Migne Patrologia Latina Tomus 101
Epistolae (Carolus Magnus; Angilbertus Centulensis), J. P. Migne 557 EPISTOLA PRIMA. CAROLI MAGNI AD REGEM OFFAM. Presbyterum Scottum, de violatione legis jejunii diffamatum, ad suum episcopum puniendum remittit. (1317B) Hanc epistolam vide inter Opera Caroli Magni, Patrologiae tomo XCVIII, col. 910.
EPISTOLA II. EJUSDEM AD ATHILHARDUM ARCHIEPISCOPUM ET [[CEOLVULFUM. Vide ibid., col. 934.
558 EPISTOLA III. EJUSDEM AD HOMERUM. Homerum seu Angilbertum Romam euntem instruit quae pontifici essent suggerenda. Vide ibid., col. 909.
559 EPISTOLA IV. EJUSDEM AD LEONEM PAPAM. Significat gaudium de nuntio electionis illius ad pontificatum accepto, etc. (1317C) Vide ibid., col. 907.
560 EPISTOLA V. EJUSDEM AD NICEPHORUM IMP. CP. Gaudium suum significat de iterata legatione pro constituenda pace inter utrumque imperium Vide ibid., col. 929.
561 EPISTOLA VI. EJUSDEM AD MICHAELEM IMP. De pace inter utrumque imperium firmanda. Vide ibid., col. 931.
EPISTOLAE TRES ANGILBERTI AD QUEMDAM EPISCOPUM. 562 MONITUM PRAEVIUM.
(1317D) Tres sequentes epistolas descripsi ex cod. ms. Salisb. 71, ubi subjunctae habentur epistolae Alcuini quinquaginta tres ad Arnonem, cui in fine scriptor hanc notam addidit: Usque hic Albinus magister. Margini deinde sequentis epistolae idem scriptor alteram notam ascripsit: It. Angilbert. Ob quam notam tres immediate sequentes epistolas Angilberto abbati Centulensi tribuendas esse, nemo dubitabit. Praesertim, quia scriptor in epistola tertia episcopum ad monasterium S. Richardi, cujus Angilbertus abbas fuit, invitat. Ad quemdam episcopum datas fuisse ex textu patet; quam vero is sedem rexerit, ignotum. Arnonem Salisburgensem fuisse (1318B)conjici potest, quod in codice ejus Ecclesiae serventur; et epistolis Alcuinianis ad eumdem immixtae habeantur: et maxime, quod in prima epistola memoriam faciat monasterii et fratrum S. Amandi, quam abbatiam, praeter episcopatum Salisburgensem tenuit Arno.
EPISTOLA I. Charissimo Patri, fidelissimo amico, dilectissimo fratri, mihique cum nimio amore vel honore nominando illo [ pro illi] Deo digno episcopo. Ego (ille) humilis vesterque in Christo fidelissimus filius per hos apices nostrae parvitatis in Deo Patre et Domino nostro Jesu Christo optamus vobis et cunctis sanctae Dei Ecclesiae filiis, vestroque sacro regimine [ Leg., regimini] subditis praesentis vitae salutem et aeternae gloriae felicitatem.
Prospera nobis, charissime Pater, per misericordiam Dei, et per intercessionem omnium sanctorum, vestraque oratione juvante, esse scito; excepto quod (1318C)infirmitas mea, in qua secundum Apostolum libenter glorior, magis ac magis accrescere videtur: pro qua etiam domnus rex in sua eleemosyna dimisit me ad monasterium ire, ut curam haberem, Domino protegente, infirmitatis meae. Octava die, antequam domnus rex pergeret partibus Saxoniae, venit Petrus cum epistola domni apostolici, in qua inter caetera legebatur, qualiter per semetipsum de ecclesia sancti Pauli et monasterium sancti Stephani vobis ad partem regis vestisset. Unde domnus rex multum laetatus est, et nos, in quantum valuimus, laudantes bonitatem et fidem vestram gaudium regis auximus. Scriptum est enim: Amico fideli nulla est comparatio. Et item secundum eumdem scriptum est: Amicus si permanserit firmus, erit tibi quasi coaequalis, et in domesticis tuis fideliter agit. Et item: Amicus fidelis medicamentum vitae est. Et item: Amicus fidelis protectio fortis; qui autem invenit illum, invenit thesaurum (Eccli. VI, 15, 11, 16, 14). Sed secundum sapientes talis amicus raro (1318D)invenitur, et difficile servatur. Nam et Pippinus nobis repromisit, ut ipse pro hac causa intercedere debuisset.
Missos praesentes quaesumus ut solita pietate suscipere dignemini. Monasterium sancti Amandi cum fratribus sospes habetur, orantes una nobiscum, qui te, charissime Pater, ad profectum sanctae suae Ecclesiae et ad gaudium nostrum longaevis temporibus regere, protegere atque custodire dignetur.
Obnixis precibus deposcimus, ut per sanctos apices vestros nos certiores de adventu vestro, et de desiderabili prosperitate vestra et amabili felicitate reddere celerius studemini. Nos enim non putamus venire obviam domno regi, nisi post medium Septembrium.
(1319A)Quid plura dicam? Deus mihi testis est, cui fideliter laborare cupio in vestro profectu, a quo labore, Domino auxiliante, diebus vitae meae nunquam cessabo. Commendo me totum, charissime Pater et fidelissime amice, in vestris sacris ac Deo dignis orationibus.
563 EPISTOLA II. Charissimo Patri, mihique cum nimio honore et amore nominando (Nom) episcopo. Ego fidelissimus filius vester per hos apices in Deo Patre et Domino Jesu Christo optamus vestrae Paternitati sempiternam salutem.
Gratiarum actiones vestrae almitati devota mente persolvimus pro omni bonitate, quae erga nostram parvitatem vestra sanctitas incessanter impendere dignatur; maxime pro sacris orationibus vestris, quas pro nobis Domino fundere, ut confidimus, non dedignamini. Mellifluos apices vestros et omni honore dignissimos suscepimus, quos perlectos ex parte (1319B)nos laetificaverunt, et ex parte tristes reddiderunt, eo quod eis indicantibus vestrum intelleximus laborem de infirmitate corporis vestri. Sed quid melius nisi secundum Apostolum libenter gloriemur in infirmitatibus nostris (II Cor. XII, 9). Et alibi: Quem enim diligit Dominus, corripit et quasi pater in filio complacet sibi (Prov. III, 12).
De itinere domni regis nihil certi audivimus, nec speramus, ut sic cito debeat se promovere in illis partibus. De causa vero vestra, Domino volente, sicut vobis ore proprio condiximus, certare habemus ( Cod., abemus) ad utilitatem nostram communem in Domino. Non oblitus ero tui, dilectissime Pater, nec de tuo profectu, in quantum, Domino miserante, valeo, omnibus diebus vitae meae. Non obliviscaris mei, sanctissime Pater, et fidelissime amice, tempus in omne tui. Sit Deus adjutor noster et hic et in aeternum. Amen! Amen!
EPISTOLA III. (1319C)Filius fidelis (Nom) sanctissimo Patri, mihique cum nimio amore vel honore nominando (Illi) episcopo salutem.
Immensas gratias omnipotenti Deo IV Idus Augusti retulimus, cum epistola vestra indicante vestram cognovimus desiderabilem sospitatem et laudabilem felicitatem. Testis mihi Deus est, quam indesinenter audire et videre (vos) desidero. De hoc vero, quod petistis, ut diligenter tractaremus, quomodo vos agere debuissetis, idcirco certam rem scribere vobis non valeo, quia incertus adhuc maneo de reversione domni regis. Tamen non videtur nobis necessarium longius vos ire obviam ei, nisi usque ad Rhenum; excepto si jussio ejus ad vos non venerit. De colloquio autem nostro scit omnipotens Deus, quia omni desiderio desidero faciem vestram, et spero, quod utrisque proficiat, si ante loquimur in simul, quam ad domnum regem veniatis. Tamen si hoc debet esse ante Nativitatem sanctae (1319D)Dei Genitricis Mariae, quae est VI Idus Septembris, tunc necesse est ut usque ad nos vestra sanctitas declinetur, ut et orationem fruatis in Domino in ecclesia sancti Richarii intercessoris vestri, et charitatem fraternam impleatis in nobis, quia nos valde necesse habemus aliquam curam corporis nostri exigere usque ad praefatum diem. Et si contigerit, quod longius moram faciatis ad sanctum illum [ Forte, S. Amandum], tunc possumus vobis venire in obviam, ubicunque vestra jussio fuerit. Vale, sanctissime Pater, orans pro nobis feliciter in Domino, (1320A)et imple desiderium meum, ut impleat Dominus omnes petitiones vestras, et de sancto Sion tueatur vos.
RESPONSIO CUJUSDAM DE SEPTUAGESIMO, SEXAGESIMO ET QUINQUAGESIMO. Fratribus felicibus fauste viventibus et ad feliciora tendentibus ille episcopus peccator et humilis.
Dignas Deo, in quantum valeo, gratias, qui in vobis per vos multa bona operando adscitos sibi plurimis subministrat. Rogo autem illius magnitudinem, ut clementissime augmentare abundando gratiam suam in vobis usque in finem non desinat. Et quia me non idoneum ad hoc opus, tamen fidum esse, mordente conscientia, considero, ad laetas [ Forte, athletas] Christi vos commilitones mihi per omnia (1320B)meritis prolatis, ut id rogantes obtineant, sociosque secum heriles assumant, tota intentione suppliciter posco. Omnipotenti enim Deo gratias agendo, qui vos hucusque sua protegere dextera dignatus est, de vestra alma gratiarum conversatione gratiarum actiones persolverentur: si non dignas, quia non valeo debitor, plurimas tamen, in quantum valeo, vestrae sanctitati pro piissimis et Deo dignissimis precibus non omittam. Piissime me quidem nosse laborem illos exercere vestrae religionis culmen haud haesito, qui preces pro se suas non solum sacras infundunt Domino, sed et pro aliis quibuscunque, ut pariter sanctorum mereantur frui consortio. Et quanquam pro me indigno ac non reddente meritum hoc exercuissetis, opus tamen vestrum in retributione justorum mansurum habebitis. Vos finetenus hujus curricula mundi volubilis almificus dignetur regere Christus, et a tentationibus eripere insuperabilibus.
564 Pura itaque charitate compellor petitam (1320C)responsionis epistolam fraternitati vestrae venerandae praebere, non ea videlicet aestimatione vel magis praesumptione, ut quidquam imperitiam nostram docere dicamus sagacitatem vestram: sed ut ne putetis nos spretis colloquiis jussioni vestrae nolle servire. Ut possumus, quae petitis, ex aliorum dictis collecta pandamus. Diversas siquidem de quaestione, quam dicitis, opiniones audivimus. Sed legi, fateor, epistolam miro de ea modo compositam, quae modo, me sciente in nostro monasterio non habetur, cujusque auctorem penitus ignoramus. Sed a dicentibus audivimus eam Albini magistri fuisse. Quod nec affirmare, nec denegare volumus. Quae vero ex ea memoriae commendavimus, licet aliis verbis, enarrare studemus. Prius petimus dilectionem vestram, ut non me compilatorem veterum esse dicatis; et ob id praefatam epistolam ostendere noluisse, sed pro ambitione vanae gloriae, servato sensu, verba mutasse. Profiteor enim vobis aliena esse, quae dico. (1320D)Auctoritate enim canonica Quadragesimae tempus qualiter aut quare assumptum sit, compertum habetis. Quod utique sanctus et egregius doctor Gregorius in lectione evangelica: Ductus est Jesus in desertum ab spiritu, evidenter exposuit.
Statuistis enim interrogandum, cur vel qua ratione Quinquagesima seu Sexagesima vel etiam Septuagesima dicatur, nec non et per sanctam Ecclesiam celebraretur. Liquet quoque, quod VI hebdomadae, quibus se sancta Ecclesia abstinentiae dedicavit, XL et II dies habent. Sed subtractis de abstinentia (1321A)VI diebus Dominicis, XX; et VI quasi decimatio anni remanent jejunandi. Illaeque hebdomadae, licet habeant, ut diximus, XL et II dies, Quadragesimam tamen sanctis Patribus placuit appellare. Deinde temporibus suis Telesperus [Telesphorus], qui nonus post Petrum principem apostolorum in sancta sede Romanae Ecclesiae clarus habebatur, constituit suis dioecesiis per VII hebdomadas abstinentiam observare: quod adhuc multos facere non ignoramus, quae habent aeque dies quinquaginta. Quod tempus tunc fidelibus duabus ex causis Quinquagesimam placuit appellare; vel quia in ordine quinquagesimus numerus post quadragesimum in locutione vulgari constat; vel quia exinde L dies sunt, usque ad sanctam resurrectionis diem.
Ecce habetis, unde dicta est Quinquagesima. Sed forte movetur industria vestra, cur praedictus Pater Telesperus L dies traderet abstinendos? Sed dicta istius manifestant eum typum Domini et Redemptoris mundi, in quantum potest humana fragilitas, (1321B)imitari voluisse, qui in corpore densam assumpsit naturam, XL diebus continuis ab humano cibo jejunavit. A praedictis etenim L diebus, si VIII dies Dominicos de abstinentia retraxeritis, XL et II abstinentiae deputantur. Sed illi duo, qui quadragenarium numerum excedunt, magnum in se continent sacramentum. Quorum prior Coena Domini, alter vero Sanctum Sabbatum nominatur. Quos licet canones abstinendos constituant, tamen propter sacramentum suum valde caeteris liberiores existunt.
Postmodum vero Melchiades pontifex, natione Afer, qui tricesimus quartus post sanctum Petrum in Romana Ecclesia apostolicus fuit, hic constituit, ut nemo praesumeret in prima vel in quinta feria jejunium agere: in prima, propter Dominicam Resurrectionem; in quinta, quia in ea coenavit Dominus cum discipulis suis; et eadem gloriosa est ascensione honoratus. Tunc placuit fidelibus, ut VIII hebdomadas jejunio dedicarent, et primam Dominicam (1321C)Sexagesimam nominarent: non propter sexagenarium dierum numerum, sicut supra Quinquagesimam a quinquagenario dierum numero appellari posse diximus, sed propter usum locutionis nostrae, quia sicut quadragesimo numero quinquagesimus, ita sexagesimus septuagesimo numero coaptatur congrue. A Sexagesima namque usque in secundum diem Resurrectionis Domini octo sunt, ut diximus, hebdomadae. E quibus singulis si primam et quintam feriam, ut magnus pontifex Melchiades constituit, de abstinentia subtraxeris, et ipsum diem (1322A)sanctum Paschalem, quadraginta tamen dies remanent abstinendi, ad imitationem Domini nostri Jesu Christi.
Septuagesimam namque ideo a fidelibus fertur celebrari, ut decimas dierum Deo reddere, et nihilominus primam et quintam, nec non et septimam feriam jejunii possint rigore laxare. A Septuagesima quippe usque in Pascha novem hebdomadae sunt quae faciunt LX et IIII dies. Ex quibus si de unaquaque hebdomada tres praefatos dies subtraxeritis, et sacram diem Paschalem XXX et III [ Leg. XXXVI] dies pro decimatione, ut in Quadragesima, jejunatis. Videtis, quod hi, qui sex, et hi, qui novem hebdomadas abstinentiae decreverunt, decimas dierum Deo pari tenore reddendo concordant. Hi vero, qui septem, et hi, qui octo hebdomadas jejunare praecipiunt, aequaliter quadraginta dies abstinendo vestigia Domini videntur assequi. Ille autem qui Sabbatum statuit honorandum, non propter mandata legalia, quae umbra sunt veritatis, hoc fecit, (1322B)sed quia requievit die illo Dominus in sepulcro, eoque vesperascente gaudium sanctae resurrectionis honorifice celebratur. Auctorem vero hujus rei fraudulenta oblivione intus veniente per nomen enuntiare non possumus. In numero quippe dierum praedictorum cautos vos calculatores adhibete, et si quid reprehenditis, congregatis nobis in unum corrigatur. Ipso adjuvante, qui duobus aut tribus in suo nominis ore [honore] collectis, in medio eorum se consistere dixit.
CAROLI MAGNI PRAECEPTA QUAEDAM. 565 I. Monasterio Cormaricensi concedit monachos S. Benedicti ibi constitui, et confirmat donationem illius loci factam monasterio S. Martini Turonensi. (Vide Patrologiae tom. XCVII, col. 92.)
II. Eidem monasterio concedit libertatem ab exactionibus telonii pro navibus ad monasterium necessaria deferentibus. (1322C) (Vide ibid., col. 993.)
566 III. Concedit et confirmat monasterio S. Martini rebusque et hominibus illius privilegia immunitatis ab omni judiciaria, etiam fisci regii, potestate. (Vide ibid., col. 990.)