Migne Patrologia Latina Tomus 137
Historia intactae Genitricis Dei (Hrothsuita Gandersheimensis), J. P. Migne cc_id: cps_2.HroGan.HiInGeD, cc_idno: 9549c
Historia intactae Genitricis Dei
37.1065B| Mundi labentis lustris nam mille peractis,
Incoepit quando felix aetatula sexta,
Qua Deus impleri jussit pietate fideli,
Quidquid veraces jam praecinuere prophetae,
Qui mundo Jesum mox praedixere futurum
Germine de Juda, quidam surrexerat ergo
Israel in terra senior, sub lege vetusta,
Ortus regali David de germine magni,
Quem tradunt etenim nomen tenuisse Joachim.
Hic in mandatis genitricis ab ubere legis
Exstiterat justus, nec non digne studiosus.
Hoc quoque continuo fuerat sua maxima cura,
74 Ut gregis ipse suae bene pasceret agmina magni,
Designans, veri sese pastoris haberi,
Dignum quandoquidem terrestri carne parentem,
137.1065C| Qui portare suis humeris non distulit agnos,
In propriis vitae ducens ad gaudia laetae,
Passurus mortem, magnum nostri per amorem,
Empturusque reos animae pretio sibi charae.
Hic heros etenim, de quo narrabo, Joachim
Tali percerte felix patriarcha nepote,
Toto se placidis ornans conamine factis,
Quidquid possedit per tres partes resecavit,
Partem dans viduis, peregrinis atque puellis.
Saepius in templo partem famulantibus ergo,
Particulamque suae domui servaverat omni.
Hoc quoque non raro faciens pietate benigna,
Digne mercedem suscepit denique talem,
Ut propria substantiola bene multiplicata,
Ipsius gentes proceres praecelleret omnes,
137.1065D| Nec sibi consimilem portaret terra potentem,
Quem sic cunctarum fulciret copia rerum.
Quattuor hinc certe cum jam feliciter ipse
Viveret in summa fortuna lustra rotata,
Vultu perpulchram sibi desponsavit amicam,
Nec non praenitidam laudandis moribus Annam
A charis natam, David de stirpe creatam,
Foedere legali proprio quam junxit amori.
137.1066B| Hanc autem memorant, sterilem non tempore parvo,
Spem partus homini nullam conferre fideli,
Tandem, digestis bis denis scilicet annis,
Contigit in templo Joachim, sub tempore festo,
Inter sacratos altaris stare ministros,
Incensum digni fuerant qui ponere visi,
Quem Ruben templi dum vidit scriba sacrati,
Exosum factum dictis affatur amaris.
Non licet incensum, dixit, te tangere sanctum,
75 Munera nec Domino praestat dare sacrificanda,
Te quia despexit, sobolis cum dona negavit.
Non dedit e contra verbum vir nobilis ullum,
Sed moerens abiit, silvas tristisque petivit,
In queis saepe gregem consuevit pascere pridem.
Ac, in longinquam pergens per devia terram,
137.1066C| Ipsum cum propriis secum ducendo magistris,
Hic in secretis latitat pascendo latebris,
Nec post ad patriam placuit remeare relictam,
Passus namque gravem secreta mente pudorem
Ex Ruben verbis, qui se causatur, amaris.
Hujus percerte post menses inclyta quinque
Conjux, desperans, illum jam vivere salvum,
In soles flevit, nec solamen sibi scivit
Hasque preces Domino profudit, triste dolendo:
Israelis Rector, solus quoque gentis amator,
Qui semper refoves miti pietate dolentes
Cur mihimet socium voluisti tollere charum,
Addens moerorem tristi semperque dolenti,
Quod semper sterilis mansi, sine germine ventri
Sed nunc majoris vulnus suspiro doloris,
137.1066D| Hoc, quia nec penitus, quid conferret, scio, cas
Legali Domino devoto legis amico.
O me felicem, si saltim noscere possem,
Utrum mors illum subito sorberet amara,
An frueretur adhuc calida vitaliter aura,
Certe, si scirem, non jus moeroris haberem.
Tantum cum tenebris leti succumberet atris
Funus, sed summa colerem praenobile pompa,
137.1067A| Inclyta condigno committens membra sepulcro.
His ita finitis, sublatis cernit ocellis
In ramis lauri resonantes murmure dulci
Pullos plumigeris volucres circumdare pennis.
Hoc uti cernebat, subtristi voce canebat:
Rex coeli, fortis cui subjacet astriger axis;
76 Omnia qui certe potis es disponere recte,
Semper cunctarum tibi laus exstet pietatum,
Quod clemens cunctos pietatis munere vivos,
Pisciculos, pecudes, serpentes atque volucres,
Congaudere suis donasti sedulo pullis.
Sed memet solam sterilem remanere misellam
Causa judicii jussisti denique recti.
Te tandem omnipatrem constanti pectore testem
Invoco, conjugii primo quod tempore vovi,
137.1067B| Si ventris fructum mihi praestares pius ullis,
Hinc mox in templo sisti tibi rite sacrato,
Obsequioque tui legali more sacrari.
Talia dum mundis formaret verbula labris,
Angelus astrigero subito descendit ab alto,
Maxima tristitiae portans solamina tantae;
Et stans sub facie, dictis haec fatur amicis:
Exue moerorem cordis, depone dolorem,
Consilioque Dei germen tibi credito summi
Hoc, quod ventre tuo procedet tempore certo,
Vere fiet idem populis mirabile cunctis.
Dixit, et aurivagis revolans secat aethera pennis.
Anna sed, angelicis nimium perterrita verbis,
Moesta domum petiit, sese lectoque locavit,
Et tremefacta diem psalmorum lege perorat,
137.1067C| Effusis noctem precibus ducendo sequentem.
Post haec ergo suam praecepit adesse puellam,
Astantem rogitans propriis illam sub ocellis.
Cur se despiceret, vel cur tam sero veniret,
Cum sibi sentiret fieri quid forte stupendi?
Reddidit e contra dominae lasciva famella
Opprobriis tactum servili murmure verbum.
Si te despexit sterilem faciens Deus, inquit,
Dic, rogo, divinae causae quid pertinet ad me?
Anna sed opprobrium patienter pertulit istud,
Effundens tantum lacrymas subtristis amaras.
77 Scilicet hac ipsa Joachim praedictus in hora
Angelus apparens, inter montana refulgens,
In queis tunc pascendo gregem latitaverat aeger
Jusserat ad sociam citius remeare relictam.
137.1067D| Qui dixit, monitis animo permotus ab illis:
Haec jam bis denis mecum permanserat annis,
Ex illa Dominus sobolem mihi nec dedit ullam,
Insuper opprobriis discessi plenus amaris
Nuper de templo, causa confusus ab ipsa,
Et me despectum, tantisque malis saturatum,
Hortaris regredi, subdi primoque pudori.
Ad quem mansuetis coelestis nuntius orsis,
Me fore coelestem, dicebat, credito, vocem,
Custodemque tui factum pietate superni
Regis, qui justam consolari dedit Annam
Per me, dum preculas flendo profunderet almas.
At nunc ergo tui causa de cardine coeli,
Quo veniens refero permagni gaudia doni,
137.1068A| Hocque tibi dico, quod mox praenobilis Anna,
Concipiet natam, cunctis seculis venerandam.
Haec inter natas hominum fiet sacra cunctas,
Spiritus et merito sanctus requiescet in illa,
Ac per quam veniet mundo benedictio summa,
Nec primam similem, nec fertur habere sequentem.
At nunc ad sociam tenta remeare beatam,
Quae gaudens omni tantum pariet decus orbi,
Et semper grates Factori reddite dulces,
Cui placet stirpem vobis concedere talem,
Qualem percerte nunquam tenuere prophetae,
Omnes electi post haec non sunt habituri.
Ad quem, promissis Joachim laetatus in illis:
Si mihi certa tuo maneat tua gratia servo,
Ad tempus dignare meo requiescere tecto,
137.1068B| Et gustare cibum non dedignere paratum.
Angelus e contra dicebat voce decora:
78 Desine, posco, meum post haec te dicere servum
Esse, sed angelicae consortem credito turmae.
Nam mihi terrenis opus est non vescier escis,
Quem pascit Domini semper praesentia summi.
Quapropter moneo, Domino libamine sacro
Hoc te ferre, meis satagis quod ponere mensis.
Qui citus anniculum gregibus subtraxerat agnum,
Sperans opprobrium, Ruben, cessasse vetustum,
Immolat et Domino, gavisus pectore laeto,
Ignibus appositis, ut habet praeceptio legis.
Angelus, his votis ut jussit rite peractis,
Altaris fumo sublatus pergit ad astra.
Quam tunc clementis paulatim gratia Patris
137.1068C| Incoepit radiis mundo lucescere claris,
Atque prior stabilem discordia sumere finem,
Cum sua coelestes primum consortia cives
Olim terrigenas promittebant habituros,
Quos prius e meritis Adam sprevere parentis.
Nec latuit tunc angelicum clementia coetum
Omnipatris, proprium qui mox post tempora natum
Mittere virgineum miserans disponit in alvum,
Ut sine principio natus de Patre supremo,
Carnem virgineo sub tempore sumeret alvo,
Omnes atque suo salvaret sanguine sacro,
Ne post haec generis humani callidus hostis
Gauderet mundum laqueis retinere malignis,
Sed Patris, et Nati, numen quoque Pneumatis almi,
Aequali forma pollens sub nomine trino,
137.1068D| Finetenus stabilem regnaret jure per orbem.
Angelus astrigerum postquam transcendit olympum,
Vix patiens Joachim tantae praeconia causae,
Et tactus jaculo terroris denique magno,
Stratus ad usque solum doni virtute superni,
Pertimidus jacuit nec non sine mente quievit
79 Ipsius sexta, ni fallor, forte diei,
Dum sol usque suum conclusit vespere cursum.
Interea pueri venerunt cum grege lassi,
Cumque suum dominum pronum videre locatum
Comminus astantes, coeperunt discere tristes
Causam terroris, turbata mente, recentis.
Ipsum percerte sed vix potuere levare.
137.1069A| Queis cum coelestis narrasset nuntia civis,
Suaserunt illi jussis parere supernis
Et rapido patriam cursu repedare relictam.
Qui gregibus lectis silvis discessit ab illis,
Ac gaudens pueros secum deduxerat ipsos.
Et cum transisset spatium triginta dierum,
Angelus oranti sanctae comparuit Annae,
Et cum pacificis deprompsit talia verbis:
Exsurgens animo, vultu quoque perge sereno
Ad portam subito, quae dicitur Aurea vulgo.
Illic forte tuum, summa cum pace reversum,
Legalem dominum mox comperies fore vivum.
Quae citius dicto jussum complevit amandum,
Impatiensque morae, perrexit ad ostia portae,
Praestolata suum gavisa mente patronum.
137.1069B| Scilicet attonitis quem cum conspexit ocellis,
Charo florigerum percurrerat obvia campum,
Ipsius et collo sese suspendit amando,
Altithrono grates reddendo denique tales:
Laus tibi, cunctorum Largitor summe bonorum,
Qui mihi non meritae concedis gaudia tanta.
Ecce virum proprium praesentem sentio salvum,
Tempore quae longo jam permansi viduata,
Quaeque fui sterilis, concepi gaudia prolis.
Talibus auditis, congaudens concinit omnis
Plebs Hebraea Deo laudes cum pectore laeto.
Post haec, noveno percerte mense peracto,
Venit summa dies, in qua praenobilis Anna,
80 Progenuit natam cunctis seculis venerandam.
Postque dies octo primi venere vocati
137.1069C| Pontifices, tantae solito qui more puellae
Nomen et aptarent, ipsam quoque sanctificarent.
Queis Joachim preculas fudit praesentibus istas:
Rex coeli, stellis solus qui nomina ponis,
Istius tenerae nomen dignare puellae
Coelitus indiciis per te monstrare coruscis.
Dixerat, et subito sonuit vox fortis ab alto,
Mandans egregiam Mariam vocitare puellam.
Stella maris lingua quod consonat ergo Latina,
Hoc nomen merito sortitur sancta puella,
Est quia praeclarum sidus quod fulget in aevum
Regis aeterni claro diademate Christi.
Post haec, annorum meta vergente duorum,
Fortunata suam dum sumpsit ab ubere natam,
Ablactando piam genitrix de more Mariam,
137.1069D| Otius in templo sistit cum munere digno
Ipsam, quae templum Domini fuit imo futurum
Quo, sociata sacris virguncula parva puellis,
Semper divinis illic perstaret in odis,
Quem merito cives coelestes laude frequentant.
Post haec, in templi subsistens limite sacri,
Ascensum graduum subito ter quinque supinum,
Immemor aetatis, jam plena Deo, puerilis
Audacter currit, vultum nec retro reflexit,
Quaerat, ut astantes, infantum more, parentes.
His super accensi, mirantur denique cuncti
Astantes populi, templi pariterque ministri,
Pontifices ipsi, factum laudant quoque primi,
Dicentes, tanto quod tunc infantula facto,
137.1070A| Per se quid fieri praesignaret cito magni
Et vere magni, cunctis meritoque stupendi.
Quod, credi, majus, vel quod posset fore majus,
Quam quod virgineo portavit ventre puella,
81 Magnum factorem mundi, propriumque parentem.
Nec mirum, sursum coepit sic figere gressum,
Infans lacteolis fuerat dum parvula membris,
Quam, Pater alme, tuo ditasti Flamine sacro,
Dum fuerat sanctae genitricis condita ventre,
Praescius hanc solam certe consistere dignam
Ad proprii partum nati, per saecula nati,
Qui post, corporeae tectus velamine formae,
Ascensum graduum cunctis patefecit in aevum,
Per quas ad patriam tendunt remeare relictam,
Cui Christus nomen, cui laus sit coelitus, Amen.
137.1070B| Scilicet et genitrix, tali facto bene felix,
Collaudans regem cecinit sic Anna perennem:
Omnipotens rector, solus pietatis amator,
Clementer proprio fecisti mira popello,
Aspiciens humilem miserando meam quoque mentem,
Jam desperatae donasti gaudia natae.
Audeo percerte post haec tibi munera ferre,
Nec vereor prohibere meum post haec inimicum,
Quin visitem sacris templum sociata ministris.
Hinc te coelestes collaudant sedulo cives,
Condignum carmen modulando perenniter, Amen.
His ita finitis, orantis scilicet orsis,
Germine felices talis rediere parentes
Indolis, in templo parva remanente Maria.
Omnes humanae nequeunt comprendere linguae,
137.1070C| Nec potis est stabilis, quamvis verbum sonet, orbis
Istius infantis praeclaram dicere famam,
Sed nec mirandae vitam moresque puellae.
Quis laudare modis potis est per saecula dignis
Haec quia continuo cunis subtracta puella
Maturis, omni lucebat moribus orbi,
Nec quidquam membris gessit puerile tenellis.
Ast in praeceptis fuerat justissima legis,
Nec non carminibus semper studiosa Davidis.
82 Haec prudens, humilis, fervens dulcedine mentis,
Omnibus atque placens, tota virtute refulgens.
Hanc hominis maledicentem non audiit auris
Offensam, sed nec quisquam cognoverat unquam.
Semper erat mitis, nec non gratissima cunctis,
Et, quae nempe suo profluxit ab ore, loquela
137.1070D| Nectare gratiolae fuerat condita supernae,
Et, cum quis verbis illi benedixit amicis,
Mox grates Domino curavit reddere summo,
Nec sic divinis linguam retineret ab odis
Exemplumque suis in se praenobile cunctis,
Praeponit sociis jam cunctigenae bonitatis.
Ipsius faciem niveo candore nitentem
Tradunt, ardentis radios praecellere solis,
Nec non humanum penitus devincere visum.
Quid referam digitos, operum satis arte probatos?
Namque manu docta perfecit parva puella.
Nempe, sibi normam statuens ipsissima duram,
Omnibus in templo vivebat strictius. Ergo,
Virginibus reliquis illic pariter sociatis,
137.1071A| Nam tantum preculis studuit persistere sacris,
Nec non divinis semper constanter in odis.
Ex quo discussae noctis periere tenebrae,
Aurora spargente plagam lucem per Eoam,
Altius usque polum Phoebo ascendente serenum,
Tertia jam subito devenerat hora diei,
Tunc usu digitos operis laxaverat albos,
Docte purpureis instando denique filis.
Sed mox ut nona Phoebus descendit in hora,
Se precibus solito reddit famosa puella,
Ac studio mentis bene perduravit in illis,
Usque per angelicum sumpsit sacra virgo ministrum.
Omni namque die missam sibi coelitus escam,
Escam pontifices dederant de more potentes.
Hanc studio mentis citius concessit egenis.
137.1071B| 83 Denique coelestes, lapsi de sidere, cives
Hanc crebro verbis consolabantur amicis,
Spernere terrestrem quo mox didicisset amorem,
Et castam regi mentem servare perenni.
Quisquis languidulis infirmus denique membris
Hanc saltim tetigit, raptim salvus remeavit.
Hujus cum stabilem volitaret fama per orbem,
Abiathar reliquos exorat saepe sacerdos
Pontifices templi pretii non munere parci,
Vellent praeclaram quo desponsare Mariam
Ipsius egregio legali foedere nato.
Quod fieri vero prohibet virguncula casta,
Inclyta regalis spernens consortia stirpis,
Se quoque finetenus testatur nobile corpus
Ejus conjugio percerte subdere nullo.
137.1071C| Talia pontifices cui mox dixere potentes:
Nonne Deus colitur, digneque potens veneratur,
In plebis Judae legali posteritate?
Nec decet innuptam talem remanere puellam.
Queis constans animo respondit talia virgo:
Nam Deus in templo gaudet requiescere mundo,
Mentibus et sobriis, nec delectatur in illis
Crimine quos magno maculat lasciva libido.
Scimus, Abel duplam merito sumpsisse coronam,
Qui primus mundo justus fuerat protoplasto,
Unam martyrii, fratris de caede peracti,
Atque magis nitidam pro virginitate secundam,
Credimus, Eliam coelum petiisse secretum,
Corpore cum vero mansit quia virgo potenter,
Nec corpus maculis unquam violavit amaris.
137.1071D| Haec didici certe, legis ratione docente,
Et discens animo mandavi sedula fixo,
Meque puellarem novi retinere pudorem.
Postquam bis septem totos compleverat annos,
Non hoc esse sui moris, dicunt Pharisaei,
84 Aetatis tantae quod vellet virgo manere.
Post haec in templo, Domini sub honore sacrato,
Mox decreverunt populum concurrere cunctum,
Ut pariter tantam tentarent volvere causam.
Et, cum sub tectis templi consisteret omnis,
Abiathar, quem jam memini, sub lege sacerdos,
Ascensum graduum conscendit namque superbum
Praesul, et astanti dicebat talia plebi:
Ex quo constructum fuerat praenobile templum
137.1072A| Istud, per magni regis studium Salomonis,
Ut scitis, vere manserunt semper in illo
Forma conspicuae vultus aetate tenellae
Natae nobilium, famoso germine regum,
Atque sacerdotum, vatum pariterque piorum,
Quae celebres omni merito mansere popello.
Certe perfecta sed mox aetate recepta,
Conjugibus tantae condignis sunt sociatae,
Multo magisque Deo placuerunt semper ab illo.
More sed insolito sperat se virgo Maria
Posse placere, viris Domini pro nomine spretis,
Nunc, quia non constat, votum se reddere tantum,
Restat ut Altithronum precibus digne rogitemus
Ut nos forte suis faciat cognoscere jussis,
Hanc quia legali fas sit cum foedere jungi.
137.1072B| Tali consilio consensu plebis adepto,
Sortem pontifices miserunt primitus omnes.
Inter namque tribus Israelis duodenas,
Quae mox egregiam Judae signat fore dignam,
Qua designata prae cunctis scilicet una,
Praecepere, viros ejusdem germinis omnes,
Quos sine conjugibus fecit consistere casus:
Collectos ergo concurrere sole secundo
Et manibus virgas dextris conferre novellas.
Piis igitur cunctis toto conamine lectis,
Advenit dignus senior Joseph, sociatus
85 Illis, incurvam portans sub indice virgam.
At vero summus virgas tollendo sacerdos
Gaudens, cunctorum Domino faciens holocaustum,
Quid fieri jubet, effusis precibus rogitabat.
137.1072C| Cui mox indiciis divinis ista jubentur,
Tempore digesto sibi quae fuerant facienda.
Praemonitus virgas qui misit protinus ipsas,
In templi sanctum famosi jure secretum,
Demandans quidni collectim luce sequenti,
Inde regales iterum venisse nepotes,
Unumquemque suam rursum quoque sumere virgam.
Nam sibi pro signo dictum fuerat manifesto,
Virgo quod haec credi deberet nobilis illi,
De cujus virga volitaret rite columba,
Quae petiisse polum tentaret protinus altum.
Cum ter mille suas retinerent denique captas
Virgas, personae praedicto tempore certae,
Nec signum populo praedictum redderet ulla,
Obtulit incensum praesul venerabile rursum,
137.1072D| Seque dedit precibus devoto pectore fusis.
Cui mox coelesti dicetur voce precanti,
Virgula namque brevis Joseph justi senioris,
Quae jacet in templo nec sollicitetur ab ullo,
Implebit merito signum memorabile sola.
His ita finitis, sonuit vox pontificalis,
Mandans in mediam Joseph procedere turbam,
Hic erat abjectus, forma nullaque decorus,
Nec sibi complacuit sociis interfore tantis,
Sed mage postremo gaudet remanere locello,
Qui mox, ut vocem sensit, se forte vocantem,
Processit pavidus, virgam comprehendere jussus,
Ex qua continuo splendens egressa columba,
Haud tarde coelum fertur petiisse secretum.
137.1073A| His ita transactis, laudes plebs concrepat omnis,
Grates Altithrono reddentes pectore laeto.
86 Cui placuit signo justum monstrare novello,
Ipse sed aetatis non immemor ulterioris,
Protestans proceres se progenuisse nepotes,
Magno percerte fertur rogitare pudore
Pontifices, Mariam quo non vellent sibi pulchram
Ipsius proprio, sed sponsam tradere nato.
Quod cum forte negant, se signatum quoque narrant,
Nec cuiquam credi sanctam debere puellam,
Quam sibi, quem Dominus solum fecit fore dignum,
Exorans, alias coepit rogitare puellas
Mitti cum Maria, causa solaminis ergo,
Quae, veluti connutritae sociaeque coaevae,
Illam colloquii scirent solamine dulci,
137.1073B| Absque mora consolari ne virgo pudori
Conjuge pro vetulo fieret subjecta tenella,
Quod mox pontifices fieri jussere parentes,
Sed senior frustra sudaverat ista rogando,
Non sibi, sed Christo, fuerat quia virgo dicata.
Postquam pontifices preculis cessere precantis,
Joseph servandam suscepit namque puellam,
Et pariter missas, ni fallor, quinque puellas,
Quarum sic ergo creduntur nomina dicta:
Sephiphona, Zabel, Susanna, Rebecca, Abigea,
Quis opus ad templi pertingens namque sacrati
Traditur ornatum studiose perficiendum
Purpura cum bysso linum cum vellere serum,
Purpura sed sanctae fulgens operanda Mariae,
Creditur ad velum Domini templi pretiosum.
137.1073C| His super accensae praesentes quippe puellae,
Opprobrii causa dixerunt taliter ergo:
Num te reginam constat post haec fore nostram,
Jam texenda tibi, quia purpura creditur uni
Non parvo cum sis junior tu tempore nobis;
Quae tunc ut semper bene sustinuit patienter,
Talia nec verbo jam contradixerat ullo.
87 Astans sed citius custos semper sibi fidus
Angelus astrigera dilapsus dixit ab aula,
Non te, virgo, rogo perturbent talia verba,
Istae percerte quia vatum more locutae,
Jam nunc praesaga dicebant voce futura,
Tu quia sola potenter eris regina perennis,
Nec non stelligeri dominatrix inclyta coeli.
Post haec secreta residebat in aede quieta,
137.1073D| Purpureos digitis filos operans benedictis.
Angelus et summus Gabriel conspectibus ejus,
Astitit astrigera coelorum lapsus ab aula
Virgineum decus verbis affatur amicis,
Juxta cunctorum narrans oracula vatum.
Ipsius e casto nasci dignarier alvo
Altithroni prolem mundo satis antiquiorem,
Virgineique modum partus narrat memorandum.
Ergo non nostris potis est exponier orsis,
Nobile colloquium longo sermone peractum
Virginis, aeternae Christi matris benedictae
Partus et tanti sacra narrantis paranymphi,
Sed nec dactylicis opus est nos psallere chordis
Magnum moerorem Joseph durumque dolorem,
137.1074A| Frustra cordetenus quo jam fuerat cruciatus,
Talem dum gravidam sensisset forte puellam,
Qualiter et tristis solatur tempore noctis,
Virginis intactae jussus curam retinere,
Virginis et nati nobis de sidere missi.
Haec evangelici demonstrant cuncta libelli,
Nostras et fragiles excedunt denique vires.
His nos transmissis constant quia cognita cunctis,
Sermonem vobis tantum faciemus ab illis,
Charius in templo quae creduntur fore dicta.
Certe cum stabilem volitans veniret in orbem
Undique subjectos describi jussio lectos
Caesaris Augusti censumque sibi profiteri,
88 Joseph ad patriam Bethlem perrexerat urbem,
Cum desponsata sibimet praegnante Maria;
137.1074B| Et cum famosis essent prope moenibus urbis,
Aspexit, non corporeis, sed mentis ocellis,
Cominus alma duos virguncula stare popellos,
Unum ridentem, nec non alium lacrymantem,
Quod Joseph vetulo narrans, audivit ab illo:
Contine subjecto tantum te rite jumento,
Et noli, posco, narrare superflua verba.
Dixerat, et juvenem coram prospexit herilem,
Qui sibi mysterium declaravit populorum
Talia sacrata dicens pro virgine verba:
Cur dicis Mariam non verbula vera locutam
Indignatus, eam secretum cernere solam
Nam flentem populum merito vidit Judeorum,
Qui mox a Domino discedet corde maligno,
Contra gentilem sed laetitia fluitantem
137.1074C| Ad fidei magnum quia perveniet sacramentum.
His dictis, Mariam blande conversus ad almam
Tempus adesse sibi Christum narrat pariendi
Quae de subjecto descendit jussa jumento
Intrans speluncam sub terra rite locatam
Quae male praesentis penitus fuit inscia lucis
Et quam continuae semper tenuere tenebrae.
Sed mox, ut lucem genitrix paritura perennem
Hanc adiit, radiis coepit fulgere coruscis
Nec post haec ibi coelestis lux defuit omni
Tempore quo genitrix illic mansit bene felix.
Noctis tranquillae medio libramine certe,
Illic haec eadem genuit virguncula prolem
Gaudens divinam, cunctis seculis venerandam,
137.1074D| Cui nomen Jesus, cui sit laus, gloria, virtus,
Solvere qui veterum veniens oracula vatum,
Se pro salvando venturum praescia mundo
Pacem coelicolis fecit cum civibus orbis.
89 Quem genitum sacro castae de virginis alvo,
Protenus angelicus circumstat denique coetus:
Laudans submissis factorem vocibus orbis,
Orans et puerum nobis de sidere missum,
Sed mater subito, cunctis veneranda, Maria,
Collocat augusto praesepi membra tenella
Christi, panniculis regem volvendo perennem.
Et pius interea Joseph, digressus ab illa,
Mox obstetrices secum duxit mulieres,
Quae Zelemi, Salome fuerant de nomine dictae,
Sola sed ingreditur Zelemi, Salomeque veretur
137.1075A| Tangere speluncam pedibus splendore repletam.
Mox quoque virgineum Zelemi tractans pie partum
Exclamans, signi dixit bene credula tanti:
Quid sibi non nuptae partus vult iste novellus?
Editus ecce puer regali germine nuper
Conjugis expertem bene declarat fore matrem.
Atque parens virgo natum lactat pie sola
Uberibus castis de coelo jure repletis,
Non dolor est matri nec est maculatio proli,
Ordine divino fieri sed talia credo.
Hanc Salome vocem spernens, non ficta loquentem
Dixerat auditis sese non credere verbis,
Ni probet ipsa sacram palma tangendo Mariam.
Hinc ingressa suam coepit protendere dextram,
Audacter castam tentans palmare Mariam,
137.1075B| Sed talis poenam confert audacia dignam,
Dextra est continuo tentatrix debilitata,
Ingenti certe cruciatur jure dolore.
Tunc Salome clamans animo subtristis amaro,
Defectum dextrae subitum deflevit ademptae,
Moreque Judaico proprium meritum recitando.
Nec non justitia sat confidens simulata,
Talia Celsithrono fertur dare verba dolendo:
Testis cunctorum consolatorque laborum,
90 Tu scis praeceptis fueram quod sedula legis,
Quodque tui causa semper fueram bene larga,
Pauperibus cunctis lectis de finibus orbis:
Qui moerens venit, de me quoque laetior ivit,
Et nunc pro meritis patior damnum grave tantis.
Qui mox apparens juvenis praelucidus, infit:
137.1075C| Panniculos pueri solummodo tange tenelli,
Accedens istas ad regales cito cunas,
Ipseque majori te restituet sanitati.
Haec ubi jussa sibi sequitur solamina dantis,
Tangendo minimum pannorum denique filum:
Sensit se subito salvam fore corpore toto,
Et grates Domino reddebat voce canora,
Qui sibi dignatus talem conferre salutem.
Ordine digesto postquam fuit ergo repleta
Visio pastorum, signum sibimet quoque dictum
De parvo puero praesepibus inveniendo,
Ipsius pueri quoque circumcisio Christi,
Nominis atque sui fulgens aptatio magni.
Reges astrologi, solis de cardine lecti,
Advenere Magi, stellarum lege periti,
137.1075D| Quaerentes urbem famosam denique Salem,
Nec non Herodem, constanti pectore regem,
Sollicitant regis de nativitate recentis,
Se vidisse novam fantes nuperrime stellam,
Quae Regem natum demonstraret Judeorum.
His rex turbatus secreta mente profanus,
Accitis citius scribis, audivit ab illis,
Certe Bethleis nasci quod Christus in oris
Juxta cunctorum deberet carmina vatum,
Scilicet atque Magis jussit cum fraude remissis,
Ut puerum quaerant natum, sibimet quoque monstrent
Quem cupit occidi, simulans se velle precari
Qui monstrante viam stella pergunt cito rectam,
137.1076A| Intrant et pueri regalia tecta tenelli,
91 Haud vario certe digestim picta colore,
Sideris obsequio tanti, sed rite polita
Proni vestigiis figentes oscula prolis,
Orantes, preculis humili quoque voce profusis,
Trino coelestem venerantur munere Regem,
Hunc hominemque Deum designantes moriturum.
Qui mox, in somnis moniti sub tempore noctis,
Ad patriam laeti redeunt per devia ducti.
His ita digestis, Herodes, pessimus hostis,
Augusti jussu Romam deducitur. Ergo,
Quo vel purgaret, lex ut Romana doceret,
Criminis imposita de magni se cito culpa,
Vel capitis poenam juste pateretur amaram.
Namque reus majestatis dicetur herilis,
137.1076B| Et merito talem patitur jam suspicionem,
Qui cupit insidiis, vulpino corde paratis,
Prolem coelestis divinam perdere Regis.
Hoc nam divino nutu factum fore, credo,
Quod tunc percerte Romam mandatur adire,
Quo, se subtracto, legis mandamina cuncta
Plenius in nato complerentur cito Christo.
Namque, quater denis, cursu ducente, peractis
Virginei partus digestim rite diebus,
Hic Factor membris coelorum namque tenellis,
Sistitur in proprio, parvo cum munere, templo,
Ulnis exceptus tremulis justi Simeonis,
Et mundi Dominus condignis est benedic
Odis, ex ipso justo Simeone vetusto,
Nec non famosa praesagis vocibus Anna.
137.1076C| His quoque completis juxta mandamina legis,
Ad patriam Bethlem redierunt protinus urbem.
Nam, post haec binis mansurnis pene repletis,
Hostis ab exsilio veniens perversus amaro,
Quod dixere Magi, volvebat mente dolenti,
Se nati stellam Regis vidisse decoram.
92 Haec recolens proceres regni rogitabat heriles,
An redeundo Magi venissent mente fideli?
Vel, quid de nato demandarent sibi Christo?
Qui mox responsis pariter dicunt bene firmis,
Se nescire, Magi fuerint si forte reversi,
Nec quid de nato sese perdiscere Rege.
His super accensus rex Herodes, furibundus,
Mittens, infantes occidi protinus omnes
Qui tunc Bethleis fuerant praecepit in oris,
137.1076D| Se semper vivum sperans exstinguere Christum
Posse. Sed in somnis monitus Joseph venerandus,
Pergit in Aegyptum, vasti per devia secum
Deducens eremi Jesum cum matre tenellum,
Novi terrestris Christo dominante timoris.
Talia sed solito fecit pietate superna,
Aegypti tenebras propria quo luce vetustas
Mox illustraret, per se penitusque fugaret.
Contigit ergo die quadam, requiescere velle
Juxta speluncam, sanctam cum prole Mariam.
Quae sat lassa solo fuerat cum forte locata,
Scilicet in gremio Jesum molli refovendo;
Multi terribiles procedunt namque dracones
Ex hac spelunca, prae qua fuit ipsa locata
137.1077A| Quos Joseph pueri cernentes, obstupefacti
Coeperunt certe magno clamare timore.
At puer e gremio matris surrexit amando
Jesus, sacratis stabat mitis quoque plantis,
Contra frendentes turbata mente dracones.
Qui subito proni ceciderunt mansuefacti,
Orantes tacitis Factorem nutibus orbis.
Ipseque, digrediens eremi per devia vasti,
Illos praecessit, sequier sese quoque jussit.
Quo Joseph visu, Genitrix Christique sacrata,
Exanimes, fragilis pro consuetudine carnis,
Facti, sat pavitant, puerum laedique timebant.
93 Ipse sed inspector mentis, testis quoque cordis,
Haec responsa dedit timidis conversus, et inquit:
Quare lactentes tantum tractabitis artus,
137.1077B| In me virtutem capitis nec mente perennem?
Quamvis humanis sim parvus homuncio membris:
Vir tamen omnipotens summo sum numine pollens;
Condecet atque feras silvae mansuescere cunctas,
Me coram, rabie dimissa rite priore.
Post haec magnanimes cum pardis namque leones:
Nec non cunctigenae venerunt undique lectae,
Ut sensere, fore prolem Factoris adesse,
Orantes puerum submissa voce tenellum,
Circa praeclaram gaudentes atque Mariam.
Quam, super insolito pavitantem denique signo,
Laetius intuitus fertur sic dicere Christus:
Non, te virgo, rogo, pollens genitrix mea chara,
Permoveat signi novitas carnaliter almi,
Obsequii sola veniunt istae quia causa,
137.1077C| Non, quod te vellent, vel saltim laedere possent.
His quoque discessit dictis angustia cordis.
At vero beluae praecedebant bene laetae,
Demonstrando viam per deserti loca rectam.
Sed nec nocturnis discesserat ulla sub horis,
Sed Joseph pecori sociatae mente fideli,
Oblitae rabie naturalique furore,
Pacificae modici gustabant pascua feni.
Inter quas ergo fuerat concordia tanta,
Ut quondam timidi junxere lupis latus agni,
Et bovibus mites bene commansere leones.
Sed non immerito, coelorum pax quia vera,
Quae regit immensum, firmavit foedere coelum,
Illarum mentes mutavit more fideles.
Post haec pausavit, radiis lassata caloris
137.1077D| Aestivi, chara palmae Maria sub umbra,
Et rursum versis claris aspexit ocellis,
94 Fructibus hanc palmam maturis esse refertam.
His visis lingua formavit talia verba.
Istius palmae nimium delector onustae,
Si potis est fieri, de fructu denique vesci.
Cui senior vetulus, legis moderamine justus,
Haud blande dictis, Joseph, mox obviat istis:
Hoc, miror certe nimium, te dicere velle,
Cum videas ramos, magno de germine ductos,
Astris contiguos, coelum pulsare profundum.
Ast ego praecogito summa tantummodo cura,
Si saltim valeam puram comprendere lympham,
Utribus in nostris quia nec est guttula fontis.
137.1078A| Haec heros igitur venerandus sic loquebatur,
Ceu desperaret, quod praesens omnia posset
Christus, corporeis tectus fuerat quia membris.
At puer, in gremio charae genitricis amando
Accumbens, palmam gaudens se vertit ad ipsam,
Functus et imperio, praeclare quippe, paterno
Ipsi continuo dicebat fronte serena:
Arbor, flecte tuos summo de vertice ramos,
Ut quantum libeat de te mater mea carpat.
Dixerat, atque suis arbor fortissima jussis,
Ante pedes Mariae parens inflectitur almae.
Fructu cumque suo penitus fuerat spoliata,
Incurvata stetit, nec surgens alta petivit,
Opperit imperium Christi sed rite probatum,
Ipseque, te subito, dixit, nunc erige palma,
137.1078B| Ut sis lignorum post haec collega meorum,
Quae paradisiacis constant plantata locellis.
Ex radice tua deduc extemplo secreti
Undas fonticuli, fluitantes gurgite dulci.
Quae citius dicto complentur denique cuncta.
At Prolis comites, fontem lustrando recentem,
Reddebant grates laetato pectore dulces,
Atque sitim lymphis tristem dempsere novellis.
95 Cumque profecturi deserti per loca vasti
Essent, ad palmam Jesus sic dixerat ipsam:
De te quippe, meo praecepto, palmula, mando,
Angelus ut coelo veniens dilapsus ab alto,
Tollat rite tuo ramum de vertice summo,
Nec non hunc ipsum plantet mox in paradisum,
Et tibi gloriolam super hoc jam confero tantam,
137.1078C| Ut post haec summi dicaris palma triumphi,
Et quisquis bello famosae vicerit ullo,
De te vincenti dicetur protinus ille,
Ad palmam magni venisti namque triumphi.
Haec ubi dicta dedit, dilapsus sidere venit
Angelus, et tollens ramum divexit in altum.
Quo viso, cuncti praesentes obstupefacti,
In terram proni consternuntur tremefacti.
Quos Jesus subito solatur, talia fando:
Non opus est certe vobis formidinis ullae,
Hunc quia transferri ramum per sidera jussi,
Ut mox deliciae magno plantetur in horto.
Et, velut hic in deserto mea jussa sequendo
Implevit, magno nosmet studio satiando,
Sic illic sanctis constet dulcedo perennis.
137.1078D| Talibus ac tantis signis jam sedulo visis,
Joseph, virtutem Prolis tractando perennem,
Utitur his verbis, submisso murmure fusis:
Ecce, calor nimius nostros male decoquit artus.
Nunc, tibi si placeat, cujus regnum juge constat,
Praecipe per pelagi calles nos pergere vasti,
Urbibus appositis, quo certa quies data nobis,
Nos citius spatium faciat percurrere tantum.
Cui dixit Jesus, divino numine clarus:
Namque viam subito longam per me breviabo,
Et, quod ter denis potuit vix ante diebus
Metiri, faciam diei spatio repedari.
His dictis Sonitem viderunt ocius urbem
96 Aegypti magnam, famosis moenibus altam.
137.1079A| Hanc introgressi petierunt limina templi,
In quo stulta deos consuevit ponere falsos
Gens pagana suos, perverso more colendos.
Mox sed ut intravit sancta cum Prole Maria,
Omnia falsorum pariter simulacra deorum
In terram subito ceciderunt denique prona,
Jam cognoscentes Regem venisse perennem,
Atque Deum verum magna virtute decorum.
Nunc est impletum fuerat quod carmine dictum
Olim percerte modulantis tale prophetae:
Ecce, super levem Dominus veniet cito nubem
Prae cujus sancta facie decet omnia nempe
Aegypti subito conquassari simulacra.
Haec Affrodosio postquam fuerant recitata,
Urbis namque duci praedictae valde potenti,
137.1079B| Illuc cum sociis festinat pergere multis.
Quod cum pontifices templi sensere profani,
Sperabant illum variis mox perdere poenis
Hos qui damna diis fecerunt talia stultis.
Ipse sed, in terra cernens simulacra decora
Obtutu prono passim volitare minuta,
Lumine coelestis raptim succensus amoris
Et fidei sacrae, mutato denique corde,
Substitit, atque suis gaudens dicebat amicis.
Ecce patenter adest Dominus super omnia pollens,
Quem fortasse dii, tacito cum murmure, nostri
Jure Deum verum contestantur fore solum.
Restat ut ipsorum prostrati more deorum,
Devota Regem veneremur mente perennem,
Quae fecit regi memorantes jam Pharaoni,
137.1079C| Qui sua plus justo sprevit mandamina sacra,
Ne nosmet foveam mortis detrudat in atram.
Dixerat, atque solo prostratus corpore toto,
Volvitur ante pedes sanctae rogitando Mariae,
97 Gratiolam Pueri constanter voce fideli,
Quem mater gremio gaudens portavit amico.
O laudanda tuae virtutis gloria, Christe,
O miranda sacrae semper mutatio dextrae!
Qui nutu tacito potis es disponere cuncta.
137.1080A| Quis volet ergo tuae pietatis munera magnae?
Unice nate Dei, summo similis Genitori,
Mirari digne, merita vel dicere laude?
Qui nostri causa fecisti tanta stupenda,
Tu, sine principio natus de Patre superno,
Per praecepta Patris complesti viscera matris,
Ex hac corpoream sument sub tempore formam.
Quique vales propria mundum conducere palma,
Panniculis stringi non raris haud respuisti,
Et, qui stellato resides solio super aethra,
Parvo praesepi contractus, procubuisti,
Et, qui multigenis imponis nomina stellis,
Ac pluviae guttas, pelagi quoque solus arenas
Rite potes numero per te comprendere certo,
Ut fragiles pueri, patienter conticuisti,
137.1080B| Tempore, virgineas quo suxisti pie mammas.
Insuper Herodem, nulla formidine regem,
Sed sola certe fugisti pro pietate,
Quo carnis veram demonstrares pie formam.
Et mox absque mora, fecisti saxea corda
Nam paganorum mollescere non domitorum,
Et sentire tuum solidum per tempora regnum,
Quo te divinis moniti scirent fore signis:
Ipsum, qui solo fecisti saecula verbo,
Et quem cunctorum cecinerunt carmina vatum.
Hinc Genitori tuo maneat per saecula cuncta
Gloria, de cunctis et laus aeterna creatis,
Qui tibi dilecto nescivit parcere nato,
Et tibi, Christe, decus perpes, victoria, virtus,
Sanguine qui mundum fuso redimis periturum,
137.1080C| 98 Flamine cum sacro, saecli per tempora cuncta,
Gratia coelestis per quem conceditur omnis.
Qualia retribuam Factori munera nunc jam?
Pro cunctis digne mihimet quae reddidit ipse,
Qui pius indignam solita pietate famellam:
Me, licet exiles, fecit persolvere grates.
His super angelicae coelorum, posco, catervae
Collaudare Deum non cessent sedulo verum.
(no apparatus)(no apparatus)