Migne Patrologia Latina Tomus 80
Sisebu.Episto101 80 Sisebutus-621 Parisiis J. P. Migne 1850 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
EPISTOLA PRIMA. SISEBUTI REGIS AD COECILIUM MENTESANUM EPISCOPUM, Dum se reclusisset in monasterio. 1. Optabam, charissime pater, tuo ante incolume grege servato, immensa peccamina nostra, quae nostris non deteguntur ex meritis, tuis saltem orationibus ablui. Sed quis opem possit alieni ferre doloris, qui sibi medicamentum denegavit curationis? Nec poterit quispiam erraticas oves in caulas dominicas obtutare qui suas, negligendo, luporum in faucibus misit, et, denegatis herbidis ac redolentibus campis, tribulis vepribusque inter catulos rabientium leonum maluit sauciare consortes, quatenus innoxium gregem, dum cura vigilantis emarcuit, faucibus rabidis, ore truculento, nemine obsistente, dilaniant, et per obstrusos anfractus nullo defendente caedem ferae interimunt. Quam flenda sit res, et omni lacrymarum fonte plangenda, dicerem, nisi quia tantus miserandus eventus attulit, ut me magis flere libeat quam recitare oporteat. 2. Si Dominus unam oberrantem humeris vectavit oviculam, donec in centenario eam numero collocaret: quanto magis curam ferre debet humana fragilitas, ut si lucri non potuit fieri, perdere nec debuit quod accepit! 3. Verumtamen, ne tibi videatur ea quae asserimus procul a ratione manenti, audi quibus jaculis in Evangelio Dominus percutiat corda peccantium, quantisque praemiis praedictos, fideles locupletet, ut eum qui sibimet commendata talenta ampliavit, [secum in gaudio fecerit permanere maximis institutum, eum imperare constituit]. E contra, scilicet qui pecuniam conservando abstruserat, qua eum poena consequatur, quave jactura in eum fervens desaeviat, ex divinis oraculis magis poteris indagare. Quod si ille qui nihil lucri profectus est in statu protulit summam, tam poenaliter est condemnatus, qua censura erit puniendus, qui nihil acquirens, et ea quae habuit negligendo crudeliter caruit? 4. Innumerabilia divinorum voluminum patent examina, quae te in hac parte non patiuntur innoxium. Tamen si parva prosunt, credo et multa sufficiant. Hodie si quispiam mundialibus actibus implicatus, et omnium criminum foeditate pollutus, debitum naturae reddat, unum attamen poenitudinis velit consequi praemium; cum denegata fuerit languenti medela, et sic eum mors aeterna absorbeat; animam ejus cujus de manu credens Dominus est quaesiturus? Pariliter cum paganus oblatus fontibus fuerit sanctis, desistente persona pontificis, necdum fuerit tinctus, quatenus conditio praeveniat mortis; oro, quis pro eo reddere poterit rationem? Mihi videtur, cum ille venerit cui cuncta patescunt, dicent hi: Nos poenitentiam simul exspectabamus et baptismum; hunc vero sensimus parricidam, qui poenitentum vota non tribuit, sed magis negligens denegavit. Opinor quod eorum supplicia excipiat alter. Et cum de semetipso nemo dignus inveniatur, qui se mundum judicet a peccato; quanto magis cui aliena crimina subjunguntur? Credo mille mortibus eum esse condignum. 5. Sed quia ex tuis cognovimus litteris non ob aliud te monasterium fuisse adeptum, nisi ut tuis opem possis ferre languoribus, miror cum damno multorum te esse vel felicem, et non magis te ea vel protinus emendare quae nuper crudeliter committere maluisti. Unde quia nostra praestolaris oracula, confestim accito notario, elegimus recitanda; quae cum tuis manibus prolata patuerint, omni calliditate deposita, ad nostram celeriter fratrumque tuorum praesentiam, tua dirigantur vestigia, ut vivida voce increpatus, et stylo verborum correptus, tandem resipiscens redeas ad incrementa virtutum.
EPISTOLA II CAESARII PATRICII AD SISEBUTUM REGEM, Pro supradicto CAECILIO directa, dum a militibus captus fuisset. Domno gloriosissimo atque clementissimo domno Sisebuto regi Caesarius, Deo volente, patricius venerator vester.
1. Nostra frequens postulatio apud eminentiam tuam fuit, quae effectum penitus habere non potuit; ineluctabilis vero clamor gementium vel nunc vincat vestrum regale fastigium, et praeparet inspiratio Dei cor vestrum ad pacis reparandum statum. Placetur Deus vel sero tantorum ejulatu, si respiciens rivos exstinxerit lacrymarum. Terra enim, quae, fatiscente calore, imbrem ad suum gignendum fructum sustinebat, cruore Catholicorum immensum excurrens impetum exsatiavit, et alluvionem agere implevit. Nam et de nostris vestrisque regionibus multiplicata captivitas orbem pene ignotum implevit, et nobilium incolatu suscepisse stipatus congemuit.
2. Pro tantis ergo illatis funeribus non sileo vestram eminentiam mea propulsare obsecratione, ut humilitatem non spernas, preces audias et expostulata praestare non desistas. Datorem te pacis post Deum tribue, ut ille qui assumpto corpore in coelum conscendit, et pacem hominibus reliquit, in numero pacificorum tuum regnum annumeret et filium te pacis in coetu sanctorum collocet. Mihi enim postulanti pacem, qua omnes indigent, inspirante Domino tribue, ut etsi in externis degeam finibus, repositam tamen dilectionem corde gerens, nomen regni vestri peculiariter semper habeam, nec a vestra mente recedat. 3. CAECILIUM namque beatissimum patrem nostrum retentum a nostris hominibus, contemplatione Dei et regni vestri festinantes sanare in omnibus voluntatem, absolvimus, et ut suae sanctae Ecclesiae vestrisque christianissimis praesentetur obtutibus evidentem operam dedimus. 4. Nunc vero, ut sicut absque regni vestri admonitione eumdem sanctissimum relaxavimus, festinantes gratificare in omnibus regni vestri statum; ita et vestra eminentissima potestas petitionem nostram quae multorum consultu probatur esse animarum, bonis studiis cultorem te in omnibus ostendens. implere non dedigneris. Quod si in sua obsecratione tristis nostra voluntas non remanserit, apud serenissimum urbis dominum patrem vestrum auctorem nos suae maxime utilitati vestra agnoscebit in omnibus existere eminentia. Debiti a nobis officii jura persolvimus, et salutem clementiae vestrae nosse cupientes, litterario obsequio inquirimus ut et vestrae clementiae animus provocetur vicem rescripti rependere inquirentibus ac diligentibus. EPISTOLA III SISEBUTI REGIS AD CAESARIUM, Per Ansemundum directa. 1. Si cordium scrutator sensibus vestris dilectionem nostram infunderet; si amorem nostrum vestris arcanis insereret; si quidquid de te cogito (quo aere verberato pandere nequeo) mentis vestrae obtutibus reseraret; credo etiam expulsa retinacula occasionum, expulsa negotia pereuntium causarum, expulsis ambagibus morarum nascentium, olim te nobis jam fuisse consocium et alternatio charitatis merum in utrisque fruere poterat animum. Sed, quantum intelligo, peccato si quidem meo ista mihi conscribo, ut nullos fructus quem prae caeteris diligo partibus meis reddatur [nec retributio compar sortibus meis reciprocetur]. Quid enim dubitas, amice charissime, si fides Christianis adhibetur, suscipe foedera; si praemia quod apud te est vile percipe dona: profiteor, coram Deo ipso propitiante, promissionem meam in omnibus conservare, et sacrae devotionis propositum intemerata mente tenere. Dies enim quos debuit nobis bene degentibus copiosa laetitia in exsultatione deducere, cur cladium funera, cur pestis assidua, cur calamitas ruinosa consumens debeat mutilare? Nostrum quidem non indignus exspectare consilium, sed nostrum est quam diligimus, totumque pandere votum, quot sunt dies vitae nostrae scientes nescimus; illud enim intentio nostra dum tempus est debet intendere quod prodefaciat ei in perpetuo tempore quam juste, quam rectissimo modo, quam Dei freti clementia, res, Deo largitore, stare poscimus, utpote vigilantissimus cognitor de re ipsa potes advertere; quod si bella surgant, si mucro fervidus in qualibet parte desaeviat, si vita hominum tempus bellicosum non exigat; quem opinaris pro tantis sceleribus, pro ingestis cladibus, pro funestissimis illatis vulneribus, Deo reddere rationem? Mihi videtur, et sane rectum videtur, illum de tot malis tenere obnoxium, qui accipere noluit piissime oblatum remedium. Sed quid ista reteximus quem solummodo admonere sufficiat: revertamur ad vestram dilectionem amplissimam et nostram devotionem purissimam. Ansemundo fiducialiter crede, suspensa cabilatione recipe, remota suspicione quod jusseris in ejus pectore mite: noster etenim est, etsi impollitus eloquio, non puritatis studio; ego enim affectione sincera illa qua competunt elegavi, qua videntur instruxi, ut potui expolivi, unde ejus sinceritatem tibi gubernandam committo et qua minus compte fuerit consecutus per te, mihi charissime, ut me praesente defendo. Quid amplius vestrae experientiae intimem non invenio, cui me totum offerendum exopto. Hic autem lator ita est in cunctis obstructus, et sic finaliter ordinatus, quatenus quidquid vestra clementia ab illo quaesierit, opinor plenissimum vobis daturum responsum. Epistolae sane, quas publico vobis obtulerit, rectitudinem justitiae intimant atque limitem veritatis custodiunt; nihil enim gloriae vestrae officiunt, si magis expedibilia nobis fuerint contributa, et ad effectum, Deo miserante, qua unice flagitamus venerint concupita. Arcum nobis Ansemundo a vestra gloria destinatum adduxit: ob hoc gratias vobis ampliores persolvimus, quod simul et verbis a vobis ditamur et munere.
EPISTOLA IV CAESARII PATRICII AD SISEBUTUM REGEM, Per Ursellum directa. Qua nobilis epistola vestra innotuit, qua quibusque modis insinuare decrevit, qua de industria aptata perpatuit, sinceriter legimus [spatiose tractavimus], caute sane advertimus, et accito notario in ipso procinctu ut exciperet imperavimus. Jam novit quae dudum praescivit, gratias nempe nec immerito reddimus, quod clementi animo a vobis praecognita ipsi scienter agnovimus; sed sicut vestra clementia de plerisque nos maluit facere cognoscentes instar de omnibus vestros nobilissimos sensus reddimus quae gesta sunt certiores.
Theodoricum nostrosque legatos, opitulante cui cuncta deserviunt, cum omni gratiarum actione partibus in nostris jam esse conjunctos, et a clementissimo ac difficili comparatione imperatore dominissimo honestos hilaresque animos quidem redemptos ad nos fuisse remissos, credo equidem illa nostris mentibus intiment quae olim sermo poposcit, quae mens pia efflagitavit, quae sincerus animus concupivit: aliter credere nefas est, nec potest imperatori animum regalem majestas offendere, quam condecet exoptata beneficio ampliori praestare: vita denique Christo comitante manente, dum isti hic desiderati pervenerint, plenissime vestris reservamus sensibus quidquid nostram conscientiam duxerit eorum sermo plenissimus; aliqua sane vestris tenentur affatibus, ubi pars figuraliter, pars historialiter intimatur, nonnulla tropicae narrationis obtinent locum; de his loqui generibus prolixiorem otium res ipsa efflagitat, hac quoque concinni ratione quacunque potero brevitate perstringam. Spiritale bellum, juxta sacros apices, contra spiritalia nequitiae agere convenit, quod nos non permittere tua praemonuit bonitas; in his rebus divina magis quam humana sunt suffragia requirenda. Ille qui fuit mors mortis et vita viventium, ipse pro utrisque eorum conterat bellum. Si tamen de hominibus hoc vestra sententia proferat, notuimus olim vobis, et convenimus crebrius quos pactus vester minime vindicat, minime defendat intentio, sed dum dilationis protenditur tempus, dum occasionis praestatur eventus, dum in diversa diffunditur animus, nequaquam pars nostra postulata recepit, in tantum ut hominem summo crimine deditum, et omni morbo prostratum, pro districtione, pro castitate, pro abstinentia, nostra sequebatur intentio. Ad effectum nequivit nostra pervenire petitio; istum ob hoc pseudopresbyterum ideo inserendum putavimus, ut de caeteris te scientem quae minime nescis inter caetera faciamus. Judicibus tamen nostris vestra bonitas nobis innotuit tales sanctiones porrigere, ut nobis debita teneant et requirant ex qua nullatenus competunt, et vestris partibus juste debentur ad reddendum minime differant: hoc mihi gratum esse vestra cognoscat clementia; sufficit enim nobis nostra defendere, et aliena requirere minime. Sospitatis vestrae indicia ac felicitatis jura debentia mente devotissima reddo, et rursus salutis vestrae epistolari alloquio copia accepturum me per Dei gratiam futurum ad tempus reservo.
EPISTOLA V CAESARII PATRICII SISEBUTO REGI, Per Amelium Theodericum directa. Venerantissimos apices a dominissimo ac paterna amplexione tenendo imperatore libenter oblatos grata nimis devotione percepimus, quorum nobilissima series amplissimum decus emicando nobilitata promeruit, cum stylo exarata opportunis incolis inclytae potestatis manu ob potissimam fidem se ipsam inspexit; talibus denique donis nos ipsi refecti benevolentiam vestram participem fore maluimus, quem satis, ut opinor, inclytae potestatis imperia effectui mancipare libentius; gloriosum denique et amicissimum veritati Theodericum juxta magis clementissimi et ultra omnes homines in cunctis eximii praeceptionem imperatoris ad vestram certum est gloriam destinasse, connexo ei Amelium presbyterem venerandum aequum esse pensavimus, quos eundi felix fecit iter unitos, remeandi nequaquam quaelibet occasio faciat esse divisos. Isti denique queunt vobis omnia fidelibus verbis ac eloquiis pandere vividis, quorum fides habetur idonea, sinceritas copiosa, industria nimis cauta; oportuit ergo ob amicitiam vestram, quae ad vestram per eosdem cognitionem prolata sint incorruptibilibus vestris deducere sensibus, ut, superfluis tandem causis procul amotis, divalis praeponenda mortalibus sanctio cunctis insistentem de mutabilem tranquillitatis vestrae gloriam ad effectum ut valeat pervenire. Salutationum ut queo jura vobis restituo, et charissimos nostros ob immensam amoris excellentiam imperatoris praesentesque sursum privatos pia devotione commendo.
EPISTOLA VI EUSEBIO EPISCOPO A SISEBUTO REGE DIRECTA Sancto ac venerabili patri Eusebio episcopo.
Mortuam magis quam morituram epistolam de cinerosis sepulcris exortam quamlibet pollutam et omni contagione cinosam extremis vix attigimus manibus, quem magis anhelantem, utpote non mortuam, sed nunquam viventem aspeximus. Id in fumosis ipsis favillis advertimus, inanium vos esse sectatores causarum, et non rerum firmissimarum te consentaneum esse, sed miseris hominibus et inflatis inaniter consentire. Objectum hoc quod de ludis theatriis taurorum, scilicet, ministerio sis adeptus nulli videtur incertum: quis non videat quod etiam videre poeniteat. Beatis viris cadavera te ante ferre fetentia, et homines divinis cultibus assidue deditos tua exprobrare sententia reproba. Ergo deinceps nostrae perennitatis affatus nequaquam exspectes, sed huic viro qui Deo magis quam miserandis placet hominibus, Ecclesiam Barcinonensem regendam gubernandamque committe, quatenus Christo auspice gloriosa patuerit solemnitas Paschae, de ejus gaudeamus pontificatu optabile, et de vestra tandem vel sera consensione.
EPISTOLA VII SISEBUTI REGIS DIRECTA AD THEUDILANEM, Dum ex laico habitu ad monasterium convertisset. Quis enim ultra vires immensas vobis non referat grates, quos inflammatio spiritus sancti suos fecit esse cultores? Quis denique fidelissimis nequeat attolli praeconiis, quos alacriores cognoscit pertendere in regionibus sempiternis? Ex hoc enim fides in opere comprobatur, cum ex fide opus bonum perficitur, et incunctanter confitemur adipisci coelestia, quos sponte efficaciter novimus relinquere terrena. Ergo indolis meae, ac meorum pignora luminum, meorumque viscerum splendidissima rudimenta, hoc opus quod in nobis cernimus esse indignum, firmitas vel fides in vobis praestet idoneum; nam numerosa frugum praestolamur colligere pretia, cum ex nostris seminibus destinasse confidimus ad regione beata agiographa, inter clamante, praecepta. Beati filios suos (inquit) qui constituunt in Sion, et domesticos suos in Jerusalem; tali intellectu relinquitur, ut affectio paterna memoretur in filiis, cum meminerint quemadmodum educati fuerint in curis domesticis. Et licet non vos juxta sacra auctoris praeconia judicem subjectos, sed pretiosiores amicos, majora tamen de vobis auxilia mihi provenire non dubito, quos de gradu subjectione ad amicale confido transisse proposito. Verumtamen quia saepe mali odiunt bonos, et adversantur fidelibus infideles, quantum gracilitas subministrat ingenii, ut a me progenita viscera, quam pie cauteque vivatis, tenacius obsecro; et quos etiam devinctos in Domino junctione charitatis connexos esse confido, ut eum divina suffragia prolatis infra sententiis saeculi hujus fluctibus evitantes ad portum gaudeatis pervenisse victoriae. Poteram de omnium cupiditate nutricem malorum in procinctu parva colligere, sed superfluum fuit illos unquam aliena amplectere, quos sibimet debita delectanter dimittentes, novimus ad profuturam requiem destinasse. De superbia, scilicet, invidentiae germana quae vel sociam magis magisque cavenda est, cujus origo nefaria mortis fecit esse principium, sapientissimo ultra omnes affirmante Petro apostolo: Invidia diaboli, inquit, mors intravit in orbem terrarum. His quippe virtutibus utraque vitia mortificata reduntur quando crebra humilitas superbiam superat et amor fraternae divulsionis invidentiam calcat; sit enim competens sinceraque sine intermissione oratio, assidua lectio, moderata comestio, abstinentia temperata, humilitas copiosa, spes fixa, fides certissima, super his omnibus charitas, quae operit multitudinem peccatorum, magis magisque largiflua. Cumque his omnibus vobis fuerit gratia circumsepta, resistendum est fortiter contra millefarias callidissimi nequitias deceptoris, ne, quod absit, quemadmodum genus elationis infestae non tam virtutes videantur esse quam vitia, sed quantum maxima fuerint dona largitoris vobis in munere, tantumque promptior esse debet, sine laude cujuspiam mens vestra in sanctissimo opere. Nam ille qui de excelsa virtutum fastigia invidentia simul et elatione suffectus non immerito, sed infeliciter, in hujus aeris specie est devolutus, prisca odia contra humanum apparet genus, et dolet clamitosa fragilitas hoc nos per humilitatis acquirere gratiam, quod ille perdidit per infaustam superbiam; intentio quippe illius facile Christo comitante conteritur, cum postulatus Dominus nobis fuerit suffragatus; nam omnium creaturarum creator pia miseratione jussit ad terras descendere, ut in aethereis sedibus per opulentiam bonitatis humanum genus perduceret, quatenus credatur cum Christo Christi corporis plenitudo, dum ad caput in supernis pervenisset omnium membrorum compago. Hac sic charissimi et fideliter edocati, animoque sincero sine fuco progenito, illos subjacere aeternis suppliciis a quibus effusus est pretiosus dominicus sanguis; sed ne videamur per verborum circuitu qua intulimus procul a ratione, manentia evangelica luce clariora afferamus praecepta, ubi inter caetera amplectitur justus, et terrificatur impius, nobis omnibus praeparatum paradisum insinuat ob diabolo ejusque angelis inexstinguibilem ignem demonstrat, et quia venturus est ad fidelium praemia et impiorum supplicia. Haec sancta quos unitos in Domini gratia esse confido, sincera petitione exposco, et per Dominum testor, ut preces assiduas Redemptorem Dominum nostrum qui peccatores salvare venit, non perdere, jugi oratione pro nostris sceleribus et immensis criminibus orare non pigeatis, quatenus ab aeternis suppliciis me liberatum cum sanctis angelis ad regnum communiterve perducat aeternum: erit denique reor nobis ante Deum remissio, si vestra pro nobis intercedat oratio. Alioquin quomodo Dominus propositum vestrum, quem praescivit esse beatum, in virtutibus roboraverit sanctis, aut qualiter vitam coenobialem estis adepti paterna desideria, filiorum affectio rescriptis faciat esse jucunda. Magnus ubique Deus nunquam mutabilis auctor. . . . . . . . . . . . . . . Chare mihi in aevum valeas tu, Teudila, semper, Atque animo grato nomen amantis ama. Qui tibi divinum jussit concedere votum, Ipse tibi tribuat Sandrimer Almavia. Te Dominus verax veraci gratia servet, Ut nomen meritis vindices ipse tuis. Sit Leo de tribu Juda tibi fauctor ubique; Sit tibi vita, lux Christus ubique pius. Amen.
EPISTOLA VIII. SISEBUTI REGIS GOTHORUM AT ADVALVALDUM REGEM LONGOBARDORUM ET TECDOLINDAM EORUM REGINAM. Pro fide Christi, per Totilanem directa. Dominis eminentissimis ac venerantissimis et germana charitate mihi consociis, fratri Advalvaldo regi gentis Longobardorum et Theodolindae reginae, in nomine Domini, Sisebutus rex Wisigothorum.
Tunc enim charitas ex opere sincero cognoscitur, cum intemerata fidei regula ore catholico demonstratur; parturit alternae parti ingentia mera professio gaudia, quando exsecranda Ariana pernicies de generosa prosapia pellitur, et effossa vel suffocata radicitus e Christi corpore, Christi gratiam putatur. Interea sicut de conversis opulenta exsultatione sustollimur, instar de adversis acclines immenso onere moeroris afficimur, cum inclyta progenies, orta de stigmate claro, anguifero tenetur morsu captiva, et depasta cruentis faucibus se ipsam perire permittat ultroneam. Non tantum miranda, sed magis gemenda res est, praecepta salutaria capere et ad mortis januam se quanquam praecipitem ferre, consequi pereuntia, aeterna derogare. Remedia dolemus, nec immerito ingenti pondere rivos lacrymarum producimus, cognoscentes affinitatem sanguinis nostri Ariana contagione nunc pollui, et virulenta profusione canceris fraterna cognatione disjungi. Homines agrestes, scilicet minus ratione capaces, quotidie cernimus aethereis militare per matrem Ecclesiam castris; cur genus inclytum et inclyta forma, ingenita virtus et naturalis prudentia, elegantia morum et bonae vitae censura, praespicua dignitas et gloria dignitatis eximia, mortuis sepultisque haeresibus ignominiose subsedeat, et, ut verius nunquam ipsis viventibus loquar, infeliciter colla submittat? Pudeat vel tandem hujus sectae blasphemias sectare nefarie; pudeat fumosi tramitis intolerandum iter peragere; pudeat denique aeternae mortis ad poenam pertingere. Tales illud vel moveat, quod de earum quotidie haeresiarchae omne jam pene mundo cantatur, qui fetentibus evisceratis visceribus, aeternis ignibus animam assignavit horrificam. Opinor hanc consentaneos ejus aeternam, nisi recte crediderint, excipere poenam. Fuit, fuit hic olim morbus acerbissima peste diffusus, qui latenter infernalibus animas sedibus infelicium miscuit et illinita dulcedine pocula antidotia mortifera propinavit. Immensas tunc calamitates et diversa penuria, acerbissima crebrius bella et quotidiana miseria, indigentia frugum et pestifera vulnera hanc insolentius gentem retro acto tempore pressit. Postquam sidereus fulgor corda fidelium coruscavit, et orthodoxa fides mentibus caecatis emicuit, aucta pace Catholicorum, Domino commodante, Gothorum viget imperium. Quique dudum per falcatas lacerati senticum acies, per scorpionum vulnerati uncatis aculeis, per trivida venetio vernabunt ora serpentis; hos maternis expiatos affectibus Ecclesia catholica curat. Cordis ac linguae sine ruga professa curat, se praestante indemutabilis, indivisibilis, increata, creatrix omnium, sempiterna Trinitas curat. Unde precamur vestram clementiam verbis, precamur votis, precamur et mentibus puris, tantorum praemiorum vestram fore gentem participem et adunatam in Christi corpore simul vobis esse consortem. intolerandum nimis ac detestabile nec ferendum est, tot copiosis caput virtutibus sublimatum, quamlibet exignum membra torpentia consequantur, illud magis in rebus ipsis agentes incunctanter nobis fiduciam fecit, qui catholica viscera nactus, et catholico fonte cerneris esse renatus. De utrisque vestram opinor gloriam titulis lautioribus divino munere sublimari, si gloriose tramitem genitricis servaveris, et optionis quod tibi donum collatum est, omni quo vales caeteris nisu porrexeris. Quanta te, rex clementissime, haeredem futuri regni gloria praestolatur, quanta largitionis munera conferri virtus tibi divina sustineat, quantaque felicitatis insignia praemia, si velis capere, idem auctor exoptat, dicerem; sed non est datum scire mortalibus quod immortalibus praeparatur. Nec possunt sensus vel mens humana attingere qua Dominus est recte credentibus pollicitus elargire. Caeterum si mens forsitan, quod fari nefarium est, haereticos ad convertendum in quidpiam titubaverit, quatenus errores putrido scultro experientiae minus resecando absciderit (apud agnoscentes loquimur), quam in se suosque jacturam sentiat, vel quam pastori rationem pastorum exhibeat, ista vestris sensibus discutienda commisimus; quarum si doctus malit almis eloquiis sententias colligere verbis, reor prius tempus quam exempla deficere. Ergo ne dubites; fautore denique Christo cuncta mortalia cedunt: habes illic omni matrem veneratione colendam, doctricem fidei firmissimam, operibus claram, humilitate sinceram, oratione compunctam, almis studiis deditam, vinculo charitatis astrictam, consilio providam, misericordiis opulentam, honestate praecipuam, virtutibus cunctis onustam, suavem eloquio, acrem ingenio, dapsilem dono, justam judicio, clementem in verbo, amicissimam Christo, amicam gregi catholico, semper infestam diabolo, infestissimam et ejus corpori semper haeretico, cujus virtutes exigit justitia, ut perseveret libratior efficit; prudentia ut vim rationis attendat impellit; nec immerito tanti nominis nobilitatur vocabulo, quae vallata tot praemiis cognoscitur sub auctore sidereo. Ergo si vim hujus nominis attendere velimus, liquidis vocibus Argivis Theodolindae. ( In Ms. Toletanae Ecclesiae hic desinit epistola. )
Plectendi sunt pollicitatione qua cupiunt nonnulli subtiliter pro tempore ubi inardescunt, quosdam lenis debet comminatio regulae subdere, quosdam asperior increpatio flectere; nam facile cupidus porrecto munere trahitur, et contumax districtionis severitate de prava secta repellitur. Haec quidem aequanimiter pro loco, pro tempore, pro persona, gerenda sunt, donec ardor fidei convalescens vigore catholico, lampade coruscante, fundata corda credentium luciflua reddat, et putridas haereticorum reliquias de fumosis orta materiis exurens in favilla reducat. Hac ne forte ratione mera quam charitas austeritate nostri defensus extorpsit et caetera. Sed impolita fiducia, amore pellente, praemisit praesumptionem, audientibus conferat quod ad cultum religionis oratio minus vernantibus verbis universa perstringat, audiat qui haec sane dicturi sunt, regnum Dei non in verbis tantum, sed in virtute consistere. Cum et prudentibus magis fortia quam falerata complaceant, et salubria potius quam suavia aegrotis expediant, non docendi formam sumpsimus, sed affectionem fraternam ostendimus; et sicut participamur affinitatis origine, instar participemur sanctae fidei qualitate. Ergo quod splendor artis mensuratae grammaticae, quod facundia acclamationis rhetoricae minus, quod argumentatio defuerit dialecticae disciplinae, non dicendi copiam indigentia denegavit, sed tali prosecutioni credentibus eloquia pandere divinus sermo subduxit. Cum is odibilis sit qui loquitur, per Salomonem, sophistice; et rursus idem per apostolum inquit: Ubi sapiens, ubi scriba, ubi conquisitor? Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus saeculi? Satis ostendit fidei documenta simplicibus verbis asserere, orthodoxam eloquio usitato professionem monstrare, inde fuit saecularia studia litterarum amovere, acclamationesque gentilium nequaquam in suis erroribus conservare. Sed coelesti bibliothecae resplendentia quadam exempla libavimus, institutionesque fidelium paternorum connexas tabella notavimus, ut dictorum fides auctoritas illibata efficiat, et apostolica regula a patribus tradita nullis fuscata tenebris ad vos usque perveniat. Qui confessus, ait Dominus, me fuerit coram hominibus, confitebor et ego illum coram Patre meo qui est in coelis. Et: Qui negaverit me coram hominibus, negabo et ego eum coram Patre meo qui est in coelis. Sed talis debet esse confessio quae te gentemque tuam apostolorum sequipedam faciat. Fidei fundamentum supra petram aedifica, quae de cavernis haereticorum flamine ventorum impulsa dispiciat, et rorantes perfidorum stillicidia turbulenta fortitudinis tutissima plenitudine spernat. Tu es, inquit Dominus, Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, tibique trado claves regni coelorum, et portae inferi non praevalebunt adversum te; quodcunque ligaveris in terra, ligatum erit in coelo, et quodcunque solveris in terra erit solutum in coelo. Aperte satis ostenditur neminem posse de praeterito praesenti atque futuro resolvi a crimine, nisi apostolicam tenuerit sine ruga professionem: clausus obduratusque erit illi supernus introitus, cujus in defendendis erroribus cor manserit obduratum. Ad comparationem grani sinapis fidei qualitas comparatur, cum taliter a Domino dicitur: Si habueritis fidem tanquam granum sinapis, et dixeritis huic monti: Transfer te, transferet se. Sicut granum sinapis nequaquam recipit sectionem, sed fructificando se porrigens ramorum incrementis densatum sublimem arbustum efficiet, instar indesecabilis fidei catholicae puritas quousque detersos erroribus coeperit, tanta frugum nobilitate multiplicat, tantaque celsitudine suffragando sublimat, ut usque ad coelum perveniat, et coelestia dona merentes Christum deficientem nullo tempore perfruantur. Mortem hic inimicum fidei cultorem haereticorum ostendet qui vexillo crucis perterritus, atque orthodoxa professione turbatus, cum nequeat catholicis inferre nequissimum damnum, in suum praeceps fertur extirpatus semper interitum. Locutus est Dominus discipulis suis, dicens: Euntes baptizate gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, non in nominibus ait, sed in nomine, ut distinctio Trinitatis in tribus personis appareat, et unius substantiae deitas ineffabilis clareat: unde et doctor gentium currens per magistri vestigia, his verbis enuntiat: Unus Deus, una fides, unum baptisma. Clare lucideque permonuit, unam ad cultum venerationis esse confessionem credentium, quam sequax Ecclesia ab apostolis traditam Romana suscepit, et recte petentibus, haereticorum segetibus exstirpatis, maternis affectibus tradidit. Patent et alia per campos divinae legis testimonia, copiose florigera, quae sicut claves vel luminaria obscura dilucidant et patefacient obserata. Interea quae ad perversitatem sui dogmatis oblatrando praesumptio Ariana vociferat, quomodo vel divinorum exempla voluminum impiis vocibus prave sententiendo convertat, elegimus sententias, ut eorum exsecrabiles retexere naenias, connectens intemeratae fidei sacratissima subter eloquia, quo facilius de utrisque conditio indagata haeretica temeritate frustrata, et bona docere et mala perfectius sciat dedocere. Volentes denique Filium de paterna substantia ausu temeritatis excludere, ea qua competunt humanae naturae in subjectionem nostri Redemptoris afferre. Pater, inquiunt, major me est. Et illud: Qui me misit, ipse mihi mandatum dedit. Et: Non ego veni, sed ille me misit. Et rursus: Non veni facere voluntatem meam. Iterumque: Sicut mihi Pater dixit, sic loquor; et quod dedit mihi servavi, et omnia quae mihi dedit nemo auferet a me. Post talia ingerunt: Rogabo Patrem meum, et exhibebit mihi plusquam duodecim millia legiones angelorum, atque: Si hic calix non potest transire, nisi bibam illum; et: Si fieri potest, transeat a me calix iste; non sicut ego volo, sed sicut tu. Adjungunt etiam: Et quae sunt placiti ea ego facio semper; et sedere ad dexteram meam, vel ad sinistram, non est meum dare vobis. Insanientes connectunt; Et dedit illi nomen quod est super omne nomen; et: Exaltavit puerum suum; et: Benedixit te Dominus Deus tuus; et: Excitavit eum a mortuis, et sedere fecit eum ad dexteram suam; multaque similia, quae rectissima fides taliter recipit, ut sciat quae Deitati, quae humanitati conveniunt. His quidem rationibus et fidelibus infelices convincuntur exemplis; in Dei quidem filio duas confitemur certissime esse naturas, unam deitatis et alteram fatemur humanitatis. Christus igitur formam servi, quam sumpsit ex Virgine, Patri dicitur esse subjectus. Doctorem gentium apostolorum confirmantem: Ubi venit, inquit, plenitudo temporis, misit Deus Filium suum natum ex muliere, factum sub lege. In ea natura dicitur esse subjectus, in qua sub lege ex muliere nascitur generatus. Si quid sane illam divinis reperiantur eloquiis, quia Christi personam Patri subjectiorem efficiant, non naturam deitatis evacuat, sed verum hominem deitatis deitati subjectum affirmet. Igitur ubi Deo Patri Deus Filius aequalis ostenditur, de thesauris sacrae legis velut florum capita delecta collegimus, et sub uno congesta exhaurientes aeterni regis dona porreximus: Dicit enim filius Patri: Omnia mea tua sunt; et rursus evangelista: Aequalem se, inquit, faciens Deo omni virtute; et Ego et Pater unum sumus. Et in consequentibus: Ut sint in nobis unum, sicut et ego et tu unum sumus; et: Non credidisti quia ego in Patre, et Pater in me est? Pater meus operatur, et ego operor; atque: Sicut Pater suscitat mortuos, et vivificat; ita et Filius quos vult vivificat; et: Qui me vidit, vidit et Patrem; et: Qui me odit, odit et Patrem meum; et: Clarifica Filium tuum, ut et Filius tuus clarificet te; et: Ego clarificavi super terram, et manifestavi nomen tuum hominibus. Jam ut omnis conquiescat cabilationis intentio, hanc, sententiam Joannis praevisam accipiant et defendant in isto modo sacratissima verba narrantem: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Conticescant ergo dementium potentiosi sermonis linguae sententiam ferre, quae anhelantes conantur Filium a Patris substantia separare. De Spiritu sancto, qui cum Patre et Filio in unitate virtutis aequalis vivit et regnat, talem infelicem et omni fonte lacrymarum plangendi opinantur sensibus opinionem, oblatrare caecati, quatenus prosecutione funera, impia, sauciati dementia, a Patre Filioque dissociant, et non Deum (quod dici nefas est), sed creaturam, sceleratis vocibus personant. Sacra tamen auctoritas eloquiis opulenta divinis, Spiritum sanctum esse Deum et Creatorem cum Patre et Filio, clarissimis his affatibus demonstravit: Verbo, inquit, Domini coeli firmati sunt et spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Rursus qui supra pulchra per eloquia intimavit: Emitte spiritum tuum, et creabuntur, et innovabis faciem terrae. Rex ille cunctis prudentior, et propheta: Ipse, inquit, creavit ea per Spiritum sanctum. Patientissimus poenae ultra omnes homines Job: Divinus, ait, Spiritus qui creavit me. Bellatrix namque Judith: Tibi, inquit, servit omnis creatura, qui dixisti, et facta sunt; misisti Spiritum tuum, et creata sunt.