 Liber XV |
INCIPIT LIBER SEXTVS DECIMVS
1 Cessante iam Romanae urbis imperio utilius aptiusque mihi uidetur ab annis dominicae iucarnationis supputationis lineam deducere, quo facilius quid quo tempore actum sit possit agnosci.
2 Anno ab incarnatione Domini quadringentesimo nonagesimo secundo post Zenonis excessum Anastasius purpuram induit, qui septimus et quadragesimus in regum numero extitit. Hic Romani decus imperii Euthicianae hereseos inluuie maculauit.
Huius temporibus tanta propter Symmachi ac Laurentii electionem Romae dissensio facta est, ut Festus senatorum nobilissimus et exconsul et alius exconsul Probinus Laurentii partibus fauentes aduersus Faustum exconsulem ceterosque, qui Symmacho adhaerebant, pontifici bellum inferrent multasque caedes et homicidia in medio Vrbis facientes plerosque ex sacerdotali numero, multos etiam clericorum, perplures ciuium Romanorum extinguerent.
3 Eo tempore Transamundus, qui fratri Honorico apud Africam in Wandalorum regno successerat, fratris uel patris Genserici secutus perfidiam clausis catholicorum ecclesiis ccxx episcopos in Sardinia exilio religauit, quibus beatus papa Symmachus cotidiana subsidia ministrare non destitit.
Inter has tempestates beatus Fulgentius in confessione fidei et scientia floruit.
4 His ipsis apud Africam diebus, dum Arrianus quidam Olimpius nomine corpus aquis balnealibus abluens indigna quaedam et blasphema de sanctae Trinitatis fide uerba euomeret, ueniente subito ignito caelitus iaculo uisibiliter conbustus est. Barbas quoque quidam Arrianus episcopus, dum contra regulam fidei, minorem scilicet Patri Filium sanctumque Spiritum asserere cupiens, baptizaturus dixisset: «Baptizo te Barbas in nomine Patris per Filium in Spiritu sancto», statim aqua, quae ad baptizandum allata fuerat, nusquam conparuit; quod aspiciens qui baptizandus erat, confestim ad ecclesiam catholicam confugiens iuxta morem fidei baptismum Christi suscepit.
Theodoricus uero dum per idem tempus pacifice apud Italiam regnaret, per singula quaeque celebriora loca regia sibi habitacula construxit.
5 Anastasius itaque dum in heresi, qua delapsus fuerat, perseueraret duasque in Christo naturas, deitatis uidelicet et humanitatis, Euthicium heresiarcem sequens denegaret, Hormisda papa, qui Symmacho successerat, direxit Ennodium Ticinensem episcopum aliosque cum eo Constantinopolim legatos cum catholicae fidei scripto, quatenus Anastasium ad Ecclesiae reducerent gremium. Is non solum salubria eorum monita spreuit, sed insuper etiam a suis conspectibus non sine contumelia expulit nauique fragili inpositos mandat, ne uspiam per totam Greciam ad aliquam ciuitatem accederent. Quam eius impiam temeritatem diuina continuo ultio subsecuta est; nam cum iam septimum et uicesimum imperii annum ageret, ui fulminis percussus interiit.
6 Anno ab incarnatione Domini quingentesimo octauo decimo punito Anastasio heretico Iustinus catholicus Augustali potitus est solio. Ad hunc ob causam redintegrandae fidei directus ab Hormisda pontifice uir sanctitate praecipuus Germanus Capuanae urbis episcopus digne susceptus est multorumque dubia corda in fide solidauit.
7 Eo tempore apud Africam defuncto Transamundo Wandalorum rege Arrianae perfidiae Heldericus eius filius ex captiua Valentiniani principis filia ortus Wandalorum adeptus est regnum. Qui non patrem hereticum, sed matris catholicae monita sequens rectae fidei cultor enituit. Hunc pater Transamundus ad mortem ueniens, quia cernebat eum catholicae parti fauere, sacramenti nodis adstringere curauit, ne umquam in suo regno catholicis consuleret. Qui mox ut suus genitor uita caruit, prius etiam quam regni iura adsumeret, uniuersos episcopos, quos Transamundus in exilium coegerat, regredi fecit eisque ecclesias reformare praecepit, septuaginta iam et quattuor annis euolutis ex quo a Genserico primitus apud Africam ecclesiae fuerant distractae.
8 At uero in Orientis partibus, dum adhuc eo tempore per loca singula Arriana heresis uigeret, Iustinus ardore orthodoxae fidei omnimodis satagere coepit, ut hereticorum nomen extingueret, statuitque, ut ubique eorum ecclesias catholica religione consecraret. Quod dum in Italia rex Theodoricus Arriana lue pollutus audisset, Iohannem papam simulque cum eo Theodorum, Inportunum atque Agapitum consulares uiros aliumque Agapitum patricium Constantinopolim ad Iustinum principem dirigit: mandat per eos interminans, ut, nisi quantocius hereticis suas ecclesias redderet eosque in pace degere sineret, uniuersos Italiae populos ipse gladio extingueret.
9 Qui peruenientes ad Augustum cum ab eo digne, ut conpetebat, suscepti essent, magnis eum de sua suorumque salute solliciti fletibus postulant, ut suae legationis seriem, quamquam esset iniusta, libenter exciperet Italiaeque periturae consuleret. Quorum fletibus Iustinus permotus eis, quod petebatur, concessit Arrianosque suo iuri reliquid. Dum hi in itinere demorantur, Theodoricus rabie suae iniquitatis stimulatus Symmachum exconsulem ac patricium et Boetium senatorem et exconsulem catholicos uiros gladio trucidauit.
10 His diebus extincto a Francis Alarico Wisigotharum rege Theodoricus per Ibbam suum comitem plus quam triginta milia Francorum caedens Thiodem suum armigerum post mortem Alarici [generi tutorem Amalarici] nepotis constituit.
Iohannes uero pontifex reuertens a Constantinopoli dum cum his, cum quibus ierat, profectus ad Theodoricum Rauennam fuisset, Theodoricus ductus malitia, quod eum Iustinus catholicae pietatis defensor honorifice suscepisset, eum simul cum sociis carceris afflictione peremit. Sed hanc eius inmanissimam crudelitatem mox animaduersio diuina secuta est; nam nonagesimo octauo post hoc facinus die subita morte defunctus est, cuius animam solitarius quidam apud Liparam insulam uir magnae uirtutis aspexit inter Iohannem papam et Symmachum patricium deduci et in Vulgani ollam, quae ei loco proxima erat, demergi.
11 Igitur Theodorico tali modo punito Gothi sibi Athalaricum, de quo praemissum est, ex Theodorici regis filia procreatum, cum eadem Amalaswinta matre sua in regnum praeficiunt.
At uero Iustinus, cum Augustalem dignitatem annis undecim amministrasset, apud Constantinopolim in pace quieuit.
Anno ab incarnatione Domini quingentesimo uicesimo nono Iustinianus sororis Iustini filius, Romanorum principum nonus ac quadragesimus, Augustalem adeptus est principatum. Qui mox imperialia iura suscepit, ad reparandum rei publicae statum animum intendit. Ac primum per Belisarium patricium ingentem uirum Persas adgressus est, qui transgressis Romanorum terminis eorum regiones grauiter populabantur; quos Belisarius magnis proeliis fudit atque ex uoluntate principis Constantinopolim triumphans ingressus est.
12 Interea Atalaricus Gothorum rex, cum necdum expletis quattuor annis regnasset, inmatura morte praeuentus uitae subtractus est. Cuius mater Amalaswinta post eius funus Theodatum sibi socium adsciuit in regnum. Sed Theodatus isdem inmemor conlati beneficii eam post dies aliquot in balneo strangulari praecepit. Et quia ipsa, dum aduiueret, se suumque filium principi commendauerat, audita Iustinianus Augustus eius morte, graui mox aduersus Theodatum iracundia exarsit.
13 Sentiens se Theodatus infensum habere principem, beatum papam Agapitum Constantinopolim dirigit, quatenus ei apud Iustinianum facti inpunitatem impetraret. Qui sanctus pontifex dum Iustinianum principem adisset, facta cum eodem de fide collatione repperit eum in Eutichetis dogma corruisse, a quo primitus graues beatus antistes minas perpessus est. Sed cum illius inconcussam in fide catholica Iustinianus constantiam cerneret, siquidem ad hoc usque uerbis progressum fuerat, ut talia a praesule audiret: «Ego ad Iustinianum imperatorem Christianissimum uenire desideraui, sed Diocletianum inueni», tandem ex uoluntate Dei eius monitis adquiescens ad catholicae fidei confessionem cum multis pariter, qui similiter desipiebant, regressus est. Antimum quoque eiusdem regiae ciuitatis episcopum praefatae hereseos defensorem conuictum publice communione priuauit ac persuaso principe in exilium coegit. Nec multum post idem pontifex apud eandem urbem diem obiit.
14 Interea ad Africam, quam iam multis labentibus annis Wandali possidebant, a Iustiniano cum exercitu Belisarius missus est, qui mox proelio cum Wandalis commisso eorum magnas copias fudit regemque ipsorum Gelismerum uiuum capiens Constantinopolim misit. Carthago quoque post annum suae excisionis nonagesimum sextum recepta est.
15 Porro dum Agapitus pontifex, qui a Iustiniano principe pacem Theodato postularat, apud Constantinopolim obisset, Iustinianus Belisarium patricium multis iam proeliis gloriosum aduersus Theodatum dirigit, utque etiam Italiam a Gothorum seruitio liberaret. Belisarius itaque dum aliquantum temporis apud Siciliam moram faceret, rex Gothorum Theodatus extinctus est. Huius in locum Witigis successit, qui mox ut regnum inuasit, Rauennam profectus Amalaswintae reginae filiam per uim auferens sibi in matrimonium iunxit.
16 Conceptas ergo contra Theodatum Belisarius belli uires in Guitigis conuertit egressusque e Sicilia ad Campaniam Neapolim uenit. Quem Neapolitani ciues noluerunt excipere. Qui indignatus acriter ad eiusdem urbis expugnationem totis se uiribus erexit aliquantisque fortiter inpugnatam diebus tandem per uim capiens ingressus est tantaque non solum in Gothos, qui ibi morabantur, sed etiam in ciues ira desaeuit, ut non aetati, non sexui, postremo non sanctimonialibus uel ipsis etiam sacerdotibus parceret; uiros in conspectu coniugum, miserabile uisu, perimens, superstites matres ac liberos captiuitatis iugo adduxit, cuncta rapinis diripiens, nec a sacrosanctis ecclesiis expoliandis abstenuit.
17 Indeque egrediens Romam properauit. Quo Romam ingresso Gothi, qui in Vrbe morabantur, noctu egressi relictis patentibus portis Rauennam confugiunt. Guitigis ut talia comperit, mox aduersum Belisarium Romam cum ingenti exercitu uenit. Belisarius non aptum sibi bellandi tempus coniciens, intra Vrbis se moenia clausit eamque munitionibus circumsepsit. Gothi Vrbem obsidentes uniuersa per circuitum direptionibus et incendiis absumunt, quoscumque Romanorum repperiunt, gladio extingunt; cuncta sacra loca denudantes ipsis etiam uenerabilium martyrum tumulis manus impias inferunt. Continue Vrbem inpugnant, sed cauta Belisarii defensatur industria.
18 Praeter belli instantiam angebatur insuper Roma famis penuria; tanta siquidem per uniuersum mundum eo anno maximeque apud Liguriam fames excreuerat, ut, sicut uir sanctissimus Datius Mediolanensis antistes retulit, pleraeque matres infelicium natorum membra comederent. Cumque per annum continuum Gothi Romam obsedissent, demum territi Rauennam rediere. Belisarius uero proficiscens Neapolim eamque, ut competebat, ordinatam relinquens Romam regressus est. Statimque ei a Theodora Augusta praeceptio allata est, ut papam Siluerium conuictum accusatione falsorum testium in exilium truderet, eo quod Antimum hereticum Constantinopolitanum episcopum recuperare noluisset. Quod Belisarius, licet nolens, nihil moratus effecit. Pulsus denique papa Siluerius ad Pontiam insulam est, in qua et exulans obiit.
19 Guitigis uero coacto rursus in unum magno Gothorum exercitu cum Belisario conflixit factaque maxima suorum strage in fugam conuersus est. Quem Iohannes magister militum cognomento Sanguinarius noctu fugientem persequens uiuum conprehendit Romamque ad Belisarium adduxit. Patrata Belisarius uictoria Constantinopolim rediit secum Guitigis deferens. Quo uiso Iustinianus ualde laetatus est eumque non multum post patricium effectum administrationem illi iuxta Persarum terminos tribuit ibique Guitigis degens uitam finiuit. Belisarius uero dignis euectus honoribus iterato ad Africam aduersus Guintarit mittitur, qui Wandalos rursus sollicitans apud eos arriperat regnum. Belisarius ut Africam attigit, Guintarit sub dolo pacis ilico peremit residuosque Wandalorum rei publicae iugo substrauit. Victor exinde Belisarius Romam uenit, auream crucem centum librarum praetiosissimis gemmis exornatam, in qua suas uictorias descripserat, beato Petro per manus papae Vigilii optulit.
20 His ipsis apud Cassinum temporibus post solitariam uitam sancto degens cenobio stupendis beatissimus pater Benedictus nec minus futurorum praescius radiabat uirtutibus.
Hac etiam aetate gens Langobardorum amica tunc populi Romani apud Pannonias degebat, quibus in regni gubernaculo Audoin praeerat. Is eo tempore cum Turisendo Gepidarum rege confligens per Alboin suum filium iuuenem strenuum uictoriam nanctus est. Denique inter ipsas Alboin sese acies Turismodum Turisendi regis filium appetentem alacriter adgressus extinxit perturbatisque hac occasione Gepidis suis uictoriam peperit.
21 At uero apud urbem Romam papa Vigilius ob eandem, qua et decessor suus, causam indignatione Augustae per Antimum scribonem ductus Constantinopolim indeque in exilium actus est.
22 Capto igitur Guitigis Gothi Transpadani Heldebadum sibi regem constituunt, qui eodem anno perimitur. Cui succedit Erarius et ipse necdum anno expleto iugulatur. Dehinc sibi Baduilam, qui et Totila dicebatur, in regnum praeficiunt. Moxque collecto undique exercitu uniuersam rursus Italiam inuadunt. Exinde per Campaniam uirique Dei Benedicti patris cenobium iter facientes perque Lucaniae ac Britiorum fines Regium proficiscuntur, nec mora Siculum transgressi fretum Siciliam inuadunt. Inde quoque reuertentes Romam petunt eamque obsidionibus circumcludunt. Quae tantam tunc famis penuriam perpessa est, ut prae magnitudine inopiae natorum suorum carnes comedere uellent. Fessis nimium Romanis nec ualentibus moenia tueri, Totila a porta Ostensi Vrbem ingressus est. Qui parcere Romanis cupiens per totam noctem clangere bucinam iubet, quo se a Gothorum gladiis aut ecclesiis tuerentur aut quibuscumque modis occulerent. Habitauitque aliquantum temporis cum Romanis quasi pater cum filiis. Hanc illi, ut datur conici, animi benignitatem, qui nimiae antea crudelitatis extiterat, beati patris Benedicti, quem olim adierat, monitio contulit.
23 Elapsi sane ex Vrbe aliqui e numero senatorum Constantinopolim afflicti properant, quibus calamitatibus Roma subiceretur, principi narrant. Qui statim Narsim eunuchum suum cubicularium cum manu ualida dirigit, ut afflictae Romae quantocius subueniret. Is ad Italiam ueniens magno cum Gothis certamine conflixit. Quibus ad internicionem paene consumptis regem Totilam, qui ultra iam decem annos regnauerat, interfecit uniuersamque Italiam ad rei publicae iura reduxit.
Quia uero restant adhuc quae de Iustiniani Augusti felicitate dicantur, insequenti Deo praesule libello promenda sunt.
EXPLICIT LIBER SEXTVS DECIMVS HISTORIAE ROMANAE