Migne Patrologia Latina Tomus 51
ProAqu.ExPsACU 51 Prosper Aquitanus390-463 Parisiis J. P. Migne 1846 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
371 PSALMUS C.
(Vers. 1.) Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine. Psalmus iste de primo versu toto intelligendus est corpore, et confitendum Deo quoniam universae viae ejus misericordia et veritas (Psal. XXIV, 10): ut quaelibet se nostris cogitationibus de rerum veritate ingerant causae, non in aliquam moveamur querelam; sed misericordiam et judicium Domino pia confessione cantemus. Ad resolvendas enim universas quaestiones quas contra providentiam Dei exercere audet mundi hujus stulta sapientia, invictissima est ratio, per quam intelligitur, inter praesentis vitae inaequalitates, nec a justitia Dei misericordiam, nec a misericordia abesse justitiam; donec peractis temporalibus, justo judicio fiant utraque perpetua, cum pro qualitate gestorum dextros gloria, sinistros poena susceperit. (Matth. XXV, 34 et seqq).
(Vers. 2.) Psallam, et intelligam in via immaculata, quando venies ad me. In hac, inquit, confessione boni intellectus ero; et per immaculatam conversationis meae viam ad me venire te sentiam. Cum enim sine te bonus esse non possim, si recta sunt quae ago, te mihi inesse non dubito. Deambulabam in innocentia cordis mei, in medio domus meae. Innocentia vera est, quae nec sibi, nec alteri nocet (Sent. 1 in lib. Sent.). Quoniam qui diligit iniquitatem, odit animam suam (Ps. X, 6). Deambulare in latitudine animae suae, id est, in habitaculo cordis sui, non potest quem angustat reatus, et vita illicitae actionis accusat. Pia autem et impolluta conscientia liberis intra se utitur spatiis, et quae integros habet suae aedificationis recessus, in appetitus non evagatur alienos.
(Vers. 3.) Non proponebam ante oculos meos rem malam. Ante oculos habemus quae diliguntur, et 372 in quibus delectatur animus, in his moratur aspectus. A re ergo mala oculos avertere, est quidquid Deo displicet non amare. Facientes praevaricationes odio habui. Diligendi sunt homines, ut odio habeantur praevaricationes (Sent. 2): quia aliud est amare quod facti sunt, aliud odisse quod faciunt.
(Vers. 4.) Non adhaesit mihi cor pravum: declinantem a me malignum non agnoscebam. Pravo, inquit, cordi consensum non praebui: et ab immaculata via declinantem malignum non cognoscebam, hoc est, propter dissimilitudinem non probabam.
(Vers. 5.) Detrahentem proximo suo occulte, hunc persequebar. Bona persecutio quae non hominem sed peccatum hominis insectatur. Superbo oculo et insatiabili corde, cum hoc simul non edebam. Superbia fontes invidiae est, quae numquam nisi maligna est, et malis non satiatur alienis. Cum his igitur qui tali delectabantur veneno, non convescebar: quia cibum iniquitatis ipsorum, quo incessabiliter replebantur, horrebam. Beati enim qui esuriunt justitiam: quoniam saturabuntur (Matth. V, 6).
(Vers. 6.) Oculi mei super fideles terrae, ut simul considerent hi mecum. Vox Domini dicentis imitatoribus suis: Sedebitis super duodecim thronos, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX, 28).
(Ibid.) Ambulans in via immaculata, hic mihi ministrabat. Mihi ait, non sibi; multi enim non sinceri praedicatores Evangelii sibi ministrant, sua quaerentes, non quae Jesu Christi (Philip. II, 21)
(Vers. 7.) Non habitavit in medio domus meae faciens superbiam. Non habitavit in corde justi, quae est domus ejus, injustus: quia semper a se dissimilitudo longinqua est. Loquens iniqua non direxit in conspectu oculorum meorum. Iniquorum iter non est directum: et diversum longe est ab illa via cui oculi Domini 373 praesident, et per quam ad suos venit.
(Vers. 8.) In matutinis interficiebam omnes peccatores terrae: ut disperderem de civitate Domini omnes operantes iniquitatem. Diem judicii sui denuntiat Dominus, qui loquitur in Propheta: quoniam secundum veritatem in principio psalmi dictum est, Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine. Nam quia tempus hujus saeculi tempus est noctis, et ignorantiae, et tribulationis, nec cuiquam patet in quem finem sit quisque venturus: dat locum poenitentiae misericordia Dei, et diversis modis agit, ut proficiant justi, ut erigantur lapsi, ut convertantur aversi. Sed haec patientia, manente adhuc nocte, praestatur. Ubi autem illuxerit dies, et omnia occulta fuerint revelata, discretis impiis a societate justorum (I Cor. IV, 5); non ultra parcetur malis, sed interficientur omnes peccatores terrae: in illo mane, quo declarabitur quid quisque mereatur.
PSALMUS CI. (Vers. 1.) Psalmi hujus titulus est, Oratio inopis cum angeretur, et in conspectu Domini effundit precem suam. Iste ergo pauper Christus est, qui formam servi accipiens, nostra indutus est paupertate; et cum sit mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus (I Tim. II, 5), idem est in humilitate corporis, qui est in gloria Patris, ut quorum suscepit naturam, exsequatur et causam.
(Vers. 2). Exaudi, Domine, orationem meam, et clamor meus ad te perveniat. Ne avertas faciem tuam a me: in quacumque die tribulor, inclina ad me aurem tuam. Quod est, Exaudi orationem meam, hoc idem est, et clamor meus ad te perveniat. Sed geminata petitio ostendit petentis affectum. Ne avertas autem faciem tuam a me, dicit pro humilitate membrorum. Nam quando Pater a Filio, quando Deus averteretur a Christo? Et ideo petit se in quacumque die tribularetur, exaudiri: quia pietas capitis cum omni corporis portione compatitur; et labor omnium, qui et locis et temporibus variatur, numquam sine illo est, qui omnium miseretur.
(Vers. 3.) In quacumque die invocavero te, velociter exaudi me. Cito obtinentur quae bono desiderio postulantur: nec differentur preces, quae hoc petunt, quod vult ille qui petitur. Velox itaque exauditio est, cum ipsa primitus exauditur oratio; nec tardat auxilium, qui dedit votum.
(Vers. 4.) Quia defecerunt sicut fumus dies mei. Dies primi hominis, quem suscepit secundus, fumo in sua elatione deficienti aptissime comparantur. Et quia nemo in novitatem 374 Christi, nisi ex Adae vetustate transfertur, gemit in his quos reparat ipse reparator. Et ossa mea sicut in frictoriolo confrixa sunt. Ossa dicuntur hi qui sunt in Christi corpore fortiores, quorum firmitate omnium compago membrorum munitur; dicente osse fortissimo Paulo, Quis scandalizatur, et ego non uror (II Cor. XI, 29)?
(Vers. 5.) Percussum est sicut fenum, et aruit cor meum. Omne humanum genus in Adam, a quo est universalis propago, percussum est: et de illius vulnere gemunt qui spe salvantur in Christo, non sine miseriis mortalitatis inde contractae (Rom. VIII, 24). Quoniam oblitus sum manducare panem meum. Acceperat primus homo panem verbi in lege mandati: sed vetitum cibum sumens, panis illius de quo vivebat, oblitus est: et ob hoc, sicut percussum fenum, cor ejus exaruit. Modo ergo reviviscat, et edat panem quem fuerat oblitus; qui jam in corpore est dicentis, Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi (Joan. 6, 51).
(Vers. 6.) A voce gemitus mei adhaeserunt ossa mea carni meae. A voce, inquit, gemitus mei, non a voce gemitus illorum de quibus gemo quod non recte gemunt, quod carnalia cupiunt, quod corporalia concupiscunt. Sed quia non desunt validiora membra quae curam habeant infirmorum, nec ab affectu capitis discrepent; voce gemitus mei erudiuntur ossa, id est, fortiora corporis; ut adhaereant carni meae, id est, infirmioribus meis, secundum quod scriptum est, Debemus enim nos firmi infirmitatem infirmorum portare (Rom. XV, 1).
(Vers. 7. 8.) Similis factus sum pelicano solitudinis, factus sum sicut nycticorax in parietinis. Vigilavi, et factus sum sicut passer singularis in tecto. Omnis strenuus et devotus Evangelii praedicator, his tribus, quae commemoratae sunt, avibus comparabilis invenitur, secundum eorum formam quibus verbum veritatis annuntiat. Si enim infidelibus loquitur, in solitudine est, tamquam pelicanus, nec fastidit deserta et inculta: quia etiam in talibus facit sibi Spiritus sanctus habitaculum. Si autem his praedicat qui acceptam gratiam perdiderunt, fit quodammodo nycticorax in parietinis, non deserens eos qui corruunt, ut aedificii bene fundati et stabilitatem recipiant et decorem. Si vero eos cohortatur qui, cum videantur fideles, tepidi tamen sunt atque carnales, fit sub tecto positis, id est, sub carnis infirmitate viventibus, quidam passer, increpans eos atque incitans, ut in tecto sint potius quam sub tecto, hoc est, ut subjectam sibi carnem habeant, non ut ipsi ei subjiciantur. Qui enim in tecto est, non descendat tollere aliquid de domo (Matth. XXIV, 17); et quod in aure auditis, 375 praedicate super tecta (Ibid., X, 27). Sed harum affectionum sedulitatem nemo magis quam Dominus Jesus Christus, voluntarius pauper, exsequitur: qui veniens peccatores salvos facere, omnium labores infirmitatesque suscepit. Quia Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi (II Cor. V, 19): ut et solitudo Gentilis acciperet notitiam veritatis: et obcaecatis Judaeis, ac sua praevaricatione ruinosis, et lux, et stabilitas praestaretur: dum ille qui tenebrarum illuminator est, per Apostolum dicit, Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino (Ephes. V, 8). Idem vero a tenebris, quas dilexit, occisus vigilavit, id est, surrexit; et factus est sicut passer singularis in tecto, id est, in coelo, quo adhuc nemo ascendit, nisi qui de coelo descendit (Joan. III, 13), qui est primitiae dormientium (I Cor. XV, 20), et primogenitus ex mortuis (Coloss. I, 18; Apoc. I, 5).
(Vers. 9.) Tota die exprobrabant mihi inimici mei, et qui laudabant me, adversum me jurabant. Ea significantur quae in tempore passionis gesta sunt. Exprobratur Domino, quod qui alios salvat, seipsum supplicio eruere non possit (Matth. XXII, 49); et qui fuerant falsi laudatores, in occisione ipsius conspirabant.
(Vers. 10.) Quoniam cinerem sicut panem manducabam, et potum meum cum lacrymis miscebam. Ostenditur sacramentum misericordiae Salvatoris, qui etiam eos membra sua facit, quibus talis congruit medicina; et personae suae eorum copulat causam, in quibus se cinerem dicit sicut panem manducasse, et potum cum lacrymis miscuisse: quod quidem infideles opprobrio deputant, dicentes spem remissionis fomitem esse peccandi
(Vers. 11.) A facie irae tuae et indignationis tuae, quoniam elevans allisisti me. Ipsa est ira quam Adam meruit, et in qua omnes nati sumus: secundum quam dicit Apostolus, Eramus natura filii irae, sicut et caeteri (Ephes. II, 3), non ex conditione Dei, sed ex judicio. Et ideo natura filii irae dicimur, quia ita ipsis nostris principiis insedit, ut ab illa, praeter Dominum nostrum Jesum Christum, nullius hominis natura sit libera. Elevatus est autem homo, quia rationalis et ad imaginem Dei factus est: elisus vero est, quia suae dignitatis oblitus est; sicut scriptum est, Homo cum in honore esset, non intellexit, comparatus est jumentis insipientibus (Psal. LXVIII, 13 et 21).
(Vers. 12.) Dies mei sicut umbra declinaverunt, et ego sicut fenum arui. Recessi ab aeterno die per peccatum, et in dies transitorios decidi per judicium: et quia sicut fenum arui, per eum qui inter mortuos liber est, spe salvus fio. Sicut enim in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur (I Cor. 13, 22).
(Vers. 13.) Tu autem, Domine, in aeternum permanes, et 376 memoriale tuum in generatione et generationem. Temporalem, inquit, servet aeternus: non enim quia cecidi, tu senuisti: qui eras ad me humiliandum, ipse es ad me liberandum, et promissionum tuarum non oblivisceris.
(Vers. 14.) Tu exsurgens misereberis Sion: quia tempus ut miserearis ejus. Quod tempus, nisi de quo dicitur, Cum autem venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant redimeret (Galat. IV, 4 et 5).
(Vers. 15.) Quoniam beneplacitum habuerunt servi tui lapides ejus, et pulveris ejus miserebuntur. In Sion multi sunt lapides, et plerique sunt pulvis. In lapidibus gaudium sanctorum est, in pulvere miseratio. De Sion sancti patriarchae, sancti apostoli, et praedicatores Evangelii: hi omnes lapides electi, et probati; caeteri autem, qui istis non sunt connexi, pulvis sunt, quos auferet ventus a facie terrae (Psal. I, 4); nisi agnoscant se, et dicant, Memento, Domine, quod pulvis sumus (Psal. CXII, 14).
(Vers. 16.) Et timebunt gentes nomen tuum, Domine, et omnes reges terrae gloriam tuam. Hoc fundamento posito in Sion, et hac misericordia pulveri ejus impensa, veniet etiam de gentibus alius paries, qui angulari lapidi coaptetur, et duo in uno condantur, qui facit utraque unum (Ephes. II, 20).
(Vers. 17.) Quoniam aedificavit Dominus Sion, et videbitur in gloria sua. Crescit quotidie Ecclesia in templum Dei, et ab ipso capite totum corpus exstruitur. Et apparebit Jesus Christus in gloria sua, cum venerit judicare mundum, a dextris et sinistris alios assumpturus in regnum, alios in supplicium detrusurus (Matth. XXV, 33).
(Vers. 18.) Respexit in orationem humilium Dominus, et non despexit precem eorum. Haec est aedificatio Sion, et structura ejus. Sic vivi lapides instruuntur: quia ad compagem decoris ejus, non nisi per humilitatem et orationem, per gemitus et lacrymas pervenitur: ne perfecta et dedicata domo, frustra pulset qui secus advenerit.
(Vers. 19.) Scribantur haec in generatione altera: et populus qui creabitur laudabit Dominum. Scribuntur haec in veteri Testamento per prophetiam pertinentem ad novi Testamenti generationem, hoc est, ad populum qui creandus erat in Christo, de quo Apostolus dicit, Si qua igitur in Christo nova creatura, vetera transierunt, ecce facta sunt nova. Omnia autem ex Deo (II Cor. V, 17 et 18). Hoc est, vetera et nova: quoniam per unam fidem uterque populus accepit justificationem.
(Vers. 20, 21.) Quoniam prospexit ex alto sancto suo, Dominus 377 de coelo in terram prospexit. Ut videret gemitus compeditorum, ut solveret filios mortificatorum. Prospiciente in terram Deo, hoc est, misericordiam suam hominibus tribuente, tam fortia facta sunt vincula charitatis, ut ea non potuerit vincere violentia persecutionis. Per timorem enim Dei superaverunt martyres timorem mundi; et compedes fidei continuerunt eos ab excessu transgressionis: qui labor perseverantiae transiit in libertatem gloriae; ut gemitus verterentur in gaudia, et compedes in coronas. Solvuntur autem etiam filii mortificatorum, id est, martyrum, qui eadem inflammati fide, saecularium cupiditatum vinculis liberati possunt dicere, Disrupisti vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis (Psal. CXV, 16 et 17).
(Vers. 22.) Ut annuntietur in Sion nomen Domini, et laus ejus in Jerusalem. Ut solutis vinculis peccatorum, libera charitas serviat Deo, et laus Domini multiplicetur in Sion, id est, in specula, quae est Ecclesia, quae non praesentia diligens, sed futura prospiciens, in spe promissionum laetatur.
(Vers. 23.) In conveniendo populos in unum, et regna, ut serviant Domino. Factum est sanguine martyrum et gemitibus compeditorum, ut exauditis illis qui erant in gemitibus et pressura, hanc nostris temporibus haberet Ecclesia libertatem, qua omnium gentium populi in fidei coeant unitatem, et regna quae persequebantur Christianos, jugo Christi subjecta sint.
(Vers. 24.) Respondit ei in via fortitudinis suae. Sive Sion, sive Jerusalem, quae est Ecclesia, in qua laus Domini celebratur, respondit ei, quem per fidem laudat, per spem, per charitatem. Nam vocationi ejus respondere, est credere atque obedire, et in praeceptis ipsius ambulare. In via fortitudinis: quia ab ipso est ut perseveretur inter omnes illecebras et labores. Exiguitatem dierum meorum annuntia mihi. Exignum est omne quod finitur et transit; vita enim temporalis in comparatione aeternitatis exigua est: cujus dies ideo sibi annuntiari Ecclesia postulat, ut noverit se usque in finem saeculi esse mansuram, donec veniant illi dies qui nec numerum poterunt habere, nec terminum.
(Vers. 25.) Ne revoces me in dimidium dierum meorum. Non imminuantur, inquit, dies mei, quousque in consummationem saeculi spopondisti: donec plenitudo gentium introeat (Rom. XI, 25), et omnis Israel salvus fiat. In generatione et generationem anni tui. Ab initio usque ad consummationem sanctos Dei diversa saecula, alios et alios protulerant: quorum justificatio non est nisi in Christo, 378 per quem omnium generationum una generatio est, quam Deus aeternitatis facit esse participem: ut absque commutatione sit omnia in omnibus (I Cor. XV, 28).
(Vers. 26, 27, 28.) Principio, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt coeli. Ipsi peribunt, tu autem permanes, et omnes sicut vestimentum veterascent, et sicut opertorium mutabis eos, et mutabuntur: tu idem ipse es, et anni tui non deficient. Vera aeternitas, et vera immortalitas non est, nisi in Deitate Trinitatis, cui quod est esse, perpetuum est: et neque per initium, neque per incrementum, neque per defectum ullam recipit mutabilitatem. Creaturae autem, etiam illae quibus aeternitatem Creator dedit, vel daturus est, non penitus carebunt fine, dum illis finis est ipsa in augmentum facta mutatio (Sentent. 3). Et terra ergo, quam tu, Domine, fundasti, et coeli, qui opera sunt manuum tuarum, sicut vestimentum et opertorium veterascent et peribunt: non ut non sint, sed ut aliter sint; novatione scilicet substantiae, non defectione naturae. Tu autem idem ipse es, nec ab alio in aliud transis; quia tu es qui vere es, et qui in gloria tua nec minor potes esse, nec major; dans filiis servorum tuorum, ut ad non deficientes annos tuos valeant pervenire.
(Vers. 29.) Filii servorum tuorum inhabitabunt, et semen eorum saeculum dirigetur. Filii servorum Dei, sunt filii justorum, filii patriarcharum, prophetarum, apostolorum, et martyrum; filii postremo totius Ecclesiae, quae corpus est Christi, et quae mater est omnium patrum, omniumque filiorum (Ephes. V, 23; Gal. IV, 26). Hi ergo in aeternitate annorum Dei habitabunt, et semen eorum in aeternum dirigetur. Semen autem eorum recte intelligitur opus justitiae ipsorum, quod debet unumquemque praecedere: quoniam sterilem et infructuosum illa aeternitatis beatitudo non recipit.
PSALMUS CII. (Vers. 1.) Benedic, anima mea, Dominum: et omnia interiora mea nomen sanctum ejus. Tota Ecclesia cum suo capite, quod est Christus (Ephes. V, 23), unus est homo: cujus proprium officium est in omni tempore benedicere Dominum, seque in laudem ejus, quem ex tota virtute sua diligit, cohortari. Interiora autem ejus sunt ratio intelligentiae, spes fidei, humilitas timoris, fortitudo charitatis; et si quae sunt aliae affectiones quibus mens in admirationem sui auctoris erigitur.
(Vers. 2.) Benedic, anima mea, Dominum: et noli oblivisci omnes retributiones ejus. Iterata cohortatio docet, numquam a Dei benedictione cessandum. Erit autem perseverans 379 benedictio, si retributionum ejus nulla umquam subrepat oblivio. Quae retributiones non secundum merita humana sunt factae. Nam damnatio peccatoribus debebatur: sed gratia praestita est malis, et salus perditis. Quoniam Filius hominis venit quaerere et salvare quod perierat (Luc. XIX, 10); et non venit vocare justos, sed peccatores (Luc. V, 32), Benedicendus ergo est qui non solum non plectit malos, sed etiam bona pro malis reddit, et bonos facit.
(Vers. 3, 4, 5.) Qui propitius fit omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat omnes languores tuos. Qui redimet de corruptione vitam tuam, qui coronat te in miseratione et misericordia. Qui satiat in bonis desiderium tuum: renovabitur sicut aquilae juventus tua. Enumeratio retributionum Dei ostendit per quos gradus gratiae anima humana salvetur. Qui propitius fit, inquit, omnibus iniquitatibus tuis. Non ait, Omnibus virtutibus tuis: quae utique nullae ei inessent, nisi fieret remissio peccatorum. Quae ne rursus exsurgant, Sanat, inquit, omnes languores tuos. Qui autem sunt isti languores, nisi concupiscentiae malae, desideria carnalia, et morbi omnium vanitatum? De qua corruptione redimitur vita infirmorum: quia corpus mortis nostrae corpus factum est ipsius vitae, ut coronaret nos in miseratione et misericordia: sicut scriptum est, Miserebor cui misertus ero; et misericordiam praestabo, cui misericordiam praestitero (Rom. IX, 15): ut intelligamus, per eamdem misericordiam dari coronas meritorum, per quam data sunt merita coronarum. Deinde additur. Qui satiat in bonis desiderium tuum. His enim curationibus perducta est anima ad desideria bona, ut spretis et abjectis carnalibus atque terrenis, spiritalia et coelestia concupiscat: quoniam Beati qui esuriunt justitiam, quia ipsi satiabuntur. Renovabitur ergo sicut aquilae juventus tua (Matth. V, 6); hoc est, a vetustate in novitatem, et in juventam a senectute mutaberis: ad similitudinem aquilae, quae depositis alis rostroque mutato, in novas vires redivivo vigore juvenescit.
(Vers. 6.) Faciens misericordias Dominus, et judicium his qui injuriam accipiunt. Novit Dominus, quod in hac vita servi ipsius laboribus injuriisque subjecti sunt; sed vult eos esse mites, esse patientes; quia sicut misericors est ad liberandum, ita etiam justus ad judicandum. Dicens enim omnibus injuriam accipientibus, Mihi vindictam, et ego retribuam (Rom. XII, 19), non denegat opem qui denuntiat ultionem. Facit ergo Dominus misericordiam, 380 facit et judicium. Sed perfectorum est, etiam his qui injuriam fecerint, misericordiam magis quam optare vindictam.
(Vers. 7.) Notas fecit vias suas Moysi, filiis Israel voluntates suas. Magnum mirandumque mysterium est, ideo datam legem, ut crescente peccato (Rom. V, 20; Galat. III, 22) humiliarentur superbi, humiliati confiterentur, confessi sanarentur. Istae sunt viae occultae quas notas fecit Moysi, per quem legem dedit, quia peccatum non haberet, ut superabundaret gratia: quam utique veri Israelitae intellexerunt, et a Deo revelante viderunt, quae ratio dispositionum, quod consilium divinarum fuerit voluntatum.
(Vers. 8.) Miserator et misericors Dominus: longanimis et multae misericordiae. Quid tam longanimum, quid tam abundans quam Deus, qui in misericordia pluit super justos et injustos, et solem suum oriri facit super bonos et malos (Matth. V. 45)? Parcit contemptus, parcit negatus, et mavult vitam peccatoris quam mortem. Quoniam omnis longitudo patientiae ejus, eruditio est poenitudinis, et oblatio correctionis; nec ulla opera ipsius misericordia vacant, quando homini et mansuetudine consulit, et flagello (Sentent. 4).
(Vers. 9.) Non in finem irascetur, neque in aeternum indignabitur. Divina bonitas ideo irascitur, ne irascatur (Sentent. 5); et misericorditer adhibet temporalem severitatem, ne aeternam referat ultionem.
(Vers. 10, 11, 12.) Non secundum peccata nostra fecit nobis, neque secundum iniquitates nostras retribuit nobis. Quoniam secundum altitudinem coeli a terra, confirmavit Dominus misericordiam suam super timentes se. Sicut coelum, inquit, protegit terram. sic timentes se protegit Deus, Quantum distat Oriens ab Occidente, longe fecit a nobis peccata nostra. Regenerationis haec virtus est, quae homines exuit peccatis et gratiae induit donis; ut vetustas occidat et veritas oriatur. Facta enim mutatione status, innocentia constituitur in oriente, peccata remaneat in occasum.
(Vers. 13, 14.) Sicut miseretur pater filiorum, ita misertus est Dominus timentium se. Quia ipse cognovit figmentum nostrum: memento quod pulvis sumus. Qui personam suscipere dignatus est patris, nihil circa filios non misericorditer facit. Flagellet adoptatos, potius quam deserat abdicandos. Novit autem ipse quod nos fecerit, 381 et de quo lapsu in quem statum reformaverit, quantumque nos pluvis terrenae fragilitatis infirmet. Petitur ergo Deus, ut meminerit conditionis humanae, id est, ut misereri ipsius perseveret. Quoniam non ipse obliviscitur, sed ut nos gratiae ejus non obliviscamur facit.
(Vers. 15.) Homo tamquam fenum dies ejus, et sicut agri flos ita florebit. Non superbiat homo, cujus dies sunt sicut fenum paululum florens, et mox arescit: sed non desperet homo, cujus infirmitas a Dei virtute suscipitur. Verbum enim caro factum est (Joan. I, 14), ut flos qui in Adam erat caducus, in Christo esset aeternus.
(Vers. 17, 18.) Misericordia autem Domini a saeculo et in saeculum super timentes eum: et justitia ejus in filios filiorum. Timentibus Dominum aeterna gaudia promittuntur. Et quia timor obedientiam parit, obedientia autem mandatorum gignit effectus; ideo justitia Dei, hoc est, retributio super filios filiorum: qui melius intelliguntur in germine bonorum operum, quam in prole natorum; quos multi justi non habuisse noscuntur; et qui habuerunt, non omnes sunt, aut in omnibus gloriati. Custodientibus testamentum, et memoria retinentibus mandata ejus, ut faciant ea. Ille mandata Dei memoriter tenet, qui quod mandatis Dei continetur, operatur: nec falli potest in latitudine praeceptorum, cum in duobus mandatis tota Lex pendeat et Prophetae (Matth. XXII, 40).
(Vers. 19.) Dominus in coelo paravit thronum suum: et regnum ejus omnium dominabitur. Quid aliud significatur, nisi Domini descensio, et ascensio, et assumpti hominis in paterna sede consessio? cui genu omne flectitur coelestium, terrestrium, et infernorum, et omnis lingua confitetur, quoniam Dominus Jesus Christus in gloria Patris est (Philip. II, 10 et 11).
(Vers. 20.) Benedicite Dominum, omnes angeli ejus, potentes virtutes, facientes verbum ejus ad audiendam vocem sermonum ejus. Potentes sunt verbo, qui verbi famulantur imperio: quia ipsius implentur virtute, cui serviunt.
(Vers. 21.) Benedicite Dominum, omnes virtutes ejus; ministri ejus facientes voluntatem ejus. Vera est confessio benedicentis, cum idem sonus est oris et cordis. Bene autem loqui et male vivere, nil aliud est quam sua se voce damnare (Senten. 6). Benedicendus ergo est Dominus ipsis maxime operibus, quibus sic debet uti conscientia, ut de ipsis in Domino glorietur (I Cor. I, 31).
(Vers. 22.) Benedicite Dominum, omnia opera ejus, in omni loco dominationis ejus. Sicut nullus est locus qui non dominationi ejus 382 subjiciatur, ita nullus est locus in quo ejus debeat cessare benedictio. Benedic, anima mea, Dominum. Ipso versu psalmus conclusus est quo inchoactus: ut intelligamus perseverari in Dei benedictione debere, quae vere continuatur, si sine cessatione bene vivitur.
PSALMUS CIII. (Vers. 1.) Benedic, anima mea, Dominum. Sicut in praecedente psalmo, ita etiam in isto, qui sequitur, vox est membrorum corporis Christi. Unus est homo, et cujus in una fide unum cor, et anima una est, cohortans et excitans se in laudem Dei: ut in contemplatione creaturarum magnificetur Creator. Domine Deus meus, magnificatus es vehementer. Magnitudini Dei nec accedere aliquid, nec decedere potest: qui quod est, incommutabiliter semper est. Magnificatur ergo non sibi, sed nobis, tanto vehementius, quanto magis se intellectui nostro innotescere facit: ut non illius gloria, sed admiratio nostra proficiat. Confessionem et decorem induisti. Induit se Dominus Deus noster confessionem et decorem, id est, induit se Ecclesiam, quae per confessionem deposuit foeditatem, et accepit decorem; ipsa enim confessio peccatorum decus est recte factorum.
(Vers. 2.) Circumamictus lumine, sicut vestimentum. Ipsa est vestis ejus, non habens maculam, neque rugam, et splendida facta per gratiam, quae et lux vocatur, dicente Apostolo, Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino (Ephes. V, 8).
(Ibid.) Extendens coelum sicut pellem. Si facturam coeli secundum litteram cogitemus in similitudinem pellis extensae, celeritas quaedam demonstrata est, qua sine ulla difficultatis mora opus suum Creator explicuit. Dixit enim, Fiat firmamentum inter aquam et aquam, et factum est sic (Genes. I, 6). Quoniam verbo Domini coeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Psal. XXXI, 6). Si autem figuratam significationem annitamur inspicere, invenimus extendisse Deum coelum sicut pellem, cum intelligimus sanctam Scripturam coelum appellatam, cujus auctoritatem primo quasi firmamentum in Ecclesia sua posuit, et quam super omnem orbem terrarum per ministeria praedicantium, quasi pellem extendit. Pellis autem nomine significata est mortalitas ministrorum, manente ipsorum opere, per quod ubique veritas innotescit et invisibilitas 383 Dei per visibilia litterarum elementa intellecta conspicitur (Rom. I. 20).
(Vers. 3.) Qui protegis in aquis superiora ejus. Et hoc secundum litteram bene intelligitur; quia jussit Deus ut fieret firmamentum inter aquas et aquas, factumque est sic; et pars aquarum resedit in terram, pars autem est coelo superposita, remota ab aspectu nostro, et fidei commendata (Gen. I, 6). Secundum vero figuram, qua Scripturam sanctam divina auctoritate firmamentum coelum accepimus, quod super orbem terrae, sicut pellis per famam praedicationis extenditur; superiora coeli protegi aquis in eo intelligamus, quod in hoc coelo, id est, in eloquiis praeceptisque divinis, nihil est sublimius charitate, quae inter Dei omnia dona supereminet. Diffusa est enim in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. V, 5). Quae diffusio aquas sonat de quibus dicitur, Et in plateis tuis discurrent aquae; nemo alienus communicet tibi (Prov. V, 16). Haec quippe aqua, id est, charitas Dei et proximi, propria et specialis virtus est piorum atque sanctorum: cum caeterae virtutes et bonis et malis possint esse communes (Senten. 7). Superiora itaque coeli his aquis proteguntur, quia praeceptum charitatis super omnes coelos, id est, super omnes libros est, cui militat omnis lingua et omnis doctrina sanctorum. Protectio autem hujus aquae subjectum coelum Scripturarum non erat, sed suspendit: quia in gemino charitatis praecepto tota Lex pendet et Prophetae (Matth. XXI, 40).
(Ibid.) Qui ponis nubes ascensum ejus. Impletum est hoc visibiliter, cum in conspectu discipulorum Dominus nube susceptus, ascendit in coelum (Act. I, 9): et de resurrectione Apostolus loquens, dicit, Deinde nos qui vivimus, simul cum illis rapiemur in nubibus obviam Christo, et ita semper cum Domino erimus (I Thess. IV, 15, etc.). Sed videndum est quae sint illae nobes, quibus in coelum divinarum Scripturarum ascenditur. Praedicatores utique veritatis, qui corda audientium a terrenis sensibus erigunt, et ad sublimitatem coelestis intelligentiae subvehunt. Ab istis nubibus verbum Dei diffundentibus vinea Domini sabaoth, quae est Ecclesia, fecundatur: ut accepta pluvia, edat fructum, et edat uvas, non spinas; et non sit talis vinea de qua dicit Dominus per Prophetam, Mandabo nubibus meis ne pluant super eam (Isai. V, 6); et qualis illa, cui dixerunt apostoli, Ad vos missi eramus; sed quia repulistis verbum Dei, imus ad gentes (Act. XIII, 46).
(Ibid.) Qui ambulat super pennas ventorum. 384 Potest ad litteram ita accipi, ut velocitatem verbi omnia pervagantis in hoc intelligamus, quod super ventorum pennas dicitur ambulare; quia velocius nihil novimus ventis, quorum celeritas significata est nuncupatione pennarum: sed his pernicior est veritatis annuntiatio, quae attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter (Sap. VIII, 1). Per figuratam autem significationem, ventorum nomine non absurde animae intelliguntur: non quia ejusdem naturae sint, sed quia similiter invisibiles. Quarum pennae sunt duo praecepta charitatis, quibus ad Dominum tendunt. Sed quia major et sublimior est Dei charitas qua dilexit nos, quam in eumdem nostra dilectio; ideo super pennas ventorum, hoc est, super charitatem animarum dicitur ambulare: quia charitatem nostram supergreditur charitas Dei: qui ipsam charitatem qua diligimus, diffudit in cordibus per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. I, 5).
(Vers. 4.) Qui facit angelos suos spiritus, et ministros suos ignem urentem. Secundum litteram non dubitamus esse spiritus nobis invisibiles ministros Dei, qui ab officio quod agunt, angeli nuncupantur. Spiritus enim naturae nomen est, angelus actionis. Hos itaque ministros suos Deus facit etiam ignem urentem, sive flagrantem: sicut legimus, ignem in rubo apparuisse; et missum ignem desuper, et implesse quod praeceptum est ministerio exsecutionis angelicae (Exod. III, 2; Gen. XIX, 24; Levit X, 2, et alibi). Figurate vero spiritales quique in Ecclesia spiritus appellantur: qui fiunt angeli cum fiunt praedicatores et nuntii veritatis. Idemque sunt ignis, cum fervent spiritu, et eos quos exhortantur accendunt: duplicem habentes efficientiam, ut et illustrent animas, et adurant; cum eadem vi et ardorem virtutis injiciunt, et peccatorum spinas tribulosque consumunt.
(Vers. 5.) Fundavit terram super firmitatem ejus: non inclinabitur in saeculum saeculi. De terra ista laboriose asseritur, quod non inclinanda sit in saeculum saeculi, cum dictum sit, Coelum et terra transibunt (Matt. XXIV, 35). Nam fundatam eam super firmitatem suam possumus ita intelligere, ut illa vis qua sustentatur et continetur firmitas ipsius dicta sit: quae licet abscondita a nobis sit, tamen recte creditur in sapientia et virtute Creatoris, qui omnia in se firmavit, in quo et omnia condidit (Heb. II, 10; Coloss. I, 16). Mystico vero intellectu accepimus terram Ecclesiam, cujus firmitas et fundamentum ejus, super quod fundata est terra, Christus est. Fundamentum 385 autem nemo potest ponere praeter quam quod positum est, quod est Christus Jesus (I Cor. III, 11). A quo fundamento non recedens, non inclinabitur in saeculum saeculi.
(Vers. 6.) Abyssus sicut vestimentum amictus ejus: super montes stabunt aquae. Terrae nomine Ecclesiam intelleximus prophetatam, quae Christum habens fundamentum, non inclinabitur in saeculum saeculi. Verumtamen diluvio persecutionum (quae abyssi et aquarum nomine praesignantur), ita circumtegenda indicatur, ut quasi vestimento ab impugnantibus operienda sit populis: in tantum persecutione crescente, ut etiam super montes, id est, eminentissimos quosque sanctorum, attollenda sit oppressio persequentium.
(Vers. 7.) Ab increpatione tua fugient, a voce tonitrus tui formidabunt. Factum est hoc, cum Deus conterruit gentes increpationis suae tonitru. Cessaverunt enim impii Ecclesiam premere, et montes Dei, quorum sublimitas aquis superstantibus obtegebatur, iisdem aquis recedentibus, receperunt eminentiam. Tonante enim Domino, formidaverunt aquae, et montes a diluvio exuti sunt.
(Vers. 8.) Ascendunt montes, et descendunt campi, in locum quem fundasti eis. Montes elationes aquarum sunt, id est, fluctus persequentium populorum: qui cum saevirent, montes erant; sed increpati quieverunt, et campi facti sunt, fundato ipsis loco in quo cohiberentur. Qui locus intelligitur quaedam mensura formidinis, intra quam saevientium corda conclusa sunt; ut etiam si adhuc retinent infidelitatis suae amaritudinem, super dulces tamen aquas, id est, fideles populos nequeant elevari, neque revertentur tegere terram fluctus illi magni et amari. Acceperunt modum, quem non transgredientur, neque poterunt Ecclesiae inferre diluvium.
(Vers. 10.) Qui emittit fontes in convallibus. Super humilem et quietum requiescit Spiritus Dei (Isai. LXVI, 2): et Qui credit in me (inquit), flumina de ventre ejus fluent aquae vivae (Joan. VII, 37). Convalles ergo humilitatem significant, quae numquam sine fonte gratiae est. Non est autem insolens, ut qui montes sunt propter sancti Spiritus magnitudinem, convalles sint propter sui spiritus humilitatem: sicut apostolus Paulus mons erat, dicendo: Non autem ego; et habebat fontem, dicendo: Sed gratia Dei mei mecum (I Cor. XV, 10).
(Ibid.) Inter medium montium pertransibunt aquae. Montes sunt praedicatores magni, qui de 386 humilitatis convallibus aquas veritatis emittunt. De qua abundantia nihil sibi ascribunt, nihil quasi proprium vindicant; sed communis et media est emanatio spiritalium fluentorum. Aut de aquis, id est, de praedicatione, nulla sit discordia montium, sed pax consensionis et societas charitatis faciat unum, et commune quod profluit.
(Vers. 11.) Potabunt omnes bestiae silvae. Vidimus quidem hoc etiam in ista creatura, bestias silvae bibere de fontibus, et de rivis inter montes currentibus. Sed quia per haec quae omnibus nota sunt, quaedam significantur abscondita, quibus inventis studia spiritalium gaudeant; bestias silvae gentes intelligimus; quoniam saepe inveniuntur in Scripturis sanctis gentes indicatae nomine bestiarum. Sicut congregatae in arca Noe totius generis bestiae (Gen. VII, 2, 14), et discus quatuor lineis in visione Petri apostoli demissus de coelo, omnium plenus animalium (Act. X, 13), non aliud declaratur quam universi generis homines in unitate Ecclesiae congregandos. De his ergo aquis in medium montium pertranseuntibus, id est, de doctrina apostolica in medio fluente propter concordiam communionis omnis bestiae silvae. Omnes enim erant in arca, omnes in disco. Pertranseuntes autem sunt aquae istae, quia omnis doctrina quae in hoc tempore dispensatur, transit; dicente Apostolo: Et scientia destruetur, et prophetia evacuabitur. Ex parte enim scimus, et ex parte prophetamus. Cum autem venerit quod perfectum est, quod ex parte est evacuabitur (I Cor. XIII, 8 et seq.).
(Ibid.) Suscipient onagri sitim suam. In onagris majores fortioresque bestiae nominantur, quae de aquis praetereuntibus tantum suscipiunt quantum sitiunt. Sunt enim aquae istae ita sufficientes, ut et parva et magna animalia, quantum ex eis desideraverint, hauriant. Doctrina quippe apostolica, tam salubris, tamque vitalis, ut pro capacitate utentium neminem sui dimittat exsortem: quia sive parvuli, sive magni, sive infirmi, sive fortes, habent in ea unde alantur, unde satientur (Sent. 8).
(Vers. 12.) Super illos volatilia coeli inhabitabunt: de medio petrarum dabunt vocem suam. Sunt quaedam volatilia quae non habitant nisi super montes: et horum nomine spiritales animae significantur, aere libero, et coeli serenitate gaudentes: quibus tamen habitatio et pastus in montibus est. Montes enim sunt prophetae, montes apostoli, montes omnes praedicatores veritatis, et sublimes quique doctores, a quibus qui spiritalis est non aberrat; sed in eis et cibum sumit et requiem. 387 Tales ergo aves in montibus, in quibus habitant, inveniunt petras, firmamenta quaedam praeceptorum. Sicut enim una illa petra Christus Verbum Dei (I Cor. X, 4), sic multa verba Dei, multae petrae: de quarum medio dant vocem suam, et illis sonantibus respondent et resultant petrae, cum disputationibus consonant testimonia Scripturarum.
(Vers. 13, 14.) Rigans montes de superioribus suis. Montes isti, quidquid de convallibus suis aquarum fundunt, quidquid vocum de medio dant petrarum, desuper acceperunt, et divina gratia sunt rigati, ut et aquis et vocibus abundarent: quibus et sitientes implerent, et audientes delectarent, ea proferentes quae unicuique secundum mensuram capacitatis suae congruerent. De fructu operum tuorum satiabitur terra. Producens fenum jumentis, et herbam servituti hominum. Nemo glorietur in operibus suis, quasi de proprio habeat quod habet, sed qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. I, 31); quia non meritorum suorum, sed gratiae fructus est unde satiatur. Terra igitur justificata, et supernis rigationibus fecundata, producit fenum jumentis, et herbam servituti hominum; ut agri Dominici cultoribus semen verbi seminantibus necessaria praebeantur, et qui Evangelium annuntiant, de Evangelio vivant. Perceptores enim spiritalium, debitores sunt carnalium, quae feni et herbae nomine significata sunt. Nam quis umquam militat suis stipendiis? aut quis plantat vineam, et de fructu ejus non edet? vel quis pascit gregem, et de lacte gregis non percipit (I Cor. IX, 11)? Praebenda ergo sunt pabula praesidentium servituti. Quoniam praedicatores verbi, et jumenta, et servi sunt: et qui suscipit justum in nomine justi, mercedem justi accipiet. Qui suscipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipit; et qui dederit calicem aquae frigidae uni ex his minimis, tantum in nomine discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem suam (Matth. X, 41, etc.).
(Vers. 15.) Ut educat panem de terra, et vinum laetificet cor hominis. Terra fenum producit, ut panem de terra producat: plebes scilicet sanctae pie servientibus sibi serviunt; et praebentes carnalia, accipiunt spiritalia a praedicatoribus verbi Dei (I Cor. IX, 11), qui est panis qui de coelo descendit (Joan. VI, 41): per quos adhuc in terra ambulantes, et terrenum corpus portantes, propter quod et ipsi terra dicuntur, calix praeclarus et inebrians ministratur (Psalm. XXII, 5): ut bibentes sancti Spiritus laetitia repleantur. Ut exhilaretur facies in oleo. Gratia quaedam, quae est hominum ad homines, praecipua ad conciliandum sanctum amorem, oleum dicitur; in nitore divino, quo totum ungitur corpus Christi, qui principaliter unctus, et fons hujus est olei. Et panis cor hominis confirmat. Manifestavit de quo pane loqueretur. Panis enim 388 visibilis ventrem satiat, stomachumque confirmat. Iste autem cibus, cordis est et animae fortitudo, de quo ipse Dominus dicit: Ego sum panis vivus, qui de coelo descendi (Joan. VI, 41).
(Vers. 16.) Saturabuntur ligna campi. De ista gratia saturabuntur ligna campi, id est, plebes Judaeorum. Et cedri Libani, quas plantasti. Satiabuntur hac gratia non solum humiles hujus mundi, sed etiam nobiles atque sublimes; qui propter excellentiam suam dicuntur cedri: sed quas plantavit Dominus, qui etiam de divitibus et illustribus, multos justificavit.
(Vers. 17.) Illic passeres nidificabunt: fulicae domus dux est eorum. In istis cedris Libani, quas gratia Dei plantat et satiat, nidificabunt passeres: hi scilicet qui elegerunt humilitatem, et relictis quae habebant, aut venditis, nihil sibi in hoc saeculo reservarunt; sed divitum Christianorum domibus agrisque suscepti, necessariis solatiis adjuvantur. Qui tamen, licet in cedrorum altitudine requiescant, non ipsis cedris ducibus utuntur; sed fulicae domus dux est eorum. Domus autem fulicae, quae marina est avis, non est in terrae foraminibus, neque in ramis arborum; sed in petra, quae aquis sit circumdata. Petra vero intelligitur Christus (I Cor. X, 4), qui exemplum patientiae praebuit humilibus et passeribus: quorum ipse est fortitudo, ut circumfrementibus fluctibus non moveantur; et si quid in cedris Libani offenderit, fulicae domum sequantur.
(Vers. 18.) Montes altissimi cervis, petra refugium hericiis. Cervi sunt magni et praecipui spiritales, qui mandatorum Dei sublimissima quaeque sectantur, et in montibus habitant Scripturarum. Sed et qui excelsa tenere non possunt, habent humilitatis suae refugium; ac licet sint minutis quibusdam peccatis hispidi et spinosi (quod significatum est hericiorum nomine), tamen et ipsi suscipiuntur a petra, quae sive in montibus, sive in mari, sive in convallibus, omnium est ubique praesidium.
(Vers. 19.) Fecit lunam in tempore. Fundavit Dominus Ecclesiam, quae per temporalia transit ad aeterna; et quamvis ad claritatem destinata sit perpetem, mutationibus tamen, dum hic degit, obnoxia est. Sol cognovit occasum suum. Christus agnovit passionem suam. Occasus Christi, passio Christi est. Sed numquid sol sic occidit, ut non oriatur? Numquid qui dormit, non adjiciet ut resurgat (Psal. XL, 9)? Quid est autem: Agnovit occasum suum (Isai. LIII, 7); nisi, placuit ei ut moreretur? Voluntate enim suscepit crucem et mortem; et sicut aliena sunt ab ejus notitia quae ipsi non placent, ita ea quae voluntati ipsius congruunt novit atque cognoscit.
(Vers. 20, 21.) Posuisti tenebras, et facta est nox. Cum passus esset Dominus, conturbata sunt tenebris formidinis corda apostolorum; et quaedam illic nox facta est, cum occisus est 389 qui Redemptor omnium videbatur. Ibi pertransibunt omnes bestiae silvae. Catuli leonum rugientes ut rapiant, quaerentes a Domino escam sibi. In hac nocte desperationis, et in his tenebris ignorantiae insidiabantur bestiae silvae, id est, maligni spiritus; et catuli leonum, hoc est, saeviores quique daemonum, furentes ad rapiendos in escam suam, quos in tenebris infidelitatis invenerint. Quibus tamen nihil noxie inferre possunt, nisi Deus permiserit: et ideo ab ipso petunt rapiendi potestatem, cujus judicio homo inimicis suis aut castigandus traditur, aut probandus.
(Vers. 22.) Ortus est sol, et congregati sunt: et in cubilibus suis collocabuntur. Ortus est sol, quia occidit sol: id est, Christus mortuus surrexit, et universum mundum claritatis suae manifestatione implevit: et quamvis in cordibus infidelium tenebrae perseverent, Ecclesia tamen toto orbe terrarum, cui sol est ortus, in lumine est. Unde illi spiritus, qui ad persequendos Christianos impiorum animos incitant, in tanta luce ubique receptae veritatis saevire non audent, in sua cubilia congregati, intra infidelium corda cohibentur.
(Vers. 23.) Exivit homo ad opus suum, et ad operationem suam usque ad vesperam. Quia modo in pace Ecclesiae homo Dei, justitiae Dei serviens, libere agit, et ad profutura sibi opera securus egreditur usque ad vesperam. In fine enim mundi erit quaedam contenebratio persecutionis externae.
(Vers. 24.) Quam magnificata sunt opera tua, Domine! Omnia in sapientia fecisti. Admiratio haec, qua magnificentia stupetur operum divinorum, ad utramque conditionem pertinet, id est, et mundi hujus, et Ecclesiae. Quia temporalium pulchritudo gloriam significat aeternorum, et per visibilia, ea quae non apparent intellecta conspiciuntur (Rom. I, 20; Heb. I, 10; et II, 10; Coloss. I). Omnia autem in sapientia fecisti, id est, in Christo facta sunt, qui est Dei virtus et Dei sapientia. Repleta est terra creatura tua. Late oculis apparet, et multipliciter spectabilis est pulchritudo mundana, quae sapientiam et virtutem sui testatur auctoris. Sed illam magis creaturam debemus attendere, de qua dicit Apostolus, Si qua igitur in Christo nova creatura, vetera transierunt, ecce facta sunt nova (II Cor. V, 17). Venit enim qui renovaret opus suum, qui conflaret argentum suum, qui formaret monetam suam. Et videmus plenam terram Christianis in eum credentibus, et ad spem novi saeculi, relicta praeterita vanitate, currentibus.
390 (Vers. 25, 26.) Hoc mare magnum, et spatiosum; illic repentia, quorum non est numerus. Licet ad novum saeculum nova creatura pertineat, in hac tamen vita peregrinatur, et non potest ad patriam suam, nisi per hoc magnum et inquietum mare inter pericula navigare: insidiante innumerabilium repentium dolo, hoc est multarum tentationum incursu: a quibus cavendum est, ne dum repunt, subrepant; et non recedendum a ligno crucis, in quo hoc saevum mare sub Christi gubernaculis transeatur. Animalia pusilla et magna; illic naves commeabunt. In hoc mari sunt infideles; et inter aquas amaras sterilesque versantur pusilli et magni, id est, et infirmi, et primates istius saeculi: qui licet Christianae religioni adversentur, tamen inter ipsos tutus est nostrarum navium commeatus; hoc est, inter procellas et fluctus maris, gubernante Christo, Ecclesiarum tutus est cursus. Draco iste quem formasti ad illudendum ei.
In mari isto magno, ubi sunt repentia, quorum non est numerus, ubi animalia pusilla et magna, ubi etiam nostrarum navium commeatus; ibi est et draco, qui de summis in ima dejectus judicio Dei, ad hoc ex angelo diabolus factus est, ut malitiae et nequitiae ipsius a sanctis illuderetur. Qui etsi indesinenter habet nocendi cupiditatem, nemini tamen plus tentationum potest inferre quam sinitur.
(Vers. 27, 28, 29) Omnia a te exspectant, Domine, ut des illis cibum in tempore opportuno. Dante te, illi colligent. Universis repentibus, cunctis animalibus, atque ipsi draconi non suppetit cibus, nisi quem Dominus dederit. Quamvis enim draco semper sit cupidus ad vorandum, vorare tamen non potest, nisi quod Deus justus ciborum omnium distributor esui ejus addixerit. Est autem esca ipsius terra (Genes. III, 14). Non igitur edendus dabitur, qui terra non fuerit, hoc est, qui non se terrenis cupiditatibus actibusque dediderit. Aperiente te manum tuam, universa replebuntur bonitate. Avertente autem te faciem tuam, turbabuntur. Apertio manus Dei revelatio est Christi. Manus enim Domini Christus est. Et brachium Domini cui revelatum est (Isai. LIII, 1)? Quod cui revelatur, illi aperitur; et cui aperitur, bonitate impletur. Utque hanc bonitatem desuper accepisse se noverit, nonnumquam Dominus avertit faciem suam: et qui videbatur plenus bonitate, turbatur; ut per subitam 391 inopiam intelligat, illam boni abundantiam non sibi fuisse de proprio. Auferes spiritus eorum, et deficient; et in pulverem suum revertentur.
Qui in se gloriabantur, docentur detumescere: aufertur ab eis spiritus superbiae, ut convertantur in pulverem suum, agnoscentes quod terrae sint, et poenitentes quod superbierint, ut rursus bonitate repleantur.
(Vers. 30.) Emitte Spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae. Ipsius enim sumus figmentum, dicit Apostolus, creati in operibus bonis, quae praeparavit Deus, ut in illis ambulemus (Ephes. II, 10). A Spiritu Dei accepimus gratiam, ut justitiae vivamus. Deus enim justificat impium, et renovat faciem terrae, condens in toto mundo novam creaturam per spiritum gratiae, ut deposito vetere homine, in novitate vitae ambulemus.
(Vers. 31.) Sit gloria Domini in aeternum: laetabitur Dominus in operibus suis. Deo ergo sit gloria, Deus laetetur in operibus suis. Quia si quid laudandum, si quid laetandum ab homine agitur, opus Dei est, et munus gratiae ejus, qui aufert spiritum superbum, et dat Spiritum sanctum.
(Vers. 32.) Qui aspicit terram, et facit eam tremere; qui tangit montes, et fumigabunt. Haec opera Dei convertentis aversos, ut aspiciat ad terram praefidentem sibi, ac de suis viribus praesumentem, et faciat eam tremere, et hanc sibi esse causam tremoris agnoscat, quia Deus in ipso operatur ut bona sit, quo se avertente defecerat. Eodem autem opere tanguntur et montes, id est, sublimiores quidam, et potentiores hujus saeculi: et fumigabunt, id est, dabunt Deo confessionem, et preces ipsorum ad Deum, qui illos tetigit, quasi fumus ascendit.
(Vers. 33.) Cantabo Domino in vita mea; psallam Deo meo, quamdiu sum. Omnia, inquit, ad laudem Dei referam, et Dominum in omnibus operibus suis sine fine laudabo.
(Vers. 34.) Suavis sit ei disputatio mea; ego autem jucundabor in Domino. Suavis est Domino disputatio illius qui per humilem confessionem se indicat scienti Deo, et cui se indicat nescienti Deus. De hac autem tali disputatione oritur delectatio: quia confessio non in se gloriantis, in agnitionem Dei proficit.
(Vers. 35.) Deficient peccatores a terra, et injusti, ita ut non sint. Iracundiae et odii videtur esse vox ista: sed est praecipuae charitatis. Hoc enim ait quod et supra, ut auferatur spiritus superborum, et deficiant: et mittatur in illos Spiritus 392 Dei, ut fiat nova creatura, deficiente malitia, non pereunte substantia. Qui enim, cum esset impius justificatus est, non erit impius, sed erit justus. Benedic, anima mea, Dominum. Benedicat anima fidelis in omnibus Deo, et qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. I, 31).
PSALMUS CIV. Primus hic psalmus praenotatur HALLELUIA, quod est, Laudate Dominum: ideo a laude coepit. (Vers. 1.) Confitemini Domino, et invocate nomen ejus. Laudate, inquit, Dominum, et invocate; semper enim invocationem debet praeire laudatio, quae hic dicta confessio est. Annuntiate in gentibus opera ejus. Evangelistis hoc dicitur in propheta, ut universo mundo Christus annuntietur.
(Vers. 2, 3, 4.) Cantate ei, et psallite ei. Hoc est, verbo et opere praedicate: quoniam ore canitur, manibus autem psallitur. Narrate omnia mirabilia ejus. Laudamini in nomine sancto ejus. Opera, inquit, Dei confitendo narrate: et in operibus vestris sic estote laudabiles, ut Deus laudetur in vobis. Laetetur cor quaerentium Dominum. Quaerite Dominum, et confirmamini.
Dominum quaerens, gaudium quaerit: sic ergo quaeratur, ut non de se, sed de Deo gaudeat et confortetur. Accedendo enim ad Dominum, et illuminabitur ignorantia, et corroborabitur infirmitas; data sibi et intelligentia qua videat, et charitate qua ferveat (Sent. 9). Quaerite faciem ejus semper. Facies pro praesentia ponitur, sicut facies venti (Psal. XVII, 43), et facies ignis (Psal. LXVII, 3). Praesentia ergo Dei semper quaerenda est: et perseveranti studio agendum ut qui praesentem se tribuit, non recedat. Hoc autem in ista vita fides quaerit, spes invenit, charitas vero obtinet in vita aeterna, ubi amor verae praesentiae nec minuitur, nec finitur.
(Vers. 5, 6.) Mementote mirabilium ejus quae fecit, prodigia ejus et judicia oris ejus. Semen Abraham servi ejus, filii Jacob electi ejus. Quia multum est paucisque possibile est, secundum id semper Deum quaerere, quod ipse de se ait, Ego sum qui sum (Exod. III, 14); secundum id saltem a parvulis est quaerendus, quod ipse ait, Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob, hoc mihi nomen est in aeternum (Ibid., 15). Mementote ergo mirabilium ejus quae fecit, qui 393 semen estis Abrahae; et filii ejus Jacob quem elegit Deus. Ut si altius Deum non potestis desiderare, vel secundum ea quae cum patribus vestris operatus est, praesentiam ipsius expetatis.
(Vers. 7.) Ipse Dominus Deus noster, in omni terra judicia ejus. Manifestavit quod hi essent filii Abraham, qui essent filii promissionis (Rom. IX, 8), dicendo, In omni terra judicia ejus: quia in toto mundo fuerant filii Abrahae, quos nunc sermo propheticus cohortatur ut meminerint mirabilium Dei.
(Vers. 8-11.) Memor fuit in saeculum testamenti sui, verbi quod mandavit in mille generationes; quod disposuit Abraham, et juramenti sui ad Isaac. Et statuit illud Jacob in praeceptum, et Israel in testamentum aeternum, dicens, Tibi dabo terram Chanaan, funiculum haereditatis vestrae. Per ea quae transierunt, significantur ea quae manebunt; et per imaginem veteris testamenti, confirmata est promissio haereditatis aeternae, per verbum quod mandavit Deus in mille generationes, hoc est, in omnes. Nam ut nihil vacui praetermitteret, eum numerum posuit generationum, quem constat nec ab ipso Adam usque ad finem mundi posse compleri, donec omnes generationes finiantur, quae ex abundanti millenario numero comprehensae sunt. Verbum mandati permanet: id est, verbum fidei, cui promissa est haereditas aeterna. Quod enim ait, Tibi dabo terram Chanaan, non mandatum est, sed promissum: mandatum autem est, ut justus ex fide vivat (Habac. II, 4), cui patria aeterna promittitur nomine cujusdam terrae, cujus dum non est perpetua possessio, certum est quia alia significatur.
(Vers. 12-15.) Cum essent numero brevi, paucissimi, et incolae in ea, id est, in terra Chanaan, transierunt de gente in gentem, de regno in populum alterum. Non reliquit hominem nocere illis, et corripuit pro eis reges. Nolite tangere christos meos, et in prophetis meis nolite malignare. Quando, inquit, in terra Chanaan habitaverunt patres Abraham, et Isaac, et Jacob, peregrini erant illic, prius quam illam acciperent in haereditatem: et cum essent paucissimi, transierunt de gente in gentem sine noxa. Non enim permisit Deus ut quisquam illis noceret: ita ut ipsa protectio Dei dicere videretur, Nolite tangere christos meos, et caetera. 394 Quae verba etsi non sunt in historia, fuerunt tamen in ipso rerum effectu: cum divinitus hoc ageretur in cordibus alienigenarum, ut electi Dei essent illaesi. Qui ideo jam tunc christi dicti sunt, cum adhuc in usu chrisma non esset: quia et ipsi in ea vivebant fide quae erat novissimis temporibus revelanda. Ab initio enim omnibus sanctis non nisi in Christo, justificatio fuit.
(Vers. 16, 17.) Et vocavit famem super terram, et omne firmamentum panis contrivit. Misit ante eos virum, in servum venumdatus est Joseph. Per hanc dispositionem factum est ut transirent de gente in gentem, de regno in populum alterum. Quod autem vocavit famem, non sic accipiendum quasi fames aliqua persona sit, vel res substantialis et vivens, quae imperio vocantis acta sit, cum fames nihil aliud sit quam ex inedia contracta pernicies: sed vocata dictum est, pro facta. Vocat enim Deus quae non sunt, tamquam quae sint (Rom. IV, 17); quae non ideo vocata sunt quia erant, sed ideo erunt quia vocata sunt: id est, existere jussa sunt per eum qui fecit quae futura sunt (Isai. XLV, 11, sec. LXX). In eo vero quod misit ante eos virum, in servum venumdatus est Joseph, diligens inspectio necessaria est, qua videamus quomodo malis operibus hominum bene utatur: cum homines bona opera Dei ad instrumentum malitiae suae transferant.
(Vers. 18, 19.) Humiliaverunt in compedibus pedes ejus: ferrum pertransivit animam ejus; Donec veniret verbum ejus, eloquium Domini inflammavit eum. Compedes quidem Joseph accepisse non legimus, sed dubitandum non est de eo, quod licet historia praetermiserit, tamen propheta non tacuit. In ferro autem, quod pertransiisse animam ejus dixit, tribulationem durae necessitatis debemus accipere. Quae tribulatio tam diu mansit, donec implerentur somnia, quae verbo ipsius fuerant interpretata, et per quae commendatus est regi, ut etiam ipsi futura praedicaret (Gen. XLI, 25, etc.). Ne quis autem haec homini tribueret, non gratiae Dei, congruenter adjectum est, eloquium Domini inflammavit eum; ut etiam ipse intelligatur sancto Spiritu feruisse.
(Vers. 20.) Misit rex et solvit eum, princeps populorum, et dimisit eum. Ipse est rex, qui princeps populorum: solvit eum compeditum, dimisit inclusum.
(Vers. 21, 22.) Constituit eum dominum domus suae, et principem omnis possessionis suae; ut erudiret principes ejus sicut semetipsum, et seniores ejus prudentiam doceret. 395 Ne hoc quidem in illa sublimitate Joseph historia refert, quod Aegyptios senes sapientia imbuerit spiritali. Sed qui fieri posset ut vir tantus, unius veri Dei cultor, alendis tantummodo Aegyptiorum corporibus, et solis terrenis rebus prospiciendis esset intentus, non autem curaret ut eorum quos habebat subditos etiam animos erudiret?
(Vers. 23.) Et intravit Israel in Aegyptum, et Jacob accola fuit in terra Cham. Quod est Israel, hoc est Jacob; et quod est Aegyptus, hoc terra Cham. De semine enim Cham filii Noe exorta est gens Aegyptiorum, apud quos peregrinati sunt Israelitae. Si autem quaeritur quomodo de regno in populum alterum transiisse dicantur, cum terram Chanaan necdum in regnum accepissent; potest per anticipationem, id est, prolepsim, sic dictum accipi, ut quod futurum erat, quasi factum dictum sit.
(Vers. 24.) Et auxit populum suum vehementer, et firmavit eum super inimicos ejus. Quod breviter praemissum est, Firmavit populum suum super inimicos ejus, tamquam quaereremus quomodo factum sit, incipit dicere, donec id etiam narrando determinet.
(Vers. 25.) Et convertit cor eorum, ut odissent populum suum, ut dolum facerent in servos ejus. Cor Aegyptiorum non Deus depravavit a recto; sed cum sponte mali essent, et tales ut possent invidere felicibus, in odium illos Hebraeorum convertit beneficentia sua, qua populum suum multiplicabat. Benefaciendo autem suis, Aegyptios ad eorum inimicitias incitavit; non ipsos malos faciendo, sed istis bona quae malos urerent largiendo.
(Vers. 26, 27.) Misit Moysen servum suum, et Aaron, et quem elegit ipsum. Posuit in eis verba signorum suorum, et prodigiorum in terra Cham. Multa sine ullis verbis facta sunt, vel virga, vel manu extenta, vel favilla in coelum missa. Sed quia illa ipsa sine verbo facta sunt, non erant ab aliquibus significationibus vacua, sicut verba quae loquitur: ideo etiam ipsa dicta sunt verba, non vocum et sonorum, sed signorum et prodigiorum.
(Vers. 28.) Misit tenebras, et obscuravit; et non exacerbaverunt sermones ejus. Id est, Moysen et Aaron Aegyptii, quamvis essent durissimi, patienter tulerunt, donec omnia quae Deus facere disposuerat complerentur.
(Vers. 29, 30.) Convertit aquas eorum in sanguinem, et occidit pisces eorum. 396 Dedit terra eorum ranas in penetralibus regum ipsorum. Hyperbolicos dictum est, tamquam ipsam terram eorum convertisset in ranas.
(Vers. 31.) Dixit, et venit coenomyia, et cyniphes in omnibus finibus eorum. Si quaeritur quando dixerit, in verbo ejus erat antequam fieret; et sine tempore ibi erat, quo tempore fieret.
(Vers. 32, 33.) Posuit pluvias eorum grandinem, ignem comburentem in terra ipsorum. Et percussit vineas eorum, et ficulneas eorum, et contrivit lignum finium eorum. Hoc vi grandinis et fulminibus factum est. Unde et ignem dixerunt comburentem.
(Vers. 34.) Dixit, et venit locusta et bruchus, cujus non erat numerus. Una plaga est locustae et bruchi; quoniam altera est parens, altera fetus.
(Vers. 35.) Et comedit omne fenum terrae eorum. Etiam fenum fructus est, sicut loqui Scriptura consuevit, quae etiam segetes frugum fenum appellat.
(Vers. 36.) Et percussit omnem primogenitum in terra eorum, primitias omnis laboris eorum. Haec plaga novissima est, excepta morte in mari Rubro. Quae plagae cum sint decem, nec omnes commemoratae sunt, nec eodem ordine quo in Moyse leguntur. Libera est enim prophetica laudatio a lege narrationis historicae.
(Vers. 37.) Et eduxit eos in argento et auro. Dolus quidem quo Aegyptii decepti sunt ut argentum et aurum Hebraeis discedentibus darent (Exod. XI, 35), non ad praeceptum, nec ad inspirationem Dei referendus est; sed ad promissionem tantum, qua carnales quoque hac decipi cupiditate pateretur. Verumtamen habeat aliquid fraus ista justitiae, quae ab iniquis hoc quodammodo abstulit, quod pro mercede multorum operum debebatur. Et non est in tribubus eorum infirmus. Etiam hoc magnum beneficium Dei fuit, ut in illa profectione nullus esset infirmus, corpore scilicet, non animo.
(Vers. 38.) Laetata est Aegyptus in profectione eorum: quia incubuit timor eorum super eos. Intelligendum quod hoc tunc factum sit, quando oppresso aquis Pharaone cum exercitu suo, residui Aegyptiorum timere potuerunt ne ad delendos eosdem Hebraei revertentur: quibus profectis in longinquiora, causas habuerunt laetandi.
(Vers. 39, 40.) Expandit nubem in protectione eorum; et ignem, ut luceret eis per noctem. Petierunt, et venit coturnix. Quae utique caro est. Quae petitio non 397 querulorum, sed electorum praestita est, ad carnalium murmura comprimenda. Quoniam hic psalmus non de eis loquitur in quibus non est beneplacitum Deo; sed de fide filiorum promissionis, propter quos etiam illi juvabantur. Et pane coeli saturavit eos. Id est, manna.
(Vers. 41.) Disrupit petram, et fluxerunt aquae: abierunt in sicco flumina. His omnibus beneficiis Dei, fidei Abrahae meritum commendatur.
(Vers. 42, 43, 44.) Quoniam memor fuit verbi sancti sui, quod locutus est ad Abraham puerum suum. Et eduxit populum suum in exsultatione, et electos suos in laetitia. Et dedit illis regiones gentium, et labores populorum possederunt. Tamquam quaereremus, cui bono ista data sint: ne hoc ipsum putaretur summum bonum, quod ista felicitas temporalium rerum data est; continuo eam ad aliud retulit, ubi summum bonum oportet inquiri.
(Vers. 45.) Ut custodiant justificationes ejus, et legem ejus requirant. Ergo intelligendum est, Dei servos, et electos filios promissionis, imitantes fidem Abrahae, propterea ista bona terrena sumere a Domino, ut non in eis luxu diffluant, sive perversa securitate torpescant: sed ideo habeant haec omnia ex divina misericordia praeparata, in quibus quaerendis possent negotiosissimis laboribus occupari; ut ad hoc vacent, unde bonum aeternum possit acquiri. Hoc est, Ut custodiant justificationes ejus, et legem ejus requirant.
PSALMUS CV. HALLELUIA.
(Vers. 1.) Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Duo isti psalmi CIV et CV ita inter se conjuncti sunt, ut in uno eorum qui praecedit, commendetur populus Dei in electis ejus, de quibus nulla querela est, et in quibus beneplacitum est Domino (I Cor. X, 5): in isto autem qui sequitur hi commemorantur qui in eodem populo amaricaverunt; nec tamen etiam ipsis misericordia Dei defuit. Dicuntur autem ista ex eorum persona qui veniam conversi precantur; et exempla commemorantur illorum in quos etiam peccatores dives apparuit misericordia Dei. Incipit ergo iste psalmus, sicut ille, Confitemini Domino; sed ibi sequitur, et invocate nomen ejus: hic autem, Quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Confessio igitur peccatorum habet laudationem Dei: quoniam qui indulgentiam petit, cum spe debet orare, et cum 398 laude ejus misericordiae quam credit aeternam.
(Vers. 2.) Quis loquetur potentias Domini, auditas faciet omnes laudes ejus? Quis enarrabit opera omnipotentis misericordiae Dei, vel poterit facere ut omnes laudes ipsius audiantur? Quia quod ore promitur, et quod opere agitur, in laudem Dei dicendum est, atque faciendum.
(Vers. 3.) Beati qui custodiunt judicium, et faciunt justitiam in omni tempore. Justitia et judicium tam similia sibi sunt atque vicina, ut quodlibet eorum pro altero poni possit. Verumtamen si proprietas eorum diligentius servanda sit, judicium custodire dicendus est, qui recte judicat; justitiam vero facere, qui recte agit.
(Vers. 4.) Memento nostri, Domine, in beneplacito populi tui. Id est, ut in eis simus in quibus beneplacitum est tibi: quia non in omnibus illis beneplacitum est Deo (I Cor. X, 5). Visita nos in salutari tuo. Hoc est, in Christo tuo, in quo peccata dimittuntur, et animae sanantur, ut custodiant judicium, faciantque justitiam.
(Vers. 5.) Ad videndum in bonitate electorum tuorum, ad laetandum in laetitia gentis tuae. Visita nos, inquit, ad videndum, id est, illumina nos, ne simus caeci, et extra bonitatem electorum tuorum. Quoniam oculi interiores recta vident, aequitatem vident, bona concupiscunt. In hac ergo bonitate fac et nos videre, et laetari in laetitia populi tui, quae non est praeter te: quia omnes tui non gaudent nisi de te. Ut lauderis cum haereditate tua. Id est, ut omnia bona haereditatis tuae, quam elegisti et adoptasti, ad tuam gloriam laudemque referantur. Quia quos visitas in salutari tuo, laudari nisi in tua laude non possunt, qui eos laudabiles facis.
(Vers. 6.) Peccavimus cum patribus nostris, injuste egimus, iniquitatem fecimus. Dupliciter intelligi potest, quod peccaverint posteri cum patribus suis, tanto antiquioribus: sive quia in lumbis patrum erant, quando illi in Aegypto fuerunt; quia et Levi cum Abraham decimatus est: sive quia imitatores fuerunt per similitudinem contumaciae, et cum illis peccaverunt, quos suis moribus retulerunt (Hebr. VII, 2).
(Vers. 7.) Patres nostri in Aegypto non intellexerunt mirabilia tua, non fuerunt memores multitudinis misericordiae tuae. Et intellectum redarguit, et memoriam. Intellectu quippe videre debuerunt ad quorum bonorum aeternitatem per illa temporalia vocarentur; memoria vero ad hoc saltem instrui debuerunt, ut mirabilium Dei non obliviscerentur: cum ad confirmationem 399 eorum multum posset valere beneficiorum Dei fidelis recordatio. Et irritaverunt, ascendentes in mare, in mare Rubrum. Ascendentes dictum est pro terrae positione, quae talis est, ut descensio dicatur in Aegyptum de terra Chanaan, et in eam de Aegypto ascensio.
(Vers. 8, 9.) Et salvavit eos propter nomen suum, ut notam faceret potentiam suam. Et increpuit mare Rubrum, et siccatum est. Non legitur ulla vox facta qua siccaretur mare: potentia ergo qua id factum est increpatio dicta est. Et eduxit eos in abyssis, sicut in deserto. Quia siccitate factum erat sicut desertum, ubi fuerunt abyssi.
(Vers. 10.) Et salvavit eos de manu odientium, et redemit eos de manu inimici. Quid pretii datum est in hac redemptione? An prophetia est, quod in figura baptismi hoc factum sit, ubi redimimur de manu diaboli magno pretio, quod est sanguis Christi? Unde convenienter hoc magis mari Rubro figuratum est.
(Vers. 11, 12.) Et operuit aqua tribulantes eos, unus ex eis non remansit. Et crediderunt in verbis ejus, et laudaverunt laudem ejus. Talis locutio est, cum dicitur, Hanc servitutem servivit, aut, talem vitam vixit. Laudem vero Dei illam dixit quae cantico Exodi continetur (Exod. XV, 1).
(Vers. 13.) Cito fecerunt, obliti sunt operum ejus; non sustinuerunt consilium ejus. Festinaverunt beati fieri temporalibus rebus, et magis concupierunt praesentia quam futura: cum debuerint de tantis erga se beneficiis intelligere, quod ad aliquam sine fine beatitudinem vocarentur.
(Vers. 14.) Concupierunt concupiscentias in deserto, et tentaverunt Dominum in inaquoso. Talis locutio est, Concupierunt concupiscentiam, qualis est superior, Laudaverunt laudem.
(Vers. 15.) Et dedit eis petitiones eorum, et misit saturitatem in animam eorum. Animam hoc loco, non secundum quod rationalis est dixit, sed secundum id quod animatum corpus anima facit: ad cujus animalis sustentationem pertinet cibus et potus.
(Vers. 16, 17.) Et irritaverunt Moysen in castris, et Aaron sanctum Domini. Et aperta est terra, et deglutivit Dathan, et superoperuit super congregationem Abiron. Quod est deglutivit, hoc est, superoperuit: amborum autem una erat causa, ob impium schisma.
400 (Vers. 18.) Et exarsit ignis in synagoga eorum, et flamma combussit peccatores. Licet justi quoque et laudabiliter viventes, non sint absque peccato Scriptura tamen peccatores, non levium culparum homines, sed multorum facinorum et profundae iniquitatis, hoc nomine appellare consuevit.
(Vers. 19, 20.) Et fecerunt vitulum in Choreb, et adoraverunt sculptile. Et mutaverunt gloriam suam in similitudinem vituli comedentis fenum. Deus erat gloria eorum, si ejus consilium sustinerent; cui dicitur, Gloria mea, et exaltans caput meum (Psal. III, 4). Istam gloriam suam, id est, Domini, immutaverunt in similitudinem vituli comedentis fenum: ut ab eo comederentur a quo comeduntur qui sapiunt secundum carnem. Omnis enim caro fenum (Isaiae XL, 6).
(Vers. 21, 22.) Obliti sunt Deum, qui liberavit eos, qui fecit magnalia in Aegypto, mirabilia in terra Cham, terribilia in mari Rubro. Quae sunt mirabilia, eadem terribilia. Nulla quippe est admiratio sine quadam formidine.
(Vers. 23, 24.) Et dixit disperdere eos, si non Moyses electus ejus stetisset in confractione in conspectu ejus. Non ita dixit, in confractione, quasi ut confrangeret iram Dei: sed in plaga qua erant illi conterendi, in qua Moyses objecit seipsum pro eis. Et demonstratum est quantum pro malis valeat apud Dominum sanctorum intercessio. Ut averteret iram ejus, ne disperderet eos: et pro nihilo habuerunt terram desiderabilem, nec crediderunt verbis ejus. Nullo modo isti culparentur, quia pro nihilo habuerunt terram, cujus temporale regnum etiam nos pro nihilo habere debemus: nisi terra illa quae dicebatur fluens lac et mel (Exod. III, 8), magni sacramenti habuisset significationem. Quod non intelligentes, nec desiderantes, sed in terrenis tantum felicitatem suam constituentes, non crediderunt verbis Dei; et pro nihilo habuerunt terram desiderabilem, id est, aeternam atque coelestem.
(Vers. 25-29.) Et murmuraverunt in tabernaculis suis, non exaudierunt vocem Domini. Et elevavit manum suam super eos, ut prosterneret eos in deserto: Et dejiceret semen eorum in nationibus, et dispergeret eos in gentibus. Et consecrati sunt Belphegor, et manducaverunt sacrificia mortuorum. Et irritaverunt eum in adinventionibus suis, et multiplicata est in eis ruina. Suspensa fuerat ira justitiae, et in peccatores dilata vindicta. Sed postea quam consecraverunt se idolis, et manducaverunt sacrificia 401 mortuorum, id est, quae mortuis hominibus immolabant; fornicationi quoque alienigenarum mulierum miscuerunt, multiplicata est in eis ruina, ut ob augmentum criminum gravius vastarentur. In qua vastatione Dominum Phinees sacerdos placavit: quia masculum et feminam, in complexu adulterino deprehensos, pariter interemit; et deputatum est hoc ei ad justitiam, quia vidit Dominus quod hoc totius populi charitate fecisset.
(Vers. 30-33.) Et stetit Phinees, et placavit; et cessavit quassatio. Et reputatum est ei ad justitiam in generatione et generationem, usque in sempiternum. Et irritaverunt eum ad aquam contradictionis, et vexatus est Moyses propter eos: quia exacerbaverunt spiritum ejus. Et distinxit in labiis suis. Sanctus Moyses perturbatus murmure populi, non tenuit fiduciam qualem debuit, et dubitanter petram virga percussit, distinguens hoc miraculum a caeteris, quasi non posset, qui caetera fecerat, etiam istud efficere. Hinc ergo meruit prior mori, quam terram repromissionis intraret. Cui tamen Deus tamquam electo suo, etiam post mortem, bonum perhibet testimonium: ut intelligamus eum hujus tantum haereditatis privatione mulctatum, non autem illius aeternae quam significabat temporalis et terrena possessio.
(Vers. 34-36.) Non disperdiderunt gentes, quas dixit Dominus illis. Commixti sunt cum gentibus, et didicerunt opera eorum: et servierunt sculptilibus eorum, et factum est illis in scandalum. Illud, quod gentes non disperdiderunt, et quod eis permixti sunt, factum est illis in scandalum.
(Vers. 37-39.) Et immolaverunt filios suos et filias suas daemoniis. Et effuderunt sanguinem innocentem, sanguinem filiorum suorum et filiarum suarum, quas sacrificaverunt sculptilibus Chanaan. Historia quidem talium sacrificiorum non meminit; sed nemo dubitet psalmum vera narrare. Et interfecta est terra in sanguinibus, et contaminata est in operibus eorum. Tropica locutio est, qua significatur per id quod continet id quod continetur; sicut dicimus malam domum in qua mali habitant, et bonam in qua boni. Interfecta ergo terra in sanguinibus, cum ipsi qui eam habitant, interfecti sunt in animam et contaminati in operibus suis. 402 Et fornicati sunt in adinventionibus suis. Non sic dictae sunt adinventiones ipsorum, quasi ab ipsis repertae, nullo praecedente, quod sequerentur, exemplo; sed in eo dictae sunt ipsorum, quia illas suas imitando fecerunt.
(Vers. 40-42). Et iratus est furore Dominus in populum suum. Perturbatio irae in Deum non cadit; sed in consuetudine loquendi, potentia vindictae indeclinabilis hoc vocatur. Et abominatus est haereditatem suam; et tradidit eos in manus gentium, et dominati sunt eorum qui oderunt eos. Et tribulaverunt eos inimici eorum: humiliati sunt sub manibus eorum. Quando eos haereditatem Dei vocat, non ad perditionem, sed ad disciplinam haec abominatio fuit.
(Vers. 43-45.) Saepe liberavit eos: ipsi autem exacerbaverunt eum in consilio suo. Perniciosum consilium est hominis ipsi homini, quo ea quaerit quae sua sunt, non quae Dei; et ideo exacerbat consilium Dei, qui seipsum suis promittit haereditatem, ut non temporalibus beati fieri cupiant, sed aeternis. Et humiliati sunt in iniquitatibus suis. Et vidit cum tribularentur, cum audiret orationem eorum. Et memor fuit testamenti sui; et poenituit eum secundum multitudinem misericordiae suae. Poenituit, dictum est, quia sententiam qua eos puniturus videbatur in misericordiam vertit: quod Deus sine commutatione consilii sui facit. Quia, etsi apud nos quaedam ipsius judicia et opera variantur, apud ipsum tamen omnium rerum exitus praescientem, nihil nova dispositione agitur, qui fecit quae futura sunt. Cum ergo poenituit eum secundum multitudinem misericordiae suae, hoc fecit quod disposuerat, ut concederet quod se concessurum esse praescierat.
(Vers. 46). Et dedit eos in misericordias, in conspectu omnium qui ceperant eos. Bene hoc ad omnes filios promissionis referretur, qui redimuntur per sanguinem, et eruuntur de potestate tenebrarum: ut resipiscant de diaboli laqueis, a quo captivati tenentur, ad ipsius voluntatem (II Tim. II, 26).
(Vers. 47, 48.) Salvos fac nos, Domine Deus noster; et congrega nos de nationibus: ut confiteamur nomini sancto tuo, et gloriemur in laude tua. Benedictus Dominus Deus Israel a saeculo et usque in saeculum; id est, ab aeterno usque in aeternum. Quia sine fine laudabitur ab eis de quibus dicitur, 403 Beati qui habitant in domo tua, Domine: in saecula saeculorum laudabunt te (Psal. LXXXIII, 5). Tunc enim perficietur quod in primordio psalmi hujus oratum est, Memento nostri, Domine, in beneplacito populi tui: visita nos in salutari tuo: Ad vivendum in bonitate electorum tuorum, ad laetandum in laetitia gentis tuae, ut lauderis cum haereditate tua. Non enim de gentibus solas congregat oves quae perierunt domus Israel (Matth. X, 6); sed etiam illas quae non sunt de hoc ovili (Joan. X, 16); ut sit unus grex, ut dictum est, et unus pastor (Ibidem). Judaei vero computant ad suum regnum visibile istam pertinere prophetiam: quia spe invisibilium bonorum gaudere non norunt, in laqueos illius ruituri sunt de quo Dominus ait, Ego veni in nomine Patris, et non suscepistis me; alius veniet in nomine suo, hunc suscipietis (Joan. V, 43).
(Ibid.) Et dicet omnis populus, id est, omnis electio praedestinatorum, omnes filii promissionis, qui sunt ex circumcisione, et in praeputio gens sancta, populus adoptionis. Fiat, fiat.
PSALMUS CVI. (Vers. 1.) Confitemini Domino, quoniam suavis est, quoniam in saeculum misericordia ejus. Confiteri potest suavitatem Domini, qui gustavit. Nam quomodo dicet suave esse quod nescit? Accedat ergo ad gustandum, ut possit ructare ad confitendum. In saeculum autem, id est, in aeternum est misericordia ejus; quia aeterni erunt quorum in hoc tempore miseretur.
(Vers. 2, 3.) Dicant qui redempti sunt a Domino, quos redemit de manu inimicorum, de regionibus congregavit eos. Ab oriente et occasu, ab aquilone et mari. Redemptus quidem videtur Israel de terra Aegypti, de domo servitutis: sed hic hi vocantur redempti qui in toto orbe terrarum de magna et lata Aegypto, quasi per mare Rubrum, baptismum sacratum Christi sanguine, liberantur. Dicant ergo Christiani, qui vocati sunt de universo mundo, quoniam suavis Dominus, et in saeculum misericordia ejus.
(Vers. 4-8.) Erraverunt in solitudine, et in siccitate; viam civitatis habitationis non invenerunt. Esurientes et sitientes, anima eorum in ipsis defecit. Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur, et de necessitatibus eorum liberavit eos. 404 Et duxit eos in viam rectam, ut irent in civitatem habitationis. Confiteantur Domino misericordiam ejus, et mirabilia ejus filiis hominum. Quater in hoc psalmo repetuntur hi versus, et miserationum Domini toties facta confessio significat, unumquemque redemptorum, ut perveniat ad perfectam pacem, quatuor tentationum periculis liberari. Nam primum periculum est, devium a veritate hominem, in ignorantiae solitudine atque errore versari, et carentem cibo potuque sapientiae, fame sitique deficere. Sed cum hoc labore fatigatus exclamaverit ad Dominum, deducitur ad viam fidei, per quam incipiat pergere ad civitatem quietis, et confiteatur Domino miserationes ejus, et mirabilia ejus filiis hominum.
(Vers. 9-12.) Quoniam satiavit animam inanem, et animam esurientem implevit bonis: Sedentes in tenebris et in umbra mortis, compeditos in mendicitate, et in ferro. Quoniam exacerbaverunt eloquia Dei, et consilium Altissimi irritaverunt. Et humiliatum est in laboribus cor eorum; infirmati sunt, nec fuit qui adjuvaret eos. Sicut prima tentatio fuit erroris et famis in ignorantia, veritatis ita postea quam quis agnoverit viam Christi, et nosse coeperit quid sibi credendum quidve faciendum sit, laboribus secundae tentationis excipitur; ut cum vult quasi viribus suis contra peccata confligere, inveniat cupidatum difficultatibus praepeditum, et non posse viam quam didicit, propter compedes, ambulare. Exclamet ergo et in hac tribulatione, et de gratia Dei poscat auxilium: ut ruptis vinculis impossibilitatis suae, ad recte agendum accipiat facultatem; quam utique posset Dominus, remotis obstaculis, sponte praevenire; nisi utile esset homini experiri infirmitatem suam, et de bonis operibus, non in se, sed in Domino gloriari: ut noverit confiteri Domino miserationes ejus, cujus, munera accipit, ut cupiditates suas possit evincere.
(Vers. 13-17.) Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur, et de necessitatibus eorum salvavit eos. Et eduxit eos de tenebris et umbra mortis: et vincula eorum disrupit. Confiteantur Domino misericordias ejus, et mirabilia ejus filiis hominum. Quia contrivit portas aereas, et vectes ferreos confregit. Suscepit eos de via iniquitatis eorum; propter injustitias enim suas humiliati sunt. Quia priusquam a dominatione peccati per gratiam liberarentur, suam volebant justitiam constituere, ignorantes Dei justitiam (Rom. X, 3): 405 humiliati ergo sunt per experimenta impossibilitatis suae, et invenerunt se sine Dei adjutorio nihil posse. Sed tertia eos tentatio suscipit, quae infert fastidium verbi Dei. Plerumque enim, quos ignorantia et concupiscentia non exstinxit, inedia et taedium, et fastidii languor occidit: nisi forte non est periculum, quando nec in lectione, nec in oratione est delectatio.
(Vers. 18.) Omnem escam abominata est anima eorum; et appropinquaverunt usque ad portas mortis. Sicut corpori noxium est corporalem escam non posse percipere, ita animae periculosum spiritales delicias fastidire (Sent. 10).
(Vers. 19, 20.) Et clamaverunt ad Dominum cum tribularentur; et de necessitatibus eorum liberavit eos. Misit verbum suum, et sanavit eos, et eripuit eos de corruptela eorum. Quaedam mentis corruptela est, cum salubria et suavia non amantur; ergo et de hoc liberari malo, plurimum bonum est.
(Vers. 21, 22.) Confiteantur Domino miserationes, et mirabilia ejus filiis hominum. Et sacrificent sacrificium laudis; et annuntient opera ejus in exsultatione. Non cum taedio, non cum moerore, non cum anxietate, sed in exsultatione. Verum superest quarta tentatio, et quae ad praesidentes et ad subditos pertinet: quoniam cum gubernator tempestate urgetur, omnes qui simul navigant, eodem periculo premuntur, et simul in portu sedata tempestate salvantur. Denique sequitur.
(Vers. 23, 24.) Qui descendunt in mari in navibus, facientes operationem in aquis multis, ipsi viderunt opera Domini, et mirabilia ejus in profundo. Quorum ergo opera est ut populos regant, hi de profundo cordis humani tempestates seditionum et dissensionum frequenter exortas, quae navem possint perturbare, patiuntur: et agnoscunt ideo Deum sinere ut haec fiant, ut probati manifestiores sint (I Cor. XI, 19), et ut ipse in pressuris a fidelibus invocetur.
(Vers. 25-27.) Dixit, et stetit spiritus procellae. Id est permansit et perduravit, ut turbati vehementius supplicarent. Et exaltati sunt fluctus ejus. Ascendunt usque ad coelos, et descendunt usque ad abyssos: anima eorum in malis tabescebat. Turbati sunt, et moti sunt sicut ebrius: et omnis sapientia eorum exorta est. Qui sedent ad gubernacula, et navem fideliter 406 amant, vim hujus perturbationis agnoscunt. Quoniam plerumque talibus scandalis exagitatur Ecclesia, ut praesidentium corda deficiant. Et quid restat, nisi quod sequitur?
(Vers. 28-31.) Et clamaverunt ad Dominum, cum tribularentur; et de necessitatibus eorum eduxit eos. Et imperavit procellae, et stetit in auram, et siluerunt fluctus ejus. Et laetati sunt quoniam siluerunt, et deduxit eos in portum voluntatis eorum. Confiteantur Domino miserationes, et mirabilia ejus filiis hominum. Ubique omnino confiteantur Domino, non merita nostra, non vires nostrae, non sapientia nostra; sed miserationes ejus. Ille ametur in omni nostra liberatione, qui est invocatus in omni tribulatione.
(Vers. 32.) Exaltent eum in ecclesiis populi, et in cathedra seniorum laudent eum. Jam ergo dubium non est quod omnes supra dictae tentationes, tribulationes, liberationes, in Ecclesia agantur. Quid ergo in hac Ecclesia operatus est Dominus, nisi ut superbis resisteret, humilibus autem daret gratiam (Jac. IV, 6)? qui Judaeos extollentes se de genere Abrahae, et de legis eloquiis, sprevit; et amputatis naturalibus ramis, oleastrum oleae inseruit, et de omnibus gentibus Abrahae spiritale semen elegit (Rom. XI, 20).
(Vers. 33, 34.) Posuit flumina in desertum, et exitus aquarum in sitim: Terram fructiferam in salinis, a malitia in habitantium in ea. Propter hanc superbam malitiam, Judaeos deseruit gratia, et facta est terra eorum sterilis atque deserta. Quia omnis prophetia, omne sacrificium, omnia ibi sacramenta cessarunt, et ad humilitatem gentium transierunt.
(Vers. 35, 36.) Posuit desertum in stagna aquarum, et terram sine aqua in exitus aquarum. Et habitare fecit illic esurientes. Opera gratiae narrantur, quae effusa est in nationes immundas prius, atque desertas, et a cultu veritatis alienas. Et constituerunt civitatem habitationis. Quoniam coelestem Jerusalem jam sponte obtinet, qui fide justificatus est.
(Vers. 37.) Et seminaverunt agros, et plantaverunt vineas, et fecerunt fructum frumenti. De quo gaudet ille operarius, qui dicit, Non quia quaero datum, sed requiro fructum (Philip. IV, 17).
(Vers. 38.) Et benedixit eos, et multiplicati sunt nimis: et jumenta eorum non sunt diminuta. Jumenta et pecora dicuntur in Ecclesia simpliciter ambulantia, sed utilia: non multum 407 docta, sed fide plena. Ergo et spiritales et carnales benedixit Deus et multiplicavit, ita ut non minuerentur.
(Vers. 39.) Et pauci facti sunt, et vexati sunt a tribulatione malorum et dolorum. Ecclesia catholica in electis suis, praecognitis a Deo, filiis promissionis, membris corporis Christi, non minuitur, nec ad paucitatem redigitur, quia ipsi vere sunt; aut cum lapsi fuerint, reparantur ac permanent: et semper multi sunt, quia de numero eorum nihil perit. Qui ergo in hanc soliditatem aeternae multitudinis, aut non introierunt, aut cum viderentur introiisse, ab eadem recesserunt, ipsi pauci facti sunt: quia ab illa quae permanet multiplici unitate divisi sunt. Numquam enim multi sunt, qui ad non esse tendunt. Et quid tam obnoxium paucitati quam quod est debitum perditioni (Sent. 11)?
(Vers. 40.) Effusus contemptus est super principes. Haeretici et schismatici ab Ecclesia reprobati: et ideo magis contempti, quia principes esse voluerunt. Et seduxit eos in invio, et non in via. Illi qui ad civitatem habitationis tendebant, directi sunt et deducti: isti autem civitatem sanctam, id est, Ecclesiam catholicam deserentes, per erroris sui invium abire permissi sunt, et suae sunt traditi voluntati. Deus enim non deceptionis malignitate seducit, sed judicii veritate discernit.
(Vers. 41.) Et adjuvit pauperem de mendicitate. Pauper et mendicus est ille qui nihil sibi tribuit, sed totum de misericordia Christi exspectat, ante Dominicam januam quotidie clamans, et pulsans, ut ei aperiatur, et ut ejus nuditas vestiatur. Et posuit sicut oves familias. Hunc quasi unum pauperem, et unum mendicum adjuvit Deus, eumque in familias multiplicavit, id est, unam Ecclesiam, unam plebem, unam ovem in latitudinem totius orbis extendit.
(Vers. 42.) Videbunt recti, et jocundabuntur, et omnis iniquitas oppilabit os suum. Iniquitas illa garriens contra unitatem, convicta a veritate, obstruet os suum, non habens quod loquatur.
(Vers. 43.) Quis sapiens? et custodiet haec, intelligens miserationes Domini. Quid custoditurus est sapiens, nisi ut sit 408 pauper, non dives, id est, non sit superbus, non sit inflatus? Quia haec custodiens intelliget miserationes Domini; non merita sua, non vires suas, sed miserationes Domini: qui errantem et egentem in viam deduxit, et pavit; qui pugnantem adversum difficultatem peccatorum, et colligatum vinculis sollicitudinis, solvit et liberavit; qui fastidio languentem et pene morientem, missa verbi suavitate recreavit; qui periclitantem inter naufragia scandalorum, a discrimine maris in portum deduxit tranquillitatis; qui eum denique constituit in eo populo ubi humilibus dat gratiam (Jac. IV, 6), non in illo ubi superbis resistit: et fecit eum suum, ut intus manens multiplicaretur, non ut foras exiens minueretur.
PSALMUS CVII. Psalmus autem centesimus septimus praetermissus est, quia in postremis quinquagesimi sexti, et in quinquagesimi noni, videtur expositus. Itaque incipit
PSALMUS CVIII. (Vers. 2.) Deus, laudem meam ne tacueris, quia os peccatoris et dolosi super me apertum est.
Psalmum istum de Christo habere prophetiam, quisquis Actus Apostolorum fideliter legit agnoscit; ubi evidenter ostenditur de Juda traditore Domini prophetatum, quod hic scriptum est, Fiant dies ejus pauci (Psal. CVIII, 8), et episcopatum ejus accipiat alter (Act. I, 20). Sed si de uno illa omnia, quae hic in malo dicta sunt, conemur accipere, expositionis ratio vacillabit. Melios ergo universa clarebunt, si quaedam ad omne genus inimicorum Christi, quorum Judas primatum gerit, quaedam autem ad ipsum Judam proprie pertinere intelligantur. Vox ergo Domini est: Deus, laudem meam ne tacueris. Laus vero ipsius vera et maxima est, qua, hoc ipsum quod est, unigenitus Dei Filius praedicatur. Contra quem os dolosi peccatoris erupit, cum virtus mea infirmitatis carne tegeretur.
(Vers. 3.) Locuti sunt adversum me lingua dolosa: Tunc utique, quando eum tamquam magistrum bonum captiosa adulatione laudabant (Matth. XXII, 16). 409 Et sermonibus odii circumdederunt me, et expugnaverunt me gratis. Illi qui dolose antea loquebantur, postea in me aperti odii vocibus saevierunt gratis, quia causam inimicitiae non habuerunt, nisi iniquitatem suam, et nullo sibi proposito commodo, gratuito maligni et crudeles fuerunt.
(Vers. 4.) Pro eo ut diligerent me, detrahebant mihi. Non parvum aliquid putari debet, quia non ait, Pro eo ut diligerent me, interficiebant me; sed, detrahebant mihi. Ideo quippe interfecerunt, quia detraxerunt, negantes Filium Dei, et dicentes quod in principe daemoniorum ejicit daemonia (Luc. II, 15); et, daemonium habet et insanit; quid eum auditis (Joan. X, 20)? et caetera talia. Qua detractione avertebant ab eo quorum conversionem ille quaerebat; quod nocentius erat quam quod mox resurrecturum parabant occidere. Ego autem orabam. Non quidem dixit, quid orabat; sed illud intelligimus quod in cruce pendens ait, Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34). Quam bene intelligitur pro discipulis suis orasse, quod etiam ante passionem suam dixit, ne deficeret fides eorum (Luc. XXII, 32), quando ipse fixus in ligno non utebatur potentia sua, sed patientiae praebebat exemplum: ne inimicos suos divina potestate delendo, ad hoc nos aedificaret, ut impatienter festinaremus de his quos malos patimur vindicari; cum scriptum sit, Melior est patiens quam fortis (Prov. XVI, 32).
(Vers. 5.) Et posuerunt adversum me mala pro bonis, et odium pro dilectione mea. Quamvis voluntaria sit poena patientis, hoc est tamen maximum per sequentium crimen, quod bonitati malitiam, et dilectioni odia reddiderunt; pro qua impietate quid recepturi sint, optantis similitudine incipit prophetare. Non autem poenam reorum concupiscit Deus, tamquam exsaturari desiderans ultione, sed quod justum est cum tranquillitate disponit, ut etiam mali non sint inordinati (Sent. 12).
(Vers. 6.) Constitue super eum peccatorem, et diabolus stet a dextris ejus. Cum superius querela de pluribus fuerit, nunc de uno loquitur psalmus, et in unius intellectam personam ultio futura disponitur: non quia illi extra supplicium sint futuri, sed quia in caput sceleris bene fertur sententia, quae consortes impietatis non omittit in ultione, quos damnat in principe. Quid est ergo, Constitue super eum peccatorem, nisi ut ei diabolus praesit cui ipse se subdidit; et ipsum in dextris habeat quem elegit? Quia unicuique, sive in bono, sive in malo, hoc fiet dextrum, quod omnibus praefert.
(Vers. 7.) Cum judicatur, exeat condemnatus, et oratio ejus fiat in peccatum. 410 Judas non potuit orare per eum quem vendidit. Oratio quae non fit per Christum non solum non potest delere peccatum, sed etiam ipsa fit ad peccatum.
(Vers. 8.) Fiant dies ejus pauci. Id est, dies apostolatus ejus. Et episcopatum ejus accipiat alter. Hoc ita factum esse, ut prophetarum est, Actus Apostolorum loquuntur (Cap. I, v. 16, etc.).
(Vers. 9, 10.) Fiant filii ejus orphani, et uxor ejus vidua. Mortuo ipso, utrumque factum est. Nutantes transferantur filii ejus, et mendicent. Nutantes, incerti quo eant. Ejiciantur de habitationibus suis. Hoc est, quod supra dixerat, transferantur.
(Vers. 11, 12.) Scrutetur fenerator omnem substantiam ejus, et diripiant alieni labores ejus. Non sit illi adjutor, nec sit qui misereatur pupillis ejus. Id est, nec adjutorem habeat, nec tutorem.
(Vers. 13.) Fiant nati ejus in interitum, in una generatione deleatur nomen ejus. Id est, ut quod de eo generatum est, jam non generet, et cito transeat.
(Vers. 14.) In memoriam redeat iniquitas patrum ejus in conspectu Domini, et peccatum matris ejus non deleatur. Si Judas maneret in eo ad quod vocatus est, nullo modo ad eum vel sua praeterita, vel parentum iniquitas pertineret. Quia autem non tenuit adoptionem in familia Dei, sed iniquitatem potius vetusti generis elegerit, rediit iniquitas patrum ejus in conspectu Domini, ut in eo etiam ipse puniretur, et peccatum matris ejus non est in eo deletum.
(Vers. 15.) Fiant contra Dominum semper; et dispereat de terra memoria eorum. Fiant contra Dominum, dixit, non ut Domino adversentur, sed ut sint in conspectu Domini, ne ulla meriti ipsorum fiat oblivio. Dispereat autem memoria eorum in eo, ut nomen ipsorum, nulla succedente generatione, deficiat. Si autem quaeritur an credibile sit miserias viventium posterorum ad poenam mortui pertinere, sequestrata omni disputatione, quae de hoc multiplex oritur, recte credimus haec quae per Spiritum sanctum prophetata sunt, accidisse; ac si possit asseri quod defunctos vivorum poena non cruciet, in Judam tamen scelestissimum eam damnationem esse prolatam, ut inter supplicia sua, etiam suorum miseria infelicior fieret, et generationis suae semper doleret interitum. Haec sane omnia quae in Judam dicta sunt, etiam in Judaeorum populum prophetata intelliguntur: quia et super ipsum constitutus est peccator, id est, diabolus, cui se subdidit; et idem stat a dextris ejus, quem praetulit Salvatori; et ipse in judicio condemnabitur, 411 quia perseverando in impietate, thesaurizet sibi iram in die irae (Rom. II, 5). Et oratio ejus fiat in peccatum; quia non fit per mediatorem Dei et hominum, hominem Christum Jesum (I Tim. II, 5), et sacerdotem in aeternum, secundum ordinem Melchisedech (Psal. CIX, 4). Et facti sunt dies ejus pauci, quod de regno ipsorum accipiendum est, quia non diu mansit post crucem Christi. Et episcopatum ejus accipiat alter, quoniam Christum, qui non venerat nisi ad oves perditas domus Israel (Matth. XV, 24), respuerunt. Facti sunt quoque filii eorum orphani; de quibus dictum est, filii autem regni ibunt in tenebras exteriores (Matth. VIII, 12), qui utique Deum Patrem bene intelliguntur omisisse. Qui enim filium non habet, ait Veritas, nec Patrem habet (I Joan. II, 24). Et uxor ejus vidua. Uxor regni plebs intelligi potest, quae amisso ipsa regno vidua facta est. Nutantes translati sunt filii ejus, et mendicant. Nutantes quippe periculis, debellati sunt filii ipsius regni; qui ostenduntur mendicare, quia non dubium est eos ad alienam misericordiam vivere. Ejiciantur, inquit, de habitationibus suis; et ita factum est. Scrutetur fenerator omnem substantiam ejus, ut scilicet omnis vita eorum, quae substantiae nomine significata est, inquiratur, et nullius debiti, id est, peccati eorum, remissio fiat; quia illum respuerunt in quo solum est abolitio peccatorum. Et diripiant alieni labores ejus; diabolus et angeli ejus rapiant fructus operum sibi impensorum. Non sit illi adjutor. A quo enim juvari potest qui non habet Christum? Nec sit qui misereatur pupillis ejus; quia, amisso Deo Patre, cujus Filium persecuti sunt, non habent qui eorum misereatur, non ad temporalem vitam sumendam vel sustentandam, sed ad veram vitam, id est, aeternam. Fiant nati ejus in interitum, utique sempiternum. In generatione una deleatur nomen ejus; quia generati sunt, non regenerati, ideo in una generatione deleatur. In memoriam redeat iniquitas patrum ejus in conspectu Domini, ut reddat eidem populo Dominus perseveranti in malitia, etiam patrum iniquitatem. Peccatum matris ejus non deleatur. Peccatum in Jerusalem, quae servit cum filiis suis (Gal. IV, 25), quae interficit prophetas, et lapidat missos ad se (Matth. XXIII, 31). Fiant contra Dominum semper: iniquitas et peccatum eorum a conspectu Domini non auferatur, Deo in aeternum vindicante. Et dispereat de terra memoria eorum. Terra Dei, ager Dei, Ecclesia Dei est, de qua terra perit memoria eorum, quia cum essent rami naturales, propter incredulitatem fracti sunt (Rom. II, 20).
(Vers. 16.) Pro eo quod non est recordatus facere misericordiam. Sive Judas, sive ille populus. Sed melius 412 de populo accipitur, qui recordari potuit poenitendo, quod occiso Christo saltem in discipulos et membra ejus saevire non debuit.
(Vers. 17.) Quia persecutus est hominem pauperem et mendicum. Non enim dedignatus est Dominus pauper fieri, cum dives esset, ut illius paupertate nos ditaremur (I Cor. VIII, 9). Mendicum autem in eo intelligi potest, quod Samaritanae mulieri dixit, Da mihi bibere (Joan. IV, 7); vel quod in cruce ait: Sitio (Joan. XIX, 28): quae verba tamquam indigentis sunt. Et compunctum corde mortificare. Cordis compunctio, quae proprie ad conversos a peccatis pertinet, non convenit Christo, qui solus exstitit absque peccato. In membris itaque suis poenitentiam agentibus, et ad caput suum cum compunctione redeuntibus, ipse quoque erat compunctus corde, quia non aberat a capite quod gerebatur in corpore, in quo usque in finem patitur persequentes.
(Vers. 18.) Et dilexit maledictionem, et veniet ei. Quamquam et Judas maledictionem dilexerit, vendendo atque tradendo ipsum benedictionis auctorem, apertius tamen ille populus maledictionem dilexit, quando dixit, Sanguis hujus super nos, et super filios nostros (Matth. XXVII, 25). Et noluit benedictionem, et elongabitur ab eo. Et Judas quidem benedictionem abjecit in Christo; sed apertius eam populus refutavit, quando illi illuminato dicenti, Numquid et vos discipuli ejus vultis fieri? respondit, Tu sis discipulus ejus (Joan. IX, 27 et 28). Et longe facta est ab eo benedictio, quia transivit ad gentes. Et induit maledictionem, sicut vestimentum. Sive Judas, sive ille populus. Et intravit sicut aqua in interiora ejus. Ergo et foris et intus: foris, sicut vestimentum; intus, sicut aqua. Quoniam in ejus incidit judicium, qui potest et corpus et animam occidere in gehennam (Matth. X, 28). Et sicut oleum in ossibus ejus. Ostendit impium hominem, vel populum, cum voluptate mala facere, et iniquitate intus, quasi aqua, et foris, quasi oleo delectari. Quae actio ideo maledictio dicitur, quia talibus Deus aeterna tormenta denuntiat.
(Vers. 19.) Fiat ei sicut vestimentum quo operietur. Apertior malitia est qua se peccator quasi pallio tegit, et inde opertus videtur, unde etiam in oculis hominum gloriatur, malum se dissimulans, sed ostentans. Et sicut zona qua semper praecingitur. Maledictione se praecingit, quia malum non repentinum, sed dispositum aggreditur; et ita discit malefacere, ut semper paratus sit.
(Vers. 20.) Hoc opus eorum qui detrahunt mihi apud Dominum. 413 Hi sunt qui detrahunt Christo ipsi, quem Lex Domini et Prophetae praenuntiarunt. Et qui loquuntur mala adversus animam meam. Negando eum posse resurgere, cum dicat, Potestatem habeo ponendi animam meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam (Joan. X, 18).
(Vers. 21.) Et tu, Domine, Domine, fac mecum. Quidam subaudiendum putarunt misericordiam, quidam et addiderunt. Sed emendatiores codices sic habent, Et tu, Domine, Domine, fac mecum, propter nomen tuum. Unde intelligendum est, ideo dixisse Filium Patri Fac mecum, quia eadem sunt opera Patris et Filii, quod etiam misericordia sentiri potest. Sequitur enim: Quia suavis est misericordia tua. Quia misericordiam recte intelligimus et Patrem et Filium simul facere in vasa misericordiae (Rom. I, 23). Potest autem et sic intelligi quod ait, Fac mecum, ac si dixisset, Adjuva me. Pater quippe adjuvat Filium, in quantum Deus hominem, propter formam servi. Nam in ea forma in qua aequalis est Patri non indiget adjuvari: quia utrisque unum opus est, et par atque inseparabilis potestas. Egestas et paupertas susceptae infirmitatis est, ex qua crucifixus est.
(Vers. 22.) Libera me, quia egenus et pauper sum ego: et cor meum turbatum est in me. Secundum illud quod propinquante passione ait, Tristis est anima mea usque ad mortem (Matth. XXVI, 38).
(Vers. 23.) Sicut umbra cum declinat, ablatus sum. In hoc ipsam mortem significavit. Sicut enim ex umbra declinante fit nox, ita mortali carne fit mors. Excussus sum sicut locustae. Jam hoc in membris ejus convenientius intelligimus. Excussi enim, id est fugati sunt a persecutoribus fideles ejus: quorum vel multitudinem significare voluit in nomine locustarum, vel quod transilierunt de loco in locum.
(Vers. 24.) Genua mea infirmata sunt prae jejunio, et caro mea immutata est propter oleum. Propter oleum, propter gratiam spiritalem. Quia cum caro ejus mutata esset per gloriam resurrectionis, cumque ascendisset ad Patrem, misit Spiritum sanctum ad ungendos credentes, quorum stabilitas, quae ablato sibi pane, id est, Christo, quasi jejunio fuerat infirmata, accepto dono Spiritus sancti valida effecta est; ut in suis afflictionibus non vinceretur, quae in Domini passione defecerat.
(Vers. 25.) Et ego factus sum opprobrium illis. Per mortem crucis. Christus enim nos redemit de maledicto Legis, factus pro nobis maledictum (Galat. III, 13). 414 Viderunt me, et moverunt capita sua. Quia viderunt in ligno pependisse, et non viderunt de sepulcro resurrexisse.
(Vers. 26.) Adjuva, Domine Deus meus, salvum me fac propter misericordiam tuam. Hoc et ad caput referendum est, propter formam servi; et ad corpus, propter servos. Potuit enim et in ipsis dicere Domino, Adjuva me, et salvum me fac; in quibus Saulo dixerat, Quid me persequeris (Act. IX, 4)? Quod autem ait, secundam misericordiam tuam, gratuitam gratiam commendavit.
(Vers. 27.) Et sciant quia manus tua haec, et tu, Domine, fecisti eam. De eis dixit, sciant, pro quibus saevientibus et oravit: quia inter illos erant etiam hi qui in eum postea crediderunt. Manus autem Dei Christus est, sicut dictum est, Et brachium Domini cui revelatum est (Isai. LIII, 1)? Haec ergo manus erat, et fecit eum. Quia In principio erat Verbum, et Verbum caro facium est (Joan. I, 1 et 14).
(Vers. 28.) Maledicent illi, et tu benedices. Vana est ergo maledictio filiorum hominum, diligentium vanitatem, et quaerentium mendacium (Psal. IV, 3). Deus autem cum benedicit, facit quod dicit. Qui insurgunt in me, confundantur. Qui se adversus me proficere arbitrantur, cum exaltatus fuero super coelos, et effusa fuerit super omnem terram gloria mea, confundentur. Servus autem tuus laetabitur; sive in dextera patris, sive in suis membris: et nunc in spe, et post in aeternum.
(Vers. 29.) Induantur qui detrahunt mihi pudore; id est, pudeat eos detraxisse mihi. Sed hoc potest bonum esse correctis. Et operiantur, sicut diploide, confusione sua. Diplois pallium duplex est, per quod inimicis Christi duplex denuntiatur confusio: hoc est, intus et foris, coram Deo scilicet, et coram hominibus.
(Vers. 30.) Confitebor Domino nimis in ore meo, et in medio multorum laudabo eum. In medio multorum laudabo eum: accipi potest Christus, quia ipse in Ecclesia praesens est, usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII, 20). In medio autem esse dicitur, cui praecipuus honor praebetur. Si vero cor hominis quasi medium ejus est, rectissime intelligitur, quod in multorum cordibus, id est, in multorum medio laudaturus sit Dominum. Habitat enim Christus per fidem in cordibus nostris (Ephes. III, 17). Et ideo ait, in ore meo, id est, in ore cordis mei, quod est Ecclesia.
(Vers. 31.) Qui astitit a dextris pauperis, ut salvam faceret a persequentibus animam meam. 415 De Juda dictum erat, Et diabolus stet a dextris ejus; qui suas divitias volebat augere, Christo vendito. Hic autem Dominus astitit a dextris pauperis, ut divitiae ejus sint ipse Dominus. Salva fiet autem a persequentibus anima, si non eis consentiatur ad malum: non autem eis consentitur, cum Dominus assistit a dextris pauperis, ne ipsa paupertate, id est, infirmitate succumbat.
PSALMUS CIX. (Vers. 1.) Dixit Dominus Domino meo, Sede a dextris meis: Donec ponam inimicos tuos, scabellum pedum tuorum. Dominus noster Jesus Christus cum a Judaeis quaereret cujus filium esse dicerent Christum, et respondissent, David: continuo illis respondentibus ait, Quomodo ergo David in spiritu dicit eum Dominum, Dixit Dominus Domino meo, Sede a dextris meis: donec ponam inimicos tuos sub pedibus tuis? Si ergo in spiritu vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est (Matth. XXII, 43)? Judaei sub hac interrogatione tacuerunt; ipsum quoque esse Dominum et filium David non agnoverunt, nec agnoscere voluerunt; et maluerunt inflata taciturnitate disrumpi, quam humili confessione eruditionem mereri. Nos autem Evangelio ipsius veritatis edocti, novimus Jesum Christum et Dominum esse David, secundum quod In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum: hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil (Joan. I, 1 et seq.); et filium esse David, secundum quod Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Ibid., 14). Novimus Dominum David, quia, cum esset in forma Dei, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo. Et novimus filium David, quia, semetipsum exinanivit formam servi accipiens (Philip. II, 7). Hoc ergo et David ipse in spiritu videns, initio Psalmi hujus effatus est, dicens, Dixit Dominus Domino meo, Sede a dextris meis: donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Sedet autem Christus ad dexteram Patris post resurrectionem a mortuis, et ascensionem in coelum (Marc. XVI, 19). Unde etiam eo ipso quo erat Christus filius David, factus est dominus David. Illud enim quod natum est ex semine David, ita honoratum est, ut ei cum esset filius, esset et Dominus. Secundum hanc enim dispensationem, etiam ab Apostolo de Christo dicitur, Propter quod eum exaltavit a mortuis, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium, et infernorum; et omnis lingua confiteatur quoniam Dominus Jesus in gloria Dei Patris est (Philip. II, 9). Sedet autem 416 Dominus ad dexteram Patris, et inimici ejus subjiciuntur sub pedibus. Omnis enim qui ei adversatur erit ejus subditus, aut per correctionem, aut per condemnationem. Nam necesse est ut omnis aut adoptatus, aut victus sub pedibus ejus sit, sive per gratiam, sive per poenam.
(Vers. 2.) Virgam virtutis tuae emittet Dominus ex Sion. Quae est Sion, ipsa est Jerusalem; ex qua praenuntiatur emittenda virga virtutis Christi, id est, regnum potentiae ejus, quod regnum incipit a Christianis, et non habet finem. Nam secundum quod est Verbum Patris, unius Deitatis et omnipotentiae, semper cum Patre regnavit. Hoc ergo regnum, quod mediator Dei et hominum homo Christus acquirit, incipit a Jerusalem; quia inde in totum mundum virtus et potestas evangelicae praedicationis emissa est (Luc. XXIV, 47). Dominare in medio inimicorum tuorum. Tu, inquit, filii David, et Domine David, in medio paganorum, in medio Judaeorum, in medio haereticorum, et in medio fratrum falsorum dominare. Quod fieri quotidie videmus, donec impleantur tempora gentium (Act. III, 21). Caecitas enim ex parte in Israel facta est, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret (Rom. XI, 25), et dominaretur Christus in medio inimicorum suorum.
(Vers. 3.) Tecum principium in die virtutis tuae. Dominus interrogantibus quis esset respondit, Principium, qui et loquor vobis (Joan. VIII, 28): hoc est, Ego qui loquor vobis principium sum. Est autem et Pater principium, in quo principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum (Joan. I, 1). Numquid ergo quia Pater principium, et Filius principium, duo sunt principia? Absit. Sicut enim Pater Deus et Filius Deus, Pater autem et Filius non duo dii, sed unus est Deus; sic Pater principium, et Filius principium, Pater autem et Filius non duo principia, sed unum principium. Tecum ergo principium in die virtutis tuae, in die qua videbitur quomodo creditur. Quamvis enim etiam in forma servi, ipsa illa nostrae infirmitatis susceptio non caret virtute divina, quando et infirmum tuum fortius est hominibus (I Cor. I, 25), et in virga virtutis tuae dominaberis in medio inimicorum tuorum: veniet tamen dies ille quo, omnibus dispensationibus temporalibus peractis atque finitis, manifestabis te sanctis tuis, et in illa eis apparebis gloria in qua aequalis es Patri, ut videant Tecum principium in die virtutis tuae.
(Ibid.) In splendoribus sanctorum. Praesens vita sanctorum, quamvis gratia floreat, quamvis moribus niteat, non est in splendore, quia nondum exempta est a corruptione. Cum ergo apparuerit Christus, 417 vita sanctorum, tunc et ipsi apparebunt cum illo in gloria (Coloss. III, 4). Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris sui (Matth. XIII, 43), id est, in vita aeterna. Ex utero ante luciferum genui te. Si de illa generatione hoc dictum est qua ex Patre Deo genitus est Deus Filius, ex utero significat, ex secreto, ex occulto, de ipso Patre, de substantia Patris. Ante luciferum vero, ait, ante tempora. Per luciferum enim, utpote per fulgentissimum sidus, tamquam a parte totum, omnia sidera significata sunt quae in hoc facta sunt, ut sint in signis, et temporibus, et in diebus, et annis (Genes. V, 14). Quod est ergo ante luciferum, hoc est ante sidera; et quod est ante sidera, hoc ante tempora, atque ideo ex aeternitate. Si vero hoc ex persona prophetae dictum est, qui ait: Dixit Dominus Domino meo, Sede a dextris meis, non est dubium illam nativitatem significatam, qua Dominus David, filius est David. Potuit enim dicere David propter propaginem, qua de ipsius stirpe Maria virgo descendit, Ex utero genui te, hoc est, ex utero virginali, ex utero quo masculus non accessit, in quo sola fuit conceptio matris, sine semine genitoris. Et convenienter dictum est, Ante luciferum, quia ante exortum diei natus est Dominus, hoc indicantibus testimoniis pastorum qui vigilias exercebant super gregem suum (Luc. II, 7 et 8).
(Vers. 4.) Juravit Dominus, et non poenitebit eum: Tu es sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedech. Si natum ex utero Virginis ante luciferum intelligimus Salvatorem, exinde procul dubio, sacerdos est in aeternum, secundum ordinem Melchisedech. Nam secundum quod Dominus natus ex Patre est, gignenti coaeternus et aequalis, non est sacerdos. Juravit ergo Dominus, hoc est, cum constitutione promisit. Et non poenitebit eum, hoc est, non mutabit consilium, non aliud faciet, nec umquam ei haec sententia displicebit. Tu es sacerdos in aeternum, hoc est, non finitur sacerdotium tuum; nec, sicut Aaron ordo cessavit, ita etiam tuum pontificium commutabitur. Sacerdotii tui non erit finis, sed secundum ordinem Melchisedech, hoc est, secundum mysteria quae per eum declarata sunt, in aeternum permanebit.
(Vers. 5.) Dominus a dextris tuis, conquassavit in die irae suae reges. Ad ipsum Dominum, qui dixit Domino, Sede a dextris meis, prophetae sermo directus est. Ipse, inquit, Domine, cui jurasti, Tu es sacerdos in aeternum, Dominus a dextris tuis, qui conquassavit in die irae suae reges, illos de quibus dictum est, Astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum, adversus Dominum, et adversus Christum ejus (Psal. II, 2). Quicumque 418 enim talium qui Christianum nomen oderunt, in sua impietate persistunt, jam quidem conquassati sunt, nec potuerunt efficere quod volebant; sed in die irae, id est, retributione justi judicii Dei penitus conterentur.
(Vers. 6.) Judicavit in gentibus, replevit ruinas. Qui in superbiam eriguntur, et in sua elatione persistunt, sic destruentur ut non aedificentur. Non enim desinunt destrui, qui non desinunt elevari. Qui autem per humilitatem cadunt et se prosternunt, ut fiant sub pedibus ejus, cui dixit Dominus, Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum, reparabuntur in integrum, quia non damnavit has ruinas Dominus, sed replevit: quod fit in hoc tempore, cum universis gentibus ruinarum reparationem Christus operatur. Conquassavit capita in terra multa. Multorum capita, in hac vita conquassata Christus inclinat, dum e superbis humiles facit.
(Vers. 7.) De torrente in via bibet; propterea exaltabit caput. Sicut torrens pluvialibus aquis collectus, redundat, perstrepit, currit, et currendo decurrit, id est, cursum finit, sic est omnis iste cursus mortalitatis humanae. Nascuntur homines, vivunt atque moriuntur, rursusque morientibus alii oriuntur, succedunt, accedunt, decedunt. De hoc ergo torrente, de hoc strepitu transeunte, de hac mortalitate bibit filius David, Dominus David, dignatus propter nos nasci et mori, et ita bibit de torrente in via quod in via peccatorum non stetit (Psal. I, 1). Propterea ergo exaltabit caput, quia humiliatus est, et factus est subditus usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod exaltavit eum a mortuis, et donavit illi nomen quod est super omne nomen: ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium, et infernorum, et omnis lingua confiteatur quoniam Jesus Christus in gloria est Dei Patris (Philip. II, 8, 9, etc.).
PSALMUS CX. HALLELUIA. (Vers. 1.) Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo. Non semper confessio peccatorum est, sed etiam laus Dei devotione confessionis expromitur. Illa luget, haec gaudet; illa medico vulnus ostendit, haec de sanitate gratias agit. In concilio rectorum et congregatione. Eorum, sine dubio, qui sedebunt super duodecim thronos judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX, 28). A quorum concilio et congregatione 419 omnis hypocrita segregatus, omnis erit tentator exclusus.
(Vers. 2.) Magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates ejus. Scrutare, exquire, vestiga, si potes, omnes voluntates Domini: in omnibus semper magna opera ejus invenies. Nulla enim voluntas potentior est ipsius voluntate; contra quam cum aliquid fieri sinit, misericordiam suam justitiamque demonstrat. Sicut enim vult ut homo non peccet, ita vult peccanti parcere, ut revertatur et vivat; ita etiam vult in peccatis perseverantem punire, ut justitiae potentiam contumax non evadat. Ac sic quidquid elegeris, o homo, non deerit Domino unde suam de te compleat voluntatem. Sive ergo justificet impium, sive arguat pigrum, sive exspectet aversum, seu deserat puniendum, semper misericors est, semper justus, semper omnipotens.
(Vers. 3.) Confessio et magnificentia opus ejus; et justitia ejus manet in saeculum saeculi. Magnificentia Domini circa nos in eo apparet quod nullis praecedentibus meritis confitentem justificat peccatorem: ut ubi abundavit peccatum, superabundet gratia (Rom. V, 20), per quam excitata est etiam ipsa confessio: ut nemo in se extollatur, sed qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. I, 31). Quia et confessio peccatoris, et magnificentia justificationis, opus Domini est; apud quem iniquitas non est, etiam si nos judicia ejus non comprehendimus (Rom. IX, 18); quoniam justitia ejus manet in saeculum saeculi.
(Vers. 4-6.) Memoriam fecit mirabilium suorum misericors et miserator Dominus: escam dedit timentibus se. In omni quidem creatura Dei mirabilia ejus et quotidiana et magna sunt; sed quia parum ea consuetudo miratur, quaedam Dominus signa et prodigia certis temporibus promenda disposuit, ut per inusitata et nova, humana excitaretur intentio, et nutriretur in ea de insolitis utilis timor, cui tamen misericors Dominus daret escam virtutis et vitae, panem scilicet illum incorruptibilem qui de coelo descendit (Joan. VI, 41): ut Verbum Dei esset esca hominum, sicut cibus est angelorum. Memor erit in aeternum testamenti sui; virtutem operum suorum annuntiavit populo suo. Implevit Dominus promissiones suas, qui est virtus et fortitudo sanctorum: quoniam quae hominibus difficilia sunt, Deo facilia sunt, et ipse operatur omnia in omnibus (II Cor. XII, 6).
(Vers. 7.) Ut det illis haereditatem gentium; id est, quam praeparavit omnibus gentibus. 420 Opera manuum ejus veritas et judicium; hoc est, ut veritas judiciumque servetur: manus enim operatur, hoc est, ut non separet a Christo tribulatio, angustia, fames, nuditas, gladius (Rom. VIII, 35).
(Vers. 8.) Fidelia omnia mandata ejus, confirmata in saeculum saeculi. Qui dedit mandata, et dedit promissa; quae fideliter retribuit confirmata in aeternum, nec umquam defectura. Facta in veritate et judicio. Hoc est enim verum, et justum, ut hic laboretur, ibi requiescatur.
(Vers. 9.) Redemptionem misit populo suo. Cives et haeredes coelestis Jerusalem, ab hujus peregrinationis captivitate redimuntur. Mandavit in aeternum testamentum suum. Testamentum suum, utique novum, quod aeternum promisit, non illud vetus, cujus transitoriae promissiones fuerunt. Sanctum et terribile nomen ejus. Sapientia vera est nosse et diligere Deum. Sed ad hunc gradum de timore conscenditur: quia sicut desideranda sunt ejus munera, sic metuenda judicia.
(Vers. 10.) Initium sapientiae timor Domini. Intellectus bonus omnibus facientibus eum. Is bonum habet intellectum, qui quod faciendum recte intelligit, facit: quia talis est sine opere intelligentia, qualis sine timore sapientia (Sent. 13). Laudatio ejus manet in saeculum saeculi. Nemo ergo quidquam suae justitiae ascribat, nemo de suis quasi propriis meritis exsultabit, sed in Dei laudem et gloriam, omnis sanctorum beatitudo in aeternum refertur.
PSALMUS CXI. HALLELUIA. Titulus psalmi est, Reversionis Aggaei et Zachariae, qui post eversionem templi Jerusalem, et transmigrationem in Babyloniam, completis sub Dario septuaginta captivitatis annis, prophetare coeperunt ea quae ad relaxationem captivitatis et reparationem templi pertinerent. Sed quia quae corporaliter tunc gerebantur, rerum futurarum indicia praeferebant, per illam captivitatis remissionem, et templi restitutionem, spiritaliter figurabatur fabrica ipsius templi, cujus Christus est fundamentum, in quo etiam angulari lapide, vivis lapidibus coaptatis, coelestis aedificii structura consurgit, ut ex ruina vetere, quae facta est in Adam, novum Dei templum cum reparatione omnium 421 gentium reformetur. Ad hoc ergo templum pertinet prophetatio Aggaei et Zachariae, qui in psalmi titulo praeferuntur, ut qui hoc sacramentum intelligit, et qui cupit in hujus aedificii compage solidari, sciat reversionis et renovationis suae in timore Dei esse principium.
(Vers. 1.) Beatus vir qui timet Dominum: in mandatis ejus volet nimis. Beatitudo viri justi, a timore incipit Domini, et proficit in desiderium mandatorum Dei, quibus templum ejus efficitur.
(Vers. 2.) Potens in terra erit semen ejus. Semen futurae messis opera esse misericordiae Apostolus testis est, dicens, Bonum autem facientes non deficiamus: tempore enim proprio metemus (Galat. VI, 9). Quid autem potentius hoc semine, cujus impendio comparatur regnum coelorum, et vita aeterna. Generatio rectorum benedicetur; id est, opera eorum qui recto sunt corde, non turbantur propter promissorum dilationem: nec transeuntia carnaliter appetunt, sed mansura fideliter et patienter exspectant.
(Vers. 3.) Gloria et divitiae in domo ejus, et justitia ejus manet in saeculum saeculi. Qui talis est in domo sua, id est, in corde suo, ubi templum Dei est, gloriam et divitias habet: quia spe non dubia futura jam possidet, et regnum Dei intra ipsum est (Luc. XVII, 21). Hujus justitia manet in saeculum saeculi, quia ipsa est gloria atque divitiae.
(Vers. 4.) Exortum est in tenebris lumen rectis corde. Merito dirigunt cor in Dominum suum, merito ambulant recti cum Domino suo, qui cum essent in tenebris, lucem viderunt magnam (Isai. IX, 2), et meminerunt fuisse se aliquando tenebras, nunc autem lucem in Domino (Ephes. V, 8). Misericors, et miserator, et justus Dominus. Qui miseretur, ut misereatur, et justus est in retributione; quia nulli faciet judicium sine misericordia.
(Vers. 5.) Suavis homo qui miseretur et commodat. Hunc suavem et mitem atque jocundum, non evomit Deus ex ore suo, tamquam mali odoris, aut fastidiendi saporis. Tota autem suavitas ejus in eo est qui miseretur et commodat, remittendo scilicet peccata, et largiendo beneficia; quibus duobus benignitatis officiis, omnia pietatis opera continentur, dicente Domino, Dimittite, et dimittetur vobis; date, et dabitur vobis (Luc. VI, 32).
(Vers. 5, 6.) Disponet sermones suos in judicio. Quoniam in aeternum non commovebitur. Qui haec facit, disponit sermones suos in judicio. Facta enim quaedam verba sunt testium, quibus in judicio defenderetur. Quia in aeternum non commovebitur, qui ad dexteram segregatus audiet, Venite, benedicti 422 Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth. XXV, 34).
(Vers. 7.) In memoria aeterna erit justus, ab auditu malo non timebit. Non timebit audire quod dicitur sinistris, Ite in ignem aeternum qui praeparatus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXV, 41). Paratum est cor ejus sperare in Domino. Quia non sua quaesivit, sed quae Jesu Christi (Philip. II, 21), et promissa ejus confidenter exspectat.
(Vers. 8.) Confirmatum est cor ejus, non commovebitur, donec videat super inimicos suos. Inimici ejus praesentia concupierunt, et cum eis invisibilia promitterentur, dicebant, Quis ostendit nobis bona (Ps. IV, 6)? Illi voluerunt videre bona hominum in terra morientium, hic credidit videre bona Domini in terra viventium (Psal. XXVI, 13). Non ergo commovebitur cor ejus, nec transitoria malorum felicitate turbabitur, donec videat, non deorsum, quod inimici ejus, sed sursum super inimicos suos, Quod oculus non vidit nec auris audivit, neque in cor hominis ascendit, quod praeparavit Deus diligentibus se (I Cor. II, 9; Isai. LXIV, 4).
(Vers. 9, 10.) Dispersit, dedit pauperibus; justitia ejus manet in saeculum saeculi. Dispersit visibilia, ut invisibilia compararet; dedit temporalia, accepturus aeterna. Cornu ejus exaltabitur in gloria. Peccator videbit, et irascetur. Irascitur peccator: cui magis quam sibi? Sed sera illa atque infructuosa poenitudine, cum dicit, Quid nobis profuit superbia, aut quid divitiarum jactatio contulit nobis (Sap. V, 8)? Dentibus suis frendet, et non revirescet; sicut fieret, si opportuno eum tempore poeniteret. Sed tunc frendet, quando desiderium peccatorum peribit.
PSALMUS CXII. HALLELUIA.
(Vers. 1.) Laudate, pueri, Dominum, laudate nomen Domini. Exhortatio haec non ad pueriles tantum annos, sed ad omnem profertur aetatem. Omnibus enim Apostolus dicit, Nolite effici pueri mentibus, sed malitia parvuli estote, ut mentibus perfecti sitis (I Cor. XIV, 20). Qua malitia, nisi superbia? Ipsa enim de vana granditate praesumens, non sinit hominem ambulare per arctam viam, et intrare per angustam portam (Matth. VII, 14). Puer autem facile intrat per angustam; et ideo nemo, nisi conversus fuerit ut puer, intrat in regnum coelorum (Luc. XIII, 24). Puerorum ergo nomine, non aetas infantium, sed animorum humilitas compellatur, quia non laudant nomen Domini, qui se magnos putant, et suam justitiam volentes constituere, justitiae Dei non sunt subjecti (Rom. X, 3). Non enim sunt pueri; 423 et dum praedicari se volunt, non laudant nomen Domini.
(Vers. 2, 3.) Sit nomen Domini benedictum, ex hoc nunc et usque in saeculum. A solis ortu usque ad occasum, laudabile nomen Domini: ut scilicet nomen Domini semper benedicatur, et ubique laudetur.
(Vers. 4.) Excelsus super omnes gentes Dominus, et super coelos gloria ejus. Non solum super omnes gentes majestas Domini, sed etiam super coelos gloria ejus excelsa est.
(Vers. 5, 6.) Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat, et humilia respicit in coelo et in terra? Per Isaiam Spiritus ita loquitur: Haec dicit Altissimus in excelsis habitans, in aeternum nomen ei Dominus altissimus, in sanctis requiem habens (Isai. LVII, 15). Meritoque coelum intelliguntur, qui habitantur a Domino; qui cum sint sancti, atque ideo excelsi, iidem tamen sunt humiles, neque aliunde nisi de humilitate sublimes. In altis itaque Dominus habitat, id est, in sanctis, et spiritalibus atque coelestibus; et humilia respicit, id est, ipsos sanctos, numquam in se, sed semper in Domino gloriantes. Delectatur enim altitudine humilium, et humilitate celsorum. In coelo et in terra, hoc est, quorum conversatio in coelis est, licet mortali sint carne circumdati. Si vero alia sunt quae Dominus noster in coelo humilia respicit, alia quae in terra, possunt coelum hi intelligi, quos vocatos et sanctificatos jam inhabitat; terra autem, quos vocat ut habitet in eis. Sed absolutior sensus est, si coelos dictos accipiamus eos qui sedebunt super duodecim thronos, et cum Domino judicabunt (Matth. XIX, 26); terrae autem nomine, caeteram multitudinem sanctorum, qui constituentur ad dexteram (Luc. XVI, 9), ut per opera misericordiae collaudati recipiantur ab eis in tabernacula aeterna, quos amicos sibi de mammona iniquitatis in hujus vitae mortalitate fecerunt. Et hos ergo et illos humiles respicit Deus, quia meminerunt utrique quid fuerint per suam malitiam, et quid facti sint per Dei gratiam.
(Vers. 7, 8.) Qui erigit de terra inopem, et de stercore exaltat pauperem; ut collocet eum cum principibus, cum principibus populi sui. Non itaque dedignentur esse humilia capita excelsorum sub manu Domini. Quamvis enim collocetur fidelis Dominicae pecuniae dispensator cum principibus populi Dei (Matth. XIX, 28), quamvis sessurus sit in duodecim sedibus, et angelos quoque judicaturus (I Cor. VI, 3), a terra tamen inops erigitur, et de stercore pauper exaltatur, quia donum Dei est omnis celsitudo sanctorum.
(Vers. 9.) Qui habitare facit sterilem in domo, matrem filiorum laetantem. Ecclesiam enim ante sterilem Dei gratia 424 fecundavit, ut in multis filiis laetaretur (Isai. LIV, 1). In qua Dominus, qui in altis habitat, et humilia respicit in coelo et in terra, habet ex semine Abraham et sublimem sanctitatem, sicut stellas coeli in supernis sedibus collocandam, et sicut arenam in ora maris, misericordem atque innumeram multitudinem, a sinistris fluctibus et ab impia amaritudine segregandam.
PSALMUS CXIII. HALLELUIA.
(Vers. 1-3.) In exitu Israel ex Aeqypto, domus Jacob de populo barbaro; facta est Judaea sanctificatio ejus, Israel potestas ejus. Mare vidit, et fugit, Jordanis conversus est retrorsum. Praeteritorum gestorum recoli videtur historia, et quemadmodum populus Israel, qui est domus Jacob, de jugo Aegyptiae dominationis eductus sit (Exod. XIV, 22) in memoriam revocari. Sed per propheticum eloquium, magis futura indicantur quam praeterita retexuntur. Et ideo quaedam aliter hic dicuntur quam ibi acta sunt: ut vigilanter intelligatur prophetia, ubi non constat historia. Primum enim Jordanem ipsum non reversum esse retrorsum, sed stetisse legimus (Josue III, 15), ab ea parte qua desuper influebat; deinde, montes exsultasse et colles gestisse non legimus; quae sic addidit, ut omnia ista etiam repeteret. Intelligendum ergo est quia illa facta figurae nostrae fuerunt (I Cor. X, 11); et ideo de eis aliter quid dicitur, ut quibus temporibus congruat, agnoscatur. Si enim gratiam Dei, quae data est nobis, firmo corde retineamus, nos sumus Israel semen Abrahae (Gal. III, 29); qui non carnaliter circumcisae genti tantummodo factus est pater, sed et omnium qui sequuntur vestigia fidei Abraham, qui, cum esset in praeputio, credidit Domino, et justificatus est ex fide, et constitutus est omnium gentium pater (Rom. IV, 10 seqq.; Gen. XV, 6), dictumque ei est, Benedicentur in te omnes gentes (Gen. XII, 3). Quia ergo populus Christianus verus est Israel, et Aegyptus saepe in figura totius saeculi ponitur, a quo spiritaliter recedendum est: quemadmodum ille populus non potuit ad terram promissionis venire, nisi divino liberaretur auxilio, ita ab hujus saeculi vinculis nullus eruitur, nisi per gratiam Dei, in manu forti et brachio excelso (Exod. VI, 1, 6), ut coelestis Jerusalem civis esse mereatur. Quicumque ergo sunt Israelitae, domus Jacob et Abrahae, secundum promissionem haeredes (Gal. III, 29), cognoscunt etiam se exisse de Aegypto, cum huic saeculo renuntiaverunt; exisse de populo barbaro, cum confessione pietatis a blasphemiis impiarum gentium recesserunt. Interrogent corda sua, si ea circumcidit fides, si purificavit confessio Dei Abraham, et Dei Isaac, et Dei Jacob: Facta est 425 in eis Judaea sanctificatio ejus, et Israel potestas ejus. Dedit enim eis potestatem filios Dei fieri (Joan. I, 12). Jam hic recordetur unusquisque qui sub dura dominatione diabolicis in hoc saeculo operibus subditus laborabat, quomodo ab jugo liber effectus sit, quomodo inter dissuadentium retinacula, et obsistentium impedimenta ad viam libertatis, et ad spem aeternae haereditatis evaserit. Mare ergo vidit et fugit, cum obstacula saeculi, verbo Dei tremefacta cesserunt. Jordanis conversus est retrorsum: quoniam qui aversus a principio suo, Creatorem suum deserit, tamquam fluvius in mare labitur, cui bonum est ut retrorsum convertatur, et rediens ad auctorem, retro sibi faciat mare, ad quod ante tendebat; et sic Jordanis convertatur retrorsum, cum illi convertuntur ad Dominum, qui gratiam baptismi perceperunt.
(Vers. 4.) Montes gestierunt velut arietes, et colles velut agni ovium. Fideles dispensatores verbi veritatis, sancti apostoli, sancti evangelistae, montes et duces sunt gregum, et colles, velut agni ovium, sunt quibus dicitur, in Christo Jesu per Evangelium ego vos genui (I Cor. IV, 15); de quibus dicitur, Afferte Domino filios arietum (Psal. XXVIII, 1); qui montium pabulis opimantur, et sub arietum principatu exsultantes reguntur.
(Vers. 5, 6.) Quid est mare quod fugisti? et tu Jordanis quia conversus es retrorsum? Montes quia gestitis velut arietes, et colles velut agni ovium? Quid est, inquit, o saeculum, quod tua impedimenta cesserunt? Quid est quod tot millia fidelium, toto orbe huic mundo renuntiantium convertimini? Quid est quod gaudetis, quibus in fine dicetur, Euge, bone serve, quoniam in paucis fidelis fuisti, supra multa te constituam (Matth. XXV, 21)? Quid est quod gaudetis, quibus in fine dicetur, Venite benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi (Ibid. 34) ?
(Vers. 7.) A facie Domini commota est terra, a facie Dei Jacob. Quid est a facie Domini, nisi ab ejus praesentia, qui dixit, Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII, 20)? Ipse ergo commovet terram, ipse pigra et inertia corda convertit.
(Vers. 8.). Qui convertit petram in stagna aquarum, et rupem in fontes aquarum. Ista est spiritalis petra, id est Christus (I Cor. X, 4), qui doctrinam suam, quae prius dura et rigida videbatur, in multa fluenta convertit; et misso de coelis Spiritu sancto, sermonem suum fecit esse potabilem, quem discipulis insinuarat, incipiens a Moyse per omnes prophetas, quia sic oportebat Christum pati (Luc. XXIV, 26 et 27).
(Vers. 1.) Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Gratia praedicatur, quae aquam regenerationis de petra, quae est Christus, emisit, 426 nullis hominum praecedentibus meritis: quoniam Christus pro impiis mortuus est (Rom. V, 6) ne ullus nisi in Domino glorietur (I Cor. I, 31).
(Vers. 2.) Super misericordia et veritate tua: duo haec, misericordia et veritas, in Scripturis sanctis pene semper juncta inveniuntur. In sua quippe misericordia Deus vocavit impios, et in veritate judicavit eos qui venire noluerunt. Ne quando dicant gentes, Ubi est Deus eorum? In novissimo enim manifestabitur misericordia et veritas. Nec dicent impii, Ubi est Deus eorum? cum apparente signo Filii hominis in coelo (Matth. XXIV, 30), et instante judicio, non adhuc praedicabitur credendus, sed ostendetur tremendus.
(Vers. 3.) Deus autem noster in coelo sursum, et super terram, omnia quaecumque voluit fecit. Non in coelo, ubi solem et lunam vident qui creaturam colunt, sed in coelo sursum, quod transgreditur omnia corpora coelestia et terrestria. Quamquam nec in ipso ita sit, ut sine ipso esse non possit. Quoniam in quibus est, ipse ea tamquam indigentia continet, qui in coelis et in terra omnia quaecumque voluit fecit: hoc est, et in superioribus et in inferioribus populi sui voluntariam gratiam suam constituit, ne quis de operum meritis glorietur. Quia sive montes gestiant velut arietes, sive colles velut agni ovium, a facie Domini commota est terra, ne in terrenis sordibus permaneret.
(Vers. 4.) Simulacra gentium argentum et aurum. Habent quidem et aerea, et lignea, et fictilia simulacra, et alterius alteriusque materiae; sed pretiosum eorum maluit commemorare Spiritus sanctus. Quia cum in eo quisque erubuerit quod illi charius est, multo facilius avertitur a veneratione viliorum: ut intelligat etiam in auro et argento nihil aliud esse quam terram.
(Vers. 5-8.) Os enim habent, et non loquentur; oculos habent, et non videbunt. Aures habent, et non audient; nares habent, et non odorabunt. Manus habent, et non contrectabunt; pedes habent, et non ambulabunt: non clamabunt in faucibus suis. Similes sint illis omnes qui faciunt ea, et omnes qui confidunt in eis. Videant ergo impii apertis et sentientibus oculis, et adorent clausis et mortuis mentibus, nec videntia, nec viventia simulacra.
(Vers. 9.) Domus Israel sperat in Domino: adjutor eorum et protector eorum est. Spes enim quae videtur, non est spes. Quod enim videt quis, quid sperat? Si autem quod non videmus, speramus, per patientiam exspectamus (Rom. VIII, 24). Sed ut perduret usque in finem ipsa patientia, adjutor et protector est Dominus.
(Vers. 10.) Domus Aaron speravit in Domino: adjutor eorum et protector eorum est. 427 Ergo etiam sublimiores quique, atque in summo excellentes gradu, etiam ipsi perseveranter currant, donec apprehendant in quo apprehensi sunt, et cognoscant sicut et cogniti sunt, adjutorio et protectione Domini muniuntur.
(Vers. 11, 12.) Qui timent Dominum, speraverunt in Domino: adjutor eorum et protector eorum est. Dominus memor fuit nostri, et benedixit nos. Omnes, inquit, timentes Dominum, et sperantes in Domino, auxilio ipsius perficiuntur. Non enim nostris meritis praevenimus misericordiam Domini, sed Dominus memor fuit nostri, et benedixit nos.
(Vers. 12, 13.) Benedixit domum Israel, benedixit domum Aaron. Benedixit omnes timentes Dominum. Hoc est, et superiores et inferiores, quia utrique timent Dominum. Si ergo quaeris quos utrosque benedixerit, respondetur, pusillos cum majoribus: hoc est, domum Israel et domum Aaron.
(Vers. 14.) Adjiciat Dominus super vos, super vos et super filios vestros. Et ita factum est. Accesserunt enim etiam de lapidibus suscitati filii Abraham (Matth. III, 9); accesserunt oves quae non erant de hoc ovili, ut fieret unus grex, et unus pastor (Joan. X, 16); accessit fides omnium gentium, et crevit numerus, non solum sapientium antistitum, sed etiam obedientium populorum, adjiciente Domino, non solum super patres, sed etiam super filios eorum qui patrum pie vestigia sequerentur.
(Vers. 15.) Benedicti vos a Domino, qui fecit coelum et terram; tamquam diceret, Benedicti vos a Domino, qui vos fecit.
(Vers. 16.) Coelum coeli Domino, terram autem dedit filiis hominum. Non ergo istud visibile coelum plenum luminaribus fecit vos; sed multo excellentius, in quo sibi praeparavit habitaculum, quod sunt sublimiores purioresque mentes; in quarum comparatione, quidquid cernitur terra est. Quamvis possunt et parvuli in Ecclesia terrae nomine nuncupari, qui proficiendo futuri sunt coelum, et in ipsa spe lacte nutriuntur a magnis. Sed tamen quia illi jam non ab homine neque per hominem, sed per ipsum Dominum carpunt sinceritatem ubertatemque sapientiae, acceperunt parvulos futuros quidem coelum, ut coelum coeli esse sciant; adhuc tamen terram, cui dicant, Ego plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incrementum dedit (I Cor. III, 6). Ipsis enim filiis hominum quos fecit coelum, terram dedit in qua operentur, qui novit terrae providere per coelum. Maneant igitur coelum et terra in Domino suo qui fecit ea, et vivant ex eo, confitentes ei et laudantes eum. Nam si ex se velint 428 vivere, morientur: sicut scriptum est, A mortuo, quasi qui non sit, perit confessio (Eccli. XVII, 26).
(Vers. 17.) Non mortui laudabunt te, neque omnes qui descendunt in infernum. Clamat enim alio loco Scriptura sancta, Peccator cum venerit in profundum malorum, contemnit (Prov. XVIII, 3).
(Vers. 18.) Sed nos qui vivimus, benedicimus Dominum, ex hoc nunc et usque in saeculum.
PSALMUS CXIV. HALLELUIA.
(Vers. 1.) Dilexi, quoniam exaudiet Dominus vocem orationis meae. Cantet hoc anima quae peregrinatur a Domino, cantet hoc ovis illa quae erraverat (Psal. CXVIII, v. ult.), cantet hoc filius ille qui mortuus fuerat et resurrexit, perierat et inventus est. Quid est enim Dilexi, quoniam exaudiet Dominus (Luc. XV, 24), nisi, Dilexi, quoniam in hac spe sum positus, ut exaudiendum esse me credam? Non enim frustra hoc spero.
(Vers. 2.) Quoniam inclinavit aurem suam mihi. Ideo ergo exaudiet, quia inclinavit aurem suam mihi. Jam si quaeramus unde crediderit anima, quod ad eam aurem Dominus inclinarit, nonne respondebit, Quia prior dilexit nos, et Filio proprio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum (Rom. VIII, 32)? Quod mihi cum annuntiaretur, quomodo non crederem inclinasse Dominum aurem suam mihi, tanta misericordia praevenientem, tanta vocatione pulsantem. Et in diebus meis invocavi. In diebus scilicet miseriae meae, in diebus mortalitatis et praevaricationis, qua deserui Deum, et merui carcerem, id est, tenebras ignorantiae, compedes difficultatis accepi. In his igitur diebus,
(Vers. 3, 4.) Circumdederunt me dolores mortis, pericula inferni invenerunt me. Quae nisi aberrantem abs te non invenient me. Ego autem illa non inveniebam, id est, non advertebam. Amabam enim deceptiones meas, et gaudens falsis prosperitatibus saeculi, veris periculis demergebar inferni. Sed cum mihi illuxit gratia tua, et causas tribulationis meae ac doloris inveni, et nomen Domini invocavi.
(Vers 5.) O Domine, erue animam meam; tamquam diceret, Et inter adversitates, et inter prosperitates hujus saeculi miserum me esse cognovi: quia illa premunt, ista decipiunt. Quis ergo me liberabit de corpore mortis hujus, nisi gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Rom. VII, 24). Misericors Dominus et justus, et Deus noster miserebitur. Misericors primo, quia inclinavit aurem 429 suam mihi; Justus, qui facit me agnoscere unde contererer; et rursum misericors, quia ad hoc ut invocetur et misereatur.
(Vers. 6.) Custodiens parvulos Dominus, humiliatus sum, et liberavit me. Custodit parvulos, quos vult esse perfectos: et in servitutem per superbiam lapsos, per humilitatem facit liberos.
(Vers. 7.) Convertere, anima mea, in requiem tuam, quia Dominus benefecit tibi. Convertere, inquit, anima mea, quia conversionis facultatem ab illo habes qui benefecit tibi.
(Vers. 8.) Quia exemit animam meam de morte. Exempta est a morte anima, etiam mortali adhuc carne circumdata, quae ex infideli fidelis effecta est: et praeter illam perfectam aeternam a cunctis laboribus requiem, quam adipiscitur pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum ejus (Sentent. 14), habet etiam in hac vita requiem suam anima quae de morte infidelitatis exempta est, et quae non ab operibus justitiae, sed ab iniquitatis abstinet actione. Talis autem anima quae jam vivit Domino, et mortua est mundo, quae spiritali industriae vigilanter intenta, in humilitatis et mansuetudinis non pigra, sed quieta tranquillitate requiescit, pro adeptis jam habet quidquid non dubia spe patienter exspectat (Sent. 14). Et ideo addit et dicit: Oculos meos a lacrymis, pedes meos a lapsu. Haec bona non temporalis vitae sunt, sed aeternae; nec ob inere possunt mortali carne circumdati, ut non fleant, non gemant et nulla tentatione pulsentur. Spes ergo sanctorum, qui, secundum id quod Spiritu Dei aguntur jam in carne non sunt (Rom. VIII, 14, 9), merito de his gaudet et gratias agit, quae sibi a veritate promissa sunt. Denique ut haec se non jam habere, sed sperare monstraret.
(Vers. 9.) Placebo, inquit, Domino, in regione vivorum. Non ergo ad plenum Domino placet, qui adhuc est in regione mortalium; nec potest talis esse in vita occidua, qualis futurus est in aeterna.
PSALMUS CXV. HALLELUIA.
(Vers. 10.) Credidi, propter quod locutus sum. Tam reprobi sunt, qui verum quod credunt non loquuntur, quam qui verum quod loquuntur non credunt. Perfecta erga hujus fides est, qui dicit non tantum credidisse, sed et propter hoc locutum esse, quia credidit. Ego autem humiliatus sum nimis. Cur addidit, Ego autem, cum possit dicere, Locutus sum et humiliatus sum? nisi, 430 quia homo veritatem praedicans; humiliari potest ab his qui veritati contradicunt, non ipsa veritas, quam qui credit, eloquitur. Ego credidi propter quod locutus sum.
(Vers. 11.) Ego autem dixi in exstasi mea, Omnis homo mendax. Exstasis, hic pavor intelligitur, quoniam martyrum vox est, instante cruciatu vel morte trepidantium et agnoscentium non esse virium suarum ut quae inferuntur evincant; atque ideo mendacem inveniri humanam infirmitatem, quae non possit non fallere, praesumens de viribus suis: cum fortitudo patientiae ex Deo sit, qui et constantiam dat non timenti, et fiduciam reparat formidanti: quoniam verax est dicens, Cum autem tradent vos, nolite cogitare quomodo aut quid loquamini: dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini; non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis (Matth. X, 19 et 20). Dicitur autem exstasis, etiam cum mens non pavore alienatur, sed aliqua inspiratione revelationis assumitur.
(Vers. 12.) Quid retribuam Domino pro omnibus quae retribuit mihi? Hoc dicens, profitetur sibi aliud retributum a Domino quam merebatur; id est, pro malis recepisse se bona: et quaerit quid ipse reddat pro bonis; nec aliud invenit, nisi quod Dominus ipse donaverit, et dicit:
(Vers. 13.) Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini invocabo. Quis istum dat calicem, nisi qui ait, Potestis calicem bibere quem ego bibiturus sum (Matth. XX, 22)? et dans exemplum patiendi, contulit donum, redimens ipsam infirmitatem suorum sanguine suo; et dans pretium imitationis ipsorum, ut fieret
(Vers. 15.) Pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum ejus. Emit enim eam sanguine suo, quem fudit Dominus pro servis: ut et servi pro Domino suo fundere non timerent. Cum tamen et Domini mors, et servorum, servis esset profutura, non Domino.
(Vers. 16.) O Domine, ego servus tuus: ego servus tuus, et filius ancillae tuae. Tamquam diceret: Multi se martyres dicunt, multi servos tuos se profitentur, quia nomen tuum habent in vitiis, haeresibus et erroribus. Sed quia praeter Ecclesiam tuam sunt, non sunt filii ancillae tuae: Ego autem, et servus tuus, et filius ancillae tuae.
(Ibid.) Disrupisti vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis. Tu me, inquit, servum tuum, tu fecisti filium ancillae tuae, qui captivitatis meae vincula disrupisti: et ideo laudis tibi hostiam debeo, quia tua gratia sum quod sum (I Cor. XV, 10), et in tua est mihi gloria gloriandum.
(Vers. 18.) Vota mea Domino reddam. 431 Quisquis bene cogitat quid voveat Domino, et quae vota reddat, seipsum voveat, seipsum reddat. Hoc exigitur, hoc debetur. Imago Caesaris reddatur Caesari, imago Dei reddatur Deo (Matth. XXII, 21). Sed sicut videndum est quid offeras, ita etiam considerandum est ubi offeras (Sent. 15).
(Vers. 19.) In atriis, inquit, domus Domini. Quae autem domus Domini, nisi populus ejus? Ideo sequitur - In conspectu omnis populi ejus. Quid est autem populus ejus, nisi quod addit, In medio tui, Jerusalem? Jerusalem vero interpretatur Visio pacis. Tunc ergo quod offeretur gratum est, si de pace atque in pace reddatur. Qui autem non sunt filii hujus ancillae, bellum quam pacem potius amaverunt.
PSALMUS CXVI. HALLELUIA.
(Vers. 1.) Laudate Dominum, omnes gentes, laudate eum, omnes populi. In fine superioris psalmi, ne in Jerusalem Judaei gloriarentur, et hanc dignitatem sibi Israel etiam carnalis assumeret; qui sint Israelitae, et in quibus sit Jerusalem, psalmi hujus principio demonstratur. Omnes scilicet gentes, et omnes populi, qui per imitationem fidei facti sunt filii Abraham, et spiritale semen Israel (Rom. IV, 12; Galat. III, 7).
(Vers. 2.) Quoniam confirmata est super nos misericordia ejus, et veritas Domini manet in aeternum. Confirmata est misericordia Domini super nos, cum ejus nomini, per quod liberati sumus, inimicarum gentium rabida ora cesserunt, et quem negando blasphemaverunt, credendo laudaverunt. Veritas autem Domini manet in aeternum, sive in his quae promisit justis, sive in his quae minatus est impiis.
PSALMUS CXVII. HALLELUIA.
(Vers. 1.) Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Sed hic confessio non poenitentium est, sed laudantium Dominum, quibus per gratiam praestitum est ut eruerentur de tenebris, et potestate tenebrarum, et transferrentur in regnum filii Dei (Coloss. I, 13): ob hoc solum, quia Deus bonus est, et ea misericordia miseretur quae permanet in aeternum.
(Vers. 2-4.) Dicat nunc domus Israel, Quoniam bonus, 432 quoniam in saeculum misericordia ejus. Dicat nunc domus Aaron, Quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Domus Israel et domus Aaron, ipsi sunt omnes qui timent Dominum; pusilli scilicet atque majores (Psal. CXIII, 12 et 13). Ex quibus, sive Judaeis, sive gentibus, unus factus est populus, concurrens in unum gregem, ad unum pastorem Jesum Christum (Joan. X, 16): quae societas in ejus gratia facta est qui bonus est, et cujus misericordia aeterna est et aeternos facit.
(Vers. 5.) In tribulatione invocari Dominum, et exaudivit me in latitudine. Qui tribulatur, in angustia est: sed qui exauditur, latitudinis infinitate suscipitur.
(Vers. 6.) Dominus mihi adjutor est, non timebo quid faciat mihi homo. Apostolus dicit, non adversus carnem et sanguinem nobis, quod est homo iniquus, sed adversus principes et rectores tenebrarum, esse certamen (Ephes. VI, 12). Quarum autem tenebrarum, nisi hominum diabolo subditorum? Non ergo metuit quid ei faciat homo, qui ipsius incentorem Dei vincit auxilio.
(Vers. 7.) Dominus mihi adjutor est, et ego despiciam inimicos meos. Sive ex malis hominibus, sive ex malis angelis, despiciet inimicos is cui adjutor est Dominus.
(Vers. 8.) Bonum est confidere in Domino, quam confidere in homine. Etiam si bonus homo, aut bonus angelus adjuvet, non in eis, inquit, confidam; sed in Domino, qui me per illos juvat.
(Vers. 9.) Bonum est sperare in Domino, quam sperare in principibus. Principes et homines et angeli possunt intelligi: sed in neutris spes collocanda est; quia potestas non est nisi a Deo (Rom. XIII, 1).
(Vers. 10-12.) Omnes gentes circumdederunt me, et in nomine Domini ultus sum eos. Circumdantes circumdederunt me, et in nomine Domini ultus sum eos. Circumdederunt me sicut apes, et exarserunt sicut ignis in spinis; et in nomine Domini, quia ultus sum in eos. Ipsum Dominum caput Ecclesiae intelligimus, circumdatum a persecutoribus, sicut circumdant apes favum. Sed mystice significatum est, quod concursus ad persequentes, favus autem ad credentes pertineret. Quoniam impii, nescientes quid facerent, dulciorem cruciando fecerunt: ut gustemus et videamus quam suavis est Dominus (Psal. XXXIII, 8). Quod autem exarserunt sicut ignis in spinis, ad totum corpus Christi, id est populum ejus, melius refertur. Omnes gentes circumdederunt me, quia ex omnibus collectus est gentibus, et ubique in eum exarserunt persecutionis incendia. Sed ultus est persequentes, quia 433 exstincta malitia facti sunt Christiani; sive quia omnes qui pertinaciter infideles fuerunt, quem spreverunt vocantem, sentient judicantem.
(Vers. 13.) Impulsus, eversus sum, ut caderem, et Dominus suscepit me. Tamquam cumulus arenae versatus sum ut caderem, et Dominus suscepit me Multitudinem fidelium in unitatem fidei congregatam persecutio gentium non habuit quo impelleret, et quamvis multum vexando versaret, convellere tamen ac projicere non praevaluit, quia ab omnibus simul in eum creditum est, quia et singulos et universos ubique suscepit.
(Vers. 14.) Fortitudo mea et laudatio mea Dominus; et factus est mihi in salutem. Qui sibi sua fortitudo, et sua volunt esse laudatio, cadunt. Quorum autem fortitudo et laudatio est Dominus, tam non cadunt quam non cadit Dominus. Et ideo eis factus salus, non quia ipse aliquid coeperit esse quod non erat, sed quia salutem in eo, quam aversi non habuerant, coeperunt habere conversi.
(Vers. 15.) Vox exsultationis et salutis in tabernaculis justorum. Saevitia persequentium spem sanctorum internis gaudiis privare non poterat; nec valebant impii eorum auferre laetitiam, quorum nequibant expugnare patientiam. Unde et Apostolus dicit, Quasi tristes, semper autem gaudentes (II Cor. VI, 10).
(Vers. 16.) Dextera Domini fecit virtutem, dextera Domini exaltavit me, dextera Domini fecit virtutem. Magna virtus exaltare humilem, deificare mortalem, praebere de infirmitate perfectionem, de subjectione gloriam, de passione victoriam. Sed quia non homo se exaltavit, non homo se perfecit, non homo sibi gloriam dedit, non homo vicit, nec ipse sibimet saluti fuit, piissima confessione laudem Dei repetit, Dextera Domini fecit virtutem.
(Vers. 17.) Non moriar, sed vivam, et narrabo opera Domini. Vox Ecclesiae est, non in se, sed in Domino gloriantis. Exstinguendum Dei populum persecutores arbitrabantur; sed aucta est Ecclesia, et ubique Christus martyrum gloria est, in quorum passionibus Domini opera praedicantur.
(Vers. 18.) Castigaus castigavit me Dominus, et morti non tradidit me. Non ergo quidquam viribus suis licuisse arbitretur fremitus impiorum; non haberent istam potestatem, nisi de super daretur. Saepe filios suos paterfamilias per nequissimos servos emendari jubet, cum illis haereditatem, his compedes praepararet (Joan. XIX, 11). Quae est ista haereditas? Auri est et argenti, an 434 gemmarum, an fundorum, amoenorumve praediorum? Vide qua intretur, et cognosce quid sit.
(Vers. 19.) Aperite mihi portas justitiae, et ingressus in eas confitebor Domino. Intra portas justitiae vox est confessionis et exsultationis. Beati enim qui habitant in domo Domini, in saecula saeculorum laudabunt cum (Psal. LXXXIII, 5).
(Vers. 20.) Haec porta Domini, justi intrabunt per eam. Haec porta illius est Jerusalem, quam nemo incircumcisus, nemo intrat injustus, ubi dicitur, Canes foras (Apoc. XXII, 15).
(Vers. 21.) Confitebor tibi, Domine, quoniam exaudisti me, et factus es mihi in salutem. Confessio haec laudis est, non vulnera medico ostendens, sed de percepta sanitate gratias agens ei qui ipse est salus.
(Vers. 22.) Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli. Ut duos conderet in semetipsum, in unum novum hominem, faciens pacem, et reconciliaret utrosque in uno corpore Deo (Ephes. II, 15), circumcisionem scilicet et praeputium.
(Vers. 23.) A Domino factus est. Quamvis enim non esset lapis angularis, nisi passus esset, non tamen hoc ab eis a quibus passus est, factus est: nam illi qui aedificabant reprobaverunt, sed in eo quod Dominus occulte aedificabat, fecit in caput anguli, quem reprobaverunt. Et est mirabilis in oculis nostris. In oculis interioribus hominis, in oculis credentium, sperantium, diligentium.
(Vers. 24.) Haec dies est quam fecit Dominus; exsultemus et jocundemur in ea. Dies quo mihi salutem dedit, dies quo ille Mediator Dei et hominum factus est in caput anguli.
(Vers. 25.) O Domine, salvum me fac, o Domine, bene prospera. Salvum fac, quia dies salutis est; prospera iter a peregrinatione redeuntibus, quia tu nobis factus es via.
(Vers. 26.) Benedictus qui venit in nomine Domini. Maledictus ille qui venit in nomine suo, quem suscipient qui Dei Filium non receperunt (Joan. V, 43). Benediximus vos de domo Domini. Vox ista magnorum est ad pusillos: eorum scilicet magnorum, qui Verbum Dei Deum, sicut in hac vita possunt, mente contingunt, et tamen sermonem suum propter parvulos temperant.
(Vers. 27.) Deus Dominus, et illuxit nobis. Illuxit nobis Mediator Dei ille et hominum, homo Christus Jesus (I Tim. II, 5); qui et Deus aequalis Patri, quod fecit credi, fecit intelligi. Constituite diem festum in frequentationibus, usque ad cornu altaris. Id est, usque ad interiorem domum Dei, de qua nos benediximus; ubi sunt altaris 435 excelsa, ubi spiritale sacrificium laudis perpetuae, ubi est sacerdos aeternus, et altare sempiternum, ad quod non tepide neque segniter, sed in frequentatione currendum est: ut de Filio Deo, qui propter nos caro factus est (Joan. I, 14), non jam humiliter secundum carnem, qua conformis nobis esse dignatus est, sed sublimiter secundum divinitatem, quae Patri aequalis est sentiendum.
(Vers. 28.) Deus meus es tu, et confitebor tibi; Deus meus es tu, et exaltabo te. Confitebor tibi. Domine, quoniam exaudisti me, et factus es mihi in salutem. Non strepitu ista verborum dicentur, in illa domo ad quam ut intremus hortatur; sed dilectio inhaerens Deo, ipsa erit vox laudationis aeternae.
(Vers. 29.) Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Iisdem verbis psalmum quibus inchoaverat claudit, quia ab initio usque in finem debet in nobis laudationum Dei perseverare confessio.
PSALMUS CXVIII. ALEPH. (Vers. 1.) Beati immaculati in via, qui ambulant in lege Domini. Beati esse non possunt, nisi immaculati. Immaculati autem non sunt, nisi qui in via ambulant; via vero non est, nisi lex Domini. Quaerens ergo beatitudinem, immaculatus in via sit, et in lege Domini, quae beatorum via est, ambulet, id est, non sit otiosus.
(Vers. 2.) Beati qui scrutantur testimonia ejus, in toto corde exquirunt eum. In via Domini hi sine dubio ambulant, qui scrutantur testimonia ejus. Sed quia multi volunt habere scientiam sine operibus, merito addidit, in toto corde exquirunt eum. Tum enim recte quaeritur Deus, si non per ipsum alia, sed per omnia ipse quaeratur. Beatitudo autem quaerentium Dominum, in hujus vitae laboribus non potest esse perfecta. Sed beati jam dicuntur, qui hoc sine dubio sunt futuri, quia in via ambulant immaculati, et scrutantes testimonia legis Domini, in toto corde exquirunt eum. Spe ergo beati sunt, quia talibus beatitudo promissa est.
(Vers. 3.) Non enim qui operantur iniquitatem, in viis ejus ambulaverunt. Hic quaeritur, cum iniquitas peccatum sit, et non operentur peccatum qui ambulant in viis Domini, quomodo illi sancti in viis Domini ambulaverunt, qui dicunt, Si dixerimus 436 quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est (I Joan. I, 8)? Ergo et peccatum habuerunt, et in viis Domini ambulaverunt, secundum Paulum dicentem, Si quod nolo, ego hoc facio, non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum (Rom. VII, 15). Itaque nec operantur peccatum qui ambulant in viis Domini, et tamen non sunt absque peccato, quia jam non ipsi operantur illud, sed quod habitat in eis peccatum. Non autem ipsi operantur illud, quando illicitis desideriis consensum non accommodant voluntatis. Verumtamen cum omnes sancti, in carne degentes, veraciter dicant, Dimitte nobis debita nostra (Matth. VI, 12), quomodo intelligitur immaculatos eos in via Domini ambulare, quos oportet quotidiana oratione remissionem poscere peccatorum? nisi quia verum est, ambulantes in via Domini nullis consentire criminibus, et tamen quibusdam cogitationum carnalium obreptionibus titillari, et ob hoc eis necessariam quotidianam remissionem, ut fiant immaculati: quoniam et hoc ipsum ad viam pertinet Domini, de qua non recedit, qui se immaculari semper exposcit.
(Vers. 4.) Tu mandasti mandata tua custodiri nimis. Nimis, sive ad mandantem, sive ad custodientem referas, non pro eo quod est plus quam oportet, accipiendum est, sed pro valde. Valde enim mandatur, et valde custodienda sunt praecepta divina.
(Vers. 5.) Utinam dirigantur viae meae ad custodiendas justificationes tuas. Dedisti, inquit, mandatum, et custodiri illud praecepisti; sed utinam praebeas et auxilium, ut possim facere, te juvante, quod faciendum didici, te docente.
(Vers. 6.) Tunc non confundar, cum perspicio in omnia mandata tua. Cum, inquit, directae fuerint viae meae per gratiam tuam, tunc inspectione mandatorum tuorum non confundar, qui ero non inutilis auditor, sed efficax factor.
(Vers. 7.) Confitebor tibi, Domine, in directione cordis; in eo quod didicerim judicia justitiae tuae. Si directum fuerit iter meum et cor meum, et praedicabo, Domine, te, laudabo, et tui esse hoc operis confitebor.
(Vers. 8.) Justificationes tuas custodiam: hoc est, faciam quod jubes, si me adjuveris. Non me derclinquas usquequaque. Non ita accipiendum, quasi in aliquo se relinqui velit, sed hoc petit, ne penitus deseratur, et ita potius ut ab eo numquam et nusquam divinum abscedat auxilium.
BETH. 437 (Vers 9.) In quo corrigit adolescentior viam tuam? In custodiendo sermones tuos. Interrogatio est, in quo junior viam suam corrigat: et respondetur quod correctio ejus haec sit, ut Dei verba custodiat. Sed quaeritur quis iste sit junior, cujus illa correctio est? cum et senes multi convertantur ad Dominum, per quamlibet seram observantiam mandatorum. Bene ergo iste junior intelligitur populus novus, per Christi gratiam renovatus, qui ab erroris veteris via, verbum fidei custodiendo, corrigitur.
(Vers. 10.) In toto corde meo exquisivi te: ne repellas me a mandatis tuis. Fecisti, inquit, ut toto corde meo exquirerem te; fac ut in mandatis tuis maneam: quae ut mihi possibilia sint, adjuva me, et noli me ab eis repellere, id est, noli mihi auxilium tuum subtrahere.
(Vers. 11, 12.) In corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. Benedictus es, Domine; doce me justificationes tuas. Quid adhuc eloquia Domini quaerit discere, quae jam abscondit in corde? Quod utique non fecisset, nisi ea didicisset. Ut quid addit, et dicit, doce me justificationes tuas; nisi quia eas vult faciendo discere, et operandi notitia comprehendere, non loquendi tantum facilitate, et memoriae recordatione retinere?
(Vers. 13.) In labiis meis enuntiavi omnia judicia oris tui. Nihil, inquit, judiciorum tuorum tacui, sed omnia prorsus in labiis meis enuntiavi, ea scilicet, quae mihi ore tuo, id est, eloquiorum tuorum praedicatione dixisti.
(Vers. 14.) In via testimoniorum tuorum delectatus sum, sicut in omnibus divitiis. Via testimoniorum Dei Christus, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi (Coloss. II, 3). In hac ergo via, quasi in omnibus divitiis delectatur, qui videt per illum multa erga nos testimonia divinae dilectionis impleta, et non dubitat quae exspectantur implenda.
(Vers. 15.) In mandatis tuis exercebor, et considerabo vias tuas. Universae viae Domini misericordia et veritas (Psal. XXIV, 10): quarum plenitudo invenitur in Christo, in quo omnis Ecclesia contra inimicos fidei Christianae copiosis disputationibus exercetur.
(Vers. 16.) In justificationibus tuis meditabor, non obliviscar sermones tuos. Ideo utique meditabor, ut non obliviscar 438 sermones tuos; meditabor ut non obliviscar. Meditatio enim non obliviscendi, est perseverantia operandi, propter quod postulavit adjutorium gratiae, dicens, Benedictus es, Domine, doce me justificationes tuas; ut quod sermone noverat, etiam opere compleret.
GHIMEL. (Vers. 17.) Retribue servo tuo, vivifica me: et custodiam sermones tuos. Quatuor sunt retributiones: aut enim mala pro malis retribuuntur, sicut Deus ignem aeternum retributurus est impiis; aut bona pro bonis, sicut regnum aeternum retributurus est justis; aut bona pro malis, sicut Christus per gratiam justificat impium; aut mala pro bonis, sicut Judas per malitiam persecutus est Christum. Harum quatuor retributionum duae priores pertinent ad justitiam, ut retribuantur mala pro malis, bona pro bonis; tertia pertinet ad misericordiam, ut retribuantur bona pro malis: quartam Deus nescit; nulli enim malum pro bono retribuit. Haec autem quae tertio loco posita est, primitus necessaria est. Nisi enim Deus retribueret bona pro malis, nullo modo essent quibus retribuerentur bona pro bonis (Sent. 16). Qui ergo dicit: Retribue servo tuo; et addidit, Vivifica me, et custodiam sermones tuos; scit justum ex fide vivere, quae operatur per dilectionem (Habac. II, 4; Rom. I, 17; Gal. V, 6). Et quia mortuus erat per suam injustitiam, petit sibi vitam per Dei gratiam, quam profecto non peteret, si omnino non erederet, id est, omnino non viveret. Sed quia id quod acceperat ad desiderandum, non sufficiebat ad obediendum, poscit se vivificari, hoc est, eam in se fidem quam accepit, augeri; ut vivificetur per omnem diem, qui renovatur de die in diem (II Cor. IV, 16).
(Vers. 18.) Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua. Da, inquit, mihi intellectum, quo possim mirabilia tuae legis inspicere, et virtutem praeceptorum tuorum videre.
(Vers. 19.) Incola ego sum in terra, ne abscondas a me mandata tua. Ibi quisque est peregrinus, ubi absens est a patria sua (Sent. 17). Iste ergo qui supernae Jerusalem civis ascriptus est, peregrinum se profitetur in terra; quia certus est de haereditate promissa. Sed quia tentatio est vita humana super terram (Job. VII, 1), petit ne in tempore tribulationis et difficultatis abscondantur ab eo mandata Dei, quae utique in medio constituta sunt, et possunt etiam ab impiis sciri. Nam quem latet brevissimum plenissimumque mandatum, Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua (Matth. XXII, 37), et 439 Diliges proximum tuum sicut teipsum (Ibid.)? In quibus duobus mandatis tota lex pendet et prophetae. Quomodo ergo hic terrae incola orat ut ab eo non abscondantur quae pene neminem latent, nisi quia Dominum nosse paucorum est; et consequens est ut ei mandatum dilectionis sit absconditum, quia aliud pro alio diligit: et qui errat in Domini amore, errat etiam in proximi charitate? Recte itaque qui incola est in terra, et qui terrena non diligit, postulat sibi mandatorum Dei scientiam revelari: ne vel in Dei, vel in proximi dilectione fallatur.
(Vers. 20.) Concupivit anima mea desiderare justificationes tuas in omni tempore. Concupivi, inquit, justificationum tuarum desiderium habere usque in finem. Tu enim me justificas, tua me facit gratia justum et bonum: mihi est semper hoc desiderare, et in hoc tuo praesidio delectari. Alioquin justus non ero, si aut defuerit mihi gratia tua, aut inflaverit me superbia.
(Vers. 21.) Increpasti superbos, maledicti qui aeclinant a mandatis tuis. Illa increpatio hic intelligenda est, quam primi hominum genitores sua transgressione meruerunt, declinantes a mandato Dei per superbiam, quam concupiverant, non quod Deus diligendum praecepit, sed quod diabolus invidendo persuasit (Gen. III, 5). Omnis itaque superbus huic increpationi subjectus est, sive haereditario, sive voluntatis arbitrio.
(Vers. 22.) Aufer a me opprobrium et contemptum, quia testimonia tua exquisivi. Vox ista Ecclesiae est, jam diligentis inimicos suos, et orantis pro persecutoribus suis (Matth. V, 44). Dicat itaque omnis Christianus, dicant omnia membra corporis Christi, Aufer a me opprobrium, quod ideo audio, et contemptum, quod ideo contemnor, quia testimonia tua, id est, martyria tua, exquisivi. Ut inimici nostri inde venerentur, unde contemnunt; cum quos persequendos putaverunt, intellexerint honorandos.
(Vers. 23.) Etenim sederunt principes, et adversum me loquebantur. Inde persecutio gravis erat, quia eam sedentes, id est, judiciariis sedibus eminentes principes decernebant: quod et in ipsum caput et in corpus ejus actum esse non dubium est. Servus autem tuus exercebatur in tuis justificationibus. Qualis exercitatio haec fuerit, sequentia docent.
(Vers. 24.) Nam et testimonia tua meditatio mea est, et consilium meum justificationes tuae sunt. Sic ergo exercebatur servus Christi, ut contra persequentes dilectione certaret. Consilium sedentium principum fuit, inventos 440 martyres perdere; consiliam patientium martyrum fuit, inimicos perditos invenire. Reddebant illi mala pro bonis, isti bona pro malis. Quid ergo mirum, si isti occidendo defecerunt, illi moriendo vicerunt?
DALETH (Vers. 25.) Adhaesit parimento anima mea, vivifica me secundum verbum tuum. Qui se vivificari petit, quoniam adhaesit pavimento anima ejus, videtur hoc poscere, ut a terrenis cupiditatibus eruatur. Sed non talia verba praemissa sunt, ut de eo qui dicebat, Nam et testimonia tua meditatio mea, et consilium meum justificationes tuae, credendum sit quod terrenae magis conversationi inhaeserit quam coelesti. Non ergo a concupiscentiis mundi avelli, nec a carnis societate separari, sed ab affectibus carnalibus optat abjungi; ut illa concupiscentia quae concupiscit adversus spiritum (Gal. V, 17) magis comminuatur, et concupiscentia quae concupiscit adversus carnem perseverantibus profectibus augeatur. Nemo est enim cujus animam corruptibile corpus (Sap. IX, 15) et inhabitatio terrena non aggravet (Sent. 18), donec corruptibile hoc induatur in corruptionem (I Cor. XIII, 53), et verbum Dei, quo vita aeterna promittitur, impleatur.
(Vers. 26.) Vias meas enuntiavi, et exaudisti me: doce me justificationes tuas. Peccata, inquit, mea confessus sum, et exaudisti me; enuntiavi vias meas, et delesti eas: doce me tuas. Non ergo eas justificationes vult discere, in quibus exercebatur; sed ab illis ad illas desiderat pervenire.
(Vers. 27.) Viam justificationum tuarum insinua mihi, et exercebor in mirabilibus tuis. Haec petens, magis profectibus concupiscit augeri. Sunt autem quaedam justificationes tam sublimes atque mirabiles, ut hi qui experti non sunt, putent ad eas humanam infirmitatem pervenire non posse.
(Vers. 28.) Dormitavit anima mea prae taedio, confirma me in verbis tuis. Fatigor namque ex infirmitate, et relabor ex taedio. Confirma me in promissionibus tuis; atque per ea quae dedisti, enitar ascendere, ut dormitans in infirmitatibus meis exciter, atque inciter in verbis tuis.
(Vers. 29.) Viam iniquitatis amove a me, et de lege tua miserere mei. Ne lex factorum, per quam abundavit peccatum, ad iniquitates me adducat infirmum (Rom. V, 20); lege, inquit, tua, hoc est, lege fidei (Rom. III, 27), miserere mei; ut per gratiam tuam faciam quod per me ipsum implere non valeo.
(Vers. 30, 31.) Viam veritatis elegi, judicia tua non sum oblitus. 441 Adhaesi testimoniis tuis, Domine; noli me confundere. Viam veritatis elegi, ubi currerem: judicia tua non sum oblitus, ut currerem. Adhaesi testimoniis tuis, cum currerem, Domine, noli me confundere. Quomodo quo curro pertendam, quo tendo, perveniam? Non enim volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei (Rom. IX, 16).
(Vers. 32.) Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Cordis dilatatio, veritatis est dilectio: quod Dei munere fit, ut ei non timore poenae, sed amore justitiae serviatur, cum charitas Dei diffunditur in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom. V, 5). Ideo ergo iste viam mandatorum Dei cucurrit, quia cor ejus Dominus dilatavit.
HE. (Vers 33.) Legem pone mihi, Domine, viam justificationum tuarum, et exquiram eam semper. Qui viam mandatorum Dei se dilatato corde cucurrisse jam dixerat, quomodo nunc legem sibi postulat poni? nisi quia proficiens loquitur, et donum Dei novit esse quod proficit; et ut magis magisque proficiat, quod habet, a quo accepit poscit augeri. Ergo et cucurrit hanc viam, et currere cupit; exquisivit et exquirere amat, donec perfectum sit gaudium sine periculo amittendi, quod ut apprehendat, semper exquirit.
(Vers. 34.) Da mihi intellectum, et scrutabor legem tuam, et custodiam illam in toto corde meo. Ergo altitudinem et profunditatem legis nemo penetrat, nisi qui intellectum acceperit. Cum autem plenitudo legis sit dilectio (Rom. XIII, 10), et ille legem intelligat qui opera mandatorum ejus exsequitur, profecto hic illam sibi charitatem multiplicari petit, qua Deus proximusque diligitur, ut hujus duplicis mandati, de quo pendet tota lex et prophetae (Matth. XXII, 40), perfectam habeat scientiam, eamque toto corde custodiat.
(Vers. 35.) Deduc me in semita mandatorum tuorum; quoniam ipsa volui. Quam prius dixit viam justificationum, eamdem dicit semitam mandatorum. Quia angusta via, est, quae ducit ad vitam (Matth. VII, 14): et cum sit angusta, nisi dilatato corde non curritur (Sent. 19). Sed quoniam adhuc iste proficit, et adhuc currit, ideo divinum quo deducatur quaerit auxilium.
(Vers. 36.) Inclina cor meum in testimonia tua, et non in avaritiam. Qui cor suum inclinari in aliquid petit, plenius et perfectius id, quam vult, velle desiderat. Volebat enim cum diceret, Deduc me in semila mandatorum tuorum, quoniam ipsam volui; et orat ut velit, cum dicit. Inclina cor meum in testimonia tua, et non in avaritiam. Orat ergo ut in ipsa voluntate proficiat, et cor non in avaritiam, sed in testimonia 442 Dei habeat inclinatum; quae testimonia hoc insinuant, hoc docent, ut Deus gratis colatur: quia si cor non in avaritiam sit declinatum. Deum non colimus nisi propter Deum, ut Dei cultus ipse sit merces; nam qui Deum ideo colit ut aliquid aliud promereatur quam ipsum, non quem colit diligit, quia non ipsum, sed aliud concupiscit (Sent. 20).
(Vers. 37.) Averte oculos meos, ne videant vanitatem; in via tua vivifica me Averte, inquit, oculos meos, non corporeos, quorum intuitus etiam nolens multas vanitates videt; sed cordis oculos, ne intenti sint vanitati, ne humanam gloriam quaerant, nec cum boni aliquid appetunt, non dilectione ipsius summi boni, sed amore praesentis utilitatis et laudis hoc faciant: ne postremo justitiam suam ad se magis quam ad Dominum referant, et in se magis quam in Domino glorientur. Hanc ergo vanitatem perhorrescens, merito adjecit, In via tua vivifica me, id est, in Christo, qui est contrarius vanitati, et non solum via est, sed et vita et veritas (Joan. XIV, 6).
(Vers. 38.) Statue servo tuo eloquium tuum in timore tuo. Stabile fit eloquium Dei in corde nostro cum fit quod eodem jubetur eloquio, et avellitur, cum contrarium opus agitur. Petit ergo servus Dei ut in eo confirmetur obedientia perseverans, quae de statu suo nullo malae actionis moveatur impulsu; quod non habetur nisi per Spiritum, et castum timorem, quo cavetur ne offendatur charitas, non quo metuitur ne damnetur impietas.
(Vers. 39.) Amputa approbrium meum, quod suspicatus sum, quia judicia tua suavia. De occultis cordis alieni temere judicare, peccatum est, et eum cujus non videntur opera nisi bona, ex suspicione reprehendere (Sent. 21). Hoc ergo opprobium, hoc suspicionis vitium, hic qui vult esse perfectus, a se optat auferri. Quoniam eorum quae incognita homini sunt, solus Deus justus inspector est: et judicia ejus suavia sunt, quoniam vera.
(Vers. 40.) Ecce concupivi mandata tua, in tua justitia vivifica me. Fecisti me, inquit, cupidum mandatorum tuorum, fac et efficacem; adjuva ut faciam quod commendas, dona ipse quod mandas; quia in me unde morerer habui, unde autem vivam, non invenio, nisi in te, qui homini tuo omnem aequitatem in tua et proximi dilectione posuisti.
VAU. (Vers. 41.) Et veniat super me misericordia tua, Domine, salutare tuum secundum eloquium tuum. Quid poscit nisi ut mandata quae concupit, per ejus misericordiam faciat quae mandavit? Et quae est misericordia nisi Christus? Et secundum quod eloquium 443 nisi secundum verbum promissionis, quo vocata sunt ea quae non erant, tamquam essent (Rom. IV, 17)? Quia et quibus promissum est, etiam ipsi promissi sunt, ut totum corpus Christi dicat, Gratia Dei sum quod sum (I Cor. XV, 10).
(Vers. 42.) Et respondebo exprobrantibus mihi verbum, quia speravi in sermonibus tuis. Verbum exprobrantibus, an verbum respondebo, ambiguum est; sed utrumque Christus sonat. Ipsum enim nobis exprobrant, quibus est crucifixus vel scandalum, vel stultitia (I Cor. I, 23); ignorantes quia Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, 14). Quod Verbum in principio erat, et apud Dominum erat. Sed etsi ipsi exprobratores non Verbum exprobrent, quod eos latet, quia divinitas ejus ab eis non cognoscitur, a quo infirmitas in cruce contemnitur, nos tamen omnibus exprobrantibus Verbum respondeamus. Parum est enim in corde habere Christum, nisi quod corde credimus, ore profiteamur (Rom. X, 10). Sed hoc ita demum fieri poterit, si in promissis Dei spes fuerit firma credentis.
(Vers. 43.) Et ne auferas a me verbum veritatis usque valde; hoc est, non ita conturber sub persecutionis flagello, ut a me penitus auferatur confessio veritatis; quia multi qui ad horam negando defecerunt, postea poenitendo reparati sunt, et palmam quam perdiderant resumpserunt. Quia in judiciis tuis supersperavi; id est, quia judicia tua, quibus me corripis et flagellas, non solum mihi non auferunt spem, sed etiam augent, dum quem diligis corripis, flagellas autem omnem filium quem recipis (Hebr. XII, 6). Et ideo plerumque eum, qui sibi fortis videbatur, infirmari sinis, ut praesumptio auferatur, et perseverantiae virtus ex tua opitulatione reparetur.
(Vers. 44.) Et custodiam legem tuam semper, in saeculum et in saeculum saeculi. Quod dixit, semper, ne ad omne istius vitae tempus tantummodo referretur, adjecit, et in saeculum saeculi. Lex autem, quam perpetuo custodire desiderat, charitas accipienda est: quia ipsa est plenitudo legis (Rom. XIII, 10), et cessantibus caeteris mandatis, sola permanet in aeternum.
(Vers. 45-48.) Et ambulabam in latitudine, quia mandata tua exquisivi. Et loquebar de testimoniis tuis in conspectu regum, et non confundebar. Et meditabar in mandatis tuis, quae dilexi valde. Et levavi manus meas ad mandata tua quae dilexi, et exercebar in justificationibus tuis. Superiores versus precationem habuerunt, qua adjutorium gratiae postulatum est. Hi autem narrationem habent, qua ostenditur 444 quid gratia petita contulerit: tamquam diceret, Haec cum orarem, exaudisti me, et ambulabam in latitudine, id est ambulabam in charitate, quae diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. V, 5). Hic est ille Spiritus in quo clamamus, Abba Pater (Gal. IV, 6), ac per hoc ipsius est quod mandata Dei exquisivit: qui acceptus etiam hoc agit, ut largius accipiendus petendo, quaerendo, pulsando quaeratur. Per hunc itaque dilectionis Spiritum confirmatus est, ut in conspectu regum non confunderetur, ut in mandatis Dei cogitationem suam exerceret, et valde eadem mandata diligeret; elevans manus suas, non ad terrena opera, sed ad coelestia, exerceretur in justificationibus Dei.
ZAIN. (Vers. 49, 50.) Memento verbi tui servo tuo, in quo mihi spem dedisti; haec me consolata est in humilitate mea, quia verbum tuum vivificavit me. Cum dicitur Deo, Memento, orantis desiderium, quo promissum accelerari poscit, ostenditur: non Deus, quasi id ei a recordatione exciderit, admonetur. Memento ergo, inquit, verbi tui servo tuo, hoc est, Imple promissum tuum; in quo mihi spem dedisti, hoc est, in quo verbo me sperare fecisti. Haec me consolata est in humilitate mea: haec scilicet spes mea consolata est, quae data est humilibus, dicente Scriptura, Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam (Jacob. IV, 6). Quia verbum tuum vivificavit me: quia fecit me in te sperare, et non deficere in tribulatione.
(Vers. 51.) Superbi inique agebant usque valde; a lege autem tua non declinavi. Superbos intelligi voluit persecutores humilium, hoc est, impios persecutores piorum; et ideo subjecit, A lege autem tua non declinavi, quia hoc eum facere persecutio compellebat.
(Vers. 52.) Memor fui judiciorum tuorum a saeculo, Domine, et consolatus sum. A saeculo, inquit, ex quo genus hominum sumpsit exordium, memor fui judiciorum tuorum (Psal. XXIV, 10). Et quia probavi quod omnes viae tuae misericordia et veritas, consolationem accepi in auxilio gratiae tuae, et per ipsa quoque vasa irae, intellexi divitias gloriae tuae in vasa misericordiae (Rom. IX, 22 et 23).
(Vers. 53, 54.) Taedium detinuit me a peccatoribus derelinquentibus legem tuam. Cantabiles mihi erant justificationes tuae in loco incolatus mei. Quamvis taedium pateretur a peccatoribus, cum quibus eum praesentis vitae peregrinatio detinebat, tamen cantabiles ei erant justificationes Dei, quia peregrinantem gratia solabatur.
(Vers. 55.) Memor fui in nocte nominis tui, Domine, et custodivi legem tuam. 445 Nox est in aeternum; nam mortalitatis nox in superbis inique agentibus; nox in taedio, a peccatoribus derelinquentibus Dei legem; nox est postremo in loco peregrinationis hujus, donec veniat Dominus, et illuminet abscondita tenebrarum (I Cor. IV, 5). In hac ergo nocte memor debet esse homo nominis Domini, ut legem ejus custodiat, et hoc ipsum ad gloriam Dei referat; quoniam adjutorium nostrum in nomine Domini (Psal. CXXIII, 8).
(Vers. 56.) Haec facta est mihi, quia justificationes tuas exquisivi. Justitias utique tuas quibus justificas impium (Rom. IV, 5), non meas, quae non pium faciunt, sed superbum. Quae est ergo de qua dicit, Haec facta est mihi? Non enim Lex intelligenda est, quam masculino genere Graecus enuntiat, cum melius accipiatur de nocte, quia superius dixerat, Memor fui nocte nominis tui, quae facta est mihi, id est, ut prodesset mihi. Quoniam haec ipsa humilitas, in loco peregrinationis hujus, quae merito nox intelligitur, prodest eis qui salubriter exercentur in ea, ut discant non superbire, propter quod malum in istam noctem pulsus est homo.
HETH. (Vers. 57.) Portio mea, Domine, dixi, custodire legem tuam. Nisi quia ita erit portio cujusque Dominus, cum legem ipsius custodierit. Sed quia hoc non fit sine adjutorio Dei, quid praecipiat obtineri ostendit, adjungens:
(Vers. 58.) Precatus sum faciem tuam in toto corde meo, miserere mei secundum eloquium tuum. Quid autem hac prece obtinuerit, et in quem profectum pervenerit, consequenter ostendit, dicens:
(Vers. 59.) Cogitavi vias meas, et averti pedes meos in testimonia tua. Averti, inquit, pedes meos a viis quae mihi displicuerunt, ut irent in testimonia tua, atque ibi haberent viam. Quod autem hic positum est, Averti pedes meos, in nonnullis legitur, Avertisti pedes meos; ut hoc Dei potius gratiae tribuatur. Sed sive hoc, sive illud sit, dubitari non potest divini esse muneris, cum et recte cogitamus, et pedes nostros ab errore revocamus. Quoties enim bona agimus, Deus in nobis, atque nobiscum, ut operemur operatur (Sentent. 22, et can. 9 concil. II Arausicani).
(Vers. 60.) Paratus sum, et non sum turbatus, ut custodiam mandata tua. Confitetur humiliter, ad custodienda mandata constantem se factum esse per gratiam.
446 (Vers. 61.) Funes peccatorum circumplexi sunt me, et legis tuae non sum oblitus. Peccatorum, non ab eo quod sunt peccata declinatum est, sed ab eo quod sunt peccatores. Funes itaque peccatorum, impedimenta sunt inimicorum, sive spiritalium, sive carnalium, qui sanctos, pro Dei lege usque ad sanguinem decertantes, quibuslibet difficultatibus implicare conantur, quibus eos a constantia patiendi, quasi funibus ac restibus, retrahebant. Sed si implicant corpus, non implicant animum; in quo iste legis Dei non est oblitus, quia Sermo Dei non est alligatus (I Tim. II, 5).
(Vers. 62.) Media nocte surgebam ad confitendum tibi, super judicia justitiae tuae. Media nox, profunda tribulatio est, quia non sic affligebatur, ut surgere non valeret. Surgebat autem, ut confiteretur Deo, justo judicio ejus datam peccatoribus potestatem qua sanctos Dei persequerentur, quos adjuvat gratia Dei, ut hujusmodi exercitia facerent clariores (Sent. 23).
(Vers. 63.) Particeps sum ego omnium timentium te et custodientium mandata tua. Vox ista proprie ipsius capitis intelligenda est. Non enim efficeremur participes divinitatis Christi, nisi ipse mortalitatis nostrae particeps fieret. Per hanc autem participationem, ejus nobis gratia subministratur, ut caste timeamus Deum et custodiamus mandata ejus. Ideo quippe Deus hominum, immortalis mortalium, suscepit naturam, et participando suam fecit, ut granum caderet in terra (Joan. XII, 24 et 25), mortificatumque multum fructum faceret.
(Vers. 64.) Misericordia tua, Domine, plena est terra. In eo utique, quod justificatur impius, in cujus ineffabilis gratiae scientia ut proficiatur, adjungit: Et justificationes tuas doce me
TETH (Vers. 65.) Bonitatem fecisti cum servo tuo, Domine, secundum verbum tuum. Fecisti, inquit, Domine, ut me delectaret bonum, quod utique magnum est tuum donum. Secundum verbum tuum, hoc est, secundum promissum tuum: ut firma sit promissio omni semini (Rom. IV, 16).
(Vers. 65.) Suavitatem, et eruditionem, et scientiam doce me; quia in mandatis tuis credidi. Augeri sibi ista poscit, et perficit ei gratia Dei, magis magisque in omni dulcedine bonitatis. Docet autem Deus suavitatem, inspirando dilectionem: docet disciplinam, 447 temperando tribulationem; docet scientiam, insinuando cognitionem. Quia mandatis tuis credidi; hoc est, credidi quod tu illa mandaveris, qui donas ut fiant; non autem homo, qui etsi potest notum facere praeceptum, obedientiae tamen tribuere non potest donum. Doce disciplinam, docendo patientiam; doce scientiam, illuminando intelligentiam; quoniam te credidi illa mandasse, qui Deus es, et homini donas unde possit facere quod mandas.
(Vers. 67.) Priusquam humiliarer ego deliqui, propterea eloquium tuum ego custodiri. Propter primum, inquit, delictum humiliatus sum; et ne rursum humiliarer, eloquium tuum custodivi. Ita per gratiam tuam profuit experiri poenam, ut acquirerem obedientiam.
(Vers. 68.) Suavis es tu, Domine, et in tua suavitate doce me justificationes tuas. Vere vult facere justificationes Dei, quando eas in ejus suavitate vult discere.
(Vers. 69.) Multiplicata est super me iniquitas superborum. Eorum scilicet, quibus non profuit, quod postea quam deliquit, humiliata est humana natura. Ego autem in toto corde meo scrutabor mandata tua. Quantalibet, inquit, abundet iniquitas, non refrigescet in me charitas (Matth. XXIV, 12). Ad hoc enim mandata tua amans scrutor, ut perfectius ea faciendo cognoscam.
(Vers. 70.) Coagulatum est sicut lac cor eorum, ego autem legem tuam meditatus sum. Cor, inquit, superborum obduratum est: ego autem legis tuae meditatione didici quia superbis resistis, et humilibus das gratiam (Jac. IV, 6).
(Vers. 71.) Bonum est mihi quod humiliasti me, ut discam justificationes tuas. Poenam convertisti mihi ad disciplinam, et humiliationem ad eruditionem; quia justificationes tuas ita cupio nosse, ut faciam. Non enim est vera scientia boni, nisi ad hoc cognoscatur, ut agatur (Sent. 24).
(Vers. 72.) Bonum mihi lex oris tui, super millia auri et argenti. Ut amplius diligat charitas legem Dei, quam diligit cupiditas millia auri et argenti.
IOD. (Vers. 73.) Manus tuae fecerunt me et plasmaverunt me. Manus Domini sunt potestas Dei, quae efficit opera voluntatis suae, ut nihil de Deo per nuncupationem manus corporeae cogitemus. 448 Quod si pluralis numerus movet, accipiantur manus Dei virtus, sapientia; quod utrumque unus est Christus (I Cor. I, 24), qui et brachium Domini dicitur (Isai. V, 1). Accipiantur postremo manus Dei, Filius et Spiritus sanctus, qui et Spiritus sanctus cooperator est Patris et Filii, tantum ut in natura incommutabilis Deitatis nulla forma corporea sentiatur (I Cor. XII, 11). Quod ergo ait, Manus tuae fecerunt me, et finxerunt, sive plasmaverunt me, non incongrue ita discernitur, ut fecerunt ad animam, finxerunt vero ad corpus pertineat. Licet soleant haec indifferenter posita reperiri. Hoc autem opus Dei, non solum in primi hominis conditione praecessit, in quo omnes seminali ratione sunt conditi, sed etiam in quotidiana singulorum hominum creatione perficitur. Quia si operatoria illa Dei potentia, ab hoc se opere contineret, cuncta deficerent.
(Ibid.) Da mihi intellectum, ut discam mandata tua. Numquid ita condita est humana natura, ut careat intellectu? Quid igitur sibi dari postulat, quod accepit, nisi quod peccati vitio ipsum primitus rationale corruptum est, et gratiae munere reformandum est? Non enim sufficit naturae quod ei remansit, nisi recipiat a reparatore quod perdidit. Dominus ergo Jesus in hoc psalmo per prophetam, tamquam sibi, petivit intellectum dari a Deo corpori suo, quod est Ecclesia (Ephes. V, 23). Cum ipso eum vita corporis ejus, hoc est populi ejus, abscondita est in Domino (Coloss. III, 3); et ipse in eodem corpore suo indigentiam patitur et per id quod membris suis est necessarium.
(Vers. 74.) Qui timent te, videbunt me, et jocundabuntur, quoniam in verba tua speravi. Praesens vita sanctorum timoris est et laboris: sed habent spem laetitiae et jocunditatis aeternae. Quia ergo adhuc timet Ecclesia, et nondum se videt in eo regno ubi secura gaudebit, ipsa est quae videbitur: quoniam inter praesentes tentationes in promissa Dei sperare non deficit.
(Vers. 75, 76.) Cognovi, Domine, quoniam justa judicia tua; et in veritate tua humilias me. Fiat autem misericordia tua, ut consoletur me, secundum eloquium tuum servo tuo. Quamvis grave jugum sit super filios Adam, quo creatura humana deprimitur (Eccli. XL, 1), cognovi tamen quod justa sunt judicia tua, et secundum veritatem humiliatus est homo. Fiat ergo misericordia tua, secundum promissionem tuam, de praesentibus muneribus accipiat mortalis vita solatium, et futura aeternitatis bona patienter exspectet.
449 (Vers. 77.) Veniant mihi miserationes tuae, et vivam. Tunc vere vivam, quando non timebo ne moriar. Ipsa est enim vera vita, quae sine ullo additamento dicitur, quasi aliud ibi non sit vivere, quam sine ullo fine, et sine ulla miseria vivere. Quia lex tua meditatio mea est. Haec meditatio, nisi esset in fide quae per dilectionem operatur (Gal. V, 6), ad vitam non perveniret aeternam. Non ergo utiliter meditatur legem Dei, qui laborat ut memoria teneat quod actione non implet (Sent. 24).
(Vers. 78.) Confundantur superbi, quia injuste iniquitatem fecerunt in me; ego autem exercebor in mandatis tuis. Quamvis saeviant superbi, et iniquitatem operentur in sanctos, charitas tamen piorum non refrigeseit, et a mandatorum Dei exercitatione non desinit.
(Vers. 79.) Convertantur ad me qui timent te, et qui cognoscunt testimonia tua. Non est quisquam hominum qui possit hoc dicere, praeter illum qui cum sit Deus universitatis, naturam sibi noivit humanam: ad quem convertentur timentes Dominum, et cognoscentes compleri testimonia Dei, quae de illo per prophetas tanto ante praedicta sunt.
(Vers. 80.) Fiat cor meum immaculatum in tuis justificationibus; ut non confundar. Redit ad vocem corporis, hoc est, membrorum suorum, quorum cor fit immaculatum per ipsum corporis caput, hoc est, per gratiam Dei, in generationis lavacro, ubi abluta sunt omnia peccata praeterita (Gal. V, 17), in adjutorio spiritus, quo concupiscimus adversus carnem, ne ejus cupiditate vincamur, in Dominicae orationis effectu, qua dicimus, Dimitte nobis debita nostra (Matth. VI, 12). Ita, donata nobis regeneratione. fusa precatione, fit cor nostrum immaculatum, ut non confundamur: quia et hoc ad justificationes Dei pertinet, quando inter alia ejus mandata praecipitur, Dimittite, et dimittetur vobis; date, et dabitur vobis (Luc. VI, 37 et 38).
CAPH. (Vers. 81.) Defecit in salutare tuum anima mea, et in verbum tuum semper speravi. Non ait, Defecit salutari tuo; sed, Defecit in salutare tuum, hoc est, ad salutare tuum, anima mea. Bonus est ergo iste defectus: indicat enim desiderium boni, nondum quidem adepti, sed avidissime concupiti; quo desiderio inflammati sunt omnium temporum sancti. Quia sicut numquam defuerunt, qui incarnationis Christi adventum desiderarent, ita postquam ascendit in coelos, non 450 desunt qui manifestationem ipsius, qua ad judicandos vivos et mortuos venturus est, concupiscant. Defecit ergo in salutare tuum anima mea, et in verbum tuum supersperavi. Haec enim spes promissi tui fecit, ut quod nondum video, et vehementer desiderem, et patienter exspectem.
(Vers. 82.) Defecerunt oculi mei in eloquium tuum, dicentes, Quando consolaberis me? In oculis interioribus, idem defectus desiderii ejus ad Dei eloquia, id est, promissa, tendentis, cui speratarum consolationum longae sunt morae. Quia etiam quod subvenienti breve est, longum videtur optanti.
(Vers. 83.) Quoniam factus sum sicut uter in pruina, justificationes tuas non sum oblitus. Per utrem, carnem mortis hujus; per pruinam vero coeleste beneficium vult intelligi, quo carnales concupiscentiae, velut frigore cohibente torpescant et hinc fit ut justificationes Dei de memoria non labantur.
(Vers. 84.) Quot sunt dies servi tui, quando facies de persequentibus me judicium? Et in Apocalypsi est ista vox martyrum (Apoc. VI, 10), et discipuli ad Dominum indicari sibi diem finis exposcunt (Matth. XXIV, 3). Sed illis patientia indicitur, et istis constitutio secreta non panditur. In his ergo psalmi verbis, bene intelligitur haec ipsa Ecclesiae inquisitio prophetata.
(Vers. 85.) Narraverunt mihi iniqui delectationes; sed non ut lex tua, Domine. Fabulas vanarum opinionum, delectabilis eloquii arte compositas, ab iniquis sibi dicit esse narratas: sed nihil se in eis utile reperisse, sicut in lege Domini, in qua est omnis veritas.
(Vers. 86.) Injuste persecuti sunt me, adjuva me. Mendaciorum, inquit, fabulis veritatis mandata praeposui; et ob hoc me injuste persecuti sunt falsitatis amatores. Ergo adjuva me, ut possim usque ad mortem pro veritate certare.
(Vers. 87.) Paulo minus consummaverunt me in terra; ego autem non dereliqui mandata tua. Strage martyrum facta, dum confitentur et praedicant veritatem, quam a te adjutus non deserui.
(Vers. 88.) Secundum misericordiam tuam vivifica me; et custodiam testimonia oris tui. Martyres enim, quia misericordia Dei adjuti et vivificati sunt, veritatem, quae vita est, non negantes, pro eadem moriendo, vicerunt.
LAMED. 451 (Vers. 89.) In aeternum, Domine, permanet verbum tuum in coelo. Permanet verbum in angelis custodientibus sine defectione aeternam militiam.
(Vers. 90.) In generatione et generatione veritas tua; fundasti terram, et permanet. Post coelestem Jerusalem, respexit et filiam ejus Ecclesiam, quae in hoc mundo conversatur, et dixit, In generatione et generatione veritas tua. Hac autem repetitione, vel omnes generationes significavit, a quibus non defuit veritas Dei; vel duas intelligi voluit, unam scilicet ad legem et prophetas; alteram vero ad Evangelium pertinentem, supra fundamentum aeternum, quod est Christus (I Cor. III, 11): et terra haec permanet, quae tali fundamento constabilita non inclinatur in saeculum saeculi (Psal. CIII, 5).
(Vers. 91.) Ordinatione tua perseverat dies, quoniam omnia serviunt tibi Omnia, scilicet, de quibus loquebatur, et quae ad aeternum pertinent diem.
(Vers. 92.) Nisi quia lex tua meditatio mea est, forsitan perissem in humilitate mea. Lex ista, fidei est quae per dilectionem operatur (Gal. V, 6); in cujus meditatione permanens, auxilium gratiae promeretur, ut in tribulationum humilitate non pereat.
(Vers. 93.) In aeternum non obliviscar justificationum tuarum: quoniam in ipsis vivificasti me. Ecce unde factum est, ut non periret in humilitate sua: quoniam unde est justificatus, inde est vivificatus.
(Vers. 94.) Tuus sum ego, salvum me fac, Domine; quoniam justificationes tuas exquisivi. Non voluntates meas exquisivi, quibus fui meus; sed justificationes tuas, ut essem jam tuus.
(Vers. 95.) Me exspectaverunt peccatores, ut perderent me; testimonia tua intellexi. Non hic morte corporis perire metuebat, quae erat pro veritate subeunda. Exspectabant ergo peccatores, ut eis consentiret ad mala: tunc enim eum perderent. Sed ideo non praevaluerunt, quia testimonia Dei intellexit, id est, quia veritatem confitens, etiamsi oppeteret, non periret.
(Vers. 96.) Omnis consummationis vidi finem, latum mandatum tuum valde. Qui intellexit testimonia, et scivit sibi usque ad mortem pro veritate certandum, non ignoravit omnem exitum piorum quam beatus finis exceperit. Mandatum autem Dei valde latum, charitas intelligenda est, qua diligi Deus jubetur et proximus, quo quid esse latius potest, cum ibi pendeat tota lex et prophetae (Matth. XXII, 40).
MEM. (Vers. 97.) Quomodo dilexi legem tuam, Domine? tota die meditatio mea est. 452 Sic, inquit, dilexi legem fidei quae per dilectionem operatur (Gal. V, 6), ut tota die, id est, omni tempore, meditatio mea sit.
(Vers. 98.) Super inimicos meos sapere me fecisti mandato tuo, quoniam in aeternum mihi est. Finis legis Christus est ad justitiam omni credenti (Rom. X, 4), ut justificetur gratis per gratiam ipsius (Rom. III, 24), in quem inimici hujus non crediderunt. Hic autem qui justitiam non suam quaesivit, sed quae ex Deo est, quem supra inimicos suos sapere Deus fecit, ipsum mandatum sibi invenit in aeternum: quoniam non temporalia pro eo praemia concupivit. Diligentis enim remuneratio est ipse dilectus.
(Vers. 99.) Super omnes docentes me intellexi. Super omnes doctores intellexit, quem Pater docuit (Joan. VI). Quod ex persona Verbi difficile intelligitur, nisi quis utcumque capere valeat, id esse, Filium a Patre doctum esse, quod genitum. A quo enim ei est esse, ab ipso et simul doctum esse. Ex persona vero hominis, ubi formam servi accepit, facilius intelligitur a Patre didicisse quae dixit. In qua forma puerum putaverunt homines majoris aetatis docendum (Luc. II, 42, etc.). Sed ille quem Pater docuit, ulterioris erat intelligentiae, quam docentes. Quia testimonia tua meditatio mea est. Ideo super omnes docentes se intelligebat, quia testimonia Dei meditabatur, quae de se praenuntiata ipse melius noverat, et implebat.
(Vers. 100.) Super senes intellexi, quia mandata tua exquisivi. Mandata tua, non mandata hominum (I Tim. I, 7); mandata tua, non mandata seniorum, qui volentes esse legis doctores, non intelligunt neque quae dicunt, neque de quibus affirmant.
(Vers. 101.) Ab omni via mala prohibui pedes meos, ut custodiam verba tua. Membrorum est vox ista, non capitis: non enim ipse Salvator corporis nostri ullis concupiscentiis pulsabatur, ut ei necesse esset pedes suos a via malignae cupiditatis inhibere. Nostros ergo motus, nostros cohibet appetitus, ut in prava itinera noxiis desideriis non trahamur.
(Vers. 102.) A judiciis tuis non declinavi, quoniam tu legem posuisti mihi. Perseveranter, inquit, judiciis tuis credidi, quia tu mihi legem in corde posuisti, tamquam digito tuo scribens; ut eam, non tamquam servus sine amore metuerem, sed tamquam filius casto timore diligerem.
(Vers. 103.) Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel et favum ori meo. Haec est illa suavitas quam Dominus donat, ut terra nostra det fructum suum (Psal. LXXXIV, 13), et ut bonum vere bene, id est, non mali carnalis formidine, sed boni spiritalis delectatione faciamus.
453 (Vers. 104.) A mandatis tuis intellexi. Spiritalium membrorum Christi vox ista est. Hoc enim recte dicit corpus Christi in eis, quibus mandata servantibus, propter ipsam custodiam mandatorum praebetur uberior doctrina sapientiae. Propterea odio habui omnem viam iniquitatis. Necesse est enim ut oderit omnem iniquitatem amor justitiae, qui augetur et inflammatur; ideoque obtemperat Deo, et in mandatis ejus intelligit.
NUN. (Vers. 105.) Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen semitis meis. Verbum hic intelligendum est, non illud quod est aequale gignenti, et quod est verum lumen, illuminans omnem hominem (Joan. I, 8); sed verbum quod factum est ad prophetas, vel quod praedicatum est per apostolos; verbum scilicet Christi, de quo scriptum est, Fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi (Rom. X, 17): nam et verbum propheticum lucernae comparans apostolus Petrus, Habemus, inquit, certiorem propheticum sermonem, cui benefacitis intendentes, velut lucernae in obscuro loco (II Petr. I, 19). Quod itaque hic ait, Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen semitis meis, verbum est quod in Scripturis sanctis omnibus continetur. Non itaque sermo deitas, sed sermo deitatis.
(Vers. 106.) Juravi et statui custodire omnia judicia justitiae tuae. Hoc appellavit juramento, quod statuit praeter sacramentum: quia ita debet esse mens fixa in custodiendis judiciis justitiae Dei, ut sit omnino pro juratione quod statuit.
(Vers. 107.) Humiliatus sum usque valde, Domine; vivifica me secundum verbum tuum. Pro eo quod juravit et statuit custodire judicia justitiae Dei, persecutionem maximam passus est; et ne in tanta humiliatione deficeret, vivificari se, secundum verbum promissionis, exposcit: quia in nocte tribulationum lucerna est pedibus, et lumen semitis ipsa promissio.
(Vers. 108.) Voluntaria oris mei fac beneplacita, Domine, et judicia tua doce me. Voluntaria oris quae approbari petit, sacrificia sunt laudis, confessione charitatis, non timore necessitatis oblata. Judicia autem Dei doceri se cupit, non quia ignorat, sed ut proficiat.
454 (Vers. 109.) Anima mea in manibus tuis semper; et legem tuam non sum oblitus. Ita dictum, tamquam ad non obliviscendam legem Dei, memoria ejus illius manibus adjuvetur.
(Vers. 110.) Posuerunt peccatores laqueum mihi, et a mandatis tuis non erravi. Unde hoc, nisi quia anima ejus in manibus Dei semper est?
(Vers. 111.) Haereditatem acquisivi testimonia tua in aeternum, quia exsultatio cordis mei sunt. Ut testis, inquit, tuus esse cuperem, tu donasti; et ut pro veritate mori non metuerem, tuae haereditatis, tuae est gratiae: quod mihi donum in aeternum est, quia non est in eo gloria temporalis: propter quod etsi corpore afflictus sum, tamen corde laetatus sum.
(Vers. 112) Inclinavi cor meum ad faciendas justificationes tuas in aeternum, propter retributionem. Qui dicit, Inclinavi cor meum, ipse jam dixerat, Inclina cor meum in testimonia tua (Sup. v. 36): ut intelligamus, simul hoc esse, et divini muneris, et propriae voluntatis. Faciat autem hoc propter retributionem: ut quia justificationes Dei dilectione sectatur, in aeternum mereatur habere quod diligit.
SAMECH. (Vers. 113.) Iniquos odio habui, et legem tuam dilexi. Qui legem Dei diligit, probat se in hominibus iniquis id quod contra legem est odisse, non homines (Sent. 25).
(Vers. 114.) Adjutor meus et susceptor meus es tu; et in verbum tuum supersperavi. Adjutor et susceptor, ad mala evadenda.
(Vers. 115.) Declinate a me maligni, et scrutabor mandata Dei mei. Mandata Dei scrutari, nisi quieta mens non potest. Ut ergo exerceatur hoc studium, abigenda sunt studia malignorum (Sent. 26).
(Vers. 116.) Suscipe me secundum eloquium tuum, et vivam; et non confundas me ab exspectatione mea. Poscit magis magisque suscipi a Domino is qui sperat intentus, ut tum demum, cum illa adeptus fuerit, se sciat esse victurum: quia praesentia morti sunt similiora quam vitae.
(Vers. 117.) Adjuva me, et salvus ero, et meditabor in justificationibus tuis semper. Ut vivam, ut non confundar, ut in tuis justificationibus semper exercear, Adjuva me, 455 inquit, et salvus ero; quia ad promissiones tuas, nisi tuo auxilio non venitur.
(Vers. 118) Ad nihilum deduxisti omnes discedentes a justificationibus tuis, quoniam injusta cogitatio eorum. Omnia opera, vel bona, vel mala, a cogitatione procedunt. Qui ergo corde iniquus est, ad nihilum deducitur, qui a Dei justificationibus injusta cogitatione discedit.
(Vers. 119) Praevaricatores existimavi omnes peccatores terrae, ideo dilexi testimonia tua. Cum praevaricator dici non possit, nisi qui legis mandata transgreditur (Rom. IV, 15), quaeritur quomodo omnes peccatores terrae praevaricatores debeant existimari, quorum multos constat sine lege peccatores? Et invenitur, omnes quidem gentes, praeter populum Israel, extra legem fuisse; sed omnem hominem teneri lege naturae, ut quod pati non vult, sciat alii non esse faciendum. Quamvis ergo multo amplius praevaricator sit, qui non solum naturalis, sed etiam divinae transgressor est legis, nullus tamen, nisi transgressione peccator est: quia etiam quem non condemnat littera, arguit conscientia. Inter hos etiam parvuli congrue deputantur, propter originalis vincula peccati. Quia etiam ipsi in similitudine praevaricatoris Adae (Rom. V, 14), ad illam praevaricationem pertinere monstrantur, quae in paradiso prima commissa est (Gen. III, 6). Cum ergo omnes peccassent et egerent gloria Dei (Rom. III, 23), nec cuiquam in sua justitia salus esset, restabat ut per gratiam Salvatoris donata a Deo fidei justificatio subveniret. Unde ait Apostolus, Per legem cognitio peccati. Cognitio, non abolitio. Nunc autem sine lege, inquit, justitia Dei manifestata est, testificata per legem et prophetas (Ibidem, 20 et 21). Merito igitur adjecit, Propterea dilexi testimonia tua; tamquam diceret, Quoniam lex sive in paradiso data, sive naturaliter insita, sive litteris promulgata, praevaricatores fecit omnes peccatores terrae, propterea dilexi testimonia tua, quae sunt in lege tua de gratia tua.
(Vers. 120.) Confige clavis a timore tuo carnes meas. Quid in his verbis vult intelligi, nisi quod ait Apostolus, Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo (Gal. VI, 14)? et iterum, Christo confixus sum cruci. Vivo autem jam non ego, vivit vero Christus in me (Gal. II, 19).
(Ibid.) A judiciis enim tuis timui. Si jam timuit vel timebat, cur adhuc ut a timore suo Deus crucifigeret carnes ejus orabat, nisi quia addi sibi volebat timorem, qui sufficeret mortificandis concupiscentiis, affectibusque carnalibus? Aliter quoque ita 456 intelligitur, Confige clavis a timore tuo carnes meas, a judiciis enim tuis timui; hoc est, a timore tuo casto, qui permanet in saeculum saeculi, carnalia a me desideria comprimantur, a quibus me judiciorum tuorum formido frenavit. Cum ergo voluntatem tuam facere, et recte vivere, non metu poenae, sed justitiae amore desiderem, da hunc ergo castum et liberum timorem, ad quem petendum me tamquam paedagogus legis ille perduxit, quo a judiciis tuis timui.
HAIN. (Vers. 121.) Feci judicium et justitiam, non tradas me nocentibus me. Quisquis timore Dei casto crucifixas habet carnes suas, et nulla carnali corruptus illecebra facit judicium opusque justitiae, orare debet ne adversantibus tradatur, id est, ne timendo perpeti mala, ad facienda mala persequentibus cedat. A quo enim accipit victoriam, ne concupiscentiae voluptate superetur, ab illo etiam robur patientiae, ne dolore frangatur. Quoniam de quo dicitur, Dominus dedit suavitatem (Ps. LXXXIV, 13), de illo etiam dicitur, Ab illo est patientia mea (Psal. LXI, 6).
(Vers. 122.) Suscipe servum tuum in bonum, ut non calumnientur mihi superbi. Id est, ne illi impellant ut eadam in malum, tu suscipe in bonum. Illi calumniantur in superbia; tu humilitate defende, ut non mihi noceant calumniae superborum.
(Vers. 123.) Oculi mei defecerunt in salutare tuum et in eloquium justitiae tuae. In eloquium justitiae Dei, hoc est, in promissionem Christi defecisse dicit oculos cordis sui: non quia intentio desiderantis animi victa succubuerit, sed quia in exspectationem gratiae Dei, toto mentis ardore transierit. Justitia autem Dei, Christus est, qui justos facit (I Cor. I, 30).
(Vers. 124.) Fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam. Non utique secundum justitiam meam. Justificationes tuas doce me. Illas procul dubio, quibus facit justos, non ipsi se.
(Vers. 125.) Servus tuus sum ego. Neque enim bene mihi cessit, quando esse volui liber meus, non servus tuus. Da mi intellectum, ut discam testimonia tua. Nemo tam intelligens, nemo tam doctus est, qui hac postulatione non egeat. Non enim horum donorum ita ulla augmenta sufficiunt, ut non semper supersit, quod et intelligi desideretur, et sciri (Sent. 27).
(Vers. 126.) Tempus faciendi, Domine, dissipaverunt superbi legem tuam. 457 Quid est, Dissipaverunt legem tuam, nisi praevaricationis iniquitate, integritatem ejus non custodierunt? Dissipata ergo lege, tempus fuit ut per unigenitum Filium Dei misericordia mitteretur. Lex enim subintravit, ut abundaret delictum (Rom. V, 20), quo delicto Lex dissipata est; et opportuno jam tempore Christus advenit, ut ubi abundavit delictum, superabundaret gratia (Ibid.).
(Vers. 127.) Ideo dilexi mandata tua super aurum et topazion. Id agit gratia, ut mandata Dei dilectione impleantur, quae impleri timore non poterant. Diliguntur autem super aurum et topazion, id est, super ea quae pretiosa habentur in terra; quando in observantia mandatorum, non aliquod temporale praemium quaeritur, sed ipsa justitia; quia nihil est melius eo bono quo ipse homo fit bonus.
(Vers. 128.) Propterea ad omnia mandata tua dirigebar. Quia illis rectis, ut etiam ipse rectus essem, dilectione cohaerebam. Omnem viam iniquitatis odio habui. Unde enim fieri poterat ut iniquam viam non odisset diligens rectum?
PE (Vers. 129.) Mirabilia testimonia tua, propter hoc scrutata est ea anima mea. Omnia quidem opera Dei testimonia sunt majestatis et bonitatis ejus, nihilque eorum est quod non stupendum sit atque mirandum. Sed multa mirabilia sunt testimonia legis ipsius quorum utilitas et justitia altissime latet, cum quaeritur quare data sit lex quae vivificare non possit, et ex qua non justificaretur omnis caro coram Deo (Gal. III, 21; Rom. III, 20). Merito ergo hanc altitudinem scrutatus est, qui intellexit per legis difficultates id egisse misericordiam Dei, ut qui legem implere non poterant, converterentur ad gratiam; sed divina ope apprehenderent quod propriis viribus assequi non valebant (Rom. III).
(Vers. 130.) Manifestatio verborum tuorum illuminat, et intelligere facit parvulos. Scrutando hoc intellexit hic parvulus, quod et apostolus Paulus, ideo datam legem quae vivificare non posset, quia conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide Jesu Christi daretur credentibus (Gal. III, 22). Hujus ergo mysterii manifestatio illuminat, et intelligere facit parvulos. Non enim hoc secretum gratiae, nisi humilibus infirmisque reseratur; qui confugientes ad adjutorium Dei, viribus suis se justificari non posse profitentur.
458 (Vers. 131.) Os meum aperui et abstraxi spiritum, quoniam mandata tua desiderabam. Desiderabat mandata divina ut faceret. Sed non erat unde faceret infirmus fortia, parvulus magna. Aperuit os, confitens quod facere per se ipse non posset.
(Vers. 132.) Respice in me, et miserere mei, secundum judicium diligentium nomen tuum. Id est, secundum judicium quod in eos fecisti qui diligunt nomen tuum: quoniam, ut diligerent te, prius dilexisti eos (I Joan. IV, 19).
(Vers. 133.) Gressus meos dirige secundum eloquium tuum, et non dominetur mei omnis injustitia. Quid orat, nisi ut Dei praecepta, quae imponit jubendo, impleri faciat adjuvando?
(Vers. 134.) Redime me a calumniis hominum, et custodiam mandata tua. Tu, inquit, age infuso Spiritu tuo ne me calumniae hominum terroribus vincant, et a tuis mandatis ad sua male facta traducant. Si enim me hoc modo redemeris, ut mihi inter persecutiones calumniantium constantiam dones atque patientiam, custodiam mandata tua.
(Vers. 135.) Faciem tuam illumina super servum tuum, et doce me justificationes tuas. Praesentiam, inquit, tuam subveniendo et opitulando manifesta; et ita me justificationes tuas doce, ut mihi eas didicisse, fecisse sit.
(Vers. 136.) Exitus aquarum descenderunt oculi mei, quia non custodierunt legem tuam. Descensio oculorum per effusionem lacrymarum humilitatem indicat poenitentis. Cur autem non custodita lege sic fletur, nisi ut impleretur gratia, quae confitentis delet iniquitatem, et credentis adjuvat voluntatem?
TZADE. (Vers. 137, 138.) Justus es, Domine, et rectum judicium tuum. Mandasti justitiam testimonia tua, et veritatem tuam nimis. Idem affectus poenitentiae perseverat, reddens rationem cur multum flere debuerit: quia nisi ipse se condemnaret, rectissime plecteretur. Magna est ergo in utroque justitia Dei, rectumque judicium, quo et poena peccatori decernitur, et poenitenti justificatio non negatur.
(Vers. 139.) Tabefecit me zelus domus tuae, quia obliti sunt verba tua inimici mei. Zelus iste, amoris est, non livoris. Sancta enim aemulatione inimicos suos vult esse correctos, dolens et tabescens quod obliti sint verborum Dei.
459 (Vers. 140.) Ignitum verbum tuum valde, et servus tuus dilexit illud. Diligens divinum eloquium, ea charitate fervebat, ut ad amorem Dei etiam inimicos suos vellet accendi.
(Vers. 141.) Junior ego sum et contemptus, justificationes tuas non sum oblitus. Bene hic duorum populorum intelligitur significatio, qui etiam in Rebeccae utero luctabantur (Gen. XXV, 22 et 23), quando non ex operibus, sed ex vocante dictum est, Major serviet minori (Rom. VIII, 13). Contemptum ergo se dicit hic junior: et ideo factus est major, quia ignobilia et contemptibilia elegit Deus, et ea quae non sunt tamquam sint, ut quae sunt evacuentur (I Cor. I, 28): id est, ut superbi destruantur, et humiles justificentur.
(Vers. 142.) Justitia tua justitia in aeternum, et lex tua veritas. Quomodo enim non veritas Lex, per quam cognitio peccati, et quae testimonium perhibet justitiae Dei (Rom. III, 20 et 21)?
(Vers. 143.) Tribulatio et necessitas invenerunt me, mandata autem tua meditatio mea est. Saevitia inimicorum infert huic juniori tribulationem, sed non adimit charitatem. Meditatio enim ipsius mandata sunt Dei, ex quibus his qui eum oderunt, dilectionem rependit.
(Vers. 144.) Justitia testimonia tua in aeternum, intellectum da mihi, et vitam. Intellectum poscit junior hic qui supra seniores se intellexit, in tribulatione, in necessitate; ut intelligat quam sit contemnendum quod ei auferri potest, qui propter aeternam justitiam Dei temporalia negligens, vitam sperat aeternam.
KOPH. (Vers. 145.) Clamavi in toto corde meo, exaudi me, Domine, justificationes tuas exquiram. Clamor cordis est, silenti sono vocis, magna cogitationis intentio, qua ad hoc iste toto corde clamavit, et hoc sibi desideravit a Domino exaudiente praestari, ut justificationes ejus exquirat; quas non solum scientia comprehendat, sed etiam opere exerceat.
(Vers. 146.) Clamavi ad te, salvum me fac, et custodiam testimonia tua. Salus animae facit ut pro custodiendis testimoniis Dei vita corporis contemnatur; et si hoc flagitat extrema tentatio, ut usque ad mortem pro veritate certetur.
(Vers. 147.) Praeveni intempesta nocte, et clamavi, et in verbis tuis speravi. Nox intempesta tempus est noctis mediae, rebus quae per diem aguntur incongruum. Quo significatur quoddam obstaculum praesentis saeculi, quod in comparatione futuri saeculi nox vocatur; et quo promissiones Dei, 460 donec aeternae lucis veniat manifestatio, differuntur. In hoc ergo tempore intempestae noctis clamat ad Dominum, tempus retributionis desiderio suo praevenit, qui promissa Dei vigilanter exposcit. Quod etiam ad illa referri tempora potest, quibus Ecclesia propheticis vocibus Christi postulabat adventum, et sperabat implendum, ut in semine Abrahae benedicerentur omnes gentes (Gen. XII, 3; XXII, 18).
(Vers. 148.) Praevenerunt oculi mei ad matutinum, ut meditarer eloquia tua. Matutinum factum est Ecclesiae, quando qui sedebant in tenebris et in umbra mortis, lux orta est eis (Isai. IX, 2). Quod matutinum spes credentium praebebat. Et meditabatur eloquia Dei, quae in Lege ac Prophetis hanc lucem praenuntiabant.
(Vers. 149.) Vocem meam exaudi, Domine, secundum misericordiam tuam, et secundum judicium tuum vivifica me. Prius enim Deus secundum misericordiam aufert a peccatoribus poenam, eisque postea justis secundum judicium dabit vitam. Quia non frustra illi hoc ordine dicitur, Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine (Psal. C, 1).
(Vers. 150.) Appropinquaverunt persequentes me iniquitate, a lege autem tua longe facti sunt. Tunc appropinquant qui persequuntur, quando usque ad carnem cruciandam perimendamve perveniunt. Sed quanto viciniores sunt persequendis istis, tanto longinquiores sunt a lege justitiae.
(Vers. 151.) Prope es tu, Domine, et omnes viae tuae veritas. Etiam in tribulationibus suis, quod eas non immerito patiantur, Deo tribuere veritatem, sanctorum est usitata confessio. Sed quaeri potest quomodo hoc dictum sit, Omnes viae tuae veritas; cum in alio psalmo legatur, Universae viae Domini misericordia et veritas (Psal. XXIV, 10). Si ergo omnes homines consideremus, quorum alii misericordia liberantur, alii a veritate damnantur, universae viae Domini misericordia et veritas. Si autem solos sanctos intueamur, non discernuntur hae viae. Individua enim ibi est et a misericordia veritas, et a veritate misericordia: quia beatitudo sanctorum est et de munere misericordiae, et de retributione justitiae (Sent. 28).
(Vers. 152.) Ab initio cognovi de testimoniis tuis, quia in aeternum fundasti ea. Quae sunt ista testimonia, nisi quibus testatus est Deus daturum se regnum suis filiis sempiternum, Et ideo ipsa testimonia in aeternum fundata; quia id quod promisit, aeternum est, quia fundamentum promissionis est Christus (I Cor. III, 11), in quo hujus spei testimonia 461 vera sunt: quae hic ab initio cognovisse se dicit, quia verbis Ecclesiae loquitur, quae ab initio humani generis exorta, nullis generationibus defuit.
RESCH. (Vers. 153.) Vide humilitatem meam, et eripe me, quia legem tuam non sum oblitus. Vox ista totius Ecclesiae est et omnium membrorum corporis Christi. Hoc autem loco, ubi ad liberandam humilitatem Dominus invocatur, nullam Dei legem convenientius intelligimus quam illam qua immobiliter fixum est ut omnis qui se exaltat humilietur, et omnis qui se humiliat exaltetur (Luc. XIV, 11, et XVIII, 14). Superbus ergo malis, ut humilietur, innectitur; humilis a malis, ut exaltetur, eripitur.
(Vers. 154.) Judica judicium meum, et redime me, propter eloquium tuum vivifica me. Ejusdem sensus repetitio est; hoc est enim, Judica judicium meum, quod, Vide humilitatem meam; et hoc est, redime me, quod, eripe me. Nec aliud sonat, propter eloquium tuum, quam illud, quia legem tuam non sum oblitus, Tantumdem est, vivificari humilem, quantum et exaltari, quia sanctorum exaltatio vita aeterna est.
(Vers. 155.) Longe a peccatoribus salus; quia justificationes tuas non exquisierunt. Longe est a superbis salus, quia non exquisierunt gratiam tuam, quae sola justificat; et non de te tibi, sed de se sibi placere voluerunt.
(Vers. 156.) Miserationes tuae multae, Domine. Etiam hoc, inquit, quod exquirimus justificationes tuas, pertinet ad miserationes tuas. Secundum judicium tuum vivifica me. Novi enim quia et judicium tuum sine miseratione non erit super me.
(Vers. 157). Multi persequentes me et tribulantes me; a testimoniis tuis non declinavi. Vox ista est Ecclesiae in martyribus suis, qui inter tormenta et multiplicata supplicia, persequentibus non cesserunt, et quorum exemplis gloriosissimis totus mundus illustris est: qui tamen victoriam suam non sibi, sed Deo tribuunt, dicentes in alio psalmo, Nisi quod Dominus erat in nobis, forsitan vivos deglutissent nos (Psal. CXXIII, 2).
(Vers. 158.) Vidi non servantes pactum, et tabescebam. Qui sunt qui pactum non servaverunt, nisi qui tribulationes multorum persequentium non ferentes, a Dei testimoniis declinaverunt? Hoc ergo, inquit, cum viderem, tabescebam, dolens eos a tanta gloria decidisse. Quia eloquia tua non custodierunt. 462 Hoc erat pactum non perseverare, promissa Dei perdere.
(Vers. 159.) Vide quoniam mandata tua dilexi. Ipsa est fructuosa tolerantia, quae saevitiam persequentium dilectione suscipit mandatorum. Domine, in tua misericordia vivifica me. Cujus misericordia obtinuit palmam, ejus misericordia poscit et vitam.
(Vers. 160.) Principium verborum tuorum veritas, in aeternum omnia judicia justitiae tuae. Judicia justitiae Dei sunt, quibus pronuntiatur in aeternum vita justo, poena impio.
SCIN. (Vers. 161.) Principes persecuti sunt me gratis, et a verbis tuis formidavit cor meum. Terreni reges Ecclesiam Christi gratis persecuti sunt, quia nullam causam persecutionis habuerunt; cum eos Christiani in nullo laederent, et ipsi Christianis negationem veritatis extorquere non possent. Habuerunt ergo verba minacia, intulerunt saeva supplicia: sed me tua potius verba terruerunt, Nolite timere eos qui corpus occidunt, et postea non habent quid faciant; sed eum timete qui habet potestatem et corpus et animam perdere in gehennam (Matth. X, 28). Ab his ergo verbis formidavit cor meum; et sperans in aeternum praemium, contempsi temporale supplicium.
(Vers. 162.) Exsultabo ego super eloquia tua, sicut qui invenit spolia multa. Per ipsa verba vicit quibus formidavit. Victis enim spolia detrahuntur: et multa spolia capta sunt, quando etiam per se custodes plurimi admirati patientiam martyrum, in eum in quem saevierant crediderunt.
(Vers. 163.) Injustitiam odio habui, et abominatus sum, legem autem tuam dilexi. Lex, eloquia sunt Dei, quae sic timuit, ut amaret; consequens enim erat ut diligeret justitiam, qui oderat pravitatem. Timor ergo ille verborum Dei a quibus formidavit, non fuit a charitate dissentiens, sed metuens ab eo quod amabat avelli.
(Vers. 164.) Septies in die laudem dixi tibi, super judicia justitiae tuae. Quod ait septies, significat semper. Hoc enim numero omnes explicantur dies, et tempora universa volvuntur. Ecclesia ergo nullis persecutionibus superata, in isto tribulationum die, semper patientiae et perseverantiae suae laudat auctorem: quia cum tempus esset ut judicium inciperet a domo Dei (I Petr. IV, 17), in omnibus tentationibus atque pressuris, non infirmitate, sed coronis martyrum gloriata est.
463 (Vers. 165.) Pax multa diligentibus Legem tuam, et non est eis scandalum. Ipsa Lex diligentibus se scandalum non est? an diligentibus eam nullum est undecumque scandalum? Sed utrumque recte intelligitur. Qui enim diligit Dei Legem, etiam quod in ea non intelligit honorat, et in profunditate quam non penetrat, magnum aliquid ac mysticum latere non dubitat. Et item qui Dei Legem diligit, si eam non ex mutabilibus hominum moribus pendit, nullum scandalum patitur; quia etiamsi bonae professionis homines propositum suum deserant, Legis tamen justitia perseverat.
(Vers. 166.) Exspectabam salutare tuum, Domine, et mandata tua dilexi. Omnes quidem sancti, ante Incarnationem Christi, ejusdem semper exspectaverunt redemptionem. Sed potest haec prophetia etiam eorum convenire personae qui, ex quo revelata gratia Evangelium praedicatur, diligentes mandata Christi, adventum ejus exspectant: ut cum Christus apparuerit, vita nostra, tunc et nos cum ipso appareamus in gloria (Coloss. III, 4).
(Vers. 167.) Custodivit anima mea testimonia tua, et dilexit ea valde. Custodiuntur Dei testimonia, dum non negantur. Sed quia pro testimoniis Dei etiam flammis concremari sine charitate non prodest (I Cor. XIII, 3), ideo addidit, et dilexit ea valde.
(Vers. 168.) Custodivi mandata tua et testimonia tua, quia omnes viae meae in conspectu tuo, Domine. Plerumque, dum mandata Dei custodiuntur, fiunt inimici qui eadem mandata contemnunt, et necessarium est ut tunc pro testimoniis Dei fortiter stetur. Quod hic ideo fecisse se dicit, quia omnes viae ejus in Domini conspectu fuerunt; tamquam diceret, Si avertisses a me faciem tuam, Domine, conturbatus fuissem, nec tua mandata, nec testimonia custodissem; nunc autem ideo utraque servavi, quia vias meas conspectus tui lumine direxisti.
TAU. (Vers. 169.) Appropinquet oratio mea in conspectu tuo, Domine, secundum eloquium tuum da mihi intellectum. Appropinquat oratio quae recipitur, quoniam Prope est Dominus his qui tribulato sunt corde (Psal. XXXIII, 19); et dat intellectum secundum promissum suum, qui ait, Intellectum dabo tibi (Psal. XXXI, 8).
(Vers. 170.) Intret postulatio mea in conspectu tuo, Domine; secundum eloquium tuum eripe me. Repetivit quodammodo quod petivit. Nam qui et intellectum accipit eripitur, ne non intelligens subruatur.
(Vers. 171.) Eructabunt labia mea hymnum, cum docueris me justificationes tuas. Laudabo, inquit, Dominum, et gloriabor 464 in te, cum docueris me illa doctrina tua, qua quod jubes fieri auxiliaris ut fiat.
(Vers. 172.) Pronuntiavit lingua mea eloquia tua, quia omnia mandata tua justitia. Spondet se praedicatorem futurum eloquiorum Dei: quia etsi Deus dat incrementum, tamen a ministris verbi et plantandum est et rigandum (I Cor. III, 7).
(Vers. 173.) Fiat manus tua ut salvum me faciat, quia mandata tua elegi. Ut pronuntiarem eloquia tua, mandata tua elegi, et constantem me fecit dilectio veritatis. Fiat ergo manus tua, ut salvum me de manu faciat aliena: non ita, ut carnem persecutor non perimat; sed ita ut animam tormenta non vincant.
(Vers. 174.) Concupivi salutare tuum, Domine, et Lex tua meditatio mea est. Salutare Christus haud dubium est, et ipsum se concupisse justi antiqui veracissime confitentur. Ipsum concupivit Ecclesia venturum de visceribus matris, ipsum concupiscit Ecclesia venturum a dextera Patris. Legis autem meditatio nutrit et firmat hoc desiderium, dum testimoniis suis pronuntiat Christum.
(Vers. 175.) Vivet anima mea, et laudabit te, et judicia tua adjuvabunt me. Illa sunt haec judicia, quae et tempus erat ut inciperent a domo Domini (I Petr. IV, 17). Sed his Ecclesia semper adjuta est; quia, Deo dante victoriam, passionibus suis crevit.
(Vers. 176.) Erravi sicut ovis quae periit: quaere servum tuum, quia mandata tua non sum oblitus. Haec est ovis propter quam pastor ejus nonaginta novem dimisit in montibus, et eam quaerens, Judaicis laceratus est vepribus, verberibus (Matth. XVIII, 12; Luc. XV, 4). Sed ex parte inventa adhuc quaeritur. Ex ea namque parte qua iste dicit, Mandata tua non sum oblitus, inventa est; sed per eos, qui mandata Dei eligunt, colligunt, diligunt, adhuc quaeritur, et per sui pastoris sanguinem fusum atque dispersum, in omnibus gentibus invenitur.
PSALMUS CXIX. Praenotatio tituli Canticum graduum indicat inchoari. Nomine vero graduum significatur ascensio, qua proficientes quique a temporalibus ad aeterna, a terrenis ad coelestia provehuntur. Iidem autem gradus et ascensionum sunt et descensionum; non quia deficient qui profecerant, sed quoniam qui se humiliat exaltabitur (Luc. XIV, 11); et praecipua sublimium virtus est, compati cum infirmis, et ad eos qui insipientes sunt, hoc est, et ad parvulos, inclinari (Rom. XV, 1); ut omnes quae sursum sunt sapiant (Coloss. III, 2), et frater fratrem adjuvans exaltetur (Prov. XVIII, 19). Habent enim 465 omnes fideles formam descensionis ipsum Dominum Jesum Christum, qui manens in gloria sua qua aequalis est Patri, naturam et similitudinem servi recepit; ut quibus gradibus ad nostra ima descendit, ipsis possemus ad ejus summa conscendere.
(Vers. 1.) Ad te, Domine, cum tribularer clamavi, et exaudisti me. Omnis cogitans ingredi viam Domini, et in mandatis ambulare divinis, necesse est ut multis tribulationibus incipiat laborare (I Tim. III, 12); cui nihil est utilius quam ejus auxilium ad quem tendit expetere, qui ait: Sine me nihil potestis facere (Joan. XV, 5).
(Vers. 2.) Domine, libera animam meam a labiis iniquis, et a lingua dolosa. Religiosae voluntati, et piam vitam agere disponenti, amatores hujus saeculi contradicunt, et dolosis verbis sanctum propositum cupiunt deterrere: quorum iniqua labia difficillimum est evadere, dum per quemdam affectum videntur consulere, et ab aspero labore tamquam parcendo revocare; ut videatur piae esse sollicitudinis, quod est nocentissimae suasionis.
(Vers. 3.) Quid detur tibi, aut quid apponatur tibi ad linguam dolosam? Vis, inquit, virtutum gradus scandere? vis dolosae linguae officia fraudulenta superare? Dic quid auxilii concupiscas, aut si capax es eruditionis supernae, eo ipso quo utilia poscis, ascendas.
(Vers. 4.) Sagittae potentis acutae, cum carbonibus desolatoriis. Sagittae acutae, verba sunt Dei, quae cum animos fidelium penetrant, inflammant corda, non sauciant. Ut autem mens superno amore transfixa ab omni contraria cupiditate sit libera, spiritalium carbonum petitur ignita purgatio, per quam, noxiorum germinum congregatione vastata, fiat in homine salutifera desolatio, si interiora ejus vacua sunt ab hospitalitate vitiorum.
(Vers. 5.) Heu me, quia incolatus meus profongatus est, habitavi cum habitantibus Cedor. Gemitus iste totius Ecclesiae est, omniumque sanctorum, qui per fidem speculantes supernae patriae bona, inter longinqua peregrinationis adversa suspirant, quia spiritales cum carnalibus habitant, et ad coelestia proficientibus molesti sunt terrena sectantes. Unde et secundum Apostolum, in duo genera dividitur unum semen Abraham, et alii sunt pertinentes ad Ismael filium ancillae, alii ad Isaac filium liberae (Gal. IV, 22). Tabernacula autem Ismael appellata sunt Cedar, ut intelligantur non esse in lumine qui non sunt in haereditate.
(Vers. 6.) Multum peregrinata est anima mea. 466 Ne peregrinationem corporalem intelligeres, animam dixit peregrinari. Corpus enim absentatur loco, anima peregrinatur affectu. Et ideo cavendum est ne longe simus ab illo cui appropinquare debemus mentis ascensu.
(Vers. 7.) Cum eis qui oderant pacem, eram pacificus; cum loquebar illis, impugnabant me gratis. Christiana perfectio est pacificum esse etiam cum pacis inimicis, spe correctionis, non consensu malignitatis. Ut si nec exemplum, nec cohortationem sequuntur, causas tamen non habeant propter quas odisse nos debeant (Sent. 29).
PSALMUS CXX. (Vers. 1, 2.) Levavi oculos meos ad montes, unde veniet auxilium mihi. Auxilium meum a Domino, qui fecit coelum et terram. Ingressus viam virtutum, in qua sunt gradus ascensionum ad montes, id est, ad sublimes quosque sanctorum, oculos cordis attollit et per ipsos Dei poscit auxilium qui fecit coelum et terram. Terram scilicet, de qua cupit surgere; et coelum, quo optat ascendere. Quis enim sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat, et humilia respicit (Psal. CXII, 5, 6) ?
(Vers. 3.) Non det in commotionem pedem tuum, neque dormitet qui custodit te. Ipsa sibi fidelis anima ex Dei inspiratione respondet, et desiderantem profectus contra superbiam munit, quae et angelo et homini prima fuit causa labendi. Det igitur tibi custos tuus perseverantiam humilitatis, ne ulla elatione movearis; ne cum tu non habueris vigilantiam standi, protegens te dormitare videatur.
(Vers. 4.) Ecce non dormitabit, neque obdormiet, qui custodit Israel. Si vis, inquit, habere custodem non dormitantem, esto Israel, id est, videns Deum. Vide igitur Deum primo per fidem, ut postea possis videre per speciem (II Cor. V, 7). Sicut enim Moysi dictum est a Domino: Non poteris videre faciem meam, posteriora mea videbis (Exod. XXXIII, 20 et 23); ita et tu vide quae posteriora sunt, ut possis videre quae prima sunt. Prima autem sunt: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum (Joan. I, 2); posteriora sunt: Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Ibid., 14). Unde quia hac fide corda mundantur (Act. XV, 9): Beati mundo corde, quia ipsi Deum videbunt (Matth. V, 8).
(Vers. 5.) Dominus custodit te, Dominus protectio tua, super manum dexterae tuae. Frequens insinuatio inculcat auditui quod principaliter in Dei protectione fidendum est. Dextera autem est hominis, amor Dei, et eorum quae Deo sociant appetitus: et hujus dexterae manus est potestas quam dedit Deus credentibus, ut possint esse filii Dei (Joan. I, 12), 467 abstinentes a sinistris, et dextris inhaerentes. Unde per omnia in Domino confidendum est, in Domino gloriandum, quia possibilitatem in dextris proficienter perseverandi ipse dedit, ipse custodit.
(Vers. 6.) Per diem sol non uret te, neque luna per noctem. In sole significatur Christus lumen verum, et luna significatur Ecclesia illuminatione lux facta. Quia ergo omne scandalum, quo homo aut infirmatur, aut uritur, ex duabus nascitur causis, cum aut in confessione Deitatis erratur, aut ab Ecclesiae unitate disceditur, hoc praestat protectio Dei, ut in fide et charitate, quae ipsius dona sunt, nulla tentatione superemur.
(Vers. 7, 8.) Dominus custodit te ab omni malo, custodiat animam tuam Dominus. Dominus custodiat introitum tuum, et exitum tuum, ex hoc nunc et usque in saeculum. Custodit Dominus ab omni malo, non ut nihil patiamur adversi, sed ut in ipsis adversitatibus anima non laedatur. Cum enim tentatio adest, fit quidam in id quod impugnat introitus; et cum bono fine, id est, sine vulnere animae, tentatio consummatur, ad aeternam requiem de profundo tentationis exitur (Sent. 30). Sicut Apostolus dicit: Fidelis Deus, qui non permittit vos tentari supra id quod potestis ferre, sed faciet cum tentatione etiam exitum, ut possitis sustinere (I Cor. X, 13).
PSALMUS CXXI. (Vers. 1.) Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi, in domum Domini ibimus. Omnis homo fide illuminatus, et promissionum Dei cupidus, merito exsultat et gaudet in his quae a prophetis dicta, quaeque ab apostolis praedicata, et utriusque Testamenti paginis declarata sunt, de vocatione Dei, quae diligentibus Dominum et proximum aeternum domus Dei spondet habitaculum.
(Vers. 2.) Stantes erant pedes nostri in atriis tuis, Jerusalem. Non in ista Jerusalem quae occidit prophetas, et lapidavit ad se missos (Marc. XXIII, 37), quae ob impietates multas stare non potuit; sed in illa coelesti Jerusalem quae est sanctorum omnium mater (Galat. IV, 6), filii ipsius se stare laetantur. Qui licet in via sint, et adhuc illo tendant, ita tamen quasi pervenerint gaudent, quia de adipiscendis fides firma non dubitat.
(Vers. 3.) Jerusalem quae aedificatur ut civitas. In illius, inquit, atriis Jerusalem, fidei nostrae firmitas stabat, quae non mole saxorum, sed virtutum soliditate consurgit, et sanctorum societate, quae numquam dissolvetur, exstruitur. 468 Cujus participatio ejus in idipsum. Patuit quod de aeternae aedificatione Jerusalem nihil deberet carnale sentiri, quandoquidem participatio ejus, id est connexio, in idipsum est. Quid autem est in idipsum, nisi quod vere et sempiterne est? Neque ulla varietate mutatur Deitas, scilicet Trinitatis, quae numquam non fuit quod est, nihil dissimilitudinis recipiens, nihil inaequalitatis admittens; cui per Incarnationem Verbi unitur humana natura, ut liberata a commutationibus temporalibus, incommutabili aeternitate potiatur.
(Vers. 4.) Illuc enim ascenderunt tribus, tribus Domini, testimonium Israel, ad confitendum nomen Domini. Ascendisse dicuntur ad aeternam Jerusalem tribus, id est, populi per suas familias distributi. Sed de toto pars intelligenda est, quia in omni genere hominum alii justi, alii inveniuntur injusti; nec omnes aut persecutores sunt, aut discipuli veritatis. Ad concordiam itaque coelestis Jerusalem non ascendunt, nisi tribus Domini, quibus testimonium fides perhibet quod sint Israel, id est, videns Deum, et sine simulationis dolo donum gratiae praeferentes. Ille enim vere ascendit, qui confitetur non proprii operis, sed divini esse muneris quod ascendit (Sent. 31).
(Vers. 5.) Quia illic sederunt sedes in judicio, sedes super domum David. Sublimiores quique sanctorum throni sunt Dei, sicut scriptum est: Anima justi thronus sapientiae est. Et dicit apostolis suis Dominus: Sedebitis super duodecim sedes, judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX, 28). Tota ergo domus David, id est, tota Ecclesia, quae in Christo semen David, et semen Abraham, veniet in judicium, cum et ipsi qui sedebunt sedes erunt Dei, et per examen judicantium omnes dilectores Dei et proximi in unitatem assumentur corporis Christi.
(Vers. 6.) Rogate quae ad pacem sunt, Jerusalem, et abundantia diligentibus te. Ad ipsas sedes Dei propheticus sermo dirigitur, et ait: Vos qui judicaturi estis, per quos fiet conscientiarum interrogatio, quique estis ipsa Jerusalem, discernite a superbis humiles, ab implacidis separate pacatos: et fiant unitas et abundantia diligentium te. Quia qui tecum habent pacem, tuis in aeternum divitiis abundabunt.
(Vers. 7.) Fiat pax in virtute tua, et abundantia in turribus tuis. Virtus tua, o Ecclesia, o Jerusalem, charitas est, qua et dives et fortis es. In hoc fiat pax filiorum tuorum, hoc abundet tuarum turrium celsitudo, ut unde ipsa magna es, inde tui participes augeantur.
(Vers. 8, 9.) Propter fratres meos et proximos meos, loquebar pacem de te. 469 Propter domum Domini Dei nostri, quaesivi bona tibi. Praedicator pacis tuae, non propter me, sed propter fratres meos exstiti. Nec meum honorem, sed aliorum quaesivi salutem; non ut mea cresceret gloria, sed ut tua dilataretur haereditas. Nam ipse apud te minuerer, si non profectibus laborarem.
PSALMUS CXXII. (Vers. 1.) Ad te levavi oculos meos, qui habitas in coelis. Mens proficiens et ascendens, quae sursum sunt sapit, non quae super terram (Colos. III, 2); et ideo dirigit cordis aciem quo pervenire desiderat, non corporeis gressibus, sed proficientium ascensione virtutum. Habitatio autem Dei, non hoc coelum intelligendum est quod videtur, et de quo dicitur, Coelum et terra transibunt (Matth. XXIV, 35); sed de illa Jerusalem quae aedificatur ut civitas (Psal. CXII, 3), non tantum in sanctorum angelorum sublimitate, sed etiam in totius Ecclesiae glorificatione, quae in Christo fundata, unum est cum supernis potestatibus Dei templum.
(Vers. 2.) Ecce sicut oculi servorum in manibus dominorum suorum. Et sicut oculi ancillae in manibus dominae suae; ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum, donec misereatur nobis. Quae humilitas qualisve subjectio scandala ostendit, cum inter tentationum molestias et eruditionum plagas gementium oculos ad Deum dicit esse conversos, donec misereatur et parcat, a cujus judicio venit quidquid inferri aut jubetur, aut sinitur. Quia sicut servi et ancillae in potestate sunt dominorum suorum atque dominarum; ita sancti modum castigationum suarum ex Dei sententia pendere noverunt.
(Vers. 3, 4.) Miserere nostri, Domine, miserere nostri. Vox vapulantis est, et intelligentiam inter flagella postulantis; quia omnis haec vita plena tentationum est, plena plagarum. Quia multum repleti sumus despectione. Et multum repleta est anima nostra; opprobrium abundantibus, et despectio superbis. Omnes qui secundum Christum pie volunt vivere, necesse est ut ab impiis et dissimilibus patiantur opprobria (II Tim. III, 12), et despiciantur tamquam stulti et insani, qui praesentia bona perdant, et invisibilia sibi ac futura promittant. Sed haec despectio et irrisio in ipsos retorquebitur, cum et abundantia eorum in egestatem, 470 et superbia transierit in confusionem (Sent. 32).
PSALMUS CXXIII. (Vers. 1, 2.) Nisi quod Dominus erat in nobis, dicat nunc Israel, Nisi quod Dominus erat in nobis. Corpus Christi, quod est Ecclesia (Ephes. V, 23), ita distributum est, ut alia membra ejus pericula tribulationum jam evaserint, alia iisdem adhuc laboribus atterantur. Sed quia et praecedentium et subsequentium sanctorum unus est liberator, una est omnium exsultatio, et illorum qui jam adversa vicerunt, et horum qui sperant se praesentibus periculis liberandos; et, promissione Dei firmam dante constantiam, uno utuntur cantico, quia uno muniuntur auxilio, dicentes: Nisi quod Dominus erat in nobis, persecutionum nos magnitudo superasset; sed illo praesidente cordibus nostris, illo dante tolerantiam, illo consummante victoriam, habitantis in nobis simus gloria, non hostium praeda.
(Vers. 2-4.) Cum insurgerent homines in nos, forsitan vivos deglutissent nos. Tota ergo fidelium salus, tota patientium fortitudo ad Deum, qui in sanctis est mirabilis (Psal LXVII, 36), referenda est; quia nisi in illis Dominus esset, furori impiorum fragilitas humana succumberet (Sent. 33). Dicat ergo Israel, dicat populus redemptus, populus regeneratus, populus adoptivus, Nisi quia Dominus erat in nobis, cum insurgerent homines adversum nos, forsitan vivos deglutissent nos. Vivi autem deglutiuntur, qui persecutione superati, in societatem transeunt impiorum, et amore exiguae vitae, in profundum ruunt mortis aeternae. Cum irascetur furor eorum super nos, forsitan vivos absorbuissent nos. Vivi absorbentur, qui fidem quidem suam in conscientia sua retinent, sed metu poenae acquiescunt idolorum culturae. Vivunt itaque tenentes fidem; sed dum contra fidem faciunt, adorantes quod nihil esse noverunt, occiduntur et pereunt.
(Vers. 5.) Torrentem pertransivit anima nostra, forsitan pertransivit anima nostra aquam intolerabilem. Vel sine substantia. Magnitudo periculi quod hi quibus Dominus inerat evaserunt, facit eosdem qui liberati sunt mirari quod tanta oppressi tentatione non fuerint. Ideo enim verbum dubitationis ponitur, ut id superatum demonstretur, quod humana vinci facultate non potuit. Per vim autem aquarum 471 significavit populorum furorem. Et ideo ista aqua sine substantia dicitur, quia peccatum nullius substantiae est, et qui diligit iniquitatem, odit animam suam (Psal. X, 6), eo plenam quod non erit, et quod egentem facit.
(Vers. 6.) Benedictus Dominus, qui non dedit nos in venationem (vel in captionem) dentibus eorum. Fidelis anima, non in suis viribus, sed in Dei exsultat auxilio. Ideo enim venantium evasit insidias, quia Dominus fecit irrita omnia genera captionum.
(Vers. 7.) Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium. Laqueus vel muscipula venantium, amor est istius vitae, cujus dolos passeres, id est, humiles quique fidelium, praesidio supernae protectionis effugiunt. Laqueus contritus est, et nos liberati sumus. Praeterit enim figura hujus mundi (I Cor. VII, 31); et omnes praesentium vanitatum illecebrae conterentur, cum liberati passeres, id est, humiles. a contritione temporalium dicent exsultantes atque gaudentes.
(Vers. 8.) Adjutorium nostrum in nomine Domini, qui fecit coelum et terram. Merito ergo non sunt capti a venatoribus istius mundi, qui adjutorium quaesierunt in nomine Domini, qui coelum et terram creavit.
PSALMUS CXXIV. (Vers. 1, 2.) Qui confidunt in Domino, sicut mons Sion, non commovebitur in aeternum, qui habitat in Jerusalem. Inter mundi scandala et rerum temporalium varietates non discedere a Domino, sed in charitate ejus ac proximi stabilem permanere, tam clarum atque sublime est, ut qui in hac firmitate consistunt, montis Sion instar obtineant. Ipsi enim fide et spe habitant in Jerusalem, non hac terrena, sed in ista coelesti et aeterna quae aedificatur ut civitas (Psal. CXXII, 3). Montes in circuitu ejus: montium nomine significantur praedicatores veritatis, sive angeli, sive apostoli, sive prophetae, qui splendorem veritatis, quem de supernis accipiunt, in inferiora diffundunt. Et Dominus in circuitu plebis suae; quidquid ergo est lucis in montibus, ipse est qui splendere montes facit; et quidquid per ministros auxilii venit, illius est qui operatur omnia in omnibus (I Cor. XII, 6). Ex hoc nunc et usque in saeculum; ut a temporalibus transferantur ad aeterna.
(Vers. 3.) Quia non derelinquitur virga peccatorum super sortem justorum: ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas. Saepe in hoc saeculo peccatores mundanam potentiam consequuntur; cum et ipsi sint iniqui, publicarum tamen legum sunt ministri: 472 quorum potestas etiam fidelibus honoranda est, propter utilitatem dispositae disciplinae. Sed si in id prorumpant, ut justos veri Dei cultu conentur avertere, nulla eis obedientia, nulla eis praebenda consensio. Quia non derelinquet Dominus virgam peccatorum super sortem justorum; quorum sors ipse Deus est, qui justis suis eam perseverantiam dabit, ut imperia saevientium non metuant impiorum, et ab omni opere iniquae actionis abstineant. Ita ergo et a plebibus principes, et a servis domini sunt ferendi; ut sub exercitatione tolerantiae sustineantur temporalia, sperentur aeterna. Auget enim meritum virtutis, quidquid propositum non violat religionis (Sent. 34).
(Vers. 4.) Benefac, Domine, bonis et rectis corde. Recti sunt corde qui de praeceptis Dei et constitutionibus non queruntur, nec varietate rerum temporalium depravantur, quia justum est aequanimiter ferri quod judicaturus voluit tolerari (Sent. 35).
(Vers. 5.) Declinantes autem in obligationem adducet Dominus cum operantibus iniquitatem. Impias, inquit, querelas, a fidei limite deviantes, et in imitationem multorum scelerum transeuntes, adducet Dominus ad judicium retributionis, paribus conscientiarum vinculis obligatos; ut quem non crediderunt judicem, experiantur ultorem. Pax super Israel. Jerusalem interpretatur Visio pacis; et Israel, Videns Deum. Qui ergo videt Deum, pacem videt, et pax super ipsum est, cui Deus semper placet, et in nullo ab ipsius voluntate discordat.
PSALMUS CXXV. (Vers. 1.) Cum averteret Dominus captivitatem Sion, facti sumus sicut consolati. Propheticus psalmus ad ascensionem pertinet graduum, quibus bene currentium crescit profectus. Sub appellatione unius urbis et populi, ea quae de universa Ecclesia sunt intelligenda significat. Sion quippe in toto mundo est sanctorum omnium corpus, et civitas a captivitate Babylonis, quae confusio interpretatur, educta. Ab ipso enim Adam totum genus humanum jugum subiit servitutis (Eccli. XL, 1), per quem omnia mundi saecula, et generalis captivitas a filiis adoptionis avertitur, et quicumque ad redemptionem pertinent sanguinis Christi, in spem non dubiae salutis habent gaudium consolationis.
(Vers. 2.) Tunc repletum est gaudio os nostrum, et lingua nostra exsultatione. Gaudium quidem proprie animi est. Sed quia ore promitur quod corde concipitur, ipsam linguam exsultatione dixit impletam, cujus se ministerio in actionem gratiarum abundantia mentis effundit. Quod etiam tacente lingua fieri potest, quia et interior homo 473 habet os invisibile, et linguam secretam, cum quo tacito sono clamat affectus.
(Vers. 2, 3.) Tunc dicent inter gentes, Magnificavit Dominus facere cum eis. Magnificavit Dominus facere nobiscum, facti sumus taetantes. Inter omnes gentes sunt cives Sion, qui redemptione ac pretio sanguinis Christi de captivitatis jugo quotidie liberantur, et dicunt, Magnificavit Dominus facere nobiscum: qui nos per magnificentiam gratiae suae, coelesti patriae reformavit. Laetantes, quia spei manifestae vera sunt gaudia.
(Vers. 4.) Converte, Domine, captivitatem nostram, sicut torrens in austro. Vita praesens multis tentationibus impugnatur, ut etiam redempti captivitatis mala metuant, et indesinenter opem Redemptoris implorent, petentes ut in via Domini, per ascensionem gradus, absoluti cursus habeant libertatem: et sicut aquae quae gelu fuerint ligatae austro flante laxantur, ita ipsi per Spiritum sanctum resoluta glacie peccatorum, veloci ad patriam reditu ferantur, more torrentium.
(Vers. 5, 6.) Qui seminant in lacrymis, in gaudio metent. Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua. Venientes autem venient in exsultatione, portantes manipulos suos. Omnes qui volunt in Christo pie vivere, persecutionem patientur (II Tim. III, 12): et molestia laborum sanctarum est causa lacrymarum. Sed tempus flendi, tempus est seminandi: quia opera charitatis, quae relevandis hominum miseriis adhibentur, aeternorum messem pariunt gaudiorum. De fructu enim bonorum operum pii coronabuntur agricolae; et cum manipulis gloriae, id est, meritis actionum, adventui Domini Salvatoris exsultanter occurrent.
PSALMUS CXXVI. Psalmi hujus titulus est, Canticum Salomonis. Et mirum est quod ascensionis canticum ejus nomine praenotatur, quem notum est ab his virtutum gradibus decidisse (III Reg. XI, 1, etc.). Sed illo cadente, si quae per ipsum dicta sunt delerentur, existimaretur quod quae Spiritus Dei locutus est ipse dixisset, et repudiari quasi ejus propria debuissent. Nunc autem, sequestrato hominis merito, quod a Deo factum est non tacetur, et doctrina spiritalis secernitur a praevaricatione doctoris. Manet ergo auctoritas prophetiae, quae non humana est, sed divina (II Petr. I, 21), et quia templum Dei non nisi ipsius opere aedificetur ostendit.
(Vers. 1.) Nisi Dominus aedificaverit domum, in vanum laboraverunt aedificantes eam. Apostoli vox est, dicentis populo fideli, Dei aedificatio estis, Dei agricultura estis (I Cor. III, 9). 474 Qua voce etiam propheta utitur, protestans vanum laborem esse aedificantium domum, nisi auxilio Domini opus aedificii inchoatum fuerit et effectum. Quod utique de tota Ecclesia intelligendum est, quae est Jerusalem, in omnium compage sanctorum una domus, et unum templum, et una civitas, cujus exstructio ab initio usque in finem, Domino aedificante, consurgit; sine cujus gratia nihil est solidum, nihil firmum, sed vana omnia atque ruitura. Nisi Dominus custodierit civitatem, in vanum laboravit qui custodit. Omnis sancti aedificii status, sicut Domino operante proficit, ita Domino custodiente consistit. Quoniam utilis praepositum custodia est, cum Spiritus Dei populo suo praesidet, et non solum gregem, sed etiam ipsos dignatur custodire pastores (Sent. 36).
(Vers. 2.) In vanum est vobis ante lucem surgere. Praesumptionis spiritus increpatur, cui vanum est suis viribus relevari, cum gloriae Christi particeps esse non possit, nisi qui fuerit humilitatis ejus verus imitator et amator. Si ergo quis ante lucem surgere, et obscurum noctis vult effugere, fallitur. Inordinata quippe excellendi cupiditas, cui humilitate crescendum fuerat, dum praepropere levatur, in profunda demergitur. Surgite postquam sederitis, qui manducatis panem doloris. Cum dicitur, Surgite, projiciendae sublimitatis hortatio est: cum autem dicitur, postquam sederitis, prius humilitati studendum esse monstratur: quoniam qui se humiliat, exaltabitur (Luc. XIV, 11). Et ne dubitaretur penes quos esset hoc meritum, qui manducatis panem, inquit, doloris; hoc est, qui propter justitiam patimini, et in lacrymis tribulationum tempus vitae praesentis exigitis: ut qui de corpore estis Domini, viam capitis ambuletis, servantes participationem tolerantiae usque in finem, quoniam spes vobis in Christo certa est, et gloria resurgendi. Cum dederit dilectis suis somnum. Electi Dei sunt sancti ejus, quorum mortem similem facit somno, de quo Christus surrexit a mortuis. Ita surgent et hi qui membra sunt ipsius; sequentes enim praeviam lucem, post labores humilitatis, introibunt in consortium glorificationis.
(Vers. 3.) Ecce haereditas Domini filii, merces fructus ventris. Haereditas Domini filii sunt Ecclesiae, in quibus et merces est fecunditatis, et gaudium de fructu ventris sui. Quoniam utero fidei ipsa eos concepit, parturivit, et peperit, simul quidem cum reprobandis ventre gestatos, sed postmodum pro sui qualitate discretos, transacto somno quem dilectis suis 475 Dominus dedit, ut sessionem resurrectio consequatur.
(Vers. 4.) Sicut sagittae in manu potentis, sic filii excussorum. Filii excussorum intelliguntur apostoli, filii prophetarum, quorum prophetia multis fuit tegminibus obumbrata, quam praedicatores Evangelii excutiendo reserarunt. De prophetis ergo postea orti apostoli excusserunt patres suos, et secreta eorum ventilando eruerunt: ut essent tamquam sagittae missi in universos fines terrae, arcu Dominicae jussionis.
(Vers. 5.) Beatus qui implebit desiderum suum ex ipsis. Beatitudinis apostolicae fit particeps, qui ea concupiscit, quae illi desiderando adepti sunt, et adipiscendo docuerunt. Ex ipsis ergo impleri dicitur desiderium, quia imitatione ipsorum ad eadem gaudia pervenitur. Non confunditur, dum loquitur inimicis suis in porta. Quis est qui loquitur in porta, nisi qui evangelizat in Christo: quoniam ipse est janua intrantium Dei regnum. Inimici autem eorum sunt qui praedicationi veritatis resistunt; et dum deitati Incarnationis Domini contradicunt, ab ingressu portae merentur excludi.
PSALMUS CXXVII. (Vers. 1.) Beati omnes qui timent Dominum, qui ambulant in viis ejus. Multi homines malae conscientiae timent Dominum, agnoscentes quae operibus suis retributio debeatur: sed cum permanent in peccatis, quorum delectatione superantur, non medelam capiunt ex suo timore, sed poenam. Igitur timor beatitudinis particeps est, in iis qui in Dei viis ambulant, et metuunt ne quid de bono quo beatificantur, amittant, Spe gaudentes, et in tribulatione patientes (Rom. XII, 12).
(Vers. 2.) Labores fructuum tuorum manducabis, beatus es, et bene tibi erit. A plurali numero ad singularem propheta translatus est: quia omnes in Christo unum sumus, ex multis membris unum corpus efficimur, dum sive pluribus, sive in singulis unus est Christus, quia et caput in compage, et compago omnis in capite (I Cor. X, 17, et XII, 12). Iste ergo timens Dominum, et in viis ejus ambulans, quomodo fructum laborum sit manducaturus, inquiritur: et invenitur quod justi non solum fructibus laboris sui, sed etiam ipso 476 illo, quo ad fructum tendunt, labore pascuntur: dum priusquam praemia pii laboris accipient, fit eis tolerantiae amor, futurae portio voluptatis.
(Vers. 3.) Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae. Cum multi sanctorum non habuerint conjugia, neque filios, quomodo accipientur hujus benedictionis fuisse participes, nisi harum affectionum societas in totius Ecclesiae corpore intelligatur, per illud scilicet spiritale conjugium, quo viro suo Christo, id est, sponso sponsa connectetur? Sacramentum vero istius copulae multis nominibus significatur, ut qui adhaerent capiti, nunc membra ejus, nunc mater et fratres, nunc uxor et filii, nunc templum et vinea nuncupentur: dum per has necessitudinum species illa individua unitas fidei, et spei, et charitatis ostenditur; et quidquid Christo subjungitur, sibi quoque invicem colligatur, ut totius domus latera fecundae vitis abundantia vestiantur. Filii tui sicut novellae olivarum, in circuitu mensae tuae. Qui uxoris vocabolo appellati sunt, iidem commemorantur nomine filiorum, de fructu pacis novellis oleis comparati: quoniam pacifici filii Dei vocabuntur, qui mensam Dominicam, sacramentorum atque doctrinae, cum unanimitate circumdant (Matth. V, 9); ut quod inde percipitur, nulla dissensione violetur.
(Vers. 4.) Ecce sic benedicetur omnis homo, qui timet Dominum. Caput et corpus, Christus et Ecclesia unus homo, unus est Christus: qui in suis atque in se habens benedictionem, et sumit et confert.
(Vers. 5.) Benedicat te Dominus ex Sion, et videas quae bona sunt in Jerusalem omnibus diebus vitae tuae. Non humana haec, sed divina benedictio est; nec terrenae, sed coelestis Jerusalem bona incorruptibilia promittuntur. Quamvis enim etiam temporalia commoda dona sint Dei, non ea tamen spondet proprie sanctis, quae communiter largitur et reprobis. Aeternae igitur civitatis aeterna sunt gaudia, et stantium dierum perpes infinitas, nec variabitur, nec labetur. Ibi videbuntur filii filiorum, id est, fructus sanctorum operum, et perpetua justitiae praemia, quae pacis nomine universa iter exprimuntur: quia omnis illa beatitudo Jerusalem, incommutabili pace gaudebit, et erit bonum omnium, quod fuerit singulorum (Sent. 37).
(Vers. 6.) Et videas filios filiorum tuorum, pax super Israel. 477 Omnis promissio aeternorum bonorum, pacis nomine comprehensa est, quae specialiter ad eos pertinet qui sunt Israel, id est, videntes Deum; de quibus dicitur, Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V, 8).
PSALMUS CXXVIII. (Vers. 1, 2.) Saepe expugnaverunt me a juventute mea. Dicat nunc Israel, Saepe expugnaverunt me a juventute mea. Prophetiae spiritus Ecclesiam Dei ad perseverantiam cohortatur, ut de superatis persecutionibus in Domino glorietur. Ab initio enim in sanctos, qui sunt Israel, impii saevierunt; sed Ecclesia, sive in juventute sua, sive in aetate majore, sive in senectute ultimi jam saeculi, nullis oppressionibus, nullis est victa suppliciis; cui per passiones et mortes suorum coronae semper triumphique creverunt.
(Vers. 2, 3.) Etenim non potuerunt mihi. Super dorsum meum fabricaverunt peccatores, prolongaverunt iniquitatem suam. Omnis malorum intentio contra bonos, haec est, ut eos similes sui faciant, et in consensum iniquitatis suae a fide ac probitate traducant. Quod cum obtinere non possunt, opprobriis et criminationibus impetunt innocentium vitam, construentes super dorsum eorum congeriem falsitatum. Quia perfectorum fidelium est, etiam tales, et injustorum odiorum onera sustinere, etiamsi prolongent iniquitatem suam, et nulla correctione mutentur: quae pertinacia malorum longe ab innocentibus separatur, et qui est rectus, nulla eorum societate polluitur.
(Vers. 4.) Dominus justus concidet cervices peccatorum. Generale quidem nomen est peccatorum, quod nec sancti quidem a se existimant alienum. Sed aliud est quod quotidie aufertur, aliud quod semper augetur. Unde ex ipsa ultionis specie, quales hic peccatores commemorentur, ostenditur, cum Dominus non manus peccatorum, sed cervices concisurus denuntiatur. Per cervices enim superbia significata est eorum qui in nullo se reprehendi volunt, et Dei verba tamquam deliramenta contemnunt.
(Vers. 5.) Confundantur, et revertantur retrorsum omnes qui oderunt Sion. Oderunt Sion, qui oderunt Ecclesiam et qui Dei praecepta contemnunt. Sed quia super dorsum fabricaverunt, quid faciet Ecclesia, nisi tales spe correctionis ipsorum toleret 478 usque in finem? Veniet enim quod sequitur.
(Vers. 6, 7.) Fiant sicut fenum tectorum, quod priusquam evellatur, arescit. De quo non implebit manum suam qui metit, et sinum suum qui manipulos colligit. Contemptores eloquiorum Dei et amatores mundi feno, quod super tecta et super parietes nascitur, comparantur; qui ante tempus messis arescunt, et cum videntur stare, ceciderunt: nec inveniunt messores, id est angeli, quod de eis dominicis horreis inferatur (Matth. XIII, 39): quia igni deputabitur, quidquid carebit substantia charitatis.
(Vers. 8.) Et non dixerunt qui prae eribant, Benedictio Domini super vos. Superbi et vani in agro Domini nihil operati sunt, nec meruerunt ab eis qui per temporalia ad aeterna transibunt, gratiam benedictionis accipere. Omnes enim prophetae et apostoli universique sancti, bene viventibus benedixerunt in nomine Domini: non in suo, sed in illius cujus gratia erant quod erant, et cujus pollicitationes bonis et fidelibus promittebant.
PSALMUS CXXIX. (Vers. 1.) De profundis clamavi ad te, Domine; Domine, exaudi vocem meam. Qui profunditatem malorum vitae hujus intelligit, et a terrenis erui cupit, jam de his est qui ad ascensionum pertinent gradus, et qui superno auxilio cupiunt adjuvari, ut per virtutum profectus, ab imis ad summa conscendant. Clamandum ergo est voce desiderii sperantis ad Dominum, ut non de uno tantum, sed de multis profundis humanarum miseriarum eruat laborantes. Quia etiam qui valde profecerunt, habent usque in finem de quibus cupiant liberari: etsi magnorum et fidelium ista conditio est, ut quamdiu in saeculo mundani maris profunda patiuntur; quae extremitas demersos habet eos qui ipsis imis profunditatibus delectantur, et tanto magis sunt miseri, quanto se putant esse fideles.
(Vers. 2, 3.) Fiant aures tuae intendentes in vocem deprecationis meae. Si iniquitatem observabis, Domine, Domine, quis sustinebit? Quia qui venit solvere opera diaboli (I Joan. III, 8), hoc est peccata, et venit quaerere quod perierat (Luc. XIX, 10), dedit spem etiam in ultimo profundo jacenti, 479 per quam se ad opem salvantis erigeret. Et ideo quantalibet mole malae consuetudinis peccator oppressus, habet in psalmi hujus forma quod sequatur implorationis exemplum, ne de sua liberatione desperet: quia si divina justitia hoc hominibus in hac vita redderet quod merentur, nemo posset retributionis sustinere judicium. Quid ergo spei sit confitenti, aperit sermo qui sequitur.
(Vers. 4.) Quoniam apud te propitiatio est, et propter legem tuam sustinui te, Domine. Quae est propitiatio, nisi sacrificium? et quod sacrificium, nisi occisio illius Agni qui tulit peccatum mundi (Joan. III, 29), et venit ut legem veteris Testamenti, nova lege evangelicae veritatis impleret? Lex autem perfectio charitatis est, qua Deus proximusque diligitur, et per quam dicitur conditori legis, Dimitte nobis debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. VI, 12). Bene enim sustinet promissiones Dei, qui mandatum ejus exsequitur; nec frustra sperat parcendum peccatis suis, qui ignoscit alienis (Sent. 38), dicente Apostolo, Invicem onera vestra portate, et sic adimplebitis legem Christi (Gal. VI, 2). Sustinuit anima mea in verbum tuum. Exspectationis, inquit, meae substantia Christus est, et verbi tui promissione non fallor, quia ipse est Veritas qui promisit.
(Vers. 5, 6.) Speravit anima mea in Domino. A vigilia matutina usque ad noctem, a vigilia matutina speret Israel in Domino. Spes fidelium exspectatioque sanctorum non unius diei concluditur fine, cum etiam intra brevia tempora istius vitae, multorum dierum ortus atque occasus saepe renoventur. Virtus igitur patientiae de illa sumenda est vigilia matutina, in qua Dominus Jesus Christus in nostrae naturae carne surrexit a mortuis, ut quod praecessit in capite, hoc in se sperarent omnia membra faciendum. Quae spes nullis terrenda adversitatibus, nullis terroribus obscuranda, sed usque in finem praesentis vitae, ubi nox quaedam mortis intervenit, fortiter custodienda est: ut omnis Israel, quousque de hac vita exeat, hoc quod in Domino factum est, in se quoque faciendum sperare non desinat. Haec enim spes propria est Israelitarum spiritalium, quorum desiderium non vana neque temporalia concupiscit; sed a vigilia matutina resurrectionis Christi, usque in noctem finis sui eo currit, eo tendit, quo jam in praecedente pervenit.
(Vers. 7.) Quoniam apud Dominum misericordia est, et multa apud eum redemptio est. Fiducia sperantium, misericordia Dei est, 480 nec ideo quisquam debet de capessenda Domini promissione dubitare, quia se participatione ejus novit indignum, cum ipsa confessio per commutationem actionis et mentis indulgentiam mereatur, et multiplex sit redemptio ejus qui nihil donorum suorum correctis negat, et universa vincula captivatis abrumpit.
(Vers. 8.) Et ipse redimet Israel ab omnibus iniquitatibus ejus. Non ergo timeat aliquas iniquitates accessurus ad Dominum; tantum ut toto corde se voveat, et ea in quibus etiam sibi displicet, agere ac velle desistat; nec dicat quod illa forte iniquitas remittenda sit, illa autem pro sua qualitate plectenda; sed clamet de profundis, et a vigilia matutina speret usque in noctem, quia redemptor sine peccato ideo pro injustis pretiosum sanguinem fudit, ut omnium in se credentium omnia peccata deleret.
PSALMUS CXXX. (Vers. 1.) Domine, non est exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei. Neque ingressus sum in magnis, neque in mirabilibus. Superna cujuslibet spiritalis Israelitae, in qua totum Christi corpus ostenditur, sanctae humilitatis veritas commendatur. Et hanc psalmi vocem omnes Ecclesiae filii suam esse cognoscunt: quorum temperantia nihil humanae gloriae concupiscit, neque optat de operum mirabilibus gloriari, ut pro ostentatione virtutum pretium laudis acquirat. Cum omnis gratia Dei, quae in quocumque fidelium dignatur operari, a nullo membro corporis Christi possit abjungi, et suum quisque faciat bonum quod per alium gaudet effectum.
(Vers. 2.) Si non humiliter sentiebam, sed exaltavi animam meam. Sicut ablactatum est super matrem suam, sic retributio in animam meam. Mens perfectae humilitatis delectat a proposito, intrepide de hac se lege constringi, ut cuidam maledictioni fiat obnoxia, si alta sapere et de aliquibus miraculis voluerit superbire. Sicut ergo male agitur cum infante nondum idoneo ad perfectionem solidioris cibi, si a matris uberibus auferatur, cum substantia alimoniae ejus in matre sit; ita, inquit, retribuatur animae meae, ut cum panem angelorum edere non valeam, potum materni lactis amittam, et cum ea quae supra me sunt apprehendere non queam, humilitatis bono caream, in quo salubrius est proficere quam timere [ forte tumere].
481 (Vers. 3.) Speret Israel in Domino, ex hoc nunc et usque in saeculum. Verus ergo Israel, quae sibi sint in Domino praeparata prospiciens, totam spem suam confirmet in Domino, et quae sursum sunt sapiat, non quae super terram (Coloss. III, 2); non temporalem quaerat gloriam, sed aeternam, ne dum bona fallacia amat, vera non capiat.
PSALMUS CXXXI. (Vers. 1.) Memento, Domine, David, et omnis mansuetudinis ejus. Congruit quidem personae beati David, ut apud Dominum memoriam haberi cupiat mansuetudinis suae, cujus observantissimus fuit, et de qua secundum historiam testis est ordo gestorum. Sed altiore intellectu sermo propheticus accipiendus est, ut scilicet ad illum hominem qui in capite et in corpore, id est, in Christo et Ecclesia, unus homo est, haec verba referantur; quibus plene utitur tota Dei civitas, et omnis compago sanctorum, mansuetudine potentium et humilitate sublimium, hujusque propositi votum offerentium Deo, ut tabernaculum ipsius efficiantur et templum: quod anima omnis fidelis quodam insolubili juramento profitetur et sancit, cupiens se in aeternum a Domino possideri, et habitaculum esse Spiritus sancti.
(Vers. 2-5.) Sicut juravit Domino, votum vovit Deo Jacob: Si introiero in tabernaculum domus meae, si ascendero in lectum stratus mei; si dedero somnum oculis meis, aut palpebris meis dormitationem, et requiem temporibus meis, donec inveniam locum Domino, tabernaculum Deo Jacob. In his omnibus voti perseverantia et fidei fervor ostenditur. Ut enim quis locus sit Domino et tabernaculum Deo Jacob, a propria utilitate ad bonum debet commune transire, non in se requiescere, nec in suis delectationibus dormitare. Quod faciunt, qui sua quaerunt, non quae Jesu Christi (Philip. II, 21); quae autem sunt Jesu Christi, non singulorum membrorum, sed totius corporis bona sunt, et nullus non habet, de quibus nemo non gaudet. Fit ergo locus Domini, et tabernaculum Dei Jacob, qui Ecclesiae coaptatur, qui corpori Christi per spiritum charitatis unitur, nec usquam alibi beatus fieri cupit, nisi in illa domo de qua dicitur, Beati omnes qui habitant in domo tua, in saecula saeculorum laudabant te (Psal. LXXXVIII, 5).
(Vers. 6.) Ecce audivimus eam in Ephrata, invenimus eam in campis silvae. Ephrata nomen Hebraeum interpretatur Latine speculum, in quo propheticae significationis imago praecessit. Per speculum enim 482 prophetiae, annuntiata haec sedes vel habitatio Dei, de qua dicitur, Ecce audivimus eam in Ephrata, id est, in eloquiis prophetarum. Invenimus eam in campis silvae, hoc est, in altitudine gentium, in quibus fuerunt vepres idololatriae, concretiones errorum, et silvestres incultarum mentium feritates. Quod ergo audivimus ex libris Judaeorum, manifestum est in fide gentium.
(Vers. 7.) Intrabimus in tabernacula ejus, adorabimus in loco ubi steterunt pedes ejus. Qui intrant ut inhabitent, ipsi sunt qui ut inhabitentur intrantur; et hi sunt in domo Dei qui sunt domus Dei, ut vere in regno Dei sint quibus dici potest, Regnum Dei intra vos est (Luc. XVII, 21). Adorant ergo isti in loco ubi steterunt pedes, vel ipsius domus permanentes in Domino, vel ipsius Domini, qui domus perseverantis habitator est. Sicut autem non est locus adorandi, nisi in Ecclesia catholica, ita Nemo potest dicere Dominum Jesum Christum, nisi in Spiritu sancto (I Cor. XII, 3).
(Vers. 8.) Exsurge, Domine, in requiem tuam, tu et arca sanctificationis tuae. Ecclesia, id est, corpus Christi, capiti suo dicit, Dormisti per conturbationem crucis; surge in requiem aeternitatis, tu et arca sanctificationis tuae; ut gloria resurrectionis non solum in capite membrorum, sed etiam in membris capitis impleatur. Quae membra arca sunt sanctificationis Deo, sive per incarnationis veritatem, sive per gratiae electionem; ut in persona Mediatoris Dei et hominum hominis Christi Jesu (I Tim. II, 5) intelligatur, et altare propitiationis, et arca sacrificii, et arca doctrinae.
(Vers. 9.) Sacerdotes tui induantur justitia, et sancti tui laetentur. Te, inquit, resurgente a mortuis, et eunte ad Patrem, regale illud sacerdotium induatur fide quia justus ex fide vivit (Rom. I, 17); et accepto pignore Spiritus sancti, laetentur membra, spe resurrectionis quae praecessit in capite.
(Vers. 10.) Propter David servum tuum, non avertas faciem Christi tui. Hoc Deo Patri dictum est ab Ecclesia, supplicante ut meminerit promissionum suarum in domum David: ne omne Israeliticum genus pereat, propter facinus impiorum; qui licet receperint et recipiant quod merentur, multa tamen ex ipsis millia justificata sunt per fidem, et inde apostoli, inde doctores, inde tot martyres et primogeniti totius adoptionis, electi ut frumenta discernerentur a paleis, et reliquiae salvae fierent (Rom. XI, 5). Pro quibus et Dominus in cruce orabat dicens, Pater, dimitte illis, non enim sciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34).
(Vers. 11.) Juravit Dominus David veritatem, et non poenitebit eum. Sicut juramenti nomine, in Deo constitutio significatur incommutabilis veritatis, ita poenitentiae appellatione, conversio sententiae demonstratur. 483 Unde ideo dicitur Dominus non poenitere (Ps. CIX, 4), quod statuit numquam immutare: quo quid aliud, quam aeternitas donorum et judiciorum ejus ostenditur? De fructu ventris tui ponam super sedem tuam. David, in quo persona est capitis et corporis, id est, Christi et Ecclesiae, hanc promissionem accipit, quod fructus ventris ejus super sedem ipsius esset ponendus, cujus regnum manet in aeternum (Luc. I, 33). Qui ideo fructus ventris dicitur, quia Salvator secundum carnem Virginis matris est filius, conceptus, non per virilem coitum, sed per Spiritum sanctum.
(Vers. 12.) Si custodierint filii tui testamentum meum, et testimonia mea haec quae docebo eos; et filii eorum usque in aeternum sedebunt super sedem tuam. Custodibus testamenti haereditas pollicitationum et aeterni regni beatitudo promittitur, qua non solum filii David, sed etiam filiorum ejus filii ditabuntur. Sed hanc gloriam, semen fidei, non carnis propago consequitur, et in toto mundo qui sunt in fide sanctorum Patrum, ipsi in honore numerantur haeredum.
(Vers. 13.) Quoniam elegit Dominus Sion, praeelegit eam in habitationem sibi. Sion ipsa est Ecclesia, et ipsa est Jerusalem coelestis, ad cujus pacem currunt, qui etiam nunc peregrinantur. Ipsa est civitas Dei, quae ex meliore sui parte, semper cum auctore suo mansit; et partem quae per Dei gratiam quotidie ab exsilio revocatur, exspectat, ut simul tota sit sui habitatoris aedificatio.
(Vers. 14.) Haec requies mea in saeculum saeculi; hic habitabo, quoniam praeelegi eum. Apparet quam ineffabili dilectione Ecclesiam suam diligat Deus, quando eam requiem qua ipsam facit requiescere, suam dicit; cum indemutabilem deitatis tranquillitatem nullus umquam laboris perturbatio fatigaret. Hujus vero tanti muneris quae principalis causa sit plenissime demonstratur cum dicit, Quoniam praeelegi eam; secundum quod in Evangelio Dominus ait, Non vos me elegistis, sed ego elegi vos (Joan. XV, 16).
(Vers. 15.) Viduam ejus benedicens benedicam, pauperes ejus saturabo panibus. Tota Ecclesia Dei, in Dominum sperans, et humilitate proficiens, formam viduae gerit (I Tim. V, 5), quae, quoniam consolationem hujus mundi non habet, instat orationi nocte et die (Ibidem, 6), et solo divino fidit auxilio. Pauperes quoque ni significantur, de quibus dicitur, Beati pauperes spiritu; et, Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam; quoniam ipsi saturabuntur (Matth. V, 3 et 6): cibo utique gratiae et pane justitiae, ut edant illum qui dicit, Ego sum panis qui 484 de coelo descendi (Joan. VI, 41). Viduitas igitur et paupertas non in solis mulieribus maritorum consortio destitutis, neque in eis tantum qui inopia laborant, intelligatur, sed in omnibus membris corporis Christi; quia aliud est quod tolerat labor necessitatis, aliud quod elegit amor religionis.
(Vers. 16.) Sacerdotes ejus induam salutari, et sancti ejus exsultatione exsoltabunt. Salutaris, id est, salutem afferens, Christus est, quo quisque regeneratus induitur, dicente Apostolo, Quotquot in Christum baptizati estis, Christum induistis (Gal. III, 27). Et hoc universa Ecclesia sub nomine assequitur sacerdotum: quia totus populus Christianus sacerdotalis est. Verum plenius hoc ipsi rectores plebis accipiunt, qui specialius summi pontificis et Mediatoris personam gerunt.
(Vers. 17.) Illic producam cornu David. In cornu altitudo significatur, non in se, sed in Domino gloriantium, quia sublimitas cornuum mensuram totius carnis excedit. Paravi lucernam Christo meo; id est, praemisi ante ipsum prophetiam, cujus lumine uterentur, qui erant in ignorantiae tenebris constituti. Unde et beatus Petrus apostolus dicit, Habemus firmiorem propheticum sermonem, cui bene facitis intendentes, quasi lucernae lucenti in caliginoso loco (II Petr. I, 19). Et ipse Dominus ait de Baptista Joanne, Ille erat lucerna ardens et lucens (Joan. V, 35). Merito ergo sancti exsultatione exsultabunt, quia non in se, sed in Domino glorificantur.
(Vers. 18.) Inimicos ejus induam confusione, super ipsum autem florebit sanctificatio mea. Aperte significatum est quid debeatur inimicis gratiae Christi, et quae in ipso sanctis gloria praeparetur, cum Christus in toto suo corpore refulgebit, et erit Dominus omnia in omnibus (I Cor. XV, 28).
PSALMUS CXXXII. (Vers. 1.) Ecce quam bonum et quam jocundum, habitare fratres in unum. Bona et jocunda habitatio est quae inter filios adoptionis efficit unitatem, et praeter corpoream ac localem habitationem, fraternos animos fidei pace connectit: quod tunc vere impletur cum in unum caput totius corporis Christi, omnia fidelium membra concurrunt.
(Vers. 2.) Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron. Per Aaron sacerdotem ille indicatur sacerdos, qui veri pontificis sacramentum, non in alieni generis hostia, sed in oblatione corporis et sanguinis sui solus implevit: idem sacerdos, idem victima, propitiator et propitiatio, omniumque mysteriorum quibus 485 nuntiabatur effector; qui mortuus, sepultus, resuscitatus, ascendit in coelos, naturam humanam super omne nomen exaltans et mittens Spiritum sanctum, cujus unctio omnem Ecclesiam penetraret. A capite enim, id est, a Christo manans benedictio, non solum in barbam, sed etiam in ora vestimenti ejus, id est, usque ad infima membra descendit. In barba autem, quae unguentum fluens a capite prima suscepit, apostoli significantur et martyres, in quibus virtus capitis et sacramento eminet et exemplo.
(Vers. 2. 3.) Quod descendit in ora vestimenti ejus. Sicut ros Hermon, qui descendit in montem Sion. Roris descensio, supernae gratiae significatio est, quae sanctorum est origo meritorum. Hermon autem interpretari dicitur, flumen exaltatum, quod intelligitur Jesus Christus, qui ascendens in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus (Ps. LXVII, 19; Ephes. IV, 8). Ab ipso enim in Sion, id est, in Ecclesiam, venit pluvia charismatum; exoritur ex tota compage fructus benedictionum, et fortitudo virtutum. Quoniam illic mandavit Dominus benedictionem, et vitam usque in aeternum. Gratia roris Hermon ibi descendit, ubi per unitatem charitatis habetur participatio benedictionis. Ipsi enim in unum habitant, qui in Christo concorditer vivunt, et in diligendis non solum fratribus, sed etiam inimicis servant praeceptum, quo pro persecutoribus suis jubentur orare (Matth. V, 44); quando pro inimicis suis est mortuus Dominus (Rom. V, 10), qui eos facit participes aeternitatis, quos imitatores habuerit dilectionis.
PSALMUS CXXXIII. (Vers. 1.) Ecce nunc benedicite Dominum, omnes servi Domini. Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri. Nunc, inquit, id est, in hoc tempore tribulationum et angustiarum, in tempore persecutionum et lacrymarum, benedicite Dominum, omnes qui uno corde, et uno spiritu, in confessione et in laude Domini permanetis; stantes, id est, perseverantes in latitudine fidei, et spei, et charitatis.
(Vers. 2.) In noctibus extollite manus vestras in sancta, et benedicite Dominum. In adversitatibus, ait, quae diem vitae hujus obscurant, nolite deficere, sed manus vestras in opere sanctitatis extollite, ut benedictiones quae voce promuntur, in conversationis vestrae pietate videantur.
486 (Vers. 3.) Benedicat te Dominus ex Sion, qui fecit coelum et terram. Plures hortatus est ut benedicerent Dominum, et ipse unum benedicit, quia ex pluribus unum fecit: ut omnis Ecclesia, cujus corpus unum et anima una, benedictionem tamquam homo unus accipiat.
PSALMUS CXXXIV. (Vers. 1, 2.) Laudate nomen Domini, laudate, servi, Dominum, Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri. Bona cohortatio et utilis, qua in Domini laudem servi ipsius incitantur: cum utique hoc non egeat Deus, cujus gloria nec minor se potest esse, nec major. Sed quia tali officio proficiunt laudatores, et discunt eum timere atque amare quem laudant, persistat fidelis devotio in divinarum confessione virtutum, ut observantia consuetudinis fiat sacrificium voluntatis. Quales autem esse debeant praedicatores Dei consequenter ostenditur, cum dicitur, Qui statis in domo Domini, in atriis domus Dei nostri; id est, qui in praeceptis Dei infatigabiles permanetis, ex hoc ipso quod in Domini domo statis, ipsi gratias agitis, qui solvit compeditos, illuminavit caecos, erexit elisos (Psal. CXLV, 7 et 8), et dedit vobis spiritum intelligentiae, qui vos in dilectionem et in laudem ejus accenderet.
(Vers. 3.) Laudate Dominum, quoniam bonus Dominus; psallite nomini ejus, quoniam suavis est. Laus Domini nec uberius significari, nec plenius potest, quam cum dicitur bonus. Verum hoc non cum caeteris bonis, quae non sunt nisi per ipsum, sed prae omnibus singulariter intelligendum est: quia aliud est bonum omnia bona faciens et auctorem sui non habens aliud quod, nisi fieret, esse non posset. Unde dicitur, Nemo bonus, nisi unus Deus (Matth. X, 18). Nec est ulla creatura comparabilis Creatori, quae si quid boni habet, non est ei proprium, sed acceptum. Hoc itaque summum et incommutabile bonum, laudatoribus suis participationem suae suavitatis impertit, per hoc quod aequalis Patri Filius Dei, factus est Mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus (I Tim. II, 5). Ipse est enim secundum quod Verbum caro factum est (Joan. I, 12), panis hominum; qui descendendo ad nos, per nos, nobis ad se per se fecit ascensum, et bibendo calicem nostrae infirmitatis, fecit nos calicem suae gustare virtutis, ut agnosceremus et confiteremur quoniam suavis est Dominus.
(Vers. 4.) Quoniam Jacob elegit sibi Dominus, Israel in possessionem sibi. Tota suavitas bonitatis Dei in gratia ipsius 487 demonstratur, quia Jacob elegit sibi Dominus, et Israel in possessionem suam fecit, excipiens illam sibi domum quam specialius eligeret et ornaret. Quamvis enim omnes gentes ipse condiderit, hanc tamen non sicut aliam commisit angelis, sed suo nomini proprie deputavit, ita disponens sacramentum vocationis suae, ut electio Israel ad salutem omnium gentium pertineret, promissionis filiis, in aeternam haereditatem, non ex carnis propagine, sed ex regenerationis adoptione venturis.
(Vers. 5.) Quoniam ego cognovi quia magnus est Dominus, et Deus noster super omnes deos. Contemplatio prophetica altiora operum Dei secreta conspiciens. Ego, inquit, cognovi quam magnus est Deus, et quod propositum ejus atque consilium nullo explicatur eloquio. Sed quia super omnem potentiam excellit Omnipotens, neque ulla natura est super quam non Creator ejus emineat, commemorentur de conditis, per quae intelligantur mirabilia Conditoris.
(Vers. 6.) Omnia quaecumque voluit Dominus fecit in coelo et in terra, in mari et in omnibus abyssis. Quidquid creaturarum est in coelo et in terra, in mari et in abyssis, Deus fecit; nec est ulla natura ullave substantia quae non praecepto ejus exstiterit. In creanda autem universitate rerum atque formarum, non operatio fuit laboris, sed ratio voluntatis: quam nullum praecessit tempus, nullus est moratus effectus. Hanc potentiam homo totius mundi consideratione cognoscens, confiteatur quia cum in agro cordis sui aliquid boni nascitur, de opere et munere est coelestis agricolae, qui ea quae instituit per naturam, et corrupta sunt per inobedientiam, dignatur reparare per gratiam.
(Vers. 7.) Suscitans nubes ab extremo terrae, fulgura in pluviam fecit. Qui producit ventos de thesauris suis. Haec omnia in toto mundi corpore Dei mutu et Dei aguntur arbitrio: quae utique cum multa admiratione laudanda sunt, et in eis intelligendum est quae operetur Deus in ipsis hominibus, quos ad imaginem et similitudinem suam fecit et refecit.
(Vers. 8.) Qui percussit primogenita Aegypti, ab homine usque ad pecus. Primogenita hominum sunt principia bonae et probabilis vitae, quae initium sumit ex fide. Cum igitur aliqui Christiani aut schismata aut haereses movent, et Ecclesiam Dei quibus possunt afflictionibus impetunt, fiunt 488 Aegyptii, quorum nomen interpretatur afflictio populi Dei; et percutiuntur in primogenitis suis, id est, in fide, quae dum a charitate Ecclesiae desciscit, exstinguitur. Haec autem pessima plaga in homines. Percutiuntur et pecora, hoc est, qui sapientium doctorumque speciem gerunt, et hi qui pro causa stultitiae et imperitiae, possunt pecoribus comparari.
(Vers. 9.) Immisit signa et prodigia in medio tui, Aegypte, in Pharaonem et omnes servos ejus. Nihil habent bonae significationis eorum nomina, in quos iram suam Dominus effundit. Nam et Phare dissipationem, et Aegyptus afflictionem sonat. Afflictio regem habet dissipationem, quia illi qui affligunt Ecclesiam, dissipati affligunt, et regi suo sua primum eversione famulantur.
(Vers. 10, 11.) Qui percussit gentes multas, et occidit reges fortes: Seon regem Amorrhaeorum, et Og regem Basan, et omnia regna Chanaan. Interfectiones quidem regum et gentium adversantium populo Dei, ita ut narrantur impletae sunt. Sed quia propheticos est textus historiae, non carent figuris scriptorum nominum qualitates, ut per interpretationum significationem cognoscat Ecclesia quorum maxime hostium caede salvetur. Interpretatur namque Seon tentatio colorum, et Amorrhaei interpretantur amaricantes. Cum itaque tentatio colorum non sit nisi mendacium, quod, ut facilius obrepat, colorem sibi veritatis assumunt, quid mirum si amaricantes, mendacis regis simulatione, ducuntur? Quoniam et ipse mendacii pater diabolus (Joan. VIII, 44) transfigurat se in angelum lucis (II Cor. XI, 14), et tentatio colorum contrarios veritati faciat esse quos decipit. Sed hi homines spiritaliter occiduntur, cum moriuntur diabolo, ut vivant Deo, et qui crediderant mendacio, credant potius veritati. Manus autem Dei quia succisiones, et vivificationes facit, Og regem, et Basan populum ejus interimit. Og enim interpretatur conclusio, et Basan interpretatur confusio. Talis quippe conclusio intercludit viam quae ducit ad Dominum, et interceptos ad confusionem perducit, et iniquos modo concludit, ne credant in Christum: quando Christus apparuerit, confundentur, nisi nunc gratia convertente mutentur. Chanaan vero interpretatur paratus humilitati. Quae humilitas poenalis intelligenda est quae paratur superbis, qui modo non in humilitate, sed in elatione sunt positi, et praeordinantur in id quod retribuendum est vanitati.
489 (Vers. 12.) Et dedit terram eorum haereditatem, haereditatem Israel populo suo. Fit hoc quotidie: nam quod alii per meritum suum perdunt, alii per gratiae munus acquirunt. Quoniam Jacob elegit sibi Dominus, Israel in possessionem sibi (Sup. v. 4); et habenti dicitur, Tene quod habes, ne alius accipiat coronam tuam (Apoc. III, 11).
(Vers. 13.) Dominus nomen tuum in aeternum; et memoriale tuum in generatione et generationem; id est, virtutum tuarum miracula non cessabunt, et quae operatus es significando, operaberis indesinenter implendo. Memoriale autem Domini in eo intelligitur quod non obliviscitur promissionum suarum, sed omnino efficit quod spopondit; et hoc fit a generatione in generationem, quia alia est generatio hominum qua nascuntur mundo, alia qua renascuntur Deo. Sed in utraque sub altissimo judicio Dei, et opus naturae impletur, et gratiae.
(Vers. 14.) Quoniam judicabit Dominus plebem suam, et in servis suis deprecabitur. Excepto judicio futuro, jam judicata est plebs Judaeorum. Quid est, judicata? Separati inde sunt justi, et remanserunt injusti. Audi Dominum dicentem: In judicium veni in hunc mundum, ut qui non vident, videant; et qui vident, caeci fiant (Joan. IX, 39). Excaecati enim sunt superbi, illuminati sunt humiles, et in hoc uno populo qui et Jacob et Israel generaliter appellatur, una enim persona est domus Jacob et domus Israel, una gens, una plebs; hanc invitat, et hanc dimittit, mites a ferocibus, credentes ab infidelibus separando. In servis suis igitur deprecabitur Dominus, id est, invocabitur vel exorabitur, et in omnibus nationibus erunt homines Israeliticae dignitatis, cum Judaei ex maxima sui parte erunt impii et veritatis inimici. Sed quia spiritalis Jacob ex omni gente assumitur, idolorum cultoribus infidelitatis caecitas exprobratur.
(Vers. 15.) Simulacra gentium argentum et aurum, opera manuum hominum. Omnes ex quacumque natione verum Deum nescientes, et Christi Evangelio resistentes idolorum cultores sunt, et cum in cordibus suis falsitatum dogmata fabricantur, id quod finxerint simulacrum est; et si quid ratiocinando munierint, id argenteum videtur aut aureum: qui ita humanae sapientiae argumentis et eloquio coloratur, ut reverentiam sibi pro mendaciorum arte conciliet. In 490 hujusmodi ergo figmentis, opera sunt manuum hominum, quae humanus error excogitavit, non doctrina veritatis instituit.
(Vers. 16 18.) Os habent, et non loquentur; oculos habent, et non videbunt. Aures habent, et non audient; nares habent et non odorabunt. Manus habent, et non operabuntur; pedes habent, et non ambulabunt. Non clamabunt in gutture suo; nec enim est spiritus in ore eorum. Similes illis fiant qui faciunt ea, et omnes qui confidunt in eis. Proprie quidem haec de paganis dici videntur; sed etiam haereticos comprehendunt, qui dum falsis inhaerent, et impia hominum commenta sectantur, omnia rationalis vitae officia perdiderunt. Nam quid est habere oculos, et non videre, quam in errorum nocte versari? habere aures, et divinae inobedire doctrinae? habere nares, et bonum Christi odorem non capere? pedes habere, et vocantem non sequi gratiam? habere linguam, et non loqui veritatem? habere manus, et sine opere esse justitiae? Quia omne quod non est ex fide, peccatum est (Rom. XIV, 2). Mendaces igitur conformabuntur mendacio, et quo magistro fidunt, cum eodem confundentur. Et tamen ex ipsis quotidie commutantur per miracula Dei; quotidie aperiuntur oculi caecorum et aures surdorum, inspirantur nares insensatorum, resolvuntur ora mutorum, fiunt operariae manus paralyticorum, diriguntur pedes claudorum, ex lapidibus excitantur filii Abrahae (Matth. III, 9), quibus omnibus simul dicatur:
(Vers. 19, 20.) Domus Israel, benedicite Dominum; domus Aaron, benedicite Dominum; domus Levi, benedicite Dominum; quia omnes hos gradus, quos una gens habuit, per ipsam fidem, qua illa justificata est, totus mundus obtinuit, et in cunctis jam nationibus invenitur Abraham credentium pater.
(Vers. 20, 21.) Qui timetis Dominum, benedicite Dominum. Benedictus Dominus ex Sion, qui habitat in Jerusalem. Habitatio Dei, non est illa Jerusalem quae cecidit, sed est in cordibus fidelium atque sanctorum, ex quibus aedificatur aeternum templum Dei cum compage angelorum qui numquam a Domino recesserunt. Benedicit 491 ergo Ecclesia Dominum, ex Sion, id est, de specula, ex qua promissiones Dei prospicit venturas in Jerusalem, id est, in visionem pacis, ubi jam nullum periculum infirmitatis, nulla erit adversitas tentatoris.
PSALMUS CXXXV. (Vers. 1.) Confitemini Domino quoniam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus. Psalmus iste laudem continet Dei, et eodem modo in omnibus suis versibus terminatur, ut quidquid operum Dei percurritur, ideo intelligatur effectum, ut bonitatis et misericordiae ejus manifestaretur aeternitas. Quamvis enim post judicium, quo in fine saeculi vivi et mortui, judicandi sunt, missis justis in vitam aeternam, impiis autem in ambustionem aeternam (Matth. V, 46), non sint deinceps futuri, qui divinae gratiae dispensatione salvandi sint: recte tamen intelligi potest in aeternum futuram misericordiam ejus, quam suis sanctis fidelibusque largitur; quoniam ea beatitudo, quam ex Dei misericordia consequentur, nulla umquam tentatione pulsabitur, sed in aeterna pace et gloria incommutabilis permanebit. Quod opus ineffabilis pietatis, quia in sempiterno Dei proposito atque consilio fuit, ut per temporalia praeordinarentur aeterna, mire totius mundi elementorumque conditio propter hanc misericordiam dicitur instituta, cui perficiendae omnium rerum ordo servisset.
(Vers. 2, 3.) Confitemini Deo deorum, quoniam in aeternum misericordia ejus. Confitemini Domino dominorum, quoniam in aeternum misericordia ejus. Deorum nomen cum in bono positum reperitur, secundum gratiam intelligendum est, non secundum naturam, dicente Apostolo, Nam etsi sunt qui dicuntur dii, sive in coelo, sive in terra: quemadmodum sunt dii multi, et domini multi; sed nobis unus Deus Pater ex quo omnia, et nos per ipsum (I Cor. VIII, 5 et 6). Qui ergo sunt filii Dei, et per adoptionis sacramentum divinae sunt consortes naturae (II Pet. I, 4), habent hujus nominis donum: quia uni Deo serviunt, uni Domino voluntaria subjectione famulantur. Dii autem gentium daemonia (Psal. XCV, 4), quae quoniam gaudent se ab errantibus coli, in aeternum ignem cum suis cultoribus damnabuntur.
(Vers. 4.) Qui facit mirabilia magna solus, quoniam in aeternum misericordia ejus. Possunt ea mirabilia accipi a Deo solo facta, quae neque per angelos, neque per homines sunt effecta, sed sola Dei operante virtute. Quamvis enim ipse operetur omnia in omnibus (I Cor. XII, 6), naturas tamen cunctarum creaturarum, 492 coelum et coelestia, terram et mare, cum universis quae in eis sunt, solus instituit. Non quod sine Filio suo Verbo aut Spiritu sancto aliquid fecerit Pater, sed quia Trinitas unus Deus est, qui creaturas, non per creaturam fecit, sed sola potentia Deitatis. Quod autem in secundis dicitur, Quoniam in saeculum misericordia ejus, ad reparationem humani generis referendum est, quod Dei misericordia per sacramentum regenerationis vitae reddit aeternae.
(Vers. 5.) Qui fecit coelos in intellectu, quoniam in saeculum misericordia ejus. In intellectu facti sunt coeli, ad erudiendam eam creaturam, quae ad cognitionem sui praeordinabatur auctoris. Invisibilia enim Dei, sicut ait Apostolus, a creatura mundi, per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur; sempiterna quoque virtus ejus et divinitas (Rom. I, 20); et hic idem propheta dicit, Coeli enarrant gloriam Dei, et opera manuum ejus annuntiat firmamentum (Psal. XVIII, 1): quia majestatis invisibilis pulchritudo, et per corpoream creaturam incorporeus Creator agnoscitur.
(Vers. 6.) Qui firmavit terram super aquas; quoniam in saeculum misericordia ejus Bene quidem intelligitur super aquas terra fundata, in eo quod circumfluentibus aquis supereminet, et ita etiam in infimis natura invenitur humoris, ut ei solidum subdatur elementum. Sed secundum sacramentum Ecclesiae, quod per totum mundum in regenerationis lavacro celebratur, sacratius hoc accipitur dictum de praeparatione baptismatis, supra quod naturae humanae terra fundatur ita ut ab aquis tota aeterni templi structura consurgat.
(Vers. 7.) Qui fecit luminaria magna solus; quoniam in aeternum misericordia ejus. Ideo et hic addidit solus, quia caetera mirabilia quae dicturus est, aut per homines, aut per angelos fecit.
(Vers. 8, 9.) Solem in potestatem diei, lunam et stellas in potestatem noctis. Splendor solis in die potens est, et lunae et stellarum in nocte. Sed haec praeter utilitatem quam mundo vicibus suis praebent, et praeter decorem quo totius mundi augetur ornatus, dant significationem spiritalium gratiarum. Nam praecipuum fidelium cordium lumen est, veniens ab ipso justitiae sole, sapientiae; secundum autem lumen est scientiae, quae inter saeculi hujus obscura dat quodammodo lunare solatium; deinde plurimorum charismatum munera stellarum ignibus merito comparantur: ut ambulantibus per difficilem viam numquam desit coeleste praesidium.
(Vers. 10.) Qui percussit Aegyptum cum primogenitis eorum. 493 Nulla pars mundi est quam non percutiat gladius veritatis, ut Christo praecipua quaeque subdantur.
(Vers. 11.) Qui eduxit Israel de medio eorum. Quotidie sancti ab iniquis et adversis tribulationibus eruuntur.
(Vers. 12.) In manu potenti et brachio excelso. Quid potentius eo de quo dictum est, Et brachium Domini cui revelatum est?
(Vers. 13.) Qui divisit Rubrum mare in divisiones. Rubri maris divisione significatur baptismus Christi, in quo fiunt divisiones: ut una res aliis sit in vitam, aliis in mortem; in vitam fidelibus, in mortem persecutoribus.
(Vers. 14.) Et eduxit Israel de medio ejus. Et educit populum suum Dominus, innovatum per lavacrum regenerationis.
(Vers. 15.) Et excussit Pharaonem, et virtutem ejus in mare Rubrum. Perit in aquis rex peccati, et baptizatis reatus excutitur.
(Vers. 16.) Qui traduxit populum suum in deserto. Traducit et nos per hujus mundi ariditatem et sterilitatem, ne in ea pereamus.
(Vers. 17, 18.) Qui percussit reges magnos, et occidit reges fortes. Percutit atque occidit etiam per nos diabolicas et noxias potestates, quoties dat victoriam per Dominum nostrum Jesum Christum (I Cor. XV, 57).
(Vers. 19.) Seon regem Amorrhaeorum. Germen inutile, quod interpretatur Seon; et regem Amorrhaeorum, quod interpretatur amaricantium, percutit per Ecclesiam suam Dominus.
(Vers. 20.) Et Og coacervantem Basan; hoc est, confusionis: quid enim coacervat diabolus nisi confusionem?
(Vers. 21, 22.) Et dedit terram eorum haereditatem, haereditatem Israel populo suo. Dat etiam, quos diabolus possidebat, haereditatem semini Abrahae, quod est Christus (Gal. III, 16).
(Vers. 23, 24.) Quia in humilitate nostra memor fuit nostri, et redemit nos ab inimicis nostris. Redemit nos sanguine Unigeniti sui.
(Vers. 25.) Qui dat escam omni carni. Haec est esca de qua Dominus dicit, Caro mea vera est esca (Joan. VI, 56), quae datur omnibus gentibus: quia nullus renatorum fidelium ab esu ejus excipitur.
(Vers. 26, 27.) Confitemini Domino coeli; confitemini Domino dominorum, quoniam in aeternum misericordia ejus. Quod hic ait, Domino coeli, hoc videtur superius dixisse, Deo deorum; et quod ibi subdidit, hoc etiam hic connexuit, Confitemini Domino deorum: ut si sunt qui dicantur dii, et domini, sive in coelo, sive in terra: 494 nobis tamen unus sit Deus Pater, ex quo omnia, et nos in ipso; et unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum, cui confiteamur, quoniam in aeternum misericordia ejus.
PSALMUS CXXXVI. (Vers. 1.) Super flumina Babylonis illic sedimus, et flevimus, cum recordaremur tui, Sion. Prophetia psalmi non solum hoc denuntiat quod secundum gerendarum rerum ordinem ad Israeliticum populum proprie pertinebat, sed etiam quod in omni Ecclesia Dei, quae in toto mundo est, agitur et impletur. Universi enim fideles, qui cives sunt Jerusalem, et in hoc saeculo peregrinantur, apte his vocibus et congruenter utuntur, ut dicant quod psalmi verba pronuntiant. Nam qui fide justificati sunt, et spe salvi facti (Rom. V, 1), ad patriam coelestem angelicamque desiderant, recordantes promissionis Dei (Rom. VIII, 24); flent et gemunt de habitatione terrena, quae in quacumque sui parte Babylonia est, et flumina ejus sunt omnes illecebrae temporales, sive in moribus, sive in opinionibus, quas sibi quisque delegerit, in quibus nihil stabile, nihil firmum est, sed omnia fluida, et in maris profunda ducentia. Qui autem quae sursum sunt sapiunt, non quae super terram (Coloss. III, 2), sedent quidem super mundi flumina atque torrentes, sed tamen cursu aquarum labentium non trahuntur, nec miscentur confusioni, quae interpretatur Babylon; sed recordantes Sion, quae exprimitur specula, in quod Deus promisit intendunt, et a temporalibus ad aeterna proficiunt.
(Vers. 2.) In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra. Habent organa sua cives Jerusalem, Scripturas Dei, praecepta et promissa Dei, et meditationem quamdam futuri saeculi; sed cum agunt in medio Babyloniae, organa sua in salicibus ejus suspendunt. Ligna autem Babylonis fluminibus rigata, et nullum fructum afferentia, similitudinem gerunt hominum sterilium, qui mundanis pascuntur illecebris, et nulla sunt virtute fecundi: nec possunt eis ulla divinarum semina Scripturarum inseri, quia capaces non sunt praeceptorum Dei; et merito in eis differendo suspenditur, quod pro sua insipientia audire non possunt.
(Vers. 3.) Quia illic interrogaverunt nos, qui captivos duxerunt nos, verba canticorum. Et qui adduxerunt nos, hymnum cantate nobis de canticis Sion. 495 Omnes homines prima transgressione a diabolo captivati sumus; quoniam qui facit peccatum, servus est peccati; (Joan. VIII, 34); sed ab hac captivitate redemit nos suo sanguine Jesus Christus. Pars ergo quae captivatoribus suis volens servit, et eis delectatur quae hostibus placent, praebet se ministram ad impugnandos redemptos, et per ipsam diabolus quidquid contra sanctos audet, exsequitur; ut merito ipse agere dicatur, quod per homines sibi subditos gerit. Interrogant ergo Christianos pagani, et impii eorum quorumque dogmatum sectatores, quae nobis religionis sit ratio, quae utilitas in fide Christi, quive sit fructus? et interrogatio eorum non veritatem vult discere, sed credentium corda turbare. Unde a talium auribus suspendenda sunt organa, nec canticorum hymnorumque nostrorum sacramenta pandenda; ne sanctum detur canibus, et jaciantur margaritae ante porcos (Matth. VII, 6). Volentibus igitur de confessione fidei nostrae instruere calumnias suas, respondendum est quod ait psalmus:
(Vers. 4.) Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena? Homo deditus carni, deditus mundo, serviens vanitatibus, plenus erroribus, terra aliena est, in qua seri sacra semina, quae sunt divina cantici verba, non possunt: quia nisi in Sion, id est, in Ecclesia, non congrue celebratur divina laudatio. Ne ergo per alienorum contagia quaedam coelestis patriae irrepat oblivio quodam jurejurando confirmanda est fides, et dicendum:
(Vers. 5.) Si oblitus tui fuero, Jerusalem, obliviscatur me dextera mea. Dextera nostra est vita aeterna, sinistra est vita temporalis: illa plena spe beatitudinis, haec plena periculo perditionis. Quidquid fit propter vitam aeternam, dextera operatur; sinistrum vero est quidquid propter gaudia transitoria aut optatur aut agitur; et in oblivionem venit dextera sinistrae, cum virtutis amor et consuetudo superaverit. His ergo qui ab Jerusalem charitate discedunt, hoc contingit, ut obliviscatur eos dextera eorum. Vita enim aeterna in se manet; illi autem remanent in delectatione mortifera, amplectentes mala pro bonis, falsa pro veris, sinistra pro dexteris.
(Vers. 6.) Adhaereat lingua mea faucibus meis, si non meminero tui, et non praeposuero Jerusalem in principio laetitiae meae. Obmutescata, inquit, nisi tui meminero. Quid enim loquitur, aut quid sonat, qui cantica Sion in laude non sonat? Eloquium linguae nostrae est Jerusalem canticum. Os autem carnalia loquens, et saecularia canens, 496 mutum est et obstructum; quia inde delectatur, unde confunditur. Verus ergo Jerusalem amator et civis, hac se lege constringit, ut hujus poenae subeat damnationem, si non omnibus jocunditatibus praeposuerit coelestis patriae charitatem.
(Vers. 7.) Memento, Domine, filiorum Edom, in die Jerusalem. Homo Israelita inter alienigenas constitutus precatur Dominum ut meminerit, quia inter filios Edom, id est Esau, et inter filios Jacob concordia esse non possit; et illae inimicitiae maneant, quas jam in matris utero significabat nondum natorum lucta geminorum (Gen. XXV, 23), et post ita discrevit praescientia Creatoris, ut diceret, Jacob dilexi, Esau autem odio habui (Ibidem, 30). Unde omnes filii promissionis personam gerunt Jacob, Esau vero nomine tota pars infidelium figuratur. Petit igitur ut meminerit Deus quomodo Esau insurrexerit in Jacob (Gen. XXVII, 41); meminerit etiam diem laborum Jerusalem, quae superbiam toleret impiorum; vel diem felicitatis ejus, qua a servitute captivitatis quotidie eruitur, et ad aeternae patriae bona vera perducatur. Qui dixerunt, Exinanite, exinanite, usque ad fundamentum in ea. Persecutoribus populi Dei non sufficit qualiscumque vastatio; nisi etiam fidem, quae sancti est aedificii fundamentum, saeva exinanitione subvertant.
(Vers. 8) Filia Babylonis misera. Ipsa est eadem quae Babylon; quae in propagine sua et mater et filia est: mater generando, filia succedendo. Infelix utique et misera, quae ad perditionem et generatur et generat.
(Vers. 8, 9.) Beatus qui retribuet tibi retributionem tuam, quam retribuisti nobis. Beatus qui tenebit, et allidet parvulos tuos ad petram. Omnes primo ortu in Babylonia geniti sumus, et ab ipso carnali exordio parvulos nos accepit mundana confusio; nec aliud nobiscum egit hoc saeculum, quam ut per varias opiniones et diabolicas artes diversis implicaremur erroribus. Sed de hoc generali malo innumeros eruit Dei gratia, et adhuc inter oblectamenta Babylonis morantes, jam inter Jerusalem computat cives, quos qui beatus est, et beatos facit, eruit de tenebris et de potestate tenebrarum, ut sint filii lucis et regni (Coloss. I, 13), allisi ad petram Christum, ut moriendo mundo, viverent Deo, dejecti et erecti, destructi et aedificati, in pulverem comminuti, et in petra, petra instaurante, solidati.
497 PSALMUS CXXXVII. (Vers. 1.) Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo, quoniam audisti omnia verba oris mei. Psalmi titulus sub nomine David eum significat, qui est ex semine David secundum carnem (Rom. I, 3), ad quem prophetica est directa confessio, quae laudis est divinae, non iniquitatis humanae. Confessionis enim nomine solet indicari confessio poenitentis; sed hic manifestatur gratulatio laudatoris, quae toto corde profertur, quia nulla illi alia affectio sociatur; et ideo exaudita sunt verba oris ejus; cujus oris, nisi cordis, unde sumunt ipsa verba principium? Ea ibi auribus Dei vox mentis auditur.
(Vers. 1, 2.) In conspectu angelorum psallam tibi. Adorabo ad templum sanctum tuum, et confitebor nomini tuo. Super misericordia tua et veritate tua. Si in vera exsultatione cordis spiritaliter Deo psallimus, coram angelis psallimus: quia non terrena, sed coelestia sapimus, in quo pietatis officio beatitudo excellit angelica. Nam carnalia desideria non psallunt, nisi coram hominibus, quorum se animi supra terrena non erigunt, et qui sanctorum gaudiis interesse non possunt: quia nec adorant ad templum sanctum Dei, quod est Jerusalem, una simul et mater et filia, mater in angelis, filia in hominibus, quibus dicitur: Templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis (I Cor. III, 17). Confessio autem religiosa veritatem et misericordiam Dei praedicat: veritatem in judicando, misericordiam in subveniendo. Non enim aliae sunt viae quibus ad nos venit, aut aliae quibus nos ad se provehit. Quoniam magnificasti super nos nomen sanctum tuum. Magnificavit Dominus super omnes nomen sanctum suum, super Abraham, et Isaac, et Jacob, super duodecim tribus Israel, quas erutas de jugo servitutis introduxit in terram promissionis; et super universas nationes, de quibus tamquam de lapidibus suscitat quotidie filios Abrahae (Matth. III, 9), Ut in nomine Domini Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium, et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris (Philip. II, 10 et 11).
(Vers. 3.) In quocumque die invocavero te, velociter exaudi me. Quare velociter? Quia ipse dixisti, Adhuc loquente te, dicam, Ecce adsum (Isai. LVIII, 9). Quare velociter? Quia non in diversa tendo, nec superflua concupisco; sed quod docuisti peti, hoc mihi concupisco praestari. Multiplicabis me in anima mea, in virtute multa. 498 Expressum votum secundum desiderium et ab omni carnali cupiditate purgatum. Si, Multiplicabis me, tantummodo diceret, videri poterat terrena aliqua conceptio; sed cum addidit, in justitia, nihil est quod possit plenius et perfectius postulari: quia summi boni significatio est in appellatione virtutis.
(Vers. 4.) Confiteantur tibi, Domine, omnes reges terrae, quoniam audierunt omnia verba oris tui. Ubique Evangelium praedicabitur (Matth. XXIV, 14), ubique apostolica doctrina discetur. In omnem enim terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum (Psal. XVIII, 5). Confiteantur ergo tibi, Domine, omnes reges terrae; et quia non habent necessitatem sublimiora cupiendi, laudent te de excellentia quam dedisti, quia latere eos jam non potest, quod eorum sceptra tua dona sunt.
(Vers. 5.) Et cantent in viis Domini, quoniam magna gloria Domini. In quibus viis, nisi de quibus dicitur. Universae viae Domini, misericordia et veritas (Psal. XXIV, 10)? ut dum omnia opera Dei in his consummantur, nemo nisi in ipsius gloria glorietur.
(Vers. 6.) Quoniam excelsus Dominus, et humilia respicit, et alta a longe agnoscit. Sub oculis Domini est et humilis et elatus. Sed humilem quia placet, proximus videt; superbum, quia displicet, longinquus agnoscit; et cum juxta sit his qui tribulato sunt corde (Psal. III, 19), longe tamen est a peccatoribus salus (Psal. CXVIII, 155).
(Vers. 7.) Si ambulavero in medio tribulationis, vivificabis me. Si praesentia, inquit, non amavero, et si ad promissiones tuas tendens, terrenis illecebris non inhaesero, vivificabis me, et cito exaudies: quia tribulationem mihi afferent temporalia, quem spes invitat aeterna. Super iram inimicorum meorum extendisti manum tuam, et salvum me fecit dextera tua. Protectio, inquit, brachii tui defendit me ab inimicis meis, et ut adversitatibus non vincerer, fecit dextera tua, quae me a sinistris omnibus liberavit.
(Vers. 8.) Domine, retribue pro me. Ego, inquit, debitor sum, et conditione proprii debiti liber esse non possum (I Cor. VII, 21); tu, Domine, pro me retribues, qui nihil debes; et qui mortem, dum moreris, occidis, solvens mea, ut sequar tua. Domine, misericordia tua in aeternum: opera manuum tuarum ne despicias. Illam, inquit, misericordiam quaero, qua temporalibus eruis, et ad aeterna perducis, Domine. Opera manuum tuarum ne despicias: Quia sive in eo quod homines sumus, sive in eo quod ex nostra impietate mutati et justificati sumus, tuarum manuum sunt opera, quibus nos et condis et renovas.
499 PSALMUS CXXXVIII. (Vers. 1, 2.) Domine, probasti me, et cognovisti me. Tu cognovisti sessionem meam, et resurrectionem meam. In prophetia psalmi verba sunt ipsius Domini Jesu Christi, qui, quamvis secundum deitatem conformis et aequalis sit Patri (Joan. X, 30), tamen secundum quod Verbum caro factum est (Joan. I, 14), et habitum formae servilis accepit, dicet Patri, Domine; qui ei et Pater et Dominus est: Pater formae Dei, Dominus formae servi. Probasti, et cognovisti me; non quia non noverat, sed quia notum aliis fecerat. Sedere autem est humiliari; surgere, exaltari: unde sedit Dominus in passione, resurrexit in resurrectione. Quod, inquit, tu voluisti, Domine, approbasti; et ideo factum est, quia sic tibi placuit. Qui autem vocem capitis ex persona corporis mavult accipere, confessionem intelligat poenitentium, qui sedent per humilitatem poenitudinis, et surgunt per justificationem remissionis.
(Vers. 3, 4.) Intellexisti cogitationes meas de longe; semitam meam et limitem meum investigasti. Et omnes vias meas praevidisti. Agnoscamus hic vocem illius filii minoris qui, dissipata substantia patris, in longinqua discesserat, et personam gerens gentium quae defluxerant in idolorum culturam, tandem resipiscens ait, Surgam, et ibo ad patrem meum (Luc. XV, 11): et cui revertenti occurrit pater quia intellexerat cogitationes ejus de longinquo. Semitam igitur, inquit, meam, qua discessi, et limitem meum, quo usque perveni, investigasti: quia desertorem tua praesentia ubique concludebas: ideo sinens me laborare vias meas, ut si perpetuo miser esse nollem, redirem ad vias tuas. Quoniam non est dolus in lingua mea. Confiteor, inquit, quod mihi discedenti a te conteri miseriis utile fuit: nam si bene mihi esset sine te, nollem forsitan redire ad te.
(Vers. 5.) Ecce, Domine, tu cognovisti omnia, novissima et antiqua. Antiquum peccatum, quo in primis parentibus ruimus, novissimam poenam, quam omnes per multos labores, communi mortalitatis conditione, dependimus. Tu finxisti me, et posuisti super me manum tuam. Omnes in uteris matrum Deo plasmante finguntur, sub ea lege quam superbiae merito humanum genus sustinet: superposita divinae potentiae manu, quae ut humiles erigat, elatos premit.
(Vers. 6.) Mirificata est scientia tua ex me; invaluit, non potero ad eam. 500 Mea, inquit, superbia et discessione factum est ut obscuraretur cor meum, nec possent mihi tua patere judicia. Dum enim meae potestatis libertate delector, factus sum egentior atque tenerior. Ex me mihi ista difficultas convaluit; ex me extra lumen scientiae tuae factus sum, ad quod nisi ex te redire non potero.
(Vers. 7.) Quo ibo a Spiritu tuo, aut quo a facie tua fugiam? Discedenti a Spiritu Dei nullus invenitur locus, qui ejus praesentia et potestate sit vacuus. Nemo iram ejus fugit, nisi qui ad iratum confugit (Sent. 235).
(Vers. 8.) Si ascendero in coelum, tu illic es; si descendero ad infernum, ades. Si ad coelum extollar elatus, te invenio resistentem; si ea quae infra me sunt eligam, te experiar persequentem: quia sicut malum mihi est praesumptione erigi, ita malum est desperatione demergi.
(Vers. 9.) Si sumpsero pennas meas in directum, et habitavero in postremis maris. Jam bono consilio utitur qui pennas suas, geminae scilicet praesidia charitatis, quibus in directum volet, meditatur assumere, et in ultimis maris, id est, in fine saeculi hujus habitare: ut tota intentio animi et temporalis vitae conclusione sollicita, non jam vanis occupetur cupiditatibus, sed ad promissiones Dei de hoc saeculo valeat evolare. Verum hoc ipsum quis efficit suis viribus, nisi adjuvet ille qui jubet? Propter quod sequitur, et dicit:
(Vers. 10.) Etenim illuc manus tua deducet me, et adducet me dextera tua. Considerans autem longinquitatem viae, et de laboris exitu timens, addit:
(Vers. 11, 12.) Et dixi, Fortasse tenebrae concuicabunt me: hoc est, forsitan superabor adversis, et magis magisque tenebrabor, si perseverantiae finem non apprehendero. Et nox illuminatio in deliciis meis. Quoniam tenebrae non obscurabuntur a te, et nox sicut dies illuminabitur: sicut tenebrae ejus, ita et lumen ejus. Tempus, inquit, laboris mei tempus est noctis, quam tamen gratiae tuae splendor illuminat. Verbum enim tuum lucerna factum est gressibus meis (Psal. CXVIII, 105), ut quae mihi erant tenebrae inciperent esse deliciae: quia tenebrae quae a semetipsis obscurantur, a te lumen accipiunt. Qui ideo agentes opera tenebrarum flagellas, ne temporalium deliciarum oblectatione caecati, bona non desideremus aeterna. Nocte autem nobis lucere soles, et tamquam diem facis, cum per austera remedia ad vitam nos vocas, ut dulcia sint flagella patris, ne sit amara sententia patris. Quia ergo et adversa vitae istius, et secunda 501 non carent tentatione, qua aut elevamur aut premimur; utrumque fit nox, si desit illa lux quae nec superbire nos sinat, nec desperare permittat.
(Vers. 13.) Quoniam tu possedisti renes meos, Domine. Tu, inquit, Domine, non solum car meum, sed et renes meos possides; et te habitante interiora mea, factum est ut me aliquid lucis delectaret in nocte. Suscepisti me ex utero matris meae. Qui Paulum apostolum segregavit ab utero matris suae (Gal. I, 15), ipse et nos segregavit ab utero matris nostrae illius Babyloniae, unde in novam vitam regenerati, nova spe, novis deliciis, nova luce gaudemus. Quoniam nec felicitas saeculi hujus nos beatos facit, nec adversitas miseros, si vera bona et mansura diligamus.
(Vers. 14.) Confitebor tibi, quoniam terribiliter mirificatus es; mirabilia opera tua, et anima mea cognoscet valde. Terrorem, inquit, mihi incutiunt miracula gratiae tuae; et unde est ratio gaudii, inde est causa formidinis. Cognoscit enim anima mea quanta operaris ut salves, et quae mihi sint pericula cavenda ne peream.
(Vers. 15.) Non est absconditum os meum a te, quod fecisti in abscondito. Est quaedam in sanctis hominibus Dei insuperabilis fortitudo, et invicta patientia, quam in eis occulte finxit Deus, et absconditam fecit, habentem osseam firmitatem, quae nec corrumpatur secundis, nec frangatur adversis. De qua virtute in alio psalmo dicitur, Verumtamen Deo subjicitur anima mea, quoniam ab ipso est patientia mea (Psal. LXI, 6). Et substantia mea in inferioribus terrae. In hac, inquit, substantia fragilis et infirmi corporis, quod est in infimis terrae, fortitudinem quaerit, quae inter saevas tribulationes, etiam carni perseverantiam daret.
(Vers. 16.) Imperfectum meum viderunt oculi tui, et in libro tuo omnes scribentur. In his verbis persona est ipsius capitis, quod nunc in se, nunc in corpore suo loquitur: quia duo sunt in carne una (Ephes. V, 31). De illis ergo, in quibus erat patientiae roboranda constantia, ut ipsi pro Domino pati possent, qui in ejus passione titubaverant, dicit ipse, Imperfectum meum viderunt oculi. Et quia qui usque ad desperationem expaverant, usque ad victoriae coronas, te aspiciente, coronati sunt, addidit, Et in libro tuo omnes scribentur. Igitur omnibus timidis, et de propria infirmitate trepidantibus sperandum est supernae virtutis auxilium: ut inde non excidat charitas, unde praestatur facultas. Per diem errabunt, et nemo in eis. 502 Sive, ut in quibusdam codicibus invenitur, Die formabuntur, et nemo in eis. Imperfecti, inquit, mei, qui omnes erunt in vita aeterna, per diem errabunt, hoc est in me turbabuntur; et nemo erit in eis, quem non timoris tenebrae ad desperationem usque perducant. Si autem legamus, Die formabuntur, intelligendum quod hi quorum nemo conturbabitur, die formabuntur, hoc est, illuminatione illius visionis qua beatum Petrum nimis trepidum ad remedium patientiae suo reformavit aspectu.
(Vers. 17, 18.) Mihi autem valde honorificati sunt amici tui, Deus, valde confortati sunt principatus eorum. Dinumerabo eos, et super arenam multiplicabuntur. Ipsi, inquit, qui in die erraverunt, et quorum nullus fuit qui conturbaretur, amici mei et valde honorabiles facti sunt, et totius Ecclesiae habuerunt principatum. Et quamvis a me sint dinumerati, super arenam tamen multiplicabuntur, quia in infinitum et multitudo eorum crescit et gloria. Exsurrexi, et adhuc sum tecum. Hoc tempus significat, quo adhuc in occulto est ad dexteram Patris, antequam reveletur in ea majestate in qua judicaturus est vivos et mortuos. Unde sequitur et dicit, quid interea per totum hoc tempus in Ecclesia agatur: de bonorum et malorum permixtione, et omnibus afflictionibus vitae temporalis obnoxium formasti occultum, dum eis differtur adventus.
(Vers. 19, 20.) Si occideris, Domine, peccatores, viri sanguinum, declinate a me. Quod dicitis in cogitatione, accipient in vanitate civitates suas. Occiduntur superbi, cum deseruntur gratia Dei: quibus in cogitatione humilium et unitate custodientium Dominus dicit occulte, Viri sanguinum, declinate a me; quod palam in judicii sui manifestatione dicturus est, Numquam novi vos; discedite a me qui operamini iniquitatem (Matth. VII, 23). Viri autem sanguinum qui sunt, nisi qui oderunt fratres? Sicut Joannes dicit, Qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. III, 15). Isti ergo ab unitate Ecclesiae per superbiam recedentes, qui quasi offensi permixtione palearum, ante discretionis ventilabrum triticum deserunt, accipient in vanitate civitates suas; id est, in reprobam societatem et in vana se concilia congregabunt, quia qui charitate catholica non utitur, haeretica vanitate dispergitur.
(Vers. 21, 22.) Nonne qui oderunt te, Domine, odio habui, et super inimicos tuos tabescebam? 503 Perfecto odio oderam illos, inimici facti sunt mihi. Perfecta in Dominum dilectio est, non amare quod non amat, et ipsos inimicos Dei sic odio habere, ut pravitas eorum odiosa sit potius quam natura. Quia aliud est in illis quod ipsi faciunt, aliud quod Creator instituit. Hoc est enim perfecte, id est scienter odisse, ut nec propter vitia homines oderis, nec vitia propter homines diligas (Sent. 65).
(Vers. 23, 24.) Proba me, Domine, et scito cor meum; interroga me, et cognosce semitas meas, Et vide si via iniquitatis in me est, et deduc me in via aeterna. Scrutare, inquit, semitas meas, id est, consilia et cogitationes meas probans et examinans, quo affectu diligam bonos, et quo animo tolerem malos. Et deduc me in via aeterna. Nisi ille qui dixit, Ego sum via, veritas, et vita (Joan. XIV, 6); et qui est mediator Dei et hominum homo Christus Jesus (I Tim. II, 5); per quem habemus accessum ad Patrem, et qui est exoratio pro peccatis nostris (I Joan. II, 1, 2).
PSALMUS CXXXIX. (Vers. 1.) In finem Psalmus ipsi David. Finis non alius intelligendus est quam qui est ab Apostolo declaratus, dicente: Finis enim legis Christus, ad justitiam omni credenti (Rom. X, 4). Titulo ergo suo indicat psalmus unde locuturus sit; nam et dicendo, Ipsi David, eum significat, qui est secundum carnem ex semine David (Rom. I, 3). Ergo non secundum divinitatem, qua Creator est non solum David, verum etiam visibilium atque invisibilium naturarum; sed secundum carnem filius David esse dignatus est, ut totum corpus ejus, id est, Ecclesia, capitis sui utatur auxilio, et omne membrum ejus voce ipsius dicat:
(Vers. 2.) Eripe me, Domine, ab homine malo; a viro iniquo libera me. Non ab uno maligno, sed ab uno genere malignorum; nec a vasis tantum, sed ab ipso principe, id est, ab ipso diabolo se erui cupit, qui vult ab injustitia liberari. Dicit enim Apostolus, Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, et rectores mundi tenebrarum harum (Ephes. VI, 12), id est, rectores peccatorum, quibus praesidet et dominatur totius malignitatis incentor. Qui autem est homo malus, idem est et vir iniquus. Nullus enim injustus malitia caret, et in dissimilibus peccatis unius nomen est peccatoris; qui etiam si sic peccet, ut ab aliorum se laesione contineat, quolibet tamen modo sibi nocens, innocens non est.
504 (Vers. 3.) Qui cogitaverunt injustitias in corde, tota die constituerunt bella. Minus noxia est iniquitas aperta quam tecta; et ille est insidiosior inimicus, qui in labiis portat bona, et in penetralibus animi occulit mala. In talibus autem secretis non nisi bella constituuntur, hoc est, ea ordinantur quae bonis sint adversa et repugnantia; quia contra omnia vitia continua sunt bella virtutibus.
(Vers. 4.) Acuerunt linguam suam sicut serpentes; venenum aspidum sub labiis eorum. Non est dubium quales sint qui serpentibus comparantur, qui sine strepitu ac sono leniter serpunt, sed nocenter irrepunt.
(Vers. 5.) Conserva me, Domine, de manu peccatoris, et ab hominibus injustis erue me. Qui cogitaverunt supplantare gressus meos. Omnes quidem maligni, sive occulti, sive manifesti, sollicite sunt cavendi, ne quid excitent periculi, ne quid inferant damni; sed in nullo magis eorum metuenda versutia, quam ne nos socios suos faciant, et gressus nostros a via recta in sua itinera moresque traducant. Ipsa est saevissima supplantatio, quando fideles et religiosi, relicto proposito bono, in imitationem transeunt impiorum.
(Vers. 6.) Absconderunt superbi muscipulam mihi; et restes extenderunt in laqueum pedibus meis. Totum corpus diaboli breviter explicavit, dicens, superbi. Inde est enim quod justos se videri volunt cum sint iniqui, et nihil magis refugiunt quam peccatorum confessionem; cumque sint falsi justi, veris justis invident, quia moleste ferunt illorum sinceritate suam detegi simulationem. Agunt ergo omnia arte fallaciae, ut subruant gressus bonorum, et imitatores sui faciant, quos ad condemnationem suam dolent esse meliores. Doli autem iniquorum ideo restes dicuntur, quia insidiantes rectorum gressibus, adjiciunt malitiam super malitiam, et peccatis peccata contexunt.
(Vers. 6, 7.) Juxta semitas scandalum posuerunt mihi. Dixi Domino, Deus meus es tu. Semitae justorum mandata sunt Dei: in quibus scandala constituere mali nequeunt, sed juxta insidias tendunt, et veris verisimilia adjungunt, ne a lege justitiae discordare videantur. Non ergo discedatur a semitis, et tendiculae non nocebunt. Ambulans autem per viam mandatorum Dei dicat Domino, Deus meus es tu, quae vox proprie justorum est, cum Deus etiam malorum sit Deus. Sed hac confessione non adjuvantur, quamdiu Domino, conditione potius quam voluntate subduntur.
(Vers. 7, 8.) Percipe auribus vocem deprecationis meae, Domine, Domine, virtus salutis meae. 505 Cum videatur recte potuisse dicere, Percipe auribus deprecationem meam, id est, non sonum, qui est etiam animalium, sed vocem, quae est sperantium atque viventium: nam infernorum soni sunt, voces autem nisi rerum viventium non sunt; magnus tamen affectus precantis ostenditur, cum et Domini appellationem repetit, et salutis suae non in se esse causam, sed in Domini virtute profitetur. Obumbrasti super caput meum in die belli. Praesens vita, quae tota tentatio, dies est belli (Job. VII, 1); quia vel foras, vel intus numquam deest adversitas, cui debeat repugnari. Laborans igitur in hoc bello, recte sibi obumbrationem petit gratiae Dei, ne aestu laborum fatigatus arescat.
(Vers. 9.) Ne tradas me a desiderio meo peccatori. Ideo ait obumbratum se in die belli, ut non ureretur, aestu desiderii: quo qui vincitur, traditur peccatori, et adversae subjicitur potestati. Pertinacia enim malae voluntatis ducit in laqueum, a quo eximitur cujus concupiscentia superna obumbratione sedatur. Cogitaverunt adversus me; ne derelinquas me, ne forte exaltentur. Cogitatio adversantium fraudulenta est: sed ut mihi, inquit, non noceat, ne derelinquas me, ne de mea abjectione laetentur.
(Vers. 10.) Caput circuitus illorum, labor labiorum ipsorum teget eos. Me, inquit, umbra alarum tuarum tegat in die belli. Illi autem mendacio suo se tegere laborabunt, et hoc erit caput circuitionis ipsorum. Non enim umquam quiescent in suis commentis veritatis inimici: qui volentes suis se operire mendaciis, ad hoc laborant ut non finiendis laboribus implicentur: quia velare se non poterunt, nisi mendacium laborent labiorum.
(Vers. 11.) Cadent super eos carbones ignis; in terra dejicies eos. Sicut praedicatio crucis Christi aliis erat odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (I Cor. II, 16), sic et isti carbones ejus sunt operationis, quae et illustrare valeat fideles, et punire peccatores. Fit autem haec malorum poena in terra, id est, in hoc saeculo, et in hac vita, cadente super eos igne supplicii temporalis, antequam veniat ignis aeternus. In miseriis non subsistent. Victi, inquit, tribulationibus cadent; et 506 non subsistent, quia debitis plagis non emendabuntur, sed pejores fient.
(Vers. 12.) Vir linguosus non dirigetur super terram. Linguosus non capit scientiam veritatis: amans enim semper loqui, non potest erudiri. Prava ergo studia ipsius non dirigentur, quia loquacitas imperita mavult docere quam discere. Virum injustum mala venabuntur in interitum. Venient mala, et non subsistent injusti; cum aliqua clade opprimuntur, intereunt. Non enim quae inciderint mala, pro justitia patiuntur, et ideo non subsistent, quia in miseriis suis nulla possunt bonae spei fiducia sustinere.
(Vers. 13.) Cognovi quia faciet Dominus judicium inopis, et in causam pauperum ostendit iniquis. Pauperes sunt humiles, et sancto semper desiderio suspirantes, qui esuriunt et sitiunt justitiam (Matth. V, 3 et 6); qua saturabuntur quorum causam Deus non negligit, et in quorum gloria videbunt impii quid amiserint (Sap. V, 3, etc.).
(Vers. 14.) Verumtamen justi confitebuntur nomini tuo, habitabunt recti cum vultu tuo. Glorificabuntur, inquit, justi, et aeterna beatitudine ditabuntur; sed tamen nihil operum tuorum suis meritis vindicabunt. Confitebuntur tibi opera misericordiae tuae, et omne bonum suum tuae gratiae deputabunt; et in hoc inhabitabunt cum vultu tuo, hoc est, aeterna vultus tui visione potientur. Beati enim mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V, 8).
PSALMUS CXL. (Vers. 1.) Domine, clamavi ad te, exaudi me; intende voci deprecationis meae, dum clamavero ad te. Oratio corporis Christi non separatur a capite, quod in suscepta membrorum natura manet, et orare totam Ecclesiam facit, dicente Domino, Clamavi ad te, non alta voce, sed forti fide. Nec quia exaudisti, ideo clamare cessabo, cum humilitatis meae conditio talis sit, ut non cessantibus tribulationibus, semper gaudeat adjuvari.
(Vers. 2.) Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo, elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum. Hoc de ipso capite intelligendum omnis 507 Christianus agnoscit. Declinante enim die in vesperam, Dominus in cruce emisit spiritum (Matth. XXVII, 50), rursum inserendum corpori: ut spes omnium fidelium hoc in se non dubitaret implendum, quod in capite praecessisset. Supra omnia ergo holocautomata hoc sacrificium fuit, quod imitantur corda sanctorum, cum de bona flagrantia orationum, tamquam de ara, ad Deum odor tendit incensi (Apoc. V, 8, et VIII, 3). Cujus oblatio non fit sine illa confessione, quam Christus ex persona sui corporis suam fecit, dicens, Verba delictorum meorum (Psal. XXI, 2): ut agnosceremus semper nobis necessariam confessionem peccatorum, quae inesse nobis, ipsius qui nos suscepit voce cognoscimus.
(Vers. 3.) Pone, Domine, custodiam ori meo, et ostium circumstantiae labiis meis. Numquid hoc praesidio et hac munitione indiget caput? Sed agit causam corporis sui, et quae membri sunt, profutura sibi postulat. Quoniam qui dicit, Cum uni eorum fecistis, mihi fecistis (Matth. XXV, 40), et persequenti Ecclesiam ait, Quid me persequeris (Act. IX, 4)? ipse est qui ex persona suorum poscit, et dicit, Pone, Domine, custodiam ori meo, et ostium circumstantiae labiis meis.
(Vers. 4) Non declines cor meum in verba malitiae, ad excusandas excusationes in peccatis; cum hominibus operantibus iniquitatem. Custodiam ergo sibi apponi os fidelium petit, et ut ostio continentiae muniatur: quod nec clausum sit ad confitenda, nec apertum ad excusanda peccata. Sunt enim qui scelera sua nolunt sibimet imputari, et pondera malae consuetudinis ad necessitatem retorquent naturae, ut accusatione conditionis defendant crimina voluntatis: cum quibus homo corporis Christi non vult habere consortium, dicens: Et non communicabo cum electis eorum: hoc est, non sociabor cum electis eorum quos in his excusationibus praecipuos habent, quadam scientia tumidos, et causam facinorum quasi doctius defendentes, ne videantur peccata esse hominum, quae facta sunt siderum. Nomen itaque electorum in bonis donum est gratiae, in malis mendacium superbiae: qui etiam perdita innocentia, defensione commissorum scelerum gloriantur.
(Vers. 5.) Corripiet me justus in misericordia, et increpabit me. Castigatio justi non saevitia est odii, sed medicina charitatis, quae non laudat, sed arguit delinquentem. Melior est severa justi misericordia, quam blanda adulatio peccatoris, de qua dicitur: Oleum autem peccatoris non impinguet caput meum. Intima, inquit, conscientiae meae non oblectet falsa laudatio: quoniam argui me malo quam decipi. Quis enim gloriabitur castum se habere cor, aut mundum se esse a peccato (Prov. XX, sec. LXX)? cum quotidie caro concupiscit adversus spiritum, et 508 spiritus adversus carnem (Gal. V, 17); sciatque et suum esse quod patitur concupiscentem, et gratiae esse quod superat rebellantem. Quoniam adhuc oratio mea in beneplacitis eorum. Oratio, inquit, Christi, sive quam docuit (Matth. VI, 9), sive qua quotidie interpellat pro nobis (Hebr. VII, 25), adhuc placebit eis, qui ridendam putant confessionem nostram, qua dicimus, Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus (Matth. VI, 12). In toto enim mundo haec supplicatio convalescit; et qui se falso justificant, probabunt hanc homines veram esse sapientiam, ut nemo de se praesumat, sed qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. I, 31).
(Vers. 6.) Absorpti sunt juxta petram judices eorum. Judices eorum, id est, magistri ipsorum, qui sibi judicium vindicant de mundanorum dogmatum disciplinis, si petrae jungantur, id est, si Christo comparentur, absorpti sunt, id est, nihil loci habebunt, sed in sua vanitate deficient, quia etsi aliquid recti verique dixerint, non cujusquam hominis, sed est ipsius veritatis. Audient verba mea, quoniam praevaluerunt. Evangelium veritatis nulla persecutione superabitur: cedent impii, cedent loquaces, et ingenia adversantium discipulos Christi facient doctores. Non eos exsilia, non damna, non mortes, non crux ipsa terrebit, quoniam praevalebunt verba mea, et passionibus martyrum multiplicabitur gloria triumphorum.
(Vers. 7.) Sicut crassitudo terrae disrupta est super terram, dispersa sunt ossa nostra secus infernum. Mortibus martyrum et sanguine occisorum sanctorum, quorum ossa dispersa sunt, incrassata est terra; et sicut agri de cinere, ac de stercore, ac de vilissimis excrementis vires ubertatis accipiunt, ita cruore caesorum testium Christi totus fecundatus est mundus: ut ubique seges martyrum cresceret, et insererentur coelo, qui deputabantur inferno.
(Vers. 8.) Quoniam ad te, Domine, oculi mei; in te speravi, ne auferas animam meam. Contra saevitiam persequentium vox ad Dominum emittitur in tribulatione positorum, ne fidei fortitudinem superet atrocitas passionum. Petitur igitur tolerantia, ut validior sit dilectio Dei quam magnitudo supplicii.
(Vers. 9.) Custodi me a muscipula, quam statuerunt mihi, et ab scandalis operantium iniquitatem. Quae erat muscipula, nisi vox persecutoris, dicentis, Si consentis, parco, ut per cibum praesentis vitae iretur in laqueos mortis aeternae? Quae autem erant scandala, nisi exempla lapsorum, quorum impio defectu patientia perseverantium gravabatur?
(Vers. 10.) Cadent in retiaculo ejus peccatores: non quia cuiquam virtutem non cadendi justitia sua dederit, cum gratia Dei multos 509 etiam ex impiis martyrio coronarit; sed ideo dicuntur peccatores casuri, quia iste casus etiam eos qui justi videbantur facit peccatores. Singulariter ego sum, donec transeam. Solus Christus martyrum fortitudo, pro quo nullus est prius mortuus quam ipse moreretur, sicut dicit, Cum exaltatus fuero a terra, omnia ad me traham (Joan. XII, 32); et, Nisi granum frumenti cadens in terra mortuum fuerit, solum manet; si autem mortuum fuerit, multum fructum affert (Ibidem, 24). Priusquam ergo moreretur, et resurgens transiret ad Patrem, singularis fuit, nec habuit socios passionis, qui postea in multiplicem segetem de unius grani fecunditate creverunt.
PSALMUS CXLI. (Vers. 2.) Voce mea ad Dominum clamavi, voce mea ad Dominum deprecatus sum. Quod dixit, clamavi, exposuit dicendo, deprecatus sum voce mea, id est, interiori affectu, nec corporis voce, sed mentis.
(Vers. 3.) Effundo in conspectu ejus precem meam; id est, in secreto cordis, quod solus Deus audit et videt in quo cubiculo, clauso ostio, jubemur orare (Matth. VI, 6), ne penetralia nostra pateant tentatori. Duo quippe sunt quibus maxime hominis interiora pulsantur, amor scilicet et timor: quibus geminis motibus animus aut aperitur aut clauditur. Sed cum terrenum est quod cupit vel timet, diabolo praebet introitum; cum autem quae sursum sunt sapit, non quae super terram (Coloss. III, 1 et 2), Deus recipitur, et tentator excluditur. Tribulationem meam ante ipsum pronuntio. Quod dictum est, in conspectu ejus, hoc est, et ante ipsum; sed repetitione ostenditur quam incessanter hoc faciat, et quam nihil sine Deo agat, qui semper ipsum se habere et adjutorem profitetur et testem.
(Vers. 4.) In deficiendo in me spiritus meus. Confessio est humilitatis, qua potens fit qui in tribulatione non deficit. Vinceretur enim qui spiritum non profiteretur infirmum: quia ille Spiritu Dei agitur, qui suo spiritu non inflatur. Et tu cognovisti semitas meas. Quo, inquit, desiderium meum tendat, et ad quem finem omnes meae properent actiones, scientiam tuam non latet quia semitas meas cognoscis esse misericordias tuas. Cognitio autem Dei salus est cogniti: eum enim non cognoscit, in quo opera sua et dona non invenit. In via hac qua ambulabam, absconderunt laqueos mihi. Via sanctorum omnium Christus est, in quo volentes pie vivere, persecutionem patiuntur (II Tim. III, 12). 510 Quia crux Christi Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stultitia est (I Cor. I, 23). Qui ergo Christo adversantur, in via se ponere scandalum putant, cum Christianis crucifixi nomen exprobrant. Sed cum ab ejus Evangelio gressus fidelium non absterrent, nihil possunt in via collocare laqueorum: quia in veritate falsitas non latet, nec valent tenebrae in luce delitescere. Secundum animum ergo insidiantium dictum est quod in via absconderunt laqueos, qui proxima quaeque suis fraudibus obsidentes, nulli per viam gradienti nocere potuerunt.
(Vers. 5.) Considerabam ad dexteram, et videbam; nec erat qui cognosceret me. Dextera sunt, quae Dei sunt et ad Dei promissa perducunt, quibus animus ejus qui persecutionem sustinet non avertitur. Haec ergo quae dextra sunt intuens, promissa perseverantibus praemia videt et accipit: perseverantiam tolerantiae et dilectionem Dei assequitur, ne superetur. Hanc tamen intentionem nemo cognoscit, quia impossibile est homini penetralia alieni cordis aspicere; unde merito dixerat Deo, Tu cognovisti semitas meas (Vers. 4). Periit fuga a me, et non est qui requirat animam meam. Circumclusus quidem a persecutoribus, perdidit licentiam fugae, qua uti posset absque peccato, si, manente fide, suppliciis membra haererent; sed cum in proposito mentis sit lapsum magis timere quam poenam, periit ab eo fuga, qui mavult omnem saevitiam tolerare quam cedere. Secundum autem multitudinem persequentium dixit non esse qui requirat animam ejus, quia, praeter donum Dei, nulla hominum consolatio hoc cuiquam potest conferre praesidii, ut inter urgentia mala fides illaesa permaneat.
(Vers. 6.) Clamavi ad te, Domine: dixi, Tu es spes mea, portio mea in terra viventium. Ostendit unde tribulationum magnitudinem toleraverit, quia scilicet et hic tota spes ipsius Deus est, et in futuro totum praemium ipsius Deus est, qui erit omnia in omnibus (I Cor. XV, 28).
(Vers. 7.) Intende ad deprecationem meam, quia humiliatus sum nimis. Erue me a persequentibus me. Nimia humiliatio, nimia persecutio, cujus vim sola protectio Dei vincit. Potest quidem praestare sanctis, ut in eos non habeant adversarii potestatem, sed mirabilius tribuens ut omnem superent passionem. In persecutoribus autem non humana tantum cavenda sunt odia, sed multo magis inimicitiae spirituum malignorum, qui opere ministrorum suorum justos Dei latenter impugnant: de quibus dicit Apostolus, Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus 511 principes, et potestates, et rectores hujus mundi, tenebrarum harum (Ephes. VI, 12). Quem vero rectorem habent iniqui, nisi diabolum? Cum et fideles non habeant nisi Christum. Quomodo corroborati sunt super me? Vox est Ecclesiae conquerentis quod multum creverit numerus impiorum, quod abundet iniquitas et refrigeret charitas multorum (Matth. XXIV, 12).
(Vers. 8.) Educ de carcere animam meam, ad confitendum nomini tuo. Omnes quidem angustiae et conclusiones turbationum carcerem faciunt, quia coarctant animam et auferunt libertatem; sed ipsa inhabitatio corporis potest carcer intelligi, non quia malum sit quod Deus fecit, qui omnia quidem bona condidit (Gen. I, 31); sed corpus quod corrumpitur, aggravat animam (Sap. IX, 15). Non a corpore, sed a corruptione corporis animam suam optat educi, ut confessionem laudationis Dei nulla necessitas mortalitatis impediat. Me exspectant justi, donec retribuas mihi. Totus psalmus ipsius capitis voce concluditur, cui et quod membra ejus patiuntur, infertur, et in quo omnis Ecclesia glorificabitur, quae beatorum retributionum exspectat auctorem, dicentem Patri, Volo ut ubi ego sum, et ipsi sint mecum (Joan. XVII, 24).
PSALMUS CXLII. (Vers. 1.) Domine, exaudi orationem meam, auribus percipe deprecationem meam in veritate tua, exaudi me in tua justitia. Titulus psalmi passionem indicat Christi: ipse est enim verus David, qui et in se et in suis persecutionem et falsorum fratrum et falsorum sustinet filiorum. Clamat ergo ad Deum et caput in corpore, et corpus in capite, hoc est, Ecclesia in Christo et Christus in Ecclesia; et cum orans in Dei justitia poscit audiri, mirabili confessione exprimit gratiam Dei, ne quisquam in sua justitia precem suam existimet recipi, cum si quid boni meretur, ex Deo sit, nec possit peccator bene agere, nisi ab illo justificatus qui neminem hominum nisi in peccatorum remissione justificat.
(Vers. 2.) Et non intres in judicium cum servo tuo, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Cito aperuit quare nollet se divinae comparare justitiae, et cum Deo metuerit judicari, Quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Quomodo praesumam de innocentia, 512 cum a te convincendus sim de injustitia? Aut quid mihi boni proprii vindicabo, qui quod non dederis non habeo? Expavesco igitur discuti, metuo judicari; quia nemo in hac mortali carne viventium veraciter potest dicere se peccati contagia non habere, cum etiam ipsi praecipui arietes ovium Christi sic orare jubentur, ut dicant, Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. VI, 12).
(Vers. 3.) Quoniam persecutus est inimicus animam meam, humiliavit in terra vitam meam. Collocaverunt me in obscuris, sicut mortuos saeculi. Et a corpore hoc dictum, et a capite congruenter accipitur: quoniam et diabolus persecutus est animam Christi, et Judas animam magistri. Idemque diabolus ad persequendum corpus Christi manet, nec Judas deest in falsis fratribus succedendo. Quid enim nobiscum quilibet adversarius agit, nisi ut relicta spe coelesti corruamus in terram? Sed contra hos vigilandum est, ut possimus dicere, Nostra autem conversatio in coelis est (Philip. III, 20). Quod ergo dictum est, Collocaverunt me in tenebris, sicut mortuos saeculi; in quo melius quam in Domino intelligitur, qui solus fuit inter mortuos liber (Psal. LXXXVII, 6), et cum iniquis deputatus est (Isai. LIII, 12)? qui cum unus fuit qui proprie et singulariter diceret, Non est inventa in me iniquitas (Psal. XVI, 3).
(Vers. 4.) Anxiatus est in me spiritus meus. Agnoscitur Dominus, dicens, Tristis est anima mea usque ad mortem (Matth. XXVI, 38): in quo utique et nos eramus, quia nostrae naturae illa tristitia, et vetus homo noster simul confixus est cruci cum illo (Rom. VI, 6). In me conturbatum est cor meum. Conturbatio haec voluntaria fuit, et in ipso tantummodo mansit consilium misericordiae ejus: nam caeteri recesserunt, non intelligentes magnae pietatis sacramentum, nec resurrecturum credentes, qui et passioni subdebatur et morti.
(Vers. 5.) Memoratus sum dierum antiquorum, et annos aeternos in mente habui, et meditatus sum in omnibus operibus tuis. Haec commemoratio antiquorum dierum, et recordatio omnium temporum, atque in eis divinorum operum contemplatio, non ex capitis, sed ex corporis sensu est. Nam auctori omnium rerum quid umquam non conspicuum est, apud quem et praeterita adsunt, et futura jam facta sunt? Membrorum igitur voce Dei gratia praedicatur, et opera misericordiae Dei lingua Ecclesiae confitetur: quae totius aevi seriem revolvens, nihil invenit nisi Dei providentia et bonitate subsistere, 513 et a quo cuncta sunt condita, in ipso, et per ipsum esse renovata, quoniam vetera transierunt, ecce facta sunt omnia nova (II Cor. V, 17). In facturis manuum tuarum meditatus sum. Et extendi manus meas ad te. Meditatio, inquit, mea, qua vidi omne bonum a tua bonitate manare, et tui esse operis quidquid in nobis tuae potest placere justitiae, ad hoc me confirmavit ut omnem spem meam in te constituerem, et tui per omnia peterem roris alimoniam.
(Vers. 6, 7.) Anima mea velut terra sine aqua tibi; velociter exaudi me, Domine, defecit spiritus meus. Ariditas, inquit, animae meae tibi sitit; quia a te desiderat irrigari, et tu accendisti aestum cordis mei, ut me exaudiri velociter petam. Defecit enim spiritus meus, ut impleat me Spiritus tuus, et fecisti me pauperem spiritu, ut tribuas mihi quod humilibus spopondisti, quorum est regnum coelorum (Matth. V, 3). Ne avertas faciem tuam a me, et ero similis descendentibus in lacum. Averso a me vultu tuo, conturbatus sum, et factus sum terra sine aqua. Quia excitasti ergo desiderium, redde conspectum, ne aversa a me facie tua, similis efficiar descendentibus in lacum. Qui autem isti sunt, nisi de quibus dicitur, Peccator cum venerit in profundum malorum, contemnit (Prov. XVIII, 3)? Id est, non convertitur. In quod profundum descendentes, in aeternae miseriae lacum decidunt, quia per contumacem superbiam remedia confessionis poenitentiae perdiderunt.
(Vers. 8.) Auditam mihi fac mane misericordiam tuam, quia in te speravi. Oriatur, inquit, in me lux misericordiae tuae, fiatque quod credidi, ut spes, quae auditu concepta est, impleatur. Notam mihi fac, Domine, viam in qua ingrediar. Dux mihi sit veritas tua, et gressus mei tua gratia dirigantur. Quoniam ad te levavi animam meam; quoniam non de me praesumo, sed ut mihi auxilieris posco.
(Vers. 9.) Exime me de inimicis meis, Domine, quoniam ad te confugi. De illis se inimicis erui cupit, per quos etiam humana odia commoventur, id est, diabolo et angelis ejus; qui sunt rectores tenebrarum (Ephes. VI, 12), et incentores impiorum, a quibus fugiens ad Dominum confugit, ne veteris hominis sequatur exemplum, qui se a facie Domini mala conscientia conturbatus abscondit.
(Vers. 10.) Doce me facere voluntatem tuam, quia tu es Deus meus. 514 Imple in me, inquit, affectu gratiae tuae, ut et hoc velim quod velle te novi, et non aliud sit in meo opere, quam quod in tua est voluntate. Hoc autem ideo peto, quia tu es Deus meus, qui operaris omnia in omnibus (I Cor. XII, 6).
(Vers. 10, 11.) Spiritus tuus bonus deducat me in terram rectam. Propter nomen tuum, Domine, vivificabis me in tua justitia. Ab omni me errore bonus Spiritus tuus eruet, et in terram rectam, quae est vivorum regio (Psal. CXIV, 9), perducet, non propter meritum meum, sed propter nomen tuum, quia omnis mihi doni causa est misericordia tua.
(Vers. 11, 12.) Educes de tribulatione animam meam, et in misericordia tua disperdes inimicos meos. Et perdes omnes qui tribulant animam meam, quoniam servus tuus ego sum. Quanta dignitas et quanta beatitudo est esse Dei servum, cui nullo praecedente merito, tanta praestantur.
PSALMUS CXLIII. Psalmi titulus rei gestae tangit historiam, qua Golias bellator potens a puero David singulari certamine superatus agnoscitur (I Reg. XVII, 4). Sed et Golias significat diabolum, et David indicat Christum, qui etiam in corpore suo, id est, Ecclesia (I Cor. XII, 27), intelligitur: quia in nullo membra separantur a capite. Sic ergo accipiendus est psalmus, ut historicas actiones formas esse rerum spiritalium noverimus, et victoriam David, qua Goliam perculit, ad ipsum Dominum, qui est ex semine David (Rom. I, 3), et ad omnia ejus membra referamus.
(Vers. 1.) Benedictus Dominus Deus meus, qui docet manus meas in praelium, digitos meos ad bellum. Vox est membrorum corporis Christi, quibus ad superandum Goliam divinum necessarium est semper auxilium, ut sive in praelio, sive in bello, et manus doceantur, et digiti. In manibus enim significatur omnis operis plenitudo; in digitis autem, laborum quaedam divisio: ut totae vires ad conficienda bella pertineant, ad partes animi virtutum, diversae species praeliorum. Unde quibus armis quibusque praesidiis milites Christi instruantur, manifestat Apostolus, dicens, Alii quidem datur per Spiritum sermo sapientiae, alii sermo scientiae secundum eumdem Spiritum, alii fides in eodem Spiritu, alii donationes curationum in uno Spiritu, alteri genera linguarum, alii prophetia, alii judicatio Spirituum. Omnia autem haec operatur unus atque 515 idem Spiritus, dividens propria unicuique prout vult (I Cor. XII, 8 seqq.). His ergo digitis, sive in bello, sive in praelio pugnat corpus Christi, et omnem hostem, sive visibilem, sive invisibilem, lapidis jaculatione, hoc est, Christi soliditate prosternit.
(Vers. 2.) Misericordia mea et refugium meum susceptor meus et liberator meus. Recte et veraciter dicimus Domino, Misericordia mea, quia non solum miseretur nostri, sed et nos ipsos misericordiam facit, ne sit judicium sine misericordia ei qui non fecit misericordiam (Jacobi II, 13). Refugium autem est a quo reparationem et conscientiam sumit infirmitas. Susceptor est, qui pugnanti praestat ne cadat. Liberator est, qui tribuit ne vulneretur dimicans: propter quod addit, et dicit: Protector meus, et in ipso speravi, qui subdit populum meum sub me. Voce capitis dictum videtur, Qui subdis populum sub me, id est, Ecclesiam mihi per fidem subdis. Voce autem corporis intelligi potest, spiritalis quisquis bellator, qui populum rebellem cupiditatum, et motum carnalium desideriorum, legi mentis suae per opem gratiae subditum confitetur.
(Vers. 3.) Domine, quid est homo, quoniam innotuisti ei; aut filius hominis, quoniam aestimas eum? Magna dignitas hominis, qui sic a Deo creatus ut suum nosset auctorem; et tanti aestimatus esset, ut Unigenitus Dei sanguinem pro redemptione ejus impenderet.
(Vers. 4.) Homo vanitati similis factus est, dies ejus sicut umbra praetereunt. Naturae suae homo immemor, in similitudinem vanitatis voluntaria praevaricatione mutatus est: ut qui factus fuerat in aeternis, esset in vanis, id est, in occiduis, et non permanentibus, diesque ejus sicut umbra transcurrerent. In comparatione quippe aeternorum vana sunt temporalia, nec vera sunt quae vel esse desinunt, vel quod sunt perdunt. Mira ergo circa homines bonitas et dilectio Dei, quod etiam ad se cognoscendum vocat talem, et dignum aestimat, quem tanto pretio redimat, et ab umbra vanitatis educat. Qui enim Filio proprio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum, quomodo non et cum illo omnia nobis donavit (Rom. VIII, 32).
(Vers. 5-7.) Domine, inclina coelos tuos, et descende; tange montes, et fumigabunt. Corusca coruscationes, et disperge eos; emitte sagittas tuas, et conturbabis eos. Emitte manum tuam de alto; eripe me, et libera me de aquis multis. Coeli sunt praedicatores veritatis enarrantes gloriam Dei (Psal. XVIII, 2), per quorum inclinationem, et 516 tolerantiam passionum innotescit mundo coruscatio Evangelii, et fulgura miraculorum illustrant corda credentium. Montes enim, id est, elati quique et tumidi, tangente eos Dei gratia, fumigabunt, et accensi cordis vaporem cum lacrymis confessionis emittent. Sagittae autem Dei verba sunt Dei, quibus dissipatur consideratio superborum, et percutiuntur male sani, ut sanentur bene vulnerati; et hoc fit per emissam manum Dei de alto, quoniam brachium Dei (Joan. XII, 38), quod est Christus, homo factus est, et membra sui corporis non relinquit, et eruit Ecclesiam suam de aquis multis, id est, de populis infidelibus, sive foris oppugnantibus, sive intus insidiantibus.
(Vers. 7, 8.) De manu filiorum alienorum. Quorum os locutum est vanitatem, et dextera eorum, dextera iniquitatis. De quibus aquis eruit Dominus humilitatem David, id est, humilitatem corporis Christi, nisi de manu filiorum alienorum? Omnes enim infideles alienigenae sunt, nec in filiorum Dei adoptione numerantur, et os eorum loquitur vanitatem, quorum lingua a confessione veritatis aliena est; et dextera est illis iniquitas, quia in his quae injusta sunt gaudent, et pravis tamquam rectis laetantur.
(Vers. 9.) Deus, canticum novum cantabo tibi, in psalterio decem chordarum psallam tibi. Canticum novum est canticum gratiae et novi hominis, ac novi Testamenti, quod in decachordo, id est, in decem praeceptis legis canitur; quia perfecta est in charitate cantatio; charitas legis est plenitudo (Rom. XIII, 10).
(Vers. 10.) Qui das salutem regibus; hoc est, quia tangis montes, et fumigabunt, ut humiliati subdantur tibi cum satisfactionis confessione. Qui redimis David servum tuum. Non caret Davidis nomine qui corpus est Christi, et cui contra Goliam decertatio est.
(Vers. 11.) De gladio maligno eripe me. Non sufficit ut de gladio diceret, nisi adderet, et maligno, quia est sine dubio et benignus, de quo Dominus dicit, Non veni pacem mittere in terram, sed gladium (Matth. X, 34). Malignus ergo est, qui separat a Christo; benignus, qui abscindit a mundo. Et eripe me de manu filiorum alienorum, qui scilicet utuntur gladio maligno. Filii quippe hominum dentes eorum arma et sagittae, et lingua eorum gladius acutus (Psal. LVI, 5). Qui ergo sunt filii alieni, ipsi sunt gladius malignus, ipsi sunt aquae multae; et ideo eadem subjungit, 517 quae prius dixerat, ut de quibus loquatur, apertius pandat, dicens: Quorum os locutum est vanitatem, et dextera eorum dextera iniquitatis. Quam ergo vanitatem filii alieni loquantur, et quae sit dextera iniquitatis ipsorum, subjecta demonstrant.
(Vers. 12-14.) Quorum filii sicut novellae constabilitae a juventute sua. Filiae eorum compositae, et ornatae sicut similitudo templi; cellaria eorum plena, eructantia ex hoc in hoc; oves eorum fetosae, abundantes in egressibus suis; boves eorum crassi. Non est ruina maceriae, neque transitus, neque clamor in plateis eorum. Haec abundantia atque prosperitas communis est et malis et bonis; sed a malis in dextera habetur, a bonis autem in sinistra reputatur: non quia et ipsa non Dei dona sunt, sed quia terrenis et temporalibus coelestia et aeterna supereminent, et sicut utuntur sancti praesentibus tamquam non utantur (I Cor. VII, 31), sintque habentes quasi non habentes, filii autem alienigenae, qui dextram sibi in transitoriis bonis et in lubrica felicitate constituunt, non de opulentia arguuntur, sed de perverso rerum amissibilium amore culpantur; cujus et vanitas et iniquitas ejus sententiae est, ut neque fide, neque spe, neque charitate, quae sursum sunt sapiant (Coloss. III, 2), sed infirma et caduca praemia diligant, quae deserunt, et a quibus deseruntur.
(Vers. 15.) Beatum dixerunt populum cui haec sunt. Vanitate pleni, fide vacui, iniquitate armati, et a sorte aeternae haereditatis alieni in hoc proruperunt, ut dicerent beatum populum cui haec sunt. Sed dicant filii promissionis: Beatus populus cujus est Dominus Deus ipsias.
PSALMUS CXLIV. (Vers. 1.) Exaltabo te, Deus meus rex, et benedicam nomen tuum in saeculum, et in saeculum saeculi. Totus psalmus Dei laude contexitur, et cum in titulo psalmi David sit praenotata laudatio, evidenter ille ostenditur praedicari, qui est secundum deitatem Dominus, creatorque David, et secundum quod Verbum caro factum est (Joan. I, 14), filius David est; et non duplex persona, sed unus est Christus (Rom. IX, 5), qui est super omnia Deus benedictus in saecula (Rom. I, 25). Hujus ergo laudatio etiam in praesenti tempore continuanda est, quae in aeternitate mansura est: a quo officio qui in hoc saeculo 518 alienus est, futura laudationis Dei gaudia non intrabit.
(Vers. 2.) Per singulos dies benedicam te, et laudabo nomen tuum in aeternum, et in saeculum saeculi. Dubium non est ad praesentem quoque vitam pertinere Dei laudem, quandoquidem per singulos dies benedictio Dei celebranda disponitur, non obsistente rerum mutabilium varietate: quia, sive laetus de secundis, sive tristis de adversis ducatur dies, numquam a Dei laude cessandum est. Qui enim numquam tentatur, numquam probatur, et melius est cum tribulatione exerceri, quam cum prosperitate puniri.
(Vers. 3.) Magnus Dominus, et laudabilis valde, et magnitudinis ejus non est finis. Nullo fine laudatio ejus concluditur, cujus magnitudinis nullus terminus invenitur, et in cujus praedicatione quidquid laudator poterit cogitare, non sufficit. Qui ergo omni laudo semper est major, sine fine laudetur. Ex hoc ipso homo spem suae aeternitatis accipiat, quia numquam non erit, qui Dominum laudare non desinit.
(Vers. 4.) Generatio et generatio laudabit opera tua, et virtutem tuam annuntiabunt. Omne humanum genus generatio repetita significat, quae ab initio sui usque in finem per considerationem creaturarum rationabiliter intelligit universitatis auctorem (Rom. I, 20), ut de his quae videre possibile est, et in quibus tanta admirationum materia est, ea quae cerni nequeant aestimentur et ille omnem aciem mentis exsuperet, de quo parum digne sentit qui putat sufficere quod intelligit. Potest autem per unam generationem, prima significari vita mortalium; per alteram vero generationem, resurrectio accipi: quia et ipsa regeneratio nuncupatur, secundum quod dictum est, In regeneratione autem, cum sederit Filius hominis in majestate sua (Matth. XIX, 28). Laudatur ergo in hoc saeculo, et multo magis laudabitur in futuro. Nam si nunc hoc faciunt compediti, quomodo non amplius facient coronati?
(Vers. 5-7.) Magnificentiam gloriae sanctitatis tuae loquentur, et mirabilia tua enarrabunt. Et virtutem terribilium tuorum dicent, et magnitudinem tuam enarrabunt. Memoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt, et justitiam tuam exsultabunt. Veri laudatores Dei nihil operum ejus judiciorumque non laudant; et sic omnia facta mirantur, ut mirabilior sit ipse qui fecit, quia quidquid in creatura laudabile reperitur, ad illius recurrit gloriam qui operatur omnia in omnibus (I Cor. XII, 6). Unde et terribilia ejus laudis honore sunt plena: non enim blanditur, et non minatur. Si non blandiretur, 519 nulla esset correctio (Sent. 70). Ministri igitur eloquiorum Dei et misericordiam ejus, et justitiam praedicabunt; et sicut regnum aeternum, ita ignem perpetuum non tacebunt: ut in via qua ad retributionem tenditur constituti, sciant quid eligere debeant, quid cavere. Magnitudinem autem Dei, quae non habet finem, quomodo enarrabunt, nisi quia semper hoc praedicabunt, quod finis ejus nequeat inveniri? Ineffabilium enim nullus eloquentior est narrator quam qui fatetur inexplicabilia esse quae loquitur. Hi ergo, inquit, narratores magnitudinis tuae memoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt, quia non es oblitus nostri, nosque tui meminisse facis. Doctrina itaque sana hoc de abundantia suavitatis divinae ructat, facitque eructari, ut omnes boni Dei gratia se regi, Dei gratia noverint custodiri, et per ipsam sibi, ut de illa possint gaudere, praestari.
(Vers. 8-9.) Misericors et miserator Dominus, longanimis et multum misericors. Suavis Dominus universis, et miserationes ejus super omnia opera ejus. Misericordia et gratia, bonitas et patientia Dei per omnia declaratur; et nemo desperet, nemo praesumat. Quia sicut suavis est lenitate, ita justus est ultione; et nihil longanimitati ejus perit, quem et conversus benignum, et obduratus experitur severum. Miserationes enim ejus in omnia opera ejus, quia in his qui salvabuntur, damnavit aliena.
(Vers. 10.) Confiteantur tibi, Domine, omnia opera tua, et sancti tui benedicant te. Quaecumque sunt in universitate rerum, a summis usque ad infima, opera utique sunt Dei. Et quamvis rationales tantum intellectualesque creaturae divinae laudis affectione moveantur, non frustra tamen ad confitendum Deo omnia opera ipsius incitantur, quia nihil est tam exiguum tamque a sensu remotum, in quo non mirabilis sit Creator: quem cum angeli et homines confitentur et laudant, ipsae infinitae mundi partes, et species atque naturae suum semper loquuntur auctorem, et utilitate ac pulchritudine sua immensam dant materiam laudatoribus, et videntur laudantia, quae sunt laudabilia, dum quod non possunt loqui, faciunt non taceri.
(Vers. 11-12.) Gloriam regni tui dicent, et potentiam tuam loquentur. Ut notam faciant filiis hominum potentiam tuam, et gloriam magnificentiae regni tui. Omnis species, et virtus, et pulchritudo creaturae regnum est Dei, quia diversorum ipse est auctor et Dominus. Sed ab his quae 520 videntur distinguuntur et ea quae nondum innotuerunt, et intelligitur ex decore visibilium, quantum excellant, et in qua gloria emineant quae regnum Dei specialius nominantur. Unde quotidie dicimus, Adveniat regnum tuum (Matth. VI, 10); cujus nec magnitudinem, nec gloriam, nec decorem ulla possunt corda concipere; sed quia sicut promittitur, ita creditur, certissimo desiderio, donec adsit, expetitur.
(Vers. 13.) Regnum tuum regnum omnium saeculorum, et dominatio tua in omni generatione et progenie. Repetitio generationis, et praesens saeculum indicat et futurum, quia et resurrectio generatio dicitur, quae sanctos ad incorruptionem beatae aeternitatis creavit. Fidelis Dominus in verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis. Multa Dominus, et magna promisit, et quaedam credita implevit, quaedam servanda servavit: ut secura esset exspectatio, cui vires tot praecepta praeberent.
(Vers. 14.) Confirmat Dominus omnes qui decidunt, et erigit omnes elisos. Septies cadit justus, et resurgit; impii autem infirmabuntur in malis (Prov. XXIV, 16). Aliter ergo sancti, aliter decidunt infideles; et horum nunc fit commemoratio, quorum nullus confirmatur a Domino. Ruisse enim quodammodo videntur cum omnibus temporalibus carent, et inhonori ac pauperes spernuntur a potentibus mundi, et inter abjecta quaeque reputantur. Sed Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam (Jacobi IV, 6).
(Vers. 15.) Oculi omnium in te sperant, et tu das escam illis in tempore opportuno. Sicut bonus medicus novit qua esca aegrotus et quo tempore sit cibandus, ita Dominus servus suos opportune salubribus cibis reficit, et quid cuique congruat, ineffabilis scientiae benignitate discernit: ut subjectio fidelium de omnibus proficiat, quae illi adhibenda censuerit, sive aspera, sive blanda: ut in nullo murmurent aegri, sed quodlibet curationis genus aequanimiter ab auctore suae salutis accipiant, dicentes quod ad eruditionem patientiae nostrae ipse Salvator dignatus est dicere, Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste. Verum non quod ego volo, sed quod tu vis. Pater, fiat voluntas tua (Matth. XXVI, 39 et 42).
(Vers. 16.) Aperis tu manum tuam, et imples omnem animam benedictione. Ex Dei largitate est quidquid benedictionis assequitur, quia nemo eam concupisceret, nisi ad incitandum ipsum desiderium, manum suae bonitatis aperiret.
(Vers. 17.) 521 Justus Dominus in omnibus viis suis, et sanctus in omnibus operibus suis. Universae, inquit, viae Domini misericordia et veritas (Psal. XXIV, 10): sive circa nos severior, sive sit mitior, quia qui etiam flagella meditatur, ideo castigat ut parcat.
(Vers. 18.) Prope est Dominus omnibus invocantibus eum, omnibus qui invocant eum in veritate. Multi non in veritate invocant Dominum, aliud ab illo quam ipsum desiderantes; a quibus longe abest, quia diversum et remotum est ab ipsius voluntate quod cupiunt. Si autem id concupiscunt quod praecipit justus et bonus, propinquus omnino est his quos inspiravit affectibus; et timentium se voluntatem facit, quia quae erat Domini, esse coepit et servi.
(Vers. 19, 20.) Voluntatem timentium se faciet, preces eorum exaudiet, et salvos faciet eos. Custodit Dominus omnes diligentes se, et omnes peccatores disperdet. Quos omnes peccatores, nisi perseverantes in peccatis et quotidie contra Deum disputantes? Pars autem dextera, cui nullum est cum sinistra parte consortium, quia semper illi judicia Dei universa placuerunt, quid in aeternum sit factura profitetur, et dicit:
(Vers. 21.) Laudem Domini loquetur os meum, et benedicat omnis caro nomen sanctum ejus in aeternum, et in saeculum saeculi.
PSALMUS CXLV. (Vers. 2.) Lauda, anima mea, Dominum; laudabo Dominum in vita mea, psallam Deo meo, quamdiu sum. Sancta et spiritalis anima ipsa se ad laudandum Dominum cohortatur: excellentiore sui parte, ea quae in se minora sunt, incitat. Non enim alia est quae dicit, et alia cui dicit: aut carnis haec vox est, quae ab anima et vitam sumit et sensum, nec sine anima aliquid potest velle, et non velle. Quia vero ipsius animae duplices actiones sunt, et alio officio erigitur ad Dominum, alio inclinatur ad carnem, si bene spiritui servit, bene praesidet carni, et per id quod adhaeret Deo, id etiam quod adhaeret corpori, ad superiores invitat affectus: ut rationali dominatu tantum subditis tribuat, quantum ad salutem sat est; ne si Deo non est subjecta, minuatur. Mens itaque, summa quaedam pars animae, semetipsam in omnibus suis incitans conatibus, dicit, Lauda, anima mea, Dominum: non quia hoc non faciat quantum potest, sed quia parum est quod infirmitate corruptibilis corporis potest, ad illam perfectam et aeternam laudationem 522 proficere concupiscit, et memor praesentis conditionis, in qua desiderii sui non invenit vires, quantum hoc per se factura, respondit, dicens, Laudabo Dominum in vita mea, psallam Deo meo, quamdiu sum. Nunc enim quamvis fide, et spe, et charitate roboremur, tribulationibus tamen et scandalis ac moeroribus non caremus; et inter innumera mortalitatis obstacula, et aeternae vitae officia, non implemur. Quoniam corpus quod corrumpitur, aggravat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem (Sap. IX, 15). In vita igitur mea, quam nulla aegritudo infirmat, nulla egestas facit inquietam, laudabo Dominum tota mei libertate atque virtute; et psallam Deo meo, quamdiu sum, quia sicut esse erit mihi aeternum, ita erit mea in Domino aeterna laudatio.
(Vers. 3.) Nolite confidere in principibus, neque in filiis hominum, in quibus non est salus. Qui in defensione principum, et hominum praesidio gloriantur, in vanitate confidunt. Solus enim Deus, de quo speranda sit salus, et bene ab eo exspectatur, quo ipse non indiget: nam quid sit filius hominis, breviter in eo quod sequitur, demonstratur.
(Vers 4.) Exibit spiritus ejus, et revertetur in terram suam, in illa die peribunt omnes cogitationes eorum. Totum ergo quod in hoc mundo agitur temporale est et transitorium; et nemo veraciter spondet alteri, quod praestare non potest sibi, mortalis enim est: emisso spiritu, in terram suam terrena carne redeunte, quidquid disposuit, quidquid cogitavit, intercidit.
(Vers. 5, 6.) Beatus cujus Deus Jacob adjutor ejus, spes ejus in Domino Deo ipsius, qui fecit coelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt. Beatus, inquit, homo cui adjutor est Deus; non ille quem sibi ignorantia humana confingit, sed Deus Jacob, qui ipsum Jacob Israel fecit, ut fide et intellectu videat universitatis auctorem.
(Vers. 7.) Qui custodit veritatem in saeculum, facit judicium injuriam patientibus. Et timendum Deum commendavit, et amandum: timendum, quia iniqua facientes veritate damnavit: amandum, quia pro justitia laborantes misericordia coronavit.
(Vers 7-9.) Dat escam esurientibus. Dominus solvit compeditos. Dominus sapientes facit caecos. Dominus erigit elisos, Dominus diligit justos. Dominus custodit advenas. Omnibus quidem animantibus providentia Dei constituit et praestat alimoniam; sed hominibus non terrenum tantum, sed et spiritalem 523 cibum praebet; quem hi accipiunt qui desiderant, quibus dicitur, Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam saturabuntur (Matth. V, 6). Talis ergo est et compeditorum absolutio, qui mortalitatis compedes aeternitate adoptionis evadent. Talis et illuminatio caecorum, qui sapientes ex insipientibus fiunt. Talis quoque elisorum elevatio, qui voluntaria humilitate prostrati, ad altitudinem coelestium provehuntur. Dominus enim diligit justos, quoniam ipse est justitia eorum; et ipse custodit advenas, qui omnes gentes in Christo unum facit, et in Abrahae filios lapidea corda convertit (Matth. III, 9).
(Vers. 9, 10.) Pupillum et viduam suscipiet, et viam peccatorum exterminabit. Regnabit Dominus in aeternum, Deus tuus, Sion, in generatione et generatione, in saeculum saeculi. Istis quidem pupillis, qui mortuis patribus indefensi remanent, Deus opitulatur, et omnes viduas Deus protegit; sed hic illos orphanos et illas viduas melius intelligimus, quibus in hoc saeculo nullum est praesidium, nulla est consolatio; sed spes eorum in Domino Deo ipsorum. Anima ergo quae in bonis temporalibus non fidit, sed mundi istius peregrina est, supernum patrem et supernam desiderans matrem, merito pupilla appellatur et vidua; quae donec et patrem videat et sponsum, nunc videtur esse longinqua. Via vero peccatorum exterminabitur, cum omnium iniquitatum defecerint actiones, et vanitas in latitudine ambulantium in supplicia aeterna mergetur. In hunc autem finem proruentibus malis, quid audiet civitas Sion, quid assequetur civitas Dei? Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth. XXV, 34). Quoniam tu, Sion, in Ecclesia regnum eris aeternum Domini Dei tui, et regnante ipso, sine fine regnabis.
PSALMUS CXLVI. (Vers. 1.) Laudate Dominum, quoniam bonus est psalmus, Deo nostro jocunda laudatio. Bonum est Dominum laudare, in gloriam Dei psallere, non voce tantum, quae incessabiliter canere non potest, sed multo amplius modulatione rationabilis vitae, quae nullo tempore omittenda est: quoniam in conversationem spiritalium servorum Dei, quidquid domi forisque agitur, laus illius est, cujus et doctrina et munere ita vivitur ut nihil actionum non Dei laude sit dignum, dicente Apostolo, Sive manducatis, sive bibitis, sive aliud quid facitis, omnia in gloriam 524 Dei facite (I Cor. X, 31). Quod qui faciunt numquam a Dei laudibus silent, et a bonis operibus ipsorum, semper Deo jocunda est laudatio.
(Vers. 2.) Aedificans Jerusalem Dominus, et dispersiones Israel congregans. Exstructio Jerusalem, quae aedificatur ut civitas (Psal. CXXI, 3), pace consurgit: omnem Israel pax ad soliditatem colligit unitatis. Non ergo ab operibus vox, nec a voce debent opera dissonare, et laus quae voce promitur, de bona conscientia proferatur: nam non est firma compago, si in officio laudis non unus sonus est cordis et vocis (Sent. 6).
(Vers. 3.) Qui sanat contritos corde, et alligat contritiones eorum. Ecce quomodo colliguntur dispersiones Israel, ut sanentur contrito corde: quoniam cor contritum et humiliatum Deus non spernet (Psal. L, 19); ut humilitas sanet quod superbia vulneravit. Per alligationes autem contritionum significatur diversitas remediorum quae summus medicus misericorditer et scienter apponit: quia multarum elisionum non est curatio una.
(Vers. 4.) Qui numerat multitudinem stellarum, et omnibus eis nomina vocat. Non est praecipuum in laudibus Dei stellas coeli habere numeratas, cui capilli capitum numerati sunt (Matth. X, 30). De illis ergo stellis dignius intelligitur hoc dictum, quae in Ecclesia Dei, ad consolandam praesentis temporis noctem, bonae conversationis exemplo, et coelestis doctrinae luce resplendent, quibus dicat Apostolus, In ista natione prava et perversa, in quibus apparetis tamquam luminaria in mundo, verbum vitae habentes (Philip. II, 15). Has ergo stellas Deus numerat in aeternam praeelectas gloriam, et nominatim ex omnibus gentibus advocatas. Novit enim Dominus qui sunt ejus (II Tim. II, 19); cum quibus non computabuntur, quibus dicitur, Discedite a me, operarii iniquitatis; non novi vos (Luc. XIII, 27).
(Vers. 5.) Magnus Dominus, et magna virtus ejus, et sapientiae ejus non est numerus. Multa in natura magna sunt, et multarum naturarum magna virtus est. Sed in comparationem Dei nihil vere magnum, nihil vere dicitur potens, et in illo vera est magnitudo, et magna virtus. Universa ergo excellentia habent limites suos, et intra modum sibi positum natura quaeque subsistit: Deus autem magnitudine gloriae suae excedit universa, et omnipotentia sapientiae ejus nullo numero comprehenditur. Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia (Rom. XI, 36).
(Vers. 6.) Suscipiens mansuetos Dominus, humilians autem peccatores usque ad terram. Non accedunt ad cognitionem Dei humiles [ Forte nisi humiles] atque mansueti, qui etiam quod nondum 525 intelligunt, credunt, et revelationem occultorum exspectant. Hos erudiendos suscipit Dominus, et doctrinae suae capaces facit, quorum desideria delectatione [ Forte dilatatione] exercuit et accendit. Peccatores autem humiliat usque ad terram: eos utique peccatores, qui ad promerendum Scripturarum intellectum mansuetudine carent, et ea quae introspicere nequeunt, tamquam superflua et vana contemnunt. Horum contumaciam Deus in terrena demergit, cum ipsos tradit insipientiae: ut qui spreverunt gratiam illuminationis, subeant supplicium caecitatis.
(Vers. 7.) Praecinite Domino in confessione, psallite Deo nostro in cithara. Desiderantibus intelligentiam sacramentorum a confessione incipiendum est, ut semetipsos accusantes, et sibi ascribentes caliginem et tarditatem suam, radium supernae lucis accipiant. Nec sit eorum otiosa confessio: sed psallant Deo in cithara, id est, in quadam bonarum actionum conscientia: ut misericordiam quam confitendo quaerunt, operando mereantur, et quod recte offerunt, recte dividant.
(Vers. 8.) Qui operit coelum nubibus, descendit in terram sitientem pluvia gratiarum. Ad hoc enim Deus obscuravit dicta prophetica, ut obumbratio pararet imbrem; imber vero et fructum gigneret, et operiret serenum. Qui producit in montibus fenum, et herbam servituti hominum. Utilitas pluviae spiritalis non solum valles, sed et montes uberes facit. In montibus fenum, et herbam servituti hominum. Montes autem intelliguntur sublimiores quique hominum saecularium, qui ita saepe superioribus opimantur, ut unde fructuosae sunt valles, inde altitudines etiam montium sint feraces. Producit ergo Dei gratia in montibus fenum: et potentes ac divites accepto semine charitatis, praebent profutura pauperibus, et ministrant herbam servituti hominum, qui famulatum devotionis suae Deo Ecclesiaeque dependunt.
(Vers. 9.) Dat jumentis escam ipsorum, et pullis corvorum invocantibus eum. Jumentorum et pecorum nomine significatur multitudo plebis, quae necessario cibo non fraudatur: et dum spiritalium est particeps, fit minister carnalium, ut impleatur illud Apostoli, Quis pascit gregem, et de lacte gregis non percipit (I Cor. IX, 7)? Dispensatio igitur misericordiae Dei, non tantum ad Israeliticum genus, sed ad omnium quoque gentium propaginem pertinet. Patres enim idola venerantes corvorum habuere figuram, mortua et immunda sectantes: quorum pulli, id est, 526 filii, Deum verum invocant, et sancti Spiritus pascuntur alimonia; quia parentibus non invocantibus, Deum, sed in sua obduratione manentibus, credidit posteritas quod ignoravit antiquitas.
(Vers. 10, 11.) Non in fortitudine equi voluntatem habebit, nec in tabernaculis viri beneplacitum est ei. Beneplacitum est Domino super timentes eum, et in eos qui sperant in misericordiam ejus. In equi potentia superbiae indicatur elatio, quae Deo semper odiosa est. Tabernacula quoque sublimia et magnifica divitiarum manifestant tumorem, in quibus nihil approbat Deus, qui superbis resistit, humilibus autem dat gratiam (Jac. IV, 6). Non enim illi placent nisi mites et pauperes spiritu, ad hoc timentes Dominum, ut sperent in misericordiam ejus. Ille est enim utilis timor, qui spe erigitur, non qui desperatione demergitur.
PSALMUS CXLVII. (Vers. 12.) Lauda, Jerusalem, Dominum, lauda Deum tuum, Sion. Cum in titulo psalmi Aggaei et Zachariae prophetarum nomina praenotentur, quos in Babylonia cum populo suo captos esse non dubium est (I Esdrae VI, 14), et reparationem ejus civitatis Jerusalem praevidisse, ac sicut facta est denuntiasse, intelligitur cohortatio psalmi ita ad universam Ecclesiam pertinere, ut omnes cives et filii Jerusalem in praesenti vita, quadam se vinctos captivitate cognoscant, et consolationem de spe futurae libertatis accipiant. Nemo enim sanctorum sine laboribus ac molestiis potest praesens tempus exigere: et in quadam captivitate se esse sentiunt, cum exsurgentibus scandalis (Gal. V, 17), et manentibus inter spiritum carnemque discordiis, non omnia quae volunt faciunt (Rom. VII, 15), et multa adversa patiuntur. Recte ergo spe futurorum bonorum ipsam Jerusalem hortatur vox prophetica in laudem et gloriam Dei, ut cum sanctis angelis, quorum adipiscitur indivisam societatem, in gaudiis aeternae pacis exsultet.
(Vers. 13.) Quoniam confortavit seras portarum tuarum. Conclusio Jerusalem, et serarum ejus confirmatio, securitatem indicat incommutabilium gaudiorum, quia nullius mali ad bona patebit introitus, neque inde ullus justorum timebit excludi. Benedixit filios tuos in te. Extra Jerusalem nulla benedictio est, quia non sanctificatur nisi qui Ecclesiae, quae est Christi corpus, unitur.
(Vers. 14.) Qui posuit fines tuos pacem, et adipe frumenti satiat te. 527 Nulla eam civitatem bella perturbant, quae pacis est septa limitibus; nec aliquid patitur inquietum, in qua nihil est a Dei voluntate diversum. Ne autem tranquillitas istius pacis aliqua indigentiae necessitate turbetur, adeps ei panis indeficiens ministratur; ut justitiae cibus sit in epulis, qui fuit in desideriis. Beati enim qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur (Matth. V, 6).
(Vers. 15.) Qui emittit verbum suum terrae, velociter currit sermo ejus. Verbi missio Christi est incarnatio: cujus Evangelio currente per omnem terram, omnium gentium fit vocatio, praeveniente gratia Dei credentium fidem. Nihil est velocius et scientia et opera Dei, qui quae futura sunt et novit et fecit, et quae nondum sunt orta, jam apud illum sunt praeordinata.
(Vers. 16.) Qui dat nivem sicut lanam, nebulam sicut cinerem spargit. Valent quidem ista ad opimandam terram, secundum litterae superficiem, quia et nubes [ Forte nives] decidentes habent vellerum speciem, et nebularum ros non aliter quam cinis spargitur, atque ex eo terra pinguescit. Sed sublimius in his gratiae Dei opera sentiuntur, per nivium vellera vocatione gentium figurata, quae ad conficiendum vestimentum Christi, quod est Ecclesia, in unum confluit, et in idipsum tota contexitur, non habens maculam aut rugam (Ephes. V, 27), sed in illa puritate mansura, quae aeterna glorificatione resplendeat, sitque in ea compage, de qua dicitur, Dominus amictus lumen sicut vestimentum (Ps. CIII, 2). Ad quod significandum pertinuit quod vestis Christi transfigurati in monte, sicut nix legitur refulsisse (Matth. XVII, 2). Per nebulam autem caligo ignorantiae, quae ad poenitentiae cinerem confugit, indicatur. Non enim quisquam ante vocationem dici justus potest, quoniam Filius hominis non venit justos eligere (Matth. IX, 13), sed peccatores et impios salvos facere (I Tim. I, 15).
(Vers. 17.) Qui mittit crystallum suum sicut frusta panis; ante faciem frigoris ejus quis subsistet? Nives antiquitus obduratae convertuntur in crystallum: quo significantur lapidea corda infidelium, quae gelu nimiae vetustatis obstricta, nullum calorem sancti Spiritus receperunt. Sed tam potens est gratia Dei, ut tam annosam glaciem faciat superno igne fervescere, et eos qui crystallino frigore fuerant obdurati, afflatu suo faciat concalescere; ut etiam ipsi qui vitae cibum nesciebant, panem verbi incipiant ministrare: sicut in beato Paulo factum est (Act. IX, 1, etc.), qui cum esset credentium persecutor, factus est Evangelii praedicator. Quis autem poterit subsistere, quem ab hoc frigore non liberavit Christus (Luc. XII, 49)? qui venit ignem mittere in terram, et ad fervorem fidei, quod gelu infidelitatis obtorpuerat, excitare.
528 (Vers. 18.) Emittet verbum suum, et liquefaciet ea; flabit spiritus ejus, et fluent aquae. Verbo evangelicae praedicationis obduratio infidelium solvitur, ut fiat hoc quod alibi dictum est, Rupit petram, et fluxerunt aquae (Ps. CIV, 40). Flante autem Spiritu, calor charitatis emittitur, ut terram sitientem flumina rigent, et in aridis cordibus fiat fons aquae salientis in vitam aeternam (Joan. IV, 14).
(Vers. 19.) Annuntians verbum suum Jacob, justitias et judicia sua Israel. Dans scilicet intellectum vocatis et justificatis, quia omnes ex quibuslibet gentibus electi, Jacob et Israel nuncupantur; et discunt omnia Dei justa esse judicia, nec aliquid ab eo fieri, unde possit ignorantia humana causari: quia abundarent etiam circa justos causae ultionum, nisi justitiam suam misericordia temperaret.
(Vers. 20.) Non fecit taliter omni nationi, et judicia sua non manifestavit eis. Altitudinem divitiarum sapientiae suae (Rom. XI, 33) nulli genti Deus voluit esse perspicuam, neque cuiquam nationi judiciorum secreta patuere. Sed ex omnibus gentibus una est gens, unus est populus, qui se ab aeterna perditione non suis meritis, sed Dei gratia intelligit liberari, et unumquemque fidelium ministrum misericordiae Dei, ut quod in ipsis factum est, etiam in aliis fiat, et in unitatem confluat universa dispersio.
PSALMUS CXLVIII. (Vers. 1.) Laudate Dominum de coelis, laudate eum in excelsis. Populus Dei, cujus conversatio est in coelis (Philip. III, 20), et cujus spes in Domino Deo ipsius (Psal. CXLV, 5), ad supernam Jerusalem pertinens, et de aeterna sanctorum angelorum societate jam gaudens, exsultat in Spiritu Dei, et universam creaturam in laudem accendit Creatoris: non quia omnia irrationabilia et sensu carentia possunt Deum propria confessione laudare, sed quia nihil est in universitate rerum, a summis usque ad infima, quod non sua aequalitate naturae potentiam sui protestetur auctoris. Duarum proprie creaturarum est tota ista laudatio, angelicae scilicet et humanae, quae hunc affectum ex totius mundi consideratione concipiunt, ut cum laudatoribus Dei ipsa laudis materia Deum laudare dicatur. Quia ergo in hoc officio coelestia obtinent principatum, merito ipsis primitus dicitur, ut de excellentia dignitatis ac pulchritudinis suae in Domino glorientur.
(Vers. 2-5.) Laudate eum, omnes angeli ejus, laudate eum, omnes virtutes ejus. Laudate eum, sol et luna, laudate eum, omnes stellae et lumen. 529 Laudate eum, coeli coelorum; et aquae quae super coelus sunt, laudent nomen Domini. Nihil est in sublimitate coelesti quod non pulchrum atque mirandum sit, et quia omnia in Creatoris sui concinunt laudem, non quasi cessantibus ab inferioribus dicitur, ut in confessionem divinae laudis exsurgant, sed ut homo inspiratus ostendat sibi placere quod faciunt, et eo se per spem fidei delectari, ad quod per exhortationes promissionum Dei etiam ipse provehetur. Cum autem Dominus Jesus Christus Verbum sit Dei, in nullo Patris laude discernitur, dicente psalmo: Quoniam ipse dixit, et facta sunt; ipse mandavit, et creata sunt. Quod enim Deus dicit, Verbo dicit: et Verbum per quod facta sunt omnia (Joan. I, 3), mandatum dicentis exsequitur.
(Vers. 6.) Statuit ea in aeternum, et in saeculum saeculi; praeceptum posuit, et non praeteribit. Omnia quae ad coelestem beatitudinem sunt creata, hanc plenitudinem sui officii susceperunt, ut in Dei laudatione permaneant: cui operi etiam natura humana sociatur, propter quod Apostolus dicit, Quae sursum sunt sapite, non quae super terram. Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens (Coloss. III, 1 et 2). Bene ergo spiritalis quisque devotioni se coelestium jungit, et in consideratione totius creaturae laudat artificem, ut pro modulo suo jam faciat quod sine fine factura est.
(Vers. 7, 8.) Laudate Dominum de terra, dracones, et omnes abyssi. Ignis, grando, nix, glacies, spiritus procellae, qui faciunt verbum ejus. Terrae nomine appellantur quae vicina sunt terrae, et quidquid hoc nubilo aere aut humidum in rore, vel pluviis, aut in nive, et grandine glaciale, aut in procellis turbidum, vel in coruscationibus apparet ignitum, terrae et abyssi appellatione perstringitur. Quorum nihil fortuitis motibus subjacet, et singula quaeque ejus legibus serviunt, qui ut vult, de omnibus atque in omnibus, secundum causas occultae rationis operatur.
(Vers. 9, 10.) Montes et omnes colles, ligna fructifera, et omnes cedri. Bestiae, et omnia pecora, serpentes et volucres pennatae. Nihil horum non in magna sapientia factum est (Ps. CIII, 24); et ideo quaedam perstringuntur, ut universitatis Creator in omnibus praedicetur.
(Vers. 11, 12.) Reges terrae, et omnes populi; principes, et omnes judices terrae. Juvenes et virgines, seniores cum junioribus laudent nomen Domini. In multitudine hominum diversitas est graduum, differentia sexuum et dissimilitudo meritorum; sed in Dei laudibus omni ordini atque aetati una materia est. Tota enim 530 in Christo Ecclesia unum corpus est, et quod recte agit quaelibet portio, tota sibi bene vindicat plenitudo.
(Vers. 13, 14.) Quoniam exaltatum est nomen ejus soltus. Confessio ejus super coelum et terram, et exaltavit cornu populi sui. Super omnia enim et omnium conditor, et unius auctoris laus est quidquid in universitate laudabile est; quod ipsa rerum pulchritudo multiformi confitetur ornatu. Ab ipso ergo est honor sanctorum ejus, et ipsos exaltat cornu populi sui, quoniam qui magna contulit per naturam, ipse dat majora per gratiam. Hymnus omnibus sanctis ejus, filiis Israel, populo appropinquanti sibi. Hymnus est canticum quo laudatur Deus, et quo utuntur omnes sancti ejus omnesque filii Israel, non illi qui frustra carnali semine gloriantur: sed qui per illam qua Abraham placuit fidem nati, veri sunt filii Israel (Rom. IX, 7 et 8), appropinquantes Deo per ipsum qui est via, veritas et vita (Joan. XIV, 6).
PSALMUS CXLIX. (Vers. 1.) Cantate Domino canticum novum; laudatio ejus in Ecclesia sanctorum. Bene laudantes Dominum canticum novum, cantant, non in vetustate carnis, sed in spiritus novitate viventes: ut laus Dei in sanctorum Ecclesia celebretur, quae sibi ex fide, et moribus, et charitate concordat: nam sine hac parilitate nulla est canentium suavitas, nec est modulatio concinens, ubi est fides ac vita dissentiens.
(Vers. 2.) Laetetur Israel in eo qui fecit ipsum, et filii Sion exsultent super regem suum. Qui sunt veri Israelitae, ipsi sunt filii Sion, sive Jerusalem: utrumque enim nomen unius est civitatis (Hebr. XII, 22), quae constat ex angelis et hominibus, ad eamdem societatem per fidem, et spem, et charitatem de longinqua peregrinatione tendentibus. Qui ergo spe credit, spe gaudeat, quia Deus est novi populi et creator, et redemptor, et rector.
(Vers. 3.) Laudent nomen ejus in choro, in tympano et psalterio psallant ei. Chori nomine concordia significatur laudantium, quorum voces nisi fuerint consonae, placere non possunt. Rationalis itaque cantus, cujus tota est in fide et charitate modulatio, neque in moribus, neque in confessione dissideat; sed bene utatur psalterio et tympano, diligens Deum, diligens proximum: et in tympano et psalterio manus concinat voci; et impleatur opere quod ore cantatur. In tympani autem et chordarum extensione crucifixio carnis accipitur, quia nervi quanto plus fuerint extensi, tanto acutius sonant.
531 (Vers. 4.) Quia beneplacitum est Domino in populo suo, et exaltavit mansuetos in salutem. Quid tam benignum, quam est Dominus in populo suo, quem dignatur convertere aversum, suscipere correctum, juvare pugnantem, et coronare vincentem? Dabit enim exsultationem humilibus, et inde eriguntur mansueti, unde premuntur elati.
(Vers. 5.) Exsultabunt sancti in gloria, laetabuntur in cubilibus suis. Exsultatio sanctorum non in divitiis, non in honoribus, neque in ulla est prosperitate terrena: sed in cubilibus suis, id est, in conscientia bona, quam tamen non sibi, sed gratiae Dei ascribunt; ne sint de hominibus sibi placentibus, sed sint de his qui in Christo gloriantur.
(Vers. 6.) Exaltationes Dei in faucibus eorum, et gladii ancipites in manibus eorum. Gratias agentes Deo de omnibus profectibus suis, ipsum exaltant, et ad ipsum referunt quod ei placere noverunt, habentes in manibus sermones Dei, qui est gladius bis acutus (Apoc. I, 16), efficax et carnales affectus dividere, et peccata resecare (Hebr. IV, 12).
(Vers. 7.) Ad faciendam vindictam in gentibus, objurgationes in populis. Potestas verbi, quo infidelium corda feriuntur, non solum praesidentibus data est, sed omnibus etiam discipulis veritatis, qui possunt arguere errantes, et increpatione sua devios revocare.
(Vers. 8.) Ad alligandos reges eorum in compedibus, et nobiles eorum in vinculis ferreis. Potentes mundi, et reges ac nobiles, nisi Deum timeant, quem timebunt? Sed praedicatur illis Evangelium Christi, et percutiuntur framea bis acuta: annuntiatur illis judicium, et auditis aeternis suppliciis sinistrorum, ligantur, et compedes sapientiae (Eccli. VI, 25) ab initio amoris accipiunt, ut dura praecepta molliant voluntatem, et fit obedientibus blandum, quod asperum videbatur aversis.
(Vers. 9.) Ut faciant in eis judicium conscriptum: gloria haec est omnibus sanctis ejus. Omnium sanctorum gloria haec est, ut totus mundus subjiciatur Deo et divinis legibus, quarum justitia uniformiter ubique conscripta est, simili observantia serviatur. Ad hoc enim utuntur in omnibus gentibus spiritus potestate, ut ubique cantetur canticum novum, et omnis lingua confiteatur quoniam Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris (Philip. II, 11).
532 PSALMUS CL. (Vers. 1, 2.) Laudate Dominum in sanctis ejus. Ad confessionem pertinet gratiae, Dominum in sanctis suis laudare, cujus habent sanctificatione quod sancti sunt. Unde in alio psalmo dicitur, Mirabilis Deus in sanctis suis (Psal. LXVII, 36); ut quidquid in illis virtutum atque meritorum est, totum ad Dei gloriam referatur. Laudate eum in firmamento virtutis ejus. Laudate eum in potentatibus ejus; laudate eum secundum multitudinem magnitudinis ejus. Omnia ista instrumenta laudum Dei, ipsi sancti sunt, per quos ad Deum multiplex sonus concinentis confessionis emittitur; et ideo in omnibus eorum officiis laudatur Deus, quia omnis canentium motus, ejus Spiritu quem praedicat, animatur.
(Vers. 3.) Laudent igitur eum in sono tubae. Propter excellentissimam Evangelii in Christo declarationem. In omnem enim terram exiit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum (Psal. XVIII, 5). Laudent eum in psalterio et cithara. De superioribus scilicet et inferioribus, tamquam eum qui fecit coelum et terram: ut psalterio coelestia, cithara autem terrena laudentur: quia cavum illud lignum supra quod chordarum resultat extensio, in psalterio superius, in cithara habetur inferius.
(Vers. 4.) Laudent eum in tympano et choro. Dum ad similitudinem tympani, quod de sicco extensoque fit corio, ad confessionem Dei sensus mutae carnis aptantur, et ad speciem chori societas canentium in omni modulatione concordet, ut nihil diversum do eo cui canitur, sentiatur. Laudate eum in chordis et organo; id est, in quolibet instrumento musico, quod vel pulsu potest sonare, vel flatu.
(Vers. 5.) Laudent eum in cymbalis bene sonantibus. Dum unusquisque honoratur a proximo, non a seipso. Cum autem dicitur, Laudate eum in cymbalis jubilationis, evidenter ostenditur per omnia opera musica non corporeos sonos, sed affectus animi designatos, siquidem nulla ratio sinat ut jubilatio esse possit in cymbalis, nisi ipsa cymbala ad motus animi transferantur: cum enim mens coeptas Dei laudes verbis non potest explicare, admiratio ejus similis fit jubilationi, 533 quae in eo miratur sono qui nullis syllabarum comprehenditur articulis. Nihil ergo extra ipsos sanctos, quibus laus Dei indicitur, cogitetur, nec vile aliquid spiritalibus 534 officiis sentiatur. Et quia sapere secundum carnem mors est, omnis spiritus laudet Dominum. ALLELUIA.