Migne Patrologia Latina Tomus 71
AuInGrT.HiSeDo 71 Auctor incertus (Gregorius Turonensis?) Parisiis J. P. Migne 1849 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
EPISTOLA SANCTI GREGORII EPISCOPI TURONENSIS AD BEATUM SULPICIUM BITURICENSEM ARCHIEPISCOPUM IN VITAM SANCTORUM SEPTEM DORMIENTIUM.
Beatissimo patri Sulpicio, Dei gratia Bituricensi archiepiscopo, Gregorius Turonorum indignus sacerdos, in Deo salutari nostro salutem perpetuam.
Apud poetam sub figura apum sanctorum virtus et prudentia laudatur, cum dicit: Quo magis exhaustae fuerint, hoc acrius omnes Incumbunt generis lapsi sarcire ruinas (Virgil. IV Georgic.) Hoc, Pater beatissime, in fronte epistolae praemisisse licuerit, consideranti quanta prudentia, quanta sollicitudine titubantis Ecclesiae statum firmare, et ejus ruinas resarcire contenditis. Hoc in te proprie exemplis lucentibus, hoc mellifluis exhortantium sermonum verbis, hoc denique gestis praecedentium sanctorum in medium prolatis, agere non cessatis. Hinc est enim quod inter caetera, quae parvitati meae vestra sublimitas imperavit, urgens scilicet imperium est amici admonitio, quatenus Septem Dormientes, qui apud Majus monasterium dicuntur quiescere, quorumque fama percelebris longe lateque diffunditur, actus, vitam vel finem, si uspiam possem reperire, scripto mandarem. Tunc ego juxta poeticum illud, pro more meo, pro vestra reverentia respondi, . . . . . Tuus est, pater alme, quid optes Exposuisse labor, mihi jussa capessere fas est (Virgil. I Aeneid.). Statimque vicino, ut dicitur, obedientiae pede, vestram prosequens jussionem, perscrutatus ecclesiarum scrinia, et bibliothecas revolvens, tandem apud praefatum Majus monasterium reperi quod quaerebam. Servato igitur tenore 1271-1272 Ecclesiae, Paternitati vestrae, ut petieratis, transcriptum destinavi. De caetero vestrum est et promere, vestrum est et ob Christi gratiam quaerere, aedificare ecclesias, et amico, imo servo obedienti, Christi Domini gratiam impetrare.
INCIPIT VITA, VEL CONVERSATIO, SIVE ET MORS SANCTORUM SEPTEM DORMIENTIUM, QUORUM CORPORA IN MAJORI MONASTERIO CONTINENTUR, ET NOMINA HIC INSCRIBUNTUR, CLEMENS, PRIMUS, LAETUS, THEODORUS, GAUDENS, QUIRIACUS, INNOCENTIUS.
I.
Temporibus Diocletiani et Maximiani, crudelitate eorum exigente, deficere coepit et discedere pene universus orbis a Romanorum potestate: inter multos autem Hunnorum regnum discessit, praesidente eis Floro rege strenuissimo. Qui Florus, patre suo Amnaro nomine noviter viam universae carnis ingresso, regnum adeptus est, cum viginti esset annorum. Habebat autem idem Florus duos fratres minores se, Martinum et Amnarum. Duxit autem praedictus Florus uxorem puellam pulcherrimam, Brichildem nomine, filiam Chut regis Saxonum, ex qua genuit tres filios: primogenitum Florum, beati Martini Turonensis genitorem; secundum Hilgrinum; tertium Amnarum. Secundus siquidem Hilgrinus quatuor filios genuit, Clementem, Primum, Laetum, et Theodorum. Tertius autem Amnarus tres genuit, Gaudentem, Quiriacum et Innocentium. Florus igitur cum regno suo fere per decem annos feliciter potiretur, a Maximiano aggreditur. Qui fere per tres annos laborans, vix, et cum maxima difficultate, primas partes regni ejus ingressus est, nec sine morte et sanguine suorum pugnatorum. Siquidem Florus cum eo bis terque confligens eum turpiter devictum fugaverat. Sed proditione suorum saisivit quoddam castrum, et munivit contra eum, et ejus regnum; et sic secundum et tertium. Tandem obsedit eum in quodam castro munitissimo cum omni fere nobilitate Hunnorum. Obsessus autem per dimidium annum ad deditionem compulsus est venire, vita sibi cum membris suis atque suorum concessa. Captosque duxit secum Romam, inter quos fuerunt duo fratres Flori regis, Martinus et Amnarus. Filios autem nondum genuerat, nisi primogenitum suum, Florum videlicet trium annorum, alios autem duos post reversionem captivitatis genuit. Cum autem praesentati essent Diocletiano, misit eos in carcerem. Post annum fere dimidium, recordatus Diocletianus probitatum Flori, jussit eum sibi praesentari. Videns autem pulchritudinem ejus ob fecem et laborem carceris emarcuisse, misericordia motus est; absolutumque remisit ad propria, permisso et regno suo in vita sua cum redditibus, sublatis vel saisitis [Ed., fractis] munitionibus. Tali etiam pacto permisit eum regnare, ut post mortem ipsius, filius ejus non sublimaretur in regno, nec in consulatu, sed tantum tribunus exsisteret. Quod cum ex utraque parte firmatum fuisset, recessit cum omnibus suis.
II. Reversus autem, eodem anno genuit duos filios geminos, Hilgrinum et Amnarum. [Deus vero, qui non accipit personam principum, et reprobat consilia eorum; qui quos vult indurat, et tradit in reprobum sensum, et adducit in stuporem; et imperatores ipsos, qui Ecclesiam persecutionibus gravissimis diu vexaverant, in tantam amentiae et vanitatis devenire permisit mutationem, ut Diocletianus Nicomediae, Maximianus Mediolani, uno die depositis insignibus imperii, post imperium privati viverent, quasi plebeii. Verum Maximianus haud multo post facti poenitens, cum dispositis insidiis genero suo Constantino, jam regnum tenenti, mortem moliretur, deprehenso dolo illius, apud Massiliam captus, nec post multum in carcere, fractis laqueo cervicibus, est strangulatus: vel, ut quidam asserunt, a daemonibus suffocatus impiam vitam digna morte finivit. Diocletianus vero et ipse eadem de causa, eidem Constantino factum se intelligens suspectum, hausto veneno sui ipsius effectus est punitor impius, et in villa sua secus Salonas oppidum diem vitae clausit extremum. His ita et temporali et aeterna morte multatis, cum post tetram et horridam bellorum et persecutionum caliginem, diu desideratae pacis tranquillitas divino nutu late per mundum splendescere inciperet,] Florus primogenitum suum Florum Constantino, qui eisdem imperatoribus, Diocletiano et Maximiano, brevissimo tempore Constantio patre suo et Galerio Maximiano insimul tantum mediis, successerat, 1273 educandum tradidit, quem semper charum et dilectum Constantinus idem habuit. Adultoque, et militi facto, uxorem dedit neptem suam, filiam sororis suae, tribunumque constitutum remisit ad patrem suum. Qui ex eadem uxore sua filium, vivente patre suo, genuit, quem Florum vocari praecepit. Qui [natus est quidem Constantini anno 17, sed] postmodum tempore [filii ejus] Constantii a beato Paulo Constantinopolitano episcopo, Deo disponente, catechumenus factus, et baptizatus, Martinus est vocatus. [Venerabilis autem baptizator ejus, idem patriarcha Paulus, ab eodem Constantio, qui patri in imperium succedens, in Arianam haeresim declinaverat, apud civitatulam quamdam Cappadociae, Cucusam nomine, ob Catholicam fidem pulsus exsilio, Arianorum insidiis crudeliter strangulatus, ad coelestia regna victor migravit.] Florus autem antiquus senio confectus diem clausit extremum, terram suam primogenito suo dimisit, et duos fratres juvenes in manu ejus reliquit. Qui mortuo patre terram viriliter rexit, et fratres suos cum filiabus nobilissimorum pagi Hunnorum copulavit, ex quibus primogenitus suus, Hilgrinus videlicet, ut praedictum est, quatuor filios generavit; secundus autem Amnarus, tres.
III. Florus igitur tribunus, filius Flori regis, mortuo Constantino, et regnante Constantio, Constantinopolim venit cum filio suo Floro parvulo, quem imperatori commendavit, qui eum secum retinuit, et militem fecit. [Quem etiam adhuc adolescentulum Julianus Caesar, ab eodem Constantio patruele suo in Gallias adversus Barbaros, qui Romanorum terras infestabant, ignarus quid de eo disponeret, secum ad ferenda praesidia adduxit, et exercitandum militia, quandiu praevaluit, in comitatu suo detinuit.] Sed vir sanctus magis elegit Deo servire coelesti, quam sub imperatore terreno militare. [Quia ad hoc specialiter effectus est, ut triumphale sanctae crucis vexillum in occiduis mundi partibus erigendum et adorandum deveheretur, et militiae sacramenta evangelicis mutaret edictis. Qui clarus avis, sed clarior meritis, sanctus ab infantia, devotus 1274 a pueritia, perfectus in adolescentia, perenniter de die in diem, de virtute in virtutem proficiens, magnis in mundo claruit miraculis, et doctrinis catholicis longe lateque resplenduit. Qui enim a tanta virtute, et miraculo tam grandi et stupendo, in initio viarum Dei inchoaverat, quid mirum si et prosperos in eis semper excursus et beatos exitus haberet? Imo mirum, si post tam mirabilem, qua ad se Deus illum traxit, conversionem, et virtutum sublimitate arduam, et miraculorum claritate gloriosam, et religionis decore splendidam, jugiter usque ad vitae terminum non ageret conversationem. Quis enim non omni fere virtute et miraculo mirabilius ducat, infantulum vix decennem ab uberibus, ut sic dicam, cum lacte materno imbibitam erroris fanatici exhorruisse superstitionem, parentibus, tutoribusque, atque actoribus, nunc minis, nunc verberibus, nunc blanditiis insistendo dehortantibus, ad Christi fidem, et ad Ecclesiae, cujus sacramenta necdum perceperat, confugisse societatem? Quis non summis attollat praeconiis puerum duodennem, instar cordati et fortis viri, aetatis teneritudinem non respiciendo, eremi squalorem, et quidquid ibi tolerare posset, ac si delicias concupiisse; et quod interim pro corporis imbecillitate non valebat, sed postea impleturus erat, meditando saltem et desiderando in conspectu Dei, qui velle nonnunquam pro facto reputat, jam facere? Quis non insigni laude praedicandum censeat adolescentem in summis enutritum deliciis, juribus patris saeculari implicitum militiae, quasi solitarium vel monachum se exhibendo, non solum ab operibus malis, sed et ab omni concupiscentia nefaria continuisse, et in medio fornacis Babylonicae sulphure et pice ferventis se illibatum custodisse; inter alios aliena diripientes, et eum irridentes, sua non modo superflua, sed etiam necessaria pauperibus erogasse, et quidem praecepta quoque transcendat [transcendisse syntaxis postulat ], ut in divisa chlamyde patet fecisse? De altera quippe duarum vestium pro Christo danda, non de una dividenda praeceptum habemus, quod fecit iste, cujus cor et sua et se ipsum Christo et pro Christo fratribus impendere paratum erat. In quo et illud quis 1275 non cum stupore accipiat, quod inter parentes ditissimos, et inclytos, ut pote regibus atavis editos, constitutus, quod et regis Constantii, et Juliani Caesaris, nunc hujus, nunc illius, in diversis terrarum partibus comitatum sequi; et eis, ut pote maternorum avunculorum filiis, in adolescentia adhaerere et obsequi coactus, quorum alter Arianus, alter apostata, uterque persecutor orthodoxorum erat, in tanta rerum sibi oppositarum contrarietate, et fidem incorruptam servavit, et paupertatem terrenam semper amplexatus est, et humilitatem perfectam tenuit! Quis et illud in eo inconsideratum praetereat, quod ea qua pauperem contexerat parte chlamydis, Christum videns circumdatum, et illam quasi ostentando apud angelos inde gloriantem, de visione tam grandi, tamque gloriosa, de qua alius gloriaretur, ipse gloriatus non est: sed magis humiliatus, anhelanti desiderio instar cervi sitientis ad fontes aquarum, reversus Constantinopolim, percepto a beato Paulo urbis ejusdem patriarcha, ut praediximus, baptismi sacramento, quod sedulo volvebat pectore, et longo aestu parturiverat, et jam quasi in partum maturitate naturali ad fructum vitae erumpere gestiebat, ipse libens ad effectum perducere instituit? Quid hoc, videlicet, ut calcatis omnibus saeculi lenocinantis oblectamentis, libere vacaret Deo, et absque interpellatione curae exterioris coelestem erigens conversationem, gustaret crebrius, et videret quam suavis est Dominus? Quod unum cum juxta sententiam Domini maxime duceret necessarium, et ad hoc solum adipiscendum vehementer ferveret, quis non contemplari delectetur, quis non imitari conetur, quam simplici et germana charitate pro salute fratris distulerit? O vere mirabilem sancti adolescentis benignitatem! qui cum hanc partem optimam, quae nulli consequenti eam aufertur, nonnisi in foramine petrae et caverna maceriae, obtinere se posse cognosceret, ubi unica protectio, et singulare refrigerium confugientibus in umbraculum diei ab aestu, et in securitatem et in absconsionem a turbine et a pluvia, voto tamen salvandi socium, contra votum biennio mala mundi toleravit, stans foris quasi sine tecto inter procellas, nimbos et grandines in limo profundi, in lubrico saeculi, ubi non inveniret requiem pes ejus; ubi non solum injuriis affligeretur, sed et periculis urgeretur innumeris. Quid faceret, vel potius quid non faceret pro salute multorum, qui pro unius devotione tantum taedii sustinuit, tam diuturnum quietis suae dispendium pertulit? Quas cruces, quae supplicia, quas injurias, si inferrentur pro Salvatore, non epulis omnibus quamvis delicatis anteferret, qui pro amore hominis mortalis singularis gaudii sui unicum aeque desiderium, pro cujus dilatione acriter cruciabatur, tamdiu adimplere distulit? Sed profecto sancti juvenis exercebatur patientia, probabatur fortitudo, experientia formabatur, et praediscebat in seipso 1276 spontanea charitate quod postea tempore opportuno, episcopus animarum positus, debita sollicitudine faciendum sibi esset de multis. Ita doctus a juventute, fecit hoc ipsum in senecta, ultra fere omnes homines, et plus quam exigi deberet ab eo. In diebus Maximi imperatoris, quando secundum charitatem quae sua non quaerit ambulans, non solum juxta Paulum fieri optavit, sed etiam anathema pene se fecit a Christo pro fratribus noxiae communionis: non voluntate, sed necessitate conventum iniens, ut his quorum cervicibus saevi regis gladius imminebat, Hispaniarum ecclesiis consuleret. Sed sciens procul dubio ad implendam legem aliorum onera ab aliis esse portanda, sciens dilectionem esse legis plenitudinem, sciens charitatem esse vinculum perfectionis, et principium fructuum spiritualium; sciens per ipsam serviendum invicem, ipsam vero nunquam excidere, et ambulantem in ea non errare nec deficere, tantae virtutis fretus suffragiis, secure praesumebat, quoniam quidquid aliquando detrimenti pro ejus conservatione incurreret, per ipsam quae operit multitudinem peccatorum facillime restaurari vel impleri posset. Nec obsecro cuiquam vel onerosa sit, vel otiosa judicetur ista ob admirationem, et contemplanda Martini in aetate adhuc juvenili merita facta digressio, cum totius opusculi hujus summa in ipsum respiciat, nec minus propter ostendendam et charitatis ejus abundantiam, qua semper totus affluxit, et originis nobilitatem a Severo, primo Vitae ipsius scriptore, praetermissam, quam propter praedictorum consanguineorum ejus venerabilem conversationem, vel obitum posteris insinuandum, inertem licet stylum moverimus.
IV. Sed ut ab his jam ad susceptae narrationis seriem recurramus, Martinus veteri exutus, et novo per baptismum indutus homine, tribuni sui, quem tantopere lucrari Christo satagebat, qui evoluto tribunatus sui tempore, mutatum vita et habitu, serviturum se Deo pollicebatur, revictus supplicatione, et dilectione quasi ligatus, per biennium non rapinis, sed sanctis, ut coeperat, insistens operibus in comitatu moratus est. Qua exspectatione, quam gravissime ferebat, exacta, continuo non acquievit, sed renuntiavit carni et sanguini; et licet repugnante et indignante Caesare, abjurata saeculari militia, abdicatis parentibus, praediis et patria in qua natus et notus, dives et inclytus, et ob hoc reverendus et magnificus haberi poterat, Deo nobis illum in patronum destinante, in exteras has regiones diffugiens, ubi incognitus et inglorius reputaretur, exsul et pauper laudabilis, in argumentum suae magnae humilitatis, doctrina et exemplis praestantissimi et spectabilis viri Hilarii, qui in diebus illis Ecclesiae Gallicanae singularis et lucerna et columna apparebat, erudiendum se subdidit, discipulis, ne in vacuum vel periculose curreret, si suo ferretur judicio, et se sibi magistrum constitueret; et ne incideret in eorum 1277 numerum, quibus dicitur: Vae vobis qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobis ipsis prudentes (Isai. V, 21). Cui cum in schola virtutum desudanti juberetur a magistro celsiorem Levitici ordinis gradum ascendere, ipse in augmentum profectus sui, in infimo exorcistae officio, eo securius quo humilius, eodem tandem magistro suo concedente et mirante, subsedit. Quid igitur jam de hoc viro tanta humilitate fundato fieret? Non ut, secundum Scripturas, humilem spiritu susciperet gloria, et qui se humiliaverat, a summo humilitatis doctore, quem pene sequebatur, exaltaretur; quasque in silentio subditus investigaverat, potens opere et sermone, et apostolico dignus ministerio, aliis notas faceret vias vitae? Sed quomodo ad ministerium accederet, nisi assumeretur? et quomodo praedicaret nisi mitteretur? Propterea cum apud magistrum in summa degens subjectione, et quiete instrueretur; nihil de se magni aestimans, nihil alti disponens, a Domino, qui cor parvuli sui intuebatur et magnipendebat, opus evangelistae per revelationem jubetur exercere, et parentes, quos adhuc gentilitatis error obligabat, ad insinuandam illis fidem Christi, monetur visitare. Oraculo itaque fretus divino, ex licentia beati Hilarii, nam necdum ab Augusto Constantio pro fidei defensione in exsilium missus fuerat, quorsum jussus fuerat devotus proficiscitur: et circunquaque verbum Dei spargens, multam ex conversione infidelium messem horreo Christi inferre contendit, parentesque suos, cooperante gratia superna, ad Christianae fidei professionem convertit, solo patre, inscrutabili Dei judicio, in imagine et errore terreni hominis permanente, et ex sola veteris usus auctoritate male ab infantia imbibiti superstitionem fanatici cultus defendente. Matrem quoque, quae eum mundo genuerat, ipse in Christo regeneravit; factus ejus spiritualis pater cujus carnalis erat filius; et praestans ei ut esset initium aliquid novae mundo creaturae, a qua ipse homo ut exsisteret, post Deum, initium acceperat. Effecit autem ut et ista et caeteri, quos saluti conquisierat in Christo renascerentur per manus patruorum patris sui, suorum scilicet propatruorum Martini et Aumari, qui Christianissimi erant, et civitatibus sibi] deputatis episcopatus officio fungebantur, inter quos baptizati sunt etiam Hilgrinus et Amnarus patrui ejus, cum septem filiis suis, Clemente videlicet, Primo, Laeto, et Theodoro, Gaudente, Quiriaco et Innocentio. Quorum patres, Hilgrinus scilicet et Amnarus, non sicut alii fratres paternam haereditatem dividentes, sed sicut uno ortu gemini nati sunt, sic una domo, uno fundo, una re communi cum uxoribus et filiis contenti sunt. Eodem autem anno quo baptizati sunt, viam universae carnis ingressi sunt. Horum itaque praenominati septem filii 1278 omnia praedia sua venundantes, pretium pauperibus distribuerunt, servosque suos ingenuos fecerunt. Ipsi vero in quodam loco se incluserunt, lectioni, orationi, et psalmodiae vacantes, duobus tantum servulis contenti, qui eis officium consolationis impenderent. Vivebant in coenaculo constituti sine querela, tam Deo quam hominibus placentes, uxorum et liberorum grato consortio carentes, coelibemque vitam actitare satagentes. De reliquiis autem ciborum suorum, ad quascunque partes deferrentur, vel a quibuscunque infirmis sumerentur, qualicunque infirmitate tenerentur, protinus sanabantur. Quamobrem primo ex adjacenti provincia, postmodum ex omni regione illa pene universi venientes, illos sicut prophetas Dei venerabantur. Ex quibus multi praedicatione eorum fidem ipsorum imitantes, Christianitati subjiciebantur, et veterem hominem exuentes, novum, qui secundum Deum creatus est, induebantur. Denique omnes eos et obsequiis et multis donativis venerabantur. Caeterum principes, tribuni et milites Christiani, Judaei et gentiles eos visitabant, reverebantur et excolebant. Qua de re servi Dei permoti, inani gloriae et ambitioni hujus saeculi subjici timentes, fugae latibulum expetentes, patriam relinquere disposuerunt: quippe cum in hoc exemplo eis esset Abraham, et recentius multi alii justi, et recentissime eorum patruelis beatissimus Martinus. [Qui sicut obtemperanter, et praecepta Christi audiens et consilia, nihil ejus amori praeposuerat, sed, omnibus relictis, assumpta cruce, et se sibi abnegato, ipsum ducem sequens, arbitrioque ejus se committens, damnosam cunctis propriae voluntatis facultatem abjecerat, ita Christus quoque pollicitationis suae sententiam in eo liberaliter complens, et miraculorum gloria et honore pontificatus, et divitiarum copia, illum quamvis ista fugientem illustraverat, et promissum sequacibus suis centuplum ei jam et hic reddiderat, in futuro servans illi plenitudinem interminae retributionis. Cumque de terra et de cognatione sua solus propter Christum exisset, magnificante eum eodem Christo duce suo, in terra peregrinationis suae, et ad verbum oris ejus faciente prodigia, mirum dictu! de lapidibus suscitavit filios Abrahae, et mutabat corda hominum, erroneosque et incredulos conducebat ad semitas justitiae, et ad prudentiam justorum. Evertebat delubra, fundabat monasteria, aedificabat ecclesias; et ita paulatim succrescens, factus erat in gentem magnam].
V. Audientes igitur praedicti famam sanctitatis et celebritatem nominis ejus, et quod in episcopatu Turonicae civitatis esset subrogatus, consilio inito, brevi expensa, et exiguis sarcinis collectis, usque ad ipsum venire et consilio ejus vivere stabiliverunt: 1279 quod et factum est. Venientes autem usque ad Turonensem civitatem invenerunt beatum Martitinum in episcopatu more suo Dominico die missarum solemnia celebrantem, petieruntque more peregrinorum benedictionem. Post consummata divina [Al., acta autem] missarum solemnia, cognovit eos beatissimus Martinus consanguineos et consobrinos suos; flevitque super singulos, et osculatus est eos: ducensque eos trans fluvium secum, ubi multitudo commanebat fratrum, invitavit ad prandium in commune cum fratribus. Sequenti autem die, omnem peregrinationis suae seriem retexuerunt, voluntatemque suam in hoc esse dicentes, ut limina apostolorum Petri et Pauli visitarent, ut et in Hierosolymis pergerent, sepulcrum Domini visitaturi, et crucem Domini adoraturi, et per beati Jacobi sepulcrum venturi, et sic ad ipsum reversuri. Quam viam cum benedictione beati Martini aggredientes nudis pedibus, laneis utendo vestibus, pane et aqua, et crudis herbis contenti quinquennio peregerunt. Revertentes autem sani et incolumes, beato Martino se praesentaverunt cum multis reliquiis, videlicet de sepulcro Domini et ejus sanctissima cruce, de sepulcro etiam sanctae Mariae matris Domini et ipsius vestimentis, de reliquiis apostolorum Petri et Pauli et sancti Jacobi fratris Domini, et ex multis aliis, quas beatus Martinus reverenter accipiens in apsida majoris ecclesiae cum reverentia posuit. Ipsi vero septem fratres beato Martino, et fratribus ibidem manentibus, tam in anima quam in corpore se dedentes, voverunt se de loco illo non recessuros. Statim autem beatus Martinus eos gratanter excepit, et monachico habitu eos induit, et benedictione propria confirmavit; posuitque eos in latere cavati montis in quodam specu, fecit quoque eis oratorium in ipsa rupe, benedixitque altare, ubi et reliquias proprias manu condidit, quas ipsi apportaverant. Ordinavit autem Clementem et Primum presbyteros, Laetum et Theodorum diaconos, Gaudentem, Quiriacum et Innocentium subdiaconos. Permanserunt autem in eadem cella sive oratorio, ubi et delectabantur jejuniis, oratione, silentio, lectione, quandiu beatus Martinus superfuit. Ipse quidem per revelationem obitum suum longe ante praenoscens, ad Condatensem vicum ire disposuit, ut pacem inter clericos ecclesiae illius dissidentes reformaret: cognoscens etiam per spiritum non se reversurum, convocatisque omnibus monasterii fratribus, singulos osculatus est, atque benedixit, et praefecit eis unum ex fratribus loco suo, nomine Gualbertum, abbatemque constituit, et benedictione sua confirmavit, cui et commendavit septem supradictos 1280 fratres et patrueles suos, qui eos suscipiens in commune cum fratribus aliis singulariter eos diligebat, et spiritualiter revisebat et confortabat.
VI. Beatus autem Martinus post obitum suum usque ad diem migrationis eorum saepissime eis apparebat in visione, consolans eos et corroborans. Vixerunt autem cum eo in sancto proposito annis sexdecim, post transitum ejus viginti quinque: videlicet sub Gualberto abbate primo annis viginti tribus; sub Aicardo secundo abbate annis duobus. Hujus scilicet Aicardi secundi abbatis tempore, contigit festivitatem beati Martini de transitu Sabbato evenire; sequenti vero die, qua Dominicam celebramus, post peracta matutinorum solemnia, media nocte apparuit eis beatus Martinus, nuntians eis diem obitus sui, dicens: Crastina die summo mane vocate huc Aicardum abbatem ad vos: qui dum astiterit, intimate ei singuli omnem vitae vestrae seriem, et actus vestros, confitentes omnia peccata vestra. Dicite quoque illi ex me, ut in honore sanctae Trinitatis missam celebret, commemorationem mei faciens, et sanctorum quorum reliquiae in praesenti altario a me consecrato continentur, ponatque singulas hostias pro vobis singulis immolandas [Al., oblaturas], quibus consecratis singuli communicabitis. Peracta communione, viaticoque percepto corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi, missaque finita, prosternetis vos ad orationem, viam universae carnis ingrediemini, tam a dolore mortis extranei, quam a corruptione carnis estis alieni; sicque ab Angelis suscipiemini, et a meipso sursum conducemini, donec assignemus vos ante tribunal Christi: quod totum factum est ut beatus Martinus imperavit. Cum autem communionem [Al., viaticum] accepissent de manu Aicardi abbatis, finita missa, genibus flexis, sani atque incolumes, in oratione prostrati viam universae carnis ingressi sunt, ut beatus praedixerat Martinus, tam a dolore mortis extranei quam a corruptione carnis fuerant alieni. Repleta est autem illico cella illa tanto odore, ac si multorum aromatum congeries ibi sparsa putaretur. Suscipiens autem eos non de morte, sed quasi de oratione abbas Aicardus una cum fratribus, non mortuos putabat sed dormientes, cum facies eorum ut rosa ruberet, caro ut nix splendesceret. Quam ob rem per sedilia illos disposuit, sicuti soliti erant sedere in cella sua, posuitque eos ita ut ab omnibus inspici possent, solis necessariis, quibus ab injuria irruentium defenderentur, inter eos et intrantes mediis repagulorum obicibus. Patebant etiam limina ut omnes advenientes viderent sanctorum facies, non sicut mortuorum, sed sicut dormientium: quia licet hominibus mortui essent, 1281 Deo tamen cui omnia vivunt, dormiebant. Per septem autem dies, quibus super terram fuerunt, non defuit odor ille suavissimus. Tanta autem fuit adventantium multitudo, quantum aut locus admisit, aut viae vel semitae capere potuerunt. Omnes febricitantes vel frigoritici, qui adveniebant, sani revertebantur; leprosi autem, surdi, muti et claudi multi curabantur. Afferebanturque qui venire non poterant in lectis et grabatis, et ex odoris fragrantia sospites revertebantur. Septimo demum die a transitu ipsorum abbas Aicardus, congregatis fratribus sancti monasterii, ad funus adfuit. Misit quoque et accersivit sanctissimum senem, Turonicae 1282 sedis civitatis praesulem, beatum Brictium una cum clero et populo: initoque consilio, sicut erant vestiti, sepelierunt eos in ipsa cella vel oratorio, ante altare ipsius oratorii, a beato Martino cum pignoribus sanctorum consecrati. Transierunt autem pridie Idus Novembris, secundo die a festo quo celebratur transitus sancti Martini, et depositi sunt XIII Kalendas Decembris. Qui sepulti terris, in Christo se vivere manifestant virtutibus et miraculis, praestante eodem Jesu Christo Domino nostro, qui vivit et regnat cum Deo Patre in unitate Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen. Explicit vita et mors Septem Dormientium.