Gallia Christiana 1715 01/Olorensis
OLORENS1S ECCLESIA. T LURO nunc Oleroad Gavum amnem urbs episcopalis sub Atssciensi metropoli, in Benear- I nensi principatu, olim vicecomitatus caput, intra senatus Palensis sines, varia in antiquis scriptoribus habet nomina. Nam in itinerario Antonini appellatur Iluro : Iter a Cafar-Augujla Benehar- num *, inquit, m. p. c. xir. (id est mille passus c.xn.)jit Forum Gallorum, m. p. xxx. Ebellinum M. P. xxn. Summum Pyrenaum m. p. xxIv. Forum ligneum M. p. v. Aspalucam* m. p. vn. Iluro- nem m. p. XII. Benearnum m. p. XI1. In veteribus notitiis civitas Elloronensium, vel Elleronenftum. In nonnullis civitas Lurianensium Elarona, ve\ Hellaronna. In conciliis Galliæ Eloro & Oloro, civitas Olorensts, aut Olerensis. Hallucinantur autem qui Apollinarem Sidonium de lepufculis Olarionen- sibus lqquentem ep. 6. libri VI n. interpretantur de lepufculis in agro Olorensi natis. Olario enim hic est Uliarus infula in sinu Aquitanico contra Santones, vulgo Isse dloleron, de qua apud Plinium ; quæ lepusculis, hoc est cuniculis abundat. Sincerum, inquit Hadrianus Volesuis, &incorruptum nomen urbis hujus eft Iluro, velIlluro, ex quo pojiea factum eji Eloro, seu Elloro, nonnumquam & Olero. Ex Eloro factum Elororia & Elarona, ut ex Narbo Narbona, ex Barcino Barcinona. Olqronem urbem a Saracenis, qui ex Hisuania profecti erant, vastatam fuisse anno 732. docet illustrissenus scriptor historiæBenearnicæ P.deMarea. Post hanc cladem aliam non minorem passa est hæc urbs, cum a Normannis excisa est ; quam Centullus IV. Benearni vicecomes instauravit, anno circiter 1080.juxta locum ubi ecclesia eathedralis jam constructa fueratjcujusoccasione jam plurimæexcitatæ fuerant ædes ; unde loco nomen Burgi S. Mariæ datum, ab illa scilicet ecclesia sub Deiparæ Virginis patrocinio Deo consecrata. Centullus exstructis mœnibus palatium vicecc- mitum ædificavit, utramque ripam Gavi ponte junxit, portam urbis verfus Hispaniam alta turri munivit, condiditque ecclesiam parochialem S. Crucis. Ut vero novam urbem civibus frequentaret, incolis multa concessit privilegia & immunitates, jura palcuorum, & lignationis in vIcinis silvis. Multa passa est damna sieculo XVI. a Calvinistis, qui ea potiti sunt tempore Gerardi Rusi episcopi, quo præsertim auctore & hortatore plerique cives a catholica fide defecerunt 5 favente tunc maxime hæreticis Navarræ regina. Nunc urbs eodem quo a Centullo condita est in loco satis amœno visitur, inter duos amniculos Ossavum & Aspam, *præter Gavum fluvium aliter Ga- berum qui ab urbe quam alluit dicitur Gavus Oloronensis, junctufque altari Gavo dicto Bear- nensi, I1< J ECCLESIA OLORENSIS. nensi, seu Palensi influit in Aturum fluvium ; urbs commercio, maxime cum Hifpanis dives est* Antiquitatem episcopatusIluronensis probant veteraGalliarum concilia, quibus ejus præsiilesadfuere. Episcopus primum se baronem Benearnii dicit, estque cum capitulo dominus illius partis ci- vitatis, Cjtix olim B— Mariæ Burgus appellabatur. Capitulum constat duodecim canonicis, & archi- diacono ; adjutores ad officia divina octo chorijias habent, qui titulis carent.Exstat præterea Solæ sancti Engracii ecclesia collegiata, duodecim canonicos & unum sacristam habens. At qui præest Capitulo, titulo abbatis gaudet in diœc* quæ patet in longum duodecim leucis, & totidem in Iatumi ubi sunt ducentæ circiter ecdesiæ-porochiales. In urbe sunt conventus Minorum, Capucinorum, & virginum Urbanistarum, seu S. Claræ. Sedes habent Præmonstratenses Sarancii, Carmelitæ apud Salvam-terram, Capucini apud Malum-leonem, moniales Ursiilanæ apud S.Mariam. Unica est in tota diœcesi abbatia sancti Vincentii de Luco, ordinis sancti Benedicti. Indicem episcoporum Oloronensum ( uti modo solent vulgo appellari) exhibet Arnaldus Oi- henartus in lua Vasconiæ Notitia. Horum præsulum historiæ multum lucis attulit V.C. Petrus de Marea de rebus Bearnensibus scribens. Nostri Sammarthani plurima feliciter doctorum illorum virorum lucubrationibus addiderunt. Catalogum Claudii Roberti pene omiseramus, certe valde jejunum. Ad hanc vero novam historiam episcoporum Oloronensium compendiose scribendam non accedimus, nisi post inspecta & collecta plurima vetera monumenta ex quibus profecimus. EPISCOPI OLORENSES. 1. GRATUS. A Nno Christi quinto supra quingentesi- ’s\ mum AiarlctiS Gothorum rex, quamviS hæreticus, indulsit ut episcopi catholici conve- nireritAgathamacsynodum celebrarent, inqua multa decreta sunt ad meliorem ecclesiæ constitutionem, ecclesiasticamque disciplinam resarciendam ; cujus concilii pars magna fuerunt scopi provinciæ Novempopulaniæ ; undecim enim ad illud convenerunt, octo per se, & tres per presbyteros a se missos. Ex his autem qui interfuerunt fuit Gratus episcopus de civitate Olo- nne ■, sicenim legitur in subscriptionibus. Ca- rolus Cointius Grato subjicit Agrestium, quem vult esse illuni episcopum Twonnica civitatis qui legitur in actis concilii V. Aurelianensis anno 549. misisse Vitalem prelbyterum, ut vice sui canonibus in eo conditis fubscriberet > autu- matque pro Toronnica legendum Eloronica, seu Loronscaj neque enim, inquit, Toronnica civitatis tbBa mentio est in descriptionibus Galliarum. Eundem esse Agrestium conjicit qui legitur interfuisse synodo secundæ Parisiensi anno 551. dis- fimulato sedis quam obtinebat nomine. At vero per episcopum Toronnicæ civitatis vix du-* biuri potest mtelligendum esse episcopum Tu* ronensem ; Turones enim etiam appellati sunt Toronis, Toroni. Et quidem optime notat Hadrianus Valesius in notitia Galliarum, ipsum Gregorium Turon.appellari episcopum Torona- <M », apud Fredegarium> & in inferiptione libri iv. Fredegaru dici excerptum de chronico Gregorii episcopi Toronaei. In subsiaium tamen opinionis Cointii dici posset Gregorium Turonicum omnes suos antecessores in cathedra Turonensi accurate re- censuisse, quorum dicit fuisse decimum-octa- vum S. Eufronium. At si Agrestio locum de> mus, plures invenientur. Certe mirum non videretur unum ex Turonicis episcopis qui ante Gregorium vixerunt, excidisse, cum in tot aliis erraverit. De sententia tamen Cointii ju- dicium relinquitnus prudenti lectori Tomus I. 1 II. LICERIUS. Occasionem concilio Parisiensi quarto anni 573. dedit res insolita, scilicet ordinatio Promoti cujusdam presoyteri, quem Ægidius Remorum episcopus in Castro-Dunensi episcopum consecrarat, invito Pappolo Carnotensi episcopo, ad cujus diœcesim locus pertinebat. De hac usurpatione libellum obtulit synodo Pappolus. Episcopi vero in ea congregati, quo$ inter fuit Licerius ecclesia Eloronensts episcopus, deponendum exauctorandumque Promotum censue- runt ; qua de re scripserunt ad Ægidium, ut Promotum ad se revocaret ; simulquc supplica- runt Sigeberto regi, ut Promoti causæ minime patrocinaretur. Utrique epistolæ, sive ad me- tropolitanum Remeniem, sive ad regem scrir ptæ subscripsit Licerius. Adfuit etiam concilio Matisconensi fecundo anno 585. Post hunc episcopum quatuor pene integra fecula nullum nobis suppeditant episcopum Olorensem, quod forte urbs fuisset destructa, totique regioni illata vastitas a barbaris. Placuit tamen Claudio Roberto, cui Facilius obsecuti sunt nostri Sammarthani, Abuntium episcop. qui interfuit concilio Toletano VIII. anno 653. subscripsitque ut episcopus Elboren- sis, præsulibus Eilorensibus accensore ; quasi Elborensis, & Elorensis idem sonarent. Quidni ergo catalogo huic adhuc addiderunt Zozi- mum Elborensem antistitem subseriptum Concilio Toletano X.anni 656. & Tructemundum 5|ui in Toletano XII. anni 681. dicitur etiam edis Elborensis episcopuS, uti in XIII. anni 683. & in XV. anni 683. item Arcontium in synodo Toletana XVI.cumejuIdem episcopatus titulo notatum. Frustra tempus tereremuS in aliis Hispaniæ conciliis evolvendis. III. GU M B AL D U S. Gumbaldus dux & episcopus Vasconiæ, de quo jam non semel diximus, maxime in Vasa- tensibus episcopis, ea ratione fuit episcopus OloH6j ECCLESIA C ronensis, qt » d fere omnes obtinuerat sedes epi-. scqpale*Vasconiæ, non ut ex iis ditaretur ; erant enim ad extremam redactæ inopiam, sed ut eas restauraret ac redintegraret b tam ea qua pollebat potestate, quam auctoritate fratris fui Villetmi Sancit ejufdem Vasconiæ ducis. Vivebat circa annum 977. IV. ARSIAS RACHA. Arsiam in episcopatu Vasconiæ Gumbaldo succesiisse jam diximus in Adurensibus episco- pis ; quapropter dici quodammodo potest Olq- rensis episcopus » Vixit sub Willelmo Sancii duce. V. R A1 M U N D U t. Idem debet esse judicium de Raimundo dicto Vetulo, qui diu quoque episcopatibuS Vasco- niæ præfuit ; quapropter multatus est in concilio Tolosano anno 1056. ac eo fere tempore putamus datum fuisse Olorensi urbi Angularem episcopum de quo nunc agendum. VI. STBPHANUS. Stephanus cum Austindo suo metropolitano, & comprovincialibus episcopis Johanne Lacto- rensi, ac Heraclio Brgorritano, adfuit anno Io6oæoncilio Iaccæ in Arragonia, in quo ritus ( precandi Gothicus, seuliturgia juxta Gothorum ritum abrogatur admittiturque Romana ; uti ex nobili scriptore Suri » mutuatum habetur tom. IX. Conciliorum Labbei. Signum ap- posuit chartæ Heraclii episcopi TarbiensiS, & Bernardi comi tsa, qua cœnooium SS. Licerii & Felicis dederunt Cluniacensibus, quam con* fide in Heradio.Subscripsit quoque litterisBef- nardi comitia Vasconiæ, pro fundatione monasterii Sancti-Montis Iv. nonas Maii anni 1061 « Idem Stephanus convenit ad celebrem dedicationem monasterii Moiffiacensis factam anno 1063. legitur enim in veteri de hac dedicatione j & Consecratione carmine : Hiarent Stephanum, concesstt & Adura Petrum, VII. Amatu :. Amatus natione, ut aiunt, Benearnensis, pa- triæ suæac sedi Oleronensi plurimum splendo- ris attulit *. propter egregias enim dotes Grego*, ritupapa VII. cum legatum suum fecit non solum in Novempopulania & Aquitania, sed edam in Gallia Narbonense, & in Britannia, ut mox videbimus. Et quidem quantum ad ; Galliam Narbonensem, Gasconiam & Hispa- niam, id probat epistola Gregorii ejufdem ad archiepiscopos, episcopos, abbates, reges, &c. quam primus edidit V. C. Stephanus BaluziuS in notiS & observationibus ad tom.II. de Concordia, postremo excusa inappepdioead tom. X. Conciliorum. His enim litteris summus pontifex eos certiores facit de potestate legati his io regionibus Amato data. Jam vero tum Amatus, ut legatus apostolicus, Pictavense indixerat concilium anno I07J. vel saltem 1074. nam initio anni 1074. Gregorius VII. ad Isambertum Picta vensem episeo- pumscribens, eum redarguit, quod interdictiiS a legatis apostolicæ sedis (unum ex ipsis postea L O R E N S 1 S. indicat Amatum Ellorensem episcopum) offi—. cium episcopale usurpare præsumsisset ; maxime vero quod eodem Amato legato, & Gozelino Burdegalensi archiepiscopo *, cum aliis pro divortio Guillelmi comitis Pictavensis & consanguinea : ipsius faciendo congregatiS, conventum Illorum isambertusper milites suos turbasset, qui perruptis monasterii quo episcopi convenerant foribus, in confessum irrumpentes, patres, in primis Amatum, multa turpitudine dehonestaverant, convicfilque ac verberibus assectas expulerant. Quamobrcm summus pontifex Isamberto præcepit ut ante festivitatem S. An- dreæ sedis apostolicæ tribunali se sisteret de hiS responsurus. Si accedere contemserit, eum non solum omni sacerdotali officio privat, sed etiam sacra communione. Epistola pontificia data est Tiburi IV. idus Septembris indictione XIII. incipiente, anno 1074.. Guillelmum comitem Alsseardem cohsanguineam quam duxerat, dimisisse nos docet alia ejufdem papæ epistola, iisdem die & annoscripta, qua laudat præsatum comitem, quod ab ipsius societate recedendo sedi apostolicæ sit obsecutuS. Nobillffima legatione functus est in Hilpa- nia cum abbate sancti Pontii Tomeriarum missuS, anno 1077. ut jura ecdesiæ Romanæ Saracenorum invasione amifla, censusque per reges & principes pensitari solitos, restitui curaret, quod a Sancio Ramire Arragonum rege impetravit.Celebravit quoque Gerundæ concilium, & in castro BesaJu cum episcopis Aga- thensi, Carcassonensi, & Elnenu, in quo ex- communicavit Wiscedum Narbonensem me- tropolitanum. Anno 1079. Gregorius scripsit ad Centullum vicecomitem Benearneasem Bigorrensemque comitem, præmiffisque laudibus ob justitiam, quam colebat, pacem quam propagabat, pauperum curam quos defendebat, eum hortatur ad dimittendam Beatricem consanguineam suam > 3uam duxerat, & ad pœnitennamagendam.Sua* et autem ut Amati ElorensiS episcopi, & Bernardi Massiliensis abbatb ejuS in legatione col- legæ utatur consilio. Eodem anno popa controvetstam inter abbates S.Crucis Burdegalensis^c S. Severi in capite Vasconiæ Amato commisit dirimendam cum Hugone Diensi episcopo, sedis apostolicæ quo-
? ue legatojante omnia jubens restitui abbati S. ’rucis, quæ injuste ablata fuerant ; ut postea canonicum & lepale foret judicium : ex apicibus videlicet juris, spoliatus est resti tuendus. De illa diutina lite mota pro ecclesia B. Mariæ de Solaco, egimus in Arnaldo d’Estios abbate S. Severi, epistolamque Gregorii papæ ad eundem commemoravimus. Non est silentio praetereunda legatio in Britanniam, quam suscepit Amatus, de qua ita sori- psit Gregorius eodem anno 1079. vm.calend. DecembriS : Volumus atque praeipimus ut legatum nostrum, Amatum videlicet Olorensem episcopum tui vitem nostram in partibus vestris commistmus, studeat vestra fraternitas reverenter convocare : & ut, illo agente, frnodale concilium congregeturatbi cum aliis qua adsulutempertinemanimarumAtiam U67 ecclesia de pxniteniia consultatione vigilantius pertracte— i tur : nempe saliæ illic poenitentiæ consuetudo inoleverat, ut absque cessatione peccandi pro peccato crederent fatis facere se posse. AmatuS anno 1080. præfuit concilio Sauto- nensi. Anno 1081. indict. IV. mense Januario m. idus comprobavit cum Hugonc Dieosi episcopo, suæ legationis collega, donum quod Clu- niacensibus eorumque abbati Hugoni fecerat dc Santoncnsi S. Eutropii ecclesia Willelmus comes Pictav. & totius dux Aquitaniæ, ex chart. Cluniacensi. Eodem anno, in synodo Exoldunensi confirmavit sua subscriptione do— j nationem ecclesiæ fancti Martini de Campis, prope muros civitatis Bituricensis, quam Richardus archiepiscopus Bituricensis ceilit majori monasterio. Anno Io88.aseendit cathedram Burdegalcnsem, ex qua ut ex editiore loco virtutes ejus & dotes splendere magis ac magis vi> sx siint. VIII. ODO. Odo ex abbate sitncti Petri Generensis, cujus abbatiæ titulum retinuisse creditur, factus est episcopus Olorensis. Anno 109$. convenit ad synodum Placentinam, in qua privilegio Ur- Eani papæ 11. pro S. Ægidio subicripsit. Anno’■ sequenti ecclesiam Generenicm consecrari sategit magna pompa mense Octobri ; adfuerunt enim & sacris operam dedere Willelmus Au- sciensis metropolitanus, Bernardus Bigorrensis • episcopus., Saucius LascurensiS, Bernardus A- quenns. Convenerunt etiam Beatrix Bigorræ comItissa, Gasto Bencarnensis vicecomes, Asta- • nova comes Fidentiacensis *, Augerius viceco- mes de Miro-monte, & alii quam plurimi nobiles. Interfuit concilio Burdegalensi sub Amato archicpsscopo & sanctæ sedis legato.Memoratur in charta Sancii Lascariensis episcopi, data anno 1101. ubi agitur de canonicorum Olero- nensis capituli reformatione. Chartam hanc 1 edidit P. de Marea lib. v. cap. 9. hist. Benearn. IX. RogERIUs I. Rogerius de Sentes, Raimundi Aquensis, & Stephani Vasatensis episcoporum, ut nonnulli volunt, frater, legitur Odonis successor in char* ta Aquensu Testis fuit donationis a Gastone vicecomite Benearnensi, annuentibus Talcsa f— uxore & Centullo filio, factæ cuidam xenodo- chio ; si : d notæ temporis siint corruptæ, ut probat Petrus de Marea. Controversiam habuit pro dominio pagi Solensis & aliis cum episcopo Aquensi. Præsul enim Aquensis causabatur Amatum episcopum Olorensem, potestate legati fretum, multa loca ad Aquensem ecclesiam pertinentia pervasisse. Aquensis tunc episcopus erat Raimundus de Sentes, qui dicitur frater nostri Rogerii. At vix mihi persuadeo inter duos fratres vehementiorem hanc motam esse controversiam ; unde facile adducor ut credam Raimundum & Rogerium ad summum fuisse consanguineos. Prætermitti non debet Rogerium curasse fieri quandam arcam ligneam, vestitam laminis aYgenteis fabrefactis, ad recondendum Domini Tomus I. OLORENSIS. nostri corpu$. In circuitu arculæ hi versus leguntur. Res superimpofitas commutat Spiritus almus. Fit de pane caro, sanguis substantia vini. Sumta valent anima pro corporis atque sulute. Dantur in hac mensa sanguis, caro, potus & esca, &c. Hæc nos docet V. Cl. P. de Marea qui & vidit & legit. X. ARNALDUS I. De Arnaldi episcopatu certos nos facit char- ta monasterii Lucenus seu S. Vincentii de Luco, quæ exhibet compositionem factam inter abbatem & monachos, ac Raimundum Segui- num cui Gasto vicecomes favebat. Ut enim finis imponeretur litibus, rixis & contentionibus, ad hoc ventum est, consiliis bonorum virorum, ut darent abbas & seniores eidem Raimundo CCC. solidos de Morlaas, & LXVI.Iolidosad vi- cecomitem, & decem vaccas prægnantes.E<f<7* est hac charta anno ab tncarnatione Christi M. c. XIV. existente eodem principe Gasto, episcopo Arnaldo insede Oloronenji, episcopo Guidone tu Lascur- renst. Memoratur idem episcopus in alia com- positione sacta x v 1. calendas FebruariaS, luna v. æra m. c. LxvI.præfide Centullo in Bearno Iub patre Gastone, Lascurri præsule Guidone, Oloroni Arnaldo pontifice, anno Domini m. c. XXVII1, V.C. Petrus de Marea 1. v. hist. Bearn. c. 29. profert chartam cujutdam donationis sactæ in manu Raimundi Lascurrensis episcopi, & Arnaldi episcopi Olorensis, anno, ut censet vir doctisstmuS, 1147. in qua putamus agi de Arnaldo I. non de fecundo ; ubi enim de hoc agitur, simul dicitur prior Morlanensis » & episcopus Olorensis. XI. ARNALDUS II. Alter hic Arnaldus Oloronensis episcopus, * antea Sorduensis abbas, ut quidam volunt, fuerat, simulque prior sanctæ Fidis Morlanensis ordinis Cluniacensis. Ejus nomen cum titulo episcopi non occurrit nobis ante annum 1150. quo legitur in charta fundationis prioratus de Or- duos, facta anno præsato mense Maio seria VI. luna XI. epacta XIV. concurrente 111. indictione vn. regnante Ludovicorege Francorum, Guillelmo comite Pictavensi duce Vasconiæ, Willelmo Auiciensi archiepiscopo, Arnaldo- Guillelmi Aquensium, Arnaldo Oloronensi episcopo. Testes fuerunt A. Bunio abbas Sor- auensis, &c. Anno 1154. primum locum obtinuit in fre- E quenti cœtu coacto ad electionem Raimundi comitis Barcinonensis in dominum, ut nos docet publicum instrumentum de hac electione
? uod ex tabulario Barcinonensi eruit vir illustr. . de Marea, dignum sane quod hoc loco referamus : Anno ab incarnatione Domini M. c. LIv. mortua vicecomitissa Bearnenst nomine Guascar- aa, in mense Aprilis, convenere in unum apud Campum-franchum omnes illius terra proceres, videlicet episcopi venerabiles Olorensts & Lascurren- ststCum abbate fancti Severi de Gaschonia, & For- tancrius dlEfchot, Raimundus de Dumi, Raimun’ Llll ij jitjp ECCLESIA < dus-Garsias de Gavasto, Raimundus-Arnaldus de j Gerdcres, Gaiardus de Morlana, Arnaldus d’A- lafchuncummagna multitudineBearnensiumsci- licet, ac Morlanensium, & Aspensium, atque Orsa- lenjium, ante prasuntiam inclyts Raimundi comitii Barcinonensis, Aragonensium principis, qui omnes tam perse, quam per illos qui deerant, ditioni & dominio comitis jam dictisu supponentes, fecere ei hominium, sacramenta, & fidelitates, eligentes eum sibi in dominum & rectorem, salva fidelitate filiorum Petri vicecomitis Bearnensis olim defuncti. Facta fuit hac charta apud Campum-suanchum.in prasentia Petri comitis Bigorra, & multorum nobilium inibi pariter assistentium, in mensu Aprilis, in era millefima cenitfima nonagefima fecunda-, in primis Arnaldus episcopus Olorensis, Raimundus episcopus Lascurrensis. Raimundus abbas sancti Severi de Gaschonia, &c. Eodem anno 1154. Arnaldus cum consilio Raimundi Lascurrensis episcopi, consensuque Guiscardæ vicecomitisiæ, conceffit fieri sacellum in domo hospitali Morlanensi, rogante nobili femina Juliana, qua se ibi devoverat pauperibus & peregrinis, dum viveret, servituram. In si)is ea de re litteris, quas damus, se dicit epistropum Olorensem, priorem Morlanensem » & monachum Cluniacensem. XII. P. In concilio Vaurensi a trium provinciarum episcopis & metropolitanis celebrato, an. 1168. in festo Pentecostes recensetur P. episcopus O- loronensis. Cetera vero de illo nos latent ; ut etiam genuinum ejus nomen ignoremus. XIII. BERNARDUS I. Bernardus quem noster D. CL Estiennot, abbatem suisse sancti Petri Generensis, anno 1170. docet, cognominatumque de Sadiraco, paulo post provectus est ad episcopatum. Ejus meminit Surita in historia Arragon. unquam testis hominii quod Maria vicecomitissa praestitit Ildefonso Arragonum regi. Id autem factum est anno 1180. seu æra 1218. Bernardus etiam eidem regi exhibuit hominium « . Idem legimus factum a Mariæ marito Guillelmo de Monte-catano, ( Moncade) nobili viro, e primaria gente principatus Cataloniæ ; cui Maria Ioror Gastonis vicecomitis Bearnensis & heres (obierat enim sine liberis) invitis proceribus nupserat. Quod indigne ferentes optimates & æli ; maxime quia Hispano Ildesonsi regis ito nubens, Bearnium simul imperio regis subjecerat, præstito de siIo vicecomitatu homi- nio, ejus jugum excusserunt. Rem narrat V. C. Petrus de Marea, 1. VI. cap. 6. cui immorari diutius nostri instituti non en. Bernardus adsuit anno 1179. concilio Late- ranensi, & anno sequenti dedicationi ecclesiæ . MoifliaCensis. Anno 1181. Gastoni de Monte- catano, vicecomiti Benearnensi filio Guillelmi, & Mariæ de quibus jam diximus, assidebat, * &rma hominii a Bernardo praestiti facile probatur cum tunc fuiflc simul abbatem sanfti Petri Generensis, nam fide data & (aeramento confirmata, ratione fui episcopatus, excipit abbatiam Gcnerensom, & quæ ad ipsam pertinent, quod non cffcc in Olorensi cpiscopatu. L O R ENSIS. 1170 quando confirmavit omnia quæ a majoribus luis concessa fuerant Silvæ-majori, & prioratui de Gavarreto (Gavardan) in quibus legitur Caldaria judiciaria cum marmore ■, ita quod in toto archidiaconatu non habeatur nifi ibi tantummodo. Diplomatis dati anno 1181. testes sunt Arnaldus-Guillelmi de Marsiano, Odo de Ca* dalon, Garsias* Arnaud de Navailhas, AmalduS de Codarasa, &c. Occurrit in charta Silvæ- latæ anni 1190. & in conventione Gastonis vicecomitis Bearnensis anni 1205. cum Rai- mundo-Garsia filio G. Arnaldi castri de Na- valhas toparchæ, ex tabulario Lasicurrensi. XIV. BERNARDUS II. Præfuit hic episcopus difficillimis temporibuS, Gastone Benearnii vicecomire, qui defecerat ad partes comitis Tolosani & næreticorum Albigensium, multa ecclesiæ Oloronensi damna inferente. Attamen initio episcopatus Bernardi, beneficum fefe huic exhibuerat ecclesiæ, ut probat ejusdem diploma, cujus hic tenor « st : Ego Gasto vicecomes Bearnii & comes Bigorra dedi Deo & ecclefia Olorensi, quod quicumque meorum hominumænilitum vel rusticorum, in eodem episcopatu confistentium, aliqua ad jus ecclefiasticum pertinentia, ut decimas & hujus- modi dare voluerit Oloronensi ecclefia, dandi liberam habeat facultatem, meo dominio non obstant et idem a meis subeo posteris observafi. Hoc autem factum est, quia quidam hereditario sure eccle- fiam de Aren meo freti auxilio usurpabant, & constaret illam fore propriam Olorensi ecclefia, prius acceptam in pignore ab Arn. Garsia de Aren, dein.^ de adquifitam titulo donationis. Pro qua tamen dederant episcopus & canonici eidem Arnaldo- Garfia & filiabus ejus, ducentos & decem solid. Morlan. & jam possederant ecclesiam 68. annis, quando litigiumhoc inccepit, &c. Actum publice apud Ortefium, prasentibus episcopo Lascurrensi » Æ. (7. de Nouatlles, yff. Od. dlAndonhs, R. dc Coarrasa, verbi incarnati anno 1209. tertio nonas Junii, B. de Morlane regente ecclesiam Olorensem. Sed postea Gasto inita cum fidei hostibus societate multa ecclesiis damna intulit ; pro quibus pœnas dedit, siiis pulsus ditionibus. De illarum restitutione Gastoni facienda Petrus Arragonum rex scrjpserat ad Vaurensie concilium celebratum anno 1213. circa festum Dominicæ Apparitionis, inquit Petrus Vallis-Sarnensis, hoc est Epiphaniæ ; ad quam ita responsum ex parte concilii : Postulatis insuper & rogatis pro Gastone deBearnojut restitueretur ad terram suam, & ad fidelitatem vassallorum suorum s super quo vobis taliter respondemus.’Ut alia multa, immo potius infinita, qua in ipsum Gastonem dicuntur, ad prasens filent io transuamus, confaderatus tamen hareticis, & receptatoribus seu desensoribus eorum contra ecclesiam & Signatos ( cruce) est ecclefiarum & ecclefiasticarum personarum manifestissimus persecutor. Venit in auxilium Tolosano- rum ad obsidionem Castri-novi. Interfectorem Fr. P. de Castro-novo apostolica sedis legati habet sucum. Ruptarios diu tenuit atque tenet. In anno praterito ruptarios in cathedralern ecclesiam Olc1x7 » ECCLESIA « ronis induxit, ubi amputato fune de quo pendebat. ’i. pix ii continens corpus Domini nostri jesu Christi in terram decidit j & quod nefas est dicere, ipsum corpus Dominicum est per terram expensum.Trans- gressus juramenta, manus in clericos violentas injecit, &c. Sed paulo post cæsu in prælio Murctano fugat isque comite Tolosano, Petro Arragonam rege, comitibus Fuxensi & Convenarum, ac aliis comitis Tolosani sociis, attritisque Albi- gensium viribus, Gasto, ut intcrim de aliis principibus sileamus, ad misericordiam Innocentii papæ III.consugit, obtulitque Facere satis ; quod 1 & præstitit ; statimque absolutus est a Bernar- do de Morlana Oleronensi episcopo, ut docent ejusdem principis litteræ quas ex chartario Olo- rensi descriptas a V. C. Petro de Marea, dedi> ►. mus inter instrumenta. Anno 1214. Bernardus * iste testis nominatur in charta Silvæ-latæ, qua Gasto vicecomes largitur aut confirmat tres ca- sales, scripto dato apudMoneins 111.non. Febr. 1214. Præsens fuit solemnitati nuptiarum Pe- tronillæ comitissæ Bigorrensis cum Guidone ’• comite apud Tarbiam 1216. recenseturque in actis testamenti Guillelmi— Raimundi Moncatæ* vicecomitis Bearnii apud Oloronem XI1 i. cal ; ( Martii 1223. X V. R. In tabulis S. Severi designatur more tunc recepto quidam Oloronensis episcopus sola priori littera nominis, fcilicetR-adannum M.cc.xxxi. quo videlicet Amanevus Auxitanus metropolitanus cum ipso finem imposuit cuidam controversor inter A. ( Arnaldum) Adurensem episcopum, & A. Lascurrensem præsulem S. Severi provisorem seu abbatem, ortæ pro nonnullis ejusdem monasterii juribus. Adruit quo-
- [ue huic judicio H. ( Hugo) Bigorrensis præ- ul. £ XVI. PETRUS I. > Petrus donationem Petronillæ comitissæ Bigorrensis, factam Mathæ siliæ suæ, uxori Gastonis Bearnensis vicecomitis, probavit apud castrum Montaner, anno 1250. cum Raimundo abbate Scalæ Dei, ut est in chartario Palcnsi. Vixit & anno H54.inquiunt Sammarthani fratres. XVU. G. Hac priori nominis littera designatus invenitur episcopus quidam Oleronensis anno 1255. uti docet Oihenartus, forte Geraldus, aut potius Guillelmus. In fancti Severi necrologio notatur calendis Maii obiisse Guillelmum episco— E pum Oloronensem, fancti Severi monachum. XVIII. R. Anno 1256. die sabbati post festum Exaltationis S. Crucis, Rogerius comes Fuxi & vicecomes Castri-boni compromissarius, arbitrator seu amicabiliS compontor electus a Gastone Bearnii vicecomite, & ab Esquivato comite Bigorrensi, qui de plurimis altercabantur, sententiam protulit ; præsentibus &adstantibuS Ber- trando Lafcurrensi, Navarro Aquensi, & Rs Oleronensi episcopis, Odone de Andons, Ber- nardo domino deCaudarasa, Raimundo-Gar- OLOR ENSIS. n7x A sia de Levitano, Arnaldo-Guillelmi de Barba- zano. Per episcopum vero R. Oleronensem, Oihenartus intelligit Rogerium, P. de Marea vero Raimundum. XIX. CompAINHUS. Sedebat jam anno 1260. quo testis fuit cum G. Lactorensi, quorumdam pactorum inter Simonem comitem Licestriæ, & Esquivatum de Chabanes, Bigorræ comitem ( instrumentum hoc exhibet V.C.P.de Marea 1. IX. hist.Benear. c. 13.) adfuitque conventui habito apud Mon- J tem-martianum, 1268. cum archiepiscopo Au- soiensi, episc. Adurensi, Tarbensi, & Lactorensi, ubi Constantia vicecomitis Gastonis nata emancipatur. Delegatus est cum Bernardoabbate de Luco, & magistro Guillelmo-Raimundi a Gastone vicecomite Benearni, ad Lucam de Cha- nap senescallum Vasconiæ, ad abbatem & to. tam curiam fancti Severi, ut vicecomitis nomine signisicarent ob illata ab Angliæ rege gravamina vicecomitem ad dominum regem Franciæ appellasse tabulis scriptis apud Orte- sium die 18. Octobris anni 1273. Anno 1279. adfuit concilio Ausciensi, in quo pro defensione 3 jurium ecclesiæ Vasatensis, scripferunrpræsules inter quos Compainhus nominatur, ad Eduar- dum Angliæ regem & ducem Aquitaniæ. Sedit usque ad annum 1285. ex Oihenarto ; sed quinque anni addendi videntur huse numero ; nam anno 1288. testis fuit hominii exhibiti Constan- tiæBigorræ comitissæ die 1. Septembris, ut lego 1. IX. hist. Bearn. c. 13. sed mendum suspicamur in nota temporis & pro I288.legendum esse 1283. Hunc errorem emendat P. de Marea paulo post in notis chronicis alterius hominii eiaem Constantiae præstiti pene eodem tempore ubi pro I288.legitur 1283. In quodam transsumto hujus ) hominu ex thesauro regio Chart. Paris. vitiose legitur an. 1293^101283. XX. BERNARDUS III. Hunc episcopum consignant Oihenartus & Sammarthani ad annum 1288. nullis prolatis testimoniis quibuS id probetur. At ejus nomen in indice veteri nobis occurrit addito cognomento de Mota. XXI. GAILLARDUS. o u Gaillardus instituitur curator testamenti Gastonis Benearnensis vicecomitis, in his quæ spectabant ad Benearnensem vicecomitamm, tractus Montaneriensem & Brulesiensem, ac Gavarretum, cum episcopo Lascurrensi, abbate Lucensi, &c. Porro testamentum hoc confectum est paulo ante mortem Gastonis, quæ contigit in festo fancti Marci die 26. Aprilis anni 1290. Unus fuit ex episcopis provinciae 2 Auxitanæ, ad quos Angliæ rex mifit epistolam de recuperanda Vasconia datam die 10. Julii a « ni 1294. de qua vide in Amanevo archiepiscopo Auxitano. Obiit die Veneris majoriS hebdomadæ, anni 1308. 13 XXII. PETRUS RAIMUNDI. Ex schedis mecum communicatis, quidam Petrus-RaimundiOloronensis episcopatus regi- L11I iij 1173 ECCLESIA C men iniit an. IJ09. jussu Clementis papæ quin-, ti. Paulo ante abbatiam sancti Severi Aduren- sis diœcesis rexisse dicitur. Ipsa charta sancti Severi ex qua iste episcopus restituitur, asserit non diu episcopatum Olorensem Petrum tenuisse ; nam statim a summo pontifice multis negotiis impedito vocatus fuit, & 23. Decembris anni 1312. cardinalis creatus est, obiitque Avenioni 19. Julii 1317. In abbatibus sancti Severi occurrit Raimundus factus cardinalia qui obiit etiam anno 1317. qui videtur idem ac episcopus Oloronensis. XXIII. GUILLELMUS-ARNALDUS. Hic memoratur in quodam ecdesiæ Oloronensis instrumento anni 1316. ut legimus apud Oihenartum, cui consentiunt Sammarthani Fratres. Ex schedisadme missis electus est anno 1310. ac paulo post confirmatur & consecratur. XXIV. ARNALDUS III. Arnaldus quem Valensunum cognominant OihenartuS & Sammarthani, juxta eruditos illos scriprores sedit ab anno 1324. ad 1341. Ad concilium provinciæ Auscitanæ apud( Marciacum celebratum an. 1329. die festo S. Nicolai hyemalis venit, cum aliis multiS episcopis & abbatibus. Idem quoque interfuit comicus curiæ majoris Bearnii Convocatis in loco de Busi, valsiS Ursi-saltuS 1337. cum episcopo Lascurrensi, & baronibus, uti liquet ex veteri registro. XXV. BERNARDUS IV. Bernardi electio seu promotio inscribitur Vaticani registris ad annum 1342. Aliunde compertum est, scilicet ex veteri instrumento, ipsum cathedram tenuisse anno 1343. In veteri instrumento BernarduS, vel BertranduS, (legitur Berdui) episcopus Oloronensis anno 1345. auctoritate sedis apostolicæ sancivit ut in ecclesia Lascurrensi plures canonici non essent quam quindeni. XXVI. PETRUS II. Petrus Estironus (cognominatus apud Oihe- nartum Sammarthanolque Esquironus) ordinatus fuit die 3. Junii 1347. deinceps usque ad annum I369.Oloronensibus populis jus divinum dixit. Idem est qui in libro obituum ec- clesiæ Lascurrensis legitur Petrus de Stirono, • ubi ejus obitus notatur die quarto Decembris.’ XXVII. Guillelmus. Guillelmus Assatus creatur episcopus die 3. Junii anni 1371. adhucque sedebat anno 1375. uti legimus apud Oihenartum & Sammartha- nos ; neque enim alibi de eo quidquam invenimus. XXVIII. O RGE RIUS. Orgerius ( forte Rogerius) Villesonques > m memorialibus ab illustrissimo episcopo nunc scdonte daris, ex abbate Leunsii diœcesis Baionensis electus est episcopus Oloronensis an- L O R E N S I S. 1274 no 1578. ad quod probandum adducitur testimonium chartæ Dei-Villæ (Du Vielle) abbatiæ diœcesis Aquensis. * XXIX. SANCIUS I. Sancius ex monacho episcopus factus, præ- sens fuit sacramento Matthæi comitis de Fuxo, vicecomitis Bearnensis, in cœnobio Domini- canorum Ortesii 1393. coram baronibus cu- riæ-Majoris præstito ; successerat hic princepS Gastoni cognomento Phoebo cognato suo, qui obierat sine liberis * anno 1390. XXX. ARNALDUS "V^ILLELMI. Docent nos Oihenartus & Sammarthani episcopum hunc in Oloronensi cathedra sedisse anno 1399. Cetera quæ ad ejus pontisicatum 1 spectant nos latent. Apud Oihenartum Petrus archiepiscopus Aufciensis, administrator perpetuus ecdesiæ Oloronensis, ponitur anno 1407. Sammarthani vero dicunt hunc Petrum administratorem Oloronensem fuisse ordinis Eremitarum sancti Augustini ; cui assgnant etiam annum 1407. In notis Fratrum Sammartbanorum, quas no- væ editioni Galliæ Christianæ addere cogita-, bant, legi Petrum hunc anno 1415. in Festo sanctisiimæ Virginis assumtæ missam solemnem celebrasse coram concilii Constantiensis patribus, & anno 1417. in eodem sedisse. HujiiS Petri meminerunt Josephus Pamphilus, chartæ quædam regii tabularii, & Philippus Eisiius Belga Augustinensis samiliæ, in Augustiniano encomiastico. Quod spectat ad Oihenarti sententiam, pror- sus rejicienda est ; nam anno 1407. arCniepi- scopus Auxitanus Petrus non vocabatur. Præ- terea hoc anno constat Sancium, de quo mox agemus, fuisse Oloronensem episcopum. Eadem ratio probat Petrum a Sammarthanis admissum prorsus rejiciendum aut saltem loco movendum. XXXI. SANCIUS II. Sancius Mullerius ex ordine religioso procul dubio assumtus fuerat ; nam ejus vicarius generalis ecclesiam sancti Martini Johanni de Borda regendam commendans, ad præsenta- tionem Bernardi SordiienCs abbatis, ejusque conventus, vicarium se dicit fratris Sancii olo- rensis episcopi, ex tabulario Sorduensi. Instrumentum hoc factum est calendis Martii an. D. 1406. quo etiam legitur in charta sancti Vin— > centii de Luco. Ab noc vero tempore SanciuS sedit usque ad annum 1414. saltem quo ad— 1 fuit ut orator comitis Fuxensis. Hic episcopuS scripserat in libros Iv. Sententiarum, cujus opus ms. asservatur in bibliotheca Fratrum Præ dicatorum Tososæ cum hac epig raphe
- Jjle auctor suit ordinis Prædicatorum, regens hujus conventus, antecessor in academiaTolofa.. na, nuntius domini comitis Fuxensts in concilia Conjlanticnst, & tandem episcopus Oloronensis. Obsit in suo munere pastorali anno Domini 1414. 4 Duxerat Agnetcm Ptilippi Ebroicenfis & Jobannae Navarrx reginae filiam, ex qua suscepcrat Gastoncm fine liberis mortuum. Sed alios filios, ut aiunt, naturales genuerat, Bcrnardum ducem Mcditue-Cscli, J oh annem, Gratianum. 1I7S ECCLESIA XXXII. ARNALDUS-RAIMUNDI. Arnaldus-Raimundi d’Efpagne, Rogero domino Montsspani senesCallo Tolosæ, ex Clara de Acro-monte genitus, memoratur in actii publicis episcopus, annis 1410.1436. & 1438. in charta Sorduensi. His autem repugnat quod nos docent memorialia nobis an ifiustrisiimo episcopo submi- ni st rata j nimirum ab anno 1426. ad 1431. Raimundum— Gerardum d*Orbinac Oloronen- sem obtinuisse cathedram, ex charta S. CruciS Burdigal. Certe Oihenartus locum non dat Arnafdo-Raimundi nisi anno 1436. Sed eodem anno ex iisdem memorialibus AndreaS hactenus ignotus historicis memoratur testis in instrumento sacramenti præstiti aGastoneBear- nensi vicecomite, in refectorio Fratrum Prædic. Orthesii, coram optimatibus provinciæ. Quin etiam ibidem legiturMichaelem Sedirac ex antiqua prosapia Sediracensi, conjunctæ nobili familiæ de SansonS, episcopatum Olorensem rexisse hoc ipso an. 1436— ex charta abbatiæ Exiensis in diœcesi Aginnensu Ita ut ad solum fere annum I4.38.quo Arnaldus-Raimundi no— ( bis occurrit in tabula Sorduensi, asiignari postit ipsius episcqpatuS, quem in citatis memorialibui lego productum ad annum I450. XXXIII. GARSIAS I. Garsiam de Fondaera episcopum Oloro- nensem anno 1453. repræsentat vetus instrumentum abbatiæ Iancti Vincentii de Luca Anno 1461. mense Julio confirmavit auctoritate pontificia, statua collegii Fuxensis Tolosae fundati a Petro cardinale Fuxensi. Ex ip(b & sequenti unicum fecerunt nostri Sammarthani, quibus nota non erant instrumenta quæ ins- peximiiS & exploravimus. ] XXXIV. GARSIAS II. Garsiæ de Mota notitiam hau si mus ex tabulario sianctæ CruciSBurdigalensis, ubi legimus Petrum de Fuxo Navarræ infantem sedis apostolicæ protonocarium, abbatiarum S. Savini & sanctæ Crucis Burdigalensis administratorem Papiæ constitutum, vicarium generalem pro iis monasteriis creasse anno a nativitate Domini 1467. die 31. Julii, Garsiam de Moti Oloronensem episcopum. Eodem anno locum habet in instrumento sancti Savini. Itaque ad hunc pertinet Garsiam, quod de alio ad annum 1471. dicitur in Gallia Christiana quadripartita ; & anno 1473. legitur in tabulis sancti Vincentii de Luco, scilicet ad praesentationem Petri de Beamio abbatis Luci, Garsiam epi- scopum contulisse ecclesiam parochialem de Gers. XXXV. SANCIUS III. Sancius de Casa-nova anno 1478. ut episcopus memoratur in charta sancti Johannis Sor- duensis. Anno 1481. comitatus est Francsscum Phoebum regem Navarræ solemni pompa ingre- dientemPampelonarrt, ex Sandovalio. Aderat quoque quando Pali Sacramentum præstitit > L O R E N S I S. Bearni proceribus, &c. Nam hic princeps erat. simul comes Fuxensis, & vicecomes Benearni. A nuo 1486. Sancius adhuc sedebat ex instru— c mento Baionensi. 1 XXXVI. JOHANNES I. Johannes de Pardaillan ad episcopatum Ole- ronenlem vocatus est cum esset archidiaconus in Auxitana ecclesia anno 1490. CoIssecratus 1 legitur Dominica die 1 ; Maii anni 1491. in sua ctclesia. XXXVII. CosmUJ. 1 Costnum Pacitim natione Italum legimus ecclesiæ Oleronensi præpositum tempore Alexandri papæ VI.haud dubie ab ipso ; ied quan- diu præfuerit non liquet.Certe nonprætergres- sus est annum 1498. quo alium episcopum ha— : bemus. XXXVIII. RAIMUNDUS « ARNALDUS. In charta simcti Vincentii de Luco anno 1498. die 1. Aprilis exarata, occurrit R.episco. pus Oleronensis electus & consirmatuS. Is autem haud dubie est Raimundus-Arnaldus de Beon, filius Arnaldi— Guillelmi de Beon militis, viceCO- mitis de Serre & Guystæ de Devoze, forte De- Veze, consianguineus Gastonis principis Navarræ, comitis Fuxensis, qui infulas gesiit ab an. 1498. ad 1518. Attamen vir darisiimusCaroluS d’Hozier in genealogiis nobilium familiarum edisserendis apprime versatus, me monuit epi* scopum, de quo loquimur appellatum esseArnal* dum-Guillelmum de Beon, non vero Raimundum-Arnaldum, ut legitur apud Oihenartum. Huic tamen favet quod retulimus ex charta S. Vincentii de Luco. Forte hic episcopus vocabatur Raimundus-Arnaldus-Guillem de Beon, ita ut Guillem esset nomen commune familiae. XXXIX. AmANsvUS. Amanevus cardinalis de Lebreto, nunc de Albreto, factua est administrator perpetuus Oleronensis ecclesiæ, anno 1502. Hoc enim anno, mense Octobri data est bulla Alexandri papæ VI. qua hæc ipsius curæ commendatur ecclesia. Bullæ sane hujus exemplum in biblio » theca Colbertina asservatum præ manibus ha- buimus, & propriis usijrpavimus oculis. Hæc idcirco notamus, quia Oihenartus, & qui ab ejus sententia ægre discedunt nostri Sammarthani, volunt Amanevum consecutum esse administrationem ecclesiæ Oleronensis anno (500. Addit Oihenartus Lebretium brevi pol- semone deturbatum fuisse, scilicet aRaimun- do— Arnaldo Beonio, qui a canonicis ex archi- diacono in eplsi.opum electus suerat. De illustri Sue Amanevi genere jam diximuS in Va- bus episcopis ; eritque adhuc in cotsse- uuentibuS locus loquendi de eminentisseno cel- Hsiimoque hoc ecclesiæ principe. XLJoHANNESII. Johannes Salviatus Florentinus ex clara familia Salviata, patre Jacobo, matre Lucretia Medicata Leonis X. sorore, anno 1490. 24. n77 ECCLESIA l Martii, ex protonotario apostolico creatus est j cardinalis tituli sanctorum Cosmæ & Damia- n-i ab avunculo, qui eum etiam administratorem ecdesiæ Ferrariensis constituit. Accesserunt plurima alia sacerdotia tum in Italia tum in Galliis, ubi episcopatus Sln-Papulensem ac Oleronensem est consecutus. Brevi tempore quo potitus est Oleronensi, vicarium generalem & officialem habuit Arnaldum de Casiili- veteri. Anno 1521. transcripsit hunc episcopa- tum sequenti. Obiit Johannes anno 1555. cum esset tunc cardinalis episcopus Portuensis, in vita & post mortem a viris doctis saudatus, maxime a Sadoleto, qui eum ut omni virtutum genere ornatisiimum celebrat. X LI. J A c o B U S. Jacobus Fuxius, quem alii Johannem appellant, ceflione Johannis Salviati factus est epi- scopusanno 1521. Anno 1525. signatur in charta uncti Vincentii Lucensis. Adhuc præerat anno 1734. XLII. G AS T o. Gasto Fuxius legitur electus anno 1558. XLIII. GERARDUS. < Gerardus Russus abbas Claracensis diœcesis Aginnensis, quem alii nuncupant Russellum, Margaritæ Navarrorum reginæ’a sacris concionibus, præfuit ecdesiæ Oloronensi annis 1542. & 1559. Is Novatorum hæresi infectus notatur a Spondano in annalibus. Namque in Germaniam profectus, apud Lutherum ali- quandiu concelsit ; inde in Galliam reversos, ad Margaritam Valesiam Francisci I. sororem, atque Henrici de AIbreto regis Navarræ conjugem se recepit, a qua benigne exceptus, inter domesticos familiaresque assumitur ; & ipsius patrocinio Cleyracensi abbatia, demum I episcopatu Oloronensi potitus est. At ille sacro ministerio contra fas mus est simulata probitate, quæ litteris exculta videbatur. Hoc præ- cone in Bearnia, inquit Spondanusad an. 1549. facta est in ea provincia atque in aula regis Navarræ ingens religionis corruptio, quæ maximam ejus partem pessumdedit ; eo faciliori introductione, quod, esset is vita inculpata, præ- dicaret frequentissime, greges pauperum aleret, turbas puerorum in litteris erudiendas curaret, denique semper se catholicum * exterius m Hac fpecie deceptus Carolus Sammanhanus, in fiinebri oratione Margaritae Navarrorum reginae, cum laude locutus est v dc Gcrardo Rustb in hunc modum : Loquebatur Margarita * nunc de htftoriarutft monumentis, 6* philosupbicfi etiam disceplina, cum trudttijstmts nliii viris quibus nunquam carebat t nunc de fide uc religione Chrtfitana cum suo ecclefiafia GbkArdo Rufio tpiscopo Olerensi, 1/iro Undecumque dofliffimb. In surhma, nullum ernt boruU momentum, quod honeftis atque utilibus plane fermo- nibus non impertirer, guod cum nobili ; quidum animadvertiffet > fui rtgtnamfalutatum venerat, (eramut autem Tujsoni) tanquam ntronttus ipfam nobiscum disuutantem contuebatur : nosque vi- ctsum re&iAe, respondentes torve mspiciebat. Erat nutem inter net tuncsermo de verbis Domini ; Nisi efficiamini ficut parvuli, non ingrediemini regnum cœlorum. jfuguftmi sententiam Rufus, Uttronjmi Re^inius supplicum libellorum magifier, eruditus ac bonus flune vtr ; e%overo( Sammanhanus) Chrysuflomi, Tkeo- fhyUai cJr Hilatii proferebam ; sud, Dem bone ! quo verborum pondere, qua sententiarum gravitate, qua eruditione, quid ipfa qtuque fentiret explicabat ! s • LORENSIS. 1178 profiteretur ; quin immo & Lutheri, & Zuin- glii, & Calvini doctrinam improbare præ se Ferret. Adeo ut tradant in eum potissimum, ut tempori magis quam causæ inservientem, com- positum esse a Calvino librum, —cui titulum fecit, adversus Nrcodemitas. Memorat Sponda* nus num.8. quod cum Roussellus episcopus mi- sisset ad hæresim promulgandam in oppido Malleone concionatorem quemdam monachum apostatam, is cum ex ipsius præscripto contra indulgentias & Sanctorum invocationem e pulpito invehi coepisset, monitus a nonnullis firmioribus Catholicis ab ejusmodi carmine cessare, cum non acquiesceret, Petrus Arnaldus quidam Maytia ex honestis loci incolis eum acriter arguens, ab oppido fugere compulit. Eam injuriam ulturus Roussellus e Bearnia Malleonem accurrens, inquit Spon- danus : Cum primo obtentu celebrationis sunodi convocatis sacerdotibus, de festis Sanctorum refe- candis proposutionem ingessisset, tanquam inutilibus » & populi commodis detrimentosus, nec a clero audiretur > postea pulpito publice consutnso, cum rem ad plebem urgeret, aliosque errores immisce- ret : idem Petrus Arnaldus zælo fidei incensus, æz/ cathedram pestilentia accedens, fe curi, quam ad id sub pallio attulerat, illam magnis ictibus in frusta consuidit, Roussello prostrato sumimor- tuo, nec tamen casu, qui a suis abstractus, vix resumtis fpiritibus in Beafniam Jecedens, cum non multo post tempore ad vires firmandas balnea peteret, mortuus est in via. Maytia in jus vocatus ad parlamentum Burdegalenfe, post rem diligenter examinatam liber dimissus est. Adeo- que de pio atque eximio facinore calitus convenientissime remuneratur, ut cathedra pestilentia dissectione, aliam falutis domui sua praparave- rit : filio ejus Arnaldo dicto, facto postea ejufdem dioecests episcopo apprime catholico : cujus summis laboribus, itineribus, & expensis, religionis catholica exerdtium quod per quadraginta circiter annos in Bearnia conticuerat, in pristinum statum postliminio restitutum fuit. Eique defuncto sul> rogatus est alter Arnaldus, ejus ex fratre nepos. XLIV. CLAUDIUS. Claudius Reginius laudatus a Carolo Sam- marthano, ut in subjecta nota observari potuit, Arvernus ex urbe Ricomago, nobili genere natus, quod adhuc in Arvernorum Leo- mania notum, prior sancti Orientii in Levita- nia, favore Margaritæ Navarrorum reginæ, cui erat a libellis siipplicibus & fandioribus consiliis, Gerardo sijssectus est anno 1560. Sedit usque ad annum 1580. hæresi grassante, cujus etiam insimulatum eum apud lummum pontificem legimus, sed minime reum. XLV. ARNALDUsIII. Arnaldus MaytiusMauleosolensis, natus patre Petro-Arnaldo de quo superius legimus Hen- ricum Spondanum multa egregia narrantem, a Deo datus est ecclesiæ Oleronensi sponsijs, ut eam consolaretur, & contra heterodoxo- rum furorem, dolos, insidias defenderet. Jam dudum 127, ECCLESIA < dudum gemebat sub hostium jugo, quando 2 Henrico-Magno placuit Arnatdum studio fidei catholicæ flagrantem episcopum designare anno 1599. Statimque post acceptas a siimmo pontifice bullas & consecrationem, impigre pro restituenda avia religione laboravit cum præstantlssimo suo collega Johaene de Salete Lafcurrensi episcopo. ldque tandem feliciter consecutus est, domitis bellica virtute Ludo- vici XIH. regis cognomento Justi hæreticis. Tuncque anno 1620. edicto regio templa catholicis, bonaque clericis & sacerdotibus restituta sunt. Oihenartus Arnaldi episcopi popularis, & coævus, ejus episcopatum non protra— g hit ultra hunc annum 1620. XLVI. ARNALDUS IV. Arnaldus Maytius secundus, superioris Arnaldi fratris filius, ipsi subrogatur ; de quo, quamvis rexerit usque ad annum 1646. nulla tamen scripto tradiderunt Oihenartus & Sammarthani, præter pauca a nobis praemissa. XLVII— Ludovicus. Ludovicus de Bassompierre filius Francisci domini de Bassompierre nobiliflimi Lotharin- gi, Franciæ marescalli, & Helvetiorum Rhæ— C torumque præfecti generalis, ex Maria de Bal- sac extra legitimum conjugium, anno 1646. designatur a rege Christianisseno episcopus Oleronensis ; at priusquam bulla pontificia fuis- set in hac sede confirmatus, ad aliam vocatus est ecclesiam, nempe Santonensem, anno 1647. Itaque de hoc episcopo dicere supersedendum ; sed in Santonensibus episcopis, debitis eum laudibus non defraudabimus. XLVIII. PETRUS III. Petrus de Gaflion, patre Jacobo in siipremo I Navarræ &Benearnii consilio fecundo præsi- de, matre Maria d’Esclaux, ex nobilissimo genere Benearnii ortus, fratrem habuit Johan- Hem de Gassion primarium castrorum Franciæ præsectum, ( marescallum Franciæ appellamus) Cortracique pro rege Christianissimo gubernatorem, fama bellica virtute para toto orbe celeberrimum. Ipse tamen Petrus majori laude dignus, quod ad fidem catholicam quam majores fui deseruerant, reversus sit ; qui ut sacram doctrinam in purioribus hauriret fontibus, in academia Parisiensi theologicis studiis sese addixit, in qua doctoris lauream con— ] Iecutus est. Cum jam esset abbas sitncti Vin- centii de Luco, designatus est episcopus Ole- ronensiS anno 1647. Anno sequenti die y.Mar- tii Parisiis in ecclesia Fuliensium vici sitncti Honorati unctus est in episcopum a suo metro- politano Dominico de Vic Ausciensi archiepi. sCopo, cui assistebant ÆgidiusBoutauld Adurensis & Petrus Berthier Ucetiensis episcopus, qui tunc erat coadjutor Montalbanensis. Expleto in episcopatu quadriennio, migravit e vi- . ta die 24. Aprilis anni 1652. CorpuS ejus Palo ubi mortuus fuerat, Oloronem delatum est, ibi- que in majori ecclesia conditur. Tomus I. ) LO R EN 5 I S. 1280 XLIX. JOHANNES III. Johannes de Mille-sanctis Bernardo domino de Sansons, & Francisca de Montesquiou vice- comitissa de Sedirac paris nobilitatis parentibus natus, cognatusque aut saltem affinis Petri de Gasiion episcopi, ei subrogatur, dieque 1, Augusti anni 1652. schedula regia renuntiatur episcopus. Anno sequenti consecratur die 9. Februarii in ecclesia Dominicanorum vici S. Honorati a Petro de Marea Tolosatum archi- episcopo, in magno præsulum coctu, ex quibuS archiepiseopo consecranti adstabant Jacobu9 de Mont-rouge fancti Flori, & Johannes d’Es- trade Condomicnlis episcopi. Die 7. Martii sequentis, regi sidem facto sacramento obstrinxit} quo die per procuratorem possesiionem est adeptus. Carnis deposuit sarcinam anno 1658. L. ARNALDUS-FRANCISCUS. Arnaldus-Franciscus de Maytie pronepos Arnaldi Maytii primi, nominante & designan- te rege Christianiflimo, ad Oleronensem cathedram promovetur, anno 1659. Subsequen- ti anno die XI. Aprilis, oleo sacro est delibutus & consecratus a Dominico de Vic Ausciorum archiepiseopo, cujus coadjutores hoc in sacro opere fuerunt episcopi Mirapicensis & Aquensis. Eodem anno, die 27 Julii sidem regi pollicitus est cum jurejurando. Apud Malum- leonem patriam suam procuravit conventum Capucims. Mira patientia sedavit seditionem, cujus præcipuus luctor erat quidam prefbyter &parochiæ rector. Animam efflavit anno 1682. Erat etiam abbas S. Petri Generensis. L 1. CAR O L U s. Carolus de Salette consanguineus JohanniS de Salette episcopi Lascurrensis, quem de fide ► catholica optime meritum in Benearnio jam monuimus, agendo de Arnaldo Maytio primo* designatus hiit episcopus Oleronensis mense Januario anni 1682. cum jam senex esset. Nihilominus tamen in custodia gregis fui asii- duam navavit operam, pius, vigilans, misericors. Diem claulit ultimum nonagenarius men* se Augusto anni 1704. LII. AnTonIUS-Simon. Paulo post Caroli episcopi mortem A nto- nius-Simon de Magny decanus regalis ecclesiæ fancti Martini Turonensis, designatus est f episcopus Oleronensium die 14. Augusti anni 1704. Verum ante acceptam ordinationem episcopalem, morbo morteque oppresius est die z6. Februarii anni 1705. anno ætatis suæ 52. LIII. JoSEPhus. Josephus de Revol, parentibus Petro vicecomite de Revol, regio in suprema subsidio- rum apud Delphinates curia cognitore, & Francisca-Carola de S.Chamond genitus, Johannis Revoli episcopi Arausicani anno 1349. gentilis, cum esset vicarius generalis Pictavien- sis episcopi, quo in officio fidelem, strenuum, vigilantissimumque Dei ac ecclesiæ ministrum Mmmm « S. ECCLESIA < sese probavit, renuntiatus est episcopus Olero— / nenus anno 1705. die undecima ApriliS. Consecratur eodem anno die 8. Novembris in ecclesia Pictaviensi a Johanne-Claudio delaPoe- pe de Vertrieu episcopo ejusdem ecclesiæ, as- sistentibus Lucionensi & Santonensi episcopis. Nunc pergit præesse in sollicitudine pastorali, & in doctrina sana, potens eos qui contradicunt arguere ; ut merito doctoris theologi lauream ofim sit consecutus, in academia Parisiensi. Fundavit in siia urbe seminarium clericorum, cui præfecit clericos sancti Pauli dictos Barnabitas. ® In hac serie nondum locum assgnavimus cuidam Rogerio episcopo, de quo willelmi Ausiriensis archiepiscopi litteræ, hæc nos docent. Rogerius, ut aiebant ejus clerici, adulterinum privilegium confecerat, ex alioElecten- sis monasterii, quibusdam mutatis, additis, & de- ) L O R E N S I S. n8* , tractis ; morte repentina postea sublatus est veneno potatus, nulla facta conseffione, intesta- tusque. Iplius exsequias curaverat Willelmus Aulciorum archiepiscopus, ex cujus litteris inter instrumenta edicis næc nobis nota. Quis sit iste WlUelmus difficile est statuere : in litteris siiis meminit cujusidam concilii Nu- garoliensis, cui præsuerat. In collectione conciliorum Labbcanea quæ accuratior est, tria duntaxat notantur concilia apud Nugarolium habita, lcilicet annis 1290.1303. & 1315. quæ tempore Amanevi metropolitani Ausciensis habita siint. Constat nihilominus plura alia concilia Nugarolii celebrata fuisse, ut jam ostendimus. Conjicimus autem Rogerium Olero- nensem episcopum vixisse tempore Willelmi Ausciorum episcopi, & collocandum esse inter Arnaldum I. & Bernardum primum. ABBATIA DIŒCESIS OLERONENSIS. UN A tantum superest in hac diœcesi abbatia sancti Vincentii apud Lucum. ABBATIA S. VINCENTII LUCENSIS. §Vincentiu$ de Luco, sive de Saltu-bono, • vulgo Saude bone de Lue, monasterium oris sancti Benedicti, inter utrumque Ga- vum Oloronis & Pali, Guillelmum-Sancium ducem Vasconiæ fundatorem suum agnoseit. Hoc autem processu temporis ita a splendore siIo decidit, ut cum nullus ibi monachus ante annos quadraginta inhabitaret, LudovicuS XIII. anno 1611. locum hunc RR. patribus Barnabitis Concesserit. SERIES ABBATUM. I. GarsiaS de Vasconia, Willelmi-Sancii ’comitis fundatoris monasterii consiinguineus, ’primus abbaS recensetur, cui comes ipse & Gasto — Centulli vicecomes Bearn. villam de Luco cesserunt. Sancius Forto de MonrenselS factus in eodem coenobio monachus dedit ecclesiam sitncti Saturnini. Hist. Bearn. pag. 272. Idem Garsias vivebat tempore Centulli vicecomitis. II. Forto, al. Fortinus, monasterio Lucensi præerat tempore Centulli vicecomitis Bearnen- sis, sied quo anno nos latet. Ineunte seculoXI. huic Lupus de Castello, Garsias Lupi ejus filius, Aurea-Garcia mater & Bucerna filia Salce- dam donaverunt, cum in cœnobio Lucensi vota vovere Domino. Hist. Bearn. 1.4. c. 5. III. Gasto Fortoni succedit circa an. 1010. inquit noster Cl. Estiennot, quo sedente Formatus de Castello monachus factus dedit medietatem ecclesiæ de Castello. Hist. Bearn. pag.27I. Garsanus de Morengs dedit terraS de Morengs & de Lavor. Ibidem pag.274.. IV. Guillelmus. V. Donatus, jam an. 1100. Anno 1114. legitur ipsius nomen in charta S. Severi in capite Valconiæ. Suo cœnobio vindicavit medietatem ecclesiæ S. Mariæ de Marstag. ex hist. Bearn. 1.5. c. 16. VI. Odo ex monacho Generensi electus abbas Lucensis an. circiter 1125. ex hist. Bearn. Pag-457- VII. Fortanerius abbas de Luco an. H93. VIII. Geraudus 1229. ex charta Silvæ-maj. ex monacho S.Severi assumtus, cujus necrolo- gium sic meminit : 11.nonas Aprilis ob.Geraudus abbas de Luco monachus nostra congregationis. Verum & in obituario Silvæ-majoris eiusdem obitus annotatur ad eandem diem, ubi legitur monachus noster j forte nimirum duo hæc monasteria, S.Severus, & Silva-major, socie* ’tatem inter se habebant s qua posita conjectura, hunc dicere malim monacnum Silvæ-majoris (ut verba sonant) quam S. Severi, ad quod monasterium societate duntaxat pertinebat. IX. Bernardus I.vir sane litteratus & pius an. 1273. regebat. Hic procurator Gastonis vicecomitis Bearnii cum Compainho episcopo Olo- rensi, ad Eduardum Anglorum regem missus contra ipsum appellavit ad regem Francorum ; ex hist. Bearn. i. 7. c. 18. p. 634. &seq. Forte idem est qui per solam primam nominis litteram B. designaturan. 1277. X. Michael — Gasto de Bcnsin Bernardum excipit, ex tomo XI. sragm. D.C1. Estiennot, pag.183. XI. Raimundus I. quasdam decimas cum jure patronatus in quibusdam ecclesiis acquirit an. 1287. XII. Arnaldus I. episc.Lascurreniis, I2<>o. XIII. Raimundus II. 1296. XI V.Raimundus 111.ex actis pontisic.Ave- nson. moritur an. 1357. eique succedit eodem auno, XV. Geraldus ex priore Lagornensi, bulla donatus apostolica lnnocentii papæ VI. an. ejusdem pontificatus sexto. XVI. Arnaldus-Willelmi an. 1354. & 1388. quo Avenione degens tesiis legitur in char— / tis nonnullis tabularii AndaonensiS. XVII. Antonius, 1392. XVIII. Ay.de Navaille, 14.05. XIX. Petrus I. de Bearnio administrator perpetuus 1453.1464.1473.1474.14S2.1494. Idem est ac Petrus abbas de quo locuti sumtiS in Garcia II. episcopo. XX. ArnalduS II. de Nabalhes, 1500. XxI. Amanevus d*Albret cardinalis, 1505. & 1507. XXII. Bernardus II. de Lordat, 1516. 1522. I XXIII. Arnaldus-Guillelmus de Montpe- zat, I52f. XXIV. Jacobus Darros, 1538.1540.1546. XXV. Arnaldus III. de Foix, 1556.1565. 1576. 1591- XXVI. Arnaldus IV. de Maytie episcopus Olorensis. XXV11. Arnaldus V. de Maytie episcopus Olorensis, cujus temporibus auctoritate apo- stolica Pauli V. summi pontificis, ac decreto privati consilii Navarrensis, Regularium sancti Pauli clericorum, quos vulgo Barnabitas vocant, congregationi unitum est monasterium 1613. Transiit ex hac vita 1646. XXVIII. Carolus de Cosse, ducis de Bris- sac filius. XXIX. Petrus II. de Gaflion episc. Olo- rensis abbas erat 1647. Obiit an. 1652. XXX. Johannes Dolec episcopus Baionensis, abbatiam obtinebat 1667. 1671. 1677. Obiit anno 1681. XXXI. Antonius II. de Fenis an. 1685. XXXII. Francsscus — Carolus de Salette episc. Olorensis, abbas de Luco 12. Apr. 1688. obiit an. 1704. XXXIII. Bernardus d’Abadie d’Arboca- ve episc. Aquensis, hodiernus abbas, nominatus die 14. Augusti an. 1704.