Migne Patrologia Latina Tomus 83
Expositio in Cantica Canticorum (Auctor incertus), J. P. Migne
INCIPIT PROLOGUS SEQUENTIS OPERIS.
(0519A) Haec causa est cur libri sacrae autoritatis non manifeste, sed quasi per involucrum sint conscripti: Cum sponsus sponsae annulum vel quodlibet munusculum miserit, linteo involvit, postea sigillat. Qui sigillat ex parte cernit, portitorem videre non licet; ipsa vero cum acceperit evolvit, resigillat, et videt quid missum fuerit. Sponsus Christus misit sponsae suae Ecclesiae annulum, id est sacram Scripturam, et involvit linteo, id est carnalibus observantiis. Prophetae scribentes sigillaverunt litteram, qui ex parte in spiritu futura viderunt: Judaei vero portitores omnino non viderunt.
Sponsa, id est Ecclesia accipiens per clavem David, id est Christum, resigillavit, carnales observantias quasi linteum removit.
Aurum quod latuit, id est spiritualem intelligentiam vidit. Dominus demonstravit Moysi in monte secum posito Christum incarnandum, et futurum (0519B)Ecclesiae statum et ipsum in duo, id est in contemplativos et activos dividendum. Et jussit sub hac figura arcam de lignis et de auro fieri, atque tabernaculum de auro et argento et aere, hyacintho, purpura, cocco, bysso, pilis caprarum confici. Arca de auro et de lignis facta, est Christus de divinitate et humanitate existens.
Tabernaculum est Ecclesia, aurum sapientes ut apostoli; argentum, eloquentes, ut expositores; aes doctores; hyacinthus, coelestia contemplantes; purpura, martyres; coccus, in dilectione Dei ardentes; byssus, confessores vel virgines; pili caprarum, poenitentes.
In tabernaculo erat quod dicitur sancta, in quibus sacerdotes ministrabant; et erat quod dicebatur sancta sanctorum, in quod arca ponebatur. Quod dicitur sancta sunt activi, in quibus doctores laborant; quod vero sancta sanctorum, sunt contemplativi, in quibus Christus habitat.
(0519C)Quod tabernaculum in domum convertitur, cum Ecclesia de hoc carcere assumpta, in coelesti palatio collocabitur. Cujus domus futurum statum praevidens Salomon, construxit septem annis domum Domini Jerosolymis, de lapidibus quadratis, de lignis cedrinis, de auro purissimo. In cujus constructione malleus nec securis audiebatur.
Salomon est Christus. Templum in Jerusalem est collectio justorum, in supernis aedificatio est in coelis collocatio.
Tres ordines sunt in Ecclesia: Noe, Job, Daniel. Noe doctores, Job conjugati, Daniel contemplativi.
Igitur lapides quadranguli sunt homines conjugati, in quatuor virtutibus quadrati, in prudentia, in fortitudine, in justitia, in temperantia. Prudentia est in divinis et humanis peritum existere et providum. Fortitudo est nec minis nec praemiis de bono ad malum flecti. Justitia est Deo sua, hominibus sua reddere. Temperantia est in his omnibus modum non excedere, et impetus carnis refraenare. Ligna cedrina sunt doctores, quorum opera sunt imputribilia, et redolent (0520A)in virtutibus. Aurum sunt contemplativi, qui mundo corde fulgent coram Deo. His vivis lapidibus construitur domus in coelis septem annis, id est per septem dona Spiritus sancti. Malleus non auditur ibi, quia dolor et mors non erit ibi.
Salomon ergo de tabernaculo foederis, id est de praesenti statu Ecclesiae, et de templo Domini, id est de futuro statu ejus materiam sumens, conscripsit hunc librum, qui intitulatur Cantica canticorum, id est excellens omnia cantica. In quo descripsit desponsationem Ecclesiae per incarnationem Christi, et custodiam ejus, qua hic apud Babylonem a paranymphis custoditur, et ultimam copulationem, qua assumitur in coelum.
Hujus libri auctor est Spiritus sanctus, scriptor vero, Salomon. Materia ejus est sponsus et sponsa, id est Christus et Ecclesia, quam dividit in amicos et amicas, id est in contemplativos et activos. Intentio ejus est animam, jam amore Dei perfectam factam (0520B)conjungere Deo. Finalis causa et utilitas est perlecto libro scire Deum et proximum diligere. Series autem circa quam stylus versatur talis est: Filius regis Jerusalem desponsavit sibi filiam regis Babylonis per internuncios; illa tandem fastidita delegationibus respondit: Ipse Dominus vester veniat et loquatur mihi quod sibi placeat. Ille veniens subarrhavit eam, commendans eam amicis et amicabus, abiit parare nuptias. Denuo reversus cum ingenti exercitu, duxit sponsam a Babylone in Jerusalem civitatem suam; illos qui eam male tractaverunt, trusit in carcerem; qui honeste, invitavit secum ad nuptias, et regni fecit haeredes. Jerusalem est regnum coelorum; rex hujus civitatis, Deus; filius ejus, Christus; internuncii, prophetae; Babylonia, iste mundus; rex hujus civitatis, diabolus; filia ejus, gentilitas; adventus sponsi, Christi incarnatio; arrha, sanguis ipsius; amicae spirituales, ut episcopi; amicae saeculares, ut reges et principes. Sponsi abscessus est Christi ascensus. Reditus ejus est dies judicii; exercitus, ordines angelorum; (0520C)male tractantes, haeretici et mali Catholici; carcer, infernus. Honeste tractantes sunt boni catholici; nuptiae, dulcedo regni coelestis sine fine.
Explicit prologus.
Tribus nominibus nuncupatus est Salomon et secundum unumquodque unum edidit volumen, videlicet, Parabolas secundum hoc est Ydida, id est dilectus, illo rudes et stultos instruit, et sic ab illis prius incipit diligi. Ecclesiasten autem secundum hoc, quod est Ecclesiastes, id est concionator, quibus illos, quos in proverbiis bonos mores habere docuit concionavit; ut scientes res mundanas esse transitorias, eas spernerent. Secundum hoc quod est Salomon, id est pacificus, Cantica canticorum, quae Graece Ἄσμα ἄσματων, Hebraice Sir hasirim, Latine autem Cantica canticorum dicuntur, quibus jam instructis ostendit Deum verbo et opere desiderare. Ideoque in Proverbiis ethicus, id est de moribus tractans, in Ecclesiaste physicus, id est de natura rerum, in Canticis theologicus, id est sermocinans (0521A)de divinis dicitur, quia quae huic realiter, Salomoni vero spiritualiter convenire deputamus. Ipse enim rudibus in Proverbiis locutus est, ipse praecipue dilectus, de quo dictum est: Hic est Filius meus dilectus in quo mihi complacui (Matth. III, 17). Ipse quoque concionator, qui eos spernere transitoria, et tendere ad coelestia docuit. Ipse pacificus, qui destructo pariete fecit utraque unum.
IN PROVERBIIS EST TITULATUS: INCIPIUNT PROVERBIA SALOMONIS, FILII DAVID REGIS ISRAEL. Item Nota. Jam dum multis qui non sapientiam, sed personam eligunt loqueretur, oportuit ostendere auctoritatem. In Canticis vero nullam praemisit, quia non praedicat, sed tantum perfectae animae desiderium ostendit.
Titulus quoque bene congruit Christo, qui est Salomon filius David; id est manu fortis. Quis enim (0521B)manu fortis, nisi de quo dictum est? Qui confregit portas aereas (Psal. CVI, 16).
Regis Israel, id est videntium Deum, regem quoque coelestis Jerusalem. Prius enim fideles agnoscunt Deum, et sic loquuntur in Jerusalem.
Historialiter enim prius unctus est in Hebron, unde dictus est rex Israel apud illam partem regni; postea per totam Judaeam, quae fuit caput regni. Iste Salomon praevidens in Spiritu sancto et in suo tempore et in futuro statum Ecclesiae, hoc modo ad intentionem scripturae suae titulos praemisit.
Incipiunt Cantica canticorum, id est hic habet principium collectio signorum voces exhibentium, quae significant Cantica, id est bonas operationes, id est bona verba, quae dicuntur Cantica canticorum. Ac si apertius dicat, hic notantur operationes et verba quae excellunt in perfectione, omnia quibus Deum laudat Ecclesia. Sic ergo incipit perfecta Ecclesia.
CAPUT PRIMUM. (0521C)VERS. 1-3.-- Osculetur me. Ac si dicat, Ille qui in Parabolis, ille qui in Ecclesiaste mihi praedicavit, ubi dicit: Audi, filia, et vide, (Psal. XLIV, 11), etc. qui me ab adulterio eripuit, jungat me sibi. Hanc enim conjunctionem notamus per osculetur, quia iste liber nuptialis dicitur, ubi quatuor introducuntur personae, scilicet sponsus, sponsa, amici et amicae. Sponsus enim prius osculatur sponsam, et eam conjungit sibi osculo oris sui. Et quia ad horam quidam juncti Christo, ut Judas, dicit osculo, illa conjunctione quae praecipitur in Veteri per prophetas, in Novo Testamento per apostolos; qui sunt os ejus; quia per eos locutus est. Quia meliora sunt ubera tua vino. Christus audiens desiderium animae fidelis, sibi respondet: Quia video te dignam, quod optas implebo, videlicet quia nutries bonos filios mihi. Unde mihi hoc signum est? quia ubera tua, id est praedicatores, qui nutriunt auditores, ut pueros, meliora sunt vino, id est saeculari scientia, quae inflat (0521D)hominem, ut vinum, ut dicitur: Addit cornua pauperi (HORAT. Carm. l. III, ad XXI, 18), quia adhuc competit haereticis, qui quodammodo melius docent quam saeculares. Addit fragrantia, id est redolentia unguentis optimis, id est donis sancti Spiritus. Optimis posuit ad distantiam carnalium, quasi dicat: Quod tui praedicatores benedicunt non ex mala cogitatione, sed inspiratione divina. Sed bene non tantum in voce, sed in opere considerandum est et in cogitatione. Quia fidelis animae opera ipsa ad Deum clamantia dicunt: Osculetur, dum cogitat, si ita operor ut digna sim Christo conjungi. Neque enim aliter intelligendum est Christum Ecclesiae loqui, nisi quia ipsa cogitet: Si hoc egero, talis ero. Ecclesia audiens se a Sponso laudari, sciens quia omne donum perfectum de sursum est (Jac. I, 17), dicit: Domine, quod bene doceo non mihi imputandum est, sed nomini tuo, quia nomen tuum, id est fama tui nominis, est oleum effusum. Oleum (0522A)cum in vase continetur, non multum redolet; sed postquam effunditur, maximum reddit odorem; suppositum etiam vulneri interiora penetrat, et vulnera sanat; sic dum Filius Dei continebatur in sinu Patris non redolebat; sed postquam descendit de coelo et incarnatus est, nomen ejus ubique praedicatum est, in terrisque receptum; et bene intellectum, sanavit vulnera peccatorum. Et quia praedicatum sanavit nos, o Christe, ideo adolescentulae dilexerunt te, id est diligent, et quod noviter erunt conversae, non in conversatione veteris, sed novi Adae ambulabunt. Cum ergo diligunt te illae propter oleum nominis tui, quanto magis ego. Et quia talis sum et hoc per te.
VERS. 3.-- Trahe me post te, id est praecede ut sequar te. Et si caro repugnat, tamen me trahe ad te. Amicae, audientes sponsam optantem sponso suo conjungi, sponsum quoque assentire sibi dicunt. Domina, tu traheris, nos quoque fide et operae curremus. (0522B)Curremus ingredi tecum in illam requiem. Nos quoque positae in odore, id est in bona fama unguentorum tuorum, id est operum, quae procedunt tibi ex donis Spiritus sancti, post te, id est ad imitationem sponsi. Quibus sponsa respondet: Vos dicitis quod post me curritis, et bene facitis; quia locum habeo vos remunerandi. Nam introduxit me rex in cellaria sua, id est in plenitudinem beatitudinis suae ibi me remunerabit. Et est dictum a simili, quia si quis rex debet ducere reginam, prius divitias suas ostendit. Amicae audientes eam introductam esse, sperantes ejus beatitudinis participes fieri, apostrophen ad Christum faciunt, ita: O Christe, quia sponsam introduxisti, ideo ut et nos illuc secum introducamur, exsultabimus, id est bene operabimur. Quando enim quis bene operatur, totum corpus movetur. Sic etiam exsultabimus et laetabimur, sed mente; ac si dicat: Et bene operabimur et cogitabimus, quod erit nobis gaudium, in te, scilicet tendentes, id est in spe tui. Et quia hoc ad horam possit (0522C)esse dicit: Memores, id est memoriter imitantes ubera tua, id est praecepta tua, quae sunt super vinum, id est meliora saeculari scientia, id est nunquam obliviscemur praeceptorum tuorum, quae dicunt: Non qui coeperit, sed qui perseveraverit, hic salvus erit (Matth. XXIV, 13). Et hoc merito, quia magistri nostri qui sunt diligunt te, ideoque imitatores eorum debemus te diligere. Sponsa intelligens illas se vel e sequi, timens ne deficiant ingruentibus malis, praedicit sibi quae immineant, ut postea hortetur ad perseverantiam.
VERS. 4, 5.-- Nigra sum, sed formosa, quasi dicat: Si volueritis imitari me, oportet vos multas tribulationes pati, sicut et ego passa sum; et ponit effectum pro causa, id est, nigra sum quidem corpore propter tribulationes, sed formosa interius. Vobis hoc dico, quae nitimini ut sitis filiae instructae doctrina, quae jam locantur in superiori coelesti Jerusalem. Et ita sum nigra sicut tabernaculum Cedar, qui (0522D)merito fuit niger. Cedar enim interpretatur tenebrae, filius Ismaelis, qui pro nequitia sua adeo omnibus odiosus fuit, ut nunquam ausus esset in certa sede manere, sed semper in tabernaculis, de quo scriptum est: Manus ejus contra omnes, et manus omnium contra eum (Gen. XVI, 12). Non autem debemus intelligere tabernacula esse nigra, sed ipsum in tabernaculis. Ita nigra sum immerito, sicut Cedar tabernaculum est merito, sed interius formosa sicut pellis Salomonis, de mortuis animalibus sumpta, a pilis mundata, arcam Dei protegebat. Quisque fidelis est pellis Salomonis, propter quem carnem suam mortificat, et mundat a pilis superfluitatum, et protegit aurum Domini, id est Ecclesiam, in qua continentur sancta sanctorum, a pluviis daemoniaci impetus. Nolite considerare quod fusca sim, scilicet quamvis patior tribulationes, propter quas nigra sum, nolite tamen terreri considerantes quod fusca sim, quia decoloravit me sol, id est popter Jerusalem passa (0523A)sum tribulationes. Filii matris meae, id est ideo quia propter eum sum passa, illi qui jam sunt filii, id est instructi eorum praedicatione quorum ego, pugnaverunt positi contra me, id est imitantes me, contra vitia pugnaverunt. Contra me dicit ad similitudinem eorum qui volentes imitari aliquos, ponunt se in conspectu eorum, ut plene videant habitum eorum, et quia posuerunt me custodem in vineis, id est proposuerunt ut exemplo meo se custodirent. In vineis, id est in seipsis, meo exemplo vineis factis, qui interius per virtutes sunt virides, exterius per tribulationes, per jejunia sicci sicut vinea. Ego autem tantum illis custodiendis innitebar, quod vineam meam, id est vitam meam, per quem vineam aliam, id est alios bonos mihi acquirerem, quibus essem custos, id est me ipsum non custodivi, id est mei ipsius curam non egi.
VERS. 6-8.-- Indica mihi, quem diligit anima mea, ubi pascas, ubi cubes in meridie. Vox amicarum, ac (0523B)si dicat: Quoniam illi jam imitatione mei tantum sunt provecti, ut non dicantur filii tui, sed filii matris tuae, id est fratres et patres tui, volo et ego imitari te, sed cum video te in tormentis denigrari, video non minus alios; ideoque cum te ab illis nequeam discernere, o Christe, quem diligit anima mea, indica mihi, id est discretionem cognoscendi. Ubi pascas, id est in quibus sunt pascua tua, id est in quibus delecteris. Ubi cubes, id est frequenter quiescas, in meridie, id est in fervore charitatis. Ne vagari incipiam post greges sodalium tuorum, id est ad imitationem haereticorum, qui sunt greges. id est bestialiter viventes, non coelestibus inhaerentes, sed lasciviam implentes, quia adeo se extollunt, ut dicant se sodales, id est pares tuis, vel amicos primos. Si ignoras te, o pulchra. Ac si Christus dicat: Bene facis, quod illos in quibus pasco, discernere cupis. Nam si ignoras te, id est tuos quos tu debes imitari, o pulcherrima mulierum, id est quomodo (0523C)sis in virtutibus caeteris sectis valentior, fies sordida per mulieres. Ideo sectas accepimus, quia sicut mulieres pariunt, et nutriunt filios, ita quaeque secta. Egredieris, id est si ignoras, egredere, id est egredieris a consortio bonorum. Et ubi, id est penitus recedes, id est non tantum tu errabis, sed etiam alios seduces. Tu abiens post vestigia, id est imitans dicta et opera gregum, id est haereticorum, et hoc est quod dicit: Pasce, id est vel nutries haedos tuos, id est subditos tuos, verbo et opere putridos. Juxta tabernacula pastorum. Haeretici semper associant se fidelibus, sed nunquam habitationem Christianae religionis intrant, sed juxta sunt, quia fideles se similant, ideoque maxima cura adhibenda est, ne putantes haereticos esse fideles, post illos vagemur. Tabernacula pastorum dicit, quia fideles quique, qui invigilant ut gregem custodiant, dum in hoc mundo sunt, semper quasi impeditione laborant. Equitatui meo, ac si dicat: Dixi, si ignoras, egredieris, sed neque ignoraberis neque egredieris. (0523D)Nam educam te a seductoribus, sicut eduxi filios Israel a superbia Pharaonis, et hoc est quod dicit, equitatui, hoc est exercitui meo, qui mihi militabat, scilicet existenti in curribus, id est in superbia. Superbia enim in curribus residebat Pharaonis, qui interpretatur diabolus, quasi diceret: Illis qui erant in tempore Pharaonis, assimilavi te, ut quemadmodum illos ab Aegypto eduxi, et per mare Rubrum in terram transduxi deserti, sic et te ab Aegypto, id est a tenebris hujus mundi per mare Rubrum, id est per baptismum transduxi ad terram promissionis, id est matrem tuam Jerusalem, Pharaone et pompis ejus in mari baptismatis submersis, ut sic amica mea maneres.
VERS. 9-12.-- Pulchrae sunt genae tuae sicut turturis, ac si dicat: Ego educam te, et hoc per genas tuas et collum tuum. Qui enim sunt genae tuae et collum tuum, hoc tibi sit signum, quia pulchrae decore virtutum sunt, scilicet habentes similem vitam (0524A)vitae turturis, quae pro cantu gemitum solet edere, et quae uno marito contenta est. Per genas ideo praedicatores intelligimus, quia in genis duo notantur, dentes scilicet quibus cibus annullatur, et signum est pudoris; quae in fidelibus notantur praedicatoribus, in quibus semper est pudor peccandi, et in quibus praedicatoribus dentes sunt annullantes vitia. Qui turturi merito comparantur, cum tota vita sua sit gemitus et dolor pro suis et alienis vitiis, et uno sint contenti marito, scilicet Christo. Per collum diversa similitudine notamus eosdem, quia per collum inferiora capiti junguntur, et omnibus ad inferiora trajicitur, sic per praedicatores praeceptorum capitis nostri, scilicet Christi, transmittuntur in inferiora membra Ecclesiae, per eos, quasi per columnas jungimur Christo; qui bene monilibus comparantur, quia ornant Ecclesiam sapientia et doctrina, et nutriunt sinum virtutum, ne adulter diabolus manum violentiae injiciat. Amici, id est perfecti (0524B)in Ecclesia, audientes se a sponso vocari genas et collum, seque promitti Ecclesiae duces futuros, libenter sibi ducatum offerunt; ita murenulas id est inaures, quia murenula, dum capitur, in orbem volutatur ut inauris. Per inaures, quae ad aurem pendent, praedicationem, quae ad aurem tendit, notamus; per rotunditatem inaurium perfectionem notamus praedicationis. Aureas. Quid auro est pretiosius inter metalla? Per aurum notamus charitatem, quae inter virtutes major videtur, quia magno labore excoquitur: Ideoque per illud notamus sapientiam, quia magno labore acquiritur. Faciemus tibi, id est ad tuam utilitatem faciemus praedicationem tuam cum sapientia et charitate. Vermiculatas argento, disjunctas ut vermes, argento, id est divino eloquio, compositionis dictamine lucente, ut argento. Et hoc merito, quia sponsus tuus inenarrabilia fecit, et hoc est quod dicit. Cum esset rex, id est nullius indigens, in accubitu suo, id (0524C)est in majestate divinitatis suae, fecit me in virtutibus redundare, et hoc est quod dicit: Nardus mea, id est humilitas mea, dedit odorem suum, id est formam bonae operationis. Cum superius dixit faciemus plurali, hic ideo singulari utitur, quia, cum sint plures in Ecclesia, tamen unitate fidei unum sunt, et non tantum me redolere fecit, sed et incarnatus et mortuus est pro me. Ideoque dilectus meus est fasciculus, id est pondus, myrrhae, id est tristitiae, sed habitae de morte ejus, quia myrrha in sepulcris mortuorum solebat poni; unde Magi ad cunabulum Domini vagientis myrrham tulerunt, mortem ejus significantes mihi ad honorem meum, quia plures sunt qui non modo ad honorem utuntur, sed potius ad dedecus, sed Dominicae passionis reminisci summus honor est. Inter ubera mea, id est in praedicatione mea commorabitur, id est quidquid praedicavero memoria ejus condietur, vel intus ubera mea, id est in corde, quod intus ubera situm est. Ipse erat mihi botrus Cypri, id est calix inebrians. (0524D)Botrus est fasciculus uvarum; Cyprus est insula optimis abundans vineis. Unde dicit:
VERS. 13-16.-- Botrus Cypri, id est memoria passionis ejus inebriavit me, ut non immemor pro meis praedicando, non dubitem mortem subire. Vel obliviscitur sui, qui vino Cypri inebriatur. In vineis, id est in illis qui interius virides, exterius sicci facti sunt. Per me inebriabor apud me, pro illo mortem subiturus, sed quia quidam videntur vineae, et non sunt, addidit, Engaddi, id est purgati. Engaddi est mons et interpretatur fons haedi, id est baptismatis, ad quem haedi, id est putridi vitiis conveniunt, et agni, id est purgati recedunt. Vel ita: Ideo quia me redolentem fecit, commorabitur in corde meo pondus tristitiae. Dilectus meus mihi, id est semper passionem ejus recolens multum dolebo, et ipse in vineis Engaddi, id est in nobis erit botrus Cypri, id est laetitia resurrectionis ejus, ut per vinum laetitiam notemus. Christus audiens compunctionem praedicatorum (0525A)et benignitatem quam erga minores habent, ad ipsam quam superius dixit: Indica mihi, etc., dicit: Ecce quam egressuram dixi, et sordidam futuram, si te ignores cum et ipsi tibi libenter assentiant, quos duces tibi ad fidem, pulchra es fide istos imitando, et amica mea, id est sic facta es conscia secretorum meorum. Ecce tu pulchra es operatione, et hoc merito, quia oculi tui, id est provisores tui, quos genas et collum superius dixi, sicut columbarum. In transitione dictum est, oculi tui sicut columbae. In columba septem naturas notamus, quae virtutibus fidelium annotantur, per quae septem dona sancti Spiritus notamus. Ipsa felle caret, neminem laedit, sic fidelis, omni felle carens nequitiae, neminem dolo circumvenit. Ipsa alienos pullos nutrit, sic filios iniquitatis incorporat sibi fidelis, et doctrina spirituali nutrit. Grana decora legit, sibi fidelis de Scripturis sanctis legens, salubres eligit sibi sententias. In foraminibus petrae nidificat, ut serpentum lapsus evitet, (0525B)sic fidelis in foraminibus lateris Christi ponit sedem, et sic diabolum pellit, quia tanta est sibi spes in eo qui pro se mortuus est, quod diabolus nullatenus possit ingredi. Super rivulos aquarum versatur, ut in aquis umbram accipitris prospiciens, acute adventum ejus declinet, et inde pullis suis potum deferat, sic fidelis in Scripturis studens, declinat adventum hostis: unde et colligit sententias, quibus pullos potet. Gemitum pro cantu habet, sic fidelis suis et alienis ingemiscit delictis. Illa audiens laudari se a Sponso, ait: O Domine, tu dicis me pulchram, sed ecce tu solus naturaliter es pulcher, dilecte mi, in divinitate, et decorus in humanitate. Ego vero per te et tuos. Et quia ego pulchra, et tu pulcher, merito lectus noster, id est scientia; quo ego et tu quiescimus, est floridus virtutibus. Et quia posset fieri ut flante vento tentationis nitorem perdat virtutum, inquit, ut flos campi, flante aquilone. Tigna domorum nostrarum cedrina, laquearia cypressina. Tigna sunt superior pars domus, quae pluvias repellit, per quae (0525C)praedicatores intelligimus, qui Ecclesiam ab imbre daemoniaco tuentur. Per domos diversas, secundum regenerationes Ecclesias intelligimus. In quibus diversi fideles coadunantur, ut in domo diversae parietes; paries tectum, fundamentum cedrina, imputribiles, id est indeficientes sunt, quorum odor operationes fugat serpentis, id est daemonis. Cedrus est arbor imputribilis, cujus odor fugat serpentes. Laquearia nostra, id est qui infra praedicatores sunt ut eremitae, sicut laquearia, id est caelatum domus sub tignis, illa sunt cypressina, id est imputribilia. Ac si dicatur: Et si in praedicatione non expellant daemones, fide tamen et opere indeficientes sunt. Cypressus est arbor imputribilis. Cui respondet Sponsus. Bene dicis me pulchrum, ideoque lectulum nostrum floridum, quia ego sum honor campi, id est honor Ecclesiae. Per campum ideo Ecclesiam intelligimus, quia quemadmodum diversi in campo nascuntur flores, sic in Ecclesia diversi fideles. Vel (0525D)campus est planus et apertus, sic fides sanctorum.
CAPUT II. VERS. 1-6.-- Ego flos campi et lilium convallium, id est honor humilium qui irrigantur aqua praedicationis stillantis ab utroque monte, id est Veteri et Novo Testamento. Et sicut ego sum lilium inter spinas, id est tormenta pungentia, et non amitto odorem, sic tu amica mea es inter filias, id est diversas sectas, quae te pungunt ut spinae; tu tamen nitorem virtutum tenes. Vel ita: Ego flos partus, quia sicut flos sine mistione emittitur, sic Christus sine semine, id est campo inarato, id est ab intermerata Virgine procreatus est. Et lilium convallium, id est gloria et decus humilium parentum. Sicut enim lilium sum inter spinas, id est tutores, sic, tu amica mea debes esse inter filias pungentes. Et ipsa plura si patiar, ad te, confugiam, cujus fructu, et umbra reficiar, et odore. Vel ita. Non est mirum si honorem inter spinas retineo, quia tu me sustines. Sicut (0526A)malus inter ligna spinarum est amabilior, sic amicus meus inter filios, id est fideles in Ecclesia. In malo tria notamus, fructum, umbram, et odorem. Unde peregrini, a calore solis et labore itineris fessi, nullam magis optant arborem cujus umbra ab ardore refrigerentur, et fructu et odore reficiantur, sic fideles, in ardore hujus tormenti et itinere fessi ad Christum confugiunt, et umbra confessionis ejus refrigerantur, ejusque fructu, id est Eucharistia reficiuntur, et odore bonitatis ejus fetor vitiorum expellitur. Et ideo quia talis est desiderabam eum et sedi, id est quievi aestus tormentorum et saeculares labores devitans. Sub umbra illius quem desiderabam sedi, idest fructus, idest eucharistia, dulcis gutturi meo, quia sicut guttur carnalia, ita cor sapit spiritualia. Si qui autem ita remoti sunt, ut jam aspectus hominum aufugiant ut plures eremitae, et eucharistia non fungantur corporaliter, sed spiritualiter, tamen fide et spe utuntur. Introduxit me (0526B)rex in cellaria. Ac si dicat, quia ad eum confugi, introduxit me in cellam, id est in beatitudinem vinariam, id est obliviosam, id est tanta donavit me beatitudine, ut penitus praeteritorum obliviscerer velut ebrius. Ordinavit in me charitatem, id est omnes ordines charitatis posuit in me, videlicet ut proximum et Deum diligerem, et inimicum propter Deum, ne dubitarem pro salute filiorum mortis subire patibulum. Fulcite me floribus. Ac si dicat, quia charitatem me fecit habere, ideo vos diligo, et quia vos diligo fulcite, id est implete me in numerum perfectorum, floribus, id est virtutibus. Ac si dicatur. Ita abundate virtutibus, quae vos sustineant, ut sitis digni participes fieri donorum Dei in Ecclesia, et ita operamini ut ipsa vos vestiat a frigore iniquitatis. Hoc autem vobis dico, non pro terreno commodo, sed quia pro amore langueo, id est intolerabiliter diligo eum qui ordinavit in me charitatem, quia etiam inimicos nos jussit diligere, cui vos conjungere nitor. Et quia eum tantum diligo, ideo laeva ejus sub capite meo, id est (0526C)sinistra ejus sub capite, id est sub mente mea, quae est caput cogitationum. Ac si dicatur. Omnia terrena quae in creaturis sunt Dei debiliora, quemadmodum sinistra pars in homine ad comparationem dexterae, erunt sub mente mea, id est mens mea despiciet ea. Et dextera illius, id est coelestia amplexabitur me, id est quidquid in hoc mundo fecero ad respectum coelestium erit. Ac si dicatur. Non tantum ego hoc vobis suadeo, sed ipse vobis dicit.
VERS. 7.-- Adjuro vos, filiae Jerusalem idest alligo vos, per capreas cervosque camporum, id est per fideles in Ecclesia conversantes. Ne suscitetis et ne commoveatis a quiete mentis, id est ut sitis obedientes magistris vestris. Dum autem fidelibus non rebellibus praedicat, quasi in lecto quiescit. Vel si ad horam repellatis, non tamen evigilare facietis, id est ex toto conturbetis dilectam meam, idest sponsam meam, quoadusque ipsa velit, scilicet vos corrigere, idest quod diu in vobis displicuerit, quod sit (0526D)dignum correptione. Per hoc quod dicit, adjuro, notanus eos eam volentes quibus praedicatur ad fidem sanctorum convertere. Non enim valeret adjuratio per sanctos Dei ad infideles, magis quod si quis paganus aliquem per Jovem adjuraret. O filiae Jerusalem, scilicet futurae. In caprea quatuor notantur, quae fidelibus quoque conveniunt: Acutus visus herbas eligendi salubres, sic fidelis divinas sententias. De monte ad montem ascendunt, sic fideles de virtute in virtutem. Cibum comestum ruminant, fideles divinas sententias intellectas ad memoriam reducunt. Si quando vulneratur, herbam dictamnum comedit, sic fideles, si quando sagitta diaboli percutiuntur, ad Christum recurrunt et sanantur. In cervis tria notantur. Serpentes transglutiunt, et postea currunt ad fontem; quo gustato purgantur a veneno, et pilis renovantur, fideles quoque, veneno gustato diaboli, ad fontem Christum currunt, et pilis vitiorum nudantur. Cum fugantur a canibus cornibus (0527A)super tergum positis, per spinas faciunt sibi viam, ut ibi impetum eorum devitent, sic fideles cornibus virtutum super fragilitatem carnis positis, devitant minas tyrannorum. Mutant pascua, in unum congregati quasi agmen faciunt, et sic praecedens unusquisque caput sequentis supportat ne deficiant, propter onus cornuum, sic fidelis si viderit proximum egere necessariis, supportat eum, alimenta praebens ei, ut sanctus Nicolaus illi qui stupro filias destinaverat. Si viderit eum poenitentia peccatorum gravari, allevat eum, partem in se recipiens.
VERS. 8, 9.-- Vox dilecti mei. Ac si dicat: Ista vox quam modo dixi, non est mea, sed dilecti mei. Tunc enim nos adjuravit, et omne genus humanum quando pro nobis redimendis dignatus est earnem suscipere, et mortem subire. Quis enim tam durus, tam lapideus est, cum sit rationabilis, si noverit Deum tanta pro servis passum, qui non cogitet se monitum fuisse ad patriam unde est oriundus reverti. Quasi ipse Christus voce sua locutus esset: Ecce (0527B)veniet iste. Ac si dicatur; vere hoc modo locutus est. Nam ipse venit incarnari, et adventus ejus valet. Ac si esset locutus, si rationabilitatem habueritis, Saliens, id est venit ut saltus suos ostenderet, scilicet de coelo in uterum, hinc in crucem, et reliqua. In montibus, id est in apostolis, sed nos minores quasi colles transiliens, quia pro parvitate intelligentiae non pleniter saltus suos novimus, ut apostoli quibus secreta coelestia patuerunt. Similis est dilectus ostensione, qualis venit in praecedenti versu ostendit, per quos veteres, qui pleniter adventum ejus noverunt, et pleniter testimonium adventus ejus perhibere potuerunt. Nunc enim quia sapiens et velox in destituendis peccatis, et faciendis miraculis, in caprea discretionem, qui fuissent eligendi, qui non, in hinnulo velocitatem, qui parentibus velocior est in cervis, patriarchas, de quorum progenie apostoli, et ipse Christus secundum carnem natus est, accipimus. Vere ipse erat velocior, neque enim levita, neque (0527C)sacerdos semivivum qui descenderat a Jerusalem in Jericho a vulneribus sanaverunt, donec Samaritanus eum in jumentum posuit, et stabulario commisit. En ipse stat. Ac si dicatur: Quandoquidem vos adjurat ipse, bene suis et ipsi obedire debetis; quia ipse stat post parietem, quia ipse moratur ad destruenda vitia nostra, quae sunt quasi paries inter nos et ipsum, et hoc est dictum ad similitudinem alicujus principis, qui cum vult alicujus civitatem intrare, stat juxta muros tam diu, donec interpellat eos respiciens per fenestram. Cujus gratia nostri miserta est, per fenestras, id est per praesentia miracula, quia sicut fenestrae domum illuminant sic miracula Christi corda hominum. Quod vero dicimus praesentia, non habemus auctoritatem verbi, sed per hoc quod sequitur, notamus praeterita. Et bene respexit, quia non tantum praedicavit, sed miracula fecit, ut qui nobis nollent credere, saltem miraculis acquiescerent. Tanta enim attentio remedendi (0527D)nos erat in eo per cancellos, id est per praeteritos Patres, videlicet Moysen et Aaron et caeteros nobis multa miracula promisit, qui Ecclesiae principium fuerunt, velut cancelli sunt templi.
VERS. 10-17.-- En dilectus meus loquitur mihi, id est in illis praedictis vobis dicit, hoc est mihi ut vos ad fidem ducam. Surge, id est propera, terrenis posthabitis; propera absque dilatione amica mea. columba mea, in fide, formosa mea in operatione, et veni, id est fac alios venire, quod potes bene facere. Jam enim hiems, id est frigus iniquitatis, transiit; imber, idest persecutio tyrannidis abiit et penitus recessit; flores, id est initia virtutum apparuerunt, id est incipiunt bene operari, quod est signum virtutis in terra nostra sed futura, quicunque se colunt vomere correctionis pro spe aeternae retributionis. Tempus putationis, id est amputentur praedicatione superflua, si qua in eis maneant. Vox curturis audita est in terra nostra. Ac si dicatur: Vere tempus (0528A)est, nam audivit praedicationem meam. Christus se turturi comparat propter castitatem et gemitum vocis. Ficus, id est Judea hactenus sterilis, protulit grossos suos, id est bona opera. Vineae, id est gentes futurae vineae florentes in opere, dederunt odorem suum, id est famam bonae operationis. Surge, propera, amica mea, columba mea, propter interposita reperit superius dicta. In foraminibus petrae, id est in vulneribus Christi. Quidquid praedices de vulneribus Christi, ne exeat quin de illo loquaris, qui sunt tibi in hostes, ut foramen petrae, columbae est in serpentes. In cavernae maceriae, id est in custodia Patrum, quia multi prophetae ad unum tendunt, ut multi lapides ad parietem construendum. Ostende mihi faciem tuam, id est mentem tuam, quia ut homo in facie aspicit, sic Deus in corde. Ac si dicatur: Ita sit mens tua pura, ut digna sit in conspectu meo. Sonet vox tua, id est praedicatio in auribus meis, id est talis sit ut digna a me exaudiri. Vere si praedicaveris, a me exaudieris, et faciem tuam videbo. Nam vox tua (0528B)dulcis, et facies tua decora. Capite nobis vulpes parvulas, quae demoliuntur vineas. Ac si dicat: Tu quiquidem praedicabis, sed cavendum est ne haeretici praedicando te decipiant, et hoc est quod dicit, capite, id est intercipite sententias eorum, ne quid habeant contra miscere. Vulpes, id est haereticos, propter astutiam, parvulae, quia se humiles fingunt. Quae demoliuntur, id est corrodunt dente deceptionis vineas, id est Ecclesias, et cavendum est. Nam vinea, scilicet futura, floruit, id est jam incoepit bene operari, et dilectus meus loquitur mihi, et ideo illi obediam donec aspiret, id est refrigeret nos a labore mundi dies, scilicet judicii, et inclinentur, id est transeant umbrae, id est terrena.
Et ut obedire tibi possim, ut ad effectum perveniat, respiret, id est appareat te mihi in auxilio adesse. Sed quod dixit revertere, notandum est quasdam praedicationes non exaudisse. Tunc enim videtur Deus abesse, quando auditores indurari non (0528C)acquiescunt. Similis esto capreae acutum visum habens, hinnuloque cervorum velocius miracula faciens, et genus humanum ab hoste redimens, id est ita venias ut cito eligas qui sunt eligendi. Super montes Bethel, id est nos protegas qui sumus montes Dei, id est praedicatores in domo Dei. Beth enim interpretatur domus, vel Deus. Domine, tu debes reverti ut per me praedicatio tua repleatur, quia nisi quis praedicet illis, non poterunt converti magis quam ego potui. Sed quia praedicatores me invenerunt, ideo conversa sum. Et hoc est quod narrat.
CAPUT III. VERS. 1-5.-- In lectulo meo, id est eram in lectulo, id est in terrenis divitiis in quibus dormivi a bono in peccatis. Per noctes, id est per paganos auctores, qui ad inferni noctem ducunt, quaesivi, id est imitando exempla eorum, volui jungi Deo, a quibus nomen Dei audivi, non viam quae ad eum tendit, quem diligit scilicet anima mea, id est intentio mea. (0528D)Quaesivi illum. Ac si dicatur, saepius pro nimia afflictione, et non inveni, id est non potui habere notitiam osculi sui super illos. Et ideo proposui mecum dicens: Surgam a lectulo vitiorum, et circuibo civitatem, id est nitar imitari dicta et facta illorum qui sunt in civitate, id est in Ecclesia. Quia sicut civitas circumdata est muris et magis culta in urbanitate, sic fideles in virtutibus coluntur, quibus tutantur: Per vicos et plateas, quae circumeunt civitatem, id est circuibo civitatem, ut quem diligit anima mea quaeram per vicos, id est martyres, qui acriorem ducunt vitam. Per plateas, id est confessores et caeteros bonos, qui latiorem viam habent, id est imitando eos. Quaesivi illum, scilicet per noctem, et non inveni. Repetita est causa superius dicta. Ideo autem istos imitor, cum per auditores, id est, libros gentilium non perfeci, quia invenerunt me, id est praedicaverunt mihi vigiles, id est praedicatores, qui vigilant ad custodiendam civitatem, quibus dixi: Num quem (0529A)diligit anima mea vidistis? Ac si dicatur: Priusquam illis crederem, perscrutata sum si tales verbo et opere quod vidissent, id est habuissent notitiam Dei vivi. Paululum cum pertransissem eos quasi perscrutata sum eos, didici errorem meum per illos exuere, et cum paululum petransissem ab errore meo, per eos, id est praedicationem eorum. Hoc autem dictum est, t si u diceret, transitum feci de loco ad locum: Inveni quem diligit anima mea, majorem ardorem bene operandi habitu, vel majorem scientiam, et quia eum inveni et meo desiderio et ostensione vigilavi, tenui eum, id est a memoria mea nunquam postea dicessit, nec dimittam, donec introducam, id est manifestem eum praedicatione mea, in domum, id est in nationem gentium, quae est mater mea carnaliter, et non solum in gentem scilicet introducam eum, sed et in cubiculum genitricis meae, id est in cor quorumdam de gentibus, qui sunt gentes carnaliter. Per cubile ideo cor intelligitur, quia, sicut in cubili membra ita in corde cogitationes versantur.
(0529B)VERS. 5-9.-- Adjuro vos, filiae Jerusalem. Christus, audiens effectum gentilium in convertenda Judaea, adjurat ipsos convertendos ne sint rebelles. Vel ipsa in gentilitatem, ne aliquam vim faciat quibus praedicat. Quae est ista quae ascendit, de virtute in virtutem, sed hactenus per desertum, id est per gentilitatem, hactenus a lege desertam et miraculis divinis. Sicut virgula fumi, id est rectam in virtutibus, fumi, id est bonarum operationum, ex aromatibus, id est confessoris Mirrhae, id est martyrum thuris, id est confessorum, et universi pulveris, id est omnium bonerum qui conteruntur jejuniis, persecutionibus, ut pulvis, et pigmentarii, id est Christi, qui conficit virtutes ut pigmentarius species. Hoc est dicere: Ipsa est virgula, id est recte tendens ad alta, quae rectitudo est habens famam bonae operationis, et hoc secundum omnes partes, videlicet martyres, confessores, et certos bonos, ex quibus omnibus caeteros Christus quasi aromata conficit. En lectulum, scilicet (0529C)Ecclesia gentilis respondet dicens: Non est mirum si talis sum. En lectulum Salomonis, id est mei, ubi verus Salomon caput reclinat, Sexaginta, id est qui custodiunt sex opera misericordiae: visitare infirmos, vestire nudos, sitientes potare, esurientes cibare, et caetera quae in Evangelio leguntur, quique servant Decalogum mandatorum, id est perfecti, et fortes, id est perseverantes, id est ex fortissimis Israel, ita sunt perseverantes ut perseverantissimi, in omnibus Deum videntes. Ambiunt, id est nocte et die vigilant, ut lectum custodiant, id est se et alios. Omnes tenentes gladios, expositio est quam ambiunt. Gladios, id est verbum praedicationis, quia occidunt homines in hoc quod sunt occidendi, et quia quidam, etsi sciant, non tamen apti, dicit ad bella vitiorum doctissimi. Et quia restat ut cujus vita contemnitur, praedicatio quoque contemnatur, addit et ensis cujusque, id est vigilans custodia, super femur suum, id est carnis concupiscentiam, quia in femore oritur (0529D)libido. Et hoc propter timores nocturnos, id est occultas insidias diaboli quae ducunt ad noctem, et quomodo aliquis ad lectum illum provenire possit, id est ut sit ipse lectus, ostendit. Ferculum, id est mensa, in qua debemus refici, ut postea quiescamus in lecto, id est Scriptura, sibi, id est ad honorem suum; rex Salomon, id est, Christus, de lignis, id est de thuris, Libani, id est candidorum. Libanus interpretatur candidatio. Et hoc est dicere: Ad honorem Christi factae sunt Scripturae de vitis patrum, ut illos imitando ascendamus ad lectum.
VERS. 10, 11.-- Columnas fecit argenteas, id est Vetus et Novum Testamentum fecit lucem et nitorem eloquii coelestis, quibus inniteretur Scriptura Patrum, quia, nisi affirmarentur gesta Patrum non discrepare a praecepto Novi et Veteris Testamenti, stare non possent. Reclinatorium aureum, id est illos qui et vitas Patrum et Novum et Vetus Testamentum exponerent, fecit aureos, id est, charitativos (0530A)et sapientes, tales videlicet in quibus filius hominis caput reclinaret. Ascensum purpureum, id est crucem Christi, cujus exemplo fierent purpurei, id est martyres, propter ruborem purpureum notamus, sanguinem quo ascendunt in Jerusalem. Media charitate constravit, propter filias Jerusalem, id est ordinavit lectum media charitate, id est ut alii praeter martyres ascendant, et hoc propter filias Jerusalem, non propter filios, id est propter molles, qui martyrium sufferre non possunt. Hic Dei misericordia notatur, qui non omnes martyres jubet fieri, sed et illos qui sunt lectus ejus, charitatem jubet mediam habere, id est communem martyribus et caeteris. Egredimini. Ac si dicatur, Cum talis sit Salomon, egredimini ab errore vestro, et videte, id est Salomonem esse, cognoscite Regem regum, et Dominum dominantium. Vos filiae Jerusalem, si cognoscitis Regem vestrum, eritis cives ejus, vos positae in diademate, id est in memoria ejus, qui fuit causa coronae sibi devicto hoste, et praeda reducta. Quo scilicet (0530B)diedemate coronavit eum mater sua, id est sancta Maria, in die, id est habentis in memoria diem desponsationis ejus, id est mortis qua Ecclesiam sibi desponsavit. Et in die laetitiae cordis ejus, id est habentis diem resurrectionis, quae fuit laetitia cordis ejus, id est apostolorum et reliquorum bonorum. Vel ita: In diademate, id est mementote passionis quando spinea corona apposita est sibi, qua coronavit eum mater sua, id est Judaea et in die desponsationis, id est nativitatis, quia cum carnem assumpsit, Ecclesiam sibi desponsavit. Quod sequitur, sicut scriptum est:
CAPUT IV. VERS. 1-3.-- Quam pulchra es, amica mea! Christus audiens nimium affectum ejus, sic eam laudat per singula. Quam pulchra es, scilicet in opere, id est in virtutibus, amica, cui quaecunque audivi a Patre nuntiavi, quam pulchra es, scilicet in opere. Oculi tui, id est provisores tui, columbarum, (0530C)id est sunt columbae, septem dona sancti Spiritus. Absque eo quod intrinsecus latet, et cum appareant exterius virtutes. Capilli tui, id est molliores, qui adhaerent, ut capiti capilli, sicut greges caprarum, id est ascendentes de virtute in virtutem, scilicet per gregem concordiam notamus. Quae ascenderunt de monte. In hoc quod sunt montes, videlicet. Galaad, id est acervus testimonii, id est omnes martyres. Martyr enim testis est. Galaad est mons in quo Jacob et Laban congesserunt acervum lapidum, id est testis foederis. Dentes tui, id est praedicatores, qui vitia conterunt, sicut greges tonsarum, id est tonsi ipsi a superfluitatibus ut oves a pondere lanae et sordium. Quae ascenderunt de lavacro, id est de baptismo, id est de hoc quod sunt baptizati ascenderunt ad montem virtutum. Omnes scilicet tui sunt gemellis fetibus, id est in dilectione Dei et proximi, et sterilis non est inter eas, qui opus bonum non faciat. Sicut vitta coccinea labia tua, id est praedicatores (0530D)tui Veteri et Novo Testamento, scilicet verbo et opere, concordantes sunt vitta, scilicet concordantes, ligantes praedicatione fideles Christo capiti suo. Qui et sunt coccinei, id est rubei sanguine martyrii, id est et alios docent et in se martyrium sustinent, et hoc probat quia ipsi sunt vittae, quia eloquium dulce. Neque enim oculum pro oculo exigis, sed inimicum diligere. Sicut fragmen mali punici genae tuae. Et quia vitia devorant, sed exterius martyrium sustinentes. Sunt autem alba in multitudine virtutum, quia poma in Africa exterius sunt rubicunda, si vero fragantur interius, sunt alba, et granata, per quae notamus multitudinem virtutum. Absque eo quod intrinsecus latet, expositum est superius.
VERS. 4-7.-- Sicut turris David collum tuum, id est praedicatores tui, quibes minores copulantur Christo, a quibus verba praedicationis trajiciuntur in membra Christi. Sicut turris David, id est inexpugnabilis defensio ejus qui est manu fortis, quia et (0531A)milites sui hostem diabolum effugant. Quae aedificata est cum propugnaculis, id est firmis sententiis quibus expugnetur, repellatur. Mille clypei, id est, infinitae honae operationes, quae fideles protegunt ut clypei, pendent ex ea, id est interius apparent. Omnis armatura fortium, id est omnes bonae operationes, omnes sententiae tales sunt, quibus fortes pugnare et tueri possunt. Duo ubera tua, id est doctores qui manifestant spiritualem intellectum duarum litterarum, veteris scilicet et novae, sunt sicut duo hinnuli capreae gemelli, id est secundum utrumque velociores in complendo comparantes. Capreae, id est Patrum, qui descripti erant in eligendo bonum et recusando malum, et de virtute in virtutem ascendentes. Gemelli, id est concordantes, qui pascuntur in liliis, in candidis virtutibus, donec aspiret dies et inclinentur umbrae, vadam ad montem myrrhae. Ac si dicatur: Cum talis sit ut dixi, vadam ad montem, id est apparebo per miracula esse in te qui es mons myrrhae, (0531B)id est martyrii, quia myrrha ungebantur corpora mortuorum, ut incorrupta servarentur, sic martyrium non corruptum servat fideles a tentationibus. Et ad colles thuris, id est ad confessores, quia, etsi non sint tam alti ut martyres, tamen vita eorum redolet ut thus. Ac sic dicatur: Et in martyribus et in confessoribus miracula ostendam, et non tantum quod es martyr et confessor, sed quia tu pulchra es, et secundum minores amica mea, et macula, id est intermissio bene operandi non est in te, quia fidelis cum dormiat Domino dormit, sive comedat Domino comedit. Et hoc est dictum ad similitudinem loricae, ubi foramina annulorum maculae vocantur, per quae minimum ferrum quem perrumpit, sed opera fidelium adeo sunt assidua, ut nullatenus perrumpti possint.
VERS. 8-11.-- Veni de Libano. Ac si dicatur: Cum ego te tantum diligo, veni, id est persiste, ita ut te et alios excolendo, ut cursu consummato et fide servata tandem in aeterna heatitudine recipiaris. De (0531C)Libano, id est de candore virtutum. Sponsa mea, quia filios mihi nutries. Quod ter dicit veni notandum est, quasi dicat veni in pueritia, ut Joannes Baptista et Nicolaus, veni in juventute, ut Martinus, veni in senectute, ut Joannes evangelista. Veni sponte et coactus infirmitate, et de purgatoriis locis. Coronaberis, id est ita venias ut digna sis corona gloriae. De capite Amana, id est praedicatione tua convertentur, qui sunt capita inter membra diaboli. Amana mons est, et interpretatur nocturna avis, id est diabolus qui circumquaque hominibus occultas ponit insidias vigilando, quasi in nocte, id est in obscuro. De vertice Sanir, id est de illis qui superiores et altiores videri volunt interne, quia Sanir interpretatur Deus vigiliarum, id est diabolus, qui invigilat ut quoscunque devoret. Et Hermon qui anathematizant peccata sua poenitentiam agendo. Hermon interpretatur anathematizans. Et de cubilibus, id est de illis in quibus leo quiescit, id est diabolus propter crudelitatem. De montibus, id est de illis qui sunt montes (0531D)inter pardos, id est haereticos, qui gloriantur de secta sua ut pardi de coloris varietate. Vulnerasti, quasi dicat: Rogo te venire, quia diligo nimium te. Dictum ad similitudinem amantium, qui sagitta amoris vulnerantur. Soror mea, id est cohaeres sponsa propter nutrituram filiorum. Vulnerasti cor meum repetitio amoris. In uno, id est in unitate fidei, oculorum, id est provisorum tuorum, et in uno, id est in unitate crine, id est crinium, quia plures unius, id est auditorum, colli tui, id est praedicatorum tuorum, id est propter unitatem praedicatorum tuorum et unitatem auditorum, qui circumdant praedicatores ad audiendam praedicationem, ut crines collum. Et ideo quia pulchrae sunt mammae tuae, id est illi qui nondum satagunt ad praedicandum, et in quibus spes tantum est, sicut in mammis spes est lactendi. Soror mea, sponsa mea, et pulchiora sunt ubera, tua vino, id est perfecti praedicatores tui sunt meliores vino, id est saeculari scientia. Et odor unguentorum tuorum, (0532A)id est fama tuorum, operum quibus vulnera diaboli sanantur super omnia aromata carnalia. Favus distillans labia tua, id est praedicatores tui in nova et veteri littera consonantes, ut labia tua, ad invicem sunt. Favus distillans, id est fluentes, et talis est eorum praedicatio. Mel, id est fortis praedicatio, et lac, id est suavis. Mel enim non datur infantibus, sed lac. Sub lingua tua, id est in corde. Et odor, id est fama vestimentorum tuorum, id est bonorum operum, quae vestiunt coram Deo, sicut odor thuris, qui omnem fetorem expellit.
VERS. 12.-- Hortus conclusus, soror mea, sponsa, quasi dicat: Ideo ad te vadam, quia potero in te delectari, qui es hortus, id est repleta multis virtutibus, conclusus circumquaque clave virtutum, ne quis bonus egredi, aut malus ingredi possit, hortus conclusus virtutibus et operationibus. Fons, id est quemadmodum fons irrigat totum hortum, sic fons baptismatis totam Ecclesiam. Fons, id est in illa Ecclesia (0532B)est baptismus, signatus crucis signaculo. Emissiones tuae. Ac si dicat: Tu talis es, sed illi qui praedicatione convertuntur, quasi emissiones, id est virgulae, quae ad radicem magnarum arborum pullulant, erunt paradisus, id est deliciae malorum punicorum, id est martyrum, et erunt emissiones tuae cum pomorum, id est confessorum fructibus, id est quos ipsi convertent, id est tales erunt in quibus delectentur magistri eorum, videlicet et martyres et confessores. Ideo per omnia confessores accipimus, quia prius dicit punica, postea poma. Absolute dicit erunt illae emissiones Cyprus cum nardo. Cyprus est arbor in Aegypto, cujus fructus cum oleo coquitur, et fit regale unguentum, sic fidelis hujus mundi tenebris exiens, emittit fructum donis sancti Spiritus coctum. Unde Christus qui est Rex regum ungitur. Nardus est arbor humillima, tamen odorifera, ita fideles humiliter habent, reddunt tamen odorem bonae operationis. Nardus cum croco, id est humiles (0532C)martyrium sustinentes. Crocus enim herba est rubei coloris, significans martyrium. Fistula et cinnamomum. Fistula est arbor duri corticis, qui contritus bibitur, et sanat viscera, sic fideles in carne contritionem patiuntur, quae in anima sanat. Cinnamomum est radix cinerei coloris, et interpretatur immaculatus, et significat illos qui per poenitentiam fiunt immaculati et reputatione se faciunt viles ut cinerem. Cum universis lignis Libani. Omnes nitore virtutum candidati et validi. Ac si dicat: Omnes qui per cyprum et nardum, etc., designari possunt, per te convertentur, id est qui praeter istos boni significantur. Myrrha et aloe. Per myrrham passionem martyrii notamus, per aloe quae in gustu amarissima est, interius vero recepta sanat afflictionem carnis, jejunando, vigilando, et caetera notamus, quae dum fiunt aspera et intolerabilia videntur, sed tamen animam intrinsecus sanant. Cum omnibus pigmentariis, id est cum omnibus donis Spiritus sancti. Et pulchra est conjunctio arborum cum unguentis, quia (0532D)cum carnem a lascivia refrenamus, consequens est ut majora dona Spiritus sancti recipiamus.
VERS. 15, 16.-- Et fons hortorum puteus aquarum viventium, quae fluunt impetu de Libano. Descripsit emissiones futuras, nunc autem unde irrigantur, videlicet a fonte baptismatis, qui est fons hortorum Ecclesiae, unde tota irrigata est. Puteus aquarum viventium, per puteum continentium profunditates, id est mysteriorum, per aquas viventes dona sancti Spiritus, quae nunquam deficiunt. Et hoc est dicere, fons baptismatis continet mysteria donorum sancti Spiritus, quae fluunt, scilicet in subditos de Libano, id est de candidatis viris et praedicatoribus, impetu, id est nullo vitio obstante, id est ita pleniter Spiritus sanctus per praedicatores operatur in auditoribus ut nullum vitium queat resistere. Surge, aquilo, et veni, auster, ac si dicat. Cum talis sit hortus meus et tales emissiones futurae; surge ergo aquilo, id est tu Satanas in frigiditatem, id est qui infrigidas mentes (0533A)hominum a fervore charitatis. Surge, id est praepara te ad impugnandum meos, et veni, id est in membris tuis infer tormenta eis. Auster, perfla hortum meum, id est sed tu Spiritus sanctus fla per hortum meum, id est inspira meis ne deficiant in tribulationibus, et fluent aromata illius, si perseveraverint passi, tunc diffamabuntur eorum bona opera. Vel ita, ac si dicat, tales erunt emissiones tuae, ut hoc fiat. Surge, id est recede, aquilo, qui horto meo insidiaris, et veni, auster, sancte Spiritus perfla hortum meum, id est inflamma illos qui sunt futuri hortus meus, et tunc fluent aromata.
VERS. 1, 2.-- Veniat dilectus meus in hortum suum. Sponsa a dilecto se laudari audiens, sic ejus adventum adoptat: Quoniam tales emissiones meae sunt, et hoc per me fieri non potest, veniat igitur dilectus meus in me, hortum suum, id est ostendat per miracula se adesse mihi in praedicatione. Ut comedat, (0533B)id est delectetur in fructibus pomorum suorum, id est super nos, qui sumus poma sua, ac quaerat tales qui fiant hortus ejus. Christus adventum suum sponsae promittit dicens: Rogas me venire et ego veniam. Unde sit tibi signum, quia ego olim veni in hortum meum, id est in primitivam Ecclesiam, sic in te veniam, cum sis soror mea et sponsa. Messui myrram meam. Ac si dicat: In his miracula ostendam, et tandem messui, id est quasi manipulos collegi in hortum myrrham meam, id est martyres meos, cum aromatibus, id est caeteris electis. Comedi favum cum melle meo, ac si dicat: Non immerito recepi eos, quia praedicatio eorum et minor et major deliciae mihi erat, et hoc est quod dicit, comedi favum, id est praedicatores, cum melle, id est forti praedicatione de me facta. Bibi, idem est quod comedi, vinum, id est praedicationem, et hoc est dicere, ad illos veni per illos miracula ostendens, id est, per aeternam vitae beatitudinem reperi, quia vita et (0533C)praedicatio eorum mihi placuerunt. Sic et te, si legitime certaveris, in aeterna beatitudine recipiam. Comedite, amici, et bibite. Ac si dicat: Ego ad vos veniam, sed vos amici id est praedicatores, quibus omnia revelavi, ita praedicate ut possitis comedere eos, id est delectari in illis quibus praedicatis. Et bibite, idem est quod comedite, sed ad minores pertinent, quia infantes non comedunt. Et inebriamini, charissimi. Ita sitis verbo praedicationis intenti, ut quantum ad vos sitis obliviscentes laboris et passionis vestrae. Ego dormio. Sponsa audiens admonitionem sponsi respondet: Sponsus meus hortatur me ad praedicationem, sed ego dormio, id est ab omnibus curis quiesco. Et ne intelligeretur carnalis dormitio, dicit: Cor meum vigilat, id est ita dormio a terrenis, ut in lege Dei mediter die ac nocte. Vox dilecti mei pulsantis, id est ideo ad praedicationem vigilo, quia haec est vox dilecti mei pulsantis, id est monentis, id est quia ipse sponsus monet, dicens: (0533D)Aperi mihi, id est aufer mihi velamina peccaminum a cordibus incredulorum. Soror, id est cohaeres, amica, cui commisi secreta mea, columba donis sancti Spiritus repleta, immaculata sine intermissione bonorum operum. Aperi dico, quia caput meum, id est divinitas mea, plenum est, id est circumdata rore, id est persecutoribus, quorum sententiae nocturnae sunt ut ros, qui dicunt se in Deum credere, sed obtenebrati sunt sententiis daemoniacis. Et cincinni, id est qui futuri sunt mei, ita in charitate devoti ut cincinni, id est, contorti capilli capitis mei, qui adhaerebunt mihi, sunt pleni guttis noctium, id est nocturnis sententiis, id est qui jam putantur membra Christi, nec non et illi qui, quando convertebantur, male erant tenentes sententias perditionis.
VERS. 3.-- Exspoliavi me tunica mea, id est respuo omnem saecularem curam, ut ad praedicationem festinarem. Quomodo induar illa, id est implicabo me (0534A)iterum saecularibus, dimissa praedicatione, cum ipse dicat: Aperi mihi, soror mea. Lavi pedes meos, id est meliori intentione operum eorum, ut tantum non verbo, sed opere bonitatis exemplo dimittendo.
VERS. 4, 5.-- Dilectus meus misit manum suam. Ac si dicat: Bene potero praedicare, quia dilectus meus misit, id est immittet manum suam in auxilium meum. Per foramen, id est auditorum aures, id est ipse faciet ut ipsi libenter auscultent per foramen, scilicet laterum suorum, id est cum ipsi audient me pro redimendo humano genere esse passum, compungentur. Et venter meus, id est molliores mei intremiscent pro peccatis sui dolentes. Respicientes ad tactum ejus, scilicet auxilium ejus. Ideo surrexi id est surgam, aperire scilicet corda fidelium dilecto meo. Manus meae, id est ideo bene potero praedicare, quia auxilium sponsi adest, et ideo quia vita mea non est contemnenda, quia hoc est quod dicit: Manus meae, id est operationes meae, (0534B)stillaverunt, id est emittendo ostendere myrrham, id est in opere meo possunt percipi, quia, si necesse sit, mortem non recusabo pati. Digiti mei, id est discretio praedicationis meae, pleni myrrha, id est charitate. Myrrha enim unguentum, unde notamus dona sancti Spiritus, sed addit probatissima; unde intelligimus charitatem, quia probatissima virtutum caeterarum, sed quia in sepulcris adhibetur, possumus notare se velle dicere tantam sibi esse charitatem cum discretione praedicationis, ut non dubitet pro salute subditorum mortem subire.
VERS. 6, 7.-- Pessulum ostii mei scilicet universalem Ecclesiam dicit. Ac si dicat: Ipse jubet aperire quid faciam, unde est signum mihi quod olim aperui pessulum, id est clausuram ostii mei, id est mentem illorum qui sunt modo mei. At ille declinaverat, id est ego aperui dilecto meo, sed hoc non sine auxilio ejus, quia ipse declinaverat, id est de coelo descenderat in me, atque transierat. Ac si dicatur: Nondum potest intelligi totus, et a me comprehendi, et (0534C)hoc est quod dicit, atque transierat, quia nulli in hac vita plena visitatio Dei conceditur, ideo transire dicitur, id est in futuro plenius videndo ostendit. Anima mea liquefacta est, ac si dicat, ideo quia ipse in me declinaverat, anima mea, id est miserorum meorum, liquefacta est a duritia iniquitatis per calorem Spiritus sancti, id est postquam illis praedicavi, citius acquieverunt, et hoc est quod dicit: ut locutus est. Postquam praedicavi, dilecto meo adjuvante, quaesivi et non inveni. Dixi superius quia transierat, et quia dixit sponsa transierat id est plenariam Divinitatis notitiam non habuit, quaesivi per Scripturas sanctas, conata ad perfectionem venire, sed non inveni, id est defeci. Vocavi, id est perseveravi inquirendo, et non respondit mihi, id est nunquam tantum inquirere potui, ut plenarie eum viderem, et hoc est dictum ad similitudinem, quia cum inquiritur is qui fonti respondet, tunc invenitur. Invenerunt me. Ad hoc quod possit quaeri, quomodo (0534D)illa cum esset in occulto, et idolis subdita aperuisset corda aliorum. Christus respondet quia invenerunt me, scilicet in praedicatione, custodes, id est praedicatores, qui custodiunt ab hoste civitatem, id est Ecclesiam, percusserunt, id est compunctionem habere fecerunt. Et vulneraverunt me, quod magis est, id est poenitentiam mihi peccatorum imposuerunt. Vel ita percusserunt cum dixerunt generaliter: Quicunque peccaverint, et poenitentiam non egerint, damnabuntur. Vulneraverunt, cum spiritualiter unusquisque scelus carpebant. Facta autem praedicatione tulerunt, id est deponere me fecerunt pallium meum, id est terrena quibus cooperiebar. Custodes murorum, id est sanctarum Scripturarum, qui ut muri civitatem, sic custodiunt Ecclesiam. Vel muri, id est virtutes, quae quemlibet tuentur.
VERS. 8-10.-- Adiuro vos, filiae. Ad si dicat: Quoniam omnia vana pro ejus amore contempsi, rogo vos videre ut ita operemini, ut in operibus vestris (0535A)notescat me vobis praedicasse, ita ut amor meus quantus sit erga vos pro Christo, appareat, et hoc est quod dicit: Adjuro, id est constringo vos, filiae scilicet futurae Jerusalem, si prosit quod inveneritis, id est quoniam jam cognovistis dilectum per me, ut annuntietis ei, id est bona opera vestra ostendatis, quia langueo amore, quia non bene operantur, nisi praedicetur eis, neque praedicatur nisi dirigantur. Qualis est dilectus tuus. Judaea audiens illam tanto ardore dilecto inservire, admirans ait: Qualis est dilectus tuus ex dilecto? Ac si dicat: Magnus est ex dilecto, id est dilectione tua video eum magnum esse. Cum tu sis pulcherrima mulierum, id est sectarum, et quod multum eum diligas cognosco, quod adjurasti nos. Quod autem repetitur, qualis est dilectus tuus, pro nimia afflictione facit, quia et ipsa eum diligere cupit. Dilectus meus candidus, id est in carne sine vitiis apparens, et rubicundus sanguine martyrii: Electus ex millibus, millenarius numerus (0535B)perfectus est, universalem notamus, ut dicatur: Iste solus est electus a Deo Patre inter omnes patriarchas, et prophetas, et apostolos et caeteros ad redimendum genus humanum.
VERS. 11-13.-- Caput ejus, id est divinitas quae caput est hominis divini, est aurum optimum, id est pretiosa divinitas est inter omnia, sicut aurum inter caetera metalla. Comae ejus. Hactenus in seipso, et secundum humanitatem et divinitatem descriptus, modo vero in membris suis, videlicet in fidelibus. Comae, id est fideles, qui quanquam sint molles inter caetera, sicut capilli inter membra capiti. Sicut elatae, vel in palmis sunt spicae simul adhaerentes, per quas quasi per catervam fidelium notamus virtutem. Per elatae intentionem in coelum, ac si dicat. Fideles tui sunt habentes multas virtutes, propter retributiones coelestes Nigrae quasi corvus. Corvorum pulli dum implumes sunt, albi sunt, et quia similes non sunt parentibus, ideo non pascuntur ab eis; sed fame coacti quemdam fetorem emittunt, (0535C)unde attractae muscae circa rostra eorum versantur, et postquam multae glomerantur, ab eis glutiuntur, sed postquam nigrescunt a parentibus amati pascuntur. Sic dum in secta Dei juvenes Ecclesiae et Christi, videlicet parentum nostrorum vestigia recusamus, ab eis non pascimur, sed fetorem vitiorum emittentes, muscis, id est sententiis diaboli pascimur, sed quando incipimus denigrari sententiis, id est passionum tribulatione, ad imitationem parentum, videlicet Ecclesiae et Christi, sustinentes, diligimur ab illis, et pascimur. Unde dicitur, nigrae quasi corvus, id est sustinentes nigredinem passionum, ut diligantur a Christo et Ecclesia ut corvus a parentibus, cum jam ad similitudinem eorum nigrescit. Oculi ejus, id est provisores per quos Ecclesiae suae utilitatem providet, sicut columba, id est repleti septem donis Spiritus sancti super rivos aquarum, id est immorantes super sententias Scripturarum praecavent sibi ita ab adventu antiqui accipitris, (0535D)quae lacte sunt lotae, id est in primis infantuli doctrina a sordibus mundati. Et resident juxta fluenta plenissima, hoc est in primis lacte loti, id est potati, postea ad plenitudinem donorum Spiritus pervenerunt. Genae illius, id est praedicatores pudicitia vitiorum devoratores, areolae aromatum, id est sedes virtutum, consitae, id est ordinatae a pigmentariis, id est ab apostolis Christi, qui in fidelibus virtutes plantant, ut pigmentarius herbas, quibus aromata serit in areola. Labia, id est praedicatores in Veteri et Novo Testamento, concordantes verbo et opere. Lilia, id est nitentes in candore, distillantia, id est ostendentia, primam myrrham, id est charitatem ad martyrium cogentem, id est in verbis et operibus tanta charitas quae martyrium pati non dubitet.
VERS. 14, 15.-- Et manus ejus tornatiles aureae, per manus opera bona notantur, per tornatiles assiduitas boni operis, in idem tendentes, ut tornatura, per aureae, charitas cum sapientia. Et hoc est dicere: (0536A)Ejus operatores a bono opere nunquam cessant, cum charitate et sapientia agentes. Pleni hyacintho, id est quidquid agunt dono sancti Spiritus fit, quia hyacinthus ignei coloris est. Venter ejus, id est molliores in Ecclesia, eburnei, id est castitate nitentes. Ebur enim candidum et castissimum animal est. Distinctus sapphiris singulares virtutes ad coelestia respiciunt. Sapphirus aerii coloris. Vel, distinctus sapphiris, quia humana fragilitas partim esurie, fatigatione, cogitatione, morte, partim divina celsitudo, miraculis, resurrectionis gloria intelligitur. In hac enim sententia humanitatis fragilitatem in Dominico bomine per ventrem intelligimus. Crura ejus, id est portitores, praedicatores ejus, marmoreae columnae, id est firmiter rectitudinem servant; per columnam rectitudinem, per marmor soliditatem. Quae fundatae, id est stabilitae super Trinitatis fundamentum, quae est aurea inter omnia velut columna super bases. Species ejus ut Libani, id est ut Libanus (0536B)celsitudine et gratia arborum alios montes, sic et Christus omnes sanctos meritorum celsitudine praecellit. Electus ut cedri, id est cedrus, quae est arbor imputribilis et fugans serpentes, eligitur in construendis aedificiis, sic solus Filius Dei ad redimendum genus humanum.
VERS. 16, 17.-- Guttur illius suavissimum, id est praedicatio ejus suavissima, quia interiora sanat. Et totus desiderabilis, quia totus Deus, totus homo, in quem desiderant angeli prospicere. Deus in majestate Patris, homo in virginitate matris, in illa Creator in ista Salvator. Talis, qualem descripsi, est dilectus meus, et ô quae debetis esse filiae Jerusalem, iste amicus meus; quia quanto devotius quisque diligit Deum, tanto familiarius habet Deum amicum sibi. Ac si dicat: Talem necesse est ut intelligas eum esse, si vis eum habere amicum. Quo abiit dilectus tuus. Ecclesia de Judaeis audiens eum talem esse, optat se sponsam sibi fieri, dicens: O pulcherrima mulierum, quo abiit dilectus tuus? ac si dicat: (0536C)Nos putabamus eum nobiscum esse, sed video quia recessit. Ostende ergo ad quos a nobis abiit, quo declinavit? id est ad quos descendit, ita ut in illis maneat, qui eum diligunt. Si ostenderis nobis qui sunt sedes ejus, quos imitando, notitiam ejus habeamus, tunc nos tecum, id est in secta tua positi, quaeremus eum verbo et opere. Eccelesia de gentibus audiens affectum Judaeae, ostendit sibi quos debeat imitari, ita:
CAPUT VI. VERS. 1.-- Dilectus meus descendit, id est in experientia rei miranda facio, in hortum suum id est in Ecclesiam, et quia in Ecclesia sunt et grana et paleae, dicit ad quam partem descendit, videlicet ad perfectos, ut per eos alios sibi adjungat, non quod non sit in minoribus. Et quia liquido appareat eum ibi esse, ad areolam aromatum, id est ad perfectiores in quibus ordinantur virtutes ut aromata in areolis. Ut pascatur in hortis, id est ad perfectiores descendit, (0536D)ut per illos virtutes acquirat, qui fiant sibi hortus in quo delectetur. Et lilia colligat, id est multitudinem virtutum ornet in illis.
VERS. 2-5.-- Ego dilecto meo, id est quia ad areolam descendit ut per me fideles sibi acquirat, Ego dilecto meo obedio, et dilectus meus mihi scilicet succurrit. Qui pascitur, id est delectatur, inter lilia, id est candore virtutum. Pulchra, ac si dicatur: Cum video hanc voluntatem in te ut alios participes mei facias, pulchra ergo es, id est sine invidia, amica mea, Suavis, id est sine austeritate invidiae in cogitatione, et decora in opere. Sicut Jerusalem, id est sicut fuerunt illi qui sunt jam visio pacis. Terribilis ut castrorum acies ordinata. Ac per hoc quod mihi adeo pulchra es, adeo terribilis es hosti, ut castrorum acies, id est sicut milites cum ordinantur ad bellum, ubi nullus locus sine munimine relinquitur, quia tanto magis malignis spiritibus sumus terribiles. Averte, averte ac si dicat, et quamvis sim (0537A)tam pulchra, propter quod videtur plenitudinem notitiae meae te posse habere, tamen averte oculos mentis tuae a me, id est noli laborare ut plenariam de divinitate scientiam habeas. Et quia ipsi me avolare, id est recedere a scientia tua fecerunt, id est quanto magis naturam divinitatis inquiris, tanto minus videris tibi scire, et ideo non debet aliquis laborare plus scire quam oportet, usque dum veniamus in patriam, ubi evacuabitur quod ex parte est, et videamus quasi a facie ad faciem. Vere es pulchra, quia capilli tui, id est fideles tui, sicut grex ascendentes de virtute in virtutem. Per gregem notamus concordiam fidei. Quae apparuerunt, scilicet caput Galaad, id est per me qui sum caput Galaad, id est acervus testimonii, id est ad quem acervantur omnes martyres. Omnes gemellis fetibus, id est omnes tui sunt in dilectione Dei et Christi. Per sterilis, omne bonum opus, non est in eis.
VERS. 6-8.-- Sicut cortex mali punici genae tuae. (0537B)Cortex mali punici rubicundus est, per quem passiones notamus, interius autem granatus et albus est, unde munditiam et multitudinem virtutum intelligimus, et hoc est dicere: Genae tuae, id est praedicatores tui pudici, et vitia annullantes, ipsi exterius sunt rubicundi passionibus, intrinsecus in anima mundati a vitiis, et in virtutibus fulgentes. Absque occultis tuis, id est tu cares illis quae debent esse occulta, id est haeresi. Sexaginta sunt reginae. Ac si quaeratur quae sunt illae filiae, et reginae, et concubinae, quae pulchritudinem sponsi laudabunt? Respondet sexaginta, id est quae sex opera misericordiae, et decem praecepta legis servant. Isti, inquam, tales sunt reginae quae amore et coelestis Spiritus intuitu, praedicatione fidei et veritatis, et sacri baptismatis fonte sobolem aeterno Regi spiritualem generant. Octoginta, id est quae pro terrenis praedicant. Et per octogenarium notamus quatuor in coelo et totidem in terra climata, et sic totum mundum. Ac si dicatur illis qui pro quolibet terrenorum praedicant, illi sunt (0537C)concubinae, id est pro carnalibus solummodo Christum praedicando et baptizando docentes. Et adolescentularum non est numerus, adolescentulae sunt Ecclesiae, quas superius filias Sion nominavit, id est noviter in baptismate renatae, quarum ideo dicit non est numerus, videlicet nec octogenarius nec sexagenarius, quia propter novitatem fidei non pleniter potest percipi, utrum sint sexaginta an octoginta. Una est columba mea. Ac si dicat, Quamvis sponsam meam ita per singula laudem, una tamen et in fide et in caeteris virtutibus, columba mea, id est donis Spiritus sancti redundans; perfecta mea, in omni bonitate, una est, scilicet interius et exterius, matri suae, id est praedicatoribus, qui eam in fide nutrierunt. Electa genitrici suae, quae eam in fide peperit. Ac si dicat: Una in fide et electa inter omnes sectas, et ad similitudinem eorum qui eos ab errore ad fidem convertunt et eorum qui eos postea cibo doctrinae salutaris nutriunt. Et quia talis est, videbunt filiae (0537D)Sion, id est noviter ad speculationem domini conversae sed et reginae, id est perfecti sese regentes, et non pro terreno lucro ad lectum Salomonis ascendentes, sed amore mariti, et concubinae, id est terreni praedicatores, non pro amore vel honore Christi praedicantes, sed pro terreno, laudaverunt eam, quia, etsi quidem pretio terrenorum praedicant, tamen benedicunt Ecclesiam laudantes. Ecclesia de Judaeis audiens gentilem a sponso adeo laudari, sic de ejus praedicatione admiratur.
VERS. 9.-- Quae est ista quae progreditur, de virtute in virtutem, et bene quasi aurora, quia jam lumen veritatis in ea ortum est, transactis tenebris ignorantiae? Aurora quippe in electis surgit, cum pravitatis pristinae tenebrae fugantur, et sese in novi luminis fulgorem convertit. In illa igitur luce quae districti Judicis adventu notatur, corpus damnati hostis ortum surgentis aurorae non videt, quia cum districtus Judex ad judicium retributionis venerit, (0538A)suorum quisque mortuorum caligine pressus, quanta claritate lumen intimi cordis surgat, ignorat. Tunc namque electa mea ad alta rapitur, ut divinitatis radiis illustretur, et quo ejus respectu profunditur, eo ultra se, gratia coruscante, sublevatur. Notatur dies, quae suorum restauratione corporum videns lumen plenius consummatur. Ortus itaque aurorae est vox Domini clarescentis Ecclesiae, quem videre reprobi nesciunt, quia a conspectu districti Judicis malorum suorum pressi ad tenebras trabuntur. Pulchra ut luna, majorem lucem in luna notamus, per solem vero perfectam. Luna autem a sole lumen recipit, sic Ecclesia a Christo. Et sicut luna noctem illustrat, sic Ecclesia noctem mundi. Quemadmodum sol solus lucet et omnes tenebras fugat, sic et Ecclesia fidelium sola lucet in mundo, et omnes haereticorum fugat tenebras, quia sui Conditoris imaginem in omni justitia et sanctitate portat. Terribilis ut castrorum acies ordinata. Quamvis sponsa tam pulchra sit, (0538B)aereis tamen potestatibus terribilis in unitate, et charitate, fidei et spei.
VERS. 10-12.-- Descendi in hortum nucum. Christus suaque Ecclesia Judaeis quae interruperat verba repetit. Ac si dicat: Quia talis est sponsa, quod merito laudabunt eam reginae et concubinae et filiae, descendi, id est per effectum videlicet, per miracula me faciam videri descendisse, ad hortum nucum, id est perfectiores. Et si Christus in omnibus membris suis sit, perfectius tamen in Petro quam in Cornelio: in Martino quam in Brictio. In nuce tria notantur, amarum exterius in cortice, infra quam testa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . carnis ex anima Conditoris dulcor est virtutum. Ut viderem, id est per majores virtutes miraculorum ostendam, ut faciam poma videri, id est fructus illorum, qui sunt convalles, id est humiles ab utroque Testamento irrigari. Et inspicerem, id est ut faciam inspici, se floruissent, id est si jam haberent initia virtutum, qui sunt futuri, vinea, id est perfecti, et germinassent, (0538C)id est si jam haberent initia virtutum emittere, qui sunt futuri mala punica, id est martyres. Nescivi; anima mea conturbavit me. Synagoga, videns Christum in sponsam suam descendisse, dolet se tantum tardasse, et sic reddit causam quare prius ad fidem non venisset. Nescivi dona sancti Spiritus hominibus dari, neque Filium Dei incarnatum, quia anima, id est pravus intellectus, quem in lege mea habebam, conturbavit me, id est non sinebat ad agnitionem veritatis converti. Revertere, revertere Sunamitis, revertere, revertere ut intueamur te. Noli turbata esse, sed revertere ad agnitionem tui redemptoris, qui tibi potius in lege et prophetis promissus est. Revertere puritate fidei et operum perfectione. O Sunamitis, id est captiva jam vinculo infidelitatis. Revertere ad tuum Redemptorem, ut salveris.
CAPUT VII. VERS. 1.-- Quid videbis in Sunamite nisi choros castrorum. Tu doles Synagogam obduratam, prope (0538D)est tempus quo choros bellantium adversus malignos spiritus et laudantium Deum videbis in ea. Quam pulchri sunt gressus tui in calceamentis, filia principis? Nunc laudes Ecclesiae ab ipso sponso proferuntur, et primo operum constantia et mortificatio voluptatum laudantur in ea: quam et filiam principis, id est Christi, ob gratiam baptismatis et nobilitatem virtutum nominat. Junctura femorum tuorum sicut monilia, quae fabricata sunt manu artificis, duorum concordia populorum spirituali prole fecundantium in junctura femorum designatur, quae sicut monilia fabricata sunt manu artificis, id est ineffabili largitate Conditoris nostri firmata. In monilibus bona opera exprimuntur.
VERS. 2-4.-- Umbilicus tuus, id est fragilitas infirmitatis nostrae crater fit tornatilis, cum conscientia mortalitatis atque infirmitatis nostrae admoniti calicem verbi salutaris prompta mente proximis propinare satagimus. Venter tuus sicut acervus tritici vallatus (0539A)liliis. Acervus tritici vallatus liliis est abundantia boni operis, quae sola perpetuae lucis colligitur in ventre memoria. In tritico multiplicatio boni operis, in liliis castitas exprimitur. Duo ubera tua. De hoc versu superius dictum est. Duo ubera tua, doctores sunt utriusque populi, hinnuli gemelli propter unam concordiam. Collum tuum sicut turris. Item in collo doctores designati sunt, qui turri eburneae propter firmitatem et pulchritudinem comparantur, qui civitati Dei et robur et decus praestant. Oculi tui, id est provisores tui, sicut piscinae in Hesebon, id est abundantes in sapientia. Hesebon civitas est, quae dicitur cingulum moeroris. Sicut piscinae adaquant totam civitatem, ita praedicatores adaquant mentes fidelium, qui moerore cincti sunt, id est jejunio et caeteris laboribus, quae sunt in porta, scilicet in introitu, filiae multitudinis, id est fidelium tendentium ad multum, id est ad Deum. Item oculi Ecclesiae doctores, propter providentiam, sicut collum propter nutrimentum. Et recte piscinae comparantur, quia (0539B)doctrinae fluenta suis auditoribus praebere non cessant. Nasus tuus sicut turris Libani. Item in naso verbi Dei dispensatores causa discretionis designantur. Turris, quia eminentissimum locum obtinet in Ecclesia, quae respicit contra Damascum, id est sanguinarios et impios, quia Damascus sanguinem bibens interpretatur.
VERS. 5-9.-- Caput tuum ut Carmelus, et comae capitis tui sicut purpura regis juncta canalibus. In capite mens designatur, in comis cognitiones, et sicut capite membra, ita mente cogitationes reguntur, ut in Carmelo, id est in sublimibus et in passione Christi quae nomine purpurae exprimitur, versentur. Canales sunt praecordia sanctorum, in quibus tales cogitationes versantur. Quam pulchra es, id est spiritualibus virtutibus! Statura tua, id est rectitudo operationis bonae semper ad victoriam tendit; uberibus doctores propter lac primae eruditionis comparantur, et hortis aequantur propter mysteria dulcissimae aeternitatis, (0539C)Dixi: Ascendam in palmam. Aperte enim victoriosissima crux palmae comparatur, in quam Christus ascendens, apprehendit fructum, id est dona, quae largitus est sanctae Ecclesiae. Igitur ex illo tempore botrus vineae germinavit, id est sancti doctores, quae majori scientia et gratia post crucem et resurrectionem Salvatoris abundabant. Et odor oris tui sicut malorum; guttur tuum sicut vinum optimum. In gutture vox praesentis doctrinae, in odore fama absentis designatur, id est apostolis praedicatoribusque maximis dedit ad medicandum, et non alteri cui totam curam servitutis et dilectionis impendit.
VERS. 10-13.-- Ego dilecto meo subdita sum, et ad me conversio ejus, me solam diligit et adjuvat ne deficiam in via. Veni, dilecte mi, egrediamur, in agrum, commemoremur in villis, quia nullatenus Ecclesia ad bonum operandum egrediendo procedere, vel in exercitio bonum operandi persistendo commorari, (0539D)vel saltem ad propositum bene agendi assurgere, vel animos auditorum suorum quantum profecerint, discernere sufficit, nisi gratia Dei, qui dixit: Ecce ego vobiscum sum, etc. (Matth. XXVIII, 20.) Item in agris Christiani, in villis pagani, in vineis Ecclesiae, in floribus fides, in fructibus virtutes, in malis punicis martyres designantur. Ibi dabo tibi ubera mea, id est parvulorum meorum paedagogos, quia in his omnibus proficiunt doctores sancti. Mandragorae dederunt odorem in portis nostris. Mandragorae propter multimoda medicaminum genera sanctorum virtutibus comparantur. Portae Ecclesiae doctores sunt sancti. In hujuscemodi portis mandragorae dant odorem, cum principales quique ex se virtutum palmam emittunt. Omnia poma nova et vetera, dilecte mi, servavi tibi: Poma nova et vetera, praecepta sive promissa sunt Novi et Veteris Testamenti, quae omnia ad ejus gratiam refert Ecclesia.
CAPUT VIII. (0540A) VERS. 1-3.-- Quis mihi det, te fratrem meum? Vox ista sanctorum antiquorum sperantium adventum Christi in carne. Sugentem ubera matris meae, id est in Synagoga nasci ac nutriri, juxta humanae conditionis naturam. Ut inveniam te foris. Intus erat dilectus, dum in principio erat Verbum (Joan. I, 1), foris, dum caro factum est (ibid., 14). Et osculer eum, id est facie ad faciem videbo, et ore ad os loquar. Et jam nemo despiciat me. Ante adventum Christi intra angustias Judaeae tantum fuit Ecclesia, post ascensionem in toto mundo. Apprehendam te, et ducam in domum matris meae, et in devotione venientem excipiam, et peracta carnis dispensatione redeuntem in domum matris meae, ubi est coelestis Jerusalem mater nostra. Ibi me docebis. Facies me potiora sperare, quam in lege habuissem. Et dabo tibi poculum ex vino condito, id est ferventem amorem variis virtutum pigmentis ornatum. Et mustum granatorum (0540B)meorum, id est gloriosorum martyrum, sanctorum triumphum, qui per ferrum flammasque ad te transire non dubitant. Laeva ejus sub capite meo, et dextera illus amplexabitur me. Laeva Incarnationis dona designat, et dextera gaudia futura sanctorum cum Christo exprimit.
VERS. 4, 5.-- Adjuro vos, filiae Jerusalem. Quae est ista quae ascendit de deserto, affluens deliciis? Vox synagogae mirantis quomodo Ecclesia de deserto gentilitatis in sponsi amplexus ascendisset, deliciis affluens, id est omnium donorum pulchritudine, innixa super dilectum suum, id est omnia quae habet ad gratiam dilecti referens, in eum, quem mihi soli imitando proposui. Sub arbore malo suscitavi te. Respondet pro sponsa Synagogae ipse sponsus. Sub arbore crucis a perpetua morte revocavi te. Ibi corrupta est mater tua, ibi violata est genitrix tua, id est major pars plebis Christum negando, et Barabbam eligendo, ad crucem reprobata est.
VERS. 6-8.-- Pone me ut signaculum super cor (0540C)tuum ut signaculum super brachium tuum, Signa brachio vel digito ob memoriam cujuslibet rei ligamus. Per cor cogitatio, et per brachium designatur operatio. Quia fortis est ut mors dileetio, dura sicut infernus aemulatio. Fortis est usque ad mortem mea dilectio in te, o Synagoga, sed tua aemulatio dura in me fuit sicut infernus, sed verte aemulationem in dilectionem, et eris mihi sponsa et soror et amica. Lampades ejus, lampades ignis atque flammarum, dilectionis lampades corda sunt fidelium. Ignis propter fervorem cordis, flammarum propter efficaciam operationis. Aquae multae non potuerunt exstinguere charitatem, neque flumina obruent illam. Aquas multas et flumina, tentationum dicit incursus. Si dederit homo omnem substantiam domus suae pro dilectione, quasi nihil despiciet eam. Sancti vero totam substantiam pro dilectionis magnitudine, quasi nihil despiciebant. Soror nostra parvula et ubera non habet. Quid faciemus sorori nostrae, in die quando alloquenda est? (0540D)Prima nascentis Ecclesiae de gentibus tempora designat, quando adhuc et parva fuit, et minus idonea praedicare verbum. Quasi sponsus Synagogae dixisset de ea: Quid faciemus sorori nostrae, in die quando alloquenda est? Ac si aperte dicat: Parva quidem numero est Ecclesia gentium, et necdum verbi mysterium sufficit subire.
VERS. 9.-- Si murus est, aedificemus super eum propugnacula argentea. Ac si diceret: Si aliquos in se fortes habet, vel claros ingenio, vel philosophia instructos, addemus illis propugnacula argentea, id est scientiam divinarum Scripturarum. Si ostium est, compingamus illud tabulis cedrinis. Si sunt simplices, tamen studio docendi inhiantes, proponamus illis exempla priorum justorum. Cedri virtutes sanctorum, et tabulae latitudinem charitatis designant. Ad haec ipsa respondet:
VERS. 10.-- Ego murus. Ego de vivis compacta sum lapidibus. Ubera mea sicut turris, ex quo facta (0541A)sum coram ipso quasi in pace, id est doctores habens fortissimos ceu turris, et qui parvulos nutrire sciant. Vinea fuit pacifico in ea, quae habet populos. Vinea, id est catholica Ecclesia fructu abundans fidei fuit pacifico, id est Christo, qui omnia pacificavit. Tradidit eam custodibus prophetis, vel apostolis, vel angelicis dignitatibus. Vir affert pro fructu ejus mille argenteos, id est in retributione aeterna hujus vineae affert mille argenteos, id est pro acquisitione regni coelestis cuncta quae mundi sunt relinquit.
VERS. 11-12.-- Vinea mea coram me est. Vox sponsi. Verum etsi de aliis commendem custodibus, tamen te semper habeo in mea praesentia, videns et remunerans laboris tui devotionem in omnibus. Mille tui pacifici. Mille, subauditur argentei, quasi dixisset: Qui pro amore meo cuncta sua dimittunt in pace habeant reservata; signans simpliciores in Ecclesia, qui omnem suam substantiam millenario numero designatam, pro charitate Dei amittant. Et ducenti his qui custodiunt fructus ejus, id est argentei, (0541B)his qui custodiunt fructus ejus, qui sunt doctores sancti, qui omnia mundi dimittunt, et in verbo praedicationis laborare non cessant, in duplici remuneratione, quae centenario numero designatur, donantur.
Quia locutio nostra finienda est, hoc ultimum vale (0542A)a me audite. Semper in hortis habita virtutum, et scito quod amici, id est angelici spiritus, et animae sanctorum semper te considerant, et tuo gaudent profectu.
VERS. 13, 14.-- Fac me audire vocem tuam, id est vox praedicationis, quantum vales, semper audiatur a me. Ad haec sponsa respondet: Fuge, dilecte mi, et assimilare capreae hinnuloque cervorum super montes aromatum. Ac si aperte dicat, quoniam in carne apparens, praecepta ac dona vitae mihi defers, nunc his peractis revertere in sinum patris. O mi dilecte assimilare capreae hinnuloque cervorum super montes aromatum. Et hoc mihi sit solatium, quia continua visione nequeo te cernere, saltem crebra visitatione me consolari memento.
Explicit expositio in Cantica canticorum.
Hunc cecinit Solomon mira dulcedine librum,
Qui tenet egregias sponsi sponsaeque camoenas:
Et thalami memorat socios sociasque fideles.
(0542B)Has, rogo, mente tua, juvenis, mandare memento.
Haec tibi vera canunt vitae precepta perennis,
Quibus ille tuis male frivola falsa sonabit.
Ecclesiae et Christi laudes hic inde canentes:
Cantica sunt, minui [magni] falsi haec meliora Maronis.