Migne Patrologia Latina Tomus 95
PRIMA. IN VIGILIA SANCTI ANDREAE APOSTOLI.
Homiliae de Sanctis (Auctores varii), J. P. Migne
HOMILIA PRIMA. IN VIGILIA SANCTI ANDREAE APOSTOLI. (1457C)
In illo tempore stabat Joannes, et ex discipulis ejus duo. Et respiciens Jesum ambulantem, dixit: Ecce Agnus Dei, etc. (Joan. I).
Tanta ac talis est divinae Scripturae sublimitas, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 256.
HOMILIA II. IN DIE SANCTI ANDREAE.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore, ambulans Jesus juxta mare Galilaeae, vidit duos fratres, Simonem qui vocatur Petrus, et Andream fratrem ejus, mittentes rete in mare, etc. (Matth. IV).
Audistis, fratres charissimi, quia ad unius jussionis (1457D)vocem Petrus et Andreas, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1093.
HOMILIA III. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Augustini episcopi.) Mirum quibusdam videtur, charissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 442.
HOMILIA IV. IN OCTAVA SANCTI ANDREAE. In illo tempore ambulans Jesus juxta mare Galilaeae, vidit duos fratres, Simonem qui vocatur Petrus, et Andream fratrem ejus, mittentes rete in mare, etc. (Matth. IV)
(1458B)Cunctis notissimum est quod mare Galilaeae propter (1458C)diversa loca sibi adjacentia diversis etiam appellationibus nuncupatur. Hoc ergo mare, sive stagnum, quia delectabiles aquas habebat ad bibendum, et copia picium redundabat, ideo multitudinem incolarum circa se continebat. Quod Dominus idcirco frequenter transnavigabat, sicut in Evangelio legimus, ut populis circum jacentibus miracula sua ostenderet, atque verbo suae praedicationis eos ad viam salutis invitaret. Secus hoc mare ergo Redemptor noster ambulans, vidit duos fratres piscatores mittentes retia in mare. Sed merito quaeritur cur ad Novi Testamenti gratiam in mundo praedicandam, non filii regum, non scribae primo vocantur, sed piscatores eliguntur. Nimirum ideo quia quae infirma sunt apud homines, fortia sunt apud Deum. Piscatores (1458D)enim vocantur et non nobiles, ne potentes saeculi istius superbirent, et dicerent quia Christus fidem suam non nisi per illos inducere mundo potuerit. Illitterati ad praedicandum mittuntur, ut materia superbiendi hujus saeculi sapientibus amputetur, dum vident Evangelium non per eloquentes, sed per simplices praedicatores usque ad fines terrae dilatatum. Bini autem ideo vocantur, quia geminam dilectionem praedicaturi, geminum etiam Testamentum mundo erant tradituri. Spiritualiter vero, quod ambulans Dominus secus mare Galilaeae, vidit Petrum et Andream retia mittentes, significat quia incarnatus Dei Filius in mari istius mundi spirituales piscatores vidit, quos ante mundi constitutionem ad opus praedicationis aptos esse praescivit. Et ait illis. (1459A)Venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum. Congrue piscatores piscium praemittuntur esse futuri piscatores hominum, ut artis similitudine delectati, discipulatui Salvatoris libentius colla submitterent. At illi, relictis retibus, secuti sunt eum. Forsitan dicat aliquis, Quid vel quantum isti dimiserunt qui pene nihil habuerunt? Sed pensandum est quod multum reliquerunt, qui voluntatem habendi deseruerunt. Multum dimiserunt qui omnia quae habebant vel habere poterant aut concupiscere, dimiserunt. Si enim habuissent magnas divitias et latas possessiones istius saeculi, omnia pro Christi amore reliquissent, sicut navim et retia reliquerunt. Tanta enim ab apostolis Dominum sequentibus dimissa sunt, quanta a non sequentibus concupisci potuerunt. Affectus (1459B)ergo illorum magis pensandus est quam substantia. Arguit sane Porphyrius et Julianus Augustus atque apostata, vel imperitiam historicae mentis, vel stultitiam apostolorum, qui ad primam jussionis vocem secuti sunt Salvatorem, tanquam hominem irrationabiliter vocantem, cum scriptum sit: Ne sis facilis ad credendum (Eccli. VI). Sed si Dominus hujusmodi creaturas condidit, quae alias ad se attrahere praevaleant creaturas: verbi gratia, sicut in magnete et succinis cernimus, quibus tanta vis inesse dignoscitur atque potentia, ut ferrum vel stipulam ad se attrahant et sibi cohaerere faciant, multo magis ipse omnium creaturarum conditor ad se sequendum attrahere poterat quos volebat. Ut enim beato Hieronymo referente compertum habetur, tantus splendor (1459C)et majestas occultae divinitatis in humana facie Christi relucebat, ut ex primo suo aspectu ad se venientes facillime attraheret. Et recedens inde, vidit alios duos fratres, et ecce secuti sunt eum. Hos apostolos vidit Dominus, quemadmodum et superiores, hoc est, misertus est eorum. Videre enim illius, misereri est. Vocavit illos, vocavit et istos. Illuminavit illos mente, illuminavit istos corde. Dimiserunt et isti omnia, sicut et illi. Secuti sunt Dominum, quemadmodum et illi. Sed quaeri potest quomodo primum duos vocaverit, Petrum et Andream, et post paululum alios duos, Jacobum et Joannem, sicut Matthaeus et Marcus narrant, cum Lucas dicat Petri socios fuisse filios Zebedaei, et impletis naviculis multitudine piscium, ad extrahenda retia ab eodem Petro fuisse vocatos. Ubi (1459D)etiam cum dixisset Dominus Petro, Ex hoc jam eris homines capiens (Luc. V), et ibidem scribitur, ad terram subductis navibus Dominum pariter eos fuisse secutos. Sed intelligendum est hoc quidem primum factum esse quod Lucas narrat, nec tunc eos Dominum vocasse ut sequerentur, sed tantum Petro praedixisse quod homines esset capturus, et postea, sicut Matthaeus describit, binos et binos eos vocasse ut sequerentur. Sciendum praeterea, ut Joannes evangelista refert, quod Andreas adhuc discipulus Joannis Baptistae, ipsum de Christo Joannem audivit dicentem: Ecce agnus Dei (Joan. I). Qua illico exhortatus sententia, voluntate propria simul cum illo Joannis discipulo (cujus nomen tacet Spiritura) secutus (1460A)est Dominum, apud quem, ut idem evangelista narrat, uno manentes die, protinus ad praedictum magistrum suum, videlicet Joannem revertuntur Baptistam, ejusque magisterio inserviunt, quousque idem Andreas a Domino postmodum, sicut Matthaeus in hoc describit evangelio, simul cum Petro ad discipulatum vocatus est. Et notandum quod isti discipuli Dominum secuturi, reliquisse dicuntur retia et patrem suum. Zebedaeus namque interpretatur fugitivus, et significat ipsum diabolum. Retia autem implicamenta hujus mundi significant. Quisquis ergo Dominum fideliter sequi cupit, necesse est ut primo ab impedimentis humanarum rerum, a curis videlicet vitae praesentis pedem excutiat, et sic diabolum tota virtute fugere satagat. Allegorice quatuor discipuli a (1460B)Domino de mari vocati, duos significant populos, de sollicitudinibus et inquiete hujus saeculi ad soliditatem spiritualis studii per gratiam Dei vocatos. Nam Simon Petrus, qui interpretatur obediens, sive agnoscens, et Jacobus, qui supplantator dicitur, populum Judaicum significant, qui prior per legislationem Creatorem suum agnoscens, obedire praeceptis ejus promisit, dicens per Moysen: Omnia quae locutus est nobis Dominus, faciemus, et erimus obedientes (Exod. XXIV). Qui etiam gentilem populum supplantavit, idola contemnendo et Deum colendo. Andreas vero, qui virilis dicitur, et Joannes, qui gratia Dei interpretatur, gentilem populum designant, qui postquam ad fidem pervenit, in praeceptis Dei viriliter ambulare studuit: et quidquid boni egit, non suis meritis, (1460C)sed totum gratiae Salvatoris attribuit. Moraliter quoque quatuor nomina ista in se unusquisque fidelium valet recognoscere, si illorum interpretationes in quatuor principalibus virtutibus studuerit observare. Est enim unusquisque fidelis Simon Petrus, cum per prudentiam agnoscit propria peccata, et, his deletis, mandatis divinis fortem exhibet obedientiam. Est Andreas, cum viriliter per temperantiam sustinet tentationes sibi illatas. Jacobus quoque non indebite dicitur, si per fortitudinem vitia supplantare probatur. Convenienter etiam Joannes nominari potest, si per justitiam mandata Creatoris adimplens, nil sibi deputat, sed cuncta bonorum omnium largitori assignat. Quisquis ergo ad patriam coelestem venire desiderat, studeat necesse est cum Simone (1460D)Petro, qui interpretatur agnoscens sive obediens, praeceptis obedire divinis, et propria recognoscere peccata, dicens cum propheta: Quoniam iniquitatem meam ego cognosco (Psal. L). Curet etiam cum Andrea virili tentationibus diaboli viriliter resistere, et cum Jacobo supplantatore omni fortitudine vitia supplantare. Satagat quoque de bonis suis actibus, bonorum omnium largitori actiones gratiarum cum Joanne, qui interpretatur gratia Dei, rependere, ut bonum quod agit non sibi, sed Deo, per omnia deputans, ab ipso in futuro remunerari mereatur, qui vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen.
De sancto Nicolao, quaere in Communi.
(1461A)De Conceptione beatae Mariae, quaere in nativitate ejusdem.
De sancto Thoma apostolo, quaere in Communi.
De sancto Antonio, quaere in communi.
HOMILIA V. IN NATALI SANCTAE AGNETIS.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) Cum in toto mundo virgineus flos Mariae immarcescibiles coronas innectat, etc. Reliqua vide inter Opera sancti Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 643.
( Post verba, gaudia non neganda, quae in edit. sancti Maximi sermonem concludunt, additur in Homiliario ): Itaque o splendida Christo, et pulchra Dei Filio, et omnibus angelis et archangelis grata, ut nostri meminisse digneris, quibus possumus precibus exoramus, (1461B)ut nobis ille tribuat peccatorum indulgentiam qui tibi tuorum omnium laborum tradidit palmam, qui regnat cum Patre, etc.
HOMILIA VI. IN CONVERSIONE SANCTI PAULI.(Ex Opp. beati Augustini.) Hodie, dilectissimi, nobis lectio de Actibus apostolorum, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 1268 et 1275.
HOMILIA VII. DE EODEM FESTO.(Ex beati Hieronymi in Evangelium Matthaei commentario, lib. III.) In illo tempore respondens Simon Petrus, dixit ad (1461C)Jesum: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te. Quid ergo erit nobis? etc. (Matth. XIX).
Grandis fiducia, Petrus piscator erat, etc. Reliqua vide apud sanctum Hieronymum, Operum ejus tomo VII, Patrologiae XXVI, col. 138.
HOMILIA VIII. IN PURIFICATIONE SANCTAE MARIAE. Hodiernus dies, fratres charissimi, magnum nobis contulit gaudium, in quo Christus infans in templo est praesentatus. Exsultent virgines, virgo peperit Christum. Nihil in ea quod voverunt putent exterminatum, mansit virgo post partum. Exsultent viduae, infantem Christum vidua Anna cognovit. Exsultent conjugatae, nasciturum Christum Dominum (1461D)Elizabeth nupta prophetavit. Nullus gradus praetermissus est, de quo non haberet testimonium salus omnium. Nunquid enim solae virgines ad coelorum regna perveniunt? Perveniunt et viduae. Magni meriti fuit illa vidua sancta Anna. A virginitate enim sua septem annis vixerat cum viro suo. Quo defuncto, usque ad senilem aetatem pervenerat senectute sancta. Octoginta namque gerens annos, infantiam exspectabat Salvatoris, ut parvum videret annosa, parvum cognosceret anicula, intrantem in mundum Salvatorem videret itura. Et in masculino sexu tria ipsa genera commendata sunt. Ipse Dominus Christus natus puer est in templo praesentatus, exsultent pueri, continentiam voventes puero. Ipse vero integritatem pueritiae consecravit, qui suae matri fecunditatem (1462A)attulit, virginitatem non abstulit. Simeon ille senex diu vixerat, cujus aetas comparata est Annae, et audierat responsum quod non esset visurus mortem, nisi prius videret Christum Domini. Intelligite, fratres, quantum desiderium habebant antiqui sancti videndi Christum. Sciebant ipsum esse venturum, et omnes qui pie vivebant, dicebant: O si hic me inveniat illa nativitas! O si quod credo in Scripturis Dei, videam oculis meis! Et ut noveritis quantum desiderium habebant sancti qui noverant de Scripturis Virginem parituram, sicut audistis cum Isaias legeretur, Ecce virgo in utero concipiet et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel (Isai. VII). Emmanuel quid sit Evangelium nobis aperuit, dicens: Quod interpretatur, Nobiscum Deus (Matth. I). (1462B)Non tibi ergo sit incredibile, quaecunque infidelis anima, non tibi videatur impossibile, ut virgo pareret, et virgo pariens permaneret. Intellige natum Deum, et non miraberis virginis partum. Ut ergo noveritis antiquos sanctos et justos desiderasse videre quod concessum est huic seni Simeoni, Dominus noster Jesus Christus ad discipulos loquens, ait: Multi justi et prophetae voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt; et audire quae vos auditis, et non audierunt. Multum senex iste Simeon fuit ad audiendum serus, sed ad videndum maturus. Non exspectavit ut Christum audiret loquentem, quoniam vidit infantem. Et hoc illi tantum concessum erat jam decrepito, quasi desideranti et suspiranti, et dicenti quotidie in orationibus suis: Quando veniet? (1462C)Quando nascetur? Putas videbo? Putas durabo? Putas me hic inveniat illa nativitas? Putas isti oculi videbunt, per quem cordis oculi revelabuntur? Dicebat ista in orationibus suis, et pro desiderio suo accepit responsum, quod non gustaret mortem nisi prius videret Christum Domini. Gestabat eum Maria mater ejus infantem, vidit ille et agnovit. Ubi noverat quod agnovit? Intus est revelatus, qui foris est natus, vidit et agnovit. Agnovit Simeon infantem jacentem, et occiderunt Judaei juvenem miracula facientem. Cum ergo cognovisset, accepit eum in ulnas suas, hoc est, in brachia sua, et amplexus est eum, portabat a quo portabatur. Ipse enim est Christus sapientia Dei, attingens a fine usque ad finem fortiter, et disponens omnia suaviter (Sap. VIII). (1462D)Quantus ibi erat et quam magnus, et quam parvus fuerat factus. Parvus factus, parvos quaerebat. Quid est parvos quaerebat? Non superbos et elatos, sed humiles et mites quaerebat. In praesepi dignatus est poni, ut esset piorum cibaria jumentorum. Accepit ergo eum Simeon in brachia sua, et dixit: Nunc dimittis, Domine, servum tuum in pace (Luc. II). Dimittis in pace, quia video pacem. Quare ergo dimittis in pace? Quia viderunt oculi mei salutare tuum (Ibid.). Salutare Dei Christus Dominus. Annuntiate diem ex die, salutare ejus. Habetis ergo pueri puerum Christum, sancti senes senem Simeonem. Si autem quaeritis, ut de conjugatis aliquis vir testimonium Domini perhibeat, Zachariam considerate. Nemo ergo quaerat (1463A)aliud fratres mei Christiani fideles, aut virgo, aut vidua, aut conjugata, aut vir, aut continens, aut uxoratus, quidquid plus esse quisque voluerit, non inveniet quod ad Christum pertineat. Sed nunquid sicut natus est Christus, sic remansit? Crevit, ad juventutem pervenit, sed in senectutem non declinavit. Crescat ergo fides tua, robur inveniat, ad senectutem pervenisse nesciat. Sic pertinebis ad Christum Filium Dei in principio Verbum, Verbum apud Deum, Verbum Deum, sed Verbum caro factum, ut habitaret in nobis. Majestas ibi latebat, ubi infirmitas apparebat. Simeon in manus suas infirmitatem accepit, sed majestatem intus agnovit. Nemo contemnat Christum natum, et infantem in templo praesentatum, si vult esse renatus. Ad illum pertinuit (1463B)propter nos nasci, ad nos pertineat in illo renasci, qui venit in hunc mundum peccatores salvos facere, de quo Joannes in Evangelio dicit: Hic est Agnus Dei, hic est qui tollit peccata mundi (Joan. I), Jesus Christus Dominus noster, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA IX. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore, postquam impleti sunt dies purgationis Mariae secundum legem Moysi, tulerunt Jesum in Hierusalem, ut sisterent eum Domino, sicut scriptum est in lege Domini, etc. (Luc. II).
Solemnitatem nobis hodiernae celebritatis, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, (1463C)Patrologiae XCIV, col. 79.
HOMILIA X. IN CATHEDRA SANCTI PETRI. Institutio festivitatis hodiernae, a senioribus nostris Cathedrae nomen accepit, ideo quod primus apostolorum Petrus hodie episcopatus cathedram suscepisse referatur. Recte ergo ecclesiae per orbem sedis illius natalem colunt, quam apostolus pro earum salute suscepit, dicente Domino: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI). Super hanc (inquit) petram, id est, super Dominum Salvatorem, qui fideli confessori suo participium sui nominis donavit. Et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Portae inferi tormenta et blandimenta sunt persecutorum, quae a stabilitate (1463D)fidei aliquos deterrendo, introitum aeternae mortis aperiunt. Multae itaque sunt portae inferi, sed harum nulla Ecclesiae quae supra petram fundata est, praevalet. Merito itaque cunctis Ecclesiis honorandus, qui caput Ecclesiae, et qui firmissimae petrae soliditatem secutus, inimicos Christi auctoritate sancti Spiritus confudit, et infatigatae patientiae fortitudine triumphavit, nec inferni (ut dictum est) porta adversus eum praevaluit, qui sibi portae aeternalis ingressum, regem gloriae confessus aperuit. Aut quomodo ei non pateret porta illa vitalis, qui plenitudine sancti Spiritus repletus, in Patre Filioque Dei inscrutabile unicae majestatis asseruit sacramentum, edocens et ostendens quae esset in uno eodemque Filio (1464A)Dei et susceptae carnis ratio, et naturalis privilegium deitatis? Audierat profecto Salvatorem ipsum dixisse, Ego et Pater unum sumus (Joan. X); et, Qui me videt, videt et Patrem meum (Joan. XIV). Haec illum confessio et honorabilem terris et coelo reddidit gloriosum. Petrum itaque (ut diximus) fundamentum Ecclesiae nominavit Dominus, et ideo digne hoc fundamentum generalis Ecclesia colit, supra quod aedificii sui celsitudo consurgit. Unde convenienter Psalmista dicit: Exaltent eum in ecclesia plebis, et in cathedra seniorum laudent eum (Psal. CVI). Dignum ergo est, ut fundamentum hoc in Ecclesia honoratur per quod ad coelum conscenditur. Quod natalis ergo Cathedrae hodie colitur, sacerdotale officium honoratur. Quae etiam tanto necesse est plus habeat in (1464B)Ecclesia dignitatis, quanto sacerdotale officium plus honoris. Dies ergo haec a nobis, fratres charissimi, merito honoratur, quia dum natalem Cathedrae colimus, episcopatum etiam Petri apostoli veneramur. Tamen cum frequenter intra Quadragesimae dies evenerit, facere eam nobis debet sanctorum dierum reverentia gratiorem. Et bene natalem Cathedrae inter ipsa jejuniorum initia nobis Deus praestitit, ut dies quae erat prius intemperantiae, nunc sit sobrietatis; quae erat gulae, sit abstinentiae; quae erat peccati, sit sanctitatis. Hujus autem solemnii religio sic Ecclesiis introducta est: Cum enim pertransiret apostolus disseminans verbum vitae, et jaciens fundamentum Ecclesiae, cum appropinquaret Antiochiae, coepit per Niciam [Nicetam] et Aquilam tota civitas (1464C)audire quia Petrus adventaret. Omnis autem populus Antiochiae civitatis audientes Petrum advenire Antiochiam, occurrerunt ei, et pene omnes majores natu ac nobiles cineres sparserunt in capite, cilicio induti sunt, nudis pedibus poenitentiam agentes, qui contra praedicationem ejus cum Simone Mago consensissent. Haec et his similia prosequentes, offerunt ei vexatos languoribus et fatigatos daemoniis, paralyticos quoque et diversa pericula patientes, et erat infinita multitudo simul languentium. Quos videns Petrus non solum poenitentiam agere de his quae de Deo male sensissent per Simonem, verum etiam tam integram fidem exhibere Deo, ut omnes diversas aegritudines patientes, crederent per eum posse salvari, expandit manus suas ad coelum, et (1464D)cum lacrymis orationem effundens, gratiasque referens Deo, dicebat: Benedico te, Pater praedicande, qui omne verbum et promissum Filii tui adimplere dignaris, ut agnoscat omnis creatura quia tu solus es Deus in coelo et in terra. Haec et his similia dicens, ascendit in eminentiorem locum, et jussit ante se poni omnium aegrotantium multitudinem, quos omnes hac voce alloquitur: Similem vobis hominem me esse videntes, nolite putare quod a me possitis recuperare salutem, sed per eum qui de coelo descendens, ostendit sibi credentibus integram animae et corporis medicinam; unde vestra fides testem habeat hunc omnem populum, quia ex toto corde creditis in Dominum Jesum Christum, ut sciant etiam (1465A)semetipsos ab ipso posse salvari. Cumque omnis multitudo infirmantium una voce clamaret hunc verum Deum quem Petrus annuntiat, subito immensum lumen gratiae Dei in medio plebis apparuit, et coeperunt paralytici currere ad pedes Petri sani, caeci recepto visu clamare, claudi restaurato gressu gratias agere, languentes recepta sanitate gaudere, nonnulli etiam solo flatu viventes, jam sine sensu et sine voce, recuperati sunt, omnes quoque lunatici et daemoniis pleni liberati sunt. Tantam itaque Spiritus sanctus in illa die gratiae suae virtutem ostendit, ut omnes a minimo usque ad maximum una voce confiterentur Deum. Et intra septem dies plusquam X millia hominum credentes Deo, baptizati sunt, et sanctificatione consecrati, ita ut omni aviditatis (1465B)desiderio Theophilus, qui erat cunctis potentibus in civitate sublimior, domus suae ingentem basilicam ecclesiae nomine consecraret. In qua basilica Petro apostolo ab omni populo constituta est cathedra, et omnis multitudo quotidie ad audiendum verbum illuc conveniens, credebat sanae doctrinae, quae omnium est efficacia sanitatum. Tunc accedens Faustinus, procidit ad pedes Petri, dicens: Semina verbi tui quae ager mentis meae accepit, jam nata sunt, atque ad fecundam maturitatem provecta: repone me in horreo Dominico, faciens me mensae divinae participem. Tunc Petrus cum omni alacritate apprehendens manum ejus, tradidit eum Clementi et fratribus suis, dicens: Sicut patri filios restituit Deus, ita te Patrem filii restituunt Deo. Indixit autem jejunium (1465C)omni plebi, et veniente die Dominica baptizavit eum, atque in medio populi ex conversione ejus sumens materiam, omnes causas ejus exposuit, ita ut omnis civitas quasi angelum aspiceret, et non minorem ei gratiam quam apostolo exhiberet. Postera autem die Petrus populum convenire jubet, et uno ex his qui eum sequebantur ordinato episcopo, aliis etiam presbyteris, baptizatis quoque plurimis, et omnibus qui erant vexati daemonibus vel languoribus, sanitati redditis, demoratus est ibi aliud triduum, cunctisque rite compositis, et Ecclesiam Christi constituens, et valedicens eis, Laodiceam proficiscitur multum desiderabilis. Post haec autem Petrus Romam veniens, multas turbas populorum ad fidem Domini nostri Jesu Christi sua praedicatione convertit, cui est gloria et (1465D)honor in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA XI. IN EODEM FESTO.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore venit Jesus in partes Caesareae Philippi, et interrogabat discipulos suos, dicens: Quem dicunt homines esse Filium hominis? etc. (Matth. XVI).
Lectio sancti Evangelii, quam modo, fratres, audistis, tanto intentius cogitanda ac sine oblivione est jugiter retinenda, quanto constat quia magnam nobis fidei perfectionem commendat, magnum ejusdem perfectae fidei contra omnia tentamenta robur aeque demonstrat. Si enim scire volumus quomodo in Christum credi oporteat, quid lucidius eo quod ait (1466A)ad eum Petrus, Tu es Christus Filius Dei vivi? Rursus si audire delectat quantum haec fides valeat, quid apertius eo quod ait Dominus de Ecclesia, quae super eum aedificanda erat, Et portae inferi non praevalebunt adversus eam? Sed haec suis in locis plenius exponentur. Nunc autem revertentes ad explanandam in ordine lectionem Dominicam, primo videamus de loco in quo habita memoratur. Venit (inquit) Jesus in partes Caesareae Philippi. Philippus, ut Lucas testatur, erat tetrarcha Itureae et Trachonitidis regionis. Hic ergo statuens civitatem in loco ubi Jordanis ad radices oritur Libani montis, et est terminus Judaeae contra septentrionem, appellavit eam Caesaream Philippi, in memoriam videlicet sui nominis pariterque honorem Tiberii Caesaris sub quo ipse (1466B)regnabat. In cujus partes veniens Jesus, interrogabat discipulos suos, dicens: Quem dicunt homines esse Filium hominis? Non autem quasi nesciens sententiam de se vel discipulorum vel extraneorum inquirit: sed ideo discipulos quid de se sentiant interrogat, ut confessionem rectae fidei illorum digna mercede remuneret. Nam sicut interrogatis generaliter omnibus, Petrus respondit unus pro omnibus, ita quod Petro Dominus respondit, in Petro omnibus respondit. Ideo quod alii de se sentiant inquirit, ut, expositis primo sententiis errantium, discipuli probarentur veritatem suae confessionis, non de opinione vulgata, sed de ipso percepisse Dominicae revelationis arcano. Quem, inquit, dicunt homines esse Filium hominis? Pulchre homines appellat eos (1466C)qui de filio hominis tantum loqui noverant, quia divinitatis ejus arcana nesciebant. Nam qui divinitatis ejus mysteria capere norunt, merito supra homines esse dicuntur, Apostolo attestante, qui ait: Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligentibus se (I Cor. II). Qui cum haec de hominibus, hoc est, humana solum sapientibus corde, aure et oculo, praemitteret, mox de se ac de sui similibus, quae generalem humanitatis sententiam transcenderent, adjecit: Nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum (Ibid.). Cui simile est quod hic Dominus cum interrogasset discipulos, quem eum dicerent homines esse, et illi diversas diversorum opiniones prompsissent, dicit illis: Vos autem quem me esse dicitis? Quasi (1466D)ab hominum generalitate illos sequestrans, deos ac Dei filios per adoptionem factos insinuans, juxta illud Psalmistae: Ego dixi, Dii estis, et filii Excelsi omnes (Psal. LXXXI). Respondens Simon Petrus, dixit: Tu es Christus Filius Dei vivi. Deum vivum appellat, ad distinctionem falsorum deorum, quos vario delusa errore gentilitas, vel de mortuis sibi hominibus instituit, vel majore dementia de insensibili materia quos adoraret, creavit: de qualibus canitur in Psalmis: Simulacra gentium, argentum et aurum, opera manuum hominum. Os habent, et non loquentur, etc. (Psal. CXIII). Notet autem dilectio vestra quam miranda distinctione sit factum, ut cum de utraque ejusdem Domini et Salvatoris nostri (1467A)natura, ab ipso Domino et a fideli ejus discipulo esset proferenda sententia, Dominus ipse humilitatem assumptae humanitatis profiteatur, discipulus excellentiam divinae aeternitatis ostentet. Dominus de se quod minus est, discipulus de Domino intimat quod majus est. Dominus de se quod factus est propter nos, discipulus declarat de Domino quia ipse est qui fecit nos. Sic et in Evangelio Dominus multo crebrius se Filium hominis quam filium Dei appellare consuevit, ut nos admoneat ejus dispensationis quam pro nobis suscepit. Sed nos necesse est tanto humilius divinitatis ejus alta venerari, quanto illum meminimus pro nostra exaltatione ad humanitatis infima descendisse. Si enim inter sacramenta incarnationis ejus, quibus redempti sumus, potentiam (1467B)divinitatis qua creati sumus pia semper mente recolimus, fit ut ipsi quoque cum Petro supernae beatitudinis mercede donemur. Nam confitente illo Christum Filium Dei vivi, videamus quid sequitur. Respondens autem Jesus, dixit: Beatus es, Simon Bar Jona. Constat ergo quia post veram Christi confessionem, vera beatitudinis praemia restant. Sed intueamur intenti quale quantumve sit nomen illud quo perfectum sui nominis confessorem glorificat, ut hujus etiam nos, veraciter eum confitendo, mereamur esse consortes. Beatus, inquit, es Simon Bar Jona. Bar Jona Syriace, Latine dicitur filius columbae. Filius autem columbae recte vocatur apostolus Petrus, quia videlicet columba multum simplex est animal, et ipse prudenti ac pia simplicitate Dominum (1467C)sequebatur, memor illius praecepti quod cum suis condiscipulis ab eodem magistro simplicitatis ac veritatis accepit: Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae (Matth. X). Vel certe quia Spiritus sanctus super Dominum in columbae specie descendit, recte filius columbae nuncupatur, qui spirituali gratia plenus exstitisse monstratur. Et justa laude dilectorem confessoremque suum Dominus remunerat, cum eum sancti Spiritus filium esse testatur, a quo ipse Filius Dei vivi asseveratur: quamvis hoc ipsum multum dissimiliter fieri nullus fidelium dubitat. Jesus enim Christus, Filius Dei per naturam: Petrus, sicut et caeteri electi, filius est sancti Spiritus per gratiam. Christus Filius Dei vivi, quia de ipso natus est. Petrus filius Spiritus (1467D)sancti, quia de ipso renatus est. Christus Filius Dei ante tempora, ipse est enim Dei virtus, et Dei sapientia, quae dicit: Dominus possedit me ab initio viarum suarum antequam quidquam faceret a principio (Prov. VIII). Petrus filius Spiritus sancti ex eo tempore quo, ab ipso illuminatus, gratiam divinae cognitionis accepit. Et quia una voluntas, eadem est operatio sanctae Trinitatis, recte cum dixisset: Beatus es, Simon Bar Jona, id est, filius gratiae spiritualis, protinus adjunxit: Quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in coelis est. Pater quippe filio columbae revelavit, quia una est gratia Patris et Spiritus sancti, eadem quoque et Filii, quod facillimis sacrae Scripturae probabitur exemplis. Dicit (1468A)namque de Patre Apostolus: Misit Deus Spiritum Filii sui in corda nostra (Gal. IV). Dicit ipse Filius de Spiritu sancto: Cum autem venerit Paracletus quem ego mittam vobis a Patre (Joan. XV). Dicit de Spiritu sancto Apostolus: Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult (I Cor. XII). Pater ergo misit spiritum, Spiritus ipse ubi vult spirat (Joan. III), quia profecto, ut diximus, una est voluntas et operatio Patris et Filii et Spiritus sancti: et propterea convenienter dicitur quia Pater, qui in coelis est, revelaverit filio columbae mysterium fidei, quod ei caro et sanguis revelare nequibat. Caro autem et sanguis recte intelliguntur homines sapientia carnis inflati, columbinae simplicitatis nescii, ideoque a sapientia Spiritus omnimodis (1468B)aversi: de quibus supra dictum est quia Christum non intelligentes, alii Joannem Baptistam, alii autem Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex prophetis esse dicerent. De qualibus dicit Apostolus: Carnalis autem homo non percipit ea quae sunt Spiritus Dei (I Cor. II). Sequitur: Et ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Petrus, qui Simon antea dicebatur, ob fortitudinem fidei, et confessionis suae constantiam, a Domino Petri nomen accepit, quia videlicet illi firma ac tenaci mente adhaesit, de qua scriptum est: Petra autem erat Christus (I Cor. X). Et super hanc petram, id est, Dominum Salvatorem, qui fideli suo cognitori, amatori, confessori participium sui nominis donavit, ut videlicet a petra Petrus vocaretur, supra (1468C)quam aedificatur Ecclesia, quia non nisi per fidem et dilectionem Christi, per susceptionem sacramentorum Christi, ad sortem electorum et aeternam pertingitur vitam, Apostolo attestante, qui ait: Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, praeter id quod positum est, quod est Christus Jesus (I Cor. III). Et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Portae inferi doctrinae sunt nequam, quae seducendo imprudentes, ad inferos trahunt. Portae quoque inferi et tormenta et blandimenta sunt persecutorum quae infirmos quosque deterrendo vel emolliendo a stabilitate fidei, introitum eis aeternae mortis aperiunt. Sed et prava infidelium opera, ineptaque colloquia, portae utique sunt inferi, in quantum suis vel fautoribus vel sequacibus iter perditionis ostendunt. Nam (1468D)et fides si non habeat opera, mortua est in semetipsa (Jacob. II). Et corrumpunt bonos mores colloquia mala (I Cor. XV). Multae itaque sunt portae inferi, sed harum nulla Ecclesiae, quae supra petram fundata est, praevalet, quia qui fidem Christi intimo cordis amore perceperit, omne quidquid exterius periculi tentantis ingruerit, facillime contemnit. At quicunque credentium fidem vel opere vel negatione depravatus perdiderit, non hic super petram Domino cooperante domum suae professionis aedificasse, sed, juxta alterius loci parabolam, super arenam sine fundamento posuisse credendus est (Matth. VII), hoc est non simplici ac vera intentione Christum sequi, sed terrenam quamlibet fragilemque ob causam (1469A)habitum praetendisse Christiani. Sequitur: Et tibi dabo claves regni coelorum. Qui regem coelorum majori prae caeteris devotione confessus est, merito prae caeteris ipse collatis clavibus regni coelestis donatus est, ut constaret omnibus quia absque ea confessione et fide regnum coelorum nullus posset intrare. Claves autem regni coelorum, ipsam discernendi scientiam potentiamque nominat, qua dignos recipere in regnum, indignos secludere deberet a regno. Unde manifeste subjungit: Et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis: et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis. Quae solvendi atque ligandi potestas, quamvis soli Petro videatur a Domino data, absque ulla tamen dubietate noscendum est quia et caeteris apostolis (1469B)datur, ipso teste qui post resurrectionem passionisque triumphum apparens eis, insufflavit et dixit eis: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis: et quorum retinueritis, retenta sunt (Joan. XX). Nec non etiam nunc in episcopis ac presbyteris omni Ecclesiae idem officium committitur, ut videlicet, agnitis peccantium causis, quoscunque humiles ac vere poenitentes aspexerit, hos jam timore perpetuae mortis absolvat. Quos vero in peccatis quae egerint persistere cognoverit, illos perennibus suppliciis obligandos insinuet. Unde alias Dominus de correpto semel et iterum, et tertio, sed non poenitente fratre, praecipit, dicens: Si autem Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus (Matth. XVIII). Et ne leve quisquam putaret Ecclesiae (1469C)judicio condemnari, mox terribiliter adjunxit: Amen dico vobis, quaecunque ligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo: et quaecunque solveritis super terram, erunt soluta et in coelo. Omni ergo electorum Ecclesiae, juxta modum culparum vel poenitentiae, ligandi ac solvendi datur auctoritas. Sed ideo beatus Petrus, qui Christum vera fide confessus, vero est amore secutus, specialiter claves regni coelorum et principatum judiciariae potestatis accepit, ut omnes per orbem credentes intelligant quia quicunque ab unitate fidei vel societatis illius quolibet modo semetipsos segregant, tales nec vinculis peccatorum solvi, nec januam possunt regni coelestis ingredi. Unde nos necesse est tota intentione, fratres charissimi, et fidei quam docuit sacramenta discere, et congruentia (1469D)fidei opera demonstrare. Necesse est omni vigilantia multiplices subtilesque portarum inferi cavere insidias, quatenus, juxta Psalmistae vocem, de his adjuvante Domino eripi, atque ad annuntiandas ejus laudes, portas filiae Sion, hoc est gaudia supernae civitatis, mereamur intrare. Nec sufficere nobis ad salutem arbitremur si turbis negligentium vel quorumlibet indoctorum fide vel actibus adaequemur, quibus in litteris sacris unica est credendi pariter et vivendi regula praescripta, sed quotiescunque nobis errantium ingeruntur exempla, nos confestim avertentes oculos mentis nostrae ne videant vanitatem, magis quid Veritas ipsa decernit, sedulo corde scrutemur, sequentes exemplum beati Petri, (1470A)qui, spretis errantium sectis, verae fidei arcanum quod cognoverat indubia oris confessione protulit, inseparabilis cordis cura servavit. Nam de fiducia confessionis hoc loco cognovimus, de virtute autem unicae in Christum dilectionis ipse alibi testatur: qui, cum discederent ab eo quidam discipulorum ejus, diceretque ille ad duodecim: Nunquid et vos vultis abire? respondit ei Petrus, dicens: Domine, ad quem ibimus? Verba vitae aeternae habes, et nos cognovimus et credimus quia tu es Christus Filius Dei vivi (Joan. VI). Hujus ergo, fratres mei, pro modulo nostro exemplum si imitari satagimus, et nos cum illo beati et appellari et esse valebimus, nobis quoque Simonis, hoc est, obedientis Christo nomen congruet: nos propter simplicitatem fidei non fictae, acceptamque a (1470B)Domino gratiam virtutum, filii columbae vocabimur, congaudensque ipse spiritualibus animae nostrae profectibus, dicet: Quam pulchra es, amica mea, quam pulchra es! oculi tui columbarum (Cant. IV). Sicque fit ut nobis supra petram fidei aurum, argentum, lapides pretiosos, hoc est, perfecta virtutum opera construentibus, nil tribulationum ignis detrimenti afferat, nulli tentationum turbines praevaleant, quin potius adversitatibus probati, accipiamus coronam vitae, quam ipse nobis ante promisit, qui vivit et regnat Deus cum Patre in unitate Spiritus sancti, per omnia saecula saeculorum, Amen.
HOMILIA XII. IN ANNUNTIATIONE BEATAE MARIAE, VEL POTIUS IN ADVENTU DOMINI. (1470C)Vos, inquam, convenio, o Judaei, qui usque in hodiernum diem negastis Filium Dei. Nonne vox vestra est illa quando eum vidistis miracula facientem, atque tentantes dicebatis: Quousque animas nostras suspendis? Si tu es Christus, dic nobis palam (Joan. X). Ille autem vos ad considerationem miraculorum mittebat, dicens: Opera quae ego facio, ipsa testimonium perhibent de me, ut Christo testimonium dicerent non verba, sed facta. Vos autem non agnoscentes Salvatorem, qui operabatur salutem in medio terrae vestrae, adjicientes in malo, aistis: Tu de teipso testimonium dicis, testimonium tuum non est verum (Joan. VIII). Sed ad haec ille quid vobis responderit, advertere noluistis. Nonne scriptum est in lege vestra, quod duorum hominum testimonium verum sit? (Ibid.) (1470D)Praevaricatores legis, intendite legem. Testimonium quaeritis de Christo? In lege vestra scriptum est, quod duorum hominum testimonium verum sit? (Deut. XVII.) Procedant ex lege non tantum duo, sed etiam plures testes Christi, et convincant auditores legis, nec factores. Dic, Isaia, testimonium Christo. Ecce virgo, inquit, in utero concipiet, et pariet Filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel, quod interpretatur Nobiscum Deus (Isa. VII). Accedat et alius testis. Dic et tu, Jeremia, testimonium Christo. Hic est, inquit, Deus noster, et non aestimabitur alius absque illo, qui invenit omnem viam scientiae, et dedit eam Jacob puero suo, et Israel dilecto suo. Post haec visus est in terris, et cum hominibus conversatus est (Baruch. III). (1471A)Ecce duo testes idonei ex lege vestra, ex quorum testimonio non sunt compuncta corda vestra. Sed alii atque alii ex lege Christi testes introducantur, ut frontes durissimae inimicorum conterantur. Veniat et ille Daniel sanctus, juvenis quidem aetate, senior vero scientia ac mansuetudine, convincat omnes falsos testes; sicut convicit seniores impudicos, ita suo testimonio Christi conterat inimicos. Dic, sancte Daniel, dic de Christo quod nosti. Cum venerit, inquit, Sanctus sanctorum, cessabit unctio (Dan. IX). Quare illo praesente cui insultantes dicebatis, Tu de te testimonium dicis, testimonium tuum non est verum, cessavit unctio vestra, nisi quia ipse est qui venerat Sanctus sanctorum? Si, ut vos dicitis, nondum venit, sed exspectatur ut veniat Sanctus sanctorum, (1471B)demonstrate unctionem. Si autem (quod verum est) cessavit unctio vestra, agnoscite venisse Sanctum sanctorum. Ipse est enim et lapis ille abscissus de monte sine manibus conscindentium, id est, Christus natus de virgine sine manibus complectentium, qui tantum crevit ut mons magnus fieret, et impleret universam faciem terrae. De quo monte dicit Propheta: Venite, ascendamus in montem Domini (Isai. II). Et de quo dicit David: Mons Dei mons uberrimus, ut quid suspicamini montes incaseatos, montem in quo placuit Deo habitare in ipso? (Psal. LXVII.) Cum enim ipse Dominus Christus discipulos suos interrogaret quem dicerent homines esse Filium hominis, responderunt, alii Eliam, alii Jeremiam, aut unum ex prophetis. Et ille: Ut quid suspicamini montes incaseatos, (1471C)montem in quo placuit Deo habitare in eo? Hunc cognovit Petrus, dicens: Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth. XVI). Agnovit montem et ascendit in montem, testimonium dixit Veritati, et dilectus est a Veritate. Supra petram fundatus est Petrus, ut mortem susciperet, illum amando quem ter negaverat timendo. Dic et tu, Moyses, legislator, dux populi Israel, testimonium Christo. Prophetam vobis suscitabit Dominus de fratribus vestris. Omnis anima quae non audierit prophetam illum, exterminabitur de populo suo (Deut. XVIII). Prophetam autem dictum Christum, ipsum audi in Evangelio. Non est, inquit, propheta sine honore, nisi in patria sua (Marc. VI). Accedat autem David sanctus, testis fidelis, ex cujus semine processit ipse cui lex et prophetae testimonium (1471D)dicunt, dicat et ipse de Christo. Adorabunt, inquit, eum omnes reges terrae, omnes gentes servient illi (Psal. LXXI). Cui servient? Dic, cui servient? Vis audire cui servient? Dixit Dominus Domino meo, Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum (Psal. CIX). Expressius atque nominatim: Quare, inquit, tumultuatae sunt gentes, et populi meditati sunt inania? Astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Christum ejus (Psal. II). Accedat et alius testis. Dic et Habacuc propheta testimonium Christo. Domine, inquit, audivi auditum tuum, et timui: consideravi opera tua, et expavi (Habac. III). Quae opera Dei iste miratus expavit? Nunquid fabricam mundi (1472A)iste miratus expavit? Absit. Sed audi quid expavit. In medio, inquit, duum animalium cognosceris. Opera tua, Deus, verbum caro factum est. In medio duum animalium cognosceris, qui quousque descendisti; expavescere me fecisti, quia Verbum per quod facta sunt omnia, in praesepio jacuisti. Agnovit bos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui (Isai. I). In medio duum animalium cognosceris. Quid est, in medio duum animalium cognosceris, nisi aut in medio duorum Testamentorum, aut in medio duorum latronum, aut in medio Moysi et Eliae, cum eo in monte sermocinantium? Ambulavit, inquit, Verbum, et exivit in campis. Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I). Hoc est Jeremias ait: Post haec in terris visus est, et cum hominibus conversatus (1472B)est (Baruch. III). Ecce quemadmodum sibi conveniunt testes veritatis, ecce quemadmodum convincunt filios falsitatis. Sufficiunt vobis ista, o Judaei, an adhuc ad vestram confusionem ex lege et ex gente vestra alios introducemus testes, ut illi testimonium perhibeant cui perdita mente insultantes dicebatis: Tu testimonium de teipso perhibes, testimonium tuum non est verum (Joan. VIII). Quod si velim ex lege et prophetis omnia quae de Christo dicta sunt colligere, facilius me tempus quam copia deserit. Verumtamen senem illum ex gente vestra natum, sed in errore vestro non relictum, Simeonem sanctum introducam, qui meruit teneri decrepitus in hac luce quousque videret veram lucem, quem quidem jam aetas compellebat ire, sed exspectabat (1472C)suscipere quem sciebat venire, cum iste senex admonitus esset a Spiritu sancto, quod non ante moreretur quam videret Christum Dei natum. Quem cognoscens perrexit in templum. Ubi vero eum portari matris manibus vidit, et divinam infantiam pia senectus agnovit, tulit infantem in manibus suis. Ille quidem Christum ferebat, sed Christus senem regebat. Regebat qui portabatur, ne ille ante promissum a corpore solveretur. Quid tamen dixerit, quem tamen confessus fuerit, advertite inimici, non Christi, sed vestri. Benedicens Deum exclamavit senex iste, et dixit: Nunc dimittis, Domine, servum tuum in pace, quia viderunt oculi mei salutare tuum (Luc. II). Illi etiam parentes Joannis Zacharias et Elizabeth juvenes steriles, in senectute fecundi, dicant etiam (1472D)ipsi testimonium de Christo, dicant de Christo quid sentiant, et testem idoneum Christo nutriant. Aiunt enim suo parvulo nato: Tu puer, propheta Altissimi vocaberis, praeibis enim ante faciem Domini parare vias ejus (Luc. I). Ipsique matri et virgini Elizabeth ait: Unde mihi hoc, ut veniat mater Domini mei ad me? Ecce enim ut facta est vox salutationis tuae in auribus meis, exsultavit in gaudio infans in utero meo (Ibid.). Intelligens enim Joannes matrem Domini sui venisse ad suam matrem, inter ipsas angustias uteri adhuc positus, motu salutavit quem voce non poterat. Qui postea ipse Joannes praecursor et amicus et humilis et fidelissimus servus, testis idoneus factus, tanto major in natis mulierum, quanto aestimabatur esse (1473A)quod non erat. Christum enim eum Judaei esse credebant, sed ille se non esse clamabat, dicens: Quem me esse suspicamini, non sum ego, sed ecce venit post me, cujus pedibus non sum dignus solvere corrigiam calceamenti ejus (Luc. III). O fidelis testis et amice veri sponsi, quanto te humiliasses, si ad corrigiam calceamenti ejus solvendam dignum te esse dixisses. Sed dum hoc te non dicis dignum, Judaeis falsis testibus contradicis. Et haec ante dicta sunt quam Christum videres, qui cum ad te venit excelsus, humilis implendae dispensationis suae gratia, ut a te baptizaretur, qui nullum habebat omnino peccatum, quid responderis, quem cognoveris, quale testimonium protuleris, audiant inimici qui audire nolunt. Ecce, inquit, Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (1473B)(Joan. I). Et adjecit, Tu ad me venis baptizari? Ego a te debeo baptizari (Matth. III). Agnovit servus Dominum, agnovit vinculis originalis peccati obligatus, ab omni nexu peccati liberum, agnovit praeco judicem, agnovit creatura Creatorem, agnovit paranymphus sponsum. Nam et haec vox Joannis est: Qui habet sponsam, sponsus est. Amicus autem sponsi stat, et audit eum, et gaudio gaudet propter vocem sponsi (Joan. III). Sufficiunt vobis ista, o Judaei, sufficiunt vobis tanti testes et testimonia ex lege vestra, ex gente vestra, an adhuc impudentia nimia audebitis dicere quod alterius gentis vel nationis homines Christo debent testimonium perhibere? Sed si hoc dicitis, respondet quidem ille vobis, Non (1473C)sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel (Matth. XV). Sed sicut vos in Actibus apostolorum increpat Paulus, Vobis, inquit, primum oportuerat annuntiare Verbum Dei, sed quia expulistis illud, nec vos dignos vitae aeternae judicastis, ecce, inquit, convertimus nos ad gentes (Act. XIII). Demonstremus etiam nos ex gentibus testimonium Christo fuisse prolatum, quoniam Veritas non tacuit, clamando etiam per linguas inimicorum suorum. Nonne quando ille poeta facundissimus, inter sua carmina (Virgil. egloga IV), Jam nova progenies coelo dimittitur alto, dicebat, Christo testimonium perhibebat? In dubium hoc veniat, nisi alios ex gentibus idoneos testes pluraque dicentes in medium introducam. Illum regem (1473D)qui vestram superbiam captivando perdomuit, Nabuchodonosor regem scilicet Babylonis non praetermittam. Dic, Nabuchodonosor, quid in fornace, quo tres viros justos injuste immiseras, dic quid tibi fuerit revelatum. Nonne, inquit, tres pueros misimus in fornacem ligatos? Et aiunt ei, Vere, rex. Ecce, inquit, ego video quatuor viros solutos deambulantes in medio ignis, et corruptio nulla est in eis, et aspectus quarti similis est Filio Dei (Dan. III). O alienigena, unde tibi hoc? Quis tibi annuntiavit Filium Dei? Quae lex, quis propheta annuntiavit tibi Filium Dei? Nondum quidem mundo nascitur, et similitudo nascentis a te cognoscitur. Unde tibi hoc? Quis tibi istud annuntiavit, nisi quia sic te ignis divinus intus (1474A)illuminavit, ut cum illic apud te captivi tenerentur inimici Judaei, sic diceres testimonium Filio Dei? Sed quia in ore duorum vel trium testium stat omne verbum, sicut ipse Dominus vestram contumaciam confutans, in lege, inquit, vestra scriptum est quod duorum hominum testimonium verum sit (Joan. VIII), et jam ex gentibus tertius testis introducatur, ut ei testimonium veritatis ex omni parte roboretur.
Quid Sibylla vaticinando etiam de Christo clamaverit, in medium proferamus, ut ex uno lapide utrorumque frontes percutiantur, Judaeorum scilicet atque paganorum, atque suo gladio, sicut Golias, Christi omnes percutiantur inimici. Audite quid dixerit: Judicii signum, tellus sudore madescet. E coelo rex adveniet per saecla futurus, (1474B)Scilicet in carne praesens ut judicet orbem. Unde Deum cernent incredulus atque fidelis Celsum cum sanctis, aevi jam termino in ipso. Sic animae cum carne aderunt quas judicat ipse. Cum jacet incultus densis in vepribus orbis, Rejicient simulacra viri, cunctam quoque gazam Exuret terras ignis pontumque polumque Inquirens, tetri portas effringet Averni. Sanctorum sed enim cunctae lux libera carni Tradetur, sontes aeternaque flamma cremabit. Occultos actus retegens, tunc quisque loquetur Secreta, atque Deus reserabit pectora luci. Tunc erit et luctus, stridebunt dentibus omnes. Eripitur solis jubar, et chorus interit astris. Volvetur coelum, lunaris splendor obibit. (1474C)Dejiciet colles, valles extollet ab imo. Non erit in rebus hominum sublime vel altum. Jam aequantur campis montes, et caerula ponti Omnia cessabunt, tellus confracta peribit. Sic pariter fontes torrentur, fluminaque igni. Et tuba tunc sonitum tristem demittet ab alto Orbe, gemens facinus miserum variosque labores. Tartareumque chaos monstrabit terra dehiscens. Et coram hic Domino reges sistentur ad unum. Decidet e coelo ignisque et sulphuris amnis.
Haec de Christi nativitate, passione et resurrectione, atque secundo ejus adventu ita dicta sunt, ut si quis in Graeco capita horum versuum discernere voluerit, inveniat Ἰησοῦς Χριστὸς Ὑιὸς Θεοῦ Σωτήρ, id est Jesus Christus Filius Dei Salvator. Quod et in (1474D)Latinum translatis eisdem versibus apparet, praeterquam quod Graecarum litterarum proprietas non adeo potuit observari.
Alios versus Sibyllinos Christi passionem apertius demonstrantes, intentissime audiamus: In manus iniquas et infidelium postea veniet. Dabunt Deo alapas manibus incestis. Et oribus immundis exspuent salivas venenosas. Dabit autem in verbera omnino innocens dorsum. Et colaphos accipiens tacebit, ne quis agnoscat Quod verbum, et unde venit, ut mortuis loquatur. Et coronam portabit spineam, In cibum autem fel, et in sitim acetum dederunt. Inhospitalitatis hanc monstrabant mensam. (1475A)Ipsa enim stulta, Deum tuum non cognovisti Ludentem mortalibus mentibus, sed et spinis Coronasti corona, horridumque fel miscuisti. Templi vero velum scindetur, et die Media nox tenebrosa nimis tribus horis. Et mortis fatum finiet trium dierum somno suscepto, Et tunc a mortuis regressus, in lucem venit. Primus resurrectionis initium provocatus ostendit.
Credo jam vos, o inimici Judaei, tantis testibus ita obrutos confutatosque esse ipsa veritate, ut nihil ultra repugnare, nihil quaerere debeatis. Tu autem.
HOMILIA XIII. IN ANNUNTIATIONE BEATAE MARIAE.(Ex Opp. sancti Augustini.) (1475B)Adest nobis, dilectissimi, optatus dies, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 2104.
HOMILIA XIV. ITEM DE EODEM FESTO.(Ex beati Ambrosii in Evangelium secundum Lucam expositione, lib. II.) In illo tempore missus est angelus Gabriel a Deo in civitatem Galilaeae, cui nomen Nazareth, ad virginem desponsatam viro cui nomen erat Joseph, de domo David, et nomen virginis Maria, etc. (Luc. I).
Latent quidem divina mysteria, etc. Reliqua vide apud sanctum Ambrosium, Operum ejus tomo II, Patrologiae XV, col. 1551.
HOMILIA XV. IN FESTO PHILIPPI ET JACOBI.(Ex beati Augustini in Joannis Evangelium Tractatu, tract. 67-68, passim. ) (1475C) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Non turbetur cor vestrum. Creditis in Deum, et in me credite. In domo Patris mei mansiones multae sunt, etc. (Joan. XIV).
Erigenda est nobis, fratres, ad Deum major intentio, etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1812.
HOMILIA XVI. IN FESTO INVENTIONIS SANCTAE CRUCIS.(Ex eodem, ibid. tract. 11, num. 3.) In illo tempore erat homo ex Pharisaeis, Nicodemus nomine, princeps Judaeorum. Hic venit ad Jesum nocte, (1475D)et dicit ei: Rabbi, scimus quia a Deo venisti magister, etc. (Joan. III).
Nicodemus ex his erat, qui crediderant in nomine Jesu, videntes signa et prodigia quae faciebat, etc. Reliqua vide tomo ut supra, col. 1476.
HOMILIA XVII. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Joannis Chrysostomi, inter spuria.) In illo tempore accesserunt ad Jesum Pharisaei tentantes eum et dicentes: Si licet homini dimittere uxorem suam quacunque ex causa? etc. (Matth. XIX).
Justus Dominus omnium, qui sic diligit alios ut alios non contemnat. Nam sicut, etc. Reliqua vide apud sanctum Chrysostomum, Operum ejus in editione nostra tomo VI, col. 799, lin. 21.
HOMILIA XVIII. DE SANCTIS INFRA PASCHA ET PENTECOSTEN.(Ex beati Augustini in Joannis Evangelium Tractatu, tract. 80-81.) (1476A) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Ego sum vitis vera, et Pater meus agricola est. Omnem palmitem in me non ferentem fructum, tollet eum, etc. (Joan. XV).
Iste locus evangelicus, fratres, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1839.
HOMILIA XIX. IN VIGILIA BEATI JOANNIS BAPTISTAE.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) (1476B)Fuit in diebus Herodis regis Judaeae sacerdos quidam nomine Zacharias, de vice Abia, et uxor illi de Filiabus Aaron, et nomen ejus Elizabeth, etc. (Luc. I).
Venturus in carne Dominus et Redemptor noster, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 202.
HOMILIA XX. IN NATIVITATE SANCTI JOANNIS BAPTISTAE.(Ex Opp. sancti Augustini.) Diei hodiernae solemnitas solemnem desiderat tanta exspectatione sermonem, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 1319.
HOMILIA XXI. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) (1476C) Solemnitatem nobis diversorum martyrum, etc. Reliqua vide inter Opera beati Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 383.
HOMILIA XXII. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore Elizabeth impletum est tempus pariendi, et peperit filium. Et audierunt vicini et cognati ejus, quia magnificavit Dominus misericordiam suam cum illa, et congratulabantur ei, etc. (Luc. I).
Praecursoris Domini nativitas, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 210.
HOMILIA XXIII. IN VIGILIA APOSTOLORUM PETRI ET PAULI.(Ex eodem.) (1476D) In illo tempore dixit Jesus Petro: Simon Joannis, diligis me plus his? Dicit ei: Etiam Domine, tu scis quia amo te, etc. (Joan. ult.)
Virtutem nobis perfectae dilectionis, etc. Reliqua vide tomo ut supra, col. 214.
HOMILIA XXIV. IN DIE APOSTOLORUM PETRI ET PAULI.(Ex Opp. beati Leonis papae.) Omnium quidem solemnitatum sanctarum, dilectissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Leonem, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 422.
HOMILIA XXV. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) (1477A) Beatissimorum apostolorum Petri et Pauli, etc. Reliqua vide inter Opera beati Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 397.
HOMILIA XXVI. IN EODEM FESTO.(Ex Herico Antissiodorensi monacho.) In illo tempore venit Jesus in partes Caesareae Philippi, et interrogabat discipulos suos, dicens: Quem dicunt homines esse Filium hominis? etc. (Matth. XVI).
Herodes major, sub quo Dominus natus est, quatuor traditur filios habuisse, Philippum videlicet qui hic commemoratur, quique, ut Lucas narrat (Cap. (1477B)III), fuit tetrarcha Itureae et Trachonitidis regionis. Archelaum quoque et Lysaniam, sed et Herodem sub quo passus est Dominus. Philippus ergo iste princeps, ut praemonstratum est, quartae partis regni Judaeorum, in honorem Tiberii Caesaris civitatem statuit ad radices Libani montis, ubi Jordanis in duobus fontibus exoritur, quam Caesaream Philippi in memoriam sui nominis, pariterque in honorem Tiberii Caesaris appellari constituit, quae postea, pristino suo amisso vocabulo, Paneas dicta est: in qua etiam civitate tradunt antiqui regibus quondam tributa consuevisse persolvi. Hoc autem fecit favore hujus Caesaris ad imitationem sui patris Herodis, quae ex nomine Caesaris civitatem Caesaream nuncupavit, quae antea Turris Stratonis vocabatur, qui (1477C)etiam trans Jordanem Iliadem urbem in monumentum filiae ipsius Caesaris condidisse in historiis invenitur. Veniens ergo Dominus in partes Caesareae Philippi, discipulos, cujus apud homines opinionis haberetur, inquirebat. Et pulchre satis hoc quam maxime his in partibus agere voluit, ut ubi quondam rex terrenus censum tributarium exigere solitus erat a sibi subditis, ibi veniens rex coelestis reciperet censum fidei a discipulis suis. Ubi sanctae Ecclesiae rectoribus exempli normam praesignavit, qui vicem Christi in administrandis gerunt negotiis, quo ipsi quoque ab his quos fidei et conversationis merito probatos familiarius caeteris colunt, cujus famae apud subjectos sint percontentur. Et si quidem dignos se laudibus famae esse deprehenderint, Dei totum (1477D)gratiae deputent; et tales esse quales fama vulgavit insudent. Si vero secus quam decet ferri de se testimonium senserint, sic illud in seipsis corrigere, tamque pie et juxta quod sacer praecellentiae ordo postulat, vivere studeant, ut tantus in eis sanctitatis splendor eluceat, qui omnem maliloqui oris nebulam tergat, famamque de se mentiri prohibeat. Ait enim: Quem dicunt homines esse Filium hominis? Non hoc quasi insciens percontatur, tanquam ignorare potuerit quid de se homines sentirent, sed ut confessionem rectae fidei illorum digna mercede remuneraret, et populum, traditionibus falsis scribarum et Pharisaeorum corruptum, ab errore liberaret. Scribae namque et Pharisaei, qui in populo Judaeorum (1478A)honore ac sapientia eminebant, videntes se a populo deseri, et Dominum Jesum Christum sequi propter vitae sanctitatem ac praedicationem salutiferam, atque miraculorum signa quae ab eo assidue fieri cernebant, zelo ducti invidebant ei. Et licet lege et prophetis prae caeteris edocti, Christum illum esse scirent, timentes tamen gloriam humanam perdere, si populus doctrinam eorum desereret et Domini praecepta sequeretur, laborabant quibus modis poterant corda populorum subvertere, ne Christum illum crederent qui in lege et prophetis patribus eorum fuerat repromissus. Unde et Judaei usque hodie existimant Dominum Jesum Christum necdum in hunc mundum venisse, sed adhuc venturum esse. Cernens ergo Dominus scribarum et Pharisaeorum traditionibus (1478B)plebem corruptam, et se non Christum aestimari a populo, sed potius Joannem aut Eliam, aut Jeremiam, voluit eos ab hoc errore liberare, et idcirco interrogans requirit quid alii de se sentiant, ut, expositis diversis opinantium erroribus, probarentur discipuli non de opinione vulgari percepisse veritatem suae confessionis, sed potius revelatione divinae inspirationis. Ait namque: Quem dicunt homines esse filium hominis? Tanquam dicat: Me qui Filius hominis dicor, hoc est filius Mariae, quem dicunt homines esse? Nec ait: quem me dicunt homines esse, sed filium hominis; ne jactanter vulgarem sententiam de se requirere videretur. Filium autem hominis saepius quam Filium Dei se consuevit appellare, ut nos de dispensatione humanitatis quam (1478C)pro nobis assumpsit, admoneat. Ubicunque autem in veteri Testamento filius hominis scriptum est, beatus Hieronymus in Hebraeo filium Adam haberi testatur. Nam et Adam homo interpretatur. Et pulchre homines appellat eos qui de filio hominis tantum loqui noverant, hoc est, de filii humanitate, quam oculis cernebant, et deitatis illius arcana nesciebant. Homines namque erant, id est, humana tantum de eo sapiebant. Qui vero de Filio Dei jam loqui didicerunt, non jam homines, sed dii appellari merentur, quales erant sancti apostoli, qui jam Spiritus sancti magisterio edocti, non solum filium hominis Christum, verum etiam consubstantialem Dei Patris Filium illum esse intelligere meruerunt. Unde et praemissis variis hominum opinionibus, illico (1478D)apostolos quem se esse dicerent sciscitatur, per hoc eos a caeterorum hominum generalitate discernens atque singularis privilegio scientiae supra humanam demonstrans esse naturam. Quam formam interrogationis etiam doctores Ecclesiae observare oportet. Nam et ipsi perquirere debent a suis subjectis de fama sui nominis, qualis apud vulgares et extrinsecus habeatur, ut secundum quod de se audierint, proprios mores corrigere et seipsos modestius cunctis studeant conformare. At illi dixerunt: Alii Joannem Baptistam, alii autem Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex prophetis. Necessarium non est hic causas errorum vulgarium inquirere, cur scilicet Christum alii Eliam, alii Joannem, alii putaverunt Jeremiam, (1479A)cum sic infideles in Elia et in Jeremia errare potuerint, quomodo Herodes in Joanne erravit, dicens: Quem ego decollavi Joannem, ipse surrexit a mortuis, et ideo virtutes operantur in eo (Marc. VI). Sicut enim Herodes Christum miracula facientem, Joannem quem ipse decollaverat esse arbitratus est, sic nimirum vulgus indoctum eumdem Christum Eliam vel Jeremiam esse putavit, quorum alter raptus in coelum legitur, alterius vero mors in Scriptura canonica aperte memoratur. Sed quaeri potest quare Dominus Jesus Christus ab Herode vel a populo Joannes sit aestimatus, cum Joannes nullis miraculorum claruerit signis, Christus autem maxima ac praecipua patraverit signa. Leprosos namque mundabat, caecos illuminabat, daemones ab obsessis (1479B)corporibus eliminabat, claudis et paralyticis gressum reddebat, mortuos suscitabat: quod Joannem nunquam fecisse cognovimus. Ad quod dicendum, ideo ab Herode, sive a populo Christum Joannem aestimari potuisse, qui post resurrectionem a mortuis miracula facere potuerit, quod ante non fecerat, quoniam eamdem quam et nos de resurrectione mortuorum habebant fidem, credentes videlicet opera mortuorum post resurrectionem majoris dignitatis et gloriae futura esse quam prius. Jeremias autem non immerito Christus opinari potuit, propter nimiam sanctitatem qua in populo excellebat, sicut in Jeremia legitur qui in utero matris sanctificatus suis temporibus clarus emicuit (Jer. I). Elias vero idcirco credi poterat Dominus quod illum ante Salvatoris (1479C)adventum sciebat esse venturum, dicente Malachia: Ecce ego mittam vobis Eliam Thesbitem antequam veniat dies Domini magnus et horribilis, ut convertat corda patrum in filios, et cor filiorum ad patres eorum (Malac. IV). Dicit eis Jesus: Vos autem quem me esse dicitis? Quasi ab hominum generalitate sequestrans, deos ac Dei filios per adoptionem factos insinuat, juxta illud Psalmistae: Ego dixi, Dii estis, et filii Excelsi omnes (Psal. LXXXI). Ac si diceret: Illis qui homines sunt diversa aestimantibus, vos qui dii estis, et per adoptionem jam filii Dei effecti, quem me esse dicitis? At vero Petrus fide ardentior, prae caeteris amore confessionis promptior, ex voce cunctorum respondit: Tu es Christus Filius Dei vivi. Omnibus generaliter apostolis interrogatis, beatus (1479D)Petrus cunctorum in se personas assumens, ex abundanti sensu respondit, Tu es Christus Filius Dei vivi. Et revera ita expediebat ut ille qui futurus erat vertex Ecclesiae, ore loqueretur totius Ecclesiae. Filium autem Dei vivi dixit, ad distinctionem falsorum deorum, quos erronea gentilitas sibimet ad colendum, vel ex mortuis hominibus instituit, vel ex rebus insensibilibus quos adoraret creavit, de quibus scriptum est: Simulacra gentium argentum et aurum, opera manuum hominum (Psal. CXIII). Et hac brevi sententia omnia quae de Christo diffusis sermonum excursibus dici possunt, decentissime comprehendit simulque humanam lasciviam, quae secretorum investigandorum audax est, exercuit. Quare enim nos (1480A)de Christo quomodo ex Dei Patris substantia natus sit, cum gignens sine eo qui genitus est, nunquam fuerit: vel quomodo de matris virginis utero homo factus exierit, et matrem integram intemeratamque reliquerit, quare haec et id generis plura de Christo quaeramus, cum beato Petro tantum credere suffecerit, quod ipse esset Christus Filius Dei vivi? Nam et beatus Paulus nil aliud se scire judicavit nisi Christum Jesum, et hunc crucifixum (I Cor. II). Fidei igitur Christianae finis, in confessione constitutus est Christi Filii Dei. Non quidem licet scire quomodo sit genitus, licet tamen credere quia sit genitus. Sed et hoc intuendum quia Christus de filio hominis interrogavit, Petrus vero de Filio Dei respondit. Oportet enim tanto magis divinitatem illius venerari a nobis, (1480B)quanto ipse humiliatus se submisit pro nobis. Jam vero audiendum quali Christus laudatorem confessoremque suum praeconio prosequitur: Beatus es, inquit, Simon Bar Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in coelis est. Bar Jona Syriace, Latine dicitur filius columbae. Jure autem beatus Petrus apostolus filius columbae vocatur, quia prudenti ac pia simplicitate Domino adhaerebat. Nam et columba simplicissimum atque innocentissimum animal est, et prae caeteris avibus simplicitate gaudet. Quod si altius capere volumus, per columbam, in cujus specie Spiritus sanctus super Dominum baptizatum apparuit, ejusdem Spiritus sancti gratia figuratur. Merito ergo Dominus Petrum filium columbae nominavit, quem spiritualium donorum gratia (1480C)ipse repleverat: quo docente interius didicerat quod foris tam idonee proferebat. Nonnulli simpliciter arbitrantur quod idem Petrus patrem habuerit nomine Joannem, juxta quod alibi a Domino interrogatur: Simon Joannis, diligis me (Joan. XXI)? Voluntque ut pro Bar Joanna, quod est filio Joannis, vitio scriptorum Bar Jona scriptum sit, una syllaba dempta de medio. Interpretatur autem Joanna gratia Dei. Utrumque autem nomen ita mystice valet intelligi, ut Petrus dicatur filius columbae, id est Spiritus sancti: et filius Joannis, id est gratiae Dei, per quem dona spiritualia figurantur. Et notandum quam convenientissima facta est laudis retributio. Beatus enim Petrus Dominum Filium Dei esse dicebat, (1480D)Christus eum filium Spiritus sancti consequenter appellat. Ergo dum beatus Petrus Spiritus sancti filius dicitur, Dei profecto filius esse confirmatur. Deus enim Spiritus est (Joan. IV). Sed longe aliter multumque distincte Christus Dei Filius, aliter beatus Petrus. Quod enim ille habet per naturam, hoc accepit iste per gratiam. Et quod illi est semper essentialiter proprium, isti fuit temporaliter dono accidenti collatum. Quod vero dicit, caro et sanguis non revelavit tibi, carnis et sanguinis nomine carnalem scribarum et Pharisaeorum traditionem et doctrinam accipere debemus. Caro enim et sanguis recte intelliguntur homines sapientia carnali inflati, columbinae simplicitatis nescii. Caro autem et sanguis varia in sanctis Scripturis significatione ponuntur. (1481A)Aliquando enim caro pro ipsius naturae substantia ponitur, ut in Genesi: Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea (Gen. II). Nonnunquam carnis appellatione synecdochic ῶs totus homo signatur, sicut de Christo per Joannem dicitur: Verbum caro factum est (Joan. I). Quod est aperte dicere, Deus homo factus est. Caro etiam et sanguis pro corruptione poni solent, Apostolo dicente, Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt (I Cor. XV). Plerumque etiam carnis et sanguinis nomine carnalis et spiritualis intellectus subtilitate grossescens doctrina accipitur, Paulo de seipso dicente: Continuo non acquievi carni et sanguini (Galat. I). Quo sensu in hoc loco accipienda est caro, carnalis videlicet, et, quantum ad Deum, stulta carnalium sapientia, quae (1481B)quanto se latius ad investiganda terrena et transitoria diffundit, tanto minus ad intellectualis et verae philosophiae aditum jam pervenit. Non ergo caro et sanguis illi revelavit, quia non mundana sapientia quod Christus Filius Dei esset, accepit, sed Deo Patre, qui solus novit Filium, inspirante didicit. Sive etiam caro et sanguis (ut praemissum est) appellantur homines carnaliter de Christo sapientes, et columbinam simplicitatem non habentes, atque ideo gratia sancti Spiritus indigni, quales illi fuere quorum superius de Christo opiniones evangelista retexit, de qualibus per Apostolum dicitur: Animalis homo non percipit ea quae sunt Spiritus Dei (I Cor. II). Sed Pater meus qui in coelis est. Cum omnia dona spiritualia quae a Domino fidelibus tribuuntur, a Spiritu sancto (1481C)largiri certissimum sit, dicente Apostolo: Alii datur per Spiritum sermo sapientiae, etc., usquequo dicitur, dividens singulis, prout vult (I Cor. XII): quomodo Dominus Jesus Christus a Patre dicit revelatum fuisse beato Petro sacramentum fidei? Sed sciendum quia sicut una est substantia Patris, et Filii, et Spiritus sancti, ita est in eis et una operatio atque voluntas, ac per hoc convenienter dicitur quia Pater qui in coelis est, revelavit Petro mysterium fidei, quod caro et sanguis revelare nequibat. Et ego dico tibi quia tu es Petrus. Ordo verborum est: Quia tu dixisti mihi, Tu es Christus Filius Dei vivi, et ego dico tibi non sermone casso, et nullum habente opus, sed dico tibi veraciter, quia tu es Petrus. Non nunc primum accepisse Petrum hoc nomen credendum est, sed (1481D)potius tunc quando in initio Dominicae praedicationis (sicut Joannes testatur) per Andream ad Dominum adductus, in magnum fidei suae praesagium audivit ab eo, Tu es Simon filius Joanna, tu vocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus, ut hoc nomine modo appellaverit Dominus, dicens: Tu es Petrus, non enim ait, Tu vocaberis Petrus, sed tu es Petrus, quod dictum fuerat antea. Sicut autem Christus dedit apostolis nomen, ut lux vel sal terrae vocarentur, ita huic egregio confessori suo, qui Simon, id est obediens, antea vocabatur, ob robur invictae fidei Petri nomen indidit, quia videlicet illi tenaci mente inhaesit de quo scriptum est, Petra autem erat Christus (I Cor. X). Petra autem non per essentiam, sed per (1482A)significationem. Quemadmodum enim leo propter fortitudinem vel agnus propter innocentiam, sic etiam petra dicitur propter firmitatem, quia sperantibus in se turris est fortitudinis a facie inimici, de quo Psalmista: Dominus, inquit, firmamentum meum, et refugium meum, et liberator meus (Psal. XVII). Et super hanc petram, id est, super me quem ore tuo confessus es dicens, tu es Christus Filius Dei vivi. Ipse est enim lapis ille pretiosus in fundamento Ecclesiae constitutus, de quo Paulus: Fundamentum, inquit, aliud nemo potest ponere praeter id quod positum est, Christus Jesus (I Cor. III). Sive super hanc petram, hoc est, super hanc fidem qua me Filium Dei vivi confessus es, aedificabo Ecclesiam meam. Super Christum enim aedificat qui fidem illius illibate (1482B)custodit. Super Christum etiam aedificat qui per dilectionem Dei et proximi, et per observantiam mandatorum Dei, ad sortem electorum pervenire festinat. Meam vero addidit, ad distinctionem Ecclesiae haereticorum, de qua per Psalmistam dicitur: Odivi Ecclesiam malignantium (Psal. XXV); de quibus adhuc subditur: Et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Non hoc dixit de conditione temporalis mortis, qua legimus cunctos pene apostolos martyrio consummatos, sed portas inferi vitia atque peccata vocat. Portae namque inferi mortifera haereticorum dogmata sunt, quibus imprudentes quosque illiciunt, et ad perpetuae mortis damnationem pertrahunt. Portae etiam mortis sunt persecutorum callida blandimenta, sive aspera crudelitatis intentamenta quibus (1482C)vel persuadendo, vel terrores incutiendo, fideles a suae rectitudinis statu dejicere, et aeternae morti cupiunt obnoxios reddere. Sed et pravorum hominum opera atque inepta colloquia, quae in fidelibus introitum mortis aperiunt, portae sunt utique inferi, in quantum auditoribus vel sequacibus iter perditionis ostendunt. Sed ex his vitiorum portis nulla praevalet adversus Ecclesiam, quae supra petram fundata est, quia quicunque supra petram, quae Christus est, per fidem et bonam operationem firmiter fundatus fuerit, nullis tentationum insidiis a statu rectae fidei dejici, nullis adversitatibus ad casum impelli poterit. Qui vero tentationi succumbit, hic non super petram solidam, sed super arenam pendulam fidei domum aedificasse credendus est, quia non (1482D)amore veritatis, sed alicujus temporalis utilitatis obtentu, falso nomen Christi assumpsit. Et tibi dabo claves regni coelorum. Claves regni coelorum non debemus pueriliter opinari cujuscunque esse materiae, ut puta argenti vel auri, sed per claves ipsa discernendi sententia potentiaque designatur, quae dignos sciret in regnum recipere, impios vero a beatitudine illius felicitatis excludere. Quae claves idcirco beato Petro apostolo, qui potiori confessione prae caeteris regem coelorum confessus est, specialiter sunt collatae, ut constaret quia absque ea confessione et fide qua ipse Christum declaravit, regnum coelorum nullus posset intrare. Et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis: et quodcunque (1483A)solveris super terram, erit solutum et in coelis. Haec solvendi atque ligandi potestas, quamvis soli Petro a Domino collata esse videatur, omnibus quoque generaliter apostolis sub ejus persona collata est. Nam et post suae resurrectionis nobilem triumphum, apparens illis omnibus aperte dixit: Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis: et quorum retinueritis, retenta sunt (Joan. XX). Nam sicut interrogatis generaliter omnibus, Petrus respondet pro omnibus, ita et quod Dominus Petro respondet, in Petro omnibus respondit. Quin etiam omnibus episcopis ac presbyteris in Ecclesia idem officium committitur, ut videlicet agnitis peccantium causis, juxta modum culparum vel poenitentiae, ligandi atque solvendi exerceant potestatem, ita duntaxat ut quod (1483B)etiam hoc tempore in nonnullis sacerdotibus invenitur, nec eos qui insontes vel innoxii sunt damnent, nec illos qui damnationem merentur securos tanquam de solutione praesumant reddere. Sunt enim quidam qui dum minus caute extraordinarie hac volunt uti potestate, seipsos privant confessionis munere, dum videlicet putant se posse ligare eos qui scilicet in divino conspectu soluti sunt, atque eos solvere qui apud judicium Dei proprio reatu ligati tenentur. Magna ergo vigilantia, magnoque studio sanctis Ecclesiae pastoribus haec judiciaria severitas aeque libranda est, et illud semper suspecte cogitandum quod de perverse cogitantibus per prophetam Dominus dicit: Mortificabant animas quae non moriuntur, et vivificabant animas quae non vivunt (Ezech. (1483C)XIII). Perspecta igitur causa peccati, quos viderint digna compunctione errata delere, hos a vinculis aeternae mortis pronuntient absolutos; quos vero probaverint segnes esse in poenitentia agenda, nec solum peccata non placere, verum in illis velle permanere, illos debent damnationis perpetuae suppliciis adjudicare, ut sic apertae damnationis ex prompta districtione, salubria poenitentiae et humilitatis decreta cogantur subire. Denique beatus Petrus, ut dictum est, qui Christum vera fide confessus, et invicto est amore secutus, specialiter et claves regni coelorum, et arcem judiciariae potestatis accepit, ut omnes in Christo credentes intelligant quia quicunque ab unitate fidei vel societatis illius quomodolibet se segregant, tales nec a vinculis peccatorum absolvi, (1483D)nec regni coelestis januam ingredi possunt. Cujus quia festivitatem annuo recursu venerabilem, ut pote principis apostolorum, celebri frequentamus officiorum obsequio, ejus in quantum possumus exempla imitari satagamus, ubique suffragia poscere, ut quia ipsi sancta Ecclesia est specialiter commissa, nos qui ejus membra ultima sumus, sedulis patrociniis adjuvare, et in regni coelorum gloriam pie interveniendo dignetur inducere, praestante Domino Jesu Christo, cui laus et gloria est cum Patre Deo in unitate Spiritus sancti per cuncta semper saecula. Amen.
HOMILIA XXVII. IN COMMEMORATIONE SANCTI PAULI.(Ex Opp. beati Chrysostomi.) Divus Paulus qui tantam vim humanae alacritatis (1484A)ostendit, etc. Reliqua vide apud sanctum Chrysostomum, Operum ejus in editione nostra tomo II, col. 483.
HOMILIA XXVIII. DE EODEM FESTO.(Ex Opere imperfecto in Matthaeum, apud sanctum Chrysostomum, inter spuria.) In illo tempore dixit Simon Petrus ad Jesum: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te; quid ergo erit nobis? etc. (Matth. XIX).
Quoniam possibile fuit Deo salvare Judaicum populum multas in lege divitias possidentem, credentium Judaeorum multitudo testatur, etc. Reliquo vide Operum sancti Chrysostomi in editione nostra tomo VI, col. 812, lin. 77.
HOMILIA XXIX. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) (1484B) Cum omnes beati apostoli parem gratiam apud Dominum sanctitatis obtineant, etc. Reliqua vide apud beatum Maximum, Patrologiae tomo LVII, col. 402.
HOMILIA XXX. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Augustini.) Filioli mei, audite nos, et liberate vos, etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo V, Patrologia XXXIX, col. 2124.
HOMILIA XXXI. DE EODEM FESTO.(Ex eodem.) (1484C)Notum nobis omnibus est, fratres charissimi, etc. Reliqua vide tomo ut supra, col. 2119.
HOMILIA XXXII. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) Gloriosissimos Christianae fidei principes annuis solemnitatibus honorantes, fratres charissimi, etc. Reliqua vide inter Opera sancti Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 391.
HOMILIA XXXIII. IN OCTAVA APOSTOLORUM PETRI ET PAULI.(Ex Opp. beati Augustini.) In illo tempore, jussit Jesus discipulos suos ascendere in naviculam, et praecedere eum trans fretum, donec dimitteret turbas. Et dimissa turba, ascendit in (1484D)montem solus orare, etc. (Matth. XIV).
Evangelium quod recentissime recitatum est, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 479.
HOMILIA XXXIV. IN NATALI SANCTAE FELICITATIS.(Ex Opp. sancti Gregorii papae). In illo tempore loquente Jesu ad turbas, ecce mater ejus et fratres stabant foris, quaerentes loqui ei, etc. (Matth. XII).
Sancti Evangelii, fratres charissimi, brevis est lectio recitata, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1086.
HOMILIA XXXV. IN NATALI BEATAE MARIAE MAGDALENAE.(Ex Opp. beati Augustini.) (1485A) Quod admonemur Domini eloquiis de divinis lectionibus, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 595.
HOMILIA XXXVI. IN EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore, rogabat Jesum quidam Pharisaeus ut manducaret cum illo. Et ingressus domum Pharisaei, discubuit, etc. (Luc. VII).
Cogitanti mihi de Mariae poenitentia, flere magis libet quam aliquid dicere, etc. Reliqua vide apud (1485B)sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1239.
HOMILIA XXXVII. IN NATALI SANCTI JACOBI APOSTOLI.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore accessit ad Jesum mater filiorum Zebedaei cum filiis suis, adorans et petens aliquid ab eo, etc. (Matth. XX).
Dominus Jesus Christus conditor ac redemptor noster, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 228.
HOMILIA XXXVIII. IN VINCULIS BEATI PETRI APOSTOLI. Simon Joannae filius, Petrus a petra vocatus, post pisces piscator hominum, Ecclesiae fundamentum, (1485C)confessor Dei Filii, pastor ovilis Dominici, quondam despectus crucifer, modo coelorum claviger, tres per anni circulum dies festivos facit et celebres. Primam consecrat Antiochiae cathedra, secundam passio crucis gloriosa, tertia est hodierna, quae titulatur ad Vincula. De hac a plerisque volvuntur opiniones diversae, quas non ex veritatis auctoritate, sed ex dubietatis confingunt errore. Videtur eis hodierna solemnitas inde venerationis exordium accepisse, quod in hac nocte sanctus apostolus absolutus sit carcerali compede. Sed veritati non concordat ordo temporum, cum non hodie, sed azymorum diebus legatur in carcerem missus, et post Pascha de manu Herodis, et de omni exspectatione plebis Judaeorum liberatus. Qui credunt in Augusto (1485D)legitimum celebrari Pascha, credant hodie Petrum evasisse vincula. Et si volunt opponere quod dicitur post Pascha, futurum aliquid significare, quasi a Pascha usque ad praesentem diem servaretur in carcere, occurrit eis et Herodis saevitia et Judaeorum vesania, qui vix quo tentus est die, sivissent apostolum vivere, si paschale festum non timuissent violare. Sunt et alii qui solutionem apostolicam minime credunt hodie factam, sed statutum esse a Patribus, ut hodierna die veneraretur a fidelibus, sicut apostolorum Simonis et Judae commemoratio quinto Kalendas Novembris agitur, quorum passio Kalendis Julii facta describitur. Legimus etiam de aliis sanctis alium diem commemorationis, alium de saeculo (1486A)migrationis, de quibus plurima suppeterent exempla, si fastidium non generaret oratio prolixa. Sed quid visum fuerit Patribus haec ita ordinasse, non est modo temporis per singula dicere: tantum sub brevitate perstringam quam hodierna festivitas habuerit causam. Si legentium displicuerit judicio juste reprehendi de falsitate non timeo: quia non quasi alicujus auctoritatis publico mea, sed minus capacibus aliorum aperio clausa. Augusti mensis Kalendas ante Salvatoris adventum celebravit antiquitas, cujus celebritatis principium videtur sub brevitate pandendum. Octavianus Caesar Augustus Romanis imperavit fascibus. Cui cum rebellaret Aegyptus, bellum suscepit contra fines ejus, in quo Cleopatram, in quam ceciderunt ultima regna Ptolemaeorum, et (1486B)incestuosum cum copiis suis contrivit Antonium. Cumque victor potitus Alexandria, victrices aquilas reportasset Romam, ut victorem decebat, ab utriusque sexus populo susceptus est honorifice. Et quia in tantum opibus Alexandriae Romanum commodum auxit, ut duplicia quam usque ad id fuerant possessionum aliarumque rerum pretia statuerit, decretum est a primatibus civitatis ut ejus memoria victoriae singulis recoleretur annis. Placuit igitur consilio communi, commemorationem in sextilibus Kalendis fieri, ut in ipso mense ageretur dies victoriae, quae ab aucta republica et Caesare, Augustus denominaretur vocabulo. Ex hinc consuetudo inolevit, magna deliberatione primatum, ut in gloriam tanti principis per omne anniversarium Romanus populus (1486C)conveniret in unum, et ob Caesarianas victorias coronata civitas sexti mensis initia plausibus et choreis honoraret, et nemo ex confluentium turba in sua remearet, prius quam simplicem panis scilicet et vitri ( sic ) liquoris sumptum libasset. Sic ergo hujus observantia diei vicesimo octavo ante incarnationem Domini coepit anno, et praevaluit apud gentiles per tempora quadringentorum septem annorum, usque in ultima Christiani principis Adriani tempora. Tunc apud paganos finem fecit, et deinceps ad Christianos transivit. Transivit ab infidelitate ad fidem, ab impietate ad pietatem, a gentium principe in Christianorum principem, ab Augusto Caesare in evangelicum piscatorem. Tunc solemnizabatur in templis idolorum, nunc festivatur in ecclesiis sanctorum. (1486D)Tunc exhibebatur daemonibus, nunc exhibetur ei qui est Deus deorum. Procedat dicere sermo quomodo mutavit hanc Christiana religio. Arcadius imperator Augustus, magni Theodosii filius, post mortem patris imperium gubernavit quatuordecim annis. Hic sublatus de medio, regnum reliquit Theodosio juniori filio, qui vix aetatis annos contigerat octo. Cujus mater Eudoxia, memorabilis vitae femina, virilem induens animum, strenue gubernavit imperium, et facta filio virtutum disciplina, docuit eum vitae paternaeque bonitatis sequi vestigia. De divinis enim legibus eum admonebat, et perfecte seipsam cum ipso erudiebat. Non regni fastigiis elevabatur, sed potius divino timore succendebatur. (1487A)Magnitudo beneficii auxit ei desiderium benefaciendi. Non erubuit purpuram inclinare, et pauperum debiliumque curam agere. Non servos, non ministros ad infirmorum habitacula mittebat, sed ipsa per se veniens quae necessaria erant ministrabat. Cibos ipsa parabat, panem frangebat, epulas ministrabat, calices lavabat, potum porrigebat. Laeva aegrum sustentabat, dextera manu cibabat. Alia etiam, quae servorum erant, officia complevit humilis regina, cupiens ab ipso bene ministrandi gradum promereri qui se in suis minimis profitetur visitari. Propterea sollicitudinem gerebat maximam, sacrilego gentilium ritu mundare patriam, et haereticae paleas pravitatis catholicae fidei excutere granis. Inter haec pietatis opera concepit animo Hierosolymorum (1487B)visitare loca, Salvatoris vestigia lacrymis rigare, crucifixum in sepulcro, non jam cum mortuis quaerere, sed viventem et in coelis regnantem adorare. Effectum habuit affectus quem inspiravit Spiritus sanctus. Cum regio comitatu profecta, suscepta est ab Hierosolymis ut regina et domina, magnisque muneribus a populo Judaeorum honorata. Interfuit dona ferentibus potioris muneris unus, licet aliorum oblatis videretur vilius. Alii argentum septies purgatum, alii aurum igne probatum, alii lapidem pretiosum et multum; iste argento et auro lapideque pretiosius obtulit ferrum, illas scilicet catenas quibus Petrum in carcere vinxit Herodis feritas, quasque verbi sui in conclavi disjecit angelicae visitationis claritas. Si cui videtur incredibile Judaeos vincula (1487C)Petri vel pro honore servasse, vel pro honore dedisse, quippe qui ejus sanctitati non cessabant detrahere, sciat nihil impossibile divinae voluntati, quae quandiu voluit, talem margaritam apud immundos sues conculcari permisit, donec revelaret eam in tempore quo fieret ornamentum Ecclesiae. Voluit qui potuit sui militis tropaeum manifestare per Judaeum Eudoxiae, qui per ejusdem incredulae gentis hominem suae crucis stigmata detexit Helenae, ut contrarius veritati populus tanto majori suae confusionis suffunderetur rubore, quanto per seipsum crucifixi testes potioris confiteretur gloriae. Quis dubitet Eudoxiam gaudio tripudiasse non minori, cum agnovisset catenas Petri, quam Helenam cum diu desideratam vidisset crucem Domini? Utriusque (1487D)inventricis potuit par esse gaudium, utriusque tamen thesauri non audeo par profiteri meritum. Quem invenit Helena majoris est meriti, quantum ad personam imperatoris, ad personam Domini, ad personam magistri, ad personam sponsi, ad personam Filii Dei; quem Eudoxia reperit est minoris meriti, quantum ad personam militis, ad personam servi, ad personam discipuli, ad personam amici, ad personam pertinet hominis filii: uterque tamen sanctus, uterque magnus, uterque nullis terrenis divitiis comparandus. Major majorem sanctificavit, quia persona personam justificavit, imperator militem, Dominus servum, magister discipulum, sponsus amicum, Dei Filius hominis filium. Christus justificavit (1488A)Petrum. A Christo Petrus accepit unde catenam suam consecraret: a seipso Christus habuit unde crucem suam sanctificavit. Crux, poena latronum, facta est corona sanctorum; crux, reprobatio mundi, facta est gloria coeli; crux, mortis supplicium, facta est vitae remedium. Propter hoc libertatis privilegium meritis exsuperat Petri vinculum, et quamvis sancta, quamvis veneranda, boni piscatoris catena, praecellit tamen clementissimi Salvatoris crux gloriosa. Regina vero optati muneris largitate potita, grates reddidit ei a quo bona procedunt cuncta, et pro quibus venerat dispositis ad mentem, festina Romanam revisit arcem. Intulit Latio vincula quae solvunt peccatorum ligamina, quae jam non ligent justum et sanctum, sed ab omni impietate solvant impium. (1488B)Felicem silentio commisit eventum, dum in medium proferendi tempus occurreret aptum. Noluit famam rei subito intonare auribus vulgi, ne verba quae ad horam sine opere sanarent hora transeunte transirent. Altiori consilio tractavit sic inventum thesaurum Romanis commendare, ut quoad viveret religio fidei Christianae, perpetuum haberet in sancta Ecclesia memoriale. Aspiravit bonae voluntati coelestis gratia, unde optantis animo bene conveniens occurrit causa. Videns igitur fideles infidelibus in hoc gentilitatis consentire ritu, ut singulis annis ob Caesarianae laudem victoriae, sextiles solemnizarent Kalendas, copiosa toga et plebis apparatu, volvebat animo lactantem nascentis Ecclesiae infantiam, lue superstitiosi erroris cito maculari posse, nisi divinae (1488C)clementia bonitatis tantae cladibus pestilentiae curaret quantocius finem imponere. Cogitavit regiae majestatis auctoritate in cultores uti, sed curiae sententiam et primatum industriam evertere non erat ex facili. Durum erat a priscae consuetudinis intentione senatus decretum revocare, maxime cum per tot Christianorum imperia principum usque ad illud temporis longa senuisset aetate. Videbatur enim ejusdem fautoribus observantiae in hoc cultu nihil se contra Christianae religionis propositum agere, cum nec sacra imponerent aris, nec thura incenderent diis, sed publicae rei augmentum, Caesariani plausus attollerent choreis. Et si studii senatorii ordines in suae partis voluntatem inclinasset, minoris manus officii in seditionis versa tumultum valde restitisset, (1488D)quippe quibus esset contrarium exterminari annuum sui otii cultum. Ideo erat (ut dixi) difficile apud ipsos antiquitatis ritum subversum ire, sicut hodieque in Christiano orbe plurimi vanae superstitionis observantur ritus, quorum memoria deleri potest aut vix aut nullatenus. Deo ergo amabilis regina egregium revocavit animum in id consilii, nequaquam in regiae majestatis honorem seditionem tumultuantis excitari populi, ne inconsultatores se verterent in pejus, dum viderentur tractari durius. Disposuit humilitatis precibus impetrare quod credebat minarum terroribus sine periculo extorqueri non posse. Prudentis arcanum animi Romanae sedis patefecit praesuli, qui ejusdem jam exstiterat voti, sed rudi (1489A)timebat Ecclesiae si iret contra torrentem brachia tendere. Fecit eum ad plebem suae precis oratorem, ut eadem qua eatenus observantia constarent Augusti Kalendae, sed potioris principis titularentur ex nomine. Sanior ergo pars populi assensum praebuit verbis apostolicis: qui vero timuerunt cultum exterminari, nisi sunt excitare seditionem vulgi. Ut autem a prioribus intellexere, non de cultus exterminatione, sed de nominis mutatione petitionem esse, tumultuantis turbae cessavit commotio, et communi laude approbata est potioris nominis inscriptio. Tunc Eudoxia delati ab Hierosolymis thesauri coram dedit confessionem, et ingrediens cum papa, de vinculis Petri sermonem plenum devotionis et compunctionis verbum fecit ad plebem. Docuit in eis esse (1489B)medicinam salutarem ad interioris et exterioris hominis salutem, et per eum in cujus sacratissimo consecrata sunt corpore, omnium peccatorum absolutionem promereri posse, quia multum est illi facile quidquid voluerit ab illo impetrare a quo habet in potestate animarum nexus solvere atque ligare. Inseruit etiam sermoni mentionem de illa catena quam tulit apostolus sub Neroniana custodia, quam quintus a beato Petro papatus minister curationum largam edocuit Alexander, quamque in augmentum salutis suae revelavit Balbinae Quirini filiae. In conclusione autem sermonis ex Dei voluntate obtinuit hoc petitionis, ut (sicut dixi) cadem observantia constarent Augusti mensis Kalendae, sed principis apostolorum titularentur ex nomine, et ejusdem celebritatis (1489C)gaudia, quae eatenus Caesaris victoria, deinceps Petri appellarentur vincula. Ad cujus deliberationis decretum sine fine confirmandum, Augustae sumptus et papae supplementum Domino elimaverunt et chrismaverunt templum, in quo digne reposita clementissimi Petri vincula, indigentibus plurima praestant beneficia, ibique perpetui anathematis sententia percussa est Caesariani plausus vesania, ut apostolicae liberationis victoria liberiori regnaret per orbem memoria. Imaginavit etiam pontifex ad impietatis similitudinem, hanc pietatis formam, sicut Augusticolae panis et vini hodierna die libavere sumptum, ita Christicolas Dominici corporis et sanguinis gustare sacramentum, et educti mortis ergastulo angelicum sequerentur ducatum cum Petro, qui nos peccatorum (1489D)absolutos vinculis, introducat in januam regni coelestis, ubi nos reficiat sui aspectus satietate, in quem desiderant angeli semper prospicere (I Petr. I), cui proclamant: Sanctus, sanctus, sanctus (Isa. VI), sine intermissione, laudantes unum verum Deum in trinitate, qui vivit et regnat sine fine. Amen. Tu autem.
HOMILIA XXXIX. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Augustini.) Audistis, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 2102.
HOMILIA XL. DE SANCTO LAURENTIO MARTYRE.(Ex Opp. beati Leonis papae.) (1490A) Cum omnium, dilectissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Leonem, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 434.
HOMILIA XLI. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) Sanctum est, fratres, ac Deo placitum, etc. Reliqua vide apud beatum Maximum, Patrologiae tomo LVII, col. 408.
HOMILIA XLII. DE EODEM FESTO.(Ex beati Augustini in Joannis Evangelium Tractatu, tract. 51, n. 3.) (1490B) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Amen, amen dico vobis, nisi granum frumenti cadens in terram, mortuum fuerit, ipsum solum manet, etc. (Joan. XII).
Humilitatis magister est Christus, etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1765, lin. 8.
HOMILIA XLIII. IN VIGILIA ASSUMPTIONIS BEATAE MARIAE.(Ex beati Ambrosii in Evangelium secundum Lucam Expositione, lib. II, num. 19.) Exsurgens Maria in diebus illis abiit in montana cum festinatione in civitatem Juda, et intravit in domum Zachariae, et salutavit Elizabeth, etc. (Luc. I).
(1490C)Morale est omnibus, ut qui fidem exigunt, fidem astruant, etc. Reliqua vide apud sanctum Ambrosium, Operum ejus tomo II, Patrologiae XV, col. 1559.
HOMILIA XLIV. DE ASSUMPTIONE VIRGINIS GLORIOSAE.(Ex Opp. beati Hieronymi.) Cogitis me, o Paula et Eustochium, imo charitas Christi me compellit, etc. Reliqua vide apud beatum Hieronymum, Operum ejus tomo XI, Patrologiae XXX, col. 122.
HOMILIA XLV. IN ASSUMPTIONE SANCTAE MARIAE. Multae filiae congregaverunt divitias, mater Domini supergressa est universas (Prov. XXXI). Multae fideles animae pretiosa virtutum ornamenta, quibus Deo (1490D)placerent, sibi thesaurizaverunt: mater Domini supergressa est universas. Supergressa est omnes in terris, supergressa est in coelis. In die peregrinationis suae, omnes habitatores terrae meritorum decore excessit; in die reparationis suae, omnes habitatores coeli praemiorum honore transcendit. Filiae Jerusalem, venite et videte matrem Domini in diademate regalis gloriae suae, quo coronavit eam filius suus, in die laetitiae cordis ejus (Cant. III), in die beatae assumptionis ejus in coelum. Plaudite et jucundamini super eam, omnes qui diligitis eam (Isa. LXVI): quoniam nimis exaltata est, magnificata est vehementer. Cantemus in admiratione gloriae ejus, cantemus (1491A)illi canticum laetitiae, cum rege Salomone dicentes: Quae est ista quae ascendit de deserto, deliciis affluens, et innixa super dilectum suum (Cant. VIII)? Quod vel quale desertum unde ascendit? Quo aut quando ascendit? quibus affluens deliciis? super quem innixa dilectum? Ipsa opitulante, dicemus. Desertum erat gens Judaica, derelicta a Deo, privata a multiplici gratia, quam habere consueverat, secundum quod comminatus fuerat Dominus per Isaiam, dicens: Ecce dominator Dominus auferet a Jerusalem et Juda validum et fortem, et omne robur aquae, et virum bellatorem, et judicem et prophetam, et caetera quae sequuntur (Isai. V). Et rursum: Auferam sepem ejus, et erit in direptionem; diruam maceriam ejus, et erit in conculcationem, et ponam eam desertam (Isai. V). (1491B)Ab hoc deserto plorandae miseriae, gloriosa nostra theotocos ad beatius quoddam desertum in die quo recordatus est Dominus auferre onus gemituum ejus, quibus super absentia filii ingemiscebat, gaudio plena ascendit; ad illud, inquam, desertum ascendit, cujus meminit Salvator in parabola evangelica, dicens: Nonne dimittit nonaginta novem in deserto, et vadit ad illam quae perierat (Luc. XV)? Coelestis quippe illa habitatio sanctorum dicta est, quia ab homine fuerat derelicta; vel pro illa nimirum similitudine loci deserti, quod pax et perpetua tranquillitas illic est: non illic coarctat vir proximum suum pro multitudine habitantium in ea; nulla infestatione, nulla clamositate inquietat. Nam et pro ea similitudine mens humana a sapientibus desertum (1491C)dicitur, quae nullis curarum aut vitiorum clamoribus inquietatur. Ascendit, inquam, et exaltata est, sive in corpore, sive extra corpus, nescimus, Deus scit (II Cor. XII). Usquequo exaltata est? usque ad coelos? Etiam certe super omnes coelos, et super omnes coelos coelorum. Etiam certe super angelos, archangelos, virtutes, potestates, principatus, dominationes, thronos, cherubin atque seraphin. A Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris (Psal. CXVII), ut femina fragilis, vermiculus educatus in limo turbulenti hujus saeculi, tam puras, tam praeclaras, tam excellentes creaturas, tam excellenter supergredi meruerit. Sed dignum et omnibus modis conveniens erat, ut omnia subjicerentur sub pedibus ejus, quae omnium genuerat creatorem. Dignum (1491D)erat ut Domina esset angelorum, quae digna fuerat esse mater Domini angelorum. Dignum erat ut angelica puritas illi subderetur in coelis, cui totam se infuderat divina puritas in terris. Dignum erat ut amplius matrem suam honoraret quam ministros, ipse qui dixerat: Honora patrem tuum et matrem, ut sis longaevus super terram (Exod. XX). Dignum erat ut familiarius hanc amaret, copiosius remuneraret, quae singularius atque accedentius omni rationali creatura ipsum dilexerat. Et quis aestimare aut excogitare poterit, quanta fuit dilectio talis matris erga talem filium? Si mala mater malum filium solius naturae instinctu diligit, si bona mater bonum filium, tam naturae quam virtutis instinctu (1492A)diligit, optima mater optimum filium quantum dilexisse aestimatur? Diligendi causam praestabat in filio natura, virtutum plenitudo, insuper et divinitas: virtutem vero diligendi, plenitudo Spiritus sancti operabatur in matre. Quis ergo modus esse potuit dilectioni, ubi nulla deesse potuit causa diligendi? Quia ergo plus omnibus dilexit, merito plus omnibus dilecta est a Domino et honorata. Ecce enim exaltata est super choros angelorum usque ad dexteram filii, et facta est potens materfamilias in universa domo Domini, et regina coelorum appellata est. Quam potenter ad se traxit versiculum illum propheticum, quo dictum est: Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate (Psal. XLIV)? Et quid est aurum vestimento ejus superductum, (1492B)nisi illa inaestimabilis charitatis flagrantia, universam vitae sanctitatem velut rutilanti colore desuper adornans? Quaenam est et vestimenti ejus quo circumdata est, varietas? Illa procul dubio coelestium exercituum ei famulantium mille millena millia, quibus omnibus quasi vestimento luminis amicta est et mirifice adornata. Unde non immerito divina illa exclamatio, qua olim indignum se fecit gloriosus ille cherub, ad hanc aptissime converti potest, ut dicatur: Omnis lapis pretiosus operimentum tuum, o Maria! sardius, topazius, jaspis, chrysolithus, onyx, beryllus, sapphirus, carbunculus et smaragdus (Ezech. XXVIII). Bene his novem pretiosissimis gemmis operiri dicitur haec regina nostra, dum novem ordinibus angelorum singulatim comparata, (1492C)tanto apparet gloriosior, quanto illis in decore suo est eminentior. Rumpere invidia, serpens inveterate, et indignatio tua scindat te medium: quia ecce mulier cujus insidiatus es calcaneo, contrivit caput tuum (Gen. III): et honoris tui privilegium, quod per superbiam perdidisti, virtute humilitatis traxit ad se. Ambulavit perfecta in viis suis, et ecce posita est in monte sancto Dei, in medio lapidum ignitorum, unde projecit te Dominus, quia inventa est iniquitas in te, et nihili factus es (Ezech. XXVIII). Sed quid solos beatorum spirituum ordines in varietate vestimenti ejus assignavimus? Nonne omne quod pretiosissimum de terra ad coelos subvectum est, omnimodae laudis et honoris illam circumdat ministerio? Huic se inclinat patriarcharum et prophetarum (1492D)veneranda canities, sub hac curvantur fulcientes aulam Dei columnae apostolicae; aureus fulgor martyrum, argenteus nitor confessorum, splendori pulchritudinis ejus cum reverentia cedunt. Circumdant eam flores rosarum et lilia convallium, virginales gemmulae, in sua signifera speciali tripudio exsultantes: et suum singulare canticum, ipsa praecinente, post Agni vestigia decantantes. Adhuc autem et alia ratione, praedictos lapides operimentum θεοτόκου nostrae dicere possumus, pro eo videlicet quod merita gloriosa, quae illorum proprietatibus exprimuntur, ejus pretiosa ornamenta sunt. Sardius quippe sanguinei coloris est, et martyrii gerit figuram: quod procul dubio ornamentis reginae hujus in (1493A)passione Filii accessit. Unde et ad eam dictum est: Et tuam ipsius animam pertransibit gladius (Luc. II). Topazius gratus regibus, duos habet colores, aethereum et aureum, contemplationem divinitatis significans. Aurum quippe divinitati, aether contemplationi adaptatur. Et quis hominum vicinius Deum contemplari potuit quam haec, quae familiarius omni rationali creatura, Deum in medio cordis sui suscepit, et cooperante Spiritu sancto, propria carne vestivit? Testimonium etiam perhibet ejus contemplationi Scriptura, cum dicit: Maria autem conservabat omnia verba haec, conferens in corde suo (Luc. II). Jaspis viridis lapis est, immarcescibilem fidei constantiam designans. Hanc quoque in illa commendat evangelicus sermo, dicens: Et beata quae credidit, quia (1493B)perficientur ea quae dicta sunt ei a Domino (Luc. I). Magna quippe erat virtus fidei illius, quae tam incredibilia, tamque inaudita nuntianti angelo tam cito credidit: ac per hoc statim Spiritu sancto fecundari, et Filium Dei concipere meruit. Conservavit autem immarcescibilem fidei suae virorem usque in finem, quae nec in morte Filii Dei in fide haesitavit, quominus Deum immortalem crederet, quem mori videbat ut hominem. Chrysolithus quasi scintillis ardentibus respersus apparet, cujus habent similitudinem qui sermone sapientiae per Spiritum pollent. Qui dum persuasionibus divinis proximorum corda accendunt, quid aliud nisi quasdam scintillas ignis quo intus ardent, eructuant? Et de beata virgine indubitanter credendum quod cum esset plena igne Spiritus (1493C)sancti a tempore conceptionis Christi, nunquam more levium feminarum otiosa verba effudit: sed omnis sermo ejus sale sapientiae salitus, et ad accendendum proximorum corda idoneus, quasi scintilla erat ignis illius, quem clausum gerebat intrinsecus. Pulchre in principio visitationis ejus scintillavit hic ignis, cum de plenitudine Spiritus sancti divinum illud canticum eructavit, dicens: Magnificat anima mea Dominum: et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo, etc. (Luc. I). Quid etiam nisi quasdam scintillas emisit, quando et de sua visitatione, et de plurimis rebus quae circa salvatorem nostrum Filium ejus gestae sunt, Evangelii scriptores instruxit? Onyx colorem habet turbidum et quasi subtristem, in modum unguis humani, significans (1493D)humilitatis modestiam. Est autem singulare decus, beatae virginis humilitas. Quae cum electa esset in matrem Domini, ancillam se nominavit: neque aliud quam humilitatem in se Deo placuisse professa est, dicens: Quia respexit humilitatem ancillae suae (Luc. I). Berylli species sic est, quasi aspectus aquae fulgore solis repercussae. Erat in hunc modum virgineae mentis facies a sole justitiae copiosissime irradiata, cujus uno eodemque tempore fulgor totus illi infundebatur in terris, et totus splendebat in supernis. Sapphirus sereni coeli speciem habet, et tranquillitatem purae mentis, quae nullis vitiorum aut sollicitudinum nubibus obscuratur, significat. Unde et thronus Dei, sapphiri speciem habere dicitur in (1494A)propheta (Ezech. I): quia mentem cui Deus insidet quasi throno, coelesti puritate et tranquillitate praeditam esse necesse est. Quod autem summae tranquillitatis et quasi aethereae puritatis beata mens virginis fuerit, ex hoc certissimum est: quoniam cum abundantia ineffabili huic supervenit Spiritus sanctus, qui non novit requiescere nisi super humilem et quietum (Isai. LXVI). Obumbravit ei virtus Altissimi, ut nullius vitii humani nube serenitas ejus posset perturbari: atque ita singularis thronus Dei prae cunctis participibus effecta est. Si enim ut filii Dei possint esse, pacificos esse necesse est (Matth. V), multum per omnia pacatam esse conveniebat sacrae virginis mentem, ut non solum filia, sed et mater Dei esse mereretur. Carbunculus per (1494B)noctem lucet, in die autem obscurus apparet. Huic simili ratione sicut lunae sive aurorae, sanctitas beatae matris comparatur, quae ante filii sui adventum, videlicet dum adhuc nox antiqua cursum suum perageret, singulariter fulsit in mundo: et quasi quibusdam praecurrentibus radiis venturi solis, prae cunctis viventibus illustrabatur. Quod nimirum praesenserat qui ait: Orietur stella ex Jacob (Num. XXIV). Et qui ait: Quae est ista quae progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol (Cant. VI)? At ubi verus sol ex utero ipsius emersit, et illuxit dies quam fecit Dominus (Psal. CXVII), jam ex tunc si claritati filii comparetur claritas matris, quamvis magna sit vehementer, tamen in illius comparatione quodammodo obscura videtur, (1494C)velut si soli stellam comparemus. Smaragdus tam praeclarae viriditatis est, ut etiam quosdam viriditatis radios ad ea quae applicata ei fuerint, emittat, et sua viriditate non solum arida, sed et virentia afficiat. Cui pulchra similitudine nobilissimus ille viror virginitatis comparatur, quae etiam a viriditate vocabulum traxit. Sicut enim mos est corruptis ad corruptelam alios libenter allicere, ita bonis virginibus proprium est, et per incorruptionem virides, ad virginitatis virtutem animare, et per corruptionem arefactos, ad continentiae virorem verbo et exemplo revocare: atque ita et virentia et arida sua viriditate afficiunt. Ex quibus erat qui dixit: Vellem autem omnes esse sicut meipsum (I Cor. VII). Et rursum: De virginibus praeceptum Domini non habeo, (1494D)consilium autem do. Quantos ad virginitatis culmen erexit beatus ille virgo, quem diligebat Jesus, in verbo quo ait: Hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati, virgines enim sunt, et sequuntur Agnum quocunque ierit (Apoc. XIV). Et dux virginum, virgo Jesus: Sunt qui se ipsos castraverunt propter regnum coelorum: qui potest capere, capiat (Matth. XIX). Bene igitur et smaragdus inter ornamenta reginae nostrae resplendet, quia mirandus cunctis gentibus virginitatis viror, in ea etiam post partum singulariter viret, et viriditatis suae nobiles radios per omne saeculum spargit. Ecce enim gratiosa et amabilis virginitas illius praedicatur in universo mundo, et multa millia utriusque sexus ejus castitatis irradiantur (1495A)exemplis, continentiam carnis voventes tam illi, quam virgineae proli illius. Bene itaque pro his omnibus ad eam convertitur sermo propheticus, quo dicitur: Omnis lapis pretiosus operimentum tuum (Ezech. XXVIII). Quidquid enim pretiosum, quidquid amabile illorum pretiositate signatur, totum in illam divinitus congestum est. Certe nec Salomon in omni gloria sua vestitus fuit operimentis hujusmodi (Matth. VI). Odor vestimentorum tuorum, o Maria, sicut odor thuris (Cant. IV). Optimi odoris incensum in conspectu Altissimi sunt praeclarae virtutes tuae, et ad deprecandam faciem ejus efficacissimae. Quasi libanus non incisus, vaporasti habitationem tuam. Tua quippe incorrupta integritas totam domum Domini optimae famae replevit odoribus, et ad benedicendum (1495B)et orandum Deum, mentes incitat universorum. Sicut cinnamomum et balsamum aromatizans odorem dedisti: sicut myrrha electa dedisti odorem suavitatis (Eccli. XXIV). Cinnamoni in humilitate, balsami in charitate, myrrhae in castitate nobis spiras odorem: et idcirco currimus, o Maria, post te, in suavitate unguentorum tuorum (Cant. I). Adjuva currentes, trahe lassos, subleva lapsos, ut introeamus et nos tecum. Quasi terebinthus extendisti ramos tuos super latitudinem terrae (Eccli. XXIV): et ecce confugimus ad te, ut sis nobis in umbraculum diei ab aestu, et in securitatem et in absconsionem a turbine et a pluvia. Animadvertite et videte, charissimi, quae de hujus reginae gloria dicta sunt, et manifestum habebitis quae sint deliciae illius, (1495C)quas in ea notat sermo divinus, dicens: Quae est ista quae ascendit de deserto, deliciis affluens, et innixa super dilectum suum? Et quis est hic dilectus, nisi amantissimus filius ejus? Forti et inflexibili baculo hanc inniti oportebat in sua venerabili senectute, ad peragendum iter illud magnum et arduum, ab hac valle miseriae usque ad altissima coelorum, quae nemo penetraverat, praeter unicum filium ejus. Ipse procul dubio Rex regum, et Dominus dominantium filius ejus, cum multitudine coelestis exercitus exsultanter illi occurrit, baculum fidelem seipsum illi supposuit: portavit, a qua portatus est, matrem plenam dierum, plenam omni opulentia spirituali supra omnem plenitudinem sanctorum, usque ad conspectum throni in excelso, et in solio ineffabilis (1495D)gloriae collocavit. Et sic in Sion firmata est, et in civitate sanctificata similiter requievit, et in Jerusalem potestas ejus. Et radicavit in populo honorificato, et in partes Dei ejus haereditas illius, et in plenitudine sanctorum detentio illius (Eccli. XXIV). O praedicanda toto mundo illius diei gaudia, quibus in adventu reginae suae laetificati sunt universi cives supernae Jerusalem, congratulantes filio in tali matre, et matri in tali filio. Et quid mirum? Si gaudium est familiae cujuslibet pusilli hominis, in die quo ad nuptias sponsam suam adducit, nunquid non esse debuit gaudium civibus coeli, in die quo et regi illorum sponsam ex sponsis electam, ad nuptias ducere, filiam inter filias dilectam haereditare, matrem inter (1496A)mulieres benedictam, condigne honorare complacuit. Ad introitum ejus omnes tubae coelestes insonuerunt, et jubilaverunt omnes filii Dei, et beatissimam praedicaverunt, collaudantes victricem manum ejus, quae cervicem supplantatoris antiqui potentissime humiliavit. Non sic Eva, non sic: sed tanquam pulvis quem exsufflavit serpens a facie paradisi. Si ergo, charissimi, hanc gloriosam dominam veneratur et laudat, si in ea exsultat beata angelorum societas, multo magis pertinet ad nos exsultare in ea, et omni honore, omni laude nomen ejus exaltare. De nobis enim exiit, nostri generis gemma pretiosa est, honor noster per illam consummatus est. Viles in conspectu angelorum per virum et feminam facti sumus a principio; sed ecce (1496B)super illos uterque sexus elevatus est, virilis in Christo, femineus in Maria. Jam et virum et feminam velut socios et concives honorant, videntes utriusque generis principem super se. Contuentur supra se duo magna luminaria ex hominibus assumpta: luminare majus, et luminare minus, Jesum et Mariam, quibus solem et lunam aequiparari omnino indignissimum est. Exsultemus igitur et laetemur in ea, quia omnium nostrum fidelis advocata in coelis est. Mediator Dei et hominum, filius ejus est, mediatrix filii sui et hominum ipsa. Sicut decet matrem misericordiae, misericordissima est, et novit compati infirmitatibus humanis, quia notum est ei figmentum nostrum. Propter quod et interpellare pro nobis apud filium suum non cessat, si tamen nosipsos iniquitates (1496C)nostras deplorare viderit ac detestari. Certe et ipsa poenitentiam nostram ex multitudine misericordiae praevenit, et gladium filii ad percussionem extentum continet, orans et petens ut conversionem nostram longanimiter exspectet. Si enim non tanta intercessione mundus fulciretur, nimirum justo Dei judicio subversus jam fuisset, sicut olim Sodoma et Gomorrha divino igne perierunt, et sicut populus Judaicus in deserto coelestibus plagis absumptus est. Ecce enim eaedem iniquitates quae illis erant causa perditionis, et multo ampliores per universum mundum multiplicatae sunt. Quid ergo est propitiatrix haec domina, nisi velut nubes quaedam suavissima, obumbrans nobis a facie solis, ne nimia aestuatione illius exuramur? Itaque, dilectissimi, in ea tam potenti, (1496D)tam pia et tam fideli advocata nostra, toto corde gaudeamus, quae nulli digne postulanti auxilium negat, et pro nullo apud filium frustra interpellat. Gaudeamus, inquam, in illa, et dignis obsequiis, dignis laudibus cum illis sacris angelorum legionibus eam veneremur, ac vultum ejus deprecemur cum omnibus divitibus coeli. Quae sunt autem obsequia, quibus tantam dominam digne possimus honorare? Hoc certe illi gratissimum obsequium est, ut ejus sacratissimam vitam imitantes, amemus quod amavit, et vitemus quod vitavit. Grata est illi castitatis pulchritudo, per quam et ipsa in oculis Altissimi gratiosa facta est. Hanc igitur pro illius et filii sui reverentia in cordis nostri suscipiamus hospitio, (1497A)et amplectamur decorem ejus, et gratiam magnam in conspectu ejus inveniemus. Si enim immunditiis luxuriae porcorum more volutemur, abominabiles erimus coram illa, et nihil dignum in conspectu ejus agere poterimus. Dilecta est illi humilitatis modestia, propter quam ad summa honoris fastigia a Domino exaltata est. Hanc illius provocati exemplo amemus, et opere exerceamus, et gratum illi praestabimus obsequium. Si enim superbiae fastu elatos nos viderit, placere illi in nullis actibus valebimus, apud quos regnat inimicus ejus. Pretiosa est in conspectu ejus divinae charitatis flagrantia, quae super salutem et omnem pulchritudinem Deum dilexisse cognoscitur, et idcirco super omnem creaturam a Domino dilecta est. Si ergo et in hoc ei (1497B)conformes esse studuerimus, ut toto corde Deum ac Dominum nostrum salvatorem, filium ejus diligamus, in eo ipso holocaustum pingue et suavissimi odoris in conspectu ejus offeremus, nec acceptius ei ministerium unquam exhibere poterimus. Si autem a charitate divina vacui, et fraterno odio et invidia pleni exstiterimus, frustra in os nostrum laudes ejus assumemus, frustra in aliqua re obsequium illi praestare conabimur. Ipsi, fratres, judicate: Si servus nudus, aut turpiter conscissis vestibus indutus, et sordidas habens manus, coram pudica et severa aliqua matrona ministrare praesumpserit, nonne abominabilis est illi? Nimirum avertet oculos cum indignatione, ac dehonestari se arbitrabitur illius ministerio magis quam honorari. Quomodo ergo coram (1497C)tremenda illa totius mundi domina, quam tota coelestis curia cum omni reverentia honorat, iniquitatibus pleni apparere, festivitatibus ejus interesse, et laudes ejus pronuntiare audemus, de qua certum est quod diligit justitiam, et odit iniquitatem (Eccli. XV)? Non est speciosa laus in ore peccatoris. Placere non possunt epulae quantumvis pretiosae, in sordido vase oblatae. Timeamus ne et nobis dicatur ab ea: Bene obtulisti, sed male divisisti. Bene etenim illi offerimus, cum laudes ejus sanctas pronuntiamus, sed male dividimus, cum nosmetipsos per vitam malam ab ea alienamus. Verumtamen quantumvis horrendae sint infirmitates nostrae, nequaquam de misericordia ejus nobis desperandum est, si in conspectu ejus nosmetipos accusare, et interventum (1497D)ejus poenitenti corde voluerimus flagitare. Procul dubio videbimus auxilium ejus super nos, quia multae sunt miserationes ejus, et multae misericordiae omnibus invocantibus eam. Sit nomen ejus benedictum in saecula sempiterna. Benedictus Deus in multitudine misericordiae suae, qui tam potentem, tam misericordem, tam familiarem suae majestati, nobis in superna curia dedit advocatam. Deo nostro sit jucunda decoraque laudatio, in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA XLVI. DE EODEM FESTO. Hodie namque gloriosa semper virgo Maria coelos ascendit. Rogo, gaudete, quia ut ita fatear, ineffabiliter (1498A)sublimata, cum Christo regnat in aeternum. Regina mundi hodie de terris et de praesenti saeculo nequam eripitur. Iterum dico, gaudete, quia secura de sua immarcescibili gloria, ad coeli jam pervenit palatium. Exsultate, inquam, ac gaudete, et laetetur omnis orbis, quia hodie nobis omnibus, ejus intervenientibus meritis, salus aucta est. Vobis quoque diligentibus eam honor et virtus una cum reliquis virginibus sacris amplior praestatur et gratia. Idcirco, dilectissimi, laetamini et laudate, quia si Deum ore prophetico in sanctis suis laudare jubemur, multo magis eum in hac celebritate beatae virginis matris ejus oportet cum hymnis et canticis spiritualibus diligentius extollere, et dignis Deo jubilare praeconiis, et mysticis honorare muneribus. Nulli (1498B)dubium quin totum ad gloriam laudis ejus pertineat, quidquid digne genitrici suae impensum fuerit, ac solemniter attributum. Ex quo timeo satis, et valde pertimesco, dum vestris cupio parere profectibus, ne forte sicut improbus, ita et indignus laudator inveniar, profecto cum nec sanctitas vel facundia suppetat, ut beatam et gloriosam virginem digne laudare queam; quoniam, ut verum fatear, quidquid humanis dici potest verbis, minus est a laude coeli, quia divinis est et angelicis excellentius praedicata et laudata praeconiis. A prophetis quidem praenuntiata, a patriarchis figuris et aenigmatibus praesignata, ab evangelistis exhibita et monstrata, ab angelo venerabiliter et officiosissime salutata. Praeterea qualis et quanta esset, ab eodem divinitus declaratur, cum (1498C)ait: Ave, gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus (Luc. I). Talibus namque decebat virginem oppignerari muneribus, ut esset gratia plena, quae dedit coelis gloriam, terris Deum pacemque infudit, fidem gentibus, finem vitiis, vitae ordinem, moribus disciplinam. Et bene angelus ad virginem mittitur, quia semper est angelis cognata virginitas. Profecto in carne praeter carnem vivere, non terrena vita est, sed coelestis. Unde in carne angelicam gloriam acquirere, majus est meritum quam habere. Esse enim angelum, felicitatis est, esse vero virginem, virtutis; dum hoc obtinere viribus virgo nititur cum gratia, quod habet angelus a natura, utrumque tamen et esse virginem vel angelum, divini muneris est officium, non humani. (1498D)Ave, inquit, gratia plena. Et bene plena, quia caeteris per partes praestatur, Mariae vero simul se tota infudit plenitudo gratiae. Hoc quippe est quod David canit, Descendit sicut pluvia in vellus (Psal. LXXI). Vellus itaque cum sit de corpore, nescit corporis passionem; sic et sancta virginitas cum sit in carne, vitia carnis nescit. Coelestis plane imber in virgineum vellus placido se infudit illapsu, et tota divinitatis unda se contulit in carne, quando Verbum caro factum est, ac deinde per crucis patibulum expressum, terris omnibus pluviam salutis effudit, et stillicidia gratiae humanis praestitit mentibus. Dominus tecum, inquit. Mira res. Et jam erat cum virgine qui ad virginem mittebat angelum, et praecessit nuntium (1499A)suum Deus, sed a Deo non recessit. Nec teneri potuit locis, qui omnibus habetur in locis, et totus ubique est, sine quo nihil totum. Ergo Verbum Patris nunquam a Patre discedens, homo pro nobis fieri dignatus est, secreto suo mysterio quo ipse novit. Qui quoniam totum suscepit quod est hominis, homo totus est, et totum retinens quod Dei est, omnino aliquid aliud quam Deus qui natus est ex Maria, esse non potuit. Scit enim Deus omnia et potest. Propterea quia ita est, scivit se et potuit in utero virginis sine sui corruptione misceri atque uniri, ut unus esset Christus Deus et homo, una persona, unaque substantia. Ob quod Dei genitrix electa et praeelecta jure ab angelo gratia salutatur et praedicatur plena. Vere plena, per quam largo sancti Spiritus imbre (1499B)superfusa est omnis creatura. Et ideo satis eam devotissime primum angelus veneratur et salutat. Miratur itaque et ipse qualis aut quanta sit quam salutat. Non enim simplex, fateor, vel consueta fuit illa salutatio, sed omni admiratione digna. Si quidem venerationis fuit delatio, oblatio muneris, famulatus obsequii: quia et si in sanctis Patribus et prophetis gratia fuisse creditur, non tamen eatenus plena. In Mariam vero totius gratiae quae in Christo est, plenitudo venit, quanquam aliter. Et ideo, inquit, benedicta tu inter mulieres, id est, plus benedicta quam omnes mulieres. Ac per hoc quidquid maledictionis infusum est per Evam, totum abstulit benedictio Mariae. Insuper et gratiam refudit Christi ortus, quam non habuit prius omnis mundus. Igitur quod natura (1499C)non habuit, usus nescivit, ignoravit ratio, mens non cepit humana, pavet coelum, stupet terra, creatura omnis etiam coelestis miratur. Hoc totum est quod per Gabrielem Mariae divinitus nuntiatur, et per Christum adimpletur. Qua de causa, de tali tantoque loqui me indignum fateor. Sed et puto quod nemo praesumat, nisi qui quanta sint quae panduntur, penitus ignorat. Tamenetsi ad haec nemo idoneus invenitur, votis tamen omnibus cessare non debet quilibet etiam peccator a laudibus, quamvis explere non queat quod sentitur. Unde sermo divinus cum de peccatore ageret in Psalmis: Sacrificium, inquit, laudis honorificabit me, protinus addidit, et illic iter quo ostendam illi salutare Dei (Psal. XLIX). Ac si patenter dicat: illic iter est laudis ad aeternam laudem (1499D)sine fine mansuram, sed nemo apprehendit illud, nisi ego praemonstravero. Propterea, charissimi, quia iter salutis nostrae in laudibus est Salvatoris, hortor vos et commoneo, in hac sacra solemnitate genitricis Dei Mariae nolite cessare a laudibus. Quod si virgo es, gaude quod meruisti et tu esse quod laudas: tantum cura ut sis quae digne laudari possis. Quod si continens et casta es, venerare et lauda, quia non aliunde constat ut possis esse casta, quam de gratia Christi, quae fuit plenissime in Maria quam laudas. Quod si conjugata es certe aut peccatrix, nihilominus confitere et lauda, quoniam inde misericordia omnibus profluxit et gratia ut laudent. Et quamvis non sit speciosa laus in ore peccatoris, noli cessare a laude, (1500A)quia inde tibi promittitur venia et omnibus ut laudes. Alioquin nisi juxta modulum ingenii nostri Deum laudare in sanctis suis studeamus, quomodo eum secundum quod canimus, juxta multitudinem magnitudinis ejus laudare poterimus? Omnino praetermittendum non est quod impleturi sumus quandoque quod dicitur: Beati qui habitant in domo tua, Domine, in saecula saeculorum laudabunt te (Psal. LXXXIII). Quod voce non possumus, nec facundia valemus, exsequamur votis et medullis cordis, quia magnus et bonus est atque immensus, tantus ac talis, quantum et qualem ipse novit, ore et spiritu confiteamur ad justitiam et salutem. Hinc rogo omnes pariter festivitatem gloriosae semper virginis Mariae devotissime celebremus, quia haec est dies omni saeculo veneranda, (1500B)in qua meruit exaltari super choros angelorum, et pervenire ultra quam nostrae humanitatis est natura. Ubi non substantia tollitur, sed gloriae magnitudo monstratur. Elevatur in dexteram Patris, ubi Christus pro nobis introiit pontifex factus in aeternum ad coeli palatium. Haec est, inquam, dies in qua usque ad throni celsitudinem intemerata mater et virgo processit, atque in regni solio sublimata, post Christum gloriosa residet. Sic utique ubique confidenter sancta Dei canit Ecclesia, quod de nullo alio sanctorum fas est credere, ut ultra angelorum vel archangelorum merita transcenderit, quia et si similitudo repromittitur sanctis, veritas tamen negatur. Hoc quippe privilegium non naturae est, sed gratiae beatae virginis Mariae, de qua natus est ipse Deus (1500C)et homo. Idcirco et ipsa plus est meritis, et non natura, quam virgo et homo. Unde etsi caeterae virgines imitantur illam usque ad conceptum partus, et Gabrielis novae salutationis obsequium, deinceps totum divinum est quod operatur in ea, teste angelo, quia Spiritu sancto et virtute Altissimi obumbratur. Ante hoc ipsum sane uterus Mariae virginis quamvis mundus, quamvis impollutus et alienus a contagione peccati, quamvis sanctus, tamen adhuc vilitate humanitatis induitur (ut ita dicam) ac si lana candidissima, suique coloris dealbata. Ad quam sane cum accessit Spiritus sanctus, quia si ipsa eademque lana inficitur sanguine conchylii vel muricis, vertitur in purpuram, versa est et ipsa sine coitu in matrem, ut non sit jam amodo quod fuerat, sed purpura verissima (1500D)ad indumentum et gloriam summi regis divinitus aptissime dedicata, ut nulli deinceps ea uti usu femineo licuerit, nisi Deo. Quippe, ut ita loquar, beata et gloriosa virgo Maria, eo modo quamvis dudum incomparabilis esse universis quae sub coelo sunt virginibus comprobetur, ut decenter possit in se suscipere divinitatis admistionem salva utraque natura, tamen cum gratia repletur, cum Spiritu sancto perfunditur, cum virtute Altissimi obumbratur, fit pretiosior meritis, celsis sublimior fastigiis, pulchrior sanctitate, gloriosior suorum praerogativis meritorum, ita ut nullis jam usibus sit ipsa eademque mancipanda nisi divinis. Unde, o sanctissimae virgines, et si imitari oportet tantam ac talem virginem, (1501A)tamque praeclaram venerari multum convenit, et ultra angelicam quodammodo dignitatem, quantum fas est cum gaudio laudibus digne efferri, quae, ut diximus, non temere Christi per gratiam, super choros angelorum exaltata, devotissime hodie praedicatur, quia praecessit eam Dominus et salvator noster, ex ea vera fide genitus ad coelestia, ut pararet ei, sicut ipse suis promisit discipulis, in aethereis mansionibus locum. Hinc quoque David propheta olim gratulabundus Christo canit: A summo, inquit, coelo egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus (Psal. XVIII). Ascendit ergo eamdem gloriam resumpturus, licet non amiserat quam prius habuerat antequam mundus fieret. Ascendit et praeparavit huic sanctissimae virgini locum immortalitatis, ut cum eo regnare (1501B)possit in perpetuum. Et haec est praesentis ejus diei festivitas, in qua gloriosa et felix ad aethereum pervenit thalamum. Quae profecto festivitas, sicuti et virgo incomparabilis est caeteris virginibus, ita et incomparabilis ista est festivitas omnium sanctorum festivitatibus, et admiranda etiam virtutibus angelicis; propter quod ex persona supernorum civium in ejus ascensione admirans Spiritus sanctus ait in Canticis: Quae est ista quae ascendit per desertum sicut virgula fumi ex aromatibus (Cant. III)? Et bene quasi virgula fumi, quia gracilis et delicata, quia divinis extenuata disciplinis, etenim concremata intus in holocaustum incendio pii amoris, et desiderio charitatis. Ut virgula fumi ex aromatibus. Nimirum quia multis repleta erat virtutum odoribus, manans ex ea (1501C)fragrabat suavissimus odor etiam spiritibus angelicis. Ascendebat autem de deserto praesentis saeculi virga de radice Jesse olim exorta, sed mirabantur electorum animae prae gaudio quaenam esset quae etiam meritorum virtutibus angelorum vinceret dignitatem. De qua rursus idem Spiritus sanctus in eisdem Canticis: Quae est ista quae ascendit, inquit, quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata (Cant. VI)? Admiratur autem Spiritus sanctus, qui omnes de ascensu hujus virginis admirantes facit, quod quasi novi diluculi aurora rutilans ascensu suo resplendeat, multis freta et vallata sanctorum agminibus. Unde dicitur: Terribilis ut castrorum acies ordinata. Siquidem terribilis suis facta (1501D)virtutibus, ut castrorum acies admodum ordinata, hinc inde sanctorum angelorum fulta praesidiis. Pulchra, inquit, ut luna, imo pulchrior quam luna, quia jam sine defectu sui coruscat coelestibus illustrata fulgoribus; electa ut sol fulgore virtutum, quia ipse eam elegit sol justitiae, ut nasceretur ex ea. Ad cujus profecto exsequias, quantum fas est credere, famulantur angeli, et universae coelorum congratulantur curiae. Nec mirum, quia honor maternus est ejus qui natus est ex ea, quem omnis ordo coelorum veneratur et adorat super se elevatum cum Patre in sede majestatis Domini. Legimus ergo quam saepe ad funera et ad sepulturas quorumlibet sanctorum angelos advenisse, et ad exsequias eorum obsequia praestitisse, nec non et animas electorum usque (1502A)ad coelos cum hymnis et laudibus detulisse, ubi et utriusque sexus chori commemorantur frequenter auditi, laudesque cecinisse, interea et quod perspicacius est, multo nonnunquam lumine eosdem resplenduisse, insuper et adhuc viventes in carne, ibidem miri odoris fragrantiam diutius persensisse. Quod si ad recreandam spem, dilectissimae, et corroborandam fidem interdum assistentium salvator noster Christus ob merita suorum amplius comprobanda, talia et tanta dignatus est exhibere per suos coeli ministros circa defunctos, quanto magis credendum hodierna die militiam coelorum cum suis agminibus festive obviam venisse genitrici Dei, eamque ingenti lumine circumfulsisse, et usque ad thronum olim sibi etiam ante mundi constitutionem paratum, cum laudibus (1502B)et canticis spiritualibus perduxisse? Nulli dubium omnem illam jam coelestem Jerusalem tunc exsultasse ineffabili laetitia, tunc jucundatam inaestimabili charitate, tuncque cum omni gratulatione jubilasse, quoniam festivitas haec, quae nobis hodie revolvitur annua, illis omnibus facta est continua, nec immerito. Creditur enim quod salvator omnium ipse, quantum datur intelligi, per se totus festivus occurrit, et cum gaudio eam secum in throno collocavit. Alias autem quomodo implevisse creditur, quod in lege ipse praecepit? Honora, inquit, patrem tuum et matrem (Exod. XX). Porro quod patrem honoraverit, ipse sibi testis est, cum ad Judaeos ait: Ego gloriam meam non quaero, est qui quaerat et judicet, sed ego honorifico Patrem meum, et vos inhonorastis me (Joan. (1502C)VIII). De matre vero evangelista, cum redirent, veniens, ait, Nazareth, erat subditus illis (Luc. II). Sed alia est natura qua Deus Pater secundum se honoratur, alia qua idem parentibus subditur: in utraque tamen unus idemque Christus recte creditur, eo quod Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I): unus Emmanuel, quod est nobiscum Deus. Hanc quippe unionem divinitatis atque humanitatis, inconfusam indivisamque catholica fides servat. Quam sane intelligendo cognoscat naturalis, atque secundum substantiam conventio unitatis, ut neque conversio in alterutram duarum substantiarum partem recipiatur, neque divisio. Sic namque credere, honorare est matrem Domini, quae et Deum nobis genuit et hominem, (1502D)neque sine Deo hominem, neque sine homine Deum, sed Deum et hominem unum et verum Jesum Christum. Alioquin Dei genitrix dici non posset (quod multi haereticorum negare conati sunt) nisi Deum verum genuisset incarnatum; et propterea in Christo duas recte confitemur nativitates, unam videlicet de Patre sine initio, et sine tempore sempiternam, et coaeternam Deo Patri; aliam de matre cum tempore, quando miserationem induens et misericordiam, spontanea voluntate ad nos descendit natus homo Deus, ac per hoc juxta veritatem et matris gestatur utero, qui semper Deus agnoscitur. Hinc etiam theotocon eam veraciter confitemur, Dei scilicet genitricem, nec non et christotocon, non quod Verbum carnem secum detulerit, neque olim praefatae (1503A)carni copulatum sit, sed tunc quando Verbum caro factum est ex carne virginis, divinitatis atque humanitatis substantia in utero ita confuse unitur, ut una persona sit Deus et homo Christus. Si quidem ex duabus naturis sine confusione alterius non nisi unus invenitur Jesus Dominus, manens Deus in forma Dei, qui semetipsum exinanivit formam servi accipiens (Philip. II), manens unus idemque in forma servi quam suscepit. Totus quippe Deus in carne virginis, de qua natus est, et totus homo. Hinc quoque Apostolus: In quo habitat, inquit, corporaliter omnis plenitudo divinitatis (Col. II). Quapropter, o filiae, estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae, ut ex prudentia perfectae intelligentiae annulum fidei vestrae, et margaritam pro qua omnia reliquistis, (1503B)integram inviolatamque servetis, ne dotem simul et arrham Spiritus sancti, quod absit, perdatis. Diligentius itaque procurate, si quo modo simplicitas columbae, quae fuit in Maria, illaesa inviolataque custodiatur. De qua Salomon ait in Canticis, quasi in ejus laude: Veni, inquit, columba mea, immaculata mea, jam enim hiems abiit et recessit (Cant. II). Ac deinde inquit, Veni de Libano, veni, coronaberis (Cant. IV). Nec immerito igitur venire de Libano jubetur, quia Libanus candidatio interpretatur. Erat enim candidata beata virgo Maria multis meritorum virtutibus, ac dealbata nive candidius Spiritus sancti muneribus, simplicitatem columbae in omnibus repraesentans, quoniam quidquid in ea gestum est, totum puritas et simplicitas, totum gratia et veritas fuit, totum misericordia (1503C)et justitia, quae de coelo prospexit: et ideo immaculata, quia in nullo corrupta. Circumdedit virum in utero, sicut Jeremias sanctus testatur, et non aliunde accepit. Faciet, inquit, Dominus novum super terram, et mulier circumdabit virum (Jer. XXXI). Vere novum, et omnium novitatum supereminens novitas virtutum, quando Deus, quem ferre non potest mundus, neque videre aliquis ut vivere possit, sic ingressus est hospitium ventris, ut corporis claustra nesciret, sicque gestatus, ut totus Deus in eo esset: et sic inde exivit, ut Ezechiel fatetur, porta omnino clausa. Unde canitur in eisdem Canticis de ea: Hortus conclusus, fons signatus, emissiones tuae paradisus (Cant. IV). Vere hortus deliciarum, in quo consita sunt universa florum genera, et odoramenta virtutum, (1503D)sicque conclusus, ut nesciat violari neque corrumpi ullis insidiarum fraudibus. Fons igitur signatus sigillo totius Trinitatis, ex quo fons vitae manat, in cujus lumine omnes videmus lumen, quia juxta Joannem, ipse est qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Cujus profecto emissio uteri, supernorum civium omnium est paradisus. De isto namque ventris agro patriarcha Isaac longe odorans aiebat: Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni, quem benedixit Dominus (Gen. XXVII). Quamvis putent parum intelligentes quod priores sancti minus de Christo intellexerunt mysterium incarnationis, cum et ipsi eadem salvati sint gratia. Unde constat tempus non praejudicasse sacramentum uniti hominis ac Dei, ita ut jam esset in illo per unitatem personae ab initio (1504A)saeculi, qui necdum erat natus de Maria virgine: quod multis Scripturarum declaratur indiciis. Unde Dominus ad Judaeos: Antequam Abraham fieret, inquit, ego sum (Joan. VIII). Quibus utique verbis ostendit se qui loquebatur, in eo semper fuisse mysterio unitatis, quam ut commendaret, ante Abraham, inquit, ego sum. Nam Abraham antequam fieret, humanitatis est brevitas, ego autem sum, aeternitas declaratur naturae. In qua nimirum aeternitate jam fuisse qui loquebatur, per sacramentum suae incarnationis insinuat. Quod apostolus Judas volens dilucidare apertius, Jesus, inquit, populum ex Aegypto salvans, secundo eos qui non crediderunt, perdidit (Jud. 5). Et alibi Paulus: Neque tentemus Christum, sicut quidam eorum tentaverunt (I Cor. X), non quod (1504B)jam esset Jesus aut Christus natus ex Maria virgine, sed quia in illo unico Filio Dei, jam unitas personae commendatur quae occulta erat in mysterio. Quod et alibi evidenter, Qui elegit nos, inquit, ante mundi constitutionem in ipso (Ephes. I); quia profecto quidquid Deus fecit ab initio, totum fecit per unitatem sacramenti. Et ideo jam Jesus erat in filio, qui populum educebat, et Christus in eo qui tentabatur, quoniam semper per sacramenti unitatem in Deo fuisse non dubitatur. Alioquin nisi ita credideris, aut Christus Deus non erit omnino, aut contra prophetam Deus recens videbitur. Sed ne talibus quatiamur calumniis, scrutandae sunt Scripturae, in quibus unitas in Christo commendatur personae, quem non praejudicat tempus, ne unus semper dicatur. Hinc quoque beatus (1504C)Petrus loquens de Patribus ait: Per gratiam Domini nostri Jesu Christi credimus salvari, quemadmodum et illi (Act. V). Namque illos Dominus solus ducebat et non erat cum eo Deus alienus. Unde nec nobiscum Deus recens, quia unus idemque est qui eorum ductor fuit, et noster per passionem carnis suae redemptor. Unus siquidem sua in carne, unus in sacramento, atque unus in spiritu: nec admittit ratio, ut alius filius hominis, alius Filius Dei intelligatur, qui nec tempore praescribitur, nec passione separatur, sed totus Deus in Christum, et Christus in Deum transiit, ut quidquid Dei Filius est, Christus dicatur, et quidquid in carne Christus pertulit, id Deus pertulisse recte credatur. Alioquin si ad rationem respicias, et ad sensus humanos nequaquam ita (1504D)eatenus potuerunt inter se convenire deitas et humana conditio. Convenerunt in Christo, et unus ex ambabus Emmanuel. Rogo vos, o virgines, rogo et viduae, imitamini Paulam matrem viduam, exemplar continentiae et castitatis; imitamini Eustochium, quam habetis vobiscum, virginem et formam perfectae integritatis. Quod si minus est in illis quam in matre Domini, imo quia est, habetis prolem secundam, et virginem perpetuam, quia sicut in comparatione Domini nemo bonus, ita in comparatione matris Domini nulla invenitur perfecta, quamvis virtutibus eximia comprobetur. Malui enim excipere ruborem pudoris, quam non exsequi jussionem vestram, quarum precibus nonnunquam Deus noster obedire videtur, praesertim cum habeatis nobiscum quas imitari virtutis (1505A)est, cum quibus discere potestis affectum a me potius quam magisterium quod ad laudem hujus diei requisistis.
HOMILIA XLVII. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. sancti Augustini.) In illo tempore intravit Jesus in quoddam castellum, et mulier quaedam Martha nomine excepit illum in domum suam, etc. (Luc. X).
Verba Domini nostri Jesu Christi, etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 613.
HOMILIA XLVIII. IN EODEM FESTO.(Ex beato Anselmo episcopo.) (1505B)In illo tempore intravit Jesus in quoddam castellum, et mulier Martha nomine excepit illum in domum suam, etc. (Luc. X).
In Scriptura sacra res una et eadem multoties invenitur diversa significare, sicut leo, haedus, ignis et aqua, vel etiam sol et alia multa. Est enim leo de tribu Juda, est leo qui circuit quaerens quem devoret. Est haedus emissarius qui peccata nostra portavit, est haedus a sinistris qui damnatur. Est ignis quem misit Dominus in terram, et quem vult ut ardeat; est ignis qui super impios cadit, ut non videant solem. Est aqua cujus flumina fluunt de ventre credentis; est aqua cujus tempestas non nos demergit. Est sol justitiae, qui nos illuminet, est sol qui nos non urat per diem. Licet ergo castellum alias malum significet, (1505C)ut illud de quo dicitur, Ite in castellum, ubi et additur, quod contra vos est (Matth. XXI), plane manifestat quid significet, tamen hic castellum in quod intravit Jesus, singularem et intemeratam virginem ejusdem Jesu genitricem (salva Scripturarum regula) per similitudinem accipimus. Castellum enim dicitur quaelibet turris et murus in circuitu ejus. Quae duo invicem sese defendunt, ita ut hostes per murum ab arce, et a muro per arcem arceantur. Hujusmodi castello non incongrue virgo Maria assimilatur, quam virginitas mentis et corporis quasi murus ita undique vallavit, ut nullus unquam libidini esset ad eam accessus, nec sensus ejus aliqua corrumperentur illecebra. Et quia virginitatem, cum libido non possit, solet impugnare superbia, est in eadem virgine turris (1505D)humilitas, quae a muro virginitatis omnem repellit superbiam. Et quia humilitatem cum superbia non possit, solet impugnare libido, murus virginitatis a turre humilitatis omnem repellit libidinem. Itaque haec duo, murus videlicet virginitatis et turris humilitatis, ab altero muniunt, ut nunquam in humili virgine fuerit nec superbia virginitatis, nec inquinata humilitas, sed semper in ea permanserit et humilis virginitas, et virginalis humilitas. Quamvis autem quod dicitur ita verum sit, ut nihil verius fides Christiana credere possit, ponamus tamen aliqua de Evangelio virginitatis et humilitatis testimonia. Quippe cum ab angelo filius ei promitteretur, respondit: Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco (1506A)(Luc. I)? Si cuilibet virgini desponsatae in animo suo disponenti nubere diceretur, filium habebis, non miraretur, neque interrogaret quomodo illud fieret, ut pote quia se desponsatam, et in proximo nupturam sciret, et a viro fecundari usu speraret naturae. Haec autem non immerito mirata est, et quomodo quod promittebatur fieret, sciscitata: quoniam quamvis desponsatam, tamen se nunquam nupturam, neque virum cognituram certissime sciebat. Hoc de virginitate. De humilitate autem dicendum quod cum ab angelo salutaretur, mater Dei eligeretur, quomodo fieret salva virginitate, cui tantum timebat, doceretur, benedicta super omnes mulieres praedicaretur, respondit: Ecce ancilla Domini. Et in alio loco: Quia respexit humilitatem ancillae suae. O sublimis virgo (1506B)mater Dei, o humilis mater ancilla Dei. Quid sublimius esse posset? quid humilius de se sentire posset? Sunt qui castellum hoc Magdalum esse arbitrantur, a quo Maria Magdalena cognominatur. Quod si verum est, praedictae interpretationi famulatur. Magdalus enim turris dicitur, et humilitati comparatur. Hic vero non nominatur, sed tantum quoddam dicitur quod indiscussum praeterire non debemus. Quoddam, id est, singulare castellum fuit virgo Maria. Quamvis enim multae aliae et murum virginitatis habeant, et turrim humilitatis, id est, virgines sint et humiles, tamen salva virginitate matres esse non possunt, neque filios generare, quod ista sola fecit. Et ideo castellum hoc merito quoddam, id est singulare, dicitur, quia ista singulariter et virgo et mater fuit, quod (1506C)nulla alia potuit vel poterit. Verum concedamus aliquam posse et matrem esse et virginem, quamvis sit impossibile, etiam sic virgo Maria erit singularis, quia unicum Dei Filium genuit, qui sicut est unicus unico Patri, ita est unicus unicae matri. Et ideo etiam si virgo pariat, nulla vel eumdem vel alium talem generabit. Est ergo castellum quoddam, in quod intravit Jesus. Porta vero per quam intravit fides est. Quia enim credidit, perfecta sunt ei a Domino quae ab angelo dicta sunt, sicut ait ad eam Elizabeth. Nec quia Jesus intravit in castellum hoc, violatum est. Jesus enim salvat, non violat; confracta solidat, nec confringit solida. Secundum nomen ejus, ita et opus ejus. Et quaedam mulier Martha nomine excepit illum in domum suam, et huic erat soror nomine Maria. Duae (1506D)sorores istae, sicut sancti Patres nobis plenissime exposuerunt, duas in Ecclesia sancta vitas designant: Martha scilicet activam, Maria contemplativam. Ista laborat ad exhibenda indigenti omnia humanitatis officia, illa vacat et videt quoniam Deus est. Ista circa exteriora occupatur, illa interiora contemplatur. Sicut autem mater Dei est singularis, ita et istarum effectus vitarum, quarum istae duae sorores typum tenent, in ea exstitit singularis. Nunquam in aliqua persona Martha sic operata est, nunquam alias sic Maria contemplationi vacavit, nunquam illa vel haec alias quod suum est sic exhibuit. Cum Martham vel Mariam dico, earum significata intelligo. Sed jam videamus actionem hujus Marthae, deinde conjiciamus (1507A)contemplationem hujus Mariae. Et ut planius id faciamus, quid alii per Martham operantur, et quid ista operata sit, conferamus. Alii quemlibet hospitem in domo suscipiunt, ista non quemlibet, sed proprium Dei Filium, qui non habet ubi caput reclinet, non in domo, sed in utero suscepit. Alii nudum quemlibet veste mutabili atque corruptili undelibet composita operiunt, illa Verbum Dei in eadem virginea carne in unitate personae assumpsit, quae sine fine incommutabilis atque incorruptibilis permanebit. Alii quemlibet esurientem et sitientem cibo et potu exteriori reficiunt; ista Deum hominem humanitus indigentem, non solum exterioribus cibis vel potibus pavit, verum etiam uteri sui lacte aluit, et ut breviter sex illa misericordiae opera percurramus, (1507B)quae, cum uni ex minimis ejus fiunt, Deus sibi facta confitetur; ista non quemlibet ex minimis, sed summum Dei Filium hospitem suscepit, nudum carne, vel etiam pannis operuit, esurientem pavit, sitientem lacte potavit, infirmum per infantiam et aetatem non solum visitavit, sed etiam balneando, fovendo, liniendo, gestando frequentavit, ut merito de ea dicatur: Martha autem satagebat circa frequens ministerium. Comprehenso et crucifixo quasi in carcere posito adfuit, sicut scriptum est: Stabat autem juxta crucem Jesu mater ejus (Joan. XIX). Inter haec autem turbabatur, et sollicita erat cum fugeret in Aegyptum a facie Herodis, qui suum talem filium adeo persequebatur, ut multos suspectae aetatis pueros occideret. Turbabatur cum Judaeos insidiantes et mortem ei (1507C)inferre molientes cognosceret. Ad ultimum turbata est valde, et juxta Simeonis vocem, suam ipsius animam pertransivit gladius (Luc. II), cum videret suum talem filium comprehendi, ligari, flagellari, conspui, spinis coronari, derideri, colaphizari, crucifigi, mori, sepeliri. Unde bene ei congruit quod dicitur: Martha, Martha, sollicita es et turbaris erga plurima. Nemo vero dubitet, quod beata virgo Maria filium suum vellet liberari de omni tribulatione, et seipsam adjuvari in turbatione a divinitate, quam eidem filio sciebat inesse per theoriam, quae est pars Mariae, hoc est quod Martha conqueritur quod eam soror sua reliquerit solam ministrare, et ejus auxilium in ministerio flagitat. Haec de parte Marthae. Porro de parte Mariae, quae optima praedicatur, quanta (1507D)vel qualis fuit in beata Maria, quis digne loquatur? si talis est, ut diximus, imo quia melior est quam diximus, in beata Maria pars Marthae, quae quidem a Domino non laudatur, sed tamen non vituperatur, qualis est pars quam optimam Maria elegit, quae sic laudatur, ut ab ea non auferri dicatur? O quam magna multitudo dulcedinis Dei fuit in beata Virgine, quando Spiritus sanctus in eam supervenit, et virtus (1508A)Altissimi obumbravit ei, et de eodem Spiritu sancto concepit. Quid de Deo non sapiebat, in qua sapientia Dei latebat, et in cujus utero sibi corpus aptabat? Christus est, ut ait Apostolus, Dei virtus et Dei sapientia, et in eo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi (I Cor. I; Col. II). Christus autem in Maria, ergo Dei virtus et Dei sapientia et omnes thesauri sapientiae et scientiae in Maria. Haec non tantum ad pedes, sed etiam ad caput Domini sedens, audiebat verbum ex ore ejus. Haec conservabat omnia verba angelorum, pastorum, magorum, necnon ipsius filii sui, conferens in corde suo. Nemo unquam sicut ista gustavit quam suavis est Dominus. Inebriabatur ab ubertate domus Dei, et torrente voluptatis ejus potabatur (Psal. XXXV). Nec mirum, quoniam apud eam, imo intra (1508B)eam erat fons vitae, de quo manabat tanta perfectio utriusque vitae. Circa plurima vero ut Martha occupabatur, cujus unum ut Maria delectabatur, quia unum est necessarium, plurima offeruntur, unum manet. Singulariter igitur partem Marthae peregit, singulariter optimam partem Mariae elegit. Sed pars Marthae ei aufertur. Jam enim non erit sollicita ut ministret ei sicut puero, cui omnes angelorum ordines ministrant sicut Domino. Jam non turbabitur fugiens in Aegyptum cum eo a facie Herodis, quia ipse ascendit in coelum, et Herodes descendit ad infernum a facie ejus. Jam non turbabitur erga plurima quae fecerunt filio suo Judaei, quia omnia subjecta sunt ei. Jam filius Mariae a Judaeis vel militibus non flagellabitur, nec occidetur, quia Christus resurgens (1508C)a mortuis, jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur (Rom. VI). Pars ergo Marthae ei aufertur, sed bono suo; pars vero Mariae ei perficitur, quae non auferetur ab ea. Exaltata est enim super choros angelorum. In bonis repletum est desiderium suum, videt Deum facie ad faciem sicuti est, gaudet cum filio in aeternum. Haec est pars optima, quae non auferetur ab ea, cujus et nos participes simus meritis et precibus ejus, per Jesum Christum Dominum nostrum, qui vivit et regnat, etc.
HOMILIA XLIX. IN FESTO SANCTI BARTHOLOMAEI APOSTOLI.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore facta est contentio inter discipulos Jesu, quis eorum videretur esse major, etc. (Luc. XXII).
(1508D)Sicut boni esse moris solet in Scripturis, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 423.
HOMILIA L. IN DECOLLATIONE BEATI JOANNIS BAPTISTAE.(Ex Opp. beati Chrysostomi [?].) Heu me, quid agam? Unde sermonis exordium faciam? Quid dicam, vel quid taceam? Non enim ego (1509A)tantum in stuporem mentis factus sum solus, sed et omnes qui audierunt Evangelii vocem, et mirantur mecum vel Joannis constantiam, vel Herodis nequitiam, vel impiarum mulierum ferinam levitatem. Quid enim audivimus? Herodes, inquit, apprehensum Joannem posuit in custodiam. Quamobrem? Propter Herodiadem uxorem Philippi fratris sui. Et reprehendam forsitan levitatem Herodis, an furorem a mulieribus miserrime inductum? Quid dicam? Quomodo, inquam, enarrem mulierum illarum crudelem malitiam? Et quidem ego existimo nullam in hoc mundo esse bestiam comparabilem mulieri malae. Sed nunc de mihi mala muliere sermo est, non de bona et honesta. Novi enim multas bonas et honestas et ornatas, in omne opus bonum promptas, quarum me (1509B)vitam commemorare oportet ad aedificationem audientium, et ad honorem bonarum excitandum in mentibus singulorum. Nulla ergo in hoc mundo bestia similis est mulieri malae. Quid inter quadrupedia animalia leone saevius? Sed nihil ad haec. Aut in serpentibus quid dracone atrocius? Nec hoc quidem juxta mulierem malam et litigiosam conferri potest. Nam et leo et draco in malo inferiores sunt. Attestatur huic sermoni meo sapientissimus Salomon, dicens: Cohabitare leoni et draconi melius est, quam cum muliere mala et litigiosa. Et ne putes propheticum hoc vane dixisse, ex his rebus disce manifestius: Danielem leones in lacu reveriti sunt, justum vero illum Naboth Jezabel interfecit. Cetus Jonam in ventre custodivit. Dalila autem Samsonem circumventum (1509C)illecebris virum suum, novacula raso capite deformatum, alienigenis tradidit. Dracones et aspides et cornutae bestiae Joannem Baptistam in deserto viventem subdita feritate tremuerunt. Herodias vero eidem caput abscidit, et tanti viri mortem in pretium saltationis accepit. Eliam corvi in monte paverunt, et Jezabel eum post illam redditae per ipsum terris pluviae gratiam persequebatur, ut poenam mortis ei redderet, cujus orationibus depulsa generis humani fame, et ipsa licet indigna, vivebat (III Reg. XIX). Quid enim dixit post illud admirabile beneficium? Si tu es Elias, et ego sum Jezabel. Haec mihi faciant dii, et haec apponant, nisi crastina hac hora ponam animam tuam sicut animam unius eorum qui interfecti sunt. Et timuit Elias, et abiit secundum animam suam, et perrexit (1509D)in desertum, viam quadraginta dierum, et coepit quasi taedians in defectione animae postulare ut moreretur, et dixit: Domine Deus, sufficit jam, accipe animam meam, quia non sum ego melior super patres meos. Vae mihi. Quid adhuc dicatur, si ille propheta tantus timuit mulierem, qui totius mundi statum et coeli pluviam et agri speciem in linguae potestate portaverat, qui ignem e coelo eduxerat, et per virtutem orationis mortuos suscitaverat? Hic timuit mulierem? timuit, inquam; nulla enim malitia aemulari potest mulierem malam. Attestatur iterum huic verbo meo sapientissimus Salomon: Quia non est caput super caput serpentis, et non est malitia super malitiam mulieris (Eccli. XXV). O malum summum et acutissimum (1510A)diaboli telum mulier! Mulier ab initio Adam in paradiso prostravit, et de paradiso exterminavit. Mulier mitissimum illum David in necem militis sui innocentis Uriae Hethaei, ut epistolam dolo mandaret, armavit. Mulier sapientissimum Salomonem in praevaricationis sacrilegium praecipitavit: mulier fortissimum Samsonem illusum rasumque caecavit, ut et virtutum crinibus, et decore oculorum exspoliatus, ludibrio foret hostibus, quibus fuerat ante terrori, et cum his captivus moleret, quibus dominabatur invictus. Mulier castissimum illum Joseph vinculis alligatum detraxit in carcerem. Mulier illam totius mundi lucernam Joannem capite truncavit. Et quid dicam de mulieribus? Mulier angelos de coelo deposuit, id est, homines sanctos, qui ad coelum pergebant, (1510B)mulier cuncta omnino prostravit et jugulavit, omnes interfecit, omnes elidit, repletos ignominia, et honore vacuos. Mulier enim impudens nemini parcit: non levitam honorat, non sacerdotem reveretur, non prophetae defert honorem. O malum omni malo pejus, mulierem malam! sive illa pauper sit, sive dives, duplex malum est. Si habeat facultatem malitiae suae cooperantem, malum duplex, intolerabilis vipera, immedicabile venenum. Scio enim et ego aspides blandimento incantantium mitigari, et leones et tigrides et pardos domita feritate mansuescere. Mulier mala et si injuriam patitur, insanit, et si honorem accipit, extollitur. At si potentis alicujus uxor sit, non cessat die ac nocte virum suum callide stimulare, blande, nequiter, importune et violenter, donec mentem (1510C)ejus extrudat impatientia, et ad sui consensum furoris exacuat, ut sibi similem faciat maritum. Improbis male suadet consilium, sicut Herodias fecit Herodi. Si vero pauperem virum habeat, ipsum quoque ad iracundias et rixas incitare non desinit. Et si vidua sit, omnes passim despicit, et ad omne mendacium spiritu superbiae inflatur. Timore enim Dei non refrenat linguam suam, nec futurum judicium prospicit, neque ad Deum intendit. Non amicitiae jura servare, non religionis fidem novit vereri. Nihil ei est virum suum tradere ad mortem. Denique justum Job mulier sua ad mortem tradebat, dicens: Dic verbum in Dominum, et morere (Job. II). O malignitas ineffabilis, o voluntas impia! Non miserta est viro suo, cum videret omnia membra ejus atque vitalia (1510D)ulceribus ignitis ardentia, et totam carnem ejus vermibus involutam. Non inflexa est ad misericordiam, videns eum tot doloribus volvi, et duris cruciatibus constrictum, agone funereo dimicare, et ululatu lacrymabili dolores suos intentione laterum tabidorum expressis vocibus decantare. Non mitigata est affectione mentis uxor, cum illum quem regali quondam purpura amictum viderat, nunc in aggere stercoris nudato corpore jacentem videret. Nec recordata est pristinae cum eo consuetudinis suae, neque quanta per ipsum gloria et divitiis et honoribus floruisset, sed oblita omnium bonorum, ausculta quid ait: Dic verbum in Dominum, et morere. O gratia conjugalis, o sermo magnis doloribus leniendis accommodatus, (1511A)o charitatis unanimis fides! Dic mihi mulier: Putasne unquam, si te in simili tribulatione positam vidisset, tale ad te verbum potuisset emittere, et non orationibus et benefactis passionem tuam abstersisset? Et non sufficiebat sibi tam gravis passio, nisi et tu doloribus et vulneribus gravior accederes, quae sempiternam illi blasphemiae peccato adduceres poenam? An ignoras quod omne peccatum et blasphemiae remittuntur hominibus, in Spiritum autem sanctum blasphemantibus non remittetur, neque in isto saeculo, neque in futuro? Vis videre et aliam malitiae hujus parem? Da mihi Dalilam. Nam et ipsa fortissimum Samsonem virum suum novacula rasum et vinctum, allophylis hostibus in praedam et ludibrium tradidit. Illum cubilis sui conjugem, cui mollissime blandiebatur, (1511B)cui simpliciter adulabatur, quem seipsa chariorem habere aestimabatur, quem hesterno die unanimis amplectebatur, hodie ut inimica decipit. Quem paulo ante callidis male blanda palpabat illecebris ut diligens, hunc paulo post morti tradebat illudens. Et quid dicimus? Quibus odiorum causis displicuerat uxor? Forte non erat speciosus? Et quis eo pulchrior sub illo tempore videbatur, qui septem crines vertice in septiformis gratiae imagine praeferebat? An vero non erat fortis, et contemptu ignaviae spernebatur? Et quis illo fortior, qui leoni terribili obvianti sibi obviat, solus et inermis innexis sibi manibus strangulat, et ut scriptum est, sicut haedum caprarum discerpsit? Et qui una de vetustis ossibus asini arente maxilla allophylos mille prostravit. Sed praeterea (1511C)sanctus erat, atque in tantum sanctus, ut cum sitisset post laborem pugnae in loco sicco, deprecatus in defectu animae suae Dominum, statim ex ipsa quam in manu tenebat maxilla erumpente aqua biberit, atque inde sitis aestum ex eodem mortui pecoris osse quo vicerat, refectus exstinxerit. Et hunc talem et tantum virum et pulchritudine et virtute et sanctitate praestantem, sua uxor sicut inimicum decipiens et alligans, allophylis tradidit. Unde autem illa mulier illi tam viro forti praevaluit, nisi ingenita illi simplicitate bonitatis, et sibi malitiae calliditate? Non solum enim curiosa, sed et subdola irrepsit in praecordia mariti, quem simplicibus et importunis obsecrationibus, atque illecebrosis blanditiis fatigatum, arcano illo virtutis suae mysterio spoliavit, atque ita derasis crinibus virtute (1511D)nudatum funditus evertit, ut quem multa millia hostium armata non vicerant, hunc una muliercula sine armis dolo male armata vicerit. Propter hoc annuntiat tibi propheta, et dicit: A conjuge tua custodi te, ne manifestes ei cor tuum. Dic ergo mihi, quae bestia contra masculum suum talia aliquando meditata est? Quae dracaena vult conjugem suum perdere? vel quae leaena marem suum jugulandum tradidit? Vides ergo quod praedixit Sapientia, quoniam non est caput super caput serpentis, et non est malitia super malitiam mulieris. Et semel omnino quisquis habet mulierem malam, cognoscat quia jam iniquitatum suarum mercedem portat. Non caret testimoniis veritatis hic sermo. Audi sapientem dicentem: Mala mulier et iniqua portio dabitur pro operibus malis (1512A)(Eccli. XXV). Sed hactenus mihi de muliere mala sermo habitus, hic habeat finem. Oportet enim nunc vicissim commemorare bonas, maxime propter eas quae adsunt. Bonae enim feminae, bonarum virtutes sicut proprias intuentur, et illarum castos labores suas esse coronas existimant. Mulier bona et hospitalis beata Sunamitis, quae virum suum deprecata est mansionem Elisaeo aedificare, ut praeteriens et divertens ad eos, quod facere consueverat, secretum haberet refectionis locum. Posuit ei lectum (ut Scriptura declarat) et lucernam et mensam. Lectum utique non vacuum tegumentis, sed habentem competentia strato indumenta; et lucernam non lucernario lino, sed cum stupa et oleo habentem lumen; et mensam non sine panibus, sed instructam cibis (1512B)necessariis (IV Reg. IV). Quid autem digne dicamus et de beata illa vidua quae suscepit Eliam (III Reg. XVII), quam in nullo impedivit inopia rerum, divitem bona voluntate, cui non erat neque frumentum, neque vinum, neque pulmentum, neque aliud quid terrestris alimoniae, ad paupertatis exhaustae consolationem? Non ager illi frugifer semen panis proferebat, non vinea praedulcem fluentibus venam [uvam] racemis felicibus afferebat. Non ei vel in terra palmi locus ad arandum suberat, neque vel cubiti spatium ad viticulae plantationem habebat; sed semper messis in tempore procedens in campum, et lento incurvata progressu, raras segetis abscissae reliquias sectabatur, et residuas vel caducas (1512C)progressis messoribus spicas, brevi gremio colligebat, in quo velut dimensam et sub aestimatione numeratam pro anni spatio reponebat annonam. Ad hanc ergo missus a Domino venit Elias in tempore famis, quando fere totus orbis terrarum defectu pluviarum siccatus aruerat, et inopia gignentium tabefactus, animantibus victum negabat, quando coelum aestibus ignitis inarserat, et crassus aer nebulosis vaporibus caligabat, sed subductis imbribus nubila refrenata pendebant, quando nec herba, nec flores, nec ulla germina pullulabant. Non spicarum aristas rosida aura recreabat, quando flumina tenuata rivis, alveis breves meatus agebant, et fontium ubera torridi solis diuturno ardore refrixerant, et usitatum amari salis temperamentum non influentibus de incursu (1512D)fluminum et infusione pluviarum dulcibus aquis, maria destituta perdiderant. * Tunc venit Elias ad illam inopem viduam, et quales amoris aestus viduas etiam in tempore ubertatis pati *. Nostis enim solitas viduarum angustias, quae profecto ingravescunt, si desolatione puniantur penuriae. Et Deus divitem misit prophetam, qui etiam in tempore famis abundaret panibus, et a monte discedens [descendens], venit ad istam pauperem. Quarem autem vir ille qui verbo ignem de coelo adduxerat, panem sibimetipsi non deposuit? Nunquid non poterat? Utique poterat. Sed ideo non fecit, ne praeparata ad bonum opus vidua, hospitalitatis mercede privaretur, et propterea ut illum modicum pugillum farinae, et stillicidium olei benedictio Domini multiplicaret (1513A)in ore suscepti prophetae. Non enim pro sua tantum requie missus est propheta, ut ab inope pasceretur, quantum ut egenum pasceret, sed ut manifestaret occultum in corde illius bonae voluntatis affectum. Hoc etiam facit ipse Dominus, qui cum potens sit omnes qui sunt in hoc mundo per semetipsum evidenter alere, continet tamen manum suam ab impendio ministrandi, ut ad bonum promptas mentes in tempore necessitatis de fructibus humanitatis ostendat, et animarum affectiones operum qualitate discernat. Quod si non fuerint hujus voluntatis aut dignitatis qui suscipiant sanctos Dei, tunc eos Dominus aut per aves pascit, sicut Eliam in monte secretum, aut per prophetam aliunde transmissum, sicut Danielem in lacu leonum, aut (1513B)per maritimum animal, sicut Jonam per cetum, aut ipse per semetipsum Deus pastor alimenta suppeditat, sicut patribus nostris in deserto. Cum enim non essent in solitudine qui susciperent filios Israel, de coelo manna esurientibus ministrabat, et de petra aqua sitientibus diffluebat. Cum autem in hoc mundo sancti populis permixtim versantur, tunc etsi videat eos pati tribulationem, ferre permittit, ut det gratiam eis qui circa eos voluerint operari humanitatem, ut sibi de praesenti beneficio fructificent aeternam salutem. Abiit ergo Elias ad viduam illam, cui nihil in promptuario erat, nisi pugillus farinae, quem ipsum cum labore multo sibi et filiis suis in ipso tempore advenientis prophetae praeparaverat, nihil reliquum habens, et eo accepto moritura cum (1513C)filiis. Et quid ait ad eam propheta? Accipe mihi modicum aquae in vasculum, ut bibam. At illa mox abeunte, post ipsam iterum clamavit: Accipe mihi et panem in manu tua. Illa simpliciter quod non habebat, dixit; quod autem habebat, confessa est. Quid enim ait? Vivit Dominus, si est mihi in reposito, nisi hoc modicum farinae et exiguum olei (III Reg. XVII). Valde mirabile, quod in tanta escarum penuria modicum ipsum quod ei residuum erat, non negavit. Quanti vero nunc qui aurum et argentum sicut lutum habent, cum rogantur ut indigentibus opem praestent, aut ad tempus commodent, renuunt, et non se habere jurant? Et si quando per multam obsecrationem flectantur ut praestent, scripturas et cautiones ordinant, et praejudicia quaedam ferro (1513D)validiora conscribunt, et illius mutuantis manum primum callidis conscriptionibus ligant, insuper fidejussores et interventores fenoris commodati accipiunt. Illa autem pauper nostra, ad unam vocem quod postulata est, habere seipsam non negavit palmulam unam farinae. Et quid illi propheta respondit? Festina, inquit, et fac subcinericium panem in primis mihi, postea tibi facies et filiis tuis. Tentatio erat verbum prophetae, probatio cordis, examinatio voluntatis. Et erat sicut in libra positum cor beatae illius viduae, quod in prophetici sermonis imperio, quasi questionis tormento interrogabatur, et anceps in utrumque pendebat, quonam urgeret voluntatem, sibine potius et filiis consuleret, an (1514A)magis prophetae obtemperaret. Verum illa elegit prophetae potius de inopiae suae residuo refectionem parare. Sciebat enim quoniam qui prophetam susceperit in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet; et qui potaverit sitientem calice aquae frigidae in nomine discipuli, non perdet mercedem suam (Matth. X). Quid est autem quod propheta dixit, festina? Nunquid tantum esuriebat, ut indifferenter festinatione mulieris indigeret? Non utique, sed docere illam voluit, prompto animo esse et ferventi et hilari ad boni operis effectum, non cum tristitia, neque tantum ex necessitate praebendum. Hilarem enim datorem diligit Deus (II Cor. IX). Festina, inquit, et fac primum mihi, sicut Abraham in angelorum adventu festinavit ad oves, et vitulum inde sumpsit. (1514B)Et sicut Sara properavit ad panes sub cinere faciendos, ut acciperet illum in coelis absconditum panem (Gen. XVIII). Festina, et fac sicut Abraham hostias Deo, non primum tibi, et postea mihi, sicut Cain, et Ophni et Phinees filii Heli sacerdotis, qui despiciebant honorem Dei, primum sibi sacrificiorum primitias eligentes ex omnibus donis quae Deo offerebantur (I Reg. II). Illa ergo vidua quod imperatum est ei a propheta, festinanter effecit, et horreum suum celeriter implevit, providens locupletem esse fructum operantibus in Deo repositum. Propheta vero praeparationem viduae suscepit, gustavit, locutus est, domum ejus replevit bonis. Non deficiet, inquit, farina hydriae, et oleum de capsace, donec det Dominus pluviam super terram. Et quare (1514C)usque ad illud temporis, finem benedictionis dedit? Necessario utique. Oportebat enim nova gratia sicut pluvia superveniente in terram, veterem legem terminum accipere, et consequens est opus verbo. Vides quomodo hospitalitatis mercedes benedicta vidua cito vindemiavit. Bonorum etenim laborum fructus gloriosus est, et inconcussa radix prudentiae (Sap. III). Audistis, o mulieres, et malarum mulierum actus, et bonarum virtutes. Illarum ergo facinora calcate, harum vero exempla sectamini. Illas exsecramini, has vero imitamini, ut cum sanctarum feminarum cursum et vestigia consecutae fueritis, in earum choris atque consortio pari gratia et laude annumeremini in Christo Jesu, cui gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LI. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) (1514D) In illo tempore audivit Herodes tetrarcha famam Jesu, et ait pueris suis: Hic est Joannes Baptista, etc. (Matth. XIV).
Natalem, fratres charissimi, Joannis diem celebrantes, etc. Reliqua vide Operum ven. Bedae tomo V, Patrologiae XCIV, col. 237.
HOMILIA LII. IN NATIVITATE BEATAE MARIAE VIRGINIS. Creatoris matrem omnis creatura magnificet, ejus gloriosae majestati se inclinent coelum et terra, et omnis plenitudo eorum. Exaltent matrem in Ecclesia (1515A)filii, dicantque ei qui redempti sunt a Domino. Mentem et oculos pariter cum manibus ad te, regina mundi, attollimus, et coram tuae celsitudinis gloria genu flectimus, cervicem inclinamus, ac plenas suspiriis ad te preces in coelum transmittimus. Tu de altitudine coeli beatos oculos tuos, quibus incomprehensibilem illam gloriam lucis aeternae cum desiderio semper intueris, ad tuos supplices in hanc mundi sentinam de alto projectos inclinare non despicias. Ecce coram tremendo judice peccatores assistimus, cujus manus terribilis gladium irae suae vibrat super nos. Et quis avertet eam? Nemo domina tam idoneus, ut gladio Domini manum pro nobis objiciat, ut tu, Dei amantissima, per quam primum in terris suscepimus misericordiam de manu Domini Dei nostri. (1515B)Aperi itaque tu, mater clementiae, benignissimi cordis tui januam suspiriosis precatibus filiorum Adam, qui ex omnibus finibus terrae ad tuae protectionis umbraculum confugimus a facie formidinis Domini. Ad te domina stillant oculi nostri, teque cum devotionis clamore valido obsecramus, ut filii tui iram, quam graviter peccando succendimus, erga nos mitiges, ejusque gratiam, a qua ingrati excidimus, nobis tua prece concilies. Ejus livore sanati sumus, ejus iterum medelam deposcimus, Quia putruerunt et corruptae sunt cicatrices nostrae, et non est in nobis sanitas (Psal. XXXVII). Attende, domina, et vide dolores vulnerum animae nostrae, quia tibi revelavimus causam nostram cum fiducia. Te enim inaestimabilis benignitatis feminam, et revera matrem misericordiae esse (1515C)cognovimus, ex eo quod tu quae mundum hunc immundum et lubricum impolluto calle transisti, et adhuc inter peccatores degens, tanta ante Deum sanctitate claruisti, ut sola solio aeterni regis approximare merueris. Tu peccatorem quantumlibet fetidum non horres, non despicis, si ad te suspiraverit, tuumque interventum poenitenti corde flagitaverit. Tu illum a desperationis barathro pia manu retrahis, spei medicamen aspiras, ac toti mundo despectum materno affectu amplecteris, foves, nec deseris, quousque horrendo judici miserum reconcilies. Famosum hujus tuae benignitatis testimonium est per te restauratus gratiae Theophilus. Nec mirum, o domina, si tam copioso misericordiae oleo, tui cordis perfusum est sanctuarium, cum illud inaestimabile (1515D)opus misericordiae, quod praedestinavit Deus ante saecula in redemptionem nostram, primum in te a mundi artifice fabricatum sit. Quando enim complacuit gratiae supernae, ut habitaret in nobis, a quibus diu elongata fuerat, tu sola digna inventa es, ut in tua virginali aula Rex regum et Dominus dominantium a regalibus sedibus veniens, primam sibi mansionem inter filios hominum eligeret. Vere beneplacitum erat Deo habitare in te, quando ex ipsa illibatae carnis tuae substantia quasi de lignis Libani ineffabili architectura domum sibi aedificavit Dei sapientia. Suffulcit eam septem columnis argenteis, reclinatorium aureum in ea collocavit. Hi sunt septem spiritus Dei, et haec est unica illa, in qua sola quaesitam (1516A)in omnibus requiem invenit, atque in ejus signum omnes thesauros suos absque mensura transfudit. Bene in te Spiritui sancto complacuit, o Maria, cum ad tam divina mysteria uterum tuum consecrare dignatus est. Ipse est enim ignis consumens, qui sanctissimam animam tuam in seipso inflammavit, ac splendore divinae majestatis implevit, tuumque uterum ineffabili modo impraegnavit, fecitque ut Deum et hominem clausa conciperes, clausa pareres, et post partum virgo permaneres. Jam ergo uterum tuum, domina, velut sacratissimum Dei vivi templum totus mundus veneratur, quia in eo salus mundi initiata est. Ibi decorem indutus est Dei Filius, ac praeelectae sponsae suae Ecclesiae formosus in stola candida exsultanter occurrit, desideratum diu osculum (1516B)porrexit, ac praeordinatas a saeculo nuptias virgo cum virgine in virgine praelibavit. Ibi primum ruptus est paries inimicitiarum, quem inter coelum et terram protoplastorum inobedientia construxerat. Ibi confoederata sunt terrenis coelestia, et obviaverunt sibi in osculo pacis misericordia et veritas, quando in unam eamdemque personam concurrerunt divinitas et humanitas, factumque est novum illud super terram, ut esset Deus homo, et homo Deus. Ibi magnus Elisaeus in mensuram suscitandi pueruli sese contraxit. Ibi antiquus dierum patriarcha praeelecto filio suo tunicam induit polymitam. Ibi Rebecca futurorum praescia, magnificandi filii manibus pelliculas haedorum circumdedit, et colli nuda protexit. Ibi enim cooperante gratia Spiritus sancti, Filius a Deo (1516C)Patre haereditandus in omnibus gentibus, divinae majestatis potentiam similitudine carnis peccati cooperuit, qua absconditus est vultus ejus, unde nec reputavimus eum. Ibi alti consilii providentia inescatus est hamus, qui ad extrahendum serpentem antiquum in hoc mare magnum de coelo trajectus est. Inde egressa est armilla aurea, unde perforaretur maxilla Leviathan, ut evomeret mortuos non suos, quos ab origine mundi secure deglutiverat. Hortus deliciarum nobis est tuus sacratissimus uterus, o Maria, quia ex eo multiplices gaudii flores colligimus, quoties mente recolimus quam magna multitudo dulcedinis universo orbi inde profluxerit. Hortus conclusus tu es, sancta Dei genitrix, ad quem deflorandum manus peccatoris nunquam introivit. Tu sanctorum (1516D)areola aromatum, a coelesti consita pigmentario, virtutum omnium speciosis floribus delectabiliter vernans. Inter quorum pulcherrimos trium in te miramur excellentiam. Hi sunt quorum odore suavissimo totam domum Dei reples, o Maria, viola humilitatis, lilium castitatis, rosa charitatis. Merito de tali areola flos ille speciosus forma prae floribus paradisi egressus est, super quem requievit Spiritus Domini. Et cui te assimilabimus, o mater pulchritudinis? Vere paradisus Dei tu es, quia lignum vitae mundo protulisti, de quo qui manducaverit, vivet in aeternum. Fons vitae, qui ex ore Altissimi prodiit, de medio ventris tui exsilivit, atque inde in quatuor capita sese dispartiens, ad irrigandam faciem arentis mundi (1517A)emanavit, laetificans civitatem Dei. Omnis enim qui biberit ex eo, non sitiet in aeternum. Ecce plusquam paradisus hic. De illius enim aqua si quis biberit, sitiet iterum. O quantum mundo contulisti, quae tam salubris aquae, aquaeductus esse meruisti. O lampas luculentissima, quantos laetificasti, quanto splendore gloriae Dei illustrata, desideratum illud lumen, quo inventa est drachma decima, sedentibus in tenebris et umbra mortis protulisti? Te nimirum ille divini epithalamii praecentor a longo intuitus est, cum in admirationis vocem ita praerupit, dicens: Quae est ista, quae progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata (Can. VI)? Sicut aurora valde rutilans in mundum progressa es, o Maria, quando veri solis splendorem, (1517B)tantae sanctitatis jubar praecucurristi, ut vere diem salutis, diem propitiationis, diem quam fecit Dominus, a tua claritate initiari dignum fuerit. Felix aurora, felicis diei nuntia exstitisti. Talem auroram talis dies, et talem diem talis aurora decuit. Et recte quidem aurorae implesti officium. Ipse enim sol justitiae de te processurus, ortum suum quadam matutina irradiatione praeveniens, in te lucis suae radios copiose transfudit, quibus potestates tenebrarum, quas Eva induxerat, in fugam convertisti, atque ita desideratum cunctis gentibus solem mundo invexisti. Tu pulchra ut luna diceris, eique non immerito compararis. Illa enim astrorum omnium sola soli simillima, et candore venusta argenteo, caeteris in coelo praemicat sideribus. Tu veri solis imago expressissima, (1517C)inter millia astrorum Deo assistentium, virginali puritate in coelis gloriosa praefulges. Illa transfuso in se solari lumine noctem illuminat. Tu virtutum a Deo tibi inditarum, magnificis exemplis ad imitationem tui nos provocas, sicque nostram noctem illuminas. Qui enim vias tuas insectatus fuerit, non ambulabit in tenebris, sed lumen vitae inveniet. Tu ergo pulchra es ut luna, imo et pulchrior luna, quia tota pulchra es, et macula non est in te, neque vicissitudinis obumbratio. Tu electa ut sol, ille, inquam, sol solis conditor. Ille enim electus ex millibus virorum, tu electa ex millibus feminarum. Ille electus ex omnibus quae per illum sunt, tu terribilis ut castrorum acies ordinata. Quid enim? An non horruerunt (1517D)principes tenebrarum quando viderunt praeter morem instructam omni armatura fortium contra se procedere feminam? Feminam fortem, et ad bella doctissimam, cujus ensis super femur suum propter timores nocturnos. Et in circuitu ejus acies valida spiritualium virtutum, suo se invicem ordine tuentium, si quidem ordinatione perseverat dies. Sed et innumerabilem beatorum spirituum militiam ad ministerium tanti principis delegatam nullatenus ambigimus, utpote qui custodirent lectulum Salomonis gratissimum, ac providerent ne praeparatum aeterno regi hospitium, alienus hospes invaderet. Nimirum timor et tremor venerunt super eos, ita ut dicerent: Ecce plus quam Eva haec. Castra Dei sunt haec. Fugiamus Israelem. Tu ergo, bellatrix egregia, primo (1518A)eum qui primus Evam supplantavit, expugnare viriliter aggressa es. Tu enim spiritum elationis ea virtute humilitatis complosisti, quam in te respexit Dominus, ut ipsius merito supra omnes choros angelorum te sublimari dignam aestimaverit. Nunquam enim supra omnes angelos glorificata ascendisses, nisi prius infra omnes homines humiliata descendisses. Tu et ardorem vetitae concupiscentiae virtute castitatis in tua virginea carne eatenus exstinxisti, ut is in cujus conspectu nec astra munda sunt, tantae munditiae carnem tuam judicaverit, ut etiam divinae puritati eam agglutinare non despexerit. His ergo primariis ducibus tenebrarum a te fortiter expugnatis, omnis ante faciem tuam militia spiritualium nequitiarum in fugam conversa est. Gloriosa dicta sunt (1518B)de te, genitrix Dei, sed adhuc locus est tuae laudationi, adhuc in tuis laudibus omnis lingua balbutit. Non enim sunt loquelae neque sermones in omni natione quae sub coelo est, quibus amplitudo gloriae tuae ad plenum valeat explicari. O magna, o pia, o multum amabilis Maria. Tu nec nominari quidem potes quin accendas, nec cogitari quin recrees affectus diligentium te. Tu nunquam sine dulcedine divinitus tibi insita piae memoriae portas ingrederis. Et nunc sequimur te, o domina, ex totis praecordiis vociferantes ad te: Adjuva imbecillitatem nostram, aufer opprobrium nostrum. Vides hanc tunicam pelliceam, quae nos circumdedit, tunicam Evae parentis nostrae? Haec est quam olim ad nos transmisit ac supervestivit carnem filiorum suorum, sicut diploide (1518C)confusione sua. De manu quippe illius duplicis mali seminium terra nostra suscepit, et concepit et peperit nobis spinas et tribulos iniquitatis in anima, calamitates in corpore, et per haec mortem utrobique. O infelix haereditas, o dira humanae carnis infirmitas, usque quo patiemur te? Multum dorsa nostra incurvasti, quia gravis es valde, et diu te portavimus; multum nos minuisti ab angelis, quos et jumentis insipientibus comparasti. Nimis invaluisti, quae non nisi morte Filii Dei sanari potuisti. Nimis supra nos te extulisti, quando et usque ad eum qui supra omnia est, incaute ascendisti. Et quis nos liberabit a corruptela miserrimae hujus pelliculae? Gratia salvatoris nostri filii tui, o Maria. Qui ut infirma nostra tolleret, sponte infirmatus est, et ut mors mortis (1518D)nostrae ipse fieret, innocens, pro peccatoribus mortuus est. Et quis tam idoneus, ut pro nobis loquatur ad cor Domini nostri Jesu Christi, sicut tu, felix Maria, quae in secretissimis amplexibus amantissimi filii tui suaviter cubas in meridie sempiterno, ejusque familiarissimo colloquio, cum plena cordis laetitia perfrueris? Loquere, domina, quia audit filius tuus. Invoca bonum nomen ejus super nos, ut curemur a lepra carnis et spiritus. Exure virus hoc mortiferum, quod de pomi sui reliquiis Eva nobis propinavit. Utinam poculum suum ebria illa aut totum ebibisset, aut totum effudisset. Te exorante omne jugum nostrum computrescat a facie olei misericordiae Dei. Renovetur ut aquilae juventus nostra, ut novi nova (1519A)voce novum canticum novis civibus aggregati, illic ubi nova sunt omnia, jubilaeum sempiternum celebrantes, in cymbalis jubilationis concinamus. Tollatur crassa haec nebula ab oculis nostris, ut revelata facie gloriam Domini speculantes, in immensum illud pelagus divini luminis absorbeamur a Domini spiritu, ac Deo nostro in vinculis charitatis astricti, unus cum ipso spiritus efficiamur; praestet hoc nobis, o Maria, filius tuus Dominus noster Jesus Christus, cui laus et gloria et gratiarum actio in sempiterna saecula. Amen.
HOMILIA LIII. DE EODEM FESTO.(Ex ven. Bedae presbyteri et sancti Hieronymi Comm. in Evangelium Matthaei, passim. ) (1519B) Liber generationis Jesu Christi filii David, filii Abraham. Abraham genuit Isaac, Isaac autem genuit Jacob, etc. (Matth. I).
Liber generationis Jesu Christi. Secundum hanc enim Christus filius hominis est, quod se ipse saepissime appellat, commendans nobis quid misericorditer dignatus sit esse pro nobis. Nam illa superna et aeterna generatio secundum quam Filius Dei unigenitus est ante omnem creaturam, quia omnia per ipsum facta sunt, ita est ineffabilis, ut de illa dictum a propheta Isaia intelligatur: Generationem ejus quis enarrabit (Isai. LIII)? Quanquam et de temporali ejus nativitate dictum sit, qua Verbum caro factum est, et virgo Spiritu sancto gravida filium (1519C)peperit, et virgo permansit. Filii David, filii Abraham. Ordo praeposterus, sed necessarie commutatus. Si enim primum posuisset Abraham, et postea David, rursus ei repetendus foret Abraham, ut generationis series retexeretur. Ideo autem caeteris praetermissis, horum filium nuncupavit, quia ad hos tantum facta est de Christo repromissio: ad Abraham: In semine, inquit, tuo benedicentur omnes gentes terrae (Gen. XII). Ad David vero ait: De fructu ventris tui ponam super sedem tuam (Psal. CXXXI). Abraham genuit Isaac, Isaac autem genuit Jacob. Exsequitur ergo humanam generationem Christi Matthaeus ab ipso promissionis Christi exordio, hoc est, ab Abraham genitores commemorans, quos perducit ad Joseph virum Mariae, de qua natus est Christus. Mystice autem quomodo de (1519D)gentilitatis caligine, quasi de Aegyptiaca servitute, per quadraginta duos viros demonstrat, ac si per ejusdem numeri mansiones ad virginem Mariam plenam sancti Spiritus gurgite fluentem, ac si intelligibilem Jordanem duce Domino Jesu Christo, velut Josue filio Nun ventum sit, ipsumque Christum de Maria esse natum testatur, qui velut hamus in retis capite, sic in fine genealogiae positus, et in mare hujus mundi a Patre missus, tortuosum serpentem aduncatum occisus occidit, atque humani generis mortem mortuus mortificavit. Et ideo velut fune duplicato, iterato videlicet uniuscujusque nomine, in retis similitudinem genealogiae ordo contexitur, donec ab hujus principio, hoc est ab Abraham usque (1520A)ad hamum, id est, ad Christum adveniatur, de quo ad sanctum Job dicitur: Nunquid aduncabis Leviathan hamo tuo, aut armilla perforabis maxillam ejus (Job. XL)? In hamo ergo incarnationis Christi iste captus est, qui dum in illo appetit escam corporis, transfixus est aculeo divinitatis. Judas autem genuit Phares et Saram de Thamar. Notandum quod in genealogia Salvatoris nullam sanctarum assumit mulierum, sed eas quas Scriptura reprehendit, ut qui propter peccatores venerat, de peccatoribus nascens, omnium peccata deleret. Unde et in sequentibus Raab meretrix, et Ruth Moabitis ponitur, et Bethsabee uxor Uriae. Ad interiorem vero intellectum in omnibus istis quatuor, ventura ad Dominum Ecclesia de gentilitatis errore figuratur, quae prius aliena, (1520B)ignominiis plena et sterilis habebatur, sed ad Christum ut legitima conjuncta est matrona, et plures adoptivos parit filios Deo quam synagoga, quae prius ut proprium videbatur habere Dominum virum. Thamar ergo interpretatur amaritudo, vel commutans, sive palma. Et merito haec omnia conveniunt sanctae Ecclesiae, quae amara prius fuit in idololatria et turbida conversatione, sed modo dulcis est per fletum compunctionis et studium pii laboris. Haec commutans recte dicitur, quia ex peccatrice commutata est in justam, et ex odiosa in amatam. Quae palmae rite assimilatur, propter certamen laborum, et victoriae praemium. De illa quippe bene per psalmistam dicitur: Justus ut palma florebit, et sicut cedrus Libani multiplicabitur (Psal. XCI). Raab quoque latitudo, vel (1520C)fames, seu impetus interpretatur. Et quid in hoc nisi sanctae Ecclesiae nobilitas praedicatur? Cui Isaias dicit: Dilata locum tentorii tui, et pelles tabernaculorum tuorum extende, ne parcas (Isai. LIV). Habet ergo famem ista, non famem panis, neque sitim aquae (Amos. VIII), sed audiendi verbum Dei, et faciendi voluntatem ejus. De quo quidem impetus ingreditur, quia velocitas praedicationis flante Spiritu sancto in totam mundi latitudinem dirigitur. Denique Ruth, quae vel videns vel festinans, seu deficiens interpretatur, merito Ecclesiam significat, quae in puritate cordis Deum contemplatur, et secundum Psalmistam festinat manus ejus dare Deo. Haec definit, id est, firmiter in fide et dilectione Dei persistere decernit. Bethsabee vero quae interpretatur puteus septimus, (1520D)abundantiam gratiae Spiritus sancti in Ecclesia fieri designat. Dono denique spirituali, hoc est, septenario facta est Ecclesia puteus satietatis quia factus est in ea fons aquae salientis in vitam aeternam. Naason autem genuit Salmon. Ipse est Naason princeps tribus Juda, sicut legimus in Numeris. Jesse autem genuit David regem. Regem dicit David, non quod ipse solus in ista genealogia regum fuerit positus, cum ab ipso usque ad transmigrationem Babylonis qui scribuntur, plures regnaverunt, sed quia David primus de domo David rex fuit, per quem ordo decurrit genealogiae. David autem rex genuit Salomonem ex ea quae fuit Uriae. Quaeritur, cum tres reliquae extraneae mulieres nominibus propriis sint positae, cur (1521A)Salomon [solummodo] non nominetur Bethsabee, sed hoc solum dicatur quod uxor fuit Uriae. Ideo hoc putatur factum, quia tres aliae supra dictae licet criminosae fuerint, in partubus tamen filiorum, per quos currit genealogia, non solum non culpari, sed etiam laudari meruerunt. Haec vero adulterio et homicidio perpetrato, David regi genuit filium, intantum culpabili conjugio, ut merito in Salvatoris genealogia non videatur nominata. Nomen vero viri ejus, id est Uriae, quasi justi hominis ponitur, ut ex hoc etiam sceleris immanitas memoretur, dum uxoris causa occisus in memoriam revocatur. Mystice autem David Christum significat, qui interpretatur manu fortis, et desiderabilis. Et quid fortius leone, qui vicit de tribu Juda, radix David? Quomodo vero sit desiderabilis, (1521B)Scriptura ostendit, dicens: Ecce veniet desideratus cunctis gentibus (Agg. II). Et Petrus ait: In quem desiderant angeli prospicere (I Pet. I). Urias vero qui interpretatur lux mea Dei, significat diabolum, qui transfigurat se in angelum lucis, audens Deo dicere: Lux mea Dei, et ero similis Altissimo (Isa. XIV). Joram autem genuit Joathan. In quarto Regum volumine, de Joram Ochoziam fuisse legimus generatum, quo mortuo, Jozabeth filia regis Joram, soror Ochoziae, tulit Joas filium fratris sui, et eum internecioni quae exercebatur ab Athalia, subtraxit. Cui successit in regnum filius ejus Amasias, post quem regnavit Azarias filius ejus. Cernis quod secundum fidem historiae tres reges in medio fuerunt, quos hic evangelium praetermisit, Joram autem non (1521C)genuit Oziam, sed Ochoziam, et reliquos quos enumeravimus. Verum quia evangelistae propositum erat, tres tessaradecades in diverso temporum statu ponere, et Joram generi se miscuerat impiissima Jezabel, idcirco usque ad tertiam generationem ejus memoria tollitur, ne in sanctae nativitatis ordine poneretur. Dictum quoque ita erat per prophetam, non nisi quarta generatione in throno regni Israel quemquam de domo Achab esse sessurum. Purgata igitur labe familiae gentilis, tribusque praeteritis, jam regalis in quarta generationum consequentium origo numeratur. Et post transmigrationem Babylonis Jechonias genuit Salathiel. Si voluerimus Jechoniam in fine primae tessaradecadis ponere, in sequenti non erunt quatuordecim, sed tredecim. Sciamus ergo (1521D)Jechoniam priorem ipsum esse, quem et Joakim, secundum autem, id est Joachin filium, non patrem. Quorum prior per κ et μ, sequens χ et ν scribitur. Quorum nomen scriptorum vitio et longitudine temporum apud Graecos Latinosque confusum est. Haec beatus Hieronymus historiam sequens ita exposuit. Nam et ipse Jechonias interpretatur praeparatio Dei. Sic ergo jam non quadraginta duo, quae faciunt ter quatuordecim, sed propter unam bis numeratam, quadraginta generationes fiunt, si ipsum Christum annumeremus, qui huic regendae vitae nostrae temporali atque terrenae tanquam numero quadragenario regaliter praesidet. Tu autem Domine.
HOMILIA LIV. IN VIGILIA MATTHAEI APOSTOLI.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) (1522A) In illo tempore vidit Jesus publicanum nomine Levi, sedentem ad telonium, et ait illi: Sequere me, etc. (Luc. V).
Idem Levi qui et Matthaeus est, etc. Reliqua vide Opp. ven. Bedae tomo V, Patrologiae XCIV, col. 419.
HOMILIA LV. IN DIE SANCTI MATTHAEI.(Ex eodem). In illo tempore cum transiret Jesus, vidit hominem sedentem in telonio Matthaeum nomine, et ait illi: Sequere me. Et surgens, secutus est eum, etc. (Matth. IX)
(1522B)Legimus Apostolo dicente, etc. Reliqua vide tomo ut supra, col. 249.
HOMILIA LVI. IN FESTO SANCTI MICHAELIS ARCHANGELI. Relatio de dedicatione ecclesiae sancti Michaelis et miraculis ostensis. Memoriam beati Michaelis archangeli toto orbe venerandam, ipsius et opere condita, et consecrata nomine demonstrat ecclesia, quae non metallorum fulgore et privilegio commendata est signorum. Vilifacta schemate, sed coelesti praedita virtute, utpote quam fragilitatis humanae memor archangelus e coelo veniens, ad promerendam ibi mortalibus supernorum societatem, propria manu condere dignatus est. Vertice siquidem montis excelsi posita, de corpore ejusdem (1522C)saxi speluncae instar praecavata ostenditur. Est autem locus in Apuliae finibus, ubi inter sinum Adriaticum et montem Garganum civitas Sepontus posita est. Qui mons civitatis a moenibus ad duodecim millia pedum erectus, in cacumine supremo beati archangeli, quam praefatus sum, gestat ecclesiam. Hanc mortalibus hoc modo cognitam, libellus in eadem ecclesia positus indicat. Erat in ea civitate vir praedives quidam Garganus nomine, qui ex eventu suo monti vocabulum indidit. Hujus dum pecora, quorum infinita multitudine pollebat, passim per devexi montis latera pascerentur, contigit taurum armenti communis gregis consortia spernentem, per montem singularem incedere solitum, ad extremum redeuntibus pecoribus domum non esse reversum. (1522D)Quem dominus collecta multitudine servorum per devia quaeque requirens, invenit tandem in vertice ejusdem montis pro foribus cujusdam assistere speluncae. Itaque ira permotus, cur solivagus incederet, arrepto arcu appetiit illum sagitta toxicata. Quae veluti venti flamine retorta, eum a quo jacta est, mox reversa percussit. Turbati cives et stupefacti qualiter res fuerit effecta, non enim accedere propius audebant, consulunt episcopum, quid facto opus sit. Qui indicto jejunio triduano, a Deo monuit esse quaerendum. Quo peracto, sanctus Domini archangelus episcopum per visionem alloquitur, dicens: Jam bene fecisti, quod homines latebat, a Deo quaerendo mysterium, causam videlicet hominis suo telo percussi. Sciatis hoc mea gestum voluntate. Ego enim (1523A)sum Michael archangelus, qui in conspectu Domini semper assisto, locumque hunc in terris incolere, tutumque servare instituens, hoc volui indicio probare, omnium quae ibi geruntur, ipsius quoque loci me esse inspectorem atque custodem. Hac revelatione comperta, consuetudinem fecerunt cives hic Dominum precibus per sanctum deposcere Michaelem. Duas quippe januas ibi cernentes, quarum australis, quae et major erat, aliquot gradibus in occasum vergentibus, adiri poterat, sed nec ultra cryptam intrare ausi, prae foribus quotidie orationi vacabant. Inter haec Neapolitani paganis adhuc ritibus aberrantes, Sepontinos et Beneventanos, qui centum quinquaginta milliaribus a Seponto distant, bello lacessere tentant. Qui antistitis sui monitis edocti, tridui (1523B)petunt inducias, ut triduano jejunio liceret quasi fidele patrocinium sancti Michaelis implorare et praesidium. Quo tempore, pagani ludis scenicis falsorum invitant auxilia deorum. Ecce autem nocte ipsa quae belli antecedebat diem, adest in visione sanctus Michael antistiti, preces dixit exauditas, victoriam spopondit adfuturam, et quarta diei hora bello praemonet hostibus occurrendum. Laeti ergo facti, et de angelica certi victoria, Domini coacti spiritu obviant Christiani paganis. Atque in primo belli apparatu Garganus immenso tremore concutitur, fulgura crebra volant, et caligo tenebrosa totum montis cacumen obduxit, impleta prophetia quae Dominum laudans ait: Qui facit angelos suos spiritus, et ministros suos flammam ignis (Psal. CIII). Fugiunt pagani, (1523C)partim ferro hostium, partim igniferis impulsi sagittis, ad Neapolim usque sequentibus, atque extrema quaeque caedentibus adversariis, moenia tandem suae urbis moribundi subintrant. Qui autem evasere periculum, comperto quod angelus Dei in adjutorium venerit Christianis, nam et sexcentos ferme suorum fulmine videbant interemptos, Regi regum Christo continuo colla submittentes, armis induuntur fidei. Cumque domum reversi victores, vota Domino gratiarum ad templum referrent archangeli, vident mane juxta januam septentrionalem (quam praedixi instar posterulae pusillae) quasi hominis vestigia marmori arctius impressa, agnoscunt beatum Michaelem hoc praesentiae suae signum voluisse monstrare. Ubi (1523D)postea culmen appositum et altare impositum, ipsa ecclesia ob signa vestigiorum Appodonia est vocata. Multa dubitatio inter Sepontinum et Beneventanum quid de loco agerent, utrum intrare et dedicare ibi debeant ecclesiam. Unde collatione facta, ad meridiem loci illius beati Petri apostolorum principis nomine condunt ecclesiam et dedicant. In qua etiam beatae semper virginis Mariae, sanctique Baptistae Joannis altaria statuunt. Tandem antistites salubri reperto consilio Romanum episcopum quid de his agendum sit per nuntios sciscitantur, qui tunc forte in monte Soracti quinquagesimo fere milliario a Romana urbe distante fuerat, quem incolae sancti Sylvestri cognomine vocant, eo quod ipse ibi quondam exsul orans pro fidei persecutione delituerat cum (1524A)suis. Taliaque mandata remittit: Si hominis est, dilectissimi, illam dedicare basilicam, hoc maxime die quo victoria data est fieri oportet. Sin autem alias sancto provisori loci placuerit, eodem praecipue die illius in hoc voluntas est requirenda. Hoc ergo tempore imminente, agamus ambo triduanum cum civibus nostris jejunium, sanctam Trinitatem rogantes, ut munera quae summo suae sedis ministro conferre dignatus est, ad certum usque finem perducat. Factum est, ut suggesserat antistes. Nocte vero constituti jejunii suprema, angelus Domini Michael episcopo Sepontino per visionem apparens: Non est, inquit, vobis opus hanc quam aedificavi dedicare ecclesiam. Ipse enim qui condidi, etiam dedicavi. Vos tantum intrate, et me assistente patrono, precibus locum frequentate. (1524B)Et te quidem ibi cras missam celebrante, populus juxta morem communicet. Meum autem erit ostendere quomodo per memet locum sacraverim ipsum. Illi adveniunt mane cum oblationibus, et magna instantia precum intrant regiam australem, et ecce longa porticus in aquilonem porrecta, atque illam attingens posterulam extra quam vestigia marmori diximus impressa. Sed priusquam huc pervenias, apparet ad orientem basilica praegrandis, qua per gradus ascenditur. Haec cum ipsa porticu sua quingentos fere homines capere videbatur, altare venerandum, rubroque contectum palliolo, prope medium parietis meridiem ostendens. Erat autem ipsa domus angulosa, non in more operis humani parietibus erectis, sed instar speluncae praeruptis et saepius eminentibus (1524C)asperata scopulis, culmine quoque diversae altitudinis, quod hic vertice tangi, alibi manu vix possit attingi, credo docente archangelo, Deum non ornatum lapidum, sed cordis quaerere et diligere puritatem. Vertex vero montis extrinsecus partim cornea sylva tegitur, partim virenti planitie dilatatur. Missarum itaque celebratione completa, magno attoniti gaudio quique redierunt in sua. Episcopus autem delegato ministrorum, cantorum, sacerdotumque officio, et mansione constructa, omnem ibidem quotidie psalmorum, hymnorum, missarumque cursum congruo praecepit ordine celebrari. Nullus autem huc nocturno est tempore ausus ingredi, sed aurora transacta matutinos ibi decantavit hymnos. Ex ipso (1524D)autem saxo quo sacra tegitur aedes, ad aquilonem altaris, dulcis et nimium lucida guttatim aqua dilabitur, quam incolae stillam vocant. Ob hoc et vitreum vas ejusdem receptui praeparatum argentea pendet catena suspensum, morisque est populo communicato singulos ad vasculum ascendere per gradus, donumque coelestis degustare liquoris. Nam et gustu suavis et tactu salubris; denique nonnulli per longas febrium flammas hac hausta stilla, celeri confestim refrigerio potiuntur salutis. Innumeris quoque et aliis modis ibi crebro sanantur aegroti, et multa quae angelicae tantum congruunt potestati, geri illic miracula comprobantur, maxime tamen ejusdem die natalis, cum et de provinciis circumpositis plus solito conflua turba recurrit, et angelicae virtutis major quodammodo (1525A)creditur adesse frequentia, ut quod spiritualiter dixit Apostolus, etiam corporaliter agi videatur: Quia angeli sunt administratorii spiritus in ministerium missi, propter eos qui haereditatem capiunt salutis, in Christo Jesu Domino nostro (Heb. I). Tu autem, Domine.
HOMILIA LVII. DE EODEM FESTO(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) In illo tempore accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes: Quis putas major est in regno coelorum? Et advocans Jesus parvulum statuit eum in medio eorum, etc. (Matth. XVIII).
Si diligenter, fratres, audistis, evangelicam lectionem, etc. Reliqua vide inter Opera sancti Maximi, (1525B)Patrologiae tomo LVII, col. 445
HOMILIA LVIII. IN EODEM FESTO SANCTI MICHAELIS.[Ex Haymone. In illo tempore accesserunt discipuli ad Jesum, dicentes: Quis putas major est in regno coelorum, etc. (Matth. XVIII) ?
Quoties legimus discipulos Domini de ordine prioratus inter se contendisse vel interrogasse, non livori et invidiae deputare debemus, sed humanae fragilitati ac infirmitati; quippe qui rudes erant ac novelli, quia audierant eum suam resurrectionem praedicantem, et nondum Spiritus sancti gratia illuminati, coeleste regnum perfecte amare didicerant, quia, ut ait evangelista Joannes, nondum erat Spiritus (1525C)datus, quia Jesus nondum fuerat glorificatus (Joan. VII), putabant quod ipse resurgens a mortuis, corporaliter regnum teneret, et ipsi honoribus sublimarentur. Unde passionis illius tempore facta est contentio inter eos quis eorum major esset in regno coelorum. Hac suspicione seducta fuerat mater filiorum Zebedaei quando accessit ad Dominum, dicens: Domine, dic ut sedeant hi duo filii mei, unus ad dexteram tuam, et alius ad sinistram tuam in regno tuo (Matth. XX). Hinc Cleophas et alius discipulus quibus cum Dominus post resurrectionem in specie peregrini apparuisset, dicebant: Nos autem sperabamus quod ipse esset redempturus Israel (Luc. XXIV). Et quidam discipulorum interrogantes eum, dicebant: (1525D)Domine, si in tempore hoc restitues regnum Israel (Act. I)? Occasio autem interrogandi Dominum, quis illorum major esset in regno coelorum, fortassis ex superioribus acciderat. Nam ut supra evangelista retulit, accesserunt ad Petrum qui didrachma accipiebant, et dixerunt ei: Magister vester non solvit didrachma? Ait etiam: Et cum intrasset domum, praevenit eum Jesus, dicens: Quid tibi videtur, Simon? Reges terrae a quibus suscipiunt tributum vel censum? a filiis suis, an ab alienis? Et ille dixit: Ab alienis. Dixit illi Jesus: Ergo liberi sunt filii. Ne autem scandalizemus eos, vade ad mare, et mitte hamum, et eum piscem qui primus ascenderit, tolle, et aperto ejus ore invenies staterem, illum sumens, da eis pro me et te (Matth. XVII). Quia ergo alii discipuli viderant Petrum in redditione (1526A)census Domino coaequari, computantes eum illis omnibus esse praelatum, in illa hora accesserunt ad Jesum, dicentes: Quis putas major est in regno coelorum? Sed magister humilitatis, qui ait in evangelio: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris (Matth. XI), ut ostenderet regnum coelorum, non per superbiam, sed per humilitatem esse quaerendum, illumque fore majorem in eo qui propter Deum se humiliat. Advocans parvulum statuit eum in medio eorum, et dixit: Amen dico vobis: Nisi conversi fueritis, et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum. Quod duobus modis potest intelligi. Possumus enim hic parvulum Dominum Jesum Christum accipere, qui cum sit magnus et laudabilis nimis, et magnitudinis (1526B)ejus non est finis (Psal. CXLIV), ut nos excelsos faceret, parvulus natus est nobis, et filius datus est nobis (Isa. IX). Et est sensus: Nisi meo exemplo vos humiliaveritis, qui non veni ministrari, sed ministrare, et factus sum in medio vestrum sicut qui ministrat, sed non qui vel quasi recumbens, regnum coelorum quod humilibus est praeparatum, intrare non potestis. Si autem simpliciter quemlibet parvulum intelligamus, facile patet, quia non solum ad humilitatem, sed etiam ad simplicitatem servandam hoc exemplo nos hortatur. Ac si diceret: Sicut parvulus iste cujus vobis exemplum proposui, videns mulierem pulchram non concupiscit, non alienas divitias appetit, laesus non relaedit, non aliud cogitat, et aliud loquitur, et (1526C)iratus non perpetuas tenet discordias, ita et vos nisi talem habueritis innocentiam in mente, qualem iste habet in corpore, regnum coelorum quod humilibus et simplicibus est praeparatum, intrare nequaquam potestis. Cujus viam nemo superbus graditur, nemo tumidus incedit, quia ardua via et angusta quae ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam (Matth. VII). Cum ergo ait: Nisi conversi fueritis, et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum, tale est si dixisset: Jam si vos delectat locus sublimis, prius exerceat humiliatio vitae innocentis, non quod apostolos corpore vellet esse parvulos, sed ut innocentiam parvulorum in mente possiderent. Hujuscemodi parvulos Dominus suos volebat esse discipulos, quibus dicebat: Sinite parvulos venire ad me, talium (1526D)est enim regnum coelorum (Matth. XIX). Et Paulus apostolus talium innocentiam parvulorum suos volebat habere discipulos, quibus per epistolam praecipiebat: Nolite pueri effici sensibus, sed malitia parvuli estote, sensibus autem perfecti sitis (I Cor. XIV). Talem se noverat rex propheticus, qui in regali solio sublimis, sed mente humilis, dicebat: Custodiens parvulos Dominus, humiliatus sum, et liberavit me (Psal. CXIV). Et iterum: Ludam, et vilior fiam plus quam factus sum, et ero humilis in oculis meis (II Reg. VI). Parvulus enim est qui sibi displicet ut Deo placeat, tantoque ante Deum erit pulchrior, quanto apud semetipsum erit humilior. Unde et subditur: Quicunque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hic major est in regno coelorum. Habeamus ergo virtutem (1527A)humilitatis, si volumus habere in regno coelorum locum celsitudinis, quoniam, sicut Salvator ait in Evangelio: Omnis qui se humiliat exaltabitur, et qui se exaltat humiliabitur (Luc. XIV). Unde et nos alibi Scriptura admonet, dicens: Quanto magnus es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam (Eccli. III). Et iterum: Humiliamini sub potenti manu Dei ut vos exaltet in tempore visitationis (I Petr. V). Et ne putares illum esse contemnendum, qui propter Deum hic se humiliat, congruam sententiam adjunxit, dicens: Et qui susceperit unum parvulum talem in nomine meo, me suscipit. Hoc est quod Dominus in futurum se promisit dicturum: Quandiu fecistis uni ex minimis meis, mihi fecistis (Matth. XXV). Et signanter ait: Qui susceperit unum parvulum talem in nomine (1527B)meo, me suscipit. Quamvis enim non sit eligendum cui juxta Scripturae vocem benefacere debeamus, illis tamen qui propter Deum parvi et humiles esse eligunt, in cujus vitae moribus Christum esse cognoscimus, specialem benevolentiam impendere debemus. Unde cum pius pater filium instrueret, ait: Panem tuum et vinum tuum super sepulturam justi constitue, et ne communicaveris ex eo cum peccatoribus (Tob. IV). Et iterum: Desudet eleemosyna in manu tua, donec invenias justum cui tradas eam (Eccli. XXIX). Hinc et Apostolus ait: Dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei (Gal. VI). Qui enim bona temporalia illis impendit, in quorum vita et moribus Christum habitare cognoscit, profecto illi tribuit pro cujus amore (1527C)impendit. Unde bene dicitur, in nomine meo. Multi enim bona temporalia non in nomine Christi, sed ut laudem hominum captare possint, tribuunt. De quibus scriptum est: Quaesierunt gloriam hominum, magis quam Dei (Joan. XII). Et Dominus alibi: Omnia enim opera sua faciunt ut videantur ab hominibus (Matth. XXIII). Et iterum: Amen dico vobis, receperunt mercedem suam (Matth. VI). Et ne ad suscipiendos hospites vel peregrinos pigri remaneremus, seipsum in his suscipi, promisit, cum ait: Qui susceperit unum parvulum talem in nomine meo, me suscipit. Unde et ipse alibi dicit: Qui suscipit prophetam in nomine prophetae, mercedem prophetae accipiet; et qui suscipit justum in nomine justi, mercedem justi accipiet (1527D)(Matth. X). Et iterum: Qui vos recipit, me recipit; et qui vos spernit, me spernit (Ibid.). Sicut autem suscipientibus merces promittitur, ita duris et avaris poena indicitur, cum subinfertur: Qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et demergatur in profundum maris. Ubi considerandum est quam grave peccatum sit scandalizare fratrem, quando etiam scandalizantibus talis vindicta comminatur. Quod autem ait: Expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus, et in profundum maris demergatur, juxta morem provinciae loquitur, ubi apud veteres Judaeos capitalia crimina hoc supplicio puniebantur. Nemo ergo arbitretur leve peccatum esse scandalum fratris, cum scandalizantibus (1528A)talis poena praedicitur, quoniam sicut alibi in Evangelio ait: Qui dixerit fratri suo fatue, reus erit gehennae ignis (Matth. V). Quod se cavere omnino Apostolus ostendit, cum ait: Melius enim mihi est non manducare carnem, neque bibere vinum, neque aliquid in quo fratrem scandalizem (Rom. XIV). A quo peccato etiam discipulos suos compescit, dicens: Quare tu scandalizas fratrem tuum, aut quare spernis illum? Igitur, in quantum possumus, juxta Apostoli admonitionem, scandalum fratrum vitare debemus, si autem pro veritate scandalum oriatur, magis veritas eligenda est, quam scandalum vitandum. Vel certe per molam asinariam quae pondus habet, sed nullum iter explicat, volubilis amor saeculi exprimitur. Cum ergo ait: Expedit ei, ut suspendatur mola (1528B)asinaria in collo ejus, et demergatur in profundum maris, carnales quosque et mundi amatores a regimine ecclesiastico prohibet, quoniam melius est quod mundi amator in saeculo vivens carnaliter, se solum perdat, quam in regimine ecclesiastico constitutus, se et alios perverse vivendo ad interitum trahat; quia cujus vita despicitur, restat ut ejus praedicatio contemnatur, quoniam dum infirmi discipuli patroni sequuntur exemplum, et ipsi pereunt, et illorum perditio in ejus caput redundat, qui auctor est criminis. Sive certe per molam asinariam doctores intelliguntur, quia sicut mola granum tritici frangitur, ut medulla ejus ad sustentationem vel refectionem humanae naturae ostendatur, ita quoque et doctores occultas sententias Scripturae sacrae aperientes, (1528C)interiorem sensum earum manifestant, vel vitam sive refectionem animarum sanctarum. Vae mundo ab scandalis. Mundus cui vae dicitur, non ille est quem venit Filius hominis quaerere et salvare, sed ille qui in maligno positus est, id est mundi amatores, de quo Dominus alibi ait: Pater juste, mundus te non cognovit (Joan. XVII). Qui enim mente et desiderio saeculum incolunt, recte mundus appellantur, de quibus Joannes ait: Mundus transibit, et concupiscentia ejus (I Joan. II). Mundi enim amatores dum propter cupiditates saeculi alios non metuunt scandalizare, tamen ipsi scandalum sustinent, aliquando quidem corpore, semper autem mente. Et ideo vae illis, quia ducunt in bonis dies suos, et in (1528D)puncto ad inferna descendunt. Quibus per Jacobum dicitur: Qui voluerit amicus esse hujus saeculi, inimicus Dei constituitur (Jacob. IV). Ad quos pertinet quod adhuc subjungitur: Necesse est enim ut veniant scandala, verumtamen vae homini per quem scandalum venit. Quod autem ait, necesse est, tale est ac si diceret: Non potest esse ut scandala non veniant. Oportet enim et haereses esse, sicut ait apostolus, ut probati manifesti fiant (I Cor. XI). Et alia scriptura: Vasa figuli probat fornax, et homines justos tentatio tribulationis (Eccli. XXVII). Pacis autem tempore non facile decerni potest quis bonus malusve sit. Sed cum scandalizatorum flaverit ventus, faciles et tenues projiciet quasi paleas ante faciem venti, grana vero congregabit in horrea Christi. Vae ergo homini (1529A)illi qui talem se exhibet, ut malum quod venturum est per ejus ministerium impleatur, de quibus Dominus ait: Mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala, et tradent ea in caminum ignis ardentis (Matth. XIII). Quod facilius intelligimus, si unum ad medium deducamus, Judam scilicet Domini proditorem, de quo ipse tempore passionis suae ait: Filius hominis vadit, sicut scriptum est de illo, vae autem homini illi per quem tradetur (Matth. XXVI). Necesse enim erat ut Filius Dei pro nobis passionem sustineret, sed vae Judae qui nostrum bonum suum fecit malum. Et ne aliquis sub occasione proximorum vel amicorum a via Dei sibi recedendum putaret, omnem Magister veritatis errorem tollit, cum subjungit: Si autem manus tua vel (1529B)pes tuus scandalizet te, abscinde eum, et projice abs te. Bonum est tibi ad vitam ingredi debilem vel claudum, quam duas manus vel duos pedes habentem, mitti in gehennam ignis. Et si ocutus tuus scandalizet te, erue illum, et projice abs te. Bonum est tibi cum uno oculo intrare ad vitam, quam duos oculos habentem, mitti in gehennam ignis. Juxta litteram quantum abhorreat hoc, facile patet. Sed cum a littera excludimur, spiritualis sensus est requirendus. Per hoc quod manus, pes, oculus, nostris necessitatibus necessariora sunt, propinquorum et charissimorum affectus in hoc loco designatur, ac si diceret Dominus: Si quis tibi fuerit pretiosus ut oculus, propinquus ut pes, necessarius ut manus, et a via Dei te recedere persuaserit, hujus amorem abscinde, et abs (1529C)te projice. Melius est te solum intrare ad vitam, quam cum multa turba propinquorum mitti in ignem aeternum. Quid proficit homini, si totum lucretur mundum, animae autem suae detrimentum patiatur (Marc. VIII)? Verbi gratia: Blanditur uxor, minatur pater, persuadet mater, lacrymantur frater et soror, tu autem in via Domini sta firmus, ne illos inutiliter amando, a Dei amore recedas, sed juxta illud quod alibi ait: Sine mortuos mortuos suos sepelire, tu autem sequere me (Matth. VIII). Neque hoc dicimus, quod parentibus et amicis ingrati et inobedientes esse debeamus, sed quando a via Dei removere voluerint, tunc eorum amorem abscindamus a nobis. Caeterum cum eos Deum amare cognoverimus, dupliciter nobis amandi et honorandi sunt: Primum, (1529D)quia justi sunt, deinde, quia propinqui, Domino dicente in lege: Honora patrem tuum et matrem, ut bene sit tibi, et longo vivas tempore (Deut. V). Hinc et Apostolus ait: Si quis suorum curam non habet, et maxime fidelium, fidem negavit, et est infideli deterior (I Tim. V). Quantam autem sollicitudinem et curam Dominus de his habeat, qui totam spem in eo ponunt, manifestat cum subjungit: Videte ne contemnatis unum ex his pusillis. Qui enim pusilli et humiles in praesenti vita propter Deum sunt, nequaquam contemnendi sunt. Pusilli namque sunt, ut diximus, qui coram oculis suis humiles sunt et despecti, de quibus Salvator ait in Evangelio: Nolite timere, pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis (1530A)regnum (Luc. XII). Quisquis ergo tales scandalizare non metuit, offendit Deum qui habitat in illis, sicut ipse per prophetam dicit: Qui tangit vos, quasi qui tangit pupillam oculi mei. Et iterum: Nolite tangere, christos meos, et in prophetis meis nolite malignari (Zach. II). De quibus valde dulce est quod adhuc subinfertur, quare non sint contemnendi. Dico enim vobis, quia angeli eorum in coelis semper vident faciem Patris mei qui in coelis est (Matth. XVIII). In hoc loco discimus, quia unusquisque fidelium, angelum ob sui custodiam deputatum habet, qui et eum a tentationibus defendit, et in virtutibus juvat, sicut apostolus in epistola ad Hebraeos ait: Angeli sunt administratorii spiritus, in ministerium missi propter eos qui haereditatem capiunt salutis (Hebr. I). Et psalmista (1530B)de justo quolibet: Angelis suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis, et in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum (Psal. XC). Hinc et de Petro in Actibus apostolorum legimus, quia cum ab angelo de carcere eductus, januam pulsare coepisset, fideles qui convenerant, dicebant: Non est Petrus, sed angelus ejus (Act. XII). Angeli ergo parvulorum semper vident faciem Patris, quia sic propter nos foras exeunt, ut ab ejus visione nunquam recedant, sicut ipse angelus Raphael ad Tobiam ait: Ego sum unus de septem spiritibus qui assistimus ante Deum (Tob. XII). Et Daniel: Millia millium ministrabant ei, et decies centena millia assistebant ei (Dan. VII). Angeli enim qui custodes sunt vitae nostrae, orationes et opera nostra Deo nuntiare (1530C)creduntur, sicut angelus ait Tobiae: Cum orares, ego obtuli orationes tuas ante Deum (Tob. XII). Et Daniel: Ex die qua posuisti cor tuum ad intelligendum, ut te affligeres in conspectu Dei, exaudita sunt verba tua, et ego veni propter sermones tuos (Dan. X). Tu autem, Domine
HOMILIA LIX. IN NATALI SANCTI LUCAE EVANGELISTAE. Cum in divinis atque sacris voluminibus studiose lectitando perquirerem, ex qua ortus prosapia, a quibus instructus, quosque imitatus sit viros, quibusve in partibus beatissimus Lucas evangelista scripserit atque docuerit, quove pausaverit, ejusque sacrum deportatum fuerit cadaver loco, in singulis (1530D)singula reperi; et post pauca de pluribus carpens, prout sensu capere potui ingenioli mei, partim stylo proprio explicare conatus sum, partim autem sicut a quibusdam reperi scripta doctoribus exarans, vestrae intentis charitatis auribus noster subsequens sermo declarabit. Igitur gloriosissimus apostolus et evangelista Jesu Christi Lucas, natione Syrus Antiochensis, arte medicus, apostolorum discipulus, almificos eorum actus prout vidit, lucido disertoque sermone prosecutus, in brevi libello ad charissimum scripsit Theophilum. Deinde Paulum secutus egregium doctorem gentium usque ad triumphum passionis ejus, quem cum apostolo Petro Romae excepit, individuus comes peregrinationis ejus existens, ubique cum eo permansit. Cujus praecipue peregrinationis (1531A)et sacrae doctrinae gesta, eorumdem annectens apostolorum libello, ad laudem nominis et memoriam ipsorum, et universalis Ecclesiae stabilimentum texuit. Dumque eumdem gloriosissimum Paulum idem venerabilis Lucas sequeretur in plurimis terrae marisque tribulationibus, digne ab illo hujusmodi testimonii elegantia meruit laudari. Sic enim Colossensibus scribens ait de eo: Salutat vos Lucas medicus charissimus meus in Domino (Col. IV). Et Timotheo illustri viro scribens ait: Lucas solus mecum est (II Tim. IV). Et in alio loco epistolae suae ait de illo inter reliqua salutationis, Ecclesiae Dei quae est Corinthi, misimus etiam fratrem nostrum, cujus laus est in evangelio per omnes ecclesias. Non solum autem, sed et ordinatus est ab ecclesiis, comes peregrinationis nostrae (1531B)(II Cor. VIII). Vir enim (ut ita dicam) omnium ore laudabilis est hic Domini evangelista, qui meruit a tanto apostolo et doctore gentium praedicari. Laudemus ergo eum cum ipso et nos pariter, charissimi, et consona voce, corde et ore extollamus, et verum a Deo missum medicum animarum praedicemus eum. Cujus omnia doctrinae verba nihil aliud resonare videntur, nisi animae languentis medicinam. Propterea non immerito iste tale sortitus est nomen. Lucas quidem Aeolice, in nostra autem lingua interpretatur consurgens sive elevans. Recte itaque consurgens sive elevans dicitur, qui terrenis despectis, sese ad coelestia consurgendo elevavit, et toto mentis conamine liber expeditusque est Dominum secutus. Unde et ejus praedicare Evangelium adhuc in ergastulo (1531C)corporis retentus, et suis sequacibus scribere est dignus habitus, multosque etiam verbo suae praedicationis ad Jesu Christi Domini perduxit fidem. O Luca sanctissime evangelista, Dominica atque veridica personans longe lateque verba, cujus fragor Aeolicis quidem primum intonans auribus, gyrat penetralia coelorum ad instar tonitrui, at demum ut psalmographus ait vales, non solum occiduas usque protenditur partes, vox omni suavitate melliflua, sed et in omnibus terrae finibus personuit. O insignis praeconii et almitatis evangelicae lucifer, ab orientalibus partibus emittens nobis lumen fidei, et coelestis itineris patenter scandere volentibus callem demonstrans. O animae salubre medicamentum, beatissime Luca, qui velut nardi pisticae pretiosum unguentum (1531D)redolens, et interiora pectoris nostri arcana permulcens, ad semper mansura gaudia, ubi nullus languor, nullus dolor, nullusque gemitus invenitur, voce incessabili nos invitare omnimodo non desistis. Recte enim hic versiculus poetae cujusdam epigrammatis potest aptari: Vivere post obitum vatem vis nosse viator? Quod legis, ecce loquor, vox tua nempe mea est. Hic prorsus cum descripta essent evangelia, per Matthaeum quidem in Judaea, per Marcum vero in Italia, instigante Spiritu sancto, magis auditu quam jussu, in Achaiae Bithyniaeque partibus historice suum composuit Evangelium Attico sermone, sicut ab iis traditum habuit, qui ab initio viderunt, eique magistri (1532A)fuerunt sermonis Dei. Incipiensque a sacerdotum regumque temporibus, in hunc videlicet modum: Fuit in diebus Herodis regis Judaeae sacerdos quidam nomine Zacharias (Luc. I), eam historiam plena digestione prosequitur. Hujus quoque strenuissimi evangelistae Lucae librum, cum quatuor Evangeliorum libris intelligendum, arbitrati sunt doctores per vituli speciem figurari. Vitulus denique sacerdotalis est victima, quae in Redemptoris nostri immolatione completa est, qui pro salute totius mundi in patibulo crucis suspensus, semetipsum Patri hostiam vivam exhibuit. De quo evangelista pulchre Sedulius presbyter in paschalis descriptione carminis, heroico percurrens carmine ait: Jura sacerdotis Lucas tenet ore virenti. (1532B)Et Paulinus Nolanae sedis praesul de isto Domini venerabili viro, bene ludens versibus canit: Bis medicus Lucas, prius arte, deinde loquela, Bis medicus Lucas, ut quondam corporis aegros Artus consolidat, et nunc in mentibus aegris, Composuit geminos vitae medicamina libros. Nam quid plura referam de tam veridico eximioque evangelista, qui meruit a tantis ac talibus laudari doctoribus, hoc est, Hieronymo, Ambrosio, aliisque plurimis qui muri sunt ecclesiarum et eloquentiae fontes? Quidve digne resonem ignoro, cum mihi si ferrea esset vox, et omnium membrorum meorum artus verterentur in linguas, pleniter in ejus laude minime explere valerem quae meretur. Sed amore tanti viri ductus, et non praesumptionis temeritatem (1532C)gerens homo imperitus, sed quorumdam fratrum victus precibus charitatis, haec vestrae dilectioni compulsus sum exarare. Nunc autem quae omisimus prosequamur. Ecce enim ut nostri oris ratio roboretur, ejusdem luculenti doctoris Ambrosii exempla nostro huic compendioso opusculo adnectemus. Sic enim dicit: Sanctissimus vir Lucas velut quemdam historicum tenens ordinem, plura nobis Domini miracula revelavit, ita tamen, ut omnis sapientiae virtutes evangeliorum suorum complecteretur historia. Quid enim praecellentius ad sapientiam naturalem, quam quod ex Spiritu sancto etiam Dominicam incarnationem exstitisse reseravit? Unde et David naturalem docens sapientiam, ait: Emitte spiritum tuum, et creabuntur (Psal. CIII). Docet moralia in (1532D)eodem Evangelii sui libro, in illis beatitudinibus docens mores, quemadmodum non ferire, non repercutere verberantem, quemadmodum benefacere, mutuum dare cum desperatione mercedis, merces enim facilius sequitur non exspectantem. Docuit etiam et rationabilia cum lego: Qui fidelis est in minimo, et in majori fidelis est (Luc. XVI). Quid adhuc de naturalibus dicam, quod docuit virtutes coelorum moveri, Dominum solum esse unigenitum Filium Dei, in cujus passione tenebrae per diem factae sunt, terra tremuit, sol refugiens radios suae claritatis abstraxit? Ergo omnem mundanam sibi prudentiam vindicat, et principatum sapientiae verae possidet spiritualis, praesertim cum audacius aliquid usurpans (1533A)ipsa fide nostra, ipsum mysterium Trinitatis in hac triplici sapientia esse posuit, hoc est naturali, morali, rationali. Si credamus illum naturaliter Patrem qui nobis genuit redemptorem, et illum moralem qui Patri usque ad mortem secundum hominem obediens nos redemit, et illum rationalem qui rationem colendae divinitatis et vitae regendae humanis pectoribus infudit, nulla ergo operationum distantia, nulla discretio est, ubi vel in Patre, vel in Filio, vel in Spiritu sancto, nulla secunda plenitudo virtutis est. Nunc ad narrationis ordinem redeamus. Omnis, ait Dominus, qui petit, accipit, et qui quaerit invenit, et pulsanti aperietur (Matth. VII.) Aperi ergo nobis pulsantibus, Domine, qui tenes clavem scientiae, ut aliquid adhuc congrue in laudem tanti (1533B)evangelistae tui beati Lucae, ad aedificationem audientium dicere valeamus. Igitur ut idem Dominus apostolus in prooemio Evangelii sui testatur, plures fuerunt qui evangelicam conati sunt ordinare narrationem, rerum quae in nobis completae sunt, sicut tradiderunt nobis, ut superius diximus, qui ab initio viderunt sermonem Filii Dei, et ministraverunt ei, et perseverantia usque ad praesens tempus monumenta declarant, quae diversis auctoribus edita, diversarum haeresum fuerunt principia, ut est illud quod appellatur Evangelium juxta Aegyptios, secundum Thomam et Matthiam, et Bartholomaeum, duodecim quoque apostolos, ac Basilidem atque Apellem, et caeteros quos enumerare longum est, dum hoc tantum in praesentia necesse est dicere, exstitisse quosdam qui sine (1533C)Spiritu et gratia Dei conati sunt ordinare magis narrationem, quam historiae texere veritatem. Quibus jure illud propheticum congruit: Vae qui prophetant in corde suo, qui ambulant post spiritum suum, qui dicunt: Haec dicit Dominus, et Dominus non misit eos (Ezech. XIII). De quibus et Salvator in Evangelio dicit: Omnes qui ante me venerunt, fures et latrones fuerunt (Joan. X). Qui venerunt, dicit Dominus, non qui missi sunt. In venientibus praesumptio temeritatis, in missis obsequium servitutis est. Ecclesia autem quae supra petram Domini est voce fundata, quam adduxit rex in accubitum suum, et ad quam per foramen descensionis occulte manum suam misit, similis hinnulo cervorum, quatuor fluminum paradisi instar, eructans de uno fonte quatuor Evangelia, quatuor et annulos (1533D)et angulos habet, per quos quasi arca testamenti Domini lignis imputribilibus vehitur. Haec est et illa in Zacharia quadriga quae per orbem evecta, jugo fidei colla cunctarum gentium subjicit. Quatuor praeterea flumina pulchre dicuntur de uno paradisi procedere fonte, per quae quatuor evangelistarum numerus demonstratur, et quatuor perfectae virtutes, id est prudentia, temperantia, fortitudo, atque justitia designantur. Nam sicut a quatuor saluberrimis luculentisque fluminibus Domini irrigatur paradisus, ita et cor nostrum irrigatur a quatuor evangelistarum instrumentis. Ex quo perlucido Jesu Christi Domini fonte sanctus iste velut Euphrates procedens, de quo nobis sermo est, apostolus Lucas evangelici disputator (1534A)libri, cor nostrum saepius rigare et madefacere non cessat. Et ut Euphrates fertilis seu frugalitas et ubertas nuncupatur, ita et iste magnae fertilitatis atque ubertatis, seu evangelii dogmate sanctae Ecclesiae toto terrarum orbe diffusae, augens verbo doctrinae suae, fidei incrementum, radio suae claritatis velut jubar ab aethere veniens, ac multorum hominum pectora illustrans, quotidie illuminare non desinit, cum ejus verba veluti bonum nuntium in Ecclesia leguntur. Evangelium quippe Attice, Romane bonum nuntium dicitur, seu nova annuntiatio. Nuntiat enim incarnationem sanctamque nativitatem Christi, passionem quoque ac resurrectionem, nec non et in coelos ascensionem, venturumque eum esse ad judicium cum gloria et regno. Haec sunt quippe (1534B)septem sigilla, quibus Joannes dicit librum esse signatum, quem nullus potest aperire, neque in coelo, neque super terram, neque sub terram, et signacula ejus solvere, nisi solummodo leo de tribu Juda (Apoc. V), id est, Christus. Vel ideo evangelium bonum dicitur nuntium, quia annuntiat regnum post laborem, vitam post mortem. Recte ergo hoc ipsum evangelium iste evangelista Lucas ad eumdem, ut praefati sumus, scripsit Theophilum, ad quem et librum Actuum apostolorum, id est ad Dei dilectum. Ergo et tibi convenit semper quisquis es, o homo, quia si Deum diligis, ad te scriptum est Evangelium. Et si ad te scriptum est, suscipe pretiosissimum margaritarum munus evangelistae, pignus amici in penetralibus animi diligenter observa. O quale munus vel quale (1534C)pignus, si consideres, si attendas, si mente pertractes. Quae si bene et pervigil observaveris, ad semper mansura gaudia te felicem perducent, ubi sociatus angelorum choris, incessabiliter exsultabis. Hic etiam beatus Lucas examussim dicitur Graeco eloquio eruditus, cui extra ea quae evangelicae disputationis ordo deposcit, maximae necessitatis labor is fuit, ut primum Graecis fidelibus incarnationem Domini nostri Jesu Christi fideli narratione ostenderet, ne vel Judaicis genealogiis intenti, solo legis desiderio tenerentur, vel haereticis fabulis et stultis sollicitationibus seducti, excedendo laberentur. Deinde velut coelestis agricola semen doctrinae suae innumerabilium mentibus hominum serens, ac vomere suae insignis linguae nuntiando exsulcans, ad creatoris sui fidem converteret. (1534D)Duplicatis etenim talentis Domini sui, et centesimum secum afferens fructum ad gemmea coeli palatia perenniter regnaturus, ardentis animi desiderio satagens properavit. Nam martyrium suo corpori assiduis lamentationibus, crebrisque vigiliis membra sua macerans indixit. Hic etenim ab ipso pueritiae suae tempore castus omnimodo perseverans, neque uxorem, neque filios perhibetur habuisse. Ideoque non immerito inter angelorum agmina, et gloriosum apostolorum chorum, inter laudabilem prophetarum numerum, atque candentia lilia virginum, et immarcescibiles rosas martyrum et flores coruscat, omniumque beatorum perfruitur consortiis sanctorum. Tradunt etiam nonnulli, hunc evangelistam unum esse (1535A)ex illis duobus discipulis, quibus in castellum Emmaus euntibus Dominus se sociavit, atque in peregrino habitu se ostendens, illis sensum aperuit, et in fractione panis ut eum cognoscerent, mirabiliter patravit. Hic dum septuagesimum aetatis suae haberet annum, obiit in Bithyniae partibus quinto decimo Kalendas Novembris, et a viris catholicis corpus ejus humatum est. Cujus sanctum cadaver pluribus jam evolutis annorum circulis, Constantino Augusto regnante, ad Constantinopolitanam urbem cum gloria est translatum, et decenter locatum. Ubi quanta et qualia prodigiorum miracula ad nominis sui laudem, per merita hujus gloriosissimi evangelistae Lucae, Dominus Jesus Christus frequenter efficiat, quia ad notitiam nostram minime pervenerunt, omitto retexere. (1535B)Hoc autem divina providentia constat actum, ut scilicet per plura deportatis loca hujus Lucae evangelistae venerabilibus reliquiis, plura virtutum signa fierent, pluresque per memoriam doctrinae et virtutis ejus ad fidem ac dilectionem Domini nostri Jesu Christi, quem praedicavit, confluerent. Qui cum Deo Patre sanctoque Spiritu vivens, regnat per immensa saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LX. IN EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore designavit Jesus et alios septuaginta duos, et misit illos binos ante faciem suam, in omnem civitatem et locum quo erat ipse venturus. Et dicebat (1535C)illis: Messis quidem multa, operarii vero pauci, etc. (Luc. X).
Dominus et salvator noster, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium Magnum, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1138.
In festo undecim millium virginum, quaere de virginibus.
De sancto Severino, quaere in communi.
De festo sanctorum Simonis et Judae, quaere de apostolis.
HOMILIA LXI. IN VIGILIA OMNIUM SANCTORUM.(Ex ven. Bedae in Evangelium secundum Lucam expositione, lib. II.) (1535D)In illo tempore elevatis Jesus oculis in discipulos suos, dicebat: Beati pauperes, quia vestrum est regnum Dei, etc. (Luc. VI).
Quamvis generaliter omnibus loquitur, etc. Reliqua vide Operum ven. Bedae, tomo III, Patrologiae XCII, col. 401, lin. 14.
HOMILIA LXII. IN FESTO OMNIUM SANCTORUM.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) Hodie, dilectissimi, omnium sanctorum sub una solemnitate, etc. Reliqua vide Operum ven. Bedae tomo V, Patrologiae XCIV, col. 450.
HOMILIA LXIII. IN EODEM FESTO.(Ex eodem.) (1536A) Legitur in ecclesiasticis historiis, etc. Reliqua vide tomo ut supra, col. 452.
HOMILIA LXIV. IN EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Leonis Magni papae.) In illo tempore videns Jesus turbas, ascendit in montem. Et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli ejus. Et aperiens os suum, docebat eos, dicens: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum, etc. (Matth. V).
Qualis enim doctrina sit Christi, etc. Reliqua vide Operum sancti Leonis tomo I, Patrologiae LIV, col. (1536B)461, lin. 37
In festo sancti Martini, quaere de confessoribus.
De sancta Catharina, quaere de virginibus.
HOMILIA LXV. IN DIE ANIMARUM.(Ex Opp. beati Augustini, serm. de Scripturis.) De verbis Apostoli, ut de dormientibus non contristemur (I Thess. IV).
Admonet nos beatus Apostolus, etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 935.
HOMILIA LXVI. IN EODEM FESTO.(Ex eodem, inter sermones supposititios.) De verbis Apostoli, Omnes nos manifestari oportet (1536C)ante tribunal Christi.
Omnium Christianorum spes, fratres charissimi, etc. Reliqua vide tomo ut supra, Patrologiae XXXIX, col. 1961.
HOMILIA LXVII. IN DIE OMNIUM ANIMARUM.(Ex sancti Augustini in Joannis Evangelium Tractatu tract. 49.) De eo quod scriptum est in Evangelio sancti Joannis, cap. XI: Erat autem quidam languens Lazarus.
Inter omnia miracula quae fecit Dominus noster, etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1746.
INCIPIT COMMUNE SANCTORUM. HOMILIA LXVIII. DE APOSTOLIS.(Ex Opp. sancti Fulgentii, inter spuria.) (1536D) Delectat tantorum tractare margaritas sanctorum, etc. Reliqua vide inter Opera sancti Fulgentii, Patrologiae tomo LXV, col. 939.
HOMILIA LXIX. IN VIGILIA APOSTOLORUM.(Ex beati Augustini in Joannis Evangelium Tractatu, tract. 80.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Ego sum vitis vera, et Pater meus agricola est etc. (Joan. XV).
Iste locus evangelicus, fratres, etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1839.
HOMILIA LXX. ITEM DE APOSTOLIS.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) (1537A) In illo tempore misit Jesus duodecim discipulos suos, praecipiens eis et dicens: In viam gentium ne abieritis, et in civitates Samaritanorum ne intraveritis, sed potius ite ad oves quae perierunt domus Israel, etc. (Matth. X).
Cum constet quia Redemptor noster in mundum pro redemptione gentium venit, etc. Reliqua vide Operum sancti Gregorii tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1089.
HOMILIA LXXI. ITEM DE APOSTOLIS.(Ex sancti Augustini in Joannis Evangelium Tractatu. tract. 87-88. (1537B) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Haec mando vobis, ut diligatis invicem. Si mundus vos odit, scitote quia me priorem vobis odio habuit, etc. (Joan. XV).
In lectione evangelica quae hanc antecedit, etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1852.
HOMILIA LXXII ITEM DE APOSTOLIS.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Hoc est praeceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos, etc. (Joan. XV).
Cum cuncta sacra eloquia dominicis plena sint (1537C)praeceptis, etc. Reliqua vide Operum sancti Gregorii tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1205.
HOMILIA LXXIII. IN NATALI UNIUS MARTYRIS. Quia beati martyris natalis hodie illuxit dies, quem vobiscum, fratres charissimi, nos voluit Dominus celebrare, aliquid donante illo de martyrum gloria et patientia disseramus. Gloria quidem mundana ab his contempta est, et ideo patientia probata est. Nam gloria eorum abscondita latebat in coelis, quia patientia eorum exercebatur in terris. Qui non exhorret eorum patientiam, pervenit ad gloriam. Miseria putatur pati dura et aspera in carne, quia revera molestum est. Nisi esset omnibus molestum, non esset martyribus gloriosum. Multis ergo lascivis et (1537D)avaris martyres sancti insanire visi sunt, quando pro Christi nomine tanta patiebantur. Etenim ut eum negarent, urgebantur. Alii ergo virgis et flagellis diutissime sunt verberati, alii fustibus et plumbatis caesi, alii membratim laniati, alii gladio occisi, alii excoriati, pice plumboque liquato perfusi, alii ardore prunarum excruciati, et alii flammis exusti, alii quidem in mare mersi, alii bestiis deputati, alii carcerum sunt horrore et fame necati. Quot enim genera poenarum et mortium hostis excogitare poterat, tot martyribus sine ulla miseratione infligebat. Sed ipsi licet in aperto horrida paterentur, in occulto tamen ineffabiliter coronabantur. Multi quidem gloriam terrenam quaesierunt, multi viri fortes (1538A)pro patria sanguinem fundendum esse duxerunt, nec fundere dubitaverunt, quo gloriam post mortem etiam apud posteros haberent, sed quae illorum gloria martyribus comparatur? Quid potuit invenire imperator, quod potuit invenire piscator? Imperatorum, consulum et virorum fortium, qui orbem armis domuerunt et subjugaverunt, sepulcra sunt Romae. Ad cujus sepulcrum intrare dignatus est imperator? Et tamen diademate deposito, ad sepulcrum suum orantem suscepit eum piscator. Ecce si terrena gloria fuerat concupiscenda martyribus, nec ipsi fraudati sunt, qui honorem tantum inter angelos quaesierunt. Videmus eorum glorias in terris, et stupemus. Quid pateremur si in coelis videremus? Quantus nos stupor admirationis apprehenderet, si videremus (1538B)martyres inter angelos gloriantes, quorum natalitia videmus populos celebrantes? Sed nos volumus gaudere cum sanctis, et tribulationem mundi nolumus sustinere cum illis. Qui enim sanctos martyres vel in quantum potuerit, noluerit imitari, ad eorum beatitudinem non poterit pervenire. Sic et Apostolus praedicat, dicens: Si fuerimus socii passionum, erimus et consolationum (II Cor. I). Et Dominus in Evangelio: Si mundus, inquit, vos odit, scitote quia me priorem odio habuit (Joan. XV). Recusat esse in corpore, qui odium mundi non vult sustinere cum capite. Sed dicit aliquis: Et quis est, qui possit beatorum martyrum vestigia sequi? Huic ergo respondeo, quia non solum martyres, sed etiam ipsum Dominum cum ipsius adjutorio, si volumus, possumus (1538C)imitari. Audi non me, sed ipsum Dominum generi humano clamantem, et dicentem: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI). Audi et beatum Petrum apostolum admonentem: Christus, inquit, pro nobis passus est, relinquens vobis exemplum, ut sequamini vestigia ejus (I Petr. II). Similiter Paulus apostolus clamat: Imitatores Dei estote, sicut filii charissimi (Eph. V). Quid ad haec respondebimus fratres, vel quam excusationem habere poterimus? Si tibi aliquis dicat, virtutes quas fecit Dominus, debeas imitari, justa potest esse excusatio tua, quia virtutes et mirabilia facere, non omnibus datum est, sed custodire mandata Dei, omnibus nobis praeceptum est. Nam et ipse Dominus noster Jesus Christus non dixit: Discite a me mortuos suscitare, super aquas (1538D)siccis pedibus ambulare. Sed quid ait? Quia mitis sum et humilis corde. Et iterum: Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos, ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est, qui solem suum oriri facit super bonos et malos (Matth. V). Et licet sint alia multa bona remedia quibus Deum debeamus et beatos martyres imitari, ista tamen duo praecipua sunt, id est, ut mites simus et humiles corde, et inimicos nostros toto corde et totis viribus diligamus. De diligendis inimicis, fratres charissimi, nullus unquam in veritate se poterit excusare. Potest mihi aliquis dicere, non possum jejunare, non possum res meas omnes pauperibus dare et ecclesiis. Nunquid potest dicere, non possum diligere? Sed dicit aliquis: Tanta (1539A)mala inimicus meus mihi fecit, ut eum nulla ratione possim diligere. Attendis quid fecerit tibi homo, et non attendis quid tu feceris Deo? Si conscientiam tuam diligenter discutis et inquiris, sine ulla compensatione majora peccata committis in Deum, quam in te commiserit homo. Et quia forte vis ut tibi Deus dignetur dimittere multum, cur tu non acquiescis dimittere parum? Vos autem fratres quia quotidie dicitis Deo in oratione, dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris, dimittite, et dimittetur vobis (Luc. VI). Ipsa enim veritas clamat terribiliter et dicit: Si vos non dimiseritis hominibus peccata eorum, nec Pater vester coelestis dimittet vobis peccata vestra (Matth. VI). Imitemur ergo sanctos martyres in fide, in humilitate, in mansuetudine, in (1539B)patientia, in longanimitate, in dilectione, et sic poterimus ipsos martyres apud Dominum habere intercessores, ita ut peccata nostra deleantur, et praemia nobis aeterna conferantur, praestante Domino nostro, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LXXIV. DE UNO MARTYRE.(Ex Opp. beati Chrysostomi.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum, etc. (Matth. X).
Peragrarunt a Domino missi apostoli orbem terrarum, et infirmum eum invenientes, ad sanitatem reduxerunt, et in tribulatione et in ruina positum, ad (1539C)stabilitatem revocaverunt. Non scuta moventes, non arcus tendentes, non sagittas mittentes, non pecuniam largientes, non eloquentiam confidentes, sed erant nudi quidem saeculo, sed induti Christo; pauperes, sed divites; pecunia indigentes, sed regnum coelorum possidentes; non humana solatia habentes, habentes autem Dominum suum. Ego, inquit, vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). Peragrarunt universum orbem terrarum, oves simul cum lupis. Quis vidit? Quis audivit? Dicit, Mittam vos ut oves in medio luporum. Quis unquam pastor oves mittit in medio luporum, sed magis si viderit lupos, congregat oves? At vero Christus contraria fecit. Oves ad lupos direxit, et vulneratae a bestiis non sunt, sed (1539D)magis lupi ad ovium mansuetudinem sunt conversi. Et ut ne dicerent illi, oves sumus, et mittis nos in escam luporum, timorem illorum uno sermone abstulit. Non dixit, ite: nec enim eorum virtute mittebat eos; sed ecce ego mitto vos. Infirmi quidem vos, sed qui mittit potens est. Quis es tu? Ego sum qui coelum extendi, qui terram fundavi, qui mare infrenavi, qui mortem dissolvi, qui chirographum quod contra vos erat, cruci affixi, qui veterem legem immutavi, qui vos ad pristinam patriam revocavi, qui fortia dissolvo, et dissoluta conforto. Quid mari fortius? Sed parva arena intolerabilem illius impetum retundit et continet. Ecce, inquit, ego mitto vos, qui mortis et vitae habeo potestatem, qui de coelo descendi. Ecce ego mitto vos quasi oves in medio luporum. Tanquam (1540A)murus quidam bestiae fiebam ovibus, ut nec fuga conservarent salutem circumvallati undique. O virtus mittentis in medio luporum oves. In circuitu lupi, et mutati sunt lupi, et facti sunt oves. Nec enim natura, sed voluntate lupi erant. Ecce ego mitto vos. Quid ergo nobis praecipis? Estote prudentes sicut serpentes, et simplices ut columbae. Cavete autem ab hominibus, tradent enim vos in conciliis, etc. Serpens etsi millies vulneretur, caput autem suum salvet, totus est sanus. Sic et tu si pecuniam adversarius tollere vult, libens cede. Et si omnes facultates auferre conatur, dimitte. Et si ipsam temporalem vitam tuam extorquere cupit, ne resistas. Tantummodo fidei tuae simplicitatem custodi, illa illaesa manente, universa ingruentia mala facillima erunt. (1540B)Nudus existi de ventre matris tuae, nudus et ibis. Sed forsitan in exsilium mitteris tu dicito: Domini est terra, et plenitudo ejus (Psal. XXIII). Sed forsitan mors occupabit: non est timenda, quia transitus est. Tantummodo fidem serva, thesaurum indeficientem, divitias sempiternas. Horum quae dico, beati martyres testes sunt tui, qui fidem non perdiderunt, et post excessum de corpore fortiores sunt vivis. Propterea, inquit, homo factus, propterea carnem indui, ut orbem universum salvarem. Multum enim Deo chara est Ecclesia, non muris circumdata, sed fide circumsepta. Propter Ecclesiam namque extensum est coelum, diffusum est mare, distentus est aer, terra fundata est, paradisus plantatus, et mirabilia multa facta sunt: pelagus scindebatur, (1540C)et iterum consuebatur; petra findebatur, et iterum jungebatur; manna pluebat de coelo, et tanquam pruinosa apponebatur mensa. Propter Ecclesiam prophetae, propter Ecclesiam apostoli. Et quid plura dicam? Propter Ecclesiam unigenitus Filius Dei, homo factus est, sicut dicit Paulus: Qui proprio Filio suo non pepercit (Rom. VIII), ut Ecclesiae mederetur, sanguinem Filii fudit propter Ecclesiam. Hic sanguis irrigat Ecclesiam. Et plantaria ejus marcescere non possunt, nec amittunt folia arbusta ejus. Non subjacet necessitati temporis, nec est conditioni obnoxia, ut per aestatem coma foliorum tegat, hieme autem amittat. Non tenetur temporum qualitate, sed sancti Spiritus eam gubernat gratia. (1540D)Et ideo non senescit, nec contrahitur, et multis impugnationibus non opprimitur. Quanti enim ab initio impugnaverunt Ecclesiam, cum fidei semina jacerentur, et arma contra eam commota sunt? Sed quanto impugnabatur, tanto clarior reddebatur. Sed nunc quidem propter Dei gratiam et reges et duces et milites, ac universus orbis fide repletus est. Nam in principio, et, ut ita dicam, incunabulis Ecclesiae, reges fuere impii, duces insani, populus seditioni deditus. Edicta judicum undique dabantur, arae incendebantur daemonibus, fumus et odor pessimus ipsum maculabat aerem. Terra coinquinabatur sanguine, daemones debacchabantur, diabolus dominabatur. Pater abdicabat filium, filius inhonoraba patrem. Natura quidem scindebatur, sed pietas not (1541A)dividebatur. Ubi sunt nunc qui audebant Ecclesiae contraire? Quando novella erat, in nullo potuit laedi: et nunc quando usque ad coelum pervenit, aestimas eam posse superari? Et tunc quidem cum undecim essent apostoli, nullus eos superare potuit, sed pauci homines totum ceperunt mundum: et nunc quando terra et mare et orbis terrarum, et inhabitabiles regiones, et civitates et omnes fines terrae pietate repleti sunt, putas eam te posse tenere? Sed non poteris. Christus enim propter eam passus est, portae inferi non praevalebunt adversus eam. Facilius coelum exterminari potest, et terra perire, quam aliquid mali pati Ecclesia. Quis est qui haec dicit? Ipse Christus loquitur: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt (Matth. XXIV). (1541B)Bene. Verbum enim Dei ipso coelo validius est, quia coelum opus verbi est. Dixit quippe Deus, Fiat coelum, et verbum in opus apparuit. Currebat natura: nemo impediebat, quia naturae Dominus imperabat, qui facere et immutare potest. Ego eam aedificavi, qui coelum statui. Sed propter coelum non fudi sanguinem, propter coelum crucifixus non sum, nec propter coelum coeleste corpus accepi. Et quid dicam coeli? Angelorum corpus non assumpsi, ut discas quoniam coelo et angelis et omni creatura honorabilior Ecclesia est. Ideo coelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt. Adsit gentilis, adsit Judaeus: si haec inania sunt verba, redarguant. Si autem veritas est quae dicta sunt, adorent virtutem Dei. Dicit Christus: Coelum et terra transibunt, (1541C)verba autem mea non praeteribunt. Facilius est coelum praeterire, et terram devorari, quam verba mea excidere. Quae autem sint verba, adducamus in medium, videamus ne forte interceperint. Non dubitabundos, sed haereticos obcludo. Quae ergo sunt verba? Coelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt. Qui sermones? Quae verba? Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam (Matth. XVI). Super hanc petram, non dixit super Petrum. Non enim super hominem, sed super fidem aedificavit Ecclesiam suam. Quid autem erat fides? Tu es Christus Filius Dei vivi. Petram vocavit Ecclesiam suscipientem fluctus, et non titubantem. Etenim (1541D)Ecclesia suscipit quodammodo tentationes, non tamen vincitur. Quid est super petram? Hoc est, super confessionem Petri, super sermones pietatis. Sed forsitan interrogabis, utrum haec aedificatio suscipiat lapides aut ligna, aut ferrum? Non, inquit: Nec enim est sensibilis aedificatio. Quod si talis esset, dissolveretur tempore. Confessionem autem pietatis, neque daemones, neque ulla creatura vincere potest. Testantur martyres quorum latera radebantur, sed fides non frangebatur. O nova rerum materies! Paries effoditur, et thesaurus non aufertur. Caro scinditur, et fides non rumpitur. Talis quippe est martyrum virtus. Etenim super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Attendite diligentius verbo: (1542A)Portas inferi, pericula vocat quae mortem pariunt. Quid ergo? In inferno intravit quisque quando periclitatur? Etiam. Sicut enim portae introitus civitatum sunt, sic pericula introitus mortis sunt. Et cur, inquit, non prohibet tentationes? Ut ostendat virtutem ejus. Si nemo eam impugnare posset, dicere poterant: Quoniam si impugnaretur, utique vinceretur, propterea permitto eam impugnari, non ut imbecillitas repugnantium, sed fides victoriae imputetur. Et portae inferi, non dixit non appropiabunt ei, sed non praevalebunt adversus eam. Quid ergo? Impugnabitur quidem, non tamen vinci poterit, tempestates suscipit Ecclesia, sed non demergitur; jacula in eam mittuntur, sed non perforatur; machinamenta praeparantur, sed turbis non eliditur. (1542B)Et quid dico Ecclesiam? Unum sermonem locutus est piscator, et sicut turris immobilis perseverat. Tu es, inquit, Christus Filius Dei vivi. Quanti tyranni verbum hoc delere conati sunt, sed non potuerunt? supra petram enim fundatum erat. Considera tyrannos, reges, diademata, gladios acutos, bestiarum dentes mortem minantes, caminos, sartagines, ferreas manus et uncos, et omnia machinamenta parata. Et pharetram quidem suam evacuavit diabolus, sed nihil laesit Ecclesiam: portae enim inferi non praevalebunt adversus eam. Testatur res ipsa, testatur eorum quae fiunt astipulatio, quanti impugnarunt, et nemo praevaluit. Et impugnatores quidem taciturnitati et oblivioni sunt dati, Ecclesia autem quotidie virtutibus augmentatur. Ubi nunc Claudius? (1542C)ubi Nero? ubi Tiberius? Nomina sunt nuda, eorum autem nemo, nec ulla eorum mentio. Et quia Ecclesiam impugnarunt, ideo et memoriam perdiderunt. Ecclesia autem clarior resplendet. Ubicunque ieris, ad Indos, ad Mauros, ad Britannos, ad Hispanos, usque ad ultimos terrarum fines, invenies, In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum (Joan. I), et universa religione plena. Ante hoc enim universa erant impietate repleta. Nunc autem non solum civitates religione florent et fide Christi, sed etiam eremus in nomine Domini gloriatur. Antea namque et reginae in conviviis virorum saltabant, sicut filiam Herodiadis fecisse legimus (Marc. VI): nunc vero vix famula dignatur hoc facere. Antiquitus gentis Persarum filii (1542D)parentibus sociabantur connubio, et soror fratri jungebatur impune: nunc vero virginitatem appetunt. Ante hoc autem erat quaedam gens, quae humanis vescebatur carnibus: nunc jejuniis reficiunt animam suam. Massagetae et Berbices miseros putant, qui aegrotatione moriantur. Et parentes, cognatos, propinquos, cum ad senectutem venerint, jugulatos devorant, rectius esse dicentes, ut a se potius quam a vermibus consumantur. Nunc vero post passionem Christi et resurrectionem ejus, abstinentiae et castitati devote militant Christo, et prope omnes gentes paratae sunt pro nomine Domini fundere sanguinem suum. Ante hoc impii et persecutores erant reges, nunc vero ad coelum proferunt pietatem, et ingredientes (1543A)limina Ecclesiae, deponunt coronam, et crucem Christi in suis depingunt frontibus. Foris arma, hic mysteria; foris scuta, hic sacramentorum celebratio. Theodosii filius, et pater Theodosii, religione ac pietate insignes. Ideoque pro his omnibus gratias agamus Domino, per Christum Jesum Dominum nostrum, cui est gloria, et potestas, et Spiritui sancto, per immortalia saecula saeculorum, Amen.
HOMILIA LXXV. ITEM DE UNO MARTYRE(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Si quis venit ad me, et non odit patrem suum et matrem, et uxorem et filios, et fratres et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus, etc. (1543B)(Luc. XIV).
Si consideremus, fratres charissimi, etc. Reliqua vide Operum sancti Gregorii tomo II, Patrologiae LXX, col. 1275
HOMILIA LXXVI. ITEM DE UNO MARTYRE.(Ex beati Hilarii in Matthaeum expositione, cap. X.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Nolite arbitrari quia venerim pacem mittere in terram: Non veni pacem mittere, sed gladium, etc. (Matth. X).
Quae ista divisio est? etc. Reliqua vide Operum sancti Hilarii tomo I, Patrologiae IX, col. 975.
HOMILIA LXXVII. ITEM DE UNO MARTYRE.(Ex Opp. sancti Gregorii papae.) (1543C)In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me, etc. (Luc. IX).
Quia Dominus ac Redemptor noster, etc. Reliqua vide Operum sancti Gregorii tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1232.
HOMILIA LXXVIII. ITEM DE MARTYRIBUS.(Ex Leone papa [?].) Quotiescunque, fratres charissimi, sanctorum martyrum solemnia celebramus, ita ipsis intercedentibus exspectemus a Domino consequi temporalia beneficia, ut ipsos martyres imitando, accipere mereamur aeterna. Ab eis enim sanctorum martyrum in (1543D)veritate festivitatum gaudia celebrantur, qui ipsorum martyrum exempla sequuntur. Solemnitates enim martyrum, exhortationes sunt martyriorum, ut imitari non pigeat, quod celebrare delectat. Sed nos volumus gaudere cum sanctis, et tribulationem mundi nolumus sustinere cum illis. Qui enim sanctos martyres, vel in quantum potuerit, imitari noluerit, ad eorum beatitudinem non poterit pervenire. Sic enim apostolus Paulus praedicat, dicens: Si fuerimus socii passionum, erimus et consolationum (II Cor. I). Et Dominus in Evangelio: Si mundus vos odit, scitote quia me priorem vobis odio habuit (Joan. XV). Recusat esse in corpore, qui odium mundi non vult sustinere cum capite. Sed dicit aliquis: Et quis est qui possit beatorum martyrum vestigia (1544A)sequi? Huic ego respondeo, quia non solum martyres, sed ipsum Dominum cum ipsius adjutorio, si volumus, possumus imitari. Audi non me, sed ipsum Dominum generi humano clamantem: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI). Audi et beatum Petrum apostolum admonentem: Christus pro nobis passus est, relinquens vobis exemplum, ut sequamini vestigia ejus (I Petr. II). Ecce Christus dicit, discite a me; beatus Petrus dicit, ut sequamini vestigia ejus. Similiter Paulus apostolus clamat: Imitatores Dei estote, sicut filii charissimi (Eph. V). Quid ad haec respondebimus fratres? vel quam excusationem habere poterimus? Si tibi aliquis dicat, ut virtutes quas fecit Dominus, debeas imitari, justa potest esse excusatio tua, quia virtutes et miracula (1544B)facere non omnibus datum est. Juste et caste vivere, et charitatem cum omnibus custodire, ex adjutorio cunctis praeceptum est. Nam et ipse Dominus non dixit, discite a me mortuos suscitare, supra aquas siccis pedibus ambulare. Non hoc dicit. Sed quid ait? Quia mitis sum et humilis corde. Et iterum: Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos, atque orate pro persequentibus et calumniantibus vos, ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est, qui solem suum oriri facit super bonos et malos (Matth. V). Et iterum: Estote et vos perfecti, sicut et Pater vester coelestis perfectus est (Ibid.). Et licet sint alia multa in quibus debeamus Dominum et beatos martyres imitari, ista tamen duo praecipua sunt, id est, ut mites simus et humiles corde, et inimicos nostros (1544C)toto affectu diligamus. De diligendis inimicis, fratres charissimi, nullus unquam in veritate se poterit excusare. Poterit mihi aliquis dicere, non possum jejunare, non possum vigilare, nunquid potest dicere, non possum diligere? Potest dicere, non possum res meas totas pauperibus erogare, et in monasterio Deo servire; nunquid potest dicere, non possum diligere? Si dixeris, quia non possum a vino et carnibus abstinere, credimus tibi. Si autem dixeris, quod non possis in te peccantibus indulgere, omnino non credimus, quia nulla nobis remanet excusatio, dum non de cellario, sed de corde istam eleemosynam jubemur implere, ut per viam vitae ad aeternam patriam mereamur pervenire. Duobus enim praeceptis, id est, (1544D)diliges Dominum Deum tuum, et diliges proximum, quasi duobus spiritualibus pedibus, si per viam verae charitatis volumus currere, ad coelestem possumus patriam feliciter pertingere. Istis pedibus currebat Paulus apostolus, quando dicebat: Ego igitur sic curro, non quasi in incertum (I Cor. IX). Qui ergo dilexerit inimicos suos, illud in eo impletur quod dixit Dominus, videlicet: Ut sitis filii Patris vestri, qui in coelis est (Matth. V). Elige modo quod tibi placuerit. Si inimicos dilexeris, non solum amicus, sed etiam filius Dei esse mereberis. Si vero inimicos amare nolueris, propitium Deum habere non poteris, quia scriptum est: Qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. III). Et iterum: Qui odit fratrem suum, in tenebris est, et in tenebris ambulat, et nescit quo eat, (1545A)quoniam tenebrae obcaecaverunt oculos ejus (I Joan. II). Et iterum alia scriptura est: Itinera eorum qui injuriam retinent, Dominus labefacit in mortem. Nunquid haec verba mea sunt, fratres charissimi? De catholicis libris et sanctis libris proferuntur. Ut ergo ne homicidae simus, ne in tenebris remaneamus, studeamus non solum amicos, sed etiam inimicos diligere, ut pium et misericordem Dominum possimus secundum cautionis suae vinculum libera conscientia convenire. Ipse enim dixit: Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester coelestis peccata vestra. Si autem non dimiseritis, nec Pater vester dimittet vobis peccata vestra (Matth. VI). Diligenter attendite fratres, et scitote aliud esse in Deum peccare, aliud in hominem. Quando enim in (1545B)nos peccant homines, si poenitentibus veniam non indulgemus, peccatum incurrimus. Quando aliquis in Deum peccaverit, si sine grandi districtione indulgere voluerimus, participes nos peccatis eorum efficimur. Dicit ergo Dominus: Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester coelestis peccata vestra. Rogo, fratres, quid dulcius dici potest? In potestate nostra posuit, qualiter in die judicii judicemur. Non dixit, vade in orientem, quaere justitiam; naviga usque in occidentem, ut accipias indulgentiam. Dimitte inimico tuo, et dimittetur tibi; indulge, et indulgebitur tibi; da, et dabitur tibi. Nihil a te extra te quaeritur. Ad teipsum et ad conscientiam tuam te Deus dirigit. In te enim posuit quod requirit. Non itaque medicamenta vulneribus (1545C)tuis longe habes inquirere. Peccatorum tuorum indulgentiam si vis, intus in cellario cordis tui poteris invenire. Sed dicit aliquis: Tanta mala me inimicus meus compulit sustinere, ut eum nulla ratione possim diligere. Attendis quid tibi fecerit homo, et non attendis quid tu feceris Deo. Si conscientiam tuam diligenter discutis et inquiris, sine ulla compensatione majora tu commisisti in Deum peccata, quam in te commiserit homo. Et qua fronte vis ut tibi Deus dignetur dimittere multum, cum tu non acquiescis dimittere parum? Sed si haec quae supra diximus spiritualia medicamenta, sicut Deo propitiante consuevistis, libenter accipitis, et in armario sanctae conscientiae vestrae reconditum diligentissime custoditis, auxiliante Domino venena diaboli non (1545D)timebitis, et per odium vel iracundiam aut nunquam vobis amara vulnera ingeruntur, aut si forte subrepserint, cito per charitatem pristinam revocantur, praestante Domino nostro Jesu Christo, cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LXXIX. ITEM DE MARTYRIBUS.(Ex Haymone.) In illo tempore descendens Jesus de monte, stetit in loco campestri, et turba discipulorum ejus, et multitudo copiosa plebis, etc. (Luc. VI).
Non solum per mysterium incarnationis de coelo in terram descendens Dominus Jesus Christus, humanae infirmitati condescendere dignatus est, sed (1546A)etiam in sanctis suis sermonibus ad humanam ignorantiam instruendam, ita doctrinam suam temperavit, ut non solum perfecti, sed etiam minus perfecti cibum vitae invenire possent. Denique ut supra evangelista retulit, cum ascendisset in montem, secuti sunt eum ejus discipuli; ubi cum perfectiora mandata quasi capere valentibus dedisset, nolens propter eos simpliciores turbas relinquere, iterum descendens de monte, stetit in loco campestri. In quo suo facto ostendit, in praedicatione juxta capacitatem auditorum temperandum esse sermonem doctorum. Mons enim in hoc loco perfectiorem significat doctrinam loca vero campestria, humiliorem praedicationem atque communiorem. Qui enim tales sunt, ut cum apostolis audire possint: Vobis datum (1546B)est nosse mysterium regni Dei (Matth. XIII), sublimius instruendi sunt. Qui vero propter mentis infirmitatem, ad altiorem non possunt ascendere doctrinam, minimis praeceptis sunt erudiendi, ut qui idonei nequaquam existunt ad facienda bona, saltem non sint proclives ad perpetranda mala. Quod alibi Dominus suo exemplo ostendit, cum cuidam quaerenti, Magister, quid faciendo vitam aeternam possidebo? quasi in convallibus moranti respondit: Mandata nosti? Non occides, non moechaberis, non falsum testimonium dices, non concupisces rem proximi tui, honora patrem et matrem. Sed illo respondente, Haec omnia custodivi a juventute mea, ostendit ei montem perfectioris doctrinae, dicens: Adhuc unum tibi deest: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia quae habes, et da (1546C)pauperibus, et habebis thesaurum in coelo, et veni, sequere me. Sed quia hunc montem difficile qui saeculi divitiis onerati sunt, ascendere possunt, subjunctum est illico: Ille autem abiit tristis, quia multas habebat possessiones (Matth. XIX, Luc. XVIII). Hujus quoque exemplum Paulus apostolus secutus est, quando cum discipulis montem ascenderat, quibus dicebat: Sapientiam loquimur inter perfectos (I Cor. II). Quasi cum quibusdam inaequalibus morabatur quando dicebat: Ego, fratres, non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus; tanquam parvulis in Christo lac vobis potum dedi, non escam (I Cor. III). Non enim omnes omnia capiunt, neque enim omnes aequaliter instruuntur. Aliter quippe admonendi sunt superbi, aliter humiles; aliter casti, aliter adulteri; (1546D)aliter ebriosi, aliter sobrii; aliter viri, aliter feminae; aliter conjugati, aliter virgines; aliter pii, aliter impii; aliter contemptores mundi, aliter amatores; aliter pacifici, aliter discordes; aliter sua dantes, aliter aliena rapientes; ut et isti audiant de promissione aeternae vitae quod ament, et illi de supplicio aeterno quod timeant. Saepe etenim quod uni morbo prodest, alteri nocet. Et venenum cum sit mors hominis, vita est serpentis; et levis sibilus equos mitigat, catulos instigat. Juxta hoc ergo exemplum doctores suam praedicationem debent temperare, ut et perfecti inveniant quod semper discant, et infirmi talia audiant, in quibus non refugiant. Quod suo nobis exemplo beatus patriarcha Jacob ostendit, qui (1547A)cum oves avunculi sui Laban pasceret, et varia quaeque pro mercede recepturus esset, tulit virgas populeas et amygdalinas, quas ex parte decorticavit, et ex parte cum corticibus reliquit, posuitque eas in canalibus tempore quo ducebantur ad aquandum oves, ut in earum aspectu conciperent varios fetus (Gen. XXX). Jacob enim pastor ovium, pastores significat animarum, quorum primo dictum est. Si diligis me, pasce oves meas (Joan. XXI). Aqua autem Scripturam sanctam significat, juxta illud Salomonis: Aqua profunda verba ex ore viri, et torrens redundans fons sapientiae (Prov. XVIII). Virgae autem variae, sententiae sunt Scripturarum. Ducuntur ad aquandum oves, cum ad audiendum verbum Dei conveniunt fideles. Cumque ex eloquiis divinis diversae (1547B)sententiae ad medium proferuntur, quasi virgae in canalibus ponuntur. Quae ex parte decorticandae sunt, et ex parte cum corticibus relinquendae, quia, ut diximus, perfectiores allegorico sensu instruendi, simplices vero et minus intelligentes, juxta veritatem historiae sunt pascendi. Unde et Dominus cum discipulos in monte docuit, et turbas in convallibus curare voluit, ostendit ut illi qui ex doctrina verborum credere non poterant, saltem ex virtutibus miraculorum crederent. Quod, ut diximus, suo Dominus exemplo declaravit, quando descendens de monte, stetit in loco campestri, et turba discipulorum ejus, et multitudo copiosa plebis ab omni Judaea et Jerusalem, et maritima Tyri et Sidonis, qui venerant ut audirent eum. Maritima enim hic Magni maris loca (1547C)intelligere debemus, maxime cum Tyrus et Sidon, quae in corde maris sitae sunt, memorantur. In quo loco cognoscimus, quia virtutes ejus non solum ad Judaeorum regnum, sed etiam ad vicinas et exteras regiones pervenerant, quando omnes concurrebant, non solum ut audirent verbum Dei, sed ut sanarentur a languoribus suis. Unde et subditur, Et omnis turba quaerebat eum tangere, quia virtus de illo exibat, et sanabat omnes. Multi enim eum tangere cupiebant, a quo omnis virtus procedit, et qui est Dei virtus et Dei sapientia, et in quo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter (Col. II). Et ideo quia de illo omnis virtus exibat, omnes volebant eum tangere. Nam et supra tangendo leprosum curaverat, (1547D)et nunc omnis turba quaerebat eum tangere, ut intelligamus quia tactus ejus sanitas est. Quod experta est illa mulier, quae sanguinis fluxum patiebatur duodecim annis, et cum tetigisset fimbriam vestimenti ejus, statim sanata est ab infirmitate sua (Luc. VIII). Ad cujus tactum virtus de illo exibat intantum, ut quasi nescius Dominus quaereret, Quis me tetigit? Et discipuli ejus ad eum: Rabbi, turbae te comprimunt et affligunt, et dicis, quis me tetigit? Et ille: Tetigit me aliquis, nam et ego novi virtutem de me exisse. Spiritualiter vero Christum tangit, qui eum verum Deum credit, et recta fide confitetur. At vero pagani, Judaei, et haeretici Christum minime tangunt, quia eum verum Deum credere contemnunt, et fide recta hunc confiteri nolunt. Unde et Mariae (1548A)quae Dominum resurrexisse non credebat, sed eum mortuum inter mortuos quaerebat, volenti illum tangere, dictum est: Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem meum (Joan. XX). Ac si diceret: Quia manu fidei me tangere noluisti, manu corporis me tangere noli. Curatio vero daemonum, non solum per ejus praesentiam fiebat, sed etiam per invocationem ipsius nominis in sui absentia, sicut discipuli quoque Domino gaudentes dicunt: Domine, in tuo nomine etiam daemonia nobis subjiciuntur (Luc. X). Sequitur, Et ipse elevatis oculis in discipulos, dicebat: Beati pauperes, quia vestrum est regnum Dei. Etsi generaliter Dominus omnibus loquebatur, specialiter in discipulos oculos levavit, quos majori gratia digniores fecit. Elevatio quippe oculorum Christi, (1548B)amplioris misericordiae munera significat. Et in discipulos oculos levavit, quos specialius virtutibus ditavit, juxta quod alibi legimus: Quia cum dixisset ei quidam, ecce mater tua et fratres tui foris stant, quaerentes loqui tecum, ipse elevatis oculis in discipulos suos, dicebat: Ecce mater mea, et fratres mei (Marc. III). Quid autem elevatis oculis dicat, audiamus: Beati pauperes, quia vestrum est regnum Dei. Et quae virtus talem inter reliquas beatitudines tenere debet principatum, nisi spontanea paupertas? Ex ipsa enim caeterae virtutes exordium quoddam et originem sumunt. Sicut denique ex una radice arboris multi rami et folia prodeunt, sic ex spontanea paupertate multae virtutes generantur. Qui enim spontaneam amat paupertatem, erit misericors per largitatem, (1548C)et non tenax per avaritiam. Erit consequenter et mitis, quia divitias non quaerit per jactantiam, qui paupertatem diligit cum humilitate, erit etiam pacificus, quia non erit occasio rixandi, ubi non est voluntas acquirendi. Habebit etiam et cordis munditiam, quia sicut illi qui divitias diligunt, turbulenti sunt animo, ita qui spontaneam paupertatem amant, solliciti sunt quae Dei sunt, quomodo placeant Deo. Sed illud diligenter considerandum, quia illa paupertas laudabilis est, quae aut habere non cupit, aut si forte habet, propter Deum distribuenda relinquit. Unde evangelista ut hanc paupertatem ad beatitudinem pertinere ostenderet, cum additamento ait: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum (1548D)coelorum (Matth. V). Alii enim sunt pauperes spiritu et rebus, alii nec rebus nec spiritu, alii rebus et non spiritu, alii spiritu et non rebus. Rebus sunt pauperes et non spiritu, qui nihil habentes, multa habere concupiscunt. Spiritu sunt pauperes et non rebus, sicut illi qui secundum Apostolum, tanquam nihil habentes, et omnia possidentes sunt (II Cor. VI), quales fuerunt Abraham, Jacob, et David, qui regali solio sublimatus erat, pauperem se ostendit spiritu, dicens: Ego autem mendicus sum et pauper (Psal. XXXIX). Et iterum. Egens sum, et in laboribus a juventute mea (Psal. LXXXVII). Nec rebus nec spiritu sunt pauperes, divites superbi, qui facultatibus locupletati, nihilominus mente sunt turgidi. De quibus dicitur in psalmo: Ecce ipsi peccatores et abundantes (1549A)in saeculo, obtinuerunt divitias (Psal. LXXII). Rebus et spiritu sunt pauperes perfecti monachi, qui propter Deum omnia relinquentes, nec corporis proprii potestatem in suo arbitrio relinquunt: et ideo quanto hic propter Deum pauperiores, tanto in futura vita sunt ditiores, juxta promissionem Domini dicentis: Omnis qui reliquerit domum, agros, patrem et matrem, fratres et sorores, uxorem et filios propter me, centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit (Matth. XIX). Beati qui nunc esuritis, quia saturabimini. Quid esurire vel sitire debeant, qui ad beatitudinem pervenire desiderant, alius evangelista manifestius declarat, dicens: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur (Matth. V). Justitiam quippe esurire et sitire, est praecepta (1549B)Dei libenter audire, et libentius opere implere. Tales enim saturabuntur, quando ad videndum Deum, cujus hic mandata cum magna mentis esurie susceperunt, perducentur, dicentes cum psalmista: Ego autem in justitia apparebo in conspectu tuo, satiabor dum manifestabitur gloria tua (Psal. XVI). Unde Salomon ait: Diligite justitiam qui judicatis terram (Sap. I). Beati qui nunc fletis, quia ridebitis. Beati dicuntur flentes, non illi qui flent propter temporalium damna commodorum, propter amissionem charorum, sed qui flent propter remissionem peccatorum, vel pro exspectatione regni coelorum, qui veraciter cum psalmista dicere possunt: Deus, vitam meam annuntiavi tibi, posuisti lacrymas meas in conspectu tuo (Psal. LV). Et iterum: Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac (1549C)nocte, dum dicitur mihi quotidie, ubi est Deus tuus (Psal. XLI). Tales enim ridebunt quando implebitur illud quod Dominus ait: Nunc quidem tristitiam habetis, iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum nemo tollet a vobis (Joan. XVI). Risum autem hic pueriliter accipere non debemus, sed mentis exsultationem et gaudium. Unde et Sara ex repromissione prolis laetabunda ait: Risum mihi fecit Deus (Gen. XXI). De quo per beatum Job dicitur: Et os veracium implebitur risu (Job. VIII). De quo etiam risu in laudibus Ecclesiae dicitur: Accinxit fortitudine lumbos suos, et ridebit in die novissimo (Prov. XXXI). Quia vero per humilitatis meritum pervenitur ad martyrii praemium, recte post alias beatitudines subinfertur: Beati eritis cum vos oderint homines, (1549D)et cum separaverint vos, et exprobraverint, et ejecerint nomen vestrum tanquam malum propter Filium hominis. Ubi ostenditur quia persecutio pravorum non est timenda, sed potius cum affuerit toleranda, quia sicut dixit Jacobus apostolus, Beatus vir qui suffert tentationem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitae, quam repromisit Deus diligentibus se (Jac. I). Verum subtilius discutiendum est, quia non nos ad nostram persecutionem pravos homines commovere debemus, sed potius cum justitia et rectitudine quantum possumus, cum fuerint commoti, mitigare. Quod si quiescere noluerint, magis persecutionem tolerandam, quam justitiam relinquendam. Quod alius evangelista manifestius declarat, (1550A)dicens: Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. V). Sustinent enim multas tribulationes homicidae, adulteri, fures, alienarum rerum invasores. Nec tamen talis persecutio ad beatitudinem perducit, quae propter justitiam sustinetur. Unde nos admonet beatus Petrus, dicens: Nemo vestrum patiatur quasi homicida, aut fur, aut adulter, aut rapax. Si autem ut Christianus, non erubescat, sed glorificet Deum in isto nomine (I Pet. IV). Et quis est qui vobis noceat, si boni aemulatores fueritis? Sed et si quid patimini propter justitiam, beati (I Pet. III). Unde recte Salvator concludit dicens: Gaudete in illa die, et exsultate, ecce enim merces vestra multa est in coelo. Non enim dolendum est in persecutionibus, sed (1550B)potius gaudendum, quia quanto hic quisque propter justitiam durius affligitur, tanto dulcius in coelo remunerabitur. Unde et Jacobus admonet, dicens: Omne gaudium existimate, fratres, cum in tentationes varias incideritis, scientes quod probatio fidei vestrae multo pretiosior est auro quod per ignem probatur (Jac. I). Et alia scriptura: Vasa figuli probat fornax, et homines justos tentatio tribulationis (Eccli. XXVII). Hinc et Salvator cum discipulos ad persecutionem tolerandam hortaretur, sui exemplum posuit, dicens: Si me persecuti sunt, et vos persequentur; si sermonem meum servaverunt, et vestrum servabunt. Et iterum: Si de mundo fuissetis, mundus quod suum erat diligeret; quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de munao, propterea odit vos mundus (Joan. XV). (1550C)Quapropter studeamus juxta Domini praeceptum vel exemplum, saeculi hujus cunctas adversitates aequanimiter ferre, scientes quia si electi sumus ab eo, non ad gaudia mundi, sed sicut ipse missus est a Patre, quem pro humani generis redemptione incarnari constituit, ad passiones mittitur in mundum. Inter scandala igitur persecutorum tolerantia sit passionum, terrena desideria quae separant a Deo, fugientes, ut coelestia mereamur consequi praemia. Amen.
HOMILIA LXXX. ITEM DE MARTYRIBUS.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Cum audieritis praelia et seditiones, nolite terreri. Oportet (1550D)primum haec fieri, sed nondum statim finis. Tunc dicebat illis: Surget gens contra gentem, et regnum adversus regnum, et terraemotus magni erunt per loca, et pestilentiae, et fames, terroresque de coelo, et signa magna erunt, etc. (Luc. XXI).
Quia longius ab urbe digressi sumus, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1259.
HOMILIA LXXXI. ITEM DE MARTYRIBUS.(Ex sancto Augustino, in libro cui titulus: De Sermone Domini in Monte secundum Matthaeum.) In illo tempore videns Jesus turbas, ascendit in montem; et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli (1551A)ejus; et aperiens os suum, docebat eos, dicens: Beati pauperes spiritu, etc. (Matth. V).
Sermonem quem locutus est Dominus noster Jesus Christus in monte, sicut in Evangelio secundum Matthaeum legimus, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1229.
HOMILIA LXXXII. ITEM DE MARTYRIBUS.(Ex ven. Bedae in Lucae Evangelium expositione, lib. IV.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Attendite a fermento Pharisaeorum, quod est hypocrisis, etc. (Luc. XII).
Ad hoc fermentum pertinent omnia quae recumbens (1551B)apud Pharisaeum superius disputaverat Dominus, etc. Reliqua vide Operum ven. Bedae tomo III, Patrologiae XXXV, col. 487.
HOMILIA LXXXIII. ITEM DE MARTYRIBUS.(Ex beati Hieronymi in Evangelium Matthaei Commentariis, lib. I, cap. X.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Nihil opertum quod non reveletur, et nihil occultum quod non sciatur, etc. (Matth. X).
Et quomodo in praesenti saeculo multorum vitia nesciuntur? etc. Reliqua vide Operum sancti Hieronymi tomo VII, Patrologiae XXVI, col. 65.
HOMILIA LXXXIV. DE CONFESSORIBUS.(Ex Opp. beati Fulgentii.) (1551C)Dominicus sermo, etc. Reliqua vide inter Opera sancti Fulgentii, Patrologiae tomo LXV, col. 719.
HOMILIA LXXXV. ITEM DE CONFESSORIBUS. In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Homo quidam peregre proficiscens, vocavit servos suos, et tradidit illis bona sua, etc. (Matth. XXV).
Lectio sancti Evangelii, fratres charissimi, etc. Reliqua vide Operum sancti Gregorii tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1106.
HOMILIA LXXXVI. ITEM DE CONFESSORIBUS.(Ex Haymone.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam (1551D)hanc: Homo quidam peregre proficiscens, vocavit servos suos, et tradidit illis bona sua, etc. (Matth. XXV).
In similitudinibus quas ad ignorantiam nostram instruendam Dominus proposuit, sollicite considerandum est, quia sic quaedam ad nostram proponuntur admonitionem, ut specialiter ad ipsum Dei et hominum pertineant mediatorem. Quod in hujus lectionis serie comprobatur, cum dicitur: Homo quidam peregre proficiscens, vocavit servos suos, et tradidit illis bona sua. Homo enim iste per similitudinem Dominus Jesus Christus accipiendus est, qui cum sit Deus ante saecula, homo factus est in fine saeculorum, de quo scriptum est: Homo factus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus (Psal. LXXXVI). (1552A)Iste autem homo peregre profectus est, quando carnem suam quam ex hominibus assumpsit, ascendendo in coelum elevavit. Ex eo enim tempore quo primo homini dictum est: Terra es, et in terram ibis (Gen. III), locus proprius carnis, terra est. Sed iste homo peregre profectus est, quia caro quam assumpsit, non corruptionem vidit, sed post resurrectionem in coelos ascendit. Hujus hominis servi, homines sunt, quos ad serviendum sibi, seque laudandum rationabiles condidit. Huic autem homini servire, summa libertas est; ab ejus servitute recedere, turpissima servitus est. Hujus se servum gloriabatur Paulus cum dicebat: Paulus servus Christi Jesu. Et iterum: Gratias ago Deo meo, cui servio a progenitoribus meis (II Tim. I). Et Psalm. Ego servus (1552B)tuus, et filius ancillae tuae (Psal. CXV). Et iterum, Servus tuus sum ego (Psal. CXVIII). Bona autem hujus hominis, spiritualia dona sunt, id est, virtutes animae, quae de ejus bonitate sunt natae, et illius largitate nobis collatae, qualis est charitas, pax, patientia, humilitas, castitas, sobrietas, et his similia. Ergo peregre profecturus, vocatis servis tradidit bona sua, quia spiritualibus spiritualia dona concessit. Et quia eadem dona non omnes aequaliter accipiunt, sed secundum dantis distributionem, alius plus, alius minus proficit, recte dicitur: Et uni dedit quinque talenta, alii duo, alii vero unum, unicuique secundum propriam virtutem, et profectus est statim. Sicut talentum apud antiquos variis modis librabatur, ita dona Spiritus sancti diversa sunt juxta accipientium (1552C)merita non in se, sed in illis qui ea accipiunt. Nam ab uno Domino diversa dona servis dantur, juxta illud quod ait Apostolus: Alii quidem per Spiritum datur sermo sapientiae, alii autem sermo scientiae secundum eumdem Spiritum, alteri fides in eodem Spiritu, alii gratia sanitatum in uno Spiritu, alii operatio virtutum, alii prophetia, alii discretio Spirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio sermonum. Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult (I Cor. XII). In quinque ergo talentis, quinque sensus corporis designantur, per quos exterior homo regitur, visus videlicet, auditus, gustus, odoratus, et tactus: in duobus autem intellectus et operatio designantur. Et unius talenti nomine intellectus solummodo exprimitur. Plus ergo (1552D)accipit cui duo, quam cui quinque talenta commissa sunt: quia sunt nonnulli qui per exteriores sensus opera quae possunt operantur, et tamen in intellectu spirituali minus proficiunt. Sunt vero et aliqui, qui et extrinsecus magna agunt, et interius majora intelligunt. Sunt etiam aliqui qui unum tantum talentum accipiunt, quia bona quidem intelligunt, sed operari minime student, de quibus scriptum est: Sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nescierunt (Jerem. IV). Quod autem studiose multiplicandis bonis operibus insistere debeamus, manifestatur cum subditur: Abiit autem qui quinque talenta acceperat, et operatus est in eis, et lucratus est alia quinque. Similiter qui duo acceperat, lucratus est alia duo. Jam superius per quinque talenta, quinque (1553A)corporis sensus, et per duo, intellectum et operationem diximus designari. Quinque ergo talenta geminare, est per exteriores sensus devotissime Deo servire, tribuendo esurienti cibum, sitienti potum, nudo vestitum, in carcere positum requirendo, infirmum visitando, mortuum sepeliendo, aliaque pietatis opera implendo. Quasi enim talenta multiplicando geminantur, quando nonnulli tardiores in sensu per consuetudinem boni operis in intellectu spirituali proficiunt. Duo quoque talenta geminant, qui bene vivendo et docendo, Ecclesiam Dei multiplicare non negligunt, illud attendentes quod ad Timotheum scribitur: Doctrinam quam accepisti a me, commenda hominibus qui idonei sunt et alios docere (II Tim. II). Taliter accepta talenta servis spiritualibus (1553B)geminare suadebat Apostolus cum dicebat: Habentes donationes, secundum gratiam quae data est nobis, differentes; sive prophetiam secundum rationem fidei, sive ministerium in ministrando, sive qui docet, in doctrina, qui exhortatur in exhortando, qui tribuit in simplicitate, qui praeest in sollicitudine, qui miseretur in hilaritate. Qui autem unum acceperat, abiens fodit in terram, et abscondit pecuniam domini sui. Quasi enim unum talentum in terra abscondit, qui ingenium quod a Deo accepit, in terrenis actibus occupat, seseque totum in mundi amore obligat. Sed veniet tempus quando spirituales de acquisito lucro gaudeant, et mundi amatores pro suis cupiditatibus erubescant; unde et subditur: Post multum vero temporis venit dominus servorum illorum, et posuit (1553C)rationem cum eis. Post multum tempus dominus redire dicitur, quia longum spatium est inter Domini ascensionem et secundum ejus adventum. Tunc enim ratio cum servis ponetur, quando districte a nobis exiget dona quae misericorditer nobis tribuit, quando astabimus ante tribunal Christi, ut Apostolus ait, rationem pro his quae gessimus reddituri (Rom. XIV). Felix autem, qui in illa hora discussionis talis inventus fuerit, qualis iste memoratur, de quo subditur: Et accedens qui quinque talenta acceperat, obtulit alia quinque talenta, dicens: Domine, quinque talenta tradidisti mihi, ecce alia quinque superlucratus sum. Ex quinque enim talentis alia quinque lucratur, qui per quinque sensus corporeos quos supra diximus, bona quae potest, operatur. Sunt enim nonnulli (1553D)in Ecclesia, qui cum tardiores videantur ingenio, tamen cum per exterius ministerium fideliter serviunt, ejus munere ad spiritualem intellectum perducuntur, intantum ut etiam aliquando in ecclesiasticum magisterium eligantur. Qualem autem mercedem sit recepturus, manifestatur, cum subditur: Ait illi dominus ejus: Euge serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam, intra in gaudium domini tui. Pauca enim sunt omnia praesentis vitae ad comparationem futurorum bonorum, quamvis magna esse videantur. Qui ergo super pauca fidelis fuit, super multa constituitur, quia is qui terrenam substantiam bene dispensavit, pro rebus transitoriis perpetuam accipiet mercedem, audiens (1554A)ab ipso judice: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est a constitutione mundi (Matth. XXV). Accessit autem et qui duo talenta acceperat, et ait: domine, duo talenta tradidisti mihi, ecce alia duo superlucratus sum. Similiter alia duo lucratur talenta, qui a domino duo acceperat, quando is qui intellectum et operationem habet, non solum bene vivendo, sed etiam bene docendo plurimos ad amorem Dei vocat. Notandum autem quod et is qui de quinque talentis decem, et is qui de duobus quatuor reportavit, aequali voce collaudantur, cum utrique a domino dicitur: Euge serve bone et fidelis, quod est, bene gaude. Et qualiter servus cum domino gaudeat, declaratur, cum subinfertur: Quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam. (1554B)Cui recte dicitur: Intra in gaudium domini tui, quia cum tantis, et pro tantis mercedem accipiet, quantos bene vivendo, bene docendo, lucratus est. In quibus verbis intelligimus, quia illi majorem mercedem sunt a Domino in aeterna vita recepturi, qui bene vivendo, ut diximus, et bene docendo, ad aliorum eruditionem vel doctrinam spiritualiter invigilant. Quod alibi Dominus apertius declarat, cum dicentibus apostolis: Domine, ad nos dicis hanc parabolam, an et ad omnes? Respondit: Quis putas est fidelis servus et prudens, quem constituit Dominus suus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore? Beatus ille servus, quem cum venerit Dominus ejus, invenerit sic facientem. Amen dico vobis, quoniam super omnia bona sua constituet eum (Luc. XII). Qui (1554C)enim super omnia bona constituitur, duplicem mercedem accipiet, non solum quia sancte vixit, sed etiam quia digne docuit. Unde Daniel cum de resurrectione mortuorum loqueretur, ut ostenderet magistros spirituales super omnia bona constituendos, ait: Qui autem docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti, et qui ad justitiam erudiunt multos, quasi stellae in perpetuas aeternitates (Dan. XII). Quam desiderabilem vocem, et ineffabile gaudium audire desiderans beatissimus Pater noster, cujus hodie festivitatem celebramus, talentum sibi creditum bene docendo et bene vivendo studuit erogare, ut geminatum illud Domino reportaret, non tantum monendo pios, sed etiam comprimendo reprobos. Et ideo quia juxta Scripturae vocem, gaudium patris est filius (1554D)sapiens (Prov. X), tanta hujus excrescunt merita gaudiorum, quanta incrementa proficiunt spiritualium filiorum. Unde necesse est ut unusquisque nostrum, fratres charissimi, hujus beatissimi Patris nostri vestigia sequentes, talentum quod a Deo accepimus, non in terra abscondamus, sed cum magno desiderio erogare studeamus, ut geminatum Domino referamus. Et quia alius artem legendi, alius cantandi, alius praedicandi, alius pingendi, alius ea quae ad ornatum ecclesiae pertinent fabricandi, talentum accepit, aliis hoc quod didicit, studeat erogare. Non solum in ecclesiasticis ministeriis, sed etiam sunt tales in hoc populo, qui diversas artes habent quibus victitant, alii caementarii, alii lignarii, alii fabri, alii sectores: (1555A)et unicuique ars qua pascitur, pro talenti commendatione reputabitur; et si in hoc quod scit, alios instruit, mercedem in futuro recipiet. Qualiter autem hujusmodi talentum quod accepit, erogare debeat, Dominus ostendit cum ait: Gratis accepistis, gratis date (Matth. X). Unde necesse est, fratres dilectissimi, unicuique nostrum, ut cum summa diligentia vigilanter cogitet, quatenus talentum quod accepit, duplicatum Domino repraesentet. Si autem suae talentum utilitatis prodesse aliis non vult, timeat increpationem quam is qui talentum unum in terra abscondit, a Domino audivit: Serve male et piger, quare non dedisti pecuniam meam nummulariis, et ego veniens, recepissem utique quod meum est, cum usura? Et implebitur quod sequitur: Tollite ab eo talentum, et (1555B)date illi qui habet decem talenta, quia quaecunque sine charitate operatus est, bona in conspectu Dei non sunt, quamvis bona coram hominibus videantur. Tanto enim quisque ampliorem gloriam cum Domino possidebit, quanto largius talentum acceptum pro ejus amore erogaverit: quod ipse praestare dignetur qui cum Patre et Spiritu sancto vivit, etc.
HOMILIA LXXXVII. ITEM DE CONFESSORIBUS In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum, et reverti, etc. (Luc. XIX).
Quoniam discipuli supra audita Domini passione, (1555C)etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 471.
HOMILIA LXXXVIII. ITEM DE CONFESSORIBUS.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Sint lumbi vestri praecincti, et lucernae ardentes. Et vos similes hominibus exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis, etc. (Luc. XII).
Sancti evangelii, fratres charissimi, aperta est nobis lectio recitata, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1123.
HOMILIA LXXXIX. ITEM DE CONFESSORIBUS.(Ex Haymone.) (1555D) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Sint lumbi vestri praecincti, et lucernae ardentes in manibus vestris, etc. (Luc. XII).
Inter caeteras virtutes quas Dominus noster Jesus Christus discipulis tradidit et per discipulos nobis, maximam et praecipuam castitatem ostendit. Nam cum superius ad spontaneam paupertatem amandam nos incitasset, dicens: Facite vobis sacculos qui non veterascunt, thesaurum non deficientem in coelis, quo fur non appropiat, nec tinea corrumpit, continuo de servanda castitate adjecit, dicens: Sint lumbi vestri praecincti. Quod enim luxuria viris in lumbis sit, et feminis in umbilico, Dominus testatur cum de diabolo loquitur ad beatum Job: Virtus ejus in lumbis (1556A)ejus, et fortitudo ejus in umbilico ventris ejus (Job. XL). Lumborum ergo nomine hic luxuria designatur, cum dicitur: Sint lumbi vestri praecincti. Lumbos enim praecingimus, cum ardorem libidinis amore castitatis refrenamus. Taliter lumbos praecinctos habebat Joannes Baptista, de quo scriptum est: Quia erat vestitus pilis cameli, et zona pellicea circa lumbos ejus (Marc. I); nec erat de immundis, qui propter fluxum seminis ejiciebantur extra castra, sed castitatem quam in mente habebat, in ipso habitu corporis demonstrabat. Sic et Elias zonam circa lumbos habebat (IV Reg. I). Qui enim non propter amorem filiorum junguntur, sed propter libidinem explendam, lumbos praecinctos non habent, sed potius de illis sunt qui propter immunditiam extra castra ejiciuntur, (1556B)comparati jumentis insipientibus. Qui vero tollens membra Christi, facit ea membra meretricis, nequaquam lumbos habet praecinctos, quoniam sicut vere ait apostolus Paulus, sine pace et castimonia nemo videbit Deum (Heb. XII). Quantum enim incorruptio carnis Deo placeat, ipse per prophetam testatur, dicens: Haec dicit Dominus eunuchis, qui custodierint sabbata mea, et elegerint quae volui, tenuerintque foedus meum, dabo eis in domo mea et in muris meis locum nominatum, et nomen melius a filiis et filiabus, nomen sempiternum quod non peribit (Isai. LVI). Et in Apocalypsi de talibus dicitur: Hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati, virgines enim sunt (Apoc. XIV). Quod cum omnibus fidelibus generaliter observandum sit, specialiter tamen ministris (1556C)ecclesiastici ordinis custodiendum injungitur, quando in veteri lege carnes agni qui in figura corporis et sanguinis Dominici immolatus est, non prius comedere permissi sunt, quam renes accinctos haberent, Domino dicente: Sic ergo comedetis illum: renes vestros accingetis, calceamenta habebitis in pedibus (Exod. XII). Item: Dixit Dominus ad Moysen: Loquere ad Aaron et ad filios ejus: Homo de semine vestro in quo fuerit macula, non accedat ad altare. Si gibbus fuerit, si lippus, si albuginem habens in oculo, si impetiginem in corpore, vel jugem scabiem, si caecus fuerit vel claudus, si fracto pede, vel torto naso, si fuerit poderosus, vel herniosus (Levit. XXI). Qui enim sacra mysteria manibus tractare, et aliis ministrare debent, dignum (1556D)est, ut ab omni immunda pollutione sint alieni, ut scilicet et mente sint casti, et corpore pudici. Quod in opere David discimus: qui cum venisset ad Achimelech sacerdotem, non prius panes sanctificatos accipere voluit, quam se suosque mundos a mulieribus testaretur, non utique solum alienis, neque concubinis, sed etiam a propriis uxoribus. Ait enim: Et quidem si de mulieribus agitur, continuimus nos ab heri et nudiustertius quando egrediebamur, et fuerunt vasa puerorum munda (I Reg. XXI). Quapropter consideret unusquisque conscientiam suam, et si se incontinentem senserit in corpore, abstineat se a sacra communione, ne forte ad judicium accipiat, quod fidelibus datum est ad remedium, timens illud quod terribiliter clamat Apostolus dicens: Quicunque (1557A)manducaverit panem, vel biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. Probet autem seipsum homo, et sic de pane illo edat, et de calice bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini (I Cor. XI). Vel certe aliter lumbos praecingimus, cum omnia impedimenta mundi postponimus, ut in via mandatorum Dei gressum mentis firmiter figere valeamus. Qui enim discinctus est, ipsis suis vestimentis impeditur, ne libere ambulet. Qui vero praecinctus est, quaquaversus liber discurrere potest. Praecingitur ad praelium miles, et circa renes gladium portat, quo adversarium suum percutiat. Et tu ergo qui cupis esse miles Dei, praecinge lumbos tuos, id est, omnia fluxa et impedimenta mundi (1557B)postpone, ut pugnare valeas non adversus carnem et sanguinem, sed adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae in coelestibus, ut impleatur in te quod idem apostolus subjungit: State ergo succincti lumbos vestros in veritate, et induti lorica justitiae, et calceati pedes in praeparatione evangelii pacis (Ephes. VI). Taliter miles castrorum lumbos praecinxerat, quando audivit: Accinge sicut vir lumbos tuos (Job. XXXVIII). Unde et in laude Ecclesiae dicitur: Accinxit fortitudine lumbos suos, et roboravit brachium suum (Prov. XXXI). Quisquis autem talis est, aliis ad exemplum imitationis proponendus est, quia sic ait Dominus: Nemo accendit lucernam, et ponit eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt (1557C)(Matth. V). Unde, postquam dixit: Sint lumbi vestri praecincti, et lucernae ardentes, quid per lucernas nisi opera bona designantur? Lucernas ardentes habere, est bona opera aliis ad imitandum ostendere, juxta illud quod Dominus alibi ait: Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in coelis est. Considerandum autem illud est, quod duae sunt quae praecipiuntur, lumbos scilicet praecingere, et lucernas ardentes habere, quia nec castitas prodest sine bono opere, nec bonum opus aliquid valet sine castitate. Primum enim praecipimur lumbos restringere, et post lucernas tenere, quia ille ad aliorum exempla promovendus est, in cujus pectore salutaria desideria vigent, et cujus mentem carnalis voluptas non occupat. (1557D)Quod in lege praefiguratum est, cum per Moysen praecipitur ut Levitae usque ad quinquagesimum annum ministrent, post annum vero quinquagesimum custodes vasorum fiant, legitimum tempus attendentes, sive ad regendum, sive ad officium praedicationis suscipiendum (Num. VIII). Sed quaeritur, quare praecipiat lucernas tenere, cum alibi dicat: Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio ora Patrem tuum (Matth. VI). Ad quod dicendum, quia illis praecipitur bonum opus ad exemplum aliorum ostendere, qui tam perfecti sunt, ut qui ab hominibus laudati non extollantur. Illis autem qui imperfecti sunt, aut quos favor humanus extollit, praecipitur: Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum (1558A)tuum, et cum facis eleemosynam, nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua. Et quia juxta Joannis vocem: Si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus in die judicii (I Joan. III), quicunque lumbos habent praecinctos, et lucernas ardentes, adventum Domini non tam timere debent quam diligere. Unde et subditur: Et vos similes hominibus exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis, ut cum venerit et pulsaverit, confestim aperiant ei. Ad nuptias quippe Dominus noster abiit, quando ascendens in coelum, multitudinem angelorum novus homo sibi sociavit. Tunc autem revertetur ad servos suos, quando per judicium manifestari coeperit. Sive aliter: Certe Dominus nobis quotidie venit cum conscientias nostras per suam gratiam (1558B)visitat, et cor nostrum suo amore inflammat. Pulsat vero quando per aegritudinis molestiam, vicinam mortem denuntiat. Cui ille statim aperit, qui laetus de corpore exit, et ejus speciem quem semper desideravit, videre concupiscit. Pulsanti judici aperire timet, qui ejus praeceptis se minime obtemperasse cognoscit, et videre eum exiens de corpore trepidat, quem contempsisse se meminit, et quasi videre judicem metuit, cujus jussis se obtemperasse non recognoscit. Sicut enim judicis adventum in civitate ejus justi diligunt, fures et latrones timent, ita et adventum Domini illi timent, qui ejus praeceptis minime se obtemperasse sciunt. Soli autem illi diligunt, qui recte se vivere recolunt, quod illorum est facere, qui vitam suam, quantum humana fragilitas (1558C)patitur, inculpabilem custodiunt, et cor suum de terreno amore in coelestis patriae gaudio ponunt. Talis erat Paulus apostolus, qui de bonis actibus securus dicebat: Ego autem jam delibor, et tempus meae resolutionis instat. Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi, de reliquo reposita est mihi corona justitiae (II Tim. IV). Et iterum: Cupio dissolvi et esse cum Christo, multo enim melius (Phil. I). Et rursus: Vivo autem jam non ego, vivit vero in me Christus (Gal. II). Taliter pulsanti judici beatus Martinus aperire paratus erat, quando inter aegritudinis molestiam constitutus, discipulorum fletibus commotus, dicebat: Gravis est, Domine, pugna laboris qua hucusque certavi; sed si adhuc populo tuo sum necessarius, non recuso propter eos subire (1558D)laborem, fiat voluntas tua. Talibus qualis remuneratio praeparata sit, Dominus manifestat, cum subdit: Beati servi illi, quos, cum venerit dominus, invenerit vigilantes. Vigilare enim est in bono opere unumquemque sollicitum esse. Ille vero bene vigilat, qui recte credit, et recte vivit. Vigilat, qui ad aspectum veri luminis apertos tenet oculos mentis. Vel certe vigilat, qui torporem et negligentiam a se excutit, et divinis mandatis ardenti animo inhaeret. Taliter Paulus apostolus vigilare monebat, quibus dicebat: Evigilate justi, et nolite peccare (I Cor. XV). Et iterum: Hora est jam nos de somno surgere (Rom. XIII). Et rursus: Vigilate et orate, et state in fide (I Cor. XVI). Adhuc etiam ipsius remunerationis qualitas (1559A)insinuatur, cum subditur: Amen dico vobis, quod praecinget se, et faciet illos discumbere, et transiens ministrabit illis. Praecingi vero Dei, est ad retributionem se praeparare. Nostrum autem discumbere, est in aeterna beatitudine quiescere juxta quod ipse alibi ait: Multi venient ab oriente et occidente, et recumbent cum Abraham et Isaac et Jacob in regno coelorum (Matth. VIII). Transire vero dicitur, cum post judicium ad regnum properat. Vel certe Dominus transiens nobis ministrabit, cum de forma humanitatis usque ad contemplandam claritatem divinitatis nos perducet. Omnibus enim in judicio in forma humanitatis apparebit, justis scilicet et injustis, sicut scriptum est: Et videbit omnis caro salutare Dei nostri (Luc. III). Sed reprobis justo judicio damnatis, (1559B)juxta illud quod scriptum est: Tollatur, impius ne videat gloriam Dei (Isai. XXVI), solis electis transiet, quos de visione humanitatis usque ad contemplandam claritatem divinitatis sublimabit, ut qui modo intuentur tantum hominem, tunc facie ad faciem mereantur videre Deum, qualiter Pater in Filio, et Filius manet in Patre. Sed quia omnibus praesentis vitae terminus incertus est, recte subjungitur: Et si venerit in secunda vigilia, et si in tertia vigilia venerit, et ita invenerit, beati sunt servi illi. Antiqui enim noctem in quatuor vigilias dividebant, ita ut unaquaeque vigilia trinas haberet horas. Varietates namque horarum, diversitatem significant humanae vocationis. Prima enim vigilia, primaevum est tempus nostrae aetatis, id est pueritia. Secunda vigilia adolescentia, (1559C)vel juventus, quae pene idem sunt, Salomone dicente: Laetare, juvenis, in adolescentia tua (Eccle. XI). Tertia vigilia est senectus. Cum vero Dominus nonnullos in pueritia bene operantes ab hac vita vocat, quasi ad servos vigilantes in prima vigilia venit. Cum vero alios in adolescentia vel in juventute ab hac vita ducit, quasi in secunda vigilia venit. Si quis ergo in prima vigilia vigilare noluerit, saltem in secunda vigilet, id est, si quis in pueritia a bono opere torpuit, saltem in adolescentia vel juventute somnum torporis a se excutiat, et dum virtus corporis viget, in bono opere se exerceat. Si quis autem tam negligens et desidiosus fuerit inventus, ut nec in prima nec in secunda vigilia vigilaverit, saltem in tertia, id est, in senectute jam resipiscat, (1559D)et tunc vigilare non timeat, cum parum vigilaturus est. Neque enim sero conversos divina pietas despicit, qui per prophetam ait: Vivo ego, dicit Dominus, nolo mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat (Ezech. XXXIII). Et iterum: Peccator quacunque die conversus fuerit et ingemuerit, salvus erit (Ezech. XVIII). Sed quia solet antiquus hostis in hac parte tepidos decipere Christianos, ut quibus suadet culpam, longam promittat et vitam, adhuc Dominus admonendo similitudinem incerti finis subdit, dicens: Hoc autem scitote, quoniam si sciret pater familias qua hora fur veniret, vigilaret utique et non sineret perfodi domum suam. Juxta litteram ita est, quia paterfamilias thesaurum reconditum habens in domo, si furis (1560A)adventum sciret, vigilias instrueret, custodias adhiberet, infirmiora loca muniret, et ne sua domus aliqua fraude perfodi posset, sollicitus praecaveret. Spiritualiter autem paterfamilias iste, noster est animus, qui tunc male securus dormit, quando diem mortis obliviscens, a bono opere torpet, et brevissimum tempus vitae praesentis, quasi longum sibi promittit. Furis autem adventus, mors est, quae improvisa subito dum non speratur veniens, thesaurum animae nostrae ad poenas rapit. Hujus ergo furis adventum ut praecavere possimus, necesse est ut diem mortis semper ante oculos habeamus. Multum enim nos adversus peccatum juvat, si finis vitae a memoria non recedat, monente Scriptura: In omnibus operibus tuis memorare novissima tua, et in aeternum (1560B)non peccabis (Eccli. VII). Unde et Dominus admonendo subjungit, dicens: Et vos estote parati, quia qua hora non putatis, Filius hominis veniet. Si autem terminum vitae nostrae sciremus, aliud tempus fortasse voluptati, et aliud tempus poenitentiae deputaremus. Cum vero omnibus incerta sit hora mortis, non debet esse conscientia secura a bono opere, quia Dominus omnipotens qui neminem vult perire, sed omnes ad cognitionem veritatis venire, ideo voluit nos latere ultimum diem, ut dum ignoratur unus, observentur omnes. Quod autem ait, quia qua hora non putatis, Filius hominis veniet, si ad diem judicii referamus, manifestum est quia incertus est omnibus et incognitus, sicut ipse dicit in Evangelio: De die autem illa et hora nemo scit, neque angeli, (1560C)in coelo, neque Filius hominis, nisi Pater solus (Matth. XIII). Et iterum: Sicut fuit in diebus Noe, sic erit adventus Filii hominis (Matth. XXIV). Et rursum: Sicut fulgur egreditur ab oriente, et penetrat in occidentem, sic erit adventus Filii hominis (Ibid.). Et post suam resurrectionem quaerentibus discipulis ait: Non est vestrum nosse tempora et momenta, quae Pater posuit in sua potestate (Act. I). Hinc Petrus apostolus dicit: Dies Domini sicut fur in nocte ita veniet (II Pet. III). Sed quod tunc generaliter futurum est omnibus in resurrectione animarum et corporum, quotidie fit in singulis animabus. Dum enim non putamus, Filius hominis venit, quando subita morte praeventi, ipsum habemus terminum peccandi, quem (1560D)et vivendi. Et dum mala non deserimus, sed a malis deserimur, seram agimus poenitentiam, non attendentes illud quod scriptum est: Ne tardes converti ad Deum, neque differas de die in diem, ne subito veniat ira ejus, et in tempore vindictae disperdat te (Eccli. V).
HOMILIA XC. ITEM DE CONFESSORIBUS.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Nemo accendit lucernam, et in abscondito ponit, neque sub modio, sed super candelabrum, ut qui ingrediuntur lumen videant, etc. (Luc. XI).
De seipso Dominus haec loquitur, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 465.
HOMILIA XCI. ITEM DE CONFESSORIBUS.(Ex ejusdem Bedae in Lucae Evangelium expositione, lib. III.) (1561A) In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis: Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit, etc. (Luc. X).
In superioribus planxit Dominus civitates quae post magna miracula atque virtutes factas in se, non poenituerunt, pejoresque gentibus qui naturale solummodo jus dissipabant, etc. Reliqua vide Operum Bedae tomo III, Patrologiae XCII, col. 464.
HOMILIA XCII. ITEM DE CONFESSORIBUS.(Ex sancto Augustino, in libro de Sermone Domini in Monte.) (1561B) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Vos estis sal terrae. Quod si sal evanuerit, in quo salietur? etc. (Matth. V).
Sermone superiori Dominus exemplo adhortatus est quia vera dicentes solent persecutionem pati: nec tamen ideo prophetae antiqui tempore persecutionis a veritatis praedicatione defecerunt. Rectissime itaque sequitur: etc. Reliqua vide Operum sancti Augustini tomo III, Patrologiae XXXIV col. 1237.
HOMILIA XCIII. DE VIRGINIBUS.(Ex Haymone.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Simile est regnum coelorum thesauro abscondito (1561C)in agro, quem qui invenit homo, abscondit, et prae gaudio illius vadit, et vendit universa quae habet, et emit agrum illum. Etc. (Matth. XIII).
Virtus et sapientia Dei, Dominus Jesus Christus, non solum ad suscipiendam humanam naturam hominibus compati dignatus est, sed etiam humanae ignorantiae condescendens, suis sanctis sermonibus, rerum temporalium similitudines frequenter adhibuit, ut ex collatione rerum visibilium, ad invisibilium amorem animos audientium incitaret. Unde cum coelestem gloriam studiose amandam doceret, illarum rerum similitudinem adhibuit, quas homines plurimum diligere solent, dicens: Simile est regnum coelorum thesauro abscondito in agro, quem qui invenit homo abscondit. Ubi thesauri nomine spiritualiter (1561D)coelestis patriae amorem intelligere debemus, ubi sunt divitiae quae non deficiunt, thesaurus qui nunquam marcescit, ubi nos Dominus thesaurizare admonet, juxta quod alibi loquitur, dicens: Thesaurizate vobis thesauros in coelo, ubi neque aerugo, neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur; et ubi thesaurus tuus, ibi est et cor tuum (Matth. VI). Qui profecto thesaurus tanto magis cumulatur, quanto magis temporalis thesaurus atque facultas studiosius pro Deo expenditur. Unde de eo qui thesaurum invenit, dicitur: Et prae gaudio illius vadit, et vendit universa quae habet, et emit agrum illum. Ager in quo thesaurus absconditus invenitur, nos sumus si tamen in nobis manet coeleste desiderium. (1562A)Quem ille venditis omnibus comparat, qui corpus suum per coelestis patriae disciplinam affligit in jejuniis, vigiliis et orationibus. Sed et ille agrum cum thesauro invento datis omnibus emit, qui crucifigens membra sua cum vitiis et concupiscentiis, Christum sequitur, et quodammodo spirituali venundatione seipsum mutat, declinando a malo, et faciendo bonum. Hunc enim thesaurum absconditum in agro, cuidam Dominus emere persuadebat, cum dicebat: Si vis perfectus esse, vade et vende omnia quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo, et veni, sequere me (Matth. XIX). Illud autem notandum, quod thesaurus inventus custoditur ut servetur, quatenus intelligamus quam studiose in bono opere vanam gloriam cavere debeamus. Sic (1562B)est enim praesens vita, quasi via: latrones autem juxta viam, immundi sunt spiritus, qui illis maxime invident, quos cum spirituali thesauro ad coelestem patriam tendere cognoscunt, sicut per prophetam de eorum capite dicitur: Sedet in insidiis cum divitibus in occultis, ut interficiat innocentem (Psal. IX). Illorum ergo divitias isti latrones rapiunt, qui per inanem jactantiam bona sua opera coram hominibus denudant. Unde necesse est, ut cum opus bonum exterius agimus, intentionem Deo placendi semper in occulto teneamus, juxta quod ipse nos admonet, dicens: Cum facis eleemosynam, nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua. Et iterum: Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum, et clauso ostio, ora Patrem tuum, et Pater tuus qui videt in abscondito, (1562C)reddet tibi (Matth. VI). Ad accendendum autem mentem in amorem coelestis desiderii, alia similitudo datur cum subinfertur: Iterum simile est regnum coelorum homini negotiatori, quaerenti bonas margaritas: inventa autem una pretiosa margarita, abiit et vendidit omnia quae habuit, et emit eam. Ubi pretiosae margaritae nomine, dulcedo vel claritas aeternae patriae intelligitur, quae pretiosior est cunctis pretiosis rebus, et suavior omnibus delectationibus. Negotiatores autem spiritualiter nos sumus, qui de terrenis facultatibus coelestem gloriam mercari jubemur. Notandum autem quod ait, vendidit omnia quae habuit, et emit eam: quia ille pretiosam margaritam unam, id est, coelestem patriam datis omnibus (1562D)emit, qui non solum terrenis facultatibus, sed etiam propriis renuntiat voluntatibus. Qui vero sua pauperibus tribuit, sed adhuc propriis voluntatibus servit, pretiosam margaritam nondum emit, quia quod charius Deo poterat offerre, retinuit. Non enim Deus nostra, sed nos quaerit, qui terrenam substantiam non nisi propter lucrum animarum dare praecepit. Qui [quia] ergo negotiatori bonas margaritas quaerenti, bonisque margaritis sumus comparati, servare debemus in opere quod accepimus in nomine. Et sicut terrenos negotiatores non maris pericula ab officio negotiandi prohibent, non latronum insidiae terrent, non asperi casus itineris vetant, non hiemis frigus, non aestatis calor retinet, tantum ut terrenum lucrum acquirere possint: ita et nos qui (1563A)spirituales sumus negotiatores, ab amore coelestis patriae nulla mundi blandimenta retineant, nulla ejus adversitas terreat, nec aliqua tribulatio prohibeat, ut pretiosam margaritam amantes, cum Apostolo dicere valeamus: Quis ergo nos separabit a charitate Christi? Tribulatio? an angustia? an persecutio? an fames? an nuditas? an periculum? an gladius? Certus sum autem, quia neque mors, neque vita, neque angeli, neque principatus, neque potestates, neque instantia, neque futura, neque fortitudo, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a charitate Dei, quae est in Christo Jesu Domino nostro (Rom. VIII). Imitemur et aliud negotiatorum opus. Habent enim hoc proprium hi qui negotiandi operibus insistunt, ut si in uno negotio (1563B)damna incurrerint, studiosius negotiandi operibus insistant, quousque quod in una re perdiderunt, in alia acquirant. Ita ergo et nos, si in aliquo casu damnum animae inciderimus, studiosius incoepto bono operi insistamus, ut quod per negligentiam amisimus, per bonum opus recuperemus: quatenus ad pretiosae margaritae lucrum pervenire possimus, et vocem Domini audire mereamur, dicentis: Euge, serve bone et fidelis, quia in pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam: intra in gaudium Domini tui (Matth. XXV). Haec autem margarita tam chara est, ut nullis terrenis divitiis possit comparari; tam vilis, ut sola bona voluntate possit acquiri. Hanc margaritam pretiosam multis facultatibus Zachaeus comparare studuit, qui cum hujus margaritae largitorem (1563C)in domo suscepisset, prae nimio gaudio dixit: Domine, dimidium bonorum meorum do pauperibus, et si cui aliquid tuli in quadruplum restituo (Luc. XIX). Hanc quoque margaritam vidua illa duobus aeris minutis in gazophylacio jactatis comparavit. Cujus pretium ipse testis conscientiae, Dominus scilicet, collaudavit, dicens: Amen dico vobis quia vidua haec pauper plus omnibus misit qui miserunt in gazophylacium (Marc. XII). Omnes enim ex eo quod abundavit illis, miserunt; haec vero de penuria sua quod habuit, misit totum victum suum. Hujus margaritae pulchritudinem, beatissima N., cujus hodie festivam celebramus festivitatem, multis divitiis datis comparavit, quando pro ejus amore regni potentiam derelinquens, (1563D)et thorum regalis matrimonii spernens, ad spontaneam paupertatem se contulit. Unde sine dubio quia regis terreni conjugium contempsit, sponsa effecta est regis coelestis: et quae noluit cum terreno rege regnare in mundo, regnat cum Christo in coelo. Et quia salutationes et officia refugit regalium ministrorum, ministrat nunc Christo, conjuncta coetibus angelorum. Et ideo dignum est ut qui temporalem reginam honore debito veneramur, hanc Deo acceptam reginam devotis precibus supplicemus, ut quia nos suo exemplo in nomine Christi congregavit, suis nos meritis et orationibus in praesenti vita jucundos efficiat, et in futura acceptos reddat. Iterum simile est regnum coelorum sagenae missae in mare, et ex omni genere piscium congreganti. (1564A)Pulchre sagenae assimilatur Ecclesia, quia et piscatori est commissa, et intra rete fidei quotidie homines capit. Sicut enim piscatorum est, cum sagena de profundis gurgitibus pisces ad littus trahere, sic quotidie Ecclesia per doctrinam praedicatorum, de turbulentis et amaris gurgitibus mundi mentes hominum ad veram lucem retrahere studet. Et quoniam quandiu est in praesenti vita, Ecclesia cum bonis colligit et malos, recte de eadem sagena subditur: Quam, cum impleta esset, educentes, et secus littus sedentes, elegerunt bonos in vasa sua, malos autem foras miserunt. Ubi cum boni et mali nominantur, praesentis temporis Ecclesia designatur. Boni enim soli nusquam sunt, nisi in coelo; mali autem nusquam soli sunt, nisi in inferno. Haec (1564B)autem Ecclesia quae in medio consistit, utriusque patriae cives recipit, sicut per Psalmistam dicitur: Annuntiavi et locutus sum, multiplicati sunt super numerum (Psal. XXXIX). Ubi considerandum est quia super numerum electorum modo in Ecclesiam multi reprobi intrare possunt, sed in regnum coelorum non possunt. Unde et bene dicitur: Elegerunt bonos in vasa sua, malos autem foras miserunt. In quibus verbis manifeste discretio electorum et reproborum in fine saeculi futura esse ostenditur. Sicut enim mare saeculum, sic littus maris finem significat saeculi. In littore enim sedentes, elegerunt bonos in vasa sua, malos autem foras miserunt, quia in fine saeculi electi assumentur ad gloriam, et reprobi separabuntur ad poenam, juxta quod alibi Dominus ait in (1564C)Evangelio: In illa nocte erunt duo in lecto uno, unus assumetur, et unus relinquetur (Luc. XVII). Unde et exponens Dominus similitudinem adjunxit: Sic erit in consummatione saeculi. Exibunt angeli, et separabunt malos de medio justorum, et mittent eos in caminum ignis: ibi erit fletus et stridor dentium. Hoc est quod Domino alibi in Evangelius dicit: Mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala (Matth. XIII). Et item de zizaniis quae inimicus homo superseminavit tritico, interrogatus ait: Sinite utraque crescere usque ad messem, et in tempore messis dicam messoribus: Colligite primum zizania, et alligate ea in fasciculos ad comburendum, triticum autem congregate in horreum meum (Ibid.). Idipsum est quod alibi dicitur a Domino: (1564D)Cum sederit Filius hominis in sede majestatis suae, congregabuntur ante eum omnes gentes, et separabit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves ab haedis, etc. (Matth. XXV). In eo autem quod subjungitur: Ibi erit fletus et stridor dentium, manifeste qualitas poenarum describitur. Oculi enim prae nimio fumo fluere lacrymas solent, dentes vehementi frigore stridescere. Cum vero ait, Ibi erit fletus et stridor dentium, ostendit quia reprobi in gehenna et frigus intolerabile et calorem inaestimabilem sustinebunt, juxta illud quod per beatum Job dicitur: Ad calorem nimium transibunt ab aquis nivium, et usque ad inferos peccatum illius. Obliviscatur ejus misericordia, dulcedo illius vermes (Job XXIV). Finita autem similitudine, (1565A)de ejus intellectu Salvator discipulos requirit, ostendens piis magistris ut alios possint erudire, aliquando interrogare debere. Ait enim: Intellexistis haec omnia? Illisque dicentibus, etiam, de profectu illorum gloriabatur, dicens: Ideo omnis scriba doctus in regno coelorum similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera. Quod specialiter ad apostolos pertinere ex eo manifestum est quod homini patrifamilias comparantur, proferenti de thesauro suo nova et vetera. Si enim per nova et vetera, Vetus et Novum Testamentum accipimus, Abraham et Moysen, caeterosque patres, qui ante Domini adventum fuerunt, nova cum veteribus non protulisse cognoscimus: quia etsi nova narraverunt, Domini tamen incarnationem novam (1565B)corporalibus oculis non viderunt, sicut ipse discipulis suis ait: Multi reges et prophetae voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt, et audire quae auditis, et non audierunt (Luc. X). Apostoli autem nova et vetera spiritualiter intellexerunt, et nova corporalibus oculis viderunt. Quibus ipse ait: Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem (Joan. XIII). Sive aliter: Vetera ad poenam, nova pertinent ad gloriam. Vetustum enim erat homini post peccatum ire ad poenam, cui aliquid novum per Redemptoris adventum contigit, quando bene operantibus gloria est repromissa. Cum ergo Dominus discipulos collaudat, dicens: Omnis scriba doctus in regno coelorum, similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera, ostendit hunc ordinem doctoribus (1565C)in praedicatione servandum, ut vetera proferant de terrore supplicii, et nova de promissione praemii. Quod et in hujus lectionis serie suo exemplo Dominus ostendit, cum in prioribus similitudinibus incitavit ad praemium, et in sequentibus comminatur supplicium, ostendens, ut dictum est, doctoribus, quia sic bene operantibus debent promittere gloriam, ut non cessent peccantibus comminari poenam. Quod etiam in lege figurate ostendit, quando per Moysen tale praeceptum dedit dicens: Non accipies loco pignoris superiorem et inferiorem molam, quia apposuit tibi animam suam (Deut. XXIV). Superior enim et inferior mola, spes et timor accipitur. (1566A)Quasi enim a debitoribus pignus accipimus, cum confessionem peccatoris accipimus. Cui si poenitenti spem non repromittimus, veniam negamus, superiorem molam tollimus. Si autem peccatori securitatem damus, inferiorem abstrahimus. Sed utrumque observandum est, ut sic poenitentibus promittamus veniam, quatenus in peccato perseverantibus comminemur poenam ut quos non provocant ad bene agendum praemia promissa, saltem denuntiata terreant supplicia. Tu autem.
HOMILIA XCIV. ITEM DE VIRGINIBUS.(Ex Opp. beati Augustini.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Simile est regnum coelorum decem virginibus, (1566B)quae accipientes lampades suas, exierunt obviam sponso et sponsae. Etc. (Matth. XXV).
Quae sint decem virgines dictae, etc. Reliqua vide apud beatum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 573.
HOMILIA XCV. ITEM DE VIRGINIBUS.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Simile est regnum coelorum decem virginibus, quae accipientes lampades suas, exierunt obviam sponso et sponsae. Etc. (Matth. XXV).
Saepe vos, fratres charissimi, admoneo, etc. Reliqua vide Operum sancti Gregorii tomo II, Patrologiae (1566C)LXXVI, col. 1118.
HOMILIA XCVI. ITEM DE VIRGINIBUS.(Ex Opere imperfecto in Matthaeum, apud sanctum Chrysostomum, inter spuria.) Tunc simile est regnum coelorum decem virginibus. Etc. (Matth. XXV).
Notandum quod priorem quidem parabolam de doctoribus dicit, hanc autem de popularibus: tamen etsi spiritualem intellectum habeat parabola, nihil nocet eam interpretari etiam carnaliter. Etc. Reliqua vide Operum sancti Chrysostomi in editione nostra tomo VI, col. 929.
(1565)EXPLICIT HOMILIARIUS.