunensem episcopum inter alia scribit, praecipiens ne solus episcopus civitatis praesumat judicare causas accusati abbatis; sed, adhibitis quampluribus coepiscopis, in concilio audientiam deferat, ut omnium communi parique decreto aut innocens absolvatur aut reus condemnetur. Idipsum etiam nostro privilegio inserendum credidi quod de sanctis manibus domni Gregorii nostra aetate papae sanctissimi sub auctoritate sancti Petri suscipere, quamvis indignus, emerui: quapropter, venerabilis in Christo, non declamatorie sed dispensatorie tibi 139.0430A| persuadeo, quem plurimum diligo, ne credas subornatis testibus, ne credas derepente falsis fortasse criminationibus, quia et diabolus, ut bonos decipiat, aliquando in angelum lucis se transfigurat (II Cor. XI, 14). Recordare testimonii presbyterorum quos convicit falsa dixisse, argumento usus, semel patratum scelus non potuisse fieri sub locorum diversitate; hinc sumptum est quod habetur in canonibus, ut in appellatione virorum sacri ordinis alii accusatores, alii testes sint, alii judices, et singulorum vita discutiatur, ne vindictam meditentur, ne velint exercere in innocentem suae indignationis achimoeniam rabiem. Quippe, juxta illud Sallustii ( Orat. Caes. in Senatu ), necesse est ut omnes sint ab ira, odio, gratia et misericordia alieni. Dic, quaeso, 139.0430B| ubi lectum est oves pastorem judicavisse? An ubi Judas Magistrum prodidit? sed ipse nec accusavit, nec judicavit. David, in circumcisione positus, in Saul dominum suum manus mittere noluit. Cui tamen oram chlamydis praescidit (I Reg. XXIV, 5), docens procul dubio subjectos praelatorum vitia ita manu humillimae reprehensionis tangere, ut eorum nomen nolint exstinguere; non enim est potestas nisi a Deo; et qui potestati resistit, Dei ordinationi resistit (Rom., XIII, 1, 2). Videant igitur monachi Majorianae congregationis quid in abbatem commiserint, quorum fuit regula silentio vitam degere, nulli detrahere, nullum odisse, obmutescere non solum a malis verum etiam a bonis, maledicentes non remaledicere, sed magis benedicere. Quis eos 139.0430C| a jugo regulae absolvit, ut buccis crepantibus pacem praedicent, et dentibus mordeant, liberi per plateas discurrant, delationi inserviant, cum delatores morte mulctentur, aut humanius ad vitam reservati septennio poenitentiae remedio castigentur? Quis contemplativae vitae sectatores, qui pedes illius cum Maria lacrymis rigare debuerant, et infra septa sui claustri tribunal conscientiae conscendere, sua et aliena peccata non detegere vel publicare, imo potius deflere; quis, inquam, docuit homines proscribere? in foris reos damnare? Ecce fama exiit quod contra divinas humanasque leges abbas ignito ferro se purgare voluit, cui audientia denegatur, praerogativa judicii excluditur, palam praejudicium passus asportatur, examen laicis datur, monachis 139.0430D| subtrahitur? quibus sanior mens saniusque consilium, ac inter malesanos, unius lustri spatio, regularis ordo confunditur. Sed esto: conscius criminis praelatus [ edit. praelibatus] obtunditur, furca dignus atque cruciatibus miserabilis obruitur. Numquid subditorum catenis colla committet? numquid suorum manibus dilaniandus deficiet? At fortassis ille quondam noster Fredericus bonorum aemulus fratrum, insidiator pessimus, hujusmodi apud vos scholas instituit; quatenus, sicut ab Ario, Ariani; a Gnatone, Gnatonici; ita sui discipuli a Frederico, Fredericiani! Certe, venerabilis Pater, cavenda est talium ansa calumniae, cavenda mendaciorum fabrateria impunitae nequitiae, ne vos 139.0431A| decipiant ullo modo, qui hactenus bonus odor estis Deo in omni loco: nam ego ab eis inter deteriores deterrimus adjudicor, parricida appellor, quibus si placerem, Christi servus non essem (Gal. I, 10); vobis autem gratias refero, qui mea vice doluistis, et de me, licet minimo fratre vestro, maledicta perpeti non potuistis; de caetero vestris litteris scire velim utrum repudiatus abbas libellum repudii fratribus suis miserit, an praejudicatus violentiam sustinuerit: quoniam mecum ille totius religionis signifer Odilo contemnitur, et fratres Cluniensis coenobii, ut nobis relatum est, de Majore monasterio cum dedecore sunt expulsi; et id duos tantum factionis principes egisse comperimus, quorum temeritas eo promptior ad audendum omne facinus, 139.0431B| quo faventis conciliabuli major est potentatus. Saepe namque, ut inductione cognovimus, easdem vires taciturnitas argumento invehit, quas eloquentia, quae illationis necessitatem colligit. Quandoquidem et dicenda tacere malum est, et tacenda dicere pessimum. Quapropter, omnium amantissime, quam plurimos ejusdem congregationis bonos fratres ut in melius proficiant admone. Murmuratores autem ac bilingues, ut a nequissimo vitio desinant, corrige. Proposito exemplo de veteri lege: « Vas, » inquit Moyses, « quod cooperculum non habet, immundum est (Levit. XI, 53), » quia illud os animam coinquinat, quod absque moderationis obstaculo ad omnem turpitudinem proferendam patet. Recordentur suae professionis, et discant subditi praelatis obedire, 139.0431C| non imperare; cum humilitatis subjectione a priore quidlibet requirere, non superbiendo ejus imperiis contradicere: qui enim nituntur collum excutere de sub jugo regulae, seniorem conantur non obsecrare, sed increpare, scandalum ei, non pacem quaerere; conspirationi seu conjurationi semper satagunt inservire; nec metuunt poenas conjurantibus propositas, quas patiuntur desertores militiae vel rei majestatis imperatoriae: nec ad hoc nostra procedit oratio, quo sanctorum virorum atque electorum judicum velim subtrahere examini patrem qui dicitur incestus vel sacrilegus, sed filiorum pietati ac miserationi consulo, ne veluti Cham nuditatem patris detegant, imo potius aversis vultibus abscondant (Gen., II, 22 et 23). Quis enim 139.0431D| ignorat quod ille postmodum paternam maledictionem in posteris sustinuit, et non fratrum servus, sed servus servorum fuit. Tandem his praelibatis unam de eadem re conditionaliter propositionem subnexui, ex qua oriuntur syllogismi quos ab antecedentibus, consequentibus ac repugnantibus, et si tua charitas non elicuit, tamen auctoritas vim necessariae conclusionis suggerere quibit. Dum enim super causa Bernerii quod verum est assumpseris, quid inferendum sit absque ullius scrupuli ambiguo manifestabis; haec autem sit: abbas si palam reus est intentati criminis, indignus est officio indultae paternitatis. Sane sic alterum existit, ut in abbate aut hoc aut illud non esse necesse sit: non enim 139.0432A| et palam reus est intentati criminis, et non est indignus officio indultae paternitatis. Porro ad ultimum unum persuadeo, ne laxioribus habenis parcas illi nostro jam secundo fraternae necis aemulo; quia nimirum vir linguosus, ut in suis insulsis litteris agnovi, aut bonis detrahit, aut manibus et pedibus ad malum quasi serpens repit. Valete.
EPISTOLA IX. AD BERNERIUM ABBATEM.
Utinam abbati B. auctoritas ecclesiastica nihil indiscussum praeterit, quin patenter doceat qualiter vivendum seu conversandum sit praelatis cum subditis, qualiterque de suis commissis judicandi sint praelati et subditi; quod te ignorare non arbitror, qui ab ipsis cunabulis educatus es inter magistros 139.0432B| sacrae religionis, nec subterfugit judicium quo damnantur vel absolvuntur criminibus appetiti; nosti etiam quod Deus personas non accipit (Deut. X, 17), et quia monachalis professio inventa culpabilis magis damnat quam liberet reum ab objectis, nec valet ad defensionem criminis. Idcirco quid tua refert bonorum virorum exspectare sententiam, quem propria conscientia accusat, turpissimae actionis opinio infamat? adeo ut, sicut relatu veridicorum didici, partem abominationis confessus detegas, partem sub nomine cujusdam facti mirabilis, diseretor vitiorum, abscondas. Sed quid prodest utrum partem facti, an factum habeas, cum illum versiculum: Dimidium facti qui coepit, habet . . . . . (HORAT., Ep. I, 2, 40.) 139.0432C| omnes laudent, omnes sapienter dictum existiment. Nec te juvat illa quae est apud rhetores translatio criminis, aut transmutatum nomen facti, quando scelus quod in prostibulo perpetratum est cum uxore alicujus aliter vir, aliter reus nominat; alter enim de adulterio queritur, alter non adulterium, sed quod fecit in prostibulo, licuisse fatetur. Neutrum tamen firmas vires defensionis suggerit, maxime tibi qui incentor factus es vitiorum, ad hoc electus ut fieres magister virtutum. Plurimos commissi gregis tuo morbo contaminasse diceris, lepra foedissimae contagionis perdidisse convinceris, nihil aliud dicens nisi quia fecisti, sed non perfecisti: ferro socium, imo filium, et eum qui te suae vitae tutorem elegerat, transfixisti; venenum ei porrexisti; 139.0432D| ignem sacris aedibus injecisti: si ferro transfixus evasit, si venenum potatum non exstinxit, si ignis non convaluit, te peccasse negas, et nihil tua interesse affirmas. Resipisce, resipisce, inquam, et ad te redi; atque, si objectorum conscius es, noli abbates et monachos tecum infamare, quandoquidem non tu solus sed omnes tui ordinis tales esse creduntur. Ego autem in Christo verum fateor quia omnes qui tales sunt qualis diceris, et, ut audivi, confiteris, quia delatoribus non contradicis; omnes, inquam, et monachico habitu et abbatis officio indigni sunt. Verum tamen hoc absit a te! cujus defensionem, si fieri potest, ut nostram quaerimus, quo moerente moerebimus, quo gaudente gaudebimus; 139.0433A| nec differas audientiam, quaeso, si innocentiam defendis. Sin aliter, fratribus satisfac misso libello repudii, ac reddita episcopo cura pastoralis regiminis, ut alter qui dignus est quantocius succedere possit. Valete.
EPISTOLA X. AD . . . . . EPISCOPUM. N . . . . episcopo amatorum Christi amator ABBO.
¶
Quid prosit scientia litterarum agnoscitur ex difficultate quaestionum, quas dum enodare imperitia vulgi nescit, a docto earum sententiam investigare contendit; si tamen imperitos aliqua de inauditis rebus dubitatio attigit. Dum enim in rerum natura quidquid illud est quaeritur an sit, quid sit, cur sit, et quomodo sit, nec has quaestiones etiam imperitum 139.0433B| vulgus praeterit, certum est quod de ignotis omnino rebus nihil quaerit. Nam philosophia in his exercet suam operam etiam quae non sunt, ut nihil naturae, nihil moralitatis eam effugiat, de quibus subtiliter investigat. Quapropter de juramenti observatione proponitur, nec ignota quaerendi via est, cui argumentandi copia praesto est; cum jurare nihil aliud sit quam jure orare. Qui enim orat, quantum ad veri falsique opinionem, unam tantummodo tractat orationis speciem, etiamsi necesse est juramento obnoxiam. Hanc autem orationem dialectici enuntiativam nuncupant, quae, praesenti tempore contenta, praeteritum respicit ex facti actione; futurum vero ex facti promissione. Sed facti actio enuntiari jurejurando potest, ut definite vera vel falsa sit 139.0433C| apud eum qui rem definite novit; promissio vero futurae actionis sicut definite sub scientia non cadit, ita juramentum de promissis rebus ignoratur verum falsum ne definitive sit, nisi de his quae necessitas naturae trahit, ut Deum immortalem esse et hominem mori; si quidem definite verum est quod omne ortum occidet. Illud autem quod contingit, quoniam non necesse est fieri, et opinabile plurimum existit, si quis jurejurando affirmare vel negare voluerit definite, id ratio facere non permittit; quoniam de contingentibus causis promissivus modus saepe nos fallit, et aliter quam putamus res casu vel necessitate impulsa succedit. Qui ergo jurat, an jure oret, quaeritur, et quae juramenti circumstantiae sint. Scilicet locus, tempus et persona considerantur, 139.0433D| quippe si loco vel tempore seu persona legitima caruerit, juramento reus non erit; unde Dominus in Veteri Testamento per Moysen praecipit ut puella quae adhuc in domo patris est, si votum voverit seu jusjurandum fecerit, ne voto vel juramento obligata teneatur, si, mox ut ad notitiam parentis pervenerit, paternae auctoritatis invectione prohibita fuerit. Mulieris nihilominus, quae sub viro agitur, votum vel juramentum irritum fiat, si virilis auctoritatis majestas assensum praebere noluerit, imo potius, ea die qua ejus stultitiam compererit, districtissima correctione inhibuerit (Num. XXX, 4 et seq.). Vota enim stultorum, ut ait Salomon, frangenda sunt (Eccl. V, 3). Idcirco ibidem Moyses prosequitur quod 139.0434A| propitiationem Domini ipsa illa mulier meretur, quae perjurii noxam incurrisse putabatur; sed et obstetricibus Hebraeorum Deus bene fecisse legitur, quae mendacio suo necandos filiorum Israel pueros a morte servasse dictae sunt (Exod. I, 20). Mendacii igitur et perjurii causa pensanda est, qua aliquando levius, aliquando gravius peccatum committimus, nec unquam absque peccato mentimur; quandoquidem omne peccatum ex diabolo esse perhibetur (I Joan., III, 8). Alibi quoque Dominus per Prophetam praecipit, juramentum mendax ne diligatis (Zach., VIII, 17): et quid est mendaciter jurare, nisi pejerare? Hoc autem vetat diligere, ac si concedat invitum pejerare, juxta illud Apostoli: Non quod volo bonum, hoc ago, sed quod nolo malum, illud facio. 139.0434B| Si autem quod nolo malum, hoc ago, non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum (Rom., VII, 19 et seq.). Idcirco cogitur exclamare: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Id. ib., 24). Huic sententiae concordat illud Tobiae, qui bonis naturaliter moribus instituens filium: « Noli inquit mentiri omne mendacium. » Id praeceptum hoc continet: Non enim mendacio utendum est, hoc est, quodam mendacio utendum non est. Verumtamen veritas Evangelii non solum non omni, sed nec ullo mendacio utendum esse innotuit, ubi omne mendacium ex diabolo esse proposuit. Quidquid enim ex diabolo est, malum est: nullo autem malo utendum est; nullo igitur quod ex 139.0434C| diabolo est, utendum est. Et omne mendacium ex diabolo est: nullum autem mendacium bonum est; nullum igitur quod ex diabolo est, bonum est. Porro Scriptura dicit: Omnis homo mendax (Psal. CXV, 11) est, siquidem eo vitio humanam naturam diabolus corrupit; ut et mortalis et mendax sit, nec mendax nisi unde mortalis, nec mortalis nisi unde mendax existit. In perjurio igitur, hoc est in juramento mendaci considerandum est vitium mendacii, et in vanum assumptum nomen Domini, quoniam illud solum ad mortem sufficit, juxta quod scriptum est: Os quod mentitur, occidit animam (Sap., I, 11); cui dum aliud malum supervenit, gravius peccatum gignit: quod nunc metu mortis committitur pro tuenda corporis salute, nunc spe lucri pro adipiscendis 139.0434D| rebus terrenis; et hoc perjurium vocari placuit. Sed pro tuenda salute corporis peccatum commissum non magnifacit miseratio humanae compassionis, juxta illud comici: Pro magno peccato paululum supplicii satis est pati; (TERENT. in And., act. V, scen. III.) metus enim et pietas aequaliter flectunt animum judicis ad misericordiam, qui trutina justi examinis distinguat modum culpae levioris et gravioris; siquidem ejusdem legis capitula, quamvis sibi videantur contraria, nullus praeterit nisi transgressor legis, quem tamen aliquando metus vel pietas absolvit. Denique lex jussit ut masculus qui intraret templum Veneris, capite puniretur; siquidem jussit ut qui 139.0435A| matrem caedi videret, nisi eam eriperet, capite puniretur: quidam itaque juvenis in templo Veneris matrem caedi vidit, et, ingressus templum, matrem eripuit. Quaeritur quid magis observare debuerit, dum matrem caedi vidit; seu enim intraret, seu non intraret, capite puniendus erat: sed pietas praejudicat, quae pro matris affectu cum utilitate et honestate accusatum purgat. Similis est lex Moysi de circumcisione pueri, si ejus octava dies a nativitate contigerit (Gen., XVII, 12). In Novo quoque Testamento alibi uxor diligenda, alibi odio habenda (Luc., XIV, 26) praecipitur, quae omnia discretionis ille gladius separat, quem ignoraverunt Judaei, qui ad interrogationem Jesu de baptismo Joannis timentes utrinque feriri, hebetes sunt facti (Matth., XXI, 139.0435B| 25, 26).
Caeterum quia nos de juramento coepimus, dicendum est quod remota cupiditate neminem sponte delectet jurare; sed saepius a malo est juramentum, ut ait Evangelium (Matth. V, 34). Nam malus dives opprimit pauperem, malus latro spoliat viatorem, malus calumniator disceptat contra innocentem; atque ita nequit miser effugere laqueos inimici, quem plus aequo patitur ignobilis. Dum enim, violentia exactoris quem vitare nequimus, jurare cogimur, aliquando in perjurium labimur necessitate coacti, aut quorumdam malesarta gratia illecti; siquidem adulter, fugiendo mortem temporalem, absolvit se sacramento non esse reum adulterii, et ita se aeternae morti addixit. Quidam etiam in tumultu 139.0435C| seu conspiratione militari juravit mortem optimi imperatoris. Et quid dicam? Ille jam occidit suam animam, licet Veritas dicat: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere? (Matth. X, 28.) Iste vero in affectione peccati adhuc deliberat, atque sub partibus deliberationis quid sit utilius vel honestius consulit; cui consulenti exemplo sit factum illius manu fortis, qui, postquam juravit interfectionem Nabal viri stulti et impii, interventu Abigahil prudentis feminae maluit perjurium poenitendo delere, quam perpetrato homicidio mali voti compos existere (I Reg., XXV). Quapropter si quem jurandi consuetudo ad hunc exitum vergit quo plerosque Deum offendisse non nescit, suademus aliorsum pedem leviter figere 139.0435D| potius quam ta' e praecipitium appetere, quo difficilior resurgendi spes possit inesse. Sic de naufragio obsessae civitatis evadere cupientes, illam partem muri expetunt quam breviorem noverunt; semper enim hostium cuneis circumsessi grave periculum vitamus, dum evadendi aditum quaerimus; siquidem multi labyrintho erroris perjurium vitare nequeunt, dum idipsum quod alter jurisjurandi sacramento astruit, alter rursus juramento negare contendit, et id pro dicto uterque accipit; verumtamen altera pars contradictionis absque ullo scrupulo semper falsa existit. Quaeritur quoque si rem suam sibi injuste ablatam debet repetere qui ne repetat tormentis compulsus est jurare Quam quaestionem 139.0436A| argumentum a nota facillime dissolvit, dum jurare sit jure orare: qui enim falso veraciterve orat, jure aut non jure pronuntiat; jure autem orat qui a veritate non declinat, non jure vero qui cogit veritatem involvere mendacio; nec jure raptoris violentiam sustinet, qui juste accepit quod habet. Debet igitur repetere quidquid juste habuit, injuste perdidit. Attamen juravit, ait aliquis, licet defendi possit non jurasse qui non oravit jure, quandoquidem ad sui defensionem atque ad abluenda crimina dat locum juridicialis clementia et lex divina. Si autem audientia subtrahitur, non jure sed crudelitate exhibita innocentia damnatur: nam, sicut majus peccatum fuit Judae tradentis quam Pilati crucifigentis, ita majus peccatum est pejerare cogentis 139.0436B| quam ejus qui innocens pejerat timore mortis; quandoquidem Petrus, dum mori timuit, Vitam negavit. Verumtamen, humanae fragilitati compatiens, respexit Dominus Petrum et ejus lacrymas quibus flevit amare, et non legitur eos respexisse quorum terrore defecit a Christi confessione; siquidem incurrit non dissimiliter peccati foveam hujusmodi negator et pejerans, cum et ille nomen Domini confiteri erubescit, et iste in vanum assumit, videlicet, quantum est in se, aut timore aut cupiditate (et cupiditate quidem sicut negotiator, timore autem sicut fidei invitus proditor); unde Scriptura divina jurare prohibet, et additur quare? scilicet ne forte perjuret; quia perjurare, non jurare, peccatum est. Alibi quoque scriptum est: Juravit Dominus, 139.0436C| et non poenitebit eum (Psal. CIX, 4), quoniam juramentum, sed mendax tantum, sequitur poenitentiae remedium. Haec de juramentis sponte prolatis et violenter extortis tuae fraternitati scribens distinxi, et eorum differentias collegi, ut, postquam ad tuae peritiae sacrarium pervenerint, tuoque examine quibusque fratribus placuerint, palam omnibus recitari possint. Nec differt is qui jurare compellitur ab eo qui violenter baptizatur, si uterque sacramenti violator habeatur; quoniam, ut ait Augustinus, « ad Ecclesiam potest trahi nolens, accedere ad altare potest nolens, accipere potest sacramentum nolens, credere non potest nisi volens, fidem in corde non potest servare nisi volens. Quapropter 139.0436D| caveat quis ad sacramenta fidei nolentem compellere, ne damnationis compede se potius obliget quam illum quem violatae fidei reum existimat; nam veneni propinator et potator uterque moritur, sed ille in anima, iste violata corporis natura (Aug., Tract. XXVI, in Joan.). » Unde me taedet vitae meae, et aliquando satis lacrymarum effundo, dum innocentum calamitates intueor, et cum eis vim passus exclamare compellor: Domine, libera animam meam a labiis iniquis, quoniam cum his qui oderant pacem eram pacificus; cum loquebar illis, impugnabant me gratis (Psal. CXIX, 2). Vale.
EPISTOLA XI. AD MONACHOS MICIACENSES.
Floriacensium rector, fratribus Miciacensibus 139.0437A| maxime eorum decano CONSTANTINO, salutem in Domino.
Dum charitas sit bona voluntas, miror qua fronte eo bono carere non erubuistis, qui palam confitemini rancorem vestrae malae voluntatis, non tantum verbis quantum litteris quas nostris fratribus direxistis; quod utique facere non debuistis. Neque enim illorum benevolentia libenter suscipit praedicatores scelerum, proditores reorum, accusatores fratrum, maxime ubi non admittitur, ubi audientia reo denegatur, cum scriptum sit quod nemo absens damnari possit. Vere fateor, fratres nostros vestris laudibus commaculare voluistis, quos, ac si complices, vestrae calumniae adjunxistis fautores, detrectationis judices, accusationis praesules. Verum 139.0437B| eorum innocentia ab hujusmodi peste quam sit extranea, testatur Fredericus ignobilis scriba, qui nunc Hierosolymis exsulat pro suorum mendaciorum fabrateria, pro excogitatorum de suis fratribus vitiorum inaudita historia. Siquidem et in nostra professione singularis Odilo Clunensium rector hujusmodi historiographos nuperrime detectos de suo monasterio flagris caesos expulit, et ferro abscisionis terribiliter inussit. Prosequendi quippe sunt a Christianis Saterrici quos persecuti sunt pagani, quorum nunc multitudo excrevit; quam de sub coelo exterminet clementia divinae pietatis! Denique Acephalorum haeresis, quae nunc exorta est, cum Saterris damnanda est: quoniam sine capite regnant, sine patre spiritali, contra jus fasque naturae 139.0437C| suos fratres dilaniant, et mordentes pacem praedicant, cum nullum genus animalium saeviat nisi in dispar feris. Quapropter, professionis vestrae memores, vos ad vos reducite; quid coram Deo et sanctis ejus voveritis, mementote; abbatem, quem cum sua una ovicula expulistis, regulariter vobis praeesse desiderate; ejus arbitrio fratrum suorum culpas relinquite; et, si regula Benedicti monachorum legislatoris displicet, saltem Apostoli sententia placeat, qua dicit: Tu qui es, qui judicas alienum servum? suo Domino stat, aut cadit; stabit autem: potens est enim Dominus statuere illum (Rom. XIV, 4). Si denique in pastorem vestrum manum reprehensionis mittitis, scitote quia Pastor pastorum Jesus Christus vobis contradicit, cujus exemplum imitatur 139.0437D| in eo quod vos quasi nullius egentes in montibus reliquit, et unam ovem, quae erraverat, ad gregem reducere quaerit. Hoc quoque gravissimum in vestra conspiratione reperi, quod benignitatem domni Fulconis Aurelianensis episcopi contra vestrum abbatem exasperastis, ad inclementiam vestro concilio perduxistis, contra auctoritatem canonum in innocentem armastis. Innocentem autem idcirco fateor, quoniam bona conscientia, ut asserit, utitur, objectis respondere conatur, haec quemquam vestrum legisse aliquando testatur; unde conjicimus quod invidia diaboli, qua mors introivit in orbem terrarum (Sap. II, 24), depascat animum 139.0438A| insidiantium gregem succenturiatorum, quandoquidem ei locum defensionis obstruunt, quod in Ecclesia catholica nulli hactenus fuit licitum.
Tandem ad te, mi quondam familiaris Letalde, nunc sermo dirigitur, cujus alias singularem scientiam mea parvitas amplectitur et summis laudibus extollere nititur. Quid tua interfuit unius miseri vitam corrodere, unius homuncionis quae non erant vitia denotare, cum scriptum sit quod sapiens poenitenda non committit? At fortassis tuorum factorum non poenitet. Verumtamen quis ministerium diaboli libenter assumpsit, ut vitia hominum denotet, in cathedra pestilentiae sedeat (Psal. I, 1), conciliabula malignantium unde struat? Hortor et obtestor, charissime, recordare infirmitatis tuae, assume viscera 139.0438B| misericordiae, fratres tuos argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina (II Tim. IV, 2), ita scilicet ut nec increpatio ad desperationem pertrahat, nec patientia vitiorum fomiti succumbat. Tu enim hujus conspirationis caput diceris; tu domni Rotberti abbatis tui officium, quod dictu nefas est, praesumpsisti, nec delatoris poenam exhorruisti. quem expeditum omnibus malis absque ulla rebellione restituat omnipotens Deus patris et fratrum unanimitati. Vale.
EPISTOLA XII. AD ODILONEM.
Praerogativa insignito ODILONI Cluniensium patri, amatorum Christi amator ABB. Floriacensium rector, salutem in Domino.
139.0438C| Proficiscenti mihi in Wasconiam ob institutionem monasticae religionis, contigit devenire ad monasterium Sancti Cypriani martyris, situm in suburbio Pictavensis famosissimae urbis; quem locum postquam reperi vestrae subditum ditioni, nostrum credidi; quoniam amicorum sunt omnia communia, ut est quorumdam sententia; atque idcirco nimis indolui de fama quae tunc temporis volitabat per aures vulgi, quam vice discutiens vestra ultra modum ingemui, quod in viros nostrae professionis invidia diaboli per indisciplinatos subrepit, quod illi qui dicuntur monachi efficiantur satyrici criminatores fratrum, incentores vitiorum, ac viperino dente corrodunt viscera matris Ecclesiae. Quorum insaniam, venerabilis pater, deterreri necesse est, ne conculcent 139.0438D| sancta profani, ne vilescant pretiosi lapides sanctuarii; quandoquidem jam refrigescit multorum charitas (Matth. XXIV, 12), et mali cucullati sibi auxilio et consilio junguntur, ut de pennis Leviathan scribitur, quarum una uni conjungitur, et nec spiraculum quidem incedit per eas (Job XLI, 7). Delatores enim mundanis legibus capitali sententia puniuntur. Qua temeritate ergo audent miseri os aperire in necem fratris, in detractionem proximi, assumendo officium proditoris; quorum professio est tacere, etiam a bonis? Prudenter, dilectissime, horum praecave versutias, qui, mordentes bonorum vitam simplicem, et lupi sub ovina pelle, praedicant 139.0439A| pacem. Quo certe [tempore] lectum est monachos et sacerdotes Domini damnatos esse accusatione meretricis? quis monachus auctoritate Patrum abbatem suum ad saeculare judicium compulit? quis clericorum vel episcoporum concilio addixit? Vere fateor saevissima districtione feriendam esse hujusmodi praesumptionem; quia, ut ait discretissimus monachorum legislator Benedictus, suum et alienum peccatum ille, suae professionis immemor, abbati vel spiritali seniorum debuit patefacere, non detegere et publicare, quod non vobis potestatem judicandi de fratribus vestris sustulit, cum hanc alteri commisit. Tandem, quia in objectione criminis, auctoritate Magni Gregorii, alii sunt accusatores, alii testes, alii judices; age, vir prudentissime, ut innocens expeditus 139.0439B| crimine gaudeat, et accusator temerarius reum se sentiat, ne de poenis innocentum rideat Vale.
EPISTOLA XIII. ALBERTI ABBATIS MICIACENSIS AD JOANNEM XVIII PAPAM.
Domino sancto et venerabili papae Joanni XVIII, ALBERTUS abbas abbatiae Sancti protomartyris Stephani et Christi confessoris M. et omnis congregatio monachorum ejusdem loci, videlicet Miciacensis, salutem in Christo.
Novimus te, Pater reverende, constitutum in terris vicarium universali Ecclesiae vice beati Petri, ut sustentes eos qui injuste opprimuntur, et opprimas eos auctoritate beati Petri, qui nimium se erigunt. Quapropter ad tuam confugimus reverentiam 139.0439C| per hanc epistolam, ut subvenias nobis et facias quod precamur. Locus in quo habitamus dicitur Miciacus, quem sanctissimi viri, scilicet beatus Euspicius et nepos ejus venerabilis Maximinus regio munere Clodovei primi Christiani Francorum regis fundaverunt, et alii quamplurimi deinde proprio beneficio construxerunt; et idem praefatus locus in tantum floruit olim in spirituali et temporali bono, ut CXL monachi ibidem congregati Deo assidue famularentur; in tantum postmodum dissipatus pervasione malorum, ut nullus [ibi] vivere potuerit monachus; gratia autem Christi juvante, paulatim nunc, quasi quidam redivivus aeger a longa aegritudine convalescens, ita idem locus a vilitate suae dejectionis 139.0439D| resurgere aggreditur per eleemosynas bonorum virorum ac mulierum, ex quibus haec bona mulier est domna Regina nomine, quae multa praedicto loco pro salute sua, et pro remedio animarum videlicet sui mariti et filiorum suorum jam defunctorum, Deo et sanctis ibidem venerans obtulit. Timet autem ut [ id est ne] post suum obitum aliquis suorum vel extraneorum conetur aliquid auferre ex his omnibus quae dedit Deo; et ob hoc suggerimus vestrae sanctitati, ut duos tomos quos in vestro nomine scripsimus, quorum unus proprietatem largiti beneficii hujus venerabilis feminae continet, alter autem totius summam substantiae nostri coenobii corroboretis 139.0440A| vestra auctoritate cum titulatione sigilli vestri nominis; et nos assidue pro vobis, vivo et mortuo, Deum deprecabimur. Dignum est enim, venerande Pater, ut praedecessorum vestrorum morem sequamini, et monasteriis novos indiculorum biblos corroboretis, quibus ipsae congregationes ab omni mundano strepitu quiete Deo servire possint, maxime sub epitimio excommunicationis. Vestrum apostolatum Deus custodiat in aeterna pace. Vale in Christo, beate Pater.
EPISTOLA XIV. ABBONIS AD G. . .
Charissimo fratri G., amatorum Christi amator abba ABBO Floriacensium.
139.0440B| Saepe contingit ut veritate odium crescat: quod sapientis animus patientissime tolerat, dum rei negotium utilem et honestum finem praetendit; pro quo illud sustinet, atque sustinendo pro mimicis clementer orat: quod te fecisse non abnego, qui pro injustitia quam pateris ad Deum clamas de profundis, et quibuscumque potes pro modulo tuae possibilitatis declamatoriae contradicis; inimicos sustines, quos amicos habere debueras, quoniam sui propositi obliviscuntur Christiani qui ad inimicitias erumpunt, dum agros non suos demetunt, aliena invadunt, stipendia servorum Dei diripiunt. Et, quid dicam? non id idiotae faciunt, sed doctores Christianorum, rectores plebium, et ita, quodammodo obcaecati omnium radice malorum, pauperes Christi ad 139.0440C| inopiam pertrahunt; quod procul dubio minime facerent, si illud divinae Scripturae vetitum perhorrescerent: Ne transgrediaris terminos quos posuerunt patres tui (Prov. XXII, XXVIII), non facies calumniam proximo tuo, nec vi opprimes eum (Levit. IX, 13). Et Dominus per Moysen prophetam: Vae iniquo qui transfert terminum proximi sui! (Deut. 28, 17.) Et rursus per Isaiam: Vae, qui conjungitis domum ad domum et agrum ad agrum copulatis! (Isa. V, 8.) Subjungit etiam inferius: Vae, qui condunt leges iniquas et scribentes justitiam scripserunt, ut opprimerent in judicio pauperes! (Id. X, 1, 2.) Condunt quippe leges iniquas ut opprimant in judicio pauperes, quoniam dotes ecclesiarum non ecclesiis, quarum dotes sunt, derelinquunt, 139.0440D| ut inde pauperes Christi sustententur, sed suis militibus aut pro donativis erogant, aut vice beneficiorum dispertiunt, fingentes tegnam bonam saeculis inauditam, quod ipsae dotes non sint ecclesiarum sed potius altarium; cum maximum altare lapsum uno tremisse valeat restaurari; ecclesia vero vix quamplurimis solidorum impensis.
Nec mireris, frater charissime, quod haec haeresis nostro moderno tempore crevit, quo justitia excessit terris: quandoquidem nunc et novitates verborum placent, quas Apostolus prohibet (I Tim. VI, 20), et in templo Dei fit saeculare quod sanctum est. Altaria laicis in possessionem dantur, peccata populi non 139.0441A| monachi vel clerici comedunt (Os. IV, 8), qui pro peccatis ejusdem populi apud Deum interveniunt; sed judicio episcoporum oblationes ecclesiae plus equis et canibus laicorum prosunt, quam peregrinis, orphanis et viduis, aut restaurationi ecclesiarum: sua enim altaria esse astruunt, quae absque ullis auctoribus ab ecclesia secernunt, eo errore ducti quo detinebantur haeretici, qui unam personam Jesu Christi in duabus naturis conati sunt dividere in personarum pluralitate, contra illud, si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent (I Cor. XI, 8). Siquidem Apostolus crucifixum asserit quem gloriae sua confessione patefecit: quia, sicut anima et caro unus est homo, ita Deus et homo unus est Christus, qui suam sponsam sanctam, videlicet 139.0441B| Ecclesiam totam sibi consecravit, consecratam univit; et, si spectes ad templorum aedificia, fundamentum, parietes et tectum absque Christi mensa, domus est, non ecclesia, sicut et cadaver dicitur corpus absque anima. Haec idcirco dixerim, ne quis individua velit dividere, aliud dicens ecclesiam, aliud altare, quia minus solers stulto consumitur labore qui conatur quod est impossibile. Quod vero sacerdotes Domini ecclesiarum dotes et decimas in manu sua consistere canonum auctoritate confirmant, nemo contradicit, qui eo loci manum potestatem intelligit. Nam praedictae res in manu sunt episcopi, sicut regnum in manu regis, quatenus eorum potestate et judicio servetur unicuique aequitas ad res suas obtinendas. Ne quis autem me falso existimet 139.0441C| de manu hanc fixisse significationem, recordetur quod peccator pavidus de manu mortis se frequentius orat eripi. Ipsa tandem Ecclesia cujus sit, Christus manifestius dicit: Tu es Petrus, et super hanc Petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI, 18). Meam, inquit, non tuam. Si ergo omnis Ecclesia Christi est, nulla autem Petri, aut alicujus est, restat ut hominum altercatio de pastibus seu bonis ejus nulla esse debeat, quandoquidem ejus est pars, cujus est totum. Si quid vero de temporalibus ejus bonis partiendum est, illis debet specialiter prodesse qui ecclesiae spiritaliter deserviunt die ac nocte.
Verumtamen non mediocriter moveor quid illud sit quod, cum omnes decimae in manu episcopi sint, tertiam seu potius quartam partem episcopo auctoritas 139.0441D| canonum concedit. Cui enim totum concessum est, et pars; sin autem et pars conceditur, totum concessum fuisse frustra contenditur: nisi forte illud totum ad ordinationem episcopi, non autem ad illam cessionem juris pertineat ut dare, vendere, seu in proprios usus retinere queat. Quis enim ignorat clericos et ecclesiasticas res consistere sub manu episcopi, qui per oeconomos dispensandi easdem res potestatem accepit. Caeterum de tertia seu potius quarta parte, ei ad votum competit quidquid, ut ecclesiastico dispensatori, agere placuerit: quandoquidem 139.0442A| ei dono dare, vendere et possidere facultas arrisit; cumque in uno quolibet episcopio interdum mille sint ecclesiae, mirum est si tanta est avaritia sacerdotum ut satiari nequeat tertia vel, quod minus est, quarta parte suarum ecclesiarum. Quod praevidens Bracharense concilium ait: Tertiam partem ex quacunque oblatione populi in ecclesiis parrochialibus episcopus non requirat, sed illa tertia pars pro luminaribus ecclesiae vel recuperatione servetur, et singulis annis episcopo exinde ratio fiat. Cum igitur de hac parte ecclesiarum transcriptum sit, ubi quaeso de dotibus vel decimis scriptura quaelibet tradit quod singulis annis episcopo ratio reddenda sit? an aliquid ecclesiae, maxime res immobilis, poterit abalienari? est sane rei alicujus abalienatio, talis in jure cessio 139.0442B| ut post hanc nulla sit legitima repetitio, quoniam ad priorem possessio jam non pertinet. Omnino hanc abalienationem de rebus ecclesiae non posse fieri tot sunt testes quot sunt legum seu canonum auctores.
Quidam igitur antecessor meus in possessione nostri monasterii ecclesiam aedificavit, dotem contulit, num idcirco monasterium possessionem amisit? aut abbas id abalienare potuit? Requisiti itaque in hoc hujus nostri monasterii libri politici a temporibus Magni Caroli pene vetustate consumpti, quid aedificata ecclesia mihi meisque fratribus debeat, innotescunt; quid contra illa dotis nomine data suis burdationibus solvat, ibidem perpendit procuratoris diligentia. Porro quod te aliquando sub mei praesentia turbavit, dum diceretur quod monachi ecclesias tenere 139.0442C| nequirent, remove ab animo; et scito quod monachus, nisi ad clericatum promotus, ecclesiae retentis ministeriis, deservire, ne quid de reditibus ejus seu oblationibus vivere debeat et possit. Haec omnia tuae fraternitati scribens, quibusdam capitulis ecclesiae subjectis sollicitum et cautum contra obloquentes reddere volui, ne imparatum inveniat, qui nostris utilitatibus derogat; siquidem qui nos simplicitatem habere monuit columbinam, serpentinam astutiam tenendam praemisit (Matth. X, 16), ne alicujus fictae amicitiae malefacta gratia illiciat, ne versuta calliditas innocentes opprimat. Quoniam in Canticis canticorum praecipimur capere vulpeculas quae demoliuntur vineas: nam flores apparuerunt in terra nostra (Cant. II, 15), divinae gratiae praerogativa 139.0442D| quibus nutrimur, velut haeduli qui pascuntur in liliis (I ibid., 16), peccatorum nostrorum conscii sub magisterio et regula legislatoris Benedicti; qui etiam ingemiscimus, quoniam eorum ferinos rictus patimur, quos ab aliis passos graviora non ignoramus: nec in eos audent retorquere vindictam, sed in nos minimos nostramque innocentiam movent persecutionem, juxta illud Maronis: Torva laena lupum sequitur, lupus ipse capellam, Florentem cytisum sequitur lasciva capella. (VIRG, Ecl. II, 63). 139.0443A| Ne indigneris quod te capellae similem dixerim, quae lupo nonnunquam obediens murmurat, et flebiliter balatibus suam aerumnam ejulando conqueritur. Tu quoque, quia cogeris dulcia arva perdendo relinquere (VIRG., Ecl. I, 3) de impatientia blasphemaris, de taciturnitate reprehenderis. Sed capella aliquando lacrymosis questibus de ipsis faucibus lupi eripitur, tacendo vero ad mortem praeceps rapitur. Siquidem igitur potes, enitere, malis resiste, Christianum maxime episcopum, quia Christianus es, in te peccare noli permittere: ei alteram maxillam non praebeas, auferre volenti tunicam non dimittas (Matth. V, 39, 40), ne tua patientia illam perdas. Recordare proverbii quod scriptum est: Malo arboris nodo malus cuneus quaerendus est.
139.0443B| Nec id dico uti nonachus contra tuam professionem in aliquem manibus excedas, sed ut gladio divini verbi inferiusque prolatis sanctorum Patrum sententiis eum confodiens corrigas, qui, Christianae professionis immemor, satagit esse rerum extortor, legumque contortor, dum fundatoribus ecclesiarum aut haeredibus eorum nititur auferre quod eis competit; et ita tuam ejusque animam salvans salvabis. Gregorius Magnus papa episcopis et clericis ad monasteriorum dominationem occasione regiminis importune tendentibus resistit in multis epistolis. De qua re Joanni Ravennati episcopo scribens (Epist. IV, 1), ait: « Pervenit ad me quod in ecclesiis fraternitatis tuae aliqua loca dudum monasteriis consecrata, nunc habitacula clericorum aut etiam laicorum 139.0443C| facta sunt, dumque hi, qui sunt in ecclesiis, fingunt se religiose vivere, monasteriis praeponi appetunt, et per eorum vitam monasteria destruuntur. Nemo enim potest et ecclesiasticis obsequiis deservire, et in monachica regula ordinate persistere, ut ipse districtionem monasterii teneat, qui quotidie in ministerio ecclesiastico cogitur permanere. Proinde fraternitas tua hoc quolibet in loco factum emendare festinet, quia ego nullo modo patiar loca sacra monachorum ut per clericorum ambitum destruantur. » Item Mariano Ravennae Episcopo (ID., ibid. VI, 40): « Quod non debeat episcopus monasterium inquietare. Dudum ad nos multorum relatione pervenerat, monasteria in Ravennatibus partibus constituta omnino clericorum vestrorum 139.0443D| dominio praegravari, ita ut occasione quasi regiminis ea, quod dici grave est, velut in proprietate possideant. Quibus non modicum condolentes, decessori vestro litteras misimus, ut hoc emendare per omnia debuisset. Sed quoniam vitae termino citius occupatus [est], ne hoc onus in monasterio remaneret, fraternitati vestrae eadem nos scripsisse recolimus, et quia, ut comperimus, in hujus rei hactenus correptione cessatum est, haec ad vos iterum pervidimus scripta dirigere. Hortamur ergo ut, omni mora omnique excusatione summota, ita monasteria ipsa ab hujusmodi studeatis gravamine relevare, quatenus 139.0444A| nullam deinceps in eis clerici, vel ii qui in sacro sunt ordine constituti, ob aliud habeant nisi orandi tantummodo causa accedendi licentiam, aut si forte ad peragenda sacra missarum fuerunt invitati mysteria. Sed ne vel per cujuslibet monachi aut abbatis promotionem, onus aliquod fortasse sustineant, studendum nobis est ut, si quispiam abbatum aut monachorum ex quocunque monasterio ad clericatus officium vel ordinem sacrum accesserit, non illic aliquam habeat, ut diximus, ulterius potestatem, ne monasteria hujus occasionis velamine ea quae prohibemus sustinere onera compellantur. Haec itaque omnia vigilanti cura emendare jam secundo commonita sanctitas vestra non differat, ne si post hoc negligentes vos esse, quod non credimus, senserimus, 139.0444B| aliter monasteriorum quieti prospicere compellamur. Nam notum vobis sit quia tantae necessitati servorum Dei congregationem amplius subjacere non patimur. »
De injusta excommunicatione episcopi, Januario quoque Karalitano episcopo, post aliqua scribit dicens (ID., ibid, II, 34): « Inter querelas multiplices, Isidorus vir clarissimus a fraternitate tua frustra se excommunicatum anathematizatumque conquestus est; quod quamobrem factum fuerit, dum a clerico tuo qui praesens erat voluissemus addiscere, pro nulla alia causa, nisi pro eo quod te injuriaverat factum innotuit. Quae res nos vehementer afflixit, quia, si ita est, nil te ostendis de coelestibus cogitare, sed terrenam te conversationem habere significas, 139.0444C| dum pro vindicta propriae injuriae, quod sacris regulis prohibetur, maledictionem anathematis invexisti; unde de caetero omnino esto circumspectus atque sollicitus, et talia cuiquam pro defensione injuriae tuae inferre denuo non praesumas: nam si tale aliquid feceris, in te scias postea vindicandum. » Luminoso abbati monasterii Sancti Thomae de Arimino (ID., ibid., IV, 14): « Petitionem tuam congregationisque tuae libenter suscepimus, secundum statuta Patrum jurisque formam tuis precibus accommodantes fidelem effectum. Castorio fratri et coepiscopo nostro nostra praeceptione transmissa, ei successoribusque ejus a te monasterioque tuo cunctae laesionis abstulimus funditus potestatem, ut nec ultra in vestro versetur gravamine, nec monasterii 139.0444D| res describat, nec publica illic debeat esse processio, illa videlicet ei jurisdictione relicta, ut in defuncti abbatis locum, alium, quem dignum communis consensus congregationis elegerit, debeat ordinare. His ita perfectis, in Dei opere estote solliciti, et assiduae orationi operam date, ne non videatur magis vobis quaesita mentis in oratione securitas, sed male, quod absit! degentibus episcopalis evitata districtio. » Gregorius Castorio episcopo Arimino, de supra dicta re (ID., ibid., IV, 43): « Luminosus abbas monasterii Sanctorum Andreae et Thomae in Ariminense civitate constituti, quas nobis lacrymabiliter 139.0445A| preces effuderit, inditae textus petitionis informat, pro qua re fraternitatem tuam hortamur ut, obeunte abbate monasterii ipsius ecclesiae, tua [cura] in describendis providendisque acquisitis acquirendisve ejusdem monasterii rebus, nulla se occasione permisceat. Abbatem vero eidem monasterio non alium, sed quem dignum moribus atque actuum disciplinae monachicae communi consensu congregatio tota poposcerit, ordinare te volumus. Missas autem illic publicas per episcopum fieri omni modo prohibemus, ne in servorum Dei recessibus, popularibus occasio praebeatur ulla conventibus, et simpliciores ex hoc animas plerumque, quod absit! in scandalum trahat frequentior quoque muliebris introitus. Hanc autem scriptorum nostrorum paginam 139.0445B| omni in futuro tempore vel post episcopis ordinandis formam statuimus, illibatamque servari, ut tecum tua Ecclesia, juvante Domino, suo tantummodo sit jure contenta, et monasterium illud, nulli alterius aliique generali canonicaeve jurisdictioni deserviens, remotis vexationibus ac cunctis gravaminibus, divinum opus cum summa animi devotione perficiant. Data mense Julio, indict. XIV. »
Quod non debet episcopus monasterium inhibere a missis nec a sepultura: « Gregorius Joanni episcopo de Urbe Vetere (Epist., I, 12). Agapitus abbas monasterii Sancti Georgii insinuavit nobis plurima se [a] vestra sanctitate gravamina sustinere, et non solum in his [ad, vel contra] quae necessitatis tempore aliquod monasterium possit subferre subsidium, 139.0445C| verum etiam in ipso monasterio missas prohibeas celebrari, sepeliri etiam ibidem mortuos interdicas: quod si ita est, a tali vos hortamur inhumanitate suspendi, et sepeliri ibidem mortuos, vel celebrari missas, nulla ulterius habita contradictione, permittas; nec denuo querelam de his quae dicta sunt praedictus vir venerabilis deponere compellatur; quod non debeat episcopus monasterium inhibere a missis. » Item Martiniano episcopo (ID., ibid., VII, 18. Indict. I): « Quam sit necessarium monasteriorum quieti prospicere et de eorum securitate perpetua tractare, anteactum vos officium, quod in regimine monasterii exhibuistis, informat. Et ideo, quia monasterium beatorum Joannis et Stephani quod in Classitana civitate constitutum est, cui communis 139.0445D| filius Claudius abbas praeesse dignoscitur, multa a praedecessoribus vestris praejudicia atque gravamina pertulisse cognovimus, oportet ut fraternitatis vestrae provisio eorum de futura quiete salubri ordinatione disponat, quatenus conversantes illic in Dei servitio, ipsius quoque gratia suffragante, liberi perseverent. Sed ne, ex ea quae magis emendanda est consuetudine, quisque illic quolibet tempore quidque molestiae praesumat inferre, necesse est ut haec quae inferius enumeranda curavimus, ita fraternitatis vestrae studio debeant custodiri, ut ex eis non possit ulterius inferendae inquietudinis occasio reperiri. Nullus igitur ultra audeat de reditibus, rebus vel cartis praedicti monasterii, vel de loco aliquo qui ad 139.0446A| eum pertinet quocunque modo, qualibet exquisitione minuere, nec immissiones vel dolos aliquos facere. Sed si qua forte causa inter Ravennatem et praefatum monasterium evenerit, et pacifice non potuerit ordinari, apud electos a partibus timentibus Deum, sine voluntaria dilatione, mediis sacrosanctis Evangeliis finiatur. Defuncto vero abbate non extraneus, nisi de eadem congregatione, quem sibi propria voluntate congregatio elegerit, et qui electus fuerit sine dolo vel venalitate aliqua ordinetur. Quod si aptam inter se personam invenire nequiverint, solertem de aliis monasteriis sibi similiter eligant ordinandum; neque venienti abbati quaecunque persona qualibet occasione in suo monasterio praeponatur, nisi forte exstantibus, quod absit! criminibus quae sacri canones 139.0446B| punire monstrant. Pariter autem custodiendum est ut, invito ejusdem monasterii abbate, ad ordinanda alia monasteria, aut ad ordines sacros, vel clericatus officium tolli exinde monachi non debeant; sed si abundantes fuerint qui ad celebrandas Deo laudes vel utilitates monasteriorum complendas sufficiant, abbas cum devotione de his qui superfuerint offerat quos dignos coram Deo putaverit. Quod si sufficienter habens dare noluerit, tunc Ravennatis episcopus ad ordinanda alia monasteria de his qui supersunt tollat. Ad ecclesiasticum tamen officium nullus exinde producatur, nisi quem abbas loci admonitus propria voluntate obtulerit. Quisquis autem ex praedicto monasterio ad ecclesiasticum pervenerit, ulterius illic ne potestatem aliquam nec 139.0446C| licentiam habeat habitandi. Observandum quoque est ut descriptio rerum aut cartarum ejusdem monasterii ab ecclesiasticis fieri non debeat, si quando res exigit; sed abbas loci cum abbatibus aliis rerum inventarium faciat. Quoties autem pro utilitate monasterii sui ad pontificem Romanum abbas venire vel transmittere forte voluerit, ei modis omnibus liceat. Praeterea, cum episcoporum adventus desideranter a monasteriis debeant exspectari, quia tamen hospitandi occasione praedictum monasterium temporibus decessoris vestri nobis fuisse nuntiatum est praegravatum, oportet ut hoc sanctitas vestra decenter debeat temperare, ut visitandi exhortandique gratia ad monasterium, quoties placuerit, ab ejusdem civitatis antistite accedatur: sed sic charitatis 139.0446D| officium illic episcopus impleat, ut gravamen aliquod monasterium non incurrat. Vestram vero fraternitatem praedictus abbas non solum non metuit ad monasterium frequenter accedere, sed etiam desiderabiliter concupiscit, sciens quod per vos substantia monasterii omnino gravari non possit. »
Ut privilegia et ordinationes et decreta beati Gregorii et aliorum sanctorum sine aliqua refragatione serventur: « Bonifacio primo defensori (ID., ibid., VII, 17): Ecclesiasticis utilitatibus fideliter insudantes congruo sunt beneficio prosequendi, ut et nos respondisse eorum digne obsequiis videamur, et illi ex indulta gratia utiliores existant. » Et post aliqua: « Haec itaque institutionis nostrae decreta, 139.0447A| quae pro defensorum sunt privilegiis et ordinatione disposita, perpetua stabilitate et sine aliqua constituimus refragatione servari, sive quae scripto decrevimus, seu quae in eis in nostra praesentia videntur esse disposita, nec a quoquam pontificum in totum vel partem vel ex qualibet occasione convelli decernimus, vel mutari: nam nimis est asperum et praecipue bonis sacerdotum moribus inimicum, niti quempiam quacunque rationis excusatione, ut quae bene sunt ordinata rescindere, et exemplo suo docere caeteros sua quandoque posse constituta dissolvere. » --Joanni Episcopo Scillitano, item de eadem re (ID., ibid., VII, 32): « Grave nimis et contra sacerdotale constat esse propositum, vel cujusque monasterii privilegia olim indulta confundere, et ad 139.0447B| irritum quae sunt pro quiete disposita niti deducere: questi namque nobis sunt monachi Castellienses, quod in fraternitatis vestrae civitate est constitutum, quia eidem monasterio quaedam quae praedecessoribus vestris permissa ac consuetudine longa servata sunt, festinetis inducere, et antiquam ordinationem quadam praejudicii novitate turbare. Proinde his fraternitatem vestram hortamur affatibus, ut, si ita est, ab ejus se molestia sine aliqua excusatione contineat, et quae eis sunt diutius custodita, nullius occasionis tentet usurpatione convellere, sed cuncta illibate et sine aliqua studeat refragatione servare, et plus sibi in eodem monasterio, quam praedecessoribus suis licuit, noverit non licere. Quia vero pariter questi sunt fraternitatem tuam quaedam de 139.0447C| monasterio sub xenii quasi specie abstulissae, necesse est ut, si quid te indecenter recolis accepisse, sine dilatione restituas, ne avaritiae te graviter culpa redarguat, quem largum erga monasteria sacerdotalis debuerat magis munificentia demonstrare. » Item post pauca: « Indicaverunt etiam monachi monasterii castrum quod Scillacium dicitur, in solo juris monasterii eorum esse fundatum, atque ob hoc habitantes illic factis libellis solatium singulis annis expendisse; persolvere sed postea contempsisse, et ab eadem se praesentatione supervacue suspendisse. Fraternitas ergo vestra subtiliter veritatem curet addiscere, et, si ita repererit, instanter studeat ut ea quae promiserunt, quia et ratio ita exigit, praebere non differant; quatenus et illi quiete quod 139.0447D| tenent possideant, et monasterii jura praejudicium non incurrant. Praeterea questi nobis sunt praedicti monachi monasterii abbatem suum intra Scillanum castrum quod sexcentos pedes extenditur sub praetextu fabricandae ecclesiae fraternitati tuae donationis titulo concessisse, et ideo volumus quantum parietes possunt aedificatae ecclesiae circumdari, juri ecclesiae vindicari. Quidquid vero extra parietes ejusdem ecclesiae esse potuerit, ad jura monasterii sine difficultate aliqua revertatur; quia nec mundanarum legum, nec sacrorum canonum statuta permittunt res monasterii de jure ejus quolibet titulo segregari. Quapropter donationem ejusdem terrae, quae contra rationem facta est, sine aliqua restitue contradictione. 139.0448A| Item aequitatis jus exigit ut hoc quod a praedecessoribus nostris cognita veritate est redditum, nostra debite denuo ecclesia tenere non debeat; ne, quod omnino contra religiosum constat esse propositum, non vera, sed imaginaria ac magis dolosa fuisse restitutio videatur. Et ideo, quoniam Stephanus abbas monasterii Sancti Marci quod constitutum juxta muros Spolitanae civitatis esse dignoscitur, questus nobis est Massam Veneris in provincia Campaniae sitam territorio Minturnensi, quam ei beatae memoriae decessoris nostri Benedicti redditam praeceptione cognovimus, ab ecclesia nostra nunc indebite retineri; idcirco hac tibi auctoritate praecipimus ut, si manifeste ab ecclesiae nostrae hominibus detinetur, in jure eam praedicti monasterii 139.0448B| sine aliqua mora vel altercatione restituas. Si vero non a nostris, sed a quibusdam forsitan extraneis detinetur, strenua te agere sollicitudine volumus, ut in jure modis omnibus memorati debeat monasterii reformari, quatenus et ipsum quod suum est te sollicitante sine aliqua fatigatione recipiat, et alter de dispendio monasterii injuste lucrum non habeat. »
(ID., ibid., II, 39.) « De ecclesiasticis vero privilegiis quod vestra fraternitas scribit, hoc postposita dubitatione teneat, quia, sicut nostra defendimus, ita singulis quibusque ecclesiis sua jura servamus, nec cuilibet favente gratia ultra quam meretur impertior, nec ulli hoc quod sui juris est, ambitu stimulante, derogabo; sed fratres meos per omnia honorare cupio, sicque studeo honores in oculos 139.0448C| subvehi, dummodo non sit quod alteri jure ab altero possit opponi. Responsalium vero vestrorum moribus valde congaudeo, in quibus mihi ostensum est quantum me diligitis, qui ad me electos fratres et filios transmisistis. » -- (ID., ibid, VI, 32.) « Licet fraternitatem vestram erga monasteriorum curam pastorali vigilantia credamus esse sollicitam, ea tamen quae de monasterio in Africana provincia posito cognovimus, vobis necessario praevidimus indicare illa. Queritur autem Concodeus abbas lator praesentium quia, si quando monachos quibus praeesse dignoscitur sub regulari voluerit disciplina restringere, monasterium temere deserant, et licite quocunque voluerint vagantes existant. Quia ergo hoc et ipsis omnino perniciosum est, et aliis perditionis 139.0448D| monstrat exemplum, hortamur fraternitatem vestram ut, si ita est, ecclesiasticam in illos correctionem exerceat, et cum gravi eos ultione a tali procul dubio praesumptione compescat; atque ita ad obediendum salubri provisione superbientes animos jugo disciplinae subjiciat, ut quos ad hujusmodi pravitatis excessum eorum poterat imitatio provocare, emendatio a culpa revocet, et suis, ut dignum est, doceat praepositis obedire. Quia vero a quibusdam episcopis excedentes monachos perhibet defensari, fraternitas vestra in hoc studeat esse sollicita, et eos a tali defensione sua modis omnibus interminatione suspendat (ID., ibid., VII, 115). Cum piae desiderium voluntatis et laudandae devotionis intentio 139.0449A| sacerdotalibus sit semper studiis adjuvanda, cura est sollicitudinis adhibenda, ut ea quae pro quiete religionis et conversationis sint ordinata, ne dissimulatione negligere, ne quadam valeat praesumptione perturbare; sed, sicut hoc quod ratio exigebat non aliter oportuit definiri, ita quod definitum est non debet violari. Igitur gloriosae memoriae Childebertus Francorum rex catholicae religionis amore succensus, intra muros Arelatensis civitatis monasterium virorum, ut scripto reperimus, pro sua mercede constituens, quaedam ibidem pro habitantium sustentatione concessit; cujus ne voluntas unquam duceretur in irritum, et ea quae pro quiete monachorum disposita fuerant turbarentur, quaeque [ pro quaecunque] contulit in jure ejusdem monasterii 139.0449B| epistolis suis apostolica petiit auctoritate firmari; hoc quoque suae petitioni subjungens, ut eidem monasterio tam in dispositione rerum quam in ordinatione abbatis quaedam pariter privilegia largirentur: sciens quippe eam apostolicae sedi reverentiam a fidelibus exhiberi, ut quae ejus fuissent decreto disposita nullius deinceps illicitae usurpationis molestia quaterentur. Unde, quia effectum et regia voluntas et res valde desiderata poscebat, a praedecessore nostro Vigilio Romanae sedis antistite ad praedecessorem vestrum Aurelium scripta transmissa sunt, ubi omnia quae amplectendae voluntatis studium deposcebat apostolicae auctoritatis libenti animo subfirmata sunt; quia difficultates pati non potuit hujusmodi res petita. Sed ut fraternitas vestra 139.0449C| quae fuerint tempore illo decreta cognoscat, antedicti praedecessoris nostri scripta his praevidimus scriptis adjungi; quibus lectione percussis hortamur ut omnia sacerdotali, sicut decet, studio inviolata conserves, nihilque illic de vetitis, nihil permittas de illicitis. Ex abundanti tamen cuncta quae pro hujus rei quiete a praedecessore nostro statuta sunt, nostra iterum auctoritate in omnibus roboramus. Fraternitas ergo vestra ita se in custodiendis eis exhibeat, quatenus et omnem inquietudinis occasionem excludat, et aliis hoc operari studeat, dum se in custodienda defuncti piisssima voluntate sollicitam, ut decet, exhibuerit et devotam. »
Item de servandis privilegiis Gregorius omnibus episcopis: « Nulli fas est vel velle vel posse transgredi 139.0449D| apostolicae sedis praecepta nec ejus dispositionis ministerium, quod omnium oportet sequi charitatem. Sit ergo ruinae suae dolore prostratus quisquis apostolicis voluerit contraire decretis, nec locum deinceps inter sacerdotes habeat; sed extorris a sancto ministerio fiat, ne de ejus judicio quisquam postea curam habeat, quoniam jam damnatus a sancta et apostolica Ecclesia ejusque auctoritate et propria inobedientia atque praesumptione a quoquam esse non dubitatur: quia majoris excommunicationis dejectione est exigendus, cui sanctae Ecclesiae commissa fuerit disciplina, qui non solum praelatae sanctae Ecclesiae 139.0450A| jussionibus parere debuit, sed etiam alios ne praeterirent insinuare, sitque alienus a divinis et pontificalibus officiis, qui noluit praeceptis obtemperare apostolicis. » Dicta beati Hieronymi ad Jovinianum; qualis debeat eligi episcopus (Libro I adversus Jovinianum): « Non ait Apostolus: eligatur episcopus qui unam ducat uxorem et filios faciat; » sed « qui unam habuerit uxorem et filios in omni disciplina subditos. » Certe confiteris non posse esse episcopum qui in episcopatu faciat filios, alioquin, si deprehensus fuerit, non quasi vir tenebitur, sed quasi adulter damnabitur. Aut permitte sacerdotibus exercere opera nuptiarum, ut idem sint virgines quod mariti; aut, si sacerdotibus uxores non licet tangere, in eo sancti sunt quia imitantur pudicitiam virginalem. 139.0450B| Sed et hoc inferendum, si laicus et quicunque fidelis orare non potest nisi careat officio conjugali, sacerdoti cui semper pro populo offerenda sunt sacrificia semper orandum est: si semper orandum, ergo semper carendum matrimonio. Nam et in veteri lege qui pro populo hostias offerebant, non solum in domibus suis non erant, sed purificabantur ad tempus ab uxoribus separati, et vinum vel siceram non bibebant, quae solent libidinem provocare. » De episcopis qui cum mulieribus habitant: « Nullus episcopus cum muliere habitet penitus; sin autem probatus fuerit hoc non observasse, episcopatus honore rejiciatur, quia ipse se indignum sacerdotio ostendit. » De clericis qui mulieres in domo sua habent: « Presbyteris et diaconis et in clero aliis 139.0450C| scriptis non habentibus uxores, secundum divinas regulas interdicimus et nos mulierem habere in sua domo, exceptis matre et filia et sorore et aliis personis quae omnem querelam effugiunt, permittimus. Si quis autem adversus istam observationem mulierem in domo sua habuerit quae potest suspicionem inferro turpitudinis, et ille a conclericis suis audierit cum tali muliere habitare, et noluerit eam a domo sua repellere, vel accusatore emergente probatus fuerit inhoneste cum tali muliere versari, tunc episcopus secundum ecclesiasticos canones a clero eum repellat. » De nuptiis clericorum. « Si diaconus vel subdiaconus futurus non habeat uxorem, secundum ea quae superius exposuimus, sibi conjunctam, non aliter consecretur nisi prius a consecratore interrogatus promiserit 139.0450D| posse post consecrationem et sine legitima uxore caste vivere, non concedendo consecratore tempore consecrationis diacono vel subdiacono futuro permittere ut post consecrationem uxorem accipiat. Quod si hoc permiserit fieri, episcopatu suo repellatur. Presbyter autem vel diaconus vel subdiaconus qui uxorem duxerit, repeilatur quidem de clero, curiae autem ejus civitatis in qua clericus erat cum facultatibus suis tradatur. Sin autem lector secundas nuptias contraxerit, vel primas quidem, sed duxerit uxorem viduam vel disjunctam a marito, vel canonibus vel legibus sacris reprobatam, in alium gradum 139.0451A| Ecclesiae non procedat. Sed si quocumque modo in majorem gradum productus sit, rejiciatur ab eo, et priori restituatur. » De clericis qui nuptias contrahere non possunt: « Clericus qui supra lectores et cantores est, veluti subdiaconus vel diaconus, nullas nuptias contrahere audeat, alioquin sacerdotio cadat. Lector quoque si secundas contraxerit nuptias, ad majorem gradum ecclesiastici ordinis prohibeatur ascendere. Laicus etiam si appareat uxori conjunctus esse quae alium maritum habuit, aut si non jure conjunctus sit, aut si ille aliam uxorem habuit, neque subdiaconus, neque diaconus, neque presbyter fieri poterit. Nam etsi clandestinis artibus ad consecrationem irrepserit, honor ejus cadit. Item qui duas nuptias contraxerit, diaconus vel 139.0451B| presbyter fieri prohibetur. Sed et si mulierem disjunctam a marito suo quem ipsa reliquit, uxorem quispiam habuerit, neque diaconus neque presbyter fieri potest. Idem est si concubinam habuerit, quippe tales homines cum castitate vivere decet; castus autem est qui habet vel habuit uxorem castam, et ipsam virginem, et ab ipso virgine receptam. Si quis autem presbyter vel diaconus aut subdiaconus uxorem duxerit, vel concubinam habuerit sive clam sive palam sive sub aliqua figura, cadat clericatus honore, et sit privatus et laicus. Item ea quae de clericis diximus teneant etiam et in diaconissis. Diaconissas autem creari constitutio praecipit, si quinquaginta annorum aetatem agunt, ita tamen ut virgines sint, vel si unum maritum tantum 139.0451C| habuerunt. Si autem mulier, propter aliquam necessitatem, minor quinquaginta annis diaconissa facta fuerit, non liceat ei alibi degere quam in archisterio sanctimonialium mulierum, ubi neque mares conversantur, neque vivere liceat ei quomodo velit. Nam diaconissae super se habitare debent, vel nullum alium admittere secum, nisi revera fratrem; sin autem aliqua suspicio sit quasi simulatus frater cum ea degat, vel ab initio non consecretur, vel, si consecrata fuerit, amittat honorem. »
De clericis: « Nemo clericus fiat nisi is qui et bonum testimonium habet et litteratus est. Qui enim litteras non scit, clericus esse non potest: doceantur et presbyteri et diaconi sacras orationes et ecclesiasticos canones: quos scilicet consecrari 139.0451D| oportet sine reprehensione, sine contradictione, sine pecuniarum datione, liberatos tam officiali quam curiali conditione, nisi forte secundum observationem quam in primo capite praesentis constitutionis exposuimus. Item sive lector, sive subdiaconus, sive presbyter clericatus honorem contempserit, et in aliam vitam transierit, duorum alterum sit: vel cucuriali conditioni cum suis facultatibus subjiciatur, vel si plures curiales civitates habeat, sive, ut ipse vilior sit, ad officialem conditionem trahatur, id est taxioticam. » De episcopis. « Haec constitutio in primo capite consecrationis episcoporum loquitur quemadmodum oportet procedere. Necesse est enim prius disceptari de vita episcopi, utrum bona sit an 139.0452A| reprehensibilis, et iterum bonis testimoniis muniatur, an non. Sed et si officialis vel curialis conditionis sit, prohibetur episcopus fieri, nisi forte a tenera aetate in monasterio fuit. Eoque modo liberatus est a praedictis conditionibus; ita tamen ut quartam portionem substantiae suae curiae praestet, secundum legis observantiam. Sed neque ex laico statim ad episcopatum ascendere licet, neque clericatus honorem simulatum habuisse sufficit. Oportet eum qui episcopus sit neque uxorem habere, neque concubinam, neque filios, neque nepotes seu legitimos sive legibus incognitos; et si quis contra haec fecerit, et is qui factus est, et is qui eum fecit, episcopatus expellatur honore. Ne liceat pecuniae datione episcopum esse. Eum autem oportet qui episcopus fit, vel monachum, 139.0452B| vel clericum: ita tamen ut non minus sex mensibus appareat eum in clericatu fuisse. Legere autem debet et sacros canones, eoque tempore quo consecratur, consulatur eum is qui consecrat, si possit facere atque custodire omnia quae divini praecipiunt canones, et siquidem negaverit se posse custodire, non consecretur; si autem pollicitus fuerit observaturum se quantum hominibus possibile est sancta canonum praecepta, tunc is qui consecrat eum admonere atque praedicere debet quod, si non observaverit canones sanctos, et alienus erit a Deo, et religiosis episcopis non connumerabitur: nam canones Patrum vim legum habere oportet. Sin autem aliquis pecuniam dederit, eodemque modo episcopus creatus fuerit, non solum ipse, sed 139.0452C| etiam qui consecravit eum inter episcopos non erit, sed pecuniae vel res datae consecrationis causa sacrosanctae Ecclesiae addicantur, sive episcopus, sive est qui dedit. Is autem qui accepit, non solum res amittat, sed etiam gradum atque honorem clericatus. Similiter autem et si laicus sit qui pecuniam vel res accepit, et ipsas amittat, et aliud tantum quantum accepit pecuniae nomine sanctae Ecclesiae praestare compellatur; sed et si magistratum gerat, in magistratu esse desinat, et in exsilio irrevocabili condemnabitur. Sin autem aliquis presbyter vel diaconus constitutus pecunia data ad episcopatum pervenerit, non solum episcopus esse desinat, sed etiam priorem gradum presbyteratus vel diaconii amittat. Consecratio autem episcopi fiat ante omnem populum Christianitatis, 139.0452D| ut sit facultas unicuique si velit contradicere. Et siquidem ante consecrationem facta fuerit contradictio, non prius consecretur episcopus nisi disceptatio de contradictione facta sit, et undique appareat innoxius. Is autem qui eum contradixit, calumniator, si contradictionis judicium deseruerit, et si non peregerit causam, prohibeatur sacra communione in omni vita sua ab eo qui consecraverit episcopum. »
De presbyteris constituendis statutum est: « Ut sine auctoritate vel consensu episcoporum presbyteri in quibuslibet Ecclesiis nec constituantur nec expellantur, et si laici clericos probabilis vitae et doctrinae episcopis consecrandos suisque in Ecclesiis constituendos 139.0453A| obtulerint, nulla qualibet occasione eos rejiciant. » In concilio Carthaginensi: « Ut cum omnibus omnino clericis extraneae feminae non cohabitent, sed solae matres, aviae, materterae, amitae, sorores, et filiae fratrum vel sororum. » Item in eodem concilio: « Ut clerici continentes ad viduas vel virgines, nisi ex jussu et permissu episcoporum, non accedant, et hoc non soli faciant, sed cum clericis, aut cum his cum quibus episcopus jusserit. Nec ipsi episcopi aut presbyteri soli habeant accessum ad hujusmodi feminas, sed aut ubi clerici praesentes sunt, aut graves aliqui Christiani. » In Ancyrano concilio: « Diaconi cum ordinantur, si in ipsa ordinatione protestati sunt dicentes velle se habere uxores, neque posse continere: hi postea si ad nuptias venerint, maneant 139.0453B| in clero tantum, et a ministerio abjiciantur. Quicunque sane tacuerunt et susceperunt manus impositionem professi continentiam, et postea ad nuptias convenerunt, a ministerio et clero cessare debebunt, laicam tantum communionem recipientes. » In Decretalibus papae Leonis: « Quod subdiaconis carnale connubium denegetur. Nam cum extra clericorum ordinem constitutis nuptiarum societati et procreationi filiorum studere sit liberum arbitrium, ad exhibendam tamen perfectae continentiae puritatem, nec subdiaconis quidem connubium carnale conceditur, ut et qui habent sint tanquam non habentes, et qui non habent permaneant singulares. Quod si in hoc ordine, qui quartus est a capite, dignum est custodiri, quanto magis in primo vel secundo 139.0453C| tertiove servandum est ne aut levitico, aut presbyterali honore, aut episcopali excellentia quisquam idoneus aestimetur, qui se a voluptate uxoris nec dum frenasse detegitur. » Innocentius papa: « Quod hi qui in presbyterio filios genuerint, removeri oportet ab officio. Qui zelo fidei ac disciplinae doctus non patitur Ecclesiam pollui ab indignis presbyteris quos in presbyterio filios asserit procreasse, quod non licere exponerem, nisi nossem vestram prudentiam legis totius habere notitiam. Et ideo, fratres charissimi, libelli qui subjectus est tenore perspecto, eos qui talia perpetrasse dicuntur jubete in medio collocari, discussisque objectionibus quae ipsis presbyteris impinguntur, si convinci potuerint, a sacerdotali removeantur officio; quia qui sancti 139.0453D| non sunt, sancta tractare non possunt, atque alieni efficiuntur a ministerio, quod vivendo illicite polluerunt. Miramur autem haec eorum dissimulare episcopos, ut aut cohibere connivere, aut nescire esse illicita judicentur. »
In Nicaeno Concilio de subintroductis mulieribus: « Interdixit per omnia magna synodus non episcopo, non presbytero, non diacono, nec alicui omnino qui in clero est licere subintroductam habere mulierem, nisi forte matrem, aut sororem, aut amitam, vel eas tantum personas quae suspiciones effugiunt. » Hoc autem Nicaenum concilium beatus 139.0454A| Ambrosius in libro de Trinitate his verbis in immensum effert: « De conciliis vel potissimum sequar quod trecenti decem et octo sacerdotes, tanquam Abrahae lecti judicio, consona fidei virtute victores, velut trophaeum toto orbe subactis perfidis extulerunt: ut mihi videatur hoc esse divinum quod eodem numero in conciliis fidei habeamus oraculum, quod in historia pietatis exemplum. » In Decretalibus; quae feminae habitent cum clericis: « Feminas vero non alias esse patimur in domibus clericorum, nisi eas tantum quas propter solas necessitudinum causas habitare cum hisdem synodus Nicaena permisit. » In concilio Laodicensi: « Viris cum mulieribus lavacra non celebranda. Quod non oporteat sacris officiis deditos aut clericos aut continentes, 139.0454B| vel omnem laicum Christianum lavacra cum mulieribus celebrare, quia haec apud gentiles prima reprehensio est. » Non licere clericis ludicris et spectaculis interesse: « Oportet ministros altaris, vel quoslibet clericos spectaculis aliquibus quae aut in nuptiis aut in coenis exhibentur interesse, sed antequam cemelici ingrediantur, surgere eosdem convivio et abire debere. » In synodo Neocaesariensi, capitul. 1: « Presbyter qui uxorem duxerit, ab ordine suo illum deponi debere. Quod si fornicatus fuerit vel adulterium commiserit, extra ecclesiam abjiciatur, et poenitentiam inter laicos redactus agat. » In eadem Synodo, capitul. 12: « Quae forma servatur in clericis, maxime cum vetus regula hoc habeat ut quisque correctus baptisatus clericus esse 139.0454C| voluisset, sponderet se uxorem omnino non ducere. » In synodo Carthaginensi, de continentia Aurelius episcopus dixit: « Cum praeterito concilio de continentiae et castitatis moderamine tractaretur, gradus isti tres, qui conscriptione quadam castitatis per consecrationes adnexi sunt, episcopos, inquam, presbyteros et diaconos, ita placuit, ut sacros condecet antistites, ac Dei sacerdotes, nec non et levitas, vel qui sacramentis divinis inserviunt, continentes esse in omnibus, quo possint simpliciter quod a Deo postulant impetrare; ut quod apostoli docuerunt, et ipsa servavit antiquitas, nos quoque custodiamus. »
In eadem synodo, de diversis ordinibus ab uxoribus abstinendis Faustinus episcopus Ecclesiae Potentinae provinciae Piceni legatus sanctae Ecclesiae 139.0454D| dixit: « Placet ut episcopi, presbyteri et diaconi, vel qui sacramenta contractant, pudicitiae custodes ab uxoribus se abstineant. « Ab universis episcopis dictum est: « Placet ut in omnibus et ab omnibus pudicitia custodiatur qui altari inserviunt. » Praeterea cum de quorumdam clericorum quamvis erga uxores proprias incontinentia referretur, « placuit episcopos et presbyteros et diaconos secundum priora statuta etiam ab uxoribus continere: quod nisi fecerint, ab ecclesiastico removeantur officio; caeteros autem clericos ad hoc non cogi, sed secundum unius cujusque Ecclesiae consuetudinem observari debere. » 139.0455A| In synodo Romana cui beatus Silvester papa praesedit cum episcopis ducentis octoginta quatuor: « Nemo presbyter a die honoris presbyterii sumat conjugium: quod si quis hoc neglecto aliter egerit, duodecim annis eum dicimus privari honore. Quod si quis contra hoc chirographum praesens et publice dictum egerit, condemnabitur in perpetuum. » Ambrosius in epistola ad Titum inter caetera sic ait: « Unius uxoris virum, quamvis secundam numero uxorem non sit habere prohibitum, ut tamen quis dignus ad episcopatum sit, etiam licitam debet spernere propter sublimitatem ipsius ordinis, quia caeteris melior debet esse qui cupidus est sedis illius. Sobrium, pudicum, ornatum, hospitalem, docibilem, non obnoxium vino, non verberatorem, sed modestum; 139.0455B| non litigiosum, non asperum, domum suam bene regentem, filios habentem subditos cum omni charitate: talem hominem, qui haec custodiat quae enumerat bona, creari debere dicit episcopum: haec enim signa sunt dignitatis episcopalis. Si quis autem potiora sectatus est, corpus et animam suam Deo dicaverit ne se copulet matrimonio, tanto magis dignior fiet; ideo enim inferiorem posuit, ut de potiore nemo dubitaret. Sit autem episcopus pudicus, quem Graeci σώφρονα vocant, et Latinus interpres, verbi ambiguitate deceptus, pro pudico prudentem transtulit. Si autem laicis imperatur ut propter orationem abstineant se ab uxorum coitu, quid de episcopo sentiendum est, qui quotidie pro suis populique peccatis illibatas Deo oblaturus est victimas? Relegamus 139.0455C| Regum libros, et inveniemus sacerdotem Abimelech de panibus propositionis noluisse prius dare D. D. et pueris ejus, nisi interrogaret utrum mundi essent pueri a muliere, non utique aliena, sed conjuge? et nisi eos audiisset ab heri et nudius tertius vacasse ab opere conjugali, nunquam panes quos prius negaverat concessisset. Quantum interest inter propositionis panes et corpus Christi? quae differentia inter umbram et corpora, inter imaginem et veritatem? inter exemplaria futurorum et ea ipsa quae per exemplaria praefigurabantur? Quomodo itaque mansuetudo, patientia, sobrietas, moderatio, abstinentia lucri, hospitalitas quoque et benignitas praecipue esse debent in episcopo et inter cunctos laicos eminentia, sic et castitas propria et ita dixerim pudicitia 139.0455D| sacerdotalis, ut non solum ab opere se immundo abstineat, sed etiam a jactu oculi et cogitationis errore mens Christi corpus confectura sit libera. Justus quoque episcopus debet esse et sanctus, ut justitiam in populis quibus praeest exerceat, reddens unicuique quod meretur, nec accipiat personam in judicio. Inter laici autem et episcopi justitiam hoc interest, quod laicus potest justus apparere in paucis, episcopus vero in tot exercere justitiam quot et subditos habet. Sit quoque episcopus abstinens, non tantum, ut quidam putant, a libidine, ab uxoris complexu, sed ab omnibus animi perturbationibus, ne ad iracundiam concitetur, ne illum tristitia dejiciat, ne terror agitet, ne laetitia immoderata sustollat. 139.0456A| Abstinentia autem in fructibus spiritus ab Apostolo numerata est. »
Isidorus Spalensis episcopus in libro Officiorum sacrorum: « Qui enim in erudiendis atque instituendis ad virtutem populis praeerit, necesse est ut in omnibus sanctus sit, et in nullo reprehensibilis habeatur. Qui enim alium de peccatis arguit, ipse a peccato debet esse alienus. Nam cum qua fronte subjectos arguere poterit, cum illi statim possit correptus ingerere: Ante te doce quae recta sunt, o episcope! « Quapropter qui negligit recta facere, desinat recta docere; prius quippe semetipsum corrigere debet qui alios ad bene vivendum admonere studet, ita ut in omnibus semetipsum formam vivendi praebeat, cunctosque ad bonum opus et 139.0456B| doctrina et opere provocet. Cui etiam et scientia Scripturarum necessaria est, quia si episcopi tantum sancta sit vita, sibi soli potest prodesse sic vivendo. Porro si et doctrina et sermone fuerit eruditus, potest quoque caeteros instruere, et docere suos, et adversarios repercutere; qui nisi refutati fuerint atque convicti, facile queunt simplicium corda pervertere. Hujus autem sermo debet esse purus, simplex et aptus; cujus prae caeteris speciale officium est Scripturas legere, percurrere canones, exempla sanctorum imitari, vigiliis, jejuniis, orationibus incumbere, cum fratribus habere pacem, nec quemquam ex membris suis despicere, nullum damnare nisi comprobatum, nullum excommunicare nisi discussum: quique ita humilitate pariter 139.0456C| et auctoritate praestabit, ut nec per nimiam humilitatem suam subditorum vitia convalescere faciat, nec per immoderatam auctoritatem severitatis potestatem exerceat, sed tanto cautius erga commissos agat, quanto durius Christum judicare formidat. » Idem in eodem libro: « Sint igitur et virgines episcopi, casti, mundi, et pergant viam sublimitatis; pede humilitatis sequantur Christum, tenendo perseveranter quod voverunt ardenter, ita ut professi hac servata integritate, caeteris etiam moribus congruant, sine quibus procul dubio otiosa et inanis manet virginitas. Illi ergo virgines esse probantur qui sic continentiae inserviunt, ut nullis criminibus, nulloque terrenae sollicitudinis honore praegraventur. Curam enim mundi conjugalis copula 139.0456D| gignit, Paulo docente, dum dicit « Volo autem vos sine sollicitudine esse. Qui sine uxore est, sollicitus est quae Domini sunt, quomodo placeat Domino. Qui autem cum uxore est, sollicitus est quae sunt mundi, quomodo placeat uxori (I Cor. VII, 32, 33). Unde agnoscitur non posse placere Deo hujusmodi continentiae votum quod praepeditur saecularium impedimento curarum. » Idem eodem libro: « Debent ergo et ipsi episcopi ita esse perfecti, et in officiis sacerdotalibus eruditi, ut peccata populi in loco sancto, in atriis tabernaculi testimonii ipsi non peccando consumant. Quid autem est in loco sancto manducare peccatum? locus erat sanctus in, quem pervenerat Moyses, secundum quod dictum est ad 139.0457A| eum: Locus enim in quo stas terra sancta est (Exod. III, 5). Similiter ergo et in Ecclesia Dei locus sanctus est fides perfecta et charitas de corde puro et conscientia pura. Videant et discant episcopi quid sit tactus qui faciat immundum, quid vero sit tactus qui faciat mundum. Apostolus dicit: Bonum est homini mulierem non tangere (I Cor. VII, 1). Hic tactus immundus est; hoc est enim illud quod Dominus in Evangelio ait: Si quis viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V, 28): tetigit enim cor ejus concupiscentiae vitium, et immunda facta est anima ejus. Si quis ergo hoc modo tangit aliquam rem, id est vel per mulieris concupiscentiam, vel per pecuniae cupiditatem vel alio quolibet peccati desiderio, immundum tetigit, 139.0457B| et inquinatus est. Oportet ergo te, si quid tale tetigeris, scire quomodo offeras sacrificium, secundum ea quae in superioribus memoravimus, ut mundus effici possis. »
Ambrosius in Epistolam ad Romanos (c. VIII): « Fratres, quicunque spiritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei; si prudentia carnis inimica est in Deum, et qui in carne sunt Deo placere non possunt, arbitror eos qui serviunt officio conjugali quod prudentiam carnis diligant, et in carne sunt, a qua retrahens nos Apostolus, et jungens Spiritui deinceps loquitur (c. XII): Obsecro vos, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem. » Idem post pauca: « Vide, frater, quanta pudicitia exigatur in episcopo, ut si filii ejus impudici fuerint, ipse episcopus esse non possit, et eodem vitio offendat Deum quo offendit et Heli pontifex qui corripuerat quidem filios, sed quia non abjecerat delinquentes, retrorsum cecidit, et mortuus est (I Reg. IV). In omni gradu et sexu tenet pudicitia principatum. Cernis igitur quod episcopus, presbyter, diaconus non ideo sint beati quia episcopi vel presbyteri sunt aut diaconi, sed si virtutes habuerint nominum suorum et officiorum: alioquin si diaconus sanctior episcopo suo fuerit, non ex eo quod in in feriori gradu est apud Christum deterior erit: ut Stephanus diaconus, qui primus martyrio coronatus est minor futurus in regno coelorum multis episcopis, et Timotheo ac Tito: quos ut subjicere non audeo, ita nec anteponere (I Tim. III, 2, 3). Oportet 139.0457D| ergo episcopum irreprehensibilem esse, ut nulli vitio luxuriae mancipatus sit: unius uxoris virum, qui unam uxorem habuerit, non qui habeat: sobrium, sive, ut in Graeco dicitur, vigilantem, id est Niphanon [ νηφαντόν]: pudicum, hoc enim significat Sophronon [ σώφρονα], ornatum et castitate et moribus: hospitalem, ut imitetur Abraham, et cum peregrinis, imo in peregrinis Christum suscipiat: doctorem, nihil enim prodest conscientia virtutum frui, nisi et creditum sibi populum possit instruere, ut valeat exhortari in doctrina, et eos qui contradicunt redarguere: non vinolentum, quia semper in sanctis sanctorum est, et offert hostias, vinum et siceram non bibit: non vinolentum, quia in vino 139.0458A| luxuria est: non vinolentum; sic bibat episcopus ut an biberit ignoretur. » Ambrosius in Epistolam ad Romanos: « Quanta felicitas non uxoris esse servum, sed Christi; non carni servire, sed spiritui! qui enim adhaeret Domino, unus spiritus est (I Cor. VII, 17). Ac ne forsitan in eo quod supra dixerat: Servus vocatus es, non sit tibi curae, sed et si potes liber fieri magis utere (Ibid., 21), sugillasse continentiam videretur, et in famulatum tradidisse nos conjugum, infert sententiam quae omnem cavillationem amputet: Pretio magno empti estis; nolite fieri servi hominum (Ibid., 23), neque conjugum, redempti sumus pretiosissimo Christi sanguine. Vere amat virgines Christus, quia sponte tribuunt quod sibi non fuerat imperatum, majorisque gratiae est offerre quod non debeas, quam 139.0458B| reddere quod exigeris. Apostoli, uxoris onere contemplato: Si talis, inquiunt, est causa hominis, cum uxore non expedit nubere (Matth. XIX, 10). Quorum sententiam Dominus probans: Recte quidem, ait, sentitis, quod expediat homini ad coelorum regna tendenti non accipere uxorem; Sed difficilis est res, et Non omnes capiunt verbum istud, sed quibus datum est (Ibid., 11). Et paulo post tractanda sententia est: Sunt, inquit, qui se castraverunt propter regna coelorum (Ibid., 12): ergo qui se non castraverunt, locum non possunt accipere castratorum: Qui potest, inquit, capere, capiat (Ibid.). Grandis fidei est grandisque virtutis, Dei templum esse purissimum. Totum se holocaustum offerre Domino, et juxta eumdem Apostolum esse sanctum et corpore et spiritu. 139.0458C| Hi sunt eunuchi qui, se lignum aridum ob sterilitatem putantes, audiunt per Isaiam (Isa. LVI) quod pro filiis et filiabus locum habeant in coelis paratum. » Hieronymus: « Non potest Domini servire militiae, qui servus est uxoris. De speculis mulierum jejunantium, quasi de purissimis corporibus Virginum. Luter in tabernaculo funditus, et intrinsecus in sanctuario tam Cherubim, quam propitiatorium et arca testamenti, et mensa propositionis et candelabrum et thuribulum ex auro mundissimo sunt: neque enim in Sancta sanctorum poterat inferri argentum. Sicut in ligno vermis, ita perdit virum suum uxor malefica. Si autem asserueris hoc de malis dictum esse conjugibus, et ego tibi breviter respondebo: Quae enim mihi 139.0458D| incumbit necessitas venire in dubium utrum mala sit an bona futura quam duxero? melius est habitare in terra deserta quam cum uxore litigiosa et iracunda. Quam rarum sit uxorem sine his vitiis invenire, novit ille qui duxit uxorem. Unde pulchre Varius Geminus, sublimis orator? « Qui non, inquit, litigat, caelebs est: » Melius est inhabitare in angulo tecti, quam cum uxore maledica in domo communi (Prov. XXV, 24): assiduis quippe jurgiis, et quotidiana garrulitate facit perpluere domum ejus, et ejicit eum de aedibus suis, id est de Ecclesia. Aestimo quod qui uxorem habet, quandiu ad idipsum revertitur, non tentet eum Satanas, quia in carne seminat, et non in spiritu; qui autem in carne seminat, non 139.0459A| ego, sed Apostolus loquitur quod metat corruptionem (Gal. VI, 8). Elegit nos in Christo Deus Pater ante constitutionem mundi, ut essemus sancti et immaculati coram eo (Eph. I, 4). Ambulavimus in concupiscentiis carnis facientes voluntatem ejus et cogitationum; et fuimus filii irae sicut et caeteri; nunc autem cum resuscitavit et consedere nos fecit in coelestibus in Christo Jesu (Ephes. II, 3, 5, 6), ut deponamus secundum priorem conversationem veterem hominem, qui corrumpitur juxta desideria carnis (Ibid., IV, 22). Quaecunque ergo sunt vera, quaecunque pudica, quaecunque juxta, quaecunque ad castitatem pertinentia, his copulemur, haec sequamur. »
D. Ambrosius ad Pammachium: « Consequens est ut secundum imaginem ejus qui sacerdotium 139.0459B| Ecclesiae dedit, etiam ministri et sacerdotes Ecclesiae peccata populi accipiant, et ipsi, imitantes Magistrum, remissionem populo peccatorum tribuant. Debent ergo et ipsi Ecclesiae sacerdotes ita perfecti esse, et in officiis sacerdotalibus eruditi, ut peccata populi in loco sancto, in atriis tabernaculi testimonii 139.0460A| ipsi non peccando consumant. Quid autem est in loco sancto manducare peccatum? locus erat sanctus in quem pervenerat Moyses, secundum quod dictum est ad eum: Locus enim in quo stas terra sancta est (Exod. III, 5). Similiter ergo et in Ecclesia Dei locus sanctus est, fides perfecta, et charitas de corde puro et conscientia bona; qui in his stat, in Ecclesia, in loco se sancto stare cognoscat. » Item post pauca: « Discant sacerdotes Domini qui Ecclesiis praesunt, quia pars eis data est cum his quorum delicta repropitiaverint (Hebr. II, 17): quid autem est repropitiare delictum? si assumpseris peccatorem, et monendo, hortando, docendo, instruendo adduxeris eum ad poenitentiam, ab errore correxeris, a vitiis emendaveris, et effeceris eum 139.0460B| talem ut ei converso propitius fiat, pro delicto repropitiasse diceris. Si ergo talis fueris sacerdos, et talis fuerit doctrina tua et sermo tuus, pars tibi datur eorum quos correxeris, ut illorum meritum tua merces sit et illorum salus, tua gloria. »
EPISTOLA XV. AD LEONEM ABBATEM ROMANI SANCTI BONIFACII MONASTERII.(Apud Mabill., Annal. ord. S. Bened., tom. IV, Append., pag. 691.) 139.0459|
139.0459B| Facundiae praerogativa cum vitae merito et sapientiae doctrina mirabiliter intonanti domino L. Sancti Bonifacii charissimorum charissimo abbati, Floriacensis coenobii humilis abbas ABBO Spiritum Domini, qui replevit orbem terrarum, replere illius 139.0459C| ipsius scientiam et intellectum.
Charitas, quae est vinculum perfectionis, dum nos ambos Remis positos conglutinaret labiis privatae collocutionis, tot oratorios rivos, tantos sanctae Scripturae favos bono zelo fulminea lingua vestra eructavit coram et secreto, ut exclamans compellar dicere: Diffusa est gratia in labiis tuis; propterea benedixit te Deus in aeternum. Dum ergo ad talia rutilantium verberum fulgura stupui, coactus sum deinceps ubique confiteri vos tonitruum esse Spiritus sancti, qui super apostolos in igneis linguis descendit, qui etiam vos ardentem rhomphaeam, ad secandos improbos de templo suo, septem donis gratiarum decenter elimavit. Inter haec tandem, erectis 139.0459D| animi luminibus, solares vestrae eloquentiae radios aquilinis oculis conspicere volui; et sicut ait Ecclesiastes, Frater fratrem adjuvans quasi civitas munita et fortis, baculum robusti adjutorii et columnam inseparabilis amicitiae vos in aeternum, si placet, habere decrevi. Hujus rei gratia flecto genua mea ad Patrem, ut det vobis id ipsum sapere per Dominum nostrum Jesum Christum, ut favus distillans labia vestra memoriale nostrum haereditare possideant in sempiterna saecula. Inter familiaria verborum nostrorum arcana distillavit auribus nostris unum quoddam eloquium vestra magnificentia, quod 139.0460B| non minus adimplere, si Deus voluerit, satago, quam vitam perpetuam mercari ex voto. Pretiosarum reliquiarum sancti Patris Benedicti insignia postulastis vobis dirigi, eo quod indubitatum penitus esset sanctissimam ipsius corporis praesentiam a nobis 139.0460C| retineri, ideoque velle enixius in honore illius oratorium construi, itemque nobis de sancto Bonifacio aut de sacris artubus caeterorum sanctorum nobis eadem recompensari. Adjecit insuper incomparabilis bonitas quod si nos urgeret super re domestica aliqua voluntas corroborare nostra privilegia per Romanae auctoritatis stylum apostolicum, vos in omnibus et per omnia nostri fore fidelissimum collaboratorem. Haec autem omnia perficere voti erat, quando magnifica principis apostolorum membra supplex adii; sed Romanam Ecclesiam digno viduatam pastore, heu, proh dolor! offendi. Vestra autem absentia, profiteor, ita affectus sum sicut solet affici fetus gallinae, conquerens raucis faucibus abstractum esse 139.0460D| unicum matris suae praesidium. Nuper autem audivi nuntium, quod me laetificavit super aurum et topazium, erectum esse apostolicum decus per quemdam imperialis sanguinis virum, totum virtutibus et sapientia compositum. Vester vero reditus intonuit menti nostrae velut paradisiacae reversionis ineffabilis concentus. Nunc igitur, sicut locuti sumus ad invicem, et haec epistola vestris aspectibus se praesentat, per hos sancti Patris Benedicti monachos audire placeat, et audita perficere, velut promisistis, cum summa fide et devotione. Ipse autem idem Spiritus, qui inspiravit omnis eloquentiae flore Gregorium, 139.0461A| inspiret hujus suae sanctae Romanae Ecclesiae venerabilem apostolicum, vobisque concedat ut sitis eidem ipsi dulcissimus a secretis, ad consolidandam 139.0462A| dejectionem apostolicae auctoritatis. Valete.
EPISTOLA XVI. AD BERNARDUM ABBATEM BELLILOCENSEM. 139.0461|
(Vide supra in Vita S. Abbonis, num. 10.)