Migne Patrologia Latina Tomus 95
Homiliae de tempore (Auctores varii), J. P. Migne
HOMILIA PRIMA. IN DOMINICA PRIMA ADVENTUS DOMINI.(Ex Opp. beati Chrysostomi.) (1159A)
In illo tempore, cum appropinquasset Jesus Jerosolymam, et venisset Bethphage ad montem Oliveti, tunc misit duos discipulos, dicens eis: Ite in castellum quod contra vos est, et statim invenietis asinam alligatam, et pullum cum ea, etc. (Matth. XI).
Puto res ipsa exigit, etc. Sequentia vide apud sanctum Chrysostomum, Opp. in editione nostra, tomo VI. col. 834.
HOMILIA II. DE EADEM DOMINICA.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) (1160A) Igitur quoniam post tempus spiritualibus epulis reficere nos debemus, videamus quid evangelica lectio prosequatur. Ait enim Dominus, sicut audivimus, de adventus sui tempore: Sicut fulgur coruscans de sub coelo (Luc. XVII), in ea quae sub coelo sunt fulget, ita erit adventus Filii hominis. Et addidit in consequentibus: In illa nocte erunt duo in lecto uno, unus assumetur, et unus relinquetur. Duae molentes in pistrino, (1161A)una assumetur, et una relinquetur (Matth. XXIV). Movet vos fortasse, fratres, etc. Reliqua videsis inter Opera sancti Maximi, hujusce Patrologiae tomo LVII, col. 226.
HOMILIA III. IN DOMINICA SECUNDA ADVENTUS.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis: Erunt signa in sole et luna et stellis, et in terris pressura gentium prae confusione sonitus maris et fluctuum, arescentibus hominibus prae timore et exspectatione, quae supervenient universo orbi, etc. (Luc. XXI).
Dominus ac Redemptor noster, etc. Reliqua videsis apud sanctum Gregorium papam, Opp. ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1077.
HOMILIA IV. DE EADEM DOMINICA.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) (1161B) Superiore Dominica capitulum evangelicum, etc. Sequentia vide inter Opera sancti Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 227.
HOMILIA V. IN DOMINICA TERTIA.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore cum audisset Joannes in vinculis opera Christi, mittens duos de discipulis suis, ait illi: Tu es qui venturus es, etc. (Matth. XI).
Quaerendum est nobis, fratres charissimi, etc. Caetera videsis apud sanctum Gregorium papam, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1095.
HOMILIA VI. DE EADEM DOMINICA.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) (1161C) Qui sunt in illa nocte duo in lecto, etc. Caetera vide inter Opera sancti Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 534.
HOMILIA VII. IN FERIA QUARTA QUATUOR TEMPORUM.(Ex Opp. venerabilis Bedae presbyteri.) In illo tempore missus est angelus Gabriel a Deo in civitatem Galilaeae, cui nomen Nazareth, ad virginem desponsatam viro, cui nomen erat Joseph, de domo David, et nomen virginis Maria, etc. (Luc. I).
Exordium nostrae redemptionis, fratres charissimi, etc. Sequentia vide apud venerabilem Bedam, (1161D)Opp. ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 9.
HOMILIA VIII. DE EADEM FERIA.(Ex Opp. sancti Leonis papae.) Cum de adventu regni Dei, etc. Reliqua videsis apud sanctum Leonem Magnum, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 185.
HOMILIA IX. IN FERIA SEXTA QUATUOR TEMPORUM.(Ex Opp. ven. Bedae.) In illo tempore, exsurgens Maria, abiit in montana cum festinatione in civitatem Juda, et intravit domum Zachariae, et salutavit Elisabeth, etc. (Luc. I).
Lectio sancti Evangelii quam audivimus, etc. Reliqua videsis apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V. (1162A)Patrologiae XCIV, col. 15, ubi haec homilia inscribitur: IN FESTO VISITATIONIS SANCTAE MARIAE.
HOMILIA X. DE EADEM FERIA.(Ex Opp. beati Leonis Magni papae.) Praesidia, dilectissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Leonem Magnum papam, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 182, ubi sermo hic inscribitur: DE JEJUNIO DECIMI MENSIS VII.
HOMILIA XI. IN SABBATO.(Ex Opp. S. Gregorii papae.) Anno 15 imperii Tiberii Caesaris, procurante Pontio Pilato Judaeam, etc. (Luc. III).
Redemptoris praecursor, etc. Hanc homiliam videsis (1162B)apud S. Gregorium, Opp. ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1160.
HOMILIA XII. DE EODEM SABBATO.(Ex Opp. beati Leonis papae.) Si fideliter, dilectissimi, etc. Hunc sermonem vide apud sanctum Leonem Magnum, Opp. ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 168, ubi sic inscribitur: DE JEJUNIO DECIMI MENSIS I.
HOMILIA XIII. IN DOMINICA QUARTA.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore miserunt Judaei ab Hierosolymis sacerdotes et levitas, etc. (Joan. I).
Ex hujus nobis lectionis verbo, etc. Hanc homiliam (1162C)videsis apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1099.
HOMILIA XIV. DE EADEM DOMINICA.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) Laetitia quanta sit, etc. Reliqua vide inter Opera sancti Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 221.
HOMILIA XV.(Ex Opp. sancti Augustini.) Sanctam et desiderabilem, etc. Hanc homiliam vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 1975.
HOMILIA XVI. IN DOMINICA ANTE NATALEM CHRISTI.(Ex ven. Bedae in Marci Evangelium Expositione.) (1162D)Initium Evangelii Jesu Christi, etc. (Marc. I).
Conferendum est hoc Evangelii Marci principium, etc. Reliqua reperies apud venerabilem Bedam, Operum ejus tomo III, Patrologiae XCII, col. 133.
HOMILIA XVII. IN VIGILIA NATIVITATIS DOMINI.(Ex Origene.) In illo tempore cum esset desponsata mater Jesu Maria Joseph, antequam convenirent, inventa est in utero habens de Spiritu sancto, etc. (Matth. I).
Cum deponsata esset mater ejus Maria Joseph. Quae fuerit necessitas ut desponsata esset Maria Joseph, nisi propterea quatenus hoc sacramentum diabolo celaretur, et ille malignus fraudis commenta adversus desponsatam virginem nulla penitus invenisset? (1163A)Vel ideo fuerat desponsata Joseph, ut nato infanti, vel ipsi Mariae curam videretur gerere Joseph, sive in Aegyptum iens, vel inde denuo veniens: ideo desponsata fuit Joseph, non tamen in concupiscentia juncta. Mater, inquit, ejus. Mater immaculata, mater incorrupta, mater intacta. Mater ejus: cujus ejus? Mater Dei unigeniti, Domini et regis omnium, plasmatoris et creatoris cunctorum: illius qui in coelis est sine matre, et in terris est sine patre; ipsius qui in coelis secundum deitatem in sinu est Patris, et in terris, secundum corporis susceptionem, in sinu est matris. O magnae admirationis gratia! o inenarrabilis suavitas! o ineffabile magnumque sacramentum! Ipsa eademque virgo, ipsa et mater Domini, ipsa et genitrix, ipsa ejus ancilla, plasmatio ejus ipsa quae (1163B)genuit. Quis unquam ista audivit? quis vidit talia? quis hoc excogitare potuit, ut mater virgo esset, et intacta generaret, quae et virgo permansit et genuit? Sicut enim quondam rubus comburi videbatur, et ignis eum non tangebat (Exod. III), et sicut tres pueri in camino inclusi habebantur, et tamen eos non laedebat incendium, nec odor fumi erat in eis: vel quemadmodum fuit in Daniele, cui, intra lacum leonum incluso, claustris non apertis, allatum est ei prandium ab Abacuc (Dan. III, VI, XV): ita et haec sancta virgo genuit Dominum, sed intacta permansit. Mater effecta est, sed virginitatem non amisit. Genuit infantem, et (ut dictum est) virgo permansit. Virgo ergo genuit, et virgo permansit. Mater filii facta est, et castitatis sigillum non perdidit. Quare? Quia non homo iste (1163C)tantum qui videbatur, sed unigenitus erat Deus qui in carnem advenerat. Nec subito carnaliter genitus est, sed perfecta deitas in corpore venit. Integer ergo iste et indivisus Deus in humano adveniens vel genitus est corpore, quique Deus et Dominus figuram servi suscepit. Non enim pars unigeniti venit in corpore, nec se ipse divisit, ut dimidius esset apud Patrem, et dimidius esset in Virgine, sed totus apud Patrem, et totus in Virgine, totus in sinu Patris et totus in humano corpore: non relinquens superna, venit quaerere terrena, quae in coelis sunt conservans, et quae in terris sunt salvans. Ubique omnipotens, inscissus, indivisus, hic sanctus unigenitus Deus. Si enim hoc verbum humanum et corporale immissum in auribus plurimorum, non dividitur per singulos, ut pars in (1163D)alio, et pars sit iterum in alio, sed in omnibus integrum et plenum habetur, ut in unoquoque totum sit, quanto magis Verbum Dei unigenitus ubique totus est, et in coelo, et in terra, et apud Patrem, et in Virgine? Et non dividitur, ut dictum est, neque scinditur, neque in partes efficitur, sed totus totum tenet, totum implet, totum illustrat et possidet. Hujus itaque unigeniti Dei dicitur haec mater virgo Maria, digna digni, immaculata sancti, una unius, unica unici; nec enim alter unigenitus super terram venit, aut alia virgo unigenitum genuit. In his omnibus quae dicta sunt, desponsata legitur mater ejus Maria. Et ait: Inventa est in utero habens. Cui inventa, aut a a quo inventa est? Primo ab angelis custodientibus (1164A)eam, protegentibus eam, conservantibus eam, vel ejus beatissimam animam ad honorem illius qui ab ipsa generandus erat. Dehinc inventa non incongrue putabatur ab ipso beato Joseph sancto et justo, qui pene licentia maritali, licet eam non contingeret, futurae tamen, ut putabatur, uxoris omnia noverat. Joseph autem vir ejus, inquit, cum esset homo justus, et nollet eam traducere. Virum appellat contra Judaeorum pravitatem, ut adversus virginem non saevirent: propterea et desponsata fuit ipsi Joseph, ut supra dictum est. Si enim non fuisset desponsata Joseph, omnium bonorum incredibiles et inimici Judaei lapidibus eam occidissent; ideo virum ejus hic eum evangelista appellavit. Joseph vir ejus cum esset homo justus. Justus autem in verbo, justus in facto, (1164B)justus in legis consummatione, justus in initio gratiae. Justus itaque cum fuisset, et nollet eam traducere, voluit occulte dimittere eam. Noluit eam traducere, noluit eam accipere, noluit eam male diffamare, sed voluit eam occulte dimittere. Occulte eam a se dimittere volebat, sicut pius, sicut mansuetus, sicut misericors. Talis ergo cum esset Joseph, cogitabat eam occulte dimittere. Haec, inquit, illo cogitante. Quaerendum est nobis nunc quid cogitaverit, ut occulte eam dimitteret. Haec cogitabat ut eam dimitteret. Si suspicionem in ea habebat, quomodo justus erat? Si ergo non est suspicatus, vel tale aliquid cogitavit, cur eam dimittere volebat? ut immaculatam et sanctam voluit dimittere. Injustum enim et hoc erat. Sed enim simplicem sensum audi hujus (1164C)dictionis. Joseph justus erat, et illa Virgo immaculata erat. Sed ideo illam dimittere volebat quoniam virtutem mysterii et sacramentum quoddam magnificum in eadem cognoscebat, cui approximare sese indignum aestimabat. Ergo humilians se ante tantam et tam ineffabilem rem, quaerebat se longe facere, sicut et beatus Petrus Domino se humilians aiebat: Recede a me, Domine, quia homo peccator sum (Luc. V). Vel sicut ille centurio ad eumdem Dominum mittens, dicebat: Non sum dignus ut intres sub tectum meum, quia nec meipsum dignum existimavi ad te venire (Matth. VIII). Vel sicut sancta Elisabeth ad ipsam beatam locuta est Mariam, dicens: Et unde hoc mihi, ut veniat mater Domini mei ad me (Lucae I)? Sic et Joseph juste humilians sese in omnibus cavebat et timebat (1164D)sibimet istius tantae sanctitatis conjunctionem adhibere; et idcirco volebat eam occulte dimittere: Dimittam eam, dicens, et a me longe faciam eam, et a cognitione mea. Major est enim ejus dignitas, superexcellit ejus sanctitas, nec meae congruit indignitati. Ideo volebat eam occulte dimittere. Haec autem eo cogitante, angelus Domini per visum apparuit ei, dicens: Quid dubitas, Joseph? quare imprudenter cogitas? quare irrationabiliter meditaris? Deus est enim qui generatur. Hujus generationis minister es et non largitor; servus, et non Dominus; mancipium, et non plasmator. Propterea ministra, serva, custodi, fer curam, intende et huic qui nascitur et huic quae generat. Etenim si tibi uxor nominatur, si desponsata (1165A)tibi esse dicitur, non tamen tibi uxor est, sed Dei unigeniti electa mater est. Propterea, Joseph, fili David, qui has promissiones accepit, cui ista fidelia data sunt testamenta; Joseph, fili David, non tantum secundum carnem, sed secundum spiritum; Joseph, fili David: si enim filius David, juste et haeres ejus tanquam filius patris. Ideo in haereditatem accipe ea quae illi promissa sunt, testamenta fidelia. Joseph, fili David, ne timueris accipere Mariam conjugem tuam. Ne timueris, ne trepidaveris, ne conturberis, sed securus et intrepidus, accipe eam secundum legis praeceptum, uxorem tibi nominatam, sed secundum nuptiarum consuetudinem et conjunctionem, longe alienam. Accipe ergo eam sicut commendatum coelestem thesaurum, ut Deitatis divitias, sicut plenissimam sanctitatem, (1165B)sicut perfectam justitiam. Accipe eam sicut Unigeniti mansionem, sicut honorabile templum, sicut domum Dei, sicut Creatoris omnium propriam, sicut regis sponsi coelestis domum immaculatam. Ita ergo, Joseph, fili David, ne timueris accipere eam tibi commendatam, tuae religiositati creditam serva, fer curam, attende fugiens ab Herode, duc in Aegyptum, iterum remeans post Herodis mortem, deduc in terram. Israel. Ne timueris accipere Mariam conjugem tuam. Conjugem audiens, non expavescas, nec conturberis, nec tu nec quisque sequentium usque in consummationem saeculi. Conjugem eam dico propterea ut diabolo virginitatem ejus occultem, et Judaeorum pravitatem excludam atque dejiciam, ut legis instituta non destruam, et in sequentibus demonstrabo (1165C)quod ista nec tua conjux secundum consuetudinem conjugii habeatur, nec iste qui generatur, tuus filius esse credatur. Quod enim nascetur ex ea, de Spiritu sancto est, quia scilicet cooperator hujus nativitatis Spiritus sanctus est: nam unigenitus Filius, qui ante saecula ineffabiliter ex solo Patre natus est, jam saeculi appropinquante fine, ex voluntate Patris in humano corpore, sancto cooperante Spiritu, inter homines venit. Iste est de quo Scriptura praenuntiat, dicens: Puer natus est nobis, et Filius datus est nobis (Isai. IX). Patris etenim unigenitus Filius ex Virgine generatus est, ut per illam Virginem priorem Evam quae ceciderat, iterum renovaret atque erigeret; et qui per pravam voluntatem filii effecti fuerant diaboli, per adoptionem (1165D)gratiae filios efficeret Dei. Pariet, inquit, filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Virgo generat, et tu hunc genitum vocabis Jesum, quod interpretatur salvator. Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Vocabis, ait, nomen ejus hoc quod ante fuit, quod ante saecula nominatum est. Non tu ei impones nomen, nec ex te ei vocabulum constitues, sed nomina et voca exsultando Jesum, id est, salvatorem. Salvatorem eum esse testare, nec ex tempore coepisse salvare, sed etiam antiquissimum salvatorem. Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Duo enim per hoc verbum praeclara designantur, quod et Deus fuerit et Dominus prius ante incarnationem Christus, et quod populus ejus ab eo salvandus jam tunc annuntiabitur. Et ideo dictum est: Ipse enim salvum (1166A)faciet populum suum a peccatis eorum, ut vere Deus. Dei enim est virtutis, a peccatis salvare vel peccata dimittere. Iste ergo Filius Dei habens populum suum, ipsum venit (ut dictum est) liberare a peccatis atque salvare, sive ex Judaeis, sive ex gentibus, de quo ipse jam per prophetam fuerat elocutus, dicens: Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie genui te (Psal. II). Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae. Ipse salvabit populum suum a peccatis eorum, sanguine videlicet suo cunctos redimens, morte sua de mortis eos liberans potestate. Ipse salvabit, hoc est, salvator omnium hominum fidelium atque credentium. Hoc autem totum factum est. Quod totum? Hoc de Unigeniti descensione, hoc de ista Domini incarnatione, (1166B)hoc de angeli ad Virginem destinatione, hoc de ipsius Virginis desponsatione, vel castitate. Hoc enim totum factum est ad totius mundi salutem: hoc totum factum est, ut unum compleretur, ut unum consummaretur. Quid illud? Quod virgo genuit, quod virgo permansit, quod mater fuit, et intacta virgo perseveravit. Ecce virgo in utero accipiet. Audite quod dicit, omnes filiae Evae: audite, omnes vos qui haereditatem doloris et tristitiae post illam et ex illius condemnatione sumpsistis; vos quae in tristitia generatis filios, vel magis vos quae concupiscentiam corruptibilem non timuistis. Audite et laetamini, audite et consolamini, audite quod virgo in utero accipiet, non ex desiderio partum concipiens. Neque serpentis persuasione decepta est, neque ejus afflatibus venenosis infecta est, (1166C)sed virgo in utero accipiet, praedicationem angeli suscipiens, prophetarum testimonia assumens. Virgo in utero accipiet, ut Deum dignanter incarnatum ad mundi pariat salutem. Ecce, inquit. Hoc ipsum quod dicit, ecce, admirantis est tanti mysterii magnitudinem, ut omnes velut e somno suscitans, ad hoc dictum evigilent. Ecce virgo, dicit, in utero accipiet, et pariet Filium. Ad colligandum illum fortem armatum, ad conculcandum serpentis impii caput, ad conterendas vires ejus, ad praedam ejus diripiendam, atque captivitatem populi sui convertendam, pariet filium, ad denuo reparandum Adam, ad inobedientiam Evae per Mariae obedientiam excludendam, ad erigendum jacentium genus, quod per mulieris temerariam credulitatem fuerat dejectum. Et vocabunt (1166D)nomen ejus Emmanuel, quod est interpretatum, Nobiscum Deus. Vocant nomen prius angeli, psallentes in ejus generatione, sicut Deum omnium et regem pacis, ad homines venientem. Deinde apostoli, Unigeniti Dei dominationem atque virtutem omnibus gentibus praedicantes. Adhuc et sancti martyres, contra ignes et gladios usque in mortem resistentes. Deinde cuncti credentes, hoc ipsum nomen usque ad consummationem saeculi memorantes atque laudantes. Et vocabunt nomen ejus Emmanuel, quod est interpretatum, Nobiscum Deus. Qui vocabunt, nisi justit quorum vocabitur in terra nomen novum, non sicu, prius in figuris et in imaginibus, sed facie ad faciem apparentem? Nobiscum Deus. Abrahae patri credentium (1167A)tribus horis temporis, licet non per ipsam ineffabilem deitatis substantiam, sed potius per angelicam speciem a meridie visus est (Gen. XVIII): nobis triginta tribus annis in terra apparuit, et cum hominibus conversari dignatus est. Jacob etiam per angelum nihilominus apparuit colluctans cum eo (Gen. XXXII), quique ab eo superari permisit ut hunc mundicordem merito benediceret, atque Israel nominaret. Nobiscum Deus, amplius magis pro nobis magnificum certamen adimplens, et usque ad mortem accedens, ut morte sua mortem occideret, et benedictionem ac immortalitatem mundo corde populo condonaret, qui fiducialiter dicit, Nobiscum Deus per evangelistarum et apostolorum praedicationem, per sui sancti corporis et sanguinis sacramentum, (1167B)per gloriosae crucis signaculum. Per ista ergo omnia nobiscum Deus, et ad nos atque in nobis, sicut ipse ait: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi. Qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA XVIII. IN NOCTE NATIVITATIS DOMINI.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore exiit edictum a Caesare Augusto ut describeretur universus orbis. Haec descriptio, etc. (Luc. II).
Quia largiente Domino, etc. Reliqua videbis apud sanctum Gregorium Magnum, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1103.
HOMILIA XIX. DE EADEM NOCTE AC EVANGELIO LUCAE II.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) (1167C) Audivimus, etc. Hanc homiliam vide apud venerabilem Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 334, ubi inscribitur: IN GALLI CANTU NATALIS DOMINI.
HOMILIA XX. IN EADEM SANCTA NOCTE VEL AURORA.(Ex eodem.) In illo tempore pastores loquebantur adinvicem: Transeamus usque Bethlehem, etc. (Luc. II).
Nato in Bethlehem Domino Salvatore, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam. Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 34.
HOMILIA XXI IN DIE SANCTO.(Ex eodem.) (1167D) In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum, hoc erat in principio apud Deum (Joan. I).
Quia temporalem, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 8.
HOMILIA XXII. DE EODEM FESTO.(Ex sancto Isidoro.) Natalis Domini dies ea de causa a patribus votiva solemnitate institutus est, quia in eo Christus pro redemptione mundi nasci corporaliter voluit, prodiens ex Virginis utero, qui erat in Patris imperio. (1168A)Cujus susceptae carnis causa haec est. Postquam enim invidia diaboli, parens ille primus seductus vaniter cecidit, confestim exsul et perditus in omni genere suo radicem malitiae et peccati traduxit, crescebatque in malum vehementius omne genus humanum, diffusis ubique sceleribus, et, quod est nequius, omnium cultibus idolorum. Volens ergo Deus terminare peccatum, consuluit verbo, lege, prophetis, signis, plagis, prodigiis. Sed cum ne sic quidem errores suos admonitus agnosceret mundus, misit Deus unigenitum Filium suum ut carnem indueret, et hominibus appareret, et peccatores sanaret. Qui ideo in hominem venit, quia per semetipsum ab hominibus cognosci non potuit. Ut autem videretur, Verbum caro factum est, assumendo carnem, (1168B)non mutatum in carnem. Assumpsit enim humanitatem, non amisit divinitatem. Ita idem Deus, et idem homo, in natura Dei aequalis Patri, in natura hominis factus est mortalis in nobis. Pro nobis enim manens quod erat, de nobis suscipiens quod non erat, ut liberaret quod fecerat. Haec est ergo Dominicae nativitatis magna solemnitas, haec est diei hujus nova et gloriosa festivitas, adventus Dei factus ad homines. Itaque dies iste pro eo quod in eo Christus natus est, natalis dicitur. Quemque ideo observare per revolutum circulum anni festa solemnitate debemus, ut in memoriam revocetur quod natus est Christus, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA XXIII. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Leonis Magni papae.) (1168C) Salvator noster, etc. Hanc homiliam reperies apud sanctum Leonem, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 190.
HOMILIA XXIV. DE EODEM FESTO.(Ex eodem.) Exsultemus in Domino, dilectissimi, etc. Reliqua vide ut supra, tomo eodem, col. 193.
HOMILIA XXV. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) Justissime, Fratres, etc. Hanc homiliam reperies inter Opera sancti Maximi Taurinensis, Patrologiae tomo (1168D)LVII, col. 243.
HOMILIA XXVI. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Augustini.) Salvator noster, etc. Hanc homiliam vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 1655.
HOMILIA XXVII. DE EODEM FESTO.(Ex eodem.) Gaudeamus, fratres, etc. Quae sequuntur videsis apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 999.
HOMILIA XXVIII. DE EODEM FESTO.(Ex eodem.) (1169A) In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum (Joan. I).
Qui in principio erat, etc. Hanc homiliam videsis apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 2176, ubi inscribitur, DE FIDE CATHOLICA.
HOMILIA XXIX. DE SANCTO STEPHANO.(Ex beati Hieronymi in Evangelium Matthaei commentariorum libro IV.) In illo tempore dicebat Jesus turbis Judaeorum et principibus sacerdotum. Ecce ego mitto ad vos prophetas, (1169B)et sapientes, et scribas; et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis in synagogis vestris, etc. (Matth. XXIII).
Hoc quod antea dixeramus, etc. Sequentia vide apud sanctum Hieronymum, Operum ejus tomo VII, Patrologiae XXVI, col. 172.
HOMILIA XXX. DE EODEM FESTO.(Ex Herico.) In illo tempore dicebat Jesus turbis Judaeorum et principibus sacerdotum: Ecce ego mitto ad vos prophetas et sapientes, etc. (Matth. XXIII).
Evangelicae hujus lectionis intellectus superiori narrationi haerere videtur. Supra siquidem Redemptor noster scribas et pharisaeos plurimis increpationibus (1169C)objurgasse, atque inter caetera dixisse perhibetur: Vae vobis, scribae et pharisaei, qui aedificatis monumenta prophetarum, et dicitis: Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus in sanguine prophetarum socii eorum. Atque post pauca: Et vos, inquit, implete mensuram patrum vestrorum. Quod est dicere: Quae illi minus fecerunt, vos supplete. Illi occiderunt servos, vos Dominum crucifigetis: illi homines, vos Deum. Et quasi ad haec illi possent objicere: Non habemus modo prophetas quos occidamus, adjungit: Ideo ecce ego mitto ad vos prophetas, et sapientes, et scribas; et ex illis occidetis et crucifigetis, et ex eis flagellabitis in synagogis vestris, et persequemini de civitate in civitatem. Prophetae hic apostoli appellantur, quia per donum Spiritus sancti (1169D)futurorum habebant notitiam. Ipsi sunt sapientes corde, quia sermonem proferre noverunt in tempore opportuno. Ipsi scribae, quia legem Dei scriptam habent per Spiritum sanctum in cordibus suis. Ex illis ergo occiderunt Jacobum fratrem Joannis, et ipsum Joannem Baptistam, lapidaverunt Stephanum, crucifixerunt Petrum, flagellaverunt duodecim apostolos, quando ibant gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt haec pro nomine Domini pati, et persecuti sunt eos de civitate in civitatem: ut non recepti ab eis, juste ad gentes migrarent. Ut veniat super vos omnis sanguis justus qui effusus est super terram, a sanguine Abel justi usque ad sanguinem Zachariae filii Barachiae, quem occidistis inter (1170A)templum et altare. Requirendum cur sanguis omnium justorum, a sanguine Abel usque ad sanguinem Zachariae, ab una Judaeorum generatione requirendus praedicatur, cum neutrum eorum constet ab illis occisum. Et certe innumerabiles martyres tam in Veteri quam in Novo Testamento exstitisse legimus, quos illi non interfecerunt. Sed mos est Scripturarum duas tantum generationes, bonorum scilicet et malorum, texere: de bonorum siquidem generatione dictum est: Generatio rectorum benedicetur (Psal. CXI). Et, Haec est generatio quaerentium Dominum (Psal. XXIII). At e contra de reprobis dicitur: Genimina viperarum, et, generatio prava atque perversa (Matth. XXIII). Universi ergo reprobi qui in malitia similes sunt, in una generatione computantur; et (1170B)omnes sancti e diverso qui se virtutibus imitantur, una generatio esse dicuntur. Quaerendum rursus quis sit iste Zacharias qui occisus inter templum et altare memoratur. Et quidem alii justum Zachariam opinantur illum ipsum esse qui in ordine prophetarum undecimus ponitur. Sed licet in eo patris nomen consentiat, quia scilicet filius Barachiae cognominatur, tamen quomodo inter templum et altare occisus sit non apparet, praesertim cum temporibus illius vix ruinae templi substiterint. Alii hunc Zachariam patrem Joannis intellexerunt, asserentes quod propterea a Judaeis occisus sit, quia adventum Salvatoris praenuntiaverit. Sed hunc nos Zachariam intelligimus sine dubio, quem Joas rex Judae inter templum et altare interfecit, sicut in Regum historia scriptum (1170C)est: Et non est recordatus Joas, inquit, patris sui Joiadae, sed interfecit filium ejus qui se eripuerat de morte, et in templo septem annis abscondite nutrierat (II Paral. XXXIV). Sed quaeritur cur hic Barachiae dicatur filius, cum in praefata historia filius Joaidae asseratur. Quod ita solvitur: Barachias namque benedictus Domini dicitur; Joiada justitia interpretatur. Qui ergo justitia plenus est, benedictus Domini rectissime potest appellari. Unus ergo idemque homo juxta nominis interpretationem et Joiada et Barachias aeque potest intelligi. Potuit etiam fieri ut ipse Barachias binomius fuerit, et sit altero nomine appellatus Joiada, sicut et Matthaeus evangelista vocatus est Levi. Item quaerendum cur dixerit, a sanguine Abel usque ad sanguinem Zachariae a Judaeis (1170D)sanguinem prophetarum exquirendum. Cur enim a sanguine Abel dixerit, mirum non est; cur vero usque ad sanguinem Zachariae, quaerendum est, cum multi post eum exstiterint martyres. Ad quod dicendum quod per hos duos, quorum alter in campo, alter occisus est in templo, duo ordines martyrum designantur. Per Abel quidem, qui in campo occiditur, laici; per Zachariam vero, qui in templo necatur, hi qui ex sacerdotali dignitate ad martyrii provecti sunt palmam, figurantur. Ideo autem hos duos tantum nominatim posuit, quia ambo innocentes, et nulla justa causa existente interfecti sunt, ambo sacerdotes, ambo pastores, ille ovium, iste animarum. Et sicut ille interfectus est a fratre suo in agro, ita et (1171A)iste a consobrino et collateraneo suo in templo. Quem occidistis, inquit, inter templum et altare. Duo erant altaria in templo, unum incensi interius, alterum holocaustorum exterius, inter quod et templum Zacharias est interemptus; vel inter templum et altare, id est, inter consensum populi et sacerdotum, quorum alii per templum, alii per altare signantur. Postremo, quid est quod in Evangelio vel Epistolis Abel speciali testimonio justitiae honoratur? Profecto quia decebat illum ex privilegio quodam tanto cognomine decorari, qui tribus praeclaris virtutibus typum Christi in se excellentissime praetulit. Fuit enim virgo, sacerdos et martyr. Inter tot et tam varias opiniones de Zacharia quinam fuerit, quoniam ad liquidum veritas historiae scrutari non (1171B)potest, recurrendum est ad allegoriam. Hic enim est unicus exitus earum rerum quae in sancto Evangelio dicta tantum, non autem facta leguntur. Per Abel designantur omnes sancti qui fuerunt ab initio mundi usque ad passionem Christi et redemptionem humani generis, quod ipsa nominis interpretatio demonstrat. Interpretatur enim luctus, vapor, funiculus, vel funiculatio, significans sanctos passionem Domini praecedentes, qui considerantes se exsules, et a paradisi beatitudine dejectos, in luctu et moestitia erant, et praesentem vitam tanquam fumidam et transitoriam contemnentes, ad sortem et funiculum supernae haereditatis quantocius properabant. Zacharias vero significat sanctos a passione Domini usque ad finem saeculi. Interpretatur enim Zacharias memoria (1171C)Domini, sive memorans, vel recordans Domini, eosdem significans sanctos, qui, considerantes se sui Domini passione, redemptos, eum semper in memoria habere ac condignas gratiarum actiones illi agere student. Hic Zacharias occisus est inter templum et altare. Altare designat aram dominicae crucis, in qua singularis ille Agnus pro salute humani generis Deo Patri oblatus est. Templum vero exprimit ingressum regni coelestis, ad quod omnes sancti peracto judicio intraturi sunt. Inter templum ergo et altare passus esse dicitur, qui, ut dictum est, eos designat qui a tempore dominicae passionis usque ad ingressum regni coelestis, vel passi vel passuri sunt. Jerusalem, Jerusalem, quae occidis prophetas, et lapidas eos qui ad te missi sunt. Quod nomen civitatis (1171D)Jerusalem in cognominando replicat, id est repetit, non saxorum ruinam, sed populi perditionem deplangit. Quae occidis, inquit, prophetas, ut Isaiam, quem serra lignea viventem per medium secuerunt, et Amos, quem similiter transmisso vecte per tempora nefandissime necaverunt; et caeteros quos diversis et pene innumerabilibus referuntur vexasse suppliciis. Et lapidas eos qui ad te missi sunt, ut Naboth justum virum et Jeremiam prophetam in Aegypto, sicut Epiphanius Cyprius testatur. Quoties volui congregare filios tuos, id est, saepe volui, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti? Ponit gallinae similitudinem, quae circa pullos tanta affectione ducitur, ut pro eis ipsa quoque (1172A)infirmetur, ipsa etiam raucitate vocis exprimente affectum magnae compassionis. Qui ergo alibi Herodem vulpem vocat (Luc. XIII), recte se hic gallinae similat. Ut enim vulpes gallinis vorandis juges praetendit insidias, sic Herodes Redemptoris nostri necem sitiens, perennibus odiis insectando infestabat. Cujus saevitia inde potissimum claret, quod cum Pilatus ad ejus judicium Christum Dominum misisset (Luc. XXIII); ille eum sprevit cum exercitu suo et illusit. Hoc etiam genus animantis cui se Redemptor comparat, quod in caeteris difficilius invenitur, alis suos pullos protegit, et contra milvum se erigit. Sic et mater nostra, id est Dei sapientia, quae Christus est, per carnis susceptionem infirmata quodammodo pro nobis (sicut Apostolus ait: Quod infirmum est (1172B)Dei, fortius est hominibus [I Cor. I]), protegit infirmitatem nostram, et resistit diabolo, ne nos in interitum rapiat. In qua tamen defensione quod gallina contra milvum conatur affectu, hoc adversum diabolum perficit potestate. Si autem gallina per significationem Deus intelligitur, duae alae ejus Moyses et Aaron qui eduxerunt populum de Aegypto, seu Zorobabel vel Esdras, et Neemias, ac Jesu filius Josedech duces, qui eduxerunt eos de Babylone, et sub quibus idem populus Israeliticus de diversis captivitatibus est liberatus vel congregatus. Quid autem est quod dicit: Quoties volui, et noluisti? Nunquid humana voluntas voluntati Dei praevalet, cum scriptum sit: Omnia quaecunque voluit, fecit (Psal. CXIII)? Ad hoc dicendum quod liberum arbitrium Deus homini (1172C)contulit, propter quod dicit, noluisti. Ac si diceret: Ex mea parte volui, sed tu ex tua noluisti. Aliter: Ego quidem volui, et quod volui, etiam te nolente, feci. Illa ergo filios quidem suos ab illo colligi noluit, sed ea quoque nolente, filios ejus ipse collegit quos voluit. Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta. Domum Judaeorum, vel civitatem Hierusalem, quam juxta evangelistam nidum vocaverat, vel angustum in ea templum significat, quod primum quidem merito infidelitatis eorum a Deo desertum est, clamantibus angelicis potestatibus: Transeamus ab his sedibus. Deinde in vindictam crucis dominicae Romanis vastantibus, et tanquam vacuum nidum diripientibus, cunctis suis haereditatibus est destitutum. Dico autem vobis, non me videbitis (1172D)amodo donec dicatis: Benedictus qui venit in nomine Domini. Hoc de futuro tempore propinquante ad judicium Domino dictum, quando ad praedicationem Eliae et Enoch Judaei conversi ad fidem, Christum Domini benedictum non voce tantum, sed et operibus proclamabunt. Nam postquam hoc Dominus dixit, non legimus Judaeos hujuscemodi confessionem in ejus laudem protulisse. Postea enim hoc dixit quo quando intravit in templum cum laudibus turbarum, dum hunc ipsum versiculum in laudem Christi (ut supra narratum est) decantarent. Habent igitur Judaei tempus poenitentiae sibi datum, ut si voluerint confiteri Christum Dei Patris Filium benedictum in nomine Domini, faciem illius intueri (1173A)mereantur, id est, potentiam divinitatis ejus intellectualibus oculis conspicere, et aequalem Patri credere. Tunc autem benedictum illum in nomine Patris proclamabunt, cum praedicatione Eliae et Enoch percepta (ut dictum est) fidem ejus recipient et gloriam praedicabunt, impleto Apostoli vaticinio: Quia cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus erit (Rom. XI). His de lectione evangelica prout posse fuit, praemissis, noverimus, quia beati Stephani primi martyris festivitati quam colimus, non solum venerationem debemus, sed et imitationem. Hunc enim primum Dominus Jesus post suam passionem pro se pati voluit, cujus dilectionem etiam circa inimicos invictam, nobis omnibus imitabilem sanxit. Sed hunc cur primum martyrem vocamus, (1173B)ante quem millia parvulorum passa fuisse pro Redemptore novimus? Merito certe in Novo Testamento primus martyr dicitur, quia primus omnium post Domini praedicationem, passionem ac resurrectionem, per effusionem sanguinis meruit palmam consequi supernae retributionis, atque ad coronam suo et nomini et labori dedicatam pertingere, praestante eodem Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA XXXI. IN NATALI SANCTI STEPHANI.(Ex Opp. beati Fulgentii.) Heri celebravimus temporalem sempiterni regis (1173C)natalem, etc. Reliqua videsis inter Opera sancti Fulgentii, Patrologiae tomo LXV, col. 729.
HOMILIA XXXII. DE EODEM SANCTO STEPHANO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) Lectio Actuum apostolorum, etc. Hanc homiliam videsis inter Opera beati Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 379.
HOMILIA XXXIII. IN FESTIVITATE SANCTI STEPHANI.(Ex Opp. sancti Augustini.) Fratres charissimi, celebravimus hesterna die natalem quo Rex martyrum, etc. Reliqua videsis apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 2145.
HOMILIA XXXIV. DE MIRACULIS SANCTI STEPHANI.(Ex sancto Augustino, libro XXII de Civitate Dei, cap. 8, num. 10.) (1173D) Ad Aquas Tibilitanas, etc. Reliqua videsis apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo VII Patrologiae XLI, col. 766.
HOMILIA XXXV DE SANCTO JOANNE APOSTOLO ET EVANGELISTA.(Ex sancti Augustini in Joannis Evangelium Tractatu, tract. 124, in cap. XXI, num. 1.) In illo tempore dixit Jesus Petro: Sequere me. Conversus Petrus, vidit illum discipulum quem diligebat Jesus, sequentem, etc. (Joan. XXI.)
Non parva quaestio est, etc. Reliqua vide apud (1174A)sanctum Augustinum, Operum ejus tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1969.
HOMILIA XXXVI. IN DIE NATALI EJUSDEM SANCTI JOANNIS.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore dixit Jesus Petro: Sequere me. Conversus Petrus vidit illum discipulum quem deligebat Jesus, sequentem, qui et recubuit in coena super pectus ejus, et dixit: Domine, quis est qui tradet te (Joan. XXI)?
Lectio sancti Evangelii, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 44
HOMILIA XXXVII. DE INNOCENTIBUS.(Ex Opp. venerabilis Bedae presbyteri.) (1174B)In illo tempore, angelus Domini apparuit Joseph in somnis, dicens: Surge et accipe puerum et matrem ejus, et fuge in Aegyptum, etc. (Matth. II).
De morte pretiosa martyrum Christi Innocentium, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 50.
HOMILIA XXXVIII. IN FESTO SANCTORUM INNOCENTIUM.(Ex sancto Severiano.) Zelus quo tendat, quo prosiliat livor, invidia quo feratur, Herodiana hodie patefecit immanitas. Quae dum temporalis regni aemulatur angustias, aeterni regis ortum molitur exstinguere. Tunc Herodes, inquit, videns quia illusus est a magis, misit ad (1174C)Bethlehem, et occidit omnes pueros qui erant in ea, et in omnibus finibus ejus. Videns quia illusus est. Dolet impietas se esse illusam, dilatans se crudelitas furit. Fremit dolositas se deceptam, et in se fraus reversa colliditur. Herodes stridet cadens ipse in laqueum quem tetendit, hinc iniquitatem quam considerat, evaginat. De fide perfidiae sumit arma, terreno quaerit furore, quem natum coelitus non credit. Ad sinus matrum militum cogit castra, inter ubera arcem pietatis oppugnat. In teneris uberibus ferrum durat, lac fundit antequam sanguinem, dat ante mortem sentire quam vitam, tenebras ingerit intrantibus lucem. Sic agit magister mali, minister doli, irae artifex, inventor sceleris, impietatis auctor, pietatis praedo, inimicus innocentiae, hostis naturae, suis (1174D)pejor, pessimus sibi, quem Christus non ut evaderet, sed ne videretur, aufugit. In altum tendens, cadit ab alto. Coelum pulsans, intrat profundum, et in se vadit cum vadit in Deum. Se occidit, qui vitam conatur occidere: quia capere non potest perditionem salus, occisionem vita, aeternitas finem. O ambitio quam caeca semper! o quam praesumptio pessima! o quam perdit concessa, qui inconcessa captat! Herodes obsidens terrenum regnum, impugnat coeleste. Terrenis inhians, irruit in divina, ipsamque pietatem insectatur. Audierat natum regem: destinatus ad scelus, ad piaculum promptus, paratus ad crimen, causas innocentiae non requirit, jus abnegat, confundit fasque nefasque. Cui nequitia est sodalis, cui odiosa est aequitas, iniquitas est semper amica, qui (1175A)caedibus vivit, qui se munit sanguine, qui crudelitatibus saevit, cui de timore stat totum, de amore nihil constat. Herodes tunc caecus sic Christum gladiis quaerit, investigat cruore, crudelitate rimatur: successorem timens, incessit in auctorem. Premit innocentes, volens innocentiam deperire, innocentis causam facit nocentium crimen. Munus nati natorum vertit in poenam. Auctoris ortum orientium mandat occasum. Negotium salvantis salvandorum jubet esse discrimen. Quorum lingua tacuit, oculi nihil viderunt, nihil audierunt aures, manus nihil fecerunt, et quibus actus nullus est, unde culpae sumpserunt mortem, qui vivere nescierunt? Quibus apud Herodem solum quod nati sunt, hoc fuit crimen. Quid? Christus futurorum praescius, conscius (1175B)secretorum, cogitationum judex, mentium perscrutator, quare deseruit quos sciebat quaerendos esse propter se, et propter se noverat occidendos? Natus Rex, et Rex coelestis, quare neglexit milites innocentiae suae? Coaetaneum sibi quare contempsit exercitum? Quare cunabulis suis deputatas excubias sic reliquit, ut regem solum quaesiturus hostis, totum grassaretur in militem? Fratres, Christus non despexit suos milites, sed provexit, quibus ante dedit triumphare quam vivere, quos fecit capere sine concertatione victoriam, quos donavit coronis antequam membris quos voluit virtutibus vitia praeterire, ante coelum possidere quam terram. Praemisit ergo Christus suos milites, non amisit. Recepit suas acies, non reliquit. Beati quos natos martyrio videmus (1175C)esse, non saeculo. Beati qui labores in requiem, in refrigerium dolores, moerores in gaudium commutarunt. Vivunt, vivunt, quia vere vivunt, qui pro Christo merentur occidi. Beati ventres qui portaverunt tales. Beata ubera quae se talibus infuderunt. Beatae lacrymae quae pro talibus fusae fletibus gratiam baptismatis contulerunt. Nam diverso modo, dono uno, in lacrymis suis martyres suo sanguine baptizantur, in martyrio filiorum matres passae sunt. Nam gladius filiorum pertransiens membra, ad matrum corda devenit, et ideo necesse est ut sint praemii consortes, quae fuerunt sociae passionis. Arridebat parvulus occisori, gladio advocabatur infantulus. Nutricis loco attendebat lactens percussoris horrorem, nescia aetas lucis moritura gaudebat, (1175D)infans filius omnem hominem non hostem respicit, sed parentem. Matres, matres tulerunt quidquid angoris exstitit et doloris, et ideo non carebunt martyrum gaudio, martyrii lacrymas quae fuderunt. Hoc loco attendat auditor, attendat ut intelligat martyrium non constare per meritum, sed venire per gratiam. In parvulis quae voluntas, quod arbitrium, ubi captiva fuit et ipsa natura? De martyrio ergo demus totum Deo, nihil nobis. Vincere diabolum, corpus tradere, contemnere vitia, tormenta expendere, lassare tortorem, capere de injuriis gloriam, de morte vitam, non virtutis humanae, sed muneris est divini.
HOMILIA XXXIX. IN NATALI INNOCENTIUM.(Ex beato Chrysostomo.) (1176A) Dedicatur novus ab infantibus sermo sanctis laudibus Christi. In gloriam Domini primam vocem aperiunt innocentes. Fiunt diserti laude, qui fuerunt imperiti sermone. Offerunt Domino primitias linguae, novos oris immolant fructus, verborum principia libant. Infantia enim, quae per aetatem loqui non poterat, glorias Dei cum gaudio resonabat. Norunt laudare Christum, qui loqui non norant. Fiunt periti laude, qui fuerant imperiti sermone. Ostendunt laudibus Christum, suffragiis praedicant Christum. Fiunt interea pueri sine magistro diserti, docti sine doctore, (1176B)periti sine eruditore. Agnoscunt Christum, praedicant Dominum, non quem persuasio humana docuerat, sed quem Divinitas innocentibus inspirabat. Cessant enim humana cum divina tractantur, quia humana ipsa prodesse non poterunt, nisi divinorum solatio sublevetur. Necesse est enim terrena succumbere, cum coelestia praedicantur; naturalia silere, cum virtutes loquuntur. Erigitur itaque infantium aetas in laudem, quae delictorum non noverat crimen. Dignus a dignis laudatur, et innocens innocentium testimonio praedicatur. Accipiunt enim a Christo et reddunt: consequuntur et referunt. Uno enim tempore et qui dederat recipit, et qui acceperat reddit; uno inquam tempore sua Christo redduntur, dum ejus laudes illi ab infantibus referuntur. Diximus de laude infantium, quod de lactentium (1176C)laudibus, proferemus? quorum laudem invenire non possumus, nisi eos ipsos qui laudaverint noverimus. Qui sint, ubi sint, quam laudem intulerint, quaero, qui loqui non norant. Neque enim aetas illa poterat posse quod natura non dederat, aut celebrari a talibus poterat, quod institutio denegabat. Dicunt namque Domino laudes trucidati ab Herode lactentes, loquuntur sanguine quod lingua non possunt. Passione canunt quod sermone non norunt, occisi praedicant quod vivi non poterant. Nec novum quid dicitur, ut innocens sanguis aut Deo referat laudes, aut suas indicet passiones, cum Abel sanguis clamet ad coelum, aut occisorum animae ab altari vociferentur ad Deum. Contulit martyrium laudem, quibus (1176D)negaverat natura sermonem. Licuit sanguine clamare, quibus narrare non licebat voce: licuit sanguine loqui, quibus lingua loqui non licuit. Miscent cum Domino colloquia, quibus humana negata sunt verba. Sed enim occisis innocentibus istis, impleta sunt prophetiae verba dicentis: Vox in Rama audita est fletus et plorationis, Rachelis flentis filios suos, et noluit consolari, quia non sunt (Matth. II; Jer. XXXI). Rachelem primo Ecclesiae esse personam, nemo est qui abnuat, nemo qui aliud contra veritatem defendat. Sed duo in illa diversa conspicio, fletus et consolationis contemptus. Si enim flevit, cur consolari contempsit? Aut quae consolari contempsit, cur flevit? Aut quomodo competit consolari noluisse, cui competit flesse? Cur autem flere non debuit, quae (1177A)consolari contempsit? aut consolari debuit, quae flere non potuit, cum manifestum sit fletus consolatione tergi? Vel certe cur indiguit flere, quae non indiguit consolationis sermone? Sed noluit, inquit Scriptura, consolari, quia non sunt, id est, noluit consolari quia sunt. Si idcirco noluit consolari quia sunt, quomodo voluit flere quasi illos qui non sunt? Sed ut compendio jam diversitatum causa reddatur, conditio a matre defletur, sed spe gloriae consolatio humana contemnitur. Pietatis affectus in fletibus declaratur, sed occisorum gloria repudium consolationi indicit. Pugnant enim in matre affectus et fides, humanitas cum devotione concertat; plangit affectus, sed fides exsultat; deflet humanitas, sed devotio consolatur. Licuit enim matri humanitus flere, cui (1177B)non licuit consolatione humanitus indigere. Ideo et Dominus Christus in Lazaro flevit, nec tamen ipse quoque cujusquam consolatione indiguit, quia hominis fuit quod flevit, cum manifeste Deus sit qui Lazarum suscitavit. Sed o beata lactentium gloria! quibus pro Christo contigit dedicare martyria. Expungunt tempore uno nativitatem et mortem, ingressum et exitum, principium et occasum, ut ipsis posset tempore uno, ut dixi, contingere, et nascendo ingredi mundum, et dedicare martyrio coelum. Probat novos exercitus Christus, rudes milites designat, legiones lactentes victoria perpetrata coronat. Fiunt pro Christo victores, qui aetate fuerunt coaequales; fiunt, inquam, infantes sine certamine fortes, sine pugna victores. Norunt vincere, qui pugnare non (1177C)norant. Existunt victoriae compotes, qui fuerant aetate imbelles. Mercantur poena martyrium, gloriam sanguine comparant, aeternam vitam temporali morte commutant. Nec timuit aetas illa mortem, nec horruit. Timere enim non potuit quae timere non novit. Transmittit infantes infans Christus ad coelum, offert nova xenia Patri, primitias fructuum exhibet Genitori. Ostendit futuram fecundissimam messem, dum in semine tantam exhibet ubertatem. Derisit se, derisit hostilis immanitas, quae putavit turbare posse consilium Dei, gloriam Christi, salutem necessariam mundo. Sed contulit infantibus multis martyrium, dum infantem quaerit occidere Christum. Praestat hostis dum nocet, beneficium tribuit cum occidit; (1177D)invideret enim eorum gloriae si amaret. Sed aliae sunt terrestres pugnae, aliae coelestes victoriae. In praelio Christi moriendo vivitur, cadendo surgitur, victoria per interitum comparatur.
HOMILIA XL. IN NATALI SANCTORUM INNOCENTIUM.(Ex Opp. sancti Augustini.) Hodie, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 2152.
HOMILIA XLI. SERMO DE SILENTIO. (Anonymus in Homiliario exhibetur.) Cum medium silentium tenerent omnia (Sap. XVIII). Tria sunt silentia. Primum silentium est (1178A)ignorantia languoris, secundum silentium est desperatio curationis, tertium silentium est adeptio sanitatis. Primum silentium fuit ante legem, secundum inter legem et gratiam, tertium erit post hanc vitam. Primum ergo silentium quando homo non agnovit morbum suum, et ideo siluit, nec quaerebat remedium. Sed postquam lex subintravit et ostendit languidis vulnera sua, statim ruptum est silentium, et coeperunt mox aegri salutem quaerere. Sed quia per opera legis ubi salus non erat, salvari volebant, quod quaerebant invenire non potuerunt. Tandem igitur considerans homo per legem neminem justificari posse, quasi per diuturnos clamores fatigatus, et jam desperans, rursus loqui cessavit, et subsecutum est secundum silentium. Tunc ergo (1178B)omnipotens Verbum Dei Patris in carne veniens, rupit silentium, locutum est pacem, dedit gratiam, proposuit misericordiam, promisit veniam, et coeperunt aegri currere ad medicum, et quasi magnis clamoribus, sic pura fide cordis et vera confessione oris flagitare remedium. Hoc itaque nunc in praesenti vita agitur, ut homo per gratiam Dei sanitatem recipiat. Sed cum plenam sanitatem receperit, et ad illam felicitatem immortalitatis perductus fuerit, non erit amplius quod petat. Et tunc sequetur tertium illud beatum silentium quod nunquam habebit finem. Inter primum et medium silentium multa sonuerunt verba, sed inter medium et ultimum silentium sonat unum verbum. Multa verba fuerunt, multiplicia legis mandata quae per Moysen data est. (1178C)Unum Verbum est gratia Dei, quae per Jesum Christum facta est, vel potius Jesus Christus est. Moyses famulus Dei multa verba, multos sermones protulit; Deus Pater unum Verbum, unum sermonem misit. Sed sermones Moysi omnipotentes non fuerunt, quia quod dicebant, facere non potuerunt: et ideo tandem quando in promissione deficiendo siluerunt, tunc omnipotens Verbum venit, sermo Dei qui non solum dixit, sed quaecunque voluit fecit. Iste sermo, istud Verbum adhuc loquitur, quandiu in fidelibus suis promissiones suas operatur. Atque cum promissa impleverit, quasi tunc loqui cessabit: cum autem promissa impleta fuerint, quia amplius quod petatur non erit, felix in sempiternum silentium (1178D)erit. Dum ergo medium silentium tenerent omnia; bene omnia, hoc est, non solum illi qui in petitione desperabant, sed et illi qui in promissione defecerant, et nox in suo cursu medium iter haberet. Nox etenim in sacra Scriptura aliquando pro diabolo, aliquando pro membris ejus, id est, peccatoribus et iniquis, aliquando pro ipso peccato, aliquando pro praesenti vita accipitur. Per noctem ergo in hoc loco mortalis hujus vitae fluxus signatur, sicut per diem alibi claritas vitae perpetuae. Praesens igitur vita nox est, vita vero futura dies. Nox ista habet vesperam, dies illa habet auroram. Vespera vero praesentis noctis fuit inclinatio hujus diei; aurora vero illius diei, inclinatio praesentis saeculi Vespera quoque hujus noctis fuit ex quo Adam peccavit, (1179A)donec accepta mortis sententia a paradiso expulsus, in tenebras hujus mundi exiit. Aurora sequentis diei est a resurrectione Christi usque ad finem saeculi: ergo ista vita nox est. Sed quis est cursus vitae istius? Videamus quo currat. Per mortalitatem currit ad mortem, per mortem currit ad damnationem. Igitur vita mortalis deorsum currit, sicut vita immortalis sursum. Iter sursum est in coelis, iter deorsum est in inferis, iter medium stadium vitae praesentis, quod nascendo intramus, vivendo percurrimus, moriendo eximus. Quando ergo nox in suo cursu medium iter habuit, nisi quando mors universos quos in stadio vitae praesentis reperit, secum ad inferos traxit, et nemo adhuc mortalium ad vitam immortalium ascendere potuit? Vel per noctem (1179B)accipere possumus peccatum, et quae videlicet nox ab originali peccato coepit, et per actualia currit. Quando ergo post originalem praevaricationem, primum praevaricatione naturalis legis, ac deinde scriptae legis praevaricatione succedente, peccatum ad summum incrementum venerat, quasi nox in suo cursu medium iter habebat. Sed ista nox vera luce apparente, mox deorsum vergere coepit, et nunc quasi quadam alterna mutatione paulatim decrescens elongatur, quousque lux crescendo ad plenam diem perveniat. Vide ergo ornatissimae divinae dispensationis consilium. Quando omnis recuperandae salutis spes perierat, et mors omnia secum deorsum rapiebat, peccatum ad summum venerat, tunc omnipotens Sermo liberandis mittitur, ut amplius divinae (1179C)gratiae munus commendetur. Venit, inquit. Quis? Unde? Quo? Sermo Altissimi, Verbum Dei, unicus Patris rex filius regis. De consensu Patris ad tolerantiam passionis. De aequalitate majestatis, ad patibulum crucis. De sede regali, ad officinam peccati. De lumine coeli usque ad tenebras inferni. Sed nunquid ideo regnum perdidit? Imo eos qui servi erant peccati liberans, usque ad conregnandum sibi sublimavit. Et ideo fortassis a regalibus sedibus venit, quia in domo Patris ejus mansiones multae sunt (Joan. XIV), et regnabunt cum illo in aeternum, cum acceperint regnum quod paratum est ab initio saeculi. Unicus enim regis erat, solus regnum habuit. Sed quia ad conregnandum sibi fratres adoptare venit, jam non a sede regali, sed a sedibus regalibus (1179D)venire debuit, quia regnum ad quod vocantur electi Dei, praeparatum est ab initio saeculi.
HOMILIA XLII. IN DOMINICA INTRA OCTAVAM NATALIS CHRISTI.(Ex Origene.) In illo tempore erant Joseph et Maria mater Jesu mirantes super his quae dicebantur de illo, etc. (Luc. XI).
Congregemus in unum ea quae in ortu Jesu dicta scriptaque sunt de eo, et tunc scire poterimus singula quaeque digna esse miraculo. Quamobrem mirabatur et pater (sic enim appellatus est Joseph, quia nutritius fuit), mirabatur et mater super omnibus quae dicebantur de eo. Quaenam ergo sunt quae de parvulo Jesu fama disperserat? Pastores (1180A)erant in regione illa vigilantes, et observantes vigilias noctis super gregem suum. Venit angelus sub ipsa hora nativitatis Jesu, et ait ad eos: Annuntio vobis gaudium magnum, ite et invenietis infantem involutum pannis, et positum in praesepio (Luc. II). Necdum angelus verba finierat, ecce multitudo coelestis exercitus laudare et benedicere coepit Dominum. Cum hoc pastores trepidi perspexissent, et angelus recessisset ab eis, dixerunt ad invicem: Eamus usque Bethleem, et videamus factum quod Dominus ostendit nobis (Ibid.). Venerunt et invenerunt parvulum. Tam illi quam parentes quae facta fuerant mirabantur: super hoc et de Simeone scribitur quod rumorem auxerit et miraculi, vel magna pars fuerit. Tenuit enim puerum in brachiis suis, et ait: (1180B)Nunc dimittis, Domine, servum tuum in pace secundum verbum tuum, quia viderunt oculi mei salutare tuum. Fastigium et ut ita dicam culmen super his quae jactabantur de Jesu, et pater et mater illius mirabantur, sermo Simeonis fuit. Non enim sufficit ei tenere parvulum, et ea quae de semetipso scripta sunt proloqui, sed benedixit patri illius et matri: et de ipso quoque prophetavit infante, dicens: Ecce positus est hic in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur. Et tuam quoque ipsius animam pertransibit gladius, ut revelentur ex multis cordibus cogitationes. Quid sibi vult hoc quod ait: Ecce positus est hic in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel? Huic quid simile in Evangelio secundum Joannem scriptum reperi: (1180C)In judicium ego in mundum istum veni, ut qui non vident videant, et qui vident caeci fiant (Joan. IX). Quomodo ergo in judicium venit, ut non videntes de nationibus viderent, et qui prius videbant de Israel, caeci fierent? sic venit in ruinam et in resurrectionem multorum. In adventu enim Domini Salvatoris qui prius steterant, corruerunt, et qui ceciderant, surrexerunt. Una est haec interpretatio de eo quod dictum est: Ecce iste positus est in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel. Est autem et altius quid intelligendum adversus eos vel maxime qui contra Conditorem latrant, et hinc inde de Veteri Testamento testimonia quae non intelligunt congregantes, simplicium corda decipiunt. Aiunt enim: Ecce Deus legis et prophetarum, videte qualis sit: (1180D)Ego, inquit, occidam et vivificabo, percutiam et ego sanabo, et non est qui se eruat de manibus meis (Deut. XXXII). Audiunt occidam, et non audiunt vivificabo; audiunt percutiam, et audire contemnunt et ego sanabo. Istiusmodi occasionibus Creatorem calumniantur. Igitur antequam interpreter quem sensum habeant, ego interficiam et vivificabo, percutiam et sanabo, opponam eis testimoniam Evangelii, dicamque adversum haereticos. Innumerabiles quippe haereses sunt quae Evangelium secundum Lucam recipiunt. Si propterea cruentus et tantum judex, et crudelis est Conditor, quia dicit: Ego interficiam et vivificabo, percutiam et sanabo, manifestissimum est et Jesum ipsius esse Filium. Eadem (1181A)siquidem de eo scripta sunt: Ecce positus est hic in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel. Non in resurrectionem tantum, sed et in ruinam. Si malum est interficere, malum sit et in ruinam venire. Quid respondebunt? Utrumne recedent a cultu ejus, an quaerent aliquam interpretationem, et ad tropologias confugient, ut quod in ruinam venerit, benignitatem magis sonet quam austeritatem? Et quomodo justum erit, quando quid in Evangelio reperitur tale, ad allegorias et novas intelligentias confugere; quando vero in Veteri Testamento, statim accusare, et nullam explanationem, quamvis probabilis sit, recipere? Sed et hoc quod sequitur: In judicium ego veni in mundum istum, ut non videntes videant, et qui vident, caeci fiant, quamvis (1181B)quaerant ut edisserant, implere non poterunt. Ego vero qui opto esse ecclesiasticus, et non ab haeresiarcha aliquo, sed a Christi vocabulo nuncupari, et habere nomen quod benedicetur super terram, et cupio tam opere quam sensu et esse et dici Christianus, aequalem et in veteri et in nova lege quaero rationem. Loquitur Deus: Ego interficiam. Libenter habeo ut interficiar. Quando enim vetus in me homo est, et vivo adhuc quasi homo, cupio ut occidat in me Deus veterem hominem, et vivificet me ex mortuis. Primus enim, ait, homo de terra, terrenus; secundus homo de coelo, coelestis. Sicut portavimus imaginem terreni, portemus et imaginem coelestis (I Cor. XV, 47-49). Secundum hunc sensum intelligitur et illud: In judicium ego veni in mundum istum, ut qui (1181C)non vident videant, et qui vident caeci fiant. Habemus in nobis omnes homines et aspectum et caecitatem. Adam videbat, et non videbat. Eva quoque antequam aperirentur oculi ejus, vidisse describitur. Vidit, inquit, mulier lignum quia bonum erat ad comedendum, et optimum oculis ad vescendum, et tollens de fructu ligni comedit, et dedit viro suo, et comederunt (Gen. III). Igitur non erant caeci, sed videbant. Deinde sequitur: Et aperti sunt oculi eorum, ergo caeci fuerant, et non videbant, quorum oculi postea sunt aperti? Sed qui bene ante viderant, postquam mandatum Domini transgressi sunt, coeperunt videre male, et aspectum obedientiae subripiente delicto, postea perdiderunt. Ego sic intelligo et illud quod dicit Dominus: Quis fecit mutum (1181D)et surdum, videntem et caecum? Nonne ego Dominus Deus (Exod. IV)? Est oculus corporis, cum quo terrena ista conspicimus, oculus secundum sensum carnis. De quo oculo ait Scriptura: Frustra incedens, et inflatus sensu carnis (Col. II). Cui habemus alium contrarium, et meliorem divina sapientem, quia qui caecus in nobis erat, venit Jesus ut faceret eum videre, ut qui non videbant viderent, et qui videbant caeci fierent. Juxta hunc ergo sensum, et hoc quod nunc in manibus habemus, intelligendum est: Ecce iste positus est in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel. Habeo aliquid in me quod male stat et peccati superbia se erigit? hoc cadat, hoc subruatur. Quod si ceciderit id quod (1182A)ante corruerat, surgens stabit. Interior homo meus quondam jacebat elisus, et exterior stabat erectus. Antequam crederem in Jesum, bonum in me jacebat, malum stabat. Postquam ille venit, tunc quod in me malum fuerat corruit, et expletum est illud: Semper mortificationem Jesu in corpore vestro circumferentes (II Cor. IV). Et illud: Mortificate membra vestra quae sunt super terram, fornicationem, immunditiam, luxuriam, idololatriam, veneficia, etc. (Col. III). Horum omnium utilis ruina facta est. Et de hac ruina dicitur: Ubicunque fuerit cadaver, illic congregabuntur aquilae (Job. XXXIX). Cadaver quippe a casu nomen accepit. Bona est haec ruina, ad quam primum venit Jesus, nec potest facere resurrectionem, nisi ruina praecesserit, Venit ante destruere (1182B)quod in me malum fuit, ut, illo destructo et mortificato, consurgat in me, et vivificetur id quod bonum est, ut consequamur in eo regnum coelorum. Lucas scripsit: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi: propter hoc et quod natum fuerit sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. I). Et qui manifeste nobis tradit quoniam Virginis filius fuit Jesus, nec de humano conceptus est semine, iste patrem ejus in Jerusalem Joseph testatus est, dicens: Et erat pater ejus et mater admirantes super his quae dicebantur de eo. Quae igitur causa exstitit ut eum qui pater non fuit, patrem esse memoraret? Qui simplici expositione contentus est, dicit: Honoravit eum Spiritus sanctus patris vocabulo, quia nutrierat Salvatorem. Qui autem altius (1182C)aliquid inquirit, potest dicere: Quoniam generationis ordo a David ad Joseph usque deducitur, ne videretur Joseph frustra nominari, quia pater non fuit Salvatoris, ut generationis ordo haberet locum, pater appellatus est Domini. Admirabantur igitur pater illius et mater super his quae dicebantur de eo tam ab angelo quam a multitudine coelestis exercitus, necnon et a pastoribus. Omnia quippe haec audientes, vehementissime admirabantur. Deinde Scriptura ait: Benedixit eis Simeon, et dixit ad Mariam matrem ejus: Ecce iste positus est in ruinam et in resurrectionem multorum in Israel, et in signum cui contradicetur. Et tuam ipsius animam pertransibit gladius, ut revelentur ex multis cordibus cogitationes. Quomodo Salvator in ruinam et in resurrectionem multorum (1182D)venerit, contemplandum. Qui simpliciter exponit, potest dicere in ruinam eum venisse infidelium, et in resurrectionem credentium. Qui vero curiosus interpres est, dicit nequaquam eum cadere qui ante non steterit. Da mihi igitur qui fuerit ille qui steterit, et in cujus ruinam Salvator advenerit, necnon et eum qui consurgit. Nam ille utique consurgit qui ante corruerat. Videndum est itaque ne forte Salvator, non aliis atque aliis et in ruinam venerit, et in resurrectionem, sed eisdem et in ruinam et resurrectionem venerit. In judicium, ait, ego veni, ut qui non videbant videant, et qui videbant caeci fiant (Joan. IX). Est enim aliud in nobis quod videbat prius et postea videre desivit, et aliud quod non (1183A)videbat et postea videre coepit. Verbi gratia: Nolo videre illis oculis quibus ante non videbam, et qui mihi postea reserati sunt, quoniam post inobedientiam Adam et Evae oculi sunt aperti, de quibus superiori sermone tractavimus. Nunc autem interpretandum quid sibi velit hoc quod ait: Ecce hic positus est in ruinam, et in resurrectionem multorum in Israel. Me oportet primum cadere, et cum cecidero, postea bene surgere, ne Salvator mihi fuerit causa malae ruinae. Sed propterea cadere me fecit ut consurgam, et multo mihi ruina utilior fuerit, quam illud tempus quo ante videbar stare. Stabam enim in peccato, tempore quo peccato vivebam. Et quia peccato stabam prius, mihi utilitas fuit ut caderem, et peccato morerer. Denique et sancti prophetae (1183B)quando augustius aliquid contemplabantur, cadebant in faciem suam. Propterea autem cadebant ut peccata plenius per ruinam purgarentur. Hoc ipsum et Salvator tibi primum concedit ut corruas. Ethnicus eras? cadat in te ethnicus. Diligebas scorta? primum in te scortator intereat. Peccator eras? cadat in te peccator, ut possis dehinc resurgere et dicere: Si commortui sumus, et convivemus: et si conformes facti sumus mortis, conformes et resurrectionis erimus (II Tim. II; Rom. VI). Iste igitur in ruinam et in resurrectionem multorum positus est in Israel, hoc est, in his qui plena possunt acie et ratione conspicere. Et in signum cui contradicetur. Omnibus quae narrat historia de Salvatore, contradicitur. Virgo mater est, signum est cui contradicitur. Marcionistae (1183C)contradicunt huic signo, et aiunt penitus eum de muliere non esse natum. Ebionitae contradicunt signo, dicentes eum ex viro et muliere ita natum esse ut nos quoque nascimur. Habuit corpus humanum, et hoc est signum cui contradicitur. Alii enim dicunt eum venisse de coelis, alii tale quale nos corpus habuisse, ut per similitudinem corporis, etiam corpora nostra redimeret a peccatis, et daret nobis spem resurrectionis. Resurrexit enim a mortuis, et hoc signum est cui contradicitur. Quomodo resurrexit? utrum ipse et talis qualis mortuus est, an certe in melioris substantiae corpus resurrexit? Et est infinita contentio, aliis dicentibus: Thomae monstravit in manibus suis fixuram (1183D)clavorum; aliis e regione tractantibus, si idem corpus habuit, quomodo clausis ingressus est ostiis, et stetit? Vides igitur ut argumentis variis etiam resurrectioni ejus quaestio concitetur, et sit in signum cui contradicitur. Ego et hoc quod sanctorum prophetarum ore praedictum est, puto signum esse cui contradicitur. Sunt enim plures haeretici, qui asserunt eum ab ipsis sanctis prophetis penitus non fuisse praedictum. Et quid me necesse est multa persequi? Omnia quae de eo narrat historia, signum est cui contradicitur, non cui contradicant hi qui credunt in eum. Nos quippe scimus omnia esse vera quae scripta sunt, sed quia apud incredulos universa quae de eo scripta sunt, signum sint cui contradicitur. Deinde Simeon ait: Et tuam ipsius animam (1184A)pertransibit gladius. Nulla docet historia beatam Mariam ex hac vita gladii occisione migrasse, praesertim cum non anima, sed corpus soleat ferro interfici. Unde restat intelligi gladium illum de quo dicitur: Et gladius est in labiis eorum (Psal. LVIII), hoc est, dolorem dominicae passionis ejus animam pertransisse, quae etsi Christum utpote Dei Filium sponte propria mori, mortemque ipsam non dubitaret esse devicturum, ut sua tamen carne procreatum, non sine doloris affectu potuit videre crucifigi. Nam et ferrum quod animam Joseph pertransisse canitur, nil melius quam dura tribulatio mentis intelligitur. Ut revelentur ex multis cordibus cogitationes. Cogitationes erant malae in hominibus, quae propterea revelatae sunt, ut prolatae in medium, perderentur, (1184B)et interfectae atque emortuae esse desinerent, et occideret eas ille qui pro nobis mortuus est. Quandiu enim absconditae erant cogitationes, nec prolatae in medium, impossibile erat eas penitus interfici. Unde et nos si peccaverimus, debemus dicere: Peccatum meum notum tibi feci, et injustitiam meam non abscondi. Dixi, annuntiabo injustitiam meam Domino (Psal. XXXI). Si enim hoc fecerimus, et revelaverimus peccata nostra non solum Deo, sed et his qui possunt mederi vulneribus nostris atque peccatis, delebuntur peccata nostra ab eo qui dixit: Ecce ego delebo ut nubem iniquitates tuas, et sicut caliginem peccata tua (Isa. XLIV). Post Simeonis prophetiam, quia necesse erat ut mulieres etiam salvarentur, venit prophetissa mulier, (1184C)de qua scribitur: Et erat Anna prophetissa filia Phanuel de tribu Aser. Quam pulcher ordo! non venit ante virum mulier, sed prius venit Simeon, qui apprehendit infantem, et tenuit in brachiis suis: deinde mulier, cujus non sunt quidem verba digesta, sed generaliter dictum est quod confessa sit Domino, et locuta de eo omnibus qui exspectabant redemptionem Israel. Et juste sancta mulier spiriritum prophetandi meruit accipere, quia longa castitate longisque jejuniis ad hoc culmen ascenderat. Videte, mulieres, testimonium Annae, et imitamini illud, si quando vobis evenerit ut perdatis viros. Considerate quid de ea scriptum sit: Septem annis vixit a virginitate sua cum viro suo, et reliqua. Propterea prophetissa fuit. Neque enim ut libet et fortuito (1184D)Spiritus sanctus habitavit in ea. Bonum est ut primum, si qua potest virginitatis gratiam possidere; si autem hoc non potuerit, sed evenerit ei ut perdat virum, vidua perseveret. Quod quidem non solum post mortem viri, sed etiam dum vivit ille, debet habere in animo, ut etiam si non evenerit, voluntas ipsius et propositum a Domino coronetur, et dicat: Hoc voveo atque promitto, si mihi humanum aliquid (quod non opto) contigerit, nihil aliud faciam quam ut incontaminata et vidua perseverem. Et ut perfecerunt omnia secundum legem Domini, reversi sunt in Galilaeam, in civitatem suam Nazareth. Praetermisit hoc loco Lucas quae a Matthaeo satis exposita noverat, Dominum videlicet post haec ne (1185A)ab Herode necandus inveniretur, Aegyptum a parentibus esse delatum, defunctoque Herode sic demum Galilaeam reversum, Nazareth civitatem suam inhabitare coepisse. Solent enim evangelistae singuli sic omittere quaedam quae vel ab aliis commemorata viderint, vel ab aliis commemoranda in spiritu praeviderint, ut continuata suae narrationis serie, quasi nulla praetermisisse videantur, quae tamen alterius evangelistae considerata Scriptura, quo loco transilita fuerint, diligens lector inveniat. Puer autem crescebat et confortabatur, plenus sapientia; et gratia Dei erat in eo. Notanda distinctio verborum, quia Dominus Jesus Christus in eo quod puer erat, id est, habitum humanae fragilitatis induerat, crescere et confortari habebat: in eo autem quod etiam Verbum (1185B)Dei, et Deus aeternus erat, nec confortari indigebat, nec habebat augeri. Unde rectissime plenus sapientia perhibetur et gratia. Sapientia quidem, quia in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Gratia autem, quia eidem mediatori Dei et hominum, homini Jesu Christo magna gratia donatum est, ut ex quo homo fieri coepisset, perfectus esset et Deus. Cui simile est quod Joannes scribens eum plenum gratia et veritate, eamdem ipse divinitatis excellentiam, veritatis, quam Lucas sapientiae, nomine commendat. Tu autem.
HOMILIA XLIII. IN CIRCUMCISIONE DOMINI.(Ex Opp. beati Ambrosii episcopi.) (1185C)Circumciditur itaque puer. Quis est iste puer, nisi ille de quo scriptum est: Puer natus est nobis, et filius datus est nobis (Isa. IX)? Factus est enim sub lege, ut eos qui sub lege essent lucrifaceret (I Cor. IX). Sistitur autem in Jerusalem. Quid sit autem in Jerusalem sisti Domino, dicerem, nisi in Isaiae commentis ante dixissem. Circumcisis enim vitiis, Dominico dignus judicabatur obtutu, quia oculi Domini super justos (Psal. XXXVII). Vides omnem legis veteris seriem fuisse typum futurae, nam et circumcisio purgationem significat delictorum. Sed quoniam prona quadam cupiditate peccandi, humanae carnis et mentis fragilitas inextricabilibus vitiis implicatur, eo per octavam circumcisionis diem culpae totius futura purgatio, resurrectionis octava praefiguratur (1185D)aetate. Hoc est enim illud: Quia omne masculinum adaperiens vulvam sanctum Domino vocabitur (Exod. XXXIV, et Luc. II). Verbis enim legis promittebatur virginis partus, et vere sanctus, quia immaculatus. Denique ipsum esse qui lege signaretur, in eumdem modum ab angelo repetita verba declarant: Quia quod ex te nascetur, inquit, sanctum, vocabitur Filius Dei. Non enim virilis coitus vulvae virginalis secreta reseravit, sed immaculatum semen inviolabili utero Spiritus sanctus infudit. Solus est enim per omnia ex natis de femina, sanctus Dominus Jesus, qui terrenae contagia corruptelae immaculati partus novitate non senserit, et coelesti majestate depulerit. Nam si litteram sequamur, quomodo sanctum omnis masculus, cum multos sceleratissimos fuisse non lateat? (1186A)Nunquid sanctus Achab? Nunquid sancti pseudoprophetae, quos ad Eliae preces ultor coelestis injuriae ignis absumpsit? Sed ille sanctus, quem in figura coelestis mysterii, pia divinae legis signabant praescripta, eo quod solus sanctae Ecclesiae virginis ad generandos populos Dei immaculatae fecunditatis aperiret genitale secretum. Hic ergo solus aperuit sibi vulvam. Nec mirum; qui enim dixerat ad prophetam: Priusquam te formarem in utero, novi te, et in vulva matris sanctificavi te (Jer. I). Qui ergo vulvam sanctificavit alienam ut nasceretur propheta, hic est qui aperuit matris suae vulvam, ut immaculatus exiret. Tu autem.
HOMILIA XLIV. DE EODEM FESTO.(Ex beato Hieronymo presbytero.) (1186B) Memores estote, etc. Reliqua videsis inter Opera beati Hieronymi, Patrologiae tomo XXVI.
HOMILIA XLV. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore cum consummati essent dies octo, ut circumcideretur puer, vocatum est nomen ejus Jesus. (Luc. II).
Sanctam venerandamque, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 53.
HOMILIA XLVI. IN VIGILIA EPIPHANIAE.(Ex Haymone.) In illo tempore defuncto Herode, ecce angelus Domini (1186C)apparuit in somnis Joseph, in Aegypto, dicens: Surge, etc. (Matth. II).
Quia non dixit defunctus, sed defuncti, ex his angeli verbis intelligimus multos principes Judaeorum cum Herode in necem Domini consensisse. Ideoque divina ultione factum est ut multi ex his cum illo perirent cum quo in necem Domini consenserant. Spiritualiter autem obitus Herodis terminum significat invidiosae contentionis, qua nunc Ecclesia contra Judaeam saevit. Qui consurgens, accepit puerum et matrem ejus, et venit in terram Israel. Quod post obitum Herodis puer Jesus ad terram Israel reversus est, significat quia circa finem saeculi in synagogam est reversurus, cum per praedicationem Enoch et Eliae in eum crediderint. Unde eum in Aegyptum deferre (1186D)jubetur, et fugere hac in nocte praecipitur. Cum vero ad terram Israel revertitur, nec noctis fit mentio: quia quos nunc propter incredulitatem in tenebris perfidiae deserit, circa finem saeculi credentes in lucem fidei recipiet. Audiens autem quod Archelaus regnaret in Judaea pro Herode patre suo, timuit illo ire. Archelaus autem unus fuit de Herodis filiis, quem post se ad regnandum in Judaea Herodes instituerat, sed postea insolentiam ejus accusantibus Judaeis, et judicio senatus apud Menam [Viennam], quae Galliarum est urbs, exsilio relegatus vitam finivit. Archelaus autem, qui vincens leo interpretatur, Antichristum significat, qui ad tempus in sanctis victoriam habebit, et quasi leo terribilis apparebit. In illam ergo partem in qua regnabat Archelaus, cum (1187A)puero ire Joseph noluit, quia illam partem populi Judaeorum quae Antichristo est creditura, Christus non inhabitabat per fidem. Post necem autem Archelai, Christus ad terram Israel revertitur, quia post interfectionem Antichristi synagoga in eum creditura est, ut ait Apostolus: Cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus erit (Rom. XI). Sed quia in Ecclesia manet et manebit, audiamus ubi habitaverit. Et admonitus in somnis, secessit in partes Galilaeae: et veniens, habitavit in civitate quae vocatur Nazareth. Quia enim Nazareth flos sive virgultum interpretatur, significat Ecclesiam, quae et florem habet munditiae et virgultum justitiae, cujus virgulti pulchritudinem admirabatur sponsus, in Canticis canticorum dicens: Quae est ista quae ascendit per (1187B)desertum sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris, et universi pulveris pigmentarii (Cant. III)? Cui iterum voce sponsi dicitur: Ego flos campi, et lilium convallium (Cant. II). Et quia Ecclesia de praesentis vitae amore ad coeleste desiderium transit, recte Nazareth Galilaeae dicitur, quae transmigratio interpretatur. Quod autem subdidit: Ut adimpleretur quod dictum est per prophetas, et quoniam Nazaraeus vocabitur, hoc testimonium in Septuaginta interpretibus non habetur. Nonnulli enim de Isaiae prophetae libro sumptum esse volunt, ubi scriptum est: Exiet virga de radice Jesse, et Nazaraeus de radice ejus ascendet (Isa. XI). Nos autem dicimus quia si fixum de Scripturis posuisset Evangelista testimonium, non dixisset per prophetas, sed per prophetam. (1187C)Omnes enim prophetae Dominum Nazaraeum vocant, quia secundum eum praedicant. Ipse enim est de quo per Danielem dicitur: Cum venerit Sanctus sanctorum, cessabit unctio (Dan. IX). Et David: Non dabis Sanctum tuum videre corruptionem (Psal. XV), Et iterum: Scitote quoniam mirificavit Dominus Sanctum suum (Psal. IV). Defuncto autem Herode, id est, mortua lege litterae, vel excusso diabolo de corde Judaeorum circa finem mundi: quia dum Judaei superstitiosam legem observant litterae, regnat diabolus in illis, et est Christus inter gentes. Postquam vero abjecerint haec omnia a se, tunc revertetur Filius Dei vel fides ad eos. Ecce angelus Domini apparuit in somnis Joseph. Qui Christum credit esse Filium (1187D)Dei, et eum portat in corde suo, recte angelus illi apparet: Surge et accipe puerum. Surge a terra, qui terrena relinquis. Prius puerum, et postea matrem jubet accipere: prius Deum, et postea proximum diligere. Et vade in terram Israel, hoc est, coelestem patriam. Nisi portet Christum, et diligat Deum et proximum, non poterit intrare. Defuncti sunt enim qui quaerebant animam pueri. Totum dicit pro parte. Sic in fine mundi defuncta erit lex litterae. Audiens autem quod Archelaus regnaret in Judaea, timuit illo ire. Cur ire noluit in Judaeam? Cur non ibat in Judaeam, ubi habitavit prius, vel Nazareth, qua proprie habitabat? Quia putabat quod angelus eum propter templum et orationes quae erant in Judaea, juberet proprie commorari in Jerusalem. Sed propter mysterium (1188A)non potuit illuc divertere, quia qui ascendit de Aegypto, hoc est de tenebris peccatorum, non potest prius ire in Judaeam, id est confessionem, neque in Bethlehem, hoc est domum panis, quae significat Ecclesiam, nec in Jerusalem, hoc est visionem pacis, nisi prius eat in Galilaeam, ut emigret et transvolet de malo ad bonum, de vitiis ad virtutes, et inde transeat in Nazareth, ut faciat prius florem et munditiam bonorum operum, et sic postea conscendat Judaeam (prius enim fit flos, postea fructus), inde per ordinem conscendat Bethlehem, novissime Jerusalem, id est visionem pacis. Et ideo admonitus est Joseph in somnis ab angelo, ne rediret prius in Judaeam. Archelaus autem, qui leo investigans interpretatur, sicut Antichristum, qui regnat pro (1188B)Herode patre suo. Sic regnaturus est Antichristus in fine mundi pro isto diabolo qui nunc Judaeos regit. Apud nos autem regnat Dominus noster Jesus Christus, cujus regnum et imperium permanet in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA XLVII. IN EPIPHANIA DOMINI.(Ex Opp. sancti Leonis papae.) Celebrato proximae festivitatis die, etc. Reliqua vide apud sanctum Leonem Magnum, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 235.
HOMILIA XLVIII. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Gregorii Magni papae.) Cum natus esset Jesus in Bethlehem Judae in diebus (1188C)Herodis, ecce magi venerunt ab Oriente Jerosolymam, etc. (Matth. II).
Sicut in lectione evangelica, etc. Hanc homiliam videsis apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1110.
HOMILIA XLIX. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) In hac, dilectissimi, etc. Reliqua videsis inter Opera sancti Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 71.
HOMILIA L. INFRA OCTAVAM EPIPHANIAE.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore vidit Joannes Jesum venientem ad se, etc. (Joan. I).
(1188D)Joannes Baptista et praecursor Domini Salvatoris, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 74.
HOMILIA LI. IN OCTAVA EPIPHANIAE. In illo tempore venit Jesus a Galilaea in Jordanem ad Joannem, ut baptizaretur ab eo. (Matth. III).
Lectio sancti Evangelii, etc. Hanc homiliam videsis apud venerabilem Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 58.
HOMILIA LII. DOMINICA PRIMA POST EPIPHANIAM, ID EST INFRA OCTAVAM.(Ex Opp. ejusdem.) In illo tempore, cum factus esset Jesus annorum (1189A)duodecim, ascendentibus illis Jerosolymam, etc. (Luc. II).
Aperta est nobis, etc. Vide apud ven. Bedam, tom. ut supra, col. 63.
HOMILIA LIII. IN DOMINICA II POST EPIPHANIAM.(Ex eodem.) In illo tempore nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae, et erat mater Jesu ibi, etc. (Joan. II).
Quod Dominus noster, etc. Reliqua vide apud eumdem Bedam, tom. ut supra, col. 68.
HOMILIA LIV. IN DOMINICA III POST EPIPHANIAM(Ex Origene.) In illo tempore, cum descendisset Jesus de monte, (1189B)secutae sunt eum turbae multae. Et ecce leprosus veniens rogabat eum, dicens: Domine, si vis, potes me mundare, etc. (Matth. VIII).
Docente in monte Domino, discipuli venerunt ad eum sicut alacres, sicut domestici, sicut proximi, sicut amici vel fratres. Ideo ait et Dominus ad eos: Vos estis sal terrae, et, vos estis lux mundi (Matth. V). Nunc vero descendente eo de monte, turbae secutae sunt eum, quae in montem ascendere non potuerunt, ut pigri populi, ut negligentes, ut imperfecti. Ita et filii Israel primitus in montem ascendere non valuerunt, ad obviandum Deo pergere non potuerunt propter suam irreligiositatem et impietatem, sed solus Moyses ascendit, et pauci cum eo seniorum (1189C)Israel: ita et cum Domino discipuli soli in montem ascenderunt, et tardiores deorsum steterunt. Sic et modo vigilantes et alacres et fideles animae, Deum timentes et Dominum diligentes, regna coelestia desiderantes, Dominum semper sequentes, post Dominum in illum coelestem montem ascendunt audientes Apostolum dicentem: Quae sursum sunt quaerite, quae sursum sunt sapite, ubi Christus est in dextera Dei sedens (Coloss. III). Descendente nunc Domino, hoc est, inclinante se ad infirmitatem et impotentiam caeterorum, misertus imperfectioni eorum vel infirmitati, secutae sunt eum turbae multae, aliquanti propter charitatem, aliquanti propter doctrinam, aliquanti propter admirationem et curationem: et ecce homo leprosus unus ex illis qui curam quaerebant, qui levamen (1189D)desiderabant. Et ecce leprosus veniens, adorabat eum, dicens: Domine, si vis, potes me mundare. Deorsum currens rogas, o homo, et in monte nihil dicis? Quare sic? Quia tempus et tempora omni rei sub coelo, tempus doctrinae, et tempus curationis. In monte docuit, illuminavit, monuit, animas curavit, corda sanavit. Propterea ergo ego illa majora tentare nolui, illa summa tardare passus sum. Ipsis ergo ab illo completis, deorsum eo de monte ad curandum descendente, sicuti de coelo, sicuti de coelestibus montibus ad salvandos carnales descendente. Venit ergo ad eum homo leprosus, adorans eum. Antequam peteret, adorare coepit: antequam rogaret, culturam ostendit. Adoravit autem eum. Pro hoc ipso Deum (1190A)et Dominum eum invocans, adorabat eum. Sic et illi beati magi prius procidentes adoraverunt eum, et ita demum ei munera obtulerunt (Matth. II). Eodem modo et nunc iste cadens adorabat, et sic supplicem obtulit postulationem: Domine, dicens, tu qui digne adoraris, qui merito coleris, te ego ut Dominum adoro, ideoque et Dominum dico. Opera prius contestans, et sic verba loquens. Per te enim omnia facta sunt: tu ergo, Domine, si vis, potes me mundare. Voluntas tua opus est, ideo si vis, potes me mundare. Voluisti ut haec immundissima lepra super me veniret, sive propter mea peccata, ut correptus poenituissem; sive propter tuam prudentiam, ut mirabiliter me mundans magnificeris. Omnia dispensanter et providenter facis, et salutem largiter tribuis. Sive (1190B)ergo hanc lepram propter mea peccata portavi, dimittens culpas meas, munda me: sive propter providentiam tuam me mirabiliter munda, ut ab omnibus magnificeris. Domine, si vis, potes me mundare. Voluntas tua opus est, quia et opera voluntati tuae obediunt, ideoque, si vis, potes me mundare. Non dubito, non fallor, non dico sicut ille qui filii salutem deprecabatur, Si quid potes, adjuva nos; sed scio quia omnia potes, ideoque non potentiam peto, non fortitudinem quaero, has enim scio esse indeficientes, sed tantum voluntatem tuam deprecor, et sequens virtus statim hanc gratiam adimplebit: Domine, si vis, potes me mundare. Mihi ad beneficium, tibi ad laudem, videntibus autem ad miraculum, proficientibus ad doctrinam [et proficiendi doctr.]. Domine, (1190C)si vis, potes me mundare. Tu prius Naaman principem Syriae per Eliseum in Jordane tingens lepra mundasti (IV Reg. V); tu et modo, si vis, potes me mundare. Cui respondens Dominus, ait: Confiteris quia ego possum, profiteris quia si ego volo, fit: ideo volo, mundare; voluntatem precaris, potentiam confiteris. Volo, mundare. Magnifice credis, magnifice et mundaris. Plenissime confiteris, plenissime et laetificaris. Volo, mundare. Non dubitasti credere, non tardo sanare. Non distulisti confessionem, non differam te mundare. Volo, mundare. Ut et magnam gratiam tibi ostendam, manum ad te porrigo. Extendens itaque Jesus manum, tetigit eum, dicens: Volo, mundare. Et quare tetigit eum Dominus, cum lex prohibuisset leprosum tangere? (1190D)Propter hoc tetigit, ut ostendisset quia omnia munda mundis, quia aliorum aliis non adhaerent inquinamenta, quia extranea immundities immaculatos non coinquinat. Sed adhuc propter quid tetigit? Ut humilitatem demonstraret, ut nos doceret nullum spernere, nullum horrere, nullum contemptibilem ducere propter corporis laesionem, aut maculationem quae a Domino immittuntur, pro qua ipse scit rationem. Extendens ergo manum Jesus, tetigit eum. Medicus, ait, sum coelestis, corpora cum animis curare possum, propterea omnes tango, non ut infirmitas mihi adhaereat, sed ideo ut ab his qui eam habent expellam. Sol sum enim, ait, incorruptibilis, et luna justitiae, ideoque omnibus appropio, et omnes (1191A)meis splendoribus ad salutem irradio, ipse vero sicut fui permaneo, in singulari meae sanctitatis pulchritudine. Et extendens manum, tetigit eum. Non sperno legem, sed curo vulnus. Non destruo mandatum, sed fugo atque mundo lepram. Ideoque cum extendo manum, mox effugit haec contaminatio; meae virtuti proximare, vel resistere meae potentiae non poterit. Dico, Mundare, et manum ad tangendum extendens, effugit illico lepra. Et inventa est manus Domini non lepram, sed mundum tetigisse corpus. Consideremus et nos nunc, fratres charissimi, ut nullus peccati lepram in sua habeat anima, ut nullus contaminationes delictorum in suo retineat corde. Et si habet, instanter adorans Dominum, dicat ad eum: Domine, si vis, potes me mundare. Tu (1191B)illum prius multa delicta committentem mundasti Naaman, tu aliis innumerabilibus a saeculo peccantibus misertus es, tu ergo, si vis, potes me mundare. Et Dominus mox misericordiae porrigens manum, dicit: Volo, mundare. Et Jesus ait illi mundato a lepra, huic cui misertus est, huic credenti Domino, qui confisus est in virtute ejus, huic ergo dixit Jesus: Credidisti, sanus es; sperasti, mundus factus es. Noli oblivisci qualis fueris, et qualis factus sis. Non cesses gratias agere, non taceas confiteri. Hoc et nos debemus facere, o charissimi, quando a Domino nostro de aliquo periculo liberamur, quando ab aliquo dolore salvamur, sive infirmitatis, sive vulneris, sive de qualibet necessitate. Non efficiamur ingrati, non relinquamus Redemptorem nostrum, sed alacriter (1191C)gratiarum actiones ei reddamus, sed et munera secundum substantiam nostram ad honorificandum eum exhibeamus. Hoc enim et illi mandavit Dominus. Vade, ait, ad sacerdotem, et offer munus tuum. Dixit ergo ei Jesus: Vide, nemini dixeris. Et quare, o dulcissime Domine, nunc dicis, Nemini dixeris? Propter meam, ait, humilitatem, propter meam dulcedinem, ut et vos doceamini quando aliquid boni facitis, non gloriari, non extolli, non inaniter placere velle in conspectu hominum, sicut consuetudo est aliquantis, sive cum aliquid boni fecerint, sive cum jejunaverint, sive in pauperum eleemosynis et largitatibus, sive in altaris honore, sive in sanctorum honorificentia. Etenim ipsi ante homines volunt glorificari, et sibi placere, (1191D)ante Dominum mercedem perdentes. Vide, nemini dixeris. Te enim tacente hoc mirabiliter clamabit; te enim os non aperiente, omnis tui corporis substantia jubilabit. Hesterno immundus, et hodie mundus: ante pusillum horribilis, et nunc decorus. Vide ergo, Nemini dixeris, sed vade, ostende te sacerdoti. Ambulantem te ad templum videntes mirabuntur, et sacerdos videns expavescet, quoniam secundum legem ab eo semel vel bis ablutus, et ostendens te ipsi, mundari non potuisti. Vade ergo, ostende te sacerdoti, et videns cognoscat quia non per legis consuetudinem mundatus es, sed per gratiae operationem, non per terrenorum sacerdotum imaginem, sed per coelestem summi Sacerdotis splendorem. Vade, (1192A)ostenae te sacerdoti. Sacerdoti te ostende, a summo Sacerdote missus. Sacerdoti te ostende, a summo sacerdote Dei Patris mundatus, sed non videaris in conspectu Domini inanis. Non videaris sacerdoti manu vacua ad eum venire, non venies in conspectu sancti templi infructuosus, sed offeres munus tuum. Ad illum enim tunc hoc dictum nos admonet omnes; ad illum loquens, nobis omnibus dicit, ut et nos dona et munera nostra non teneamus apud nos, sed reddamus Deo, maxime cum de aliqua liberamur tribulatione. Offer, inquit, munus tuum. Quare? Ut omnes qui te vident et portare et offerre, credant his mirabilibus, et magnificent Deum qui misertus est tui, et infidelibus per hoc increpatio et testimonium duritiae cordis ipsorum fiet. Sic et illum triginta et (1192B)octo annis jacentem in infirmitate, erigens a languore, jussit portare grabatum suum, et ire in domum suam (Joan. V), ut hunc ipsum lectum portatum ab eo per mediam civitatem clamasset, salvantem se invocando et laudando. Sic et illum caecum in natatoriam Siloam misit (Joan. IX), ut videntes eum ambulare illuc eumdem caecum, et iterum remeantem, mirati et obstupentes, crederent huic talia miracula facienti. Post haec quae superius dicta sunt, Cum introiisset Capharnaum civitatem Galilaeae. Sic cognominata est Capharnaum, in qua Dominus saepius virtutis suae magnificentiam monstravit. Ingrediente eo Capharnaum. Cur ibi ingressus est? Propter hoc quod et invenit, et statim manifestum est. Accessit ad eum centurio. Accessit vere, non dimidius, sed totus. Non (1192C)aspectu corporis tantum, sed et animae plenitudine. Non facie tantum, sed et immaculato corde. Accessit centurio, alienigena generatione, sed domesticus corde; alienus natione, sed alacer fide. Militum princeps, sed plus angelorum gaudium. Accessit ad eum centurio, increpatio illorum qui quondam ad Eliam in Carmelo ascendentes quinquagenarii, mox in infidelitate sua igne combusti sunt (IV Reg. I), et iste in fide mox in sinu deputatus est Abrahae. Accessit ad eum centurio, rogans eum et dicens: Domine, puer meus jacet in domo paralyticus, et male torquetur. Multi in illo tempore pro diversis rogabant infirmitatibus, alius pro filio, alius pro aliquo alio, sed nullus pro servo, nisi iste solus, et hoc ei ad augmentum beatitudinis, ad coronam gloriae erat. Quid enim cogitabat (1192D)iste beatus? Quid aestimabat iste omnibus bonis plenus centurio? Iste aiebat: Mihi servus est, et ego servus Creatoris sum. Iste me habet super terram dominum, et ego hunc magnum in coelis habeo Dominum. Si ergo ei non misereor, quomodo mihi ille miserebitur? Si ego huic non subvenio, quomodo mihi ille subveniet? Sic debent omnes qui famulos habent et famulas, cogitare, sic misereri, sic condolere eis, sic supplicare, sic curam habere de servis suis, vel de ancillis suis, sicut et ille beatus centurio fecit. Puer meus, inquit, jacet in domo. Non in una re tantum miserabilis quod jacet, sed et in alia quod paralyticus, tertia quod male torquetur. Omnia enim ista dolore congeminavit, et jacentem, et (1193A)et paralyticum, et dure detentum. Ideo ut et suae animae angustias demonstraret et Dominum commoveret, quatenus et illius cruciatum demonstraret, et Domini benevolentiam invitaret. Puer meus jacet in domo. Et huc quare non attulisti eum, sicut illi illum paralyticum in lecto portaverunt? Ideo, ait, quia non opus est ostendere illi omnia videnti. Non opus est in conspectu ejus afferre, cujus potentia non terminatur, nec includitur neque excluditur. Jacet in domo paralyticus, et male torquetur. Quid ergo vis? quid cupis? quid desideras? Non multum loquor, ait, scio enim quia ad omnia cognoscentem loquor. Non sum verbosior; scio enim quia ad omnia praescientem respondeo. Ideoque iste cognoscens corda respondens, dicit: Ego veniam et curabo eum. Ego ad Abraham (1193B)veniens, senilem Sarae uterum sanavi, in senectute eis Isaac filium donans (Gen. XXI); ego et nunc veniens ad te, curabo eum. Et quomodo, Domine, promittis adventum tuum huic? Nec petit, nec quaerit, sciens quod non acceptabile sit ei ut venias in domum ejus; propter quid omnino hoc profers? Ob hoc, ut et vos praevaleatis, et ejus fidei similetis, vel cognoscatis quid sit iste, vel qualis in eo fidei thesaurus habeatur occultus. Jam enim et primitus Abraham tentavi, non pro hoc ut cognoscerem quem ante sciebam, sed ut vos ei similes in omni tentatione et fortissimi inveniamini. Et Job ita probavi. Non propter hoc probavi quem justum testificatus sum, sed ut vobis spem et fiduciam vel confidentiam demonstrarem. Ideo et huic dico, Ego veniam et curabo (1193C)eum, ut et ipse magnam suam fidem proferens, dicat: Domine, terruisti me de hoc promisso, conturbasti me de hoc dicto, interfecisti fortitudinem animae meae in hoc verbo. Non sum dignus aspectu, non sum dignus appropinquatione, non sum dignus accessu vel introitu tuo. Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum. Moses primitus ille magnus, et tuus confabulator, ille mirabilis narrator operum tuorum, ille fidelis in tota domo tua, nimium se humiliavit, dicens: Non sum dignus ante hesternum et tertium diem. Quanto magis ego dicam, Domine, non sum dignus ut sub tectum meum intres! Alienigena sum, gentilis sum, miles sum gladio accinctus, sanguinem fundens, ad praelium exiens, ideoque non sum dignus ut intres sub tectum meum, sed tantum dic verbo, sed (1193D)tantum veni verbo. Verbum tuum aspectus tuus est, verbum tuum opus consummatum est. Ideoque dic verbo, ostende absens corpore quod praesens spiritu consummare potens es. Ubique indeficiens tua praesentia, ubique praesens tuus aspectus. Idcirco ego accessu et introitu tuo indignus sum, et iste infirmus verbi tui visitatione indiget, et ideo dic verbo, et sanabitur puer meus. Sed et hoc nullum nostrum pertranseat, sicut pusillum aliquid, quod dixit ille beatus: Non sum dignus ut sub tectum meum intres. Intrat et nunc Dominus sub tectum credentium duplici figura vel more. Nunc enim quando sancti et religiosi et Deo acceptabiles Ecclesiarum antistites sub tectum tuum intrant, tunc ibidem Dominus per eos ingreditur, (1194A)et tu sic existimes tanquam Dominum suscipiens. Et aliud, quando sanctum sumis cibum, quando illud incorruptum accipis epulum, quando vitae pane et poculo frueris, quando manducas et bibis carnem et sanguinem Domini, tunc Dominus sub tectum tuum ingreditur. Et tu ergo humilians temetipsum, imitare hunc centurionem et dicito: Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum. Ubi enim indigne ingreditur, ibi ad judicium ingreditur illi accipienti. Sed adhuc quid adjecit ille beatus in sequentibus? Nam et ego homo sum sub potestate constitutus, et habeo sub me milites, et dico huic, Vade, et vadit; et alii, Veni, et venit; et servo meo, Fac hoc, et facit. O prudentia! o intellectus animae! o munditia cordis! Prior omnium manifestae charitatis [veritatis] confessionem (1194B)revelavit, et Novi Testamenti mysterium declaravit, et Ecclesiae in sese monstravit imaginem, primitiaeque ex gentibus Domino credentium factus est. Ego, ait, homo sum sub potestate regis vel principis, indignus ego habeo sub potestate mea milites et servos et tu habes sub [sanctos sub] potestate tua angelos sicut milites et omnes sanctos servos. Ego mando unicuique et facit secundum praeceptum meum: et tu mandas quod et statim completur. Quod enim mandas et dicis, et fit. Mandas, et sine mora perficitur. Omnis enim creatura servit tibi, et ideo dic verbo, et perficietur velociter, et sanabitur puer meus. O fides viri, o religiositas militis, quanto te magnificemus, o dulcissime amice veritatis! Te admiratur Dominus, et tuam indeficientem magnificat fidem. (1194C)Quomodo de tenebris gentium tantum lumen processit? Quomodo de errore eorum Deum non cognoscentium, tanta manifestata est justitia? Quomodo ex ore stultorum idolis servientium tam limpida effulsit fides? Audiens ergo Dominus admirabatur eum. Et quod Deus unigenitus miratur, quantum sit et quale, et quam inenarrabile et inaestimabile? Percipe sensu, o charissime! quod Deo nihil est mirabile, nec aurum, nec divitiae, nec regna, nec principatus. Ista omnia sunt in conspectu ejus tanquam umbra, et sicut nihil, sicut flos decidens. Nihil ergo in conspectu Dei mirabile est, nihil magnum, nihil pretiosum nisi tantum una fides. Hanc miratur, hanc honorificat, hanc acceptabilem sibi aestimat. Ideoque convertens se ad sequentes turbas, dixit: Amen, dico vobis, (1194D)hoc est, vere dico vobis, non inveni tantam fidem in Israel. Non quod in illo priore Israel beato Jacob tantam abneget se Dominus fidem invenisse; ille enim non tantum credidit Dominum, sed et prophetavit de eo, et apertius ejus justitiam demonstravit, et manifestum in carne adventum ejus prolocutus est. Nisi enim credidisset ei, quomodo de eodem prophetasset? Sic hi qui de Israel processerunt. Israel etenim et ipsi nominati sunt prophetae et justi, David, Isaias et Jeremias. Hi omnes clare et manifeste ejus adventum praenuntiaverunt. Omnes namque hi habuerunt fidem, habebant et prophetiam. Et iste beatus centurio fidem habuit, sed prophetiam non habuit. Ideoque Dominus admirans, magnificat fidem (1195A)ejus super illum qui tunc fuit Israel, hoc est, super omnes qui tunc fuerunt tribus Israel, et non super illum qui ab initio fuit Israel, nec super eos qui postea prophetae et justi inventi sunt in Israel. Amen dico vobis, nec in Israel tantam fidem inveni, sicut in gentibus, sicut in barbaris, sicut in alienigenis. Gentes Filium Dei me invocant omnipotentem, unigenitum confitentur, Dominum asserunt, et sicut Dominum diligunt, et sicut bene omnia dispensantem adorant: et Israel me non cognovit, et populus meus hic me non intellexit, ideoque Beelzebub et Samaritanum appellant, et peccatorem aestimant (Matth. IX). Jairus Israelis princeps, pro filia sua me potens, non dixit, Dic verbo, sed, veni, ait, velociter antequam moriatur filia mea. Nicodemus doctor Israel de fidei (1195B)sacramento audiens, ait: Quomodo potest hoc fieri (Joan. III)? Maria et Martha me nimium diligentes dicunt: Domine, si fuisses hic, non esset mortuus frater meus (Joan. XI), tanquam dubitantes quod ubique non velox sit adesse mea potentia. Ideoque non inveni tantam fidem in Israel, sicut in isto alienigena. Dico autem vobis quod multi ab oriente et occidente venient, et recumbent cum Abraham, Isaac et Jacob in regno coelorum. Dico vobis, testor vobis, annuntio vobis, praedico vobis, quod multi venient de quibus jam prius propheta locutus est, dicens: Et venient gentes multae, et dicent: Venite, ascendamus in montem Domini, et in domum Dei Jacob ingrediamur, et ostendat nobis vias suas, et ambulemus in eis (Isai. II). Multi venient de quibus ait Dominus: Et alias oves (1195C)habeo, quae non sunt ex hoc ovili, et illas adducam, et erit unus grex et unus pastor (Joan. X). Multi venient, de quibus dictum est: Ut et filii Dei qui dispersi sunt congregentur in unum (Joan. XI). Isti ergo omnes venient. Unde venient? Ab oriente et occidente, hoc est, ex omni gente quae sub sole est, ab oriente usque ad occidentem. Sicut enim per omnes gentes debet hoc Evangelium praedicari, sic ex omnibus gentibus venturi sunt ad regnum coelorum. Vel adhuc ab oriente hi qui statim illuminati transeunt, et ab occidente hi qui passiones et persecutiones usque ad mortem tolerarunt pro fide. Multi ergo venient. Et quomodo alibi dicis, o dulcissime Domine, Multi vocati, pauci vero electi? Multi, ait, vocati. Omnes enim tribus hominum ab initio saeculi vocatae sunt, (1195D)et pauci electi de multitudine. Etenim per diversas generationes et saecula diversa pauci electi sunt. Simul vero convenientes, et simul congregati in tempore visitationis multi inveniuntur, nimiumque innumerabiles. Multi enim venient ab oriente et occidente, et recumbent non carnaliter jacentes, sed spiritualiter requiescentes, non temporaliter potantes, sed aeternaliter epulantes. Recumbent in regno Dei, ubi lux est et spes, ubi laetitia et exsultatio, ubi est gloria et benedictio, ubi lux oculorum et longaevitas vitae aeternae, ubi omnes jucundantur, ubi omnes gaudent, ubi patres illi beati recumbunt, ubi omnes prophetae requiescunt, ubi apostoli et evangelistae super gloriosos sedent thronos, ubi multitudo martyrum in aeterna (1196A)gloria gloriatur, ubi copiositas virginum in saecula exsultat, portans coronam immaculatae virginitatis. O dulcissimi fratres, unanimis conventio, hilaris congregatio, fulgens conjunctio. Ista est a saeculo bene praedicata et annuntiata, ista est exsultatio, ista est ab initio narrata requies. In istam festinaverunt ire omnes Dominum diligentes, ad istam colliguntur omnes ex gentibus Domino credentes, religiositatem servantes. In eam et nos omnes pergamus, o religiosi filii Dei, ad istam omni virtute nostra festinemus. Nihil nos revocet, nihil nos retardet, nihil nos impediat ad hoc desiderabile properare convivium. Omnem negligentiam a nobis pellamus, omnemque desidiam ab animo et corporis impedimenta a nobis projiciamus, ut hujus beatitudinis et requiei domestici efficiamur, (1196B)quatenus sanctae hujus, ut dictum est, epulationis digni inveniamur. Vade, sicut credidisti, fiat tibi. Sic fiet vere unicuique homini sicut crediderit: secundum mensuram fidei metietur ei et ista a Domino gratia. Ideoque dixit ad illum Dominus: Sicut credidisti, fiat tibi. Credidisti, quia ego omnia possum; credidisti, quia ego sum Dominus omnium: sicut credidisti, ita et fiat tibi. Credamus et nos, fratres charissimi, Jesum Christum Deum ac Dominum nostrum omnia posse, ubique praesentem esse, remissionem nobis cunctorum peccatorum ejus indulgentia (si tamen ejus praecepta servemus) largiri, ut unusquisque nostrum cum centurione isto audire mereatur: Vade, et sicut credidisti fiat tibi. Adjuvante ipso Domino nostro Jesu Christo, qui cum Deo Patre in (1196C)unitate Spiritus sancti vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LV. IN DOMINICA QUARTA POST EPIPHANIAM.(Ex eodem.) In illo tempore, ascendente Jesu in naviculam, secuti sunt eum discipuli ejus. Et ecce motus magnus factus est in mari, ita ut navicula operiretur fluctibus, etc. (Matth. VIII).
Ingrediente Domino in naviculam, secuti sunt eum discipuli ejus, non imbecilles, sed firmi et stabiles in fide, mansueti et pii, spernentes mundum, non duplici corde, sed simplici. Hi ergo secuti sunt eum, non tantum gressus ejus sequentes, sed magis sanctitatem comitantes, et justitiam ejus consectantes. (1196D)Et ecce tempestas magna facta est in mari, ita ut navicula operiretur fluctibus. Cum enim multa magna et miranda ostendisset in terra, transiit ad mare, ut et ibidem adhuc excellentiora opera demonstraret, quatenus terrae marisque Dominum se esse cunctis ostenderet. Ingressus ergo naviculam, fecit turbari mare, commovit ventos, concitavit fluctus. Cur hoc? Ideo ut discipulos suos mitteret in timorem, et suum auxilium postularent, suamque potentiam rogantibus manifestaret. Illa tempestas non ex sese oborta est, sed potestati paruit imperantis, ejus qui educit ventos de thesauris suis, qui terminum mari arenam constituit. Dixit enim ei: Usque huc venies, et non supergredieris, sed (1197A)in temetipso confringentur fluctus tui (Job. XXXVIII). Hujus ergo jussione et praecepto orta est tempestas in mari, propter occasiones superius memoratas. Facta est ergo tempestas magna, et non pusilla, ut magnum opus et non pusillum ostenderetur, quantoque fluctus naviculae irruebant, tanto magis timor discipulos conturbabat, ut plus magis desiderarent ad liberandum se per mirabilia Salvatoris. Dominus vero dormiebat. O res mirabilis et stupenda! is qui nunquam obdormit, dormit; is qui coelum et terram gubernat, dormit; is qui nunquam dormit neque dormitat, ipse dormire dicitur. Dormiebat quidem corpore, sed vigilabat deitate; dormiebat corpore, sed conturbabat mare, erigebatque fluctus, et apostolos conterrebat suam ostensurus potentiam; (1197B)dormiebat corpore, sicuti et ad puteum de itinere lassus vel fatigatus sedebat, demonstrans quia vere humanum corpus portabat, quod corruptibile induerat. Ipso corpore dormiebat, deitate vero concitabat mare, et iterum complacabat; dormiebat itaque corpore, ut apostolos suscitaret et evigilare faceret, praecipue autem nos omnes ne unquam animo dormiamus, neve intellectu aut prudentia, sed vigilare in omni tempore et jubilare Domino, et salutem ab eo postulare studeamus. Nam ipse qui dormiebat corpore, illud verbum sanctum dicit: Ego dormio, et cor meum vigilat (Cant. V); ad quem accedentes discipuli, suscitaverunt eum, dicentes: Domine, salva nos, perimus. Tanto fuerunt metu conterriti, et pene animo alienati, ut irruerent in (1197C)eum, et non modeste aut leniter suggererent, sed turbulenter suscitarent eum, dicentes: Domine, salva nos, perimus. O beati, o veraces Dei discipuli, Dominum salvatorem vobiscum habetis, et periculum timetis. Vita vobiscum est, et de morte solliciti estis. Maris turbinem timentes, creatorem ejus praesentem ita suscitatis, quasi non possit dormiente corpore fluctus sedare vel mitigare. Sed quid respondent hi dilectissimi discipuli? Parvuli, inquiunt, sumus, adhuc infirmi, et nondum robusti, ideoque timemus, ideoque trepidamus, necdum vidimus crucem, necdum nos confirmavit passio Domini et resurrectio, non ascensio in excelsis, non missio vel descensio Spiritus sancti paracleti, propterea fragilitate nutamus, propterea et saepe audivimus a Domino (1197D)increpationem pusillae fidei. Supportamus et toleramus libenter, voluntarie sustinemus. Unde et nunc dicit Dominus: Quare conturbati estis, pusillae fidei? Cur non habetis fortitudinem? Cur non confidentiam et fiduciam apud vos tenetis? Et si mors erueret, nonne eam debuistis constantissime sustinere? Ad omne enim quidquid evenerit, fortitudo necessaria est. Ad omne enim periculum vel tribulationem usque ad animae exitum, similiter et contra delicias et divitias et honores terrenos animi fortitudo tenenda est, ut neque extollaris, o homo, neque in superbiam erigaris. Non despicias inimicos, neque humiles spernas, neque obliviscaris Dominum, neque derelinquas Creatorem, neque (1198A)existas ingratus. Si ergo in necessitate et in periculis fortitudo necessaria est, ut viriliter cum fide toleres universa, multo magis contra delicias (ut dictum est) et luxurias fortitudo necessaria est, ne in muscipulam incidas diaboli. Quare ergo turbati estis, pusillae fidei? Si potentem me super terram cognoscitis, quare non creditis quod et in mari potens sim? Si Deum me vere esse creatorem omnium suscepistis, quare non creditis quod ea quae a me facta sunt in mea habeam potestate? Quare ergo dubitastis, pusillae fidei? Qui pusillum credit, arguetur; et qui nihil credit, contemnetur: fragiles in fide corripientur: alieni omnino a fide, punientur. Tales fuerunt Judaei et pagani, ideoque in malis suis evanuerunt. Tales etiam haeretici, (1198B)ideoque in die judicii condemnabuntur. Tunc surgens imperavit ventis et mari, et facta est tranquillitas magna. Scriptum fuit: Et exsurgens tanquam dormiens Dominus, tanquam potens et crapulatus a vino, et percussit inimicos suos in posteriora (Psal. LXXVII). Et nunc surgens imperat ventis et mari, et facta est tranquillitas magna. Imperavit ventis et mari, sicut creator, sicut suis, ut potens, ut Dominus imperavit ventis et mari, primitus ante discipulos, ut audientes firmarentur in fide. Et potentia deitatis occulta imperabat et comminabatur ei. Magis autem regebat et placabat illud, secundum quod quidam ait: Potentia mitigavit mare. Imperavit ergo ventis et mari, et facta est tranquillitas magna De magno vento et tempestate magna, mari conturbato (1198C)et tumenti, facta est tranquillitas magna. Decet enim hunc magnum magna et miranda facere. Ideoque paulo ante magna accinctus potentia, magnifice conturbavit profundum maris, et nunc iterum in eo ipso ostendens suae magnificentiam potestatis, tranquillitatem magnam fieri jussit. Haec ideo, ut nimium conturbati apostoli, magnifice exhilarati laetarentur. Dedit enim per haec omnia nobis Dominus figuram et doctrinae imaginem, ut et nos in omni conturbatione et contumelia patientiam teneamus, stabiles simus, fidem non deseramus. Et si omnis iste mundus tanquam mare ebulliat atque in furorem consurgat; et si omnes venti et vertigines daemonum undique saeviant: et si omnis (ut superius diximus) tempestas maris, id est omnis principatus (1198D)et potestates mundi concitentur, et in tumore iracundiae spument, ut furiant super sanctos: etsi adhuc usque ad coelos sese extollant, ut tempestates maris malignantes, ac dolos et fremitus concitantes adversus aliquem vestrum, nolite timere, nolite turbari, nolite contremiscere, nolite deficere. Omnes enim quotquot in fidei in navicula cum Domino navigatis, omnes quotquot in hac nimirum sanctae Ecclesiae navicula, cum Domino per hunc undosum supernatatis mundum, etsi ipse Dominus dormiat, pio somno nostram patientiam et tolerantiam exspectans, vel impiorum poenitentiam et conversionem sustinens, alacriter accedite ad eum, orationibus instantes, atque cum Propheta dicentes: Exsurge (1199A)quare obdormis, Domine? exsurge, et ne repellas nos usque in finem (Psal. XLIII). Et iterum: Exsurge, Domine, adjuva nos, et redime nos propter nomen tuum (Ibid.). Et ipse surgens imperabat ventis, id est aereis daemonum spiritibus. Ipsi enim maris tempestates commovent, hoc est, amaros et elatos concitant fluctus, id est principes mundi ad persecutionem sanctis omnibus immittendam, ad contumelias fidelibus ingerendas. Omnibus Dominus imperat, omnibus comminatur, omnia mitigat, facitque tranquillitatem magnam circa corpus et spiritum, pacem Ecclesiae, et serenitatem mundo. Quomodo namque saepius concilia infidelium commota sunt adversus veram et firmam Ecclesiam? Aliquoties paganorum, aliquoties haereticorum. Quemadmodum (1199B)saepius sicut maris fluctus irruebant, comminantes et conterentes hujus principes mundi, per omnia perdere se Ecclesiae filios arbitrantes. Sed surgens Dominus increpavit daemonum ventos, et omnes evanescere fecit audaces adversarios fidei, magnamque pacem et tranquillitatem dedit Ecclesiae suae. Homines autem illi in navicula mirati sunt. Qui homines? Scilicet hanc habentes naviculam, aut ei intendentes naviculae. Non putes hic per homines apostolos significatos. Nusquam enim invenimus praeter honorem cognominari Domini discipulos, sed semper aut apostoli, aut discipuli nominantur. Mirabantur ergo illi homines, hi qui cum eo navigabant, hi quorum erat navicula, illi qui in eadem navicula sese transigebant, hi mirabantur. Et admiratione (1199C)dignum fuit, mare a profundo commotum mitigari, ejusque elatos deplacari fluctus, ventos furentes compesci. Mirabantur ergo dicentes: Qualis est iste, quia venti et mare obediunt ei! Non interrogantes dicunt, Qualis est iste! sed asserentes quod hic talis est cui mare et venti obediunt. Qualis est iste! hoc est, quantus, quam fortis, quam potens, quam magnus! Qualis est iste! major Moyse, potentior Elia. Illi enim ambo, e quibus unus ligno mari percusso, cum labore discidit, alius ictu melotae Jordanem pertransiit. Iste vero uno verbo mandat illis qui non habent verba, et obediunt ei; hi qui non habent auditum, obtemperant; hi qui prudentiae et intellectus expertes sunt, inclinantur jubenti: quibus neque loquela, neque, ut dixi, sermo est, (1199D)obediunt. In eadem enim substantia in qua sunt, et sua natura moventur, et jussioni deserviunt, ad confusionem mortalium, ad condemnationem corruptibilium. Jubet mari, et non contemnit; dicit ventis et tempestatibus, et mox compescuntur: jubet omni creaturae, et non supergreditur jussionem ejus. Et unum hominum genus, quod secundum similitudinem Dei honorificatum est, cui verbum et prudentia data est, hi soli homines resistunt, hi tantum inobedientes sunt, hi soli contemnunt. Ideoque et hi soli in judicio damnabuntur, et a justitia punientur, veluti deteriores mutis animalibus, vel his quae sine spiritu et anima sunt in hoc mundo. Mirabantur ergo illi, quia mare compescuit, et venti (1200A)mitigati sunt. Admiremur et nos, quando et benignitates et benevolentias ostendit circa nos Dominus, quando nos de periculis salvare dignatur, quando de tumultibus et tribulationibus multis nos liberat, quando ab inimicis insequentibus eruit nos. Miremur et mirantes gratias agamus, et gratiae obaudiamus, obaudientes timeamus, timentes diligamus, ut aeternae charitatis ab eodem haeredes efficiamur. Mirabantur dicentes: Qualis est hic? Sicut homo videtur, et sicut Deus potentiam ostendit. Sicut unus carnalium putatur esse, et super omnia carnalia magna ostendit mirabilia. Dormit sicut homo, et imperat mari et ventis sicut Deus. In navicula sedet, et omnem creaturam jussione inclinat ubi vult Jesus Christus Dominus noster, qui cum (1200B)Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LVI. IN FESTO PURIFICATIONIS BEATAE MARIAE.(Ex Opp. Ambrosii Autperti.) Si subtiliter a fidelibus, etc. Sequentia vide inter Opera sancti Ambrosii Autperti, Patrologiae tomo LXXXIX, col. 1291.
HOMILIA LVII. IN PURIFICATIONE SANCTAE MARIAE.(Ex Herico monacho Antissiodorensi.) Postquam impleti sunt dies purgationis Mariae secundum legem Moysi, tulerunt Jesum in Hierusalem, ut sisterent eum Domino, etc. (Luc. II).
Ex verbis hujus sacrae lectionis maxima nobis Redemptoris (1200C)nostri dignatio, et intemeratae genitricis ejus beatae Mariae humilitas commendatur, quia videlicet tam ipse Dominus quam gloriosa ejus mater, cum legi nihil deberent, legalibus tamen decretis se subdere sponte voluerunt. Praecipiebat enim lex ut infans octavo die nativitatis circumcisus, post triginta et tres dies suae circumcisionis ad templum deferretur Domini, et daretur hostia pro eo; et si esset primogenitus, sanctus Domino fieret. Quod si verba legis diligenter inspiciamus, videbimus quia non solum Dominus sine peccato incarnatus, sed et ipsa illius genitrix ab omni subjectione legis liberrima fuerit. Dicit namque lex (Lev. XII): Mulier si suscepto semine pepererit masculum, immunda erit septem diebus, et die octava circumcidetur infantulus: ipsa vero (1200D)triginta tribus diebus manebit in sanguine purificationis suae. Dicens enim mulierem suscepto semine parientem, una cum prole oblatis victimis debere mundari, illam utique ab hac necessitate distinguit, quae sine suscepto viri semine virgo concepit, et virgo peperit. Reliqui namque homines idcirco cum peccato originali oriuntur, quia cum delectatione carnis atque cum ardore libidinis in materno utero concipiuntur. Dominus autem Jesus Christus, quia sicut absque virili semine, ita etiam absque carnali delectatione in utero virginis, Spiritu sancto cooperante conceptus est, ideo et sine peccato natus est. Sed sicut Christus legi subjectus esse voluit, ut nos a vinculo solveret legis, ita etiam beata Maria, cum (1201A)sub lege non esset, pro exemplo humilitatis legis instituta non refugit observare, memor illius praecepti quod quidam sapiens ait: Quanto magnus es, humilia te in omnibus (Eccli. III). Postquam ergo impleti sunt dies purgationis ejus, vel Domini videlicet, vel beatae genitricis ejus, tulerunt illum parentes illius ad templum Domini in Hierusalem, ut sisterent eum Domino: hoc est, statuerent et consecrarent. Illi enim parvuli qui de toto regno Judaeorum ad templum Domini portabantur, si fuissent quidem ex tribu Levi, in ministerium domus Domini perpetuo tenebantur, quia eadem tribus tota in hoc ipsum templo fuerat dedicata. Sin autem ex alia aliqua tribu, pretio dato, a parentibus primogeniti redimebantur, ad propria referendi. Et puerorum quidem purgatio (1201B)in hostiarum oblatione constabat, matrum vero in hoc quod pro masculo quadraginta, pro femina vero octoginta diebus a viri thoro et ab ingressu templi Domini arcebantur. Non quod culpa sit ex legitimo connubio filios gignere, sed ipse generis humani legitimus nuptialisque conceptus non potest esse a culpa iniquitatis extraneus. Bonum enim nuptiarum ab initio generis humani divinitus institutum novimus. Propter quod et Apostolus honorabile connubium in omnibus, et thorum immaculatum sine dubitatione commendat (Hebr. XIII). Cum igitur nuptiae laudabiliter a Deo sibi tributam possideant in fide et charitate munditiam, tamen quia sine delectatione libidinis non possunt peragi, necessario prolem edunt (1201C)peccato primi hominis vitiatam. De nuptiis ergo bonis usque adeo bonum est quod nascitur, ut malum non sit etiam si de adulterio vel fornicatione nascatur. Deus enim humanae naturae donum fecunditatis contulit, libidinis vero malum, non creatura Dei, sed poena peccati est. Proinde de nuptiarum munditia, mundus homo non nascitur, quia interveniente sordida libidine seminatur. Quam libidinem castitas conjugalis non amat, sed ad propagandos filios necessario tolerat. Ob hoc sanctus David legitimo fidelique connubio natus, non sine gravissimo dolore maculam carnalis geniturae ita deplorat: Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea (Psal. L). Haec diximus, ut maculam originalis peccati non in legitimis nuptiis, (1201D)sed in conceptu parvulorum esse noverimus. Quod autem mulieri pro masculo filio quadraginta diebus aditus templi interdicitur, ideo juxta litteram factum est, ut quot diebus infans in utero formatur, tot etiam diebus purgatio illius peragatur. Dicitur enim conceptio humana sic perfici, ut primis sex diebus quasi lactis habeat similitudinem, sequentibus novem diebus convertitur in sanguinem. Deinde duodecim diebus solidatur, reliquis XVIII diebus formatur usque ad perfecta lineamenta membrorum. Inde jam usque ad tempus pariendi reliquo tempore magnitudine sua augetur. Sex autem et novem, et duodecim, et XVIII in unum coacti, faciunt XLV. Si ergo minorem numerum in majorem concludimus, videbimus praeceptum esse tot pene diebus hominem (1202A)purgari, quot formatur in utero. Cur autem pro feminae partu diuturnior purgatio injungatur quam pro masculo inquirendum est. Sic enim dicitur: Sin autem feminam pepererit, immunda erit XIV, et LXVI diebus manebit in sanguine purgationis suae (Lev. XII). Quia ergo mulier et se et virum decepit, ideo in ortu suo majori subjacet maledictioni. Ferunt etiam physici fluxum sanguinis pro masculo septem dierum esse, pro femina vero dierum XIV, ut quanto est sexus infirmior vel inferior, tanto sit ipsa nativitate inquinatior. Porro XIV et LXVI LXXX faciunt. In quo numerus superior, id est quadragenarius, duplicatur, quia mulier serpentis persuasioni consensit, et virum persuasioni suae consentire coegit. Vir autem soli mulieri consensit. Haec juxta litteram de distantia purificationis (1202B)dicta sufficiant. Quod vero Dominus prius circumciditur, ac sic post dies aliquot in templum cum hostia offertur, significat spiritualiter quod nullus hominum in conspectu Dei valet esse acceptus, nullus etiam coelestem Hierusalem perfecte valet conscendere, nisi circumcisus intus, et exutus omni faece mortalitatis. Sicut scriptum est in lege Domini (Exod. XIII et XLIII; Num. VIII), quia omne masculinum adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur. Quod dicit, omne masculinum adaperiens vulvam, et de hominibus et de pecoribus intelligitur. Omnia enim primogenita Domino sanctificabantur et sacerdotum erant, ea tamen ratione, ut pro hominis primogenito sacerdoti pretium daretur, primogenitum quoque pecoris, quod (1202C)immundum erat, quinque redimeretur siclis argenti. Spiritaliter omnia illa primogenita significabant Dominum Jesum Christum, qui cum esset unigenitus in natura Dei Patris, factus est primogenitus omnis creaturae, id est, omnium hominum. Et ipse est veraciter et singulariter sanctus Domino, quia peccatum non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus. Moraliter quoque omnia primogenita nostra Deo offerenda sunt, ut quidquid boni in corde concipimus, divinae gratiae tribuamus. Et sicut illi immunda animalia quinque siclis redimebant, sic nos prava opera quae gerimus, redimere debemus, perfectam agentes poenitentiam de omnibus peccatis quae per quinque sensus corporis contrahimus. Quod ergo dicit: adaperiens vulvam, non est credendum, ut haeretici affirmare (1202D)conati sunt, quod Christus uterum matris, quem ingressus sanctificaverat, egressus virginitate privaverit. Ipsa est enim porta de qua scriptum legimus: Porta haec clausa erit, et vir non transiet per eam, quoniam Dominus Deus Israel ingressus est per eam, eritque clausa, etc. (Ezech. XLIV). Deus namque veram ex Virgine suscipiens carnem, perfectionem ex ea humani corporis sumpsit, virginitatis ei gratiam non ademit. Neque enim decebat ut creator humanae carnis Deus, qui in prima conditione homini virginitatem tribuerat, idem quod fecerat redempturus, virginitatem carni de qua nascebatur auferret. Et ut darent hostias secundum quod dictum est in lege Domini, par turturum, aut duos pullos columbarum. Hostia haec pauperum erat. Praecipiebat namque lex ut qui possent (1203A)agnum invenire, offerrent pro filio vel filia simul cum turture sive columba. Quod si quis agnum reperire non posset, duos saltem turtures vel columbas jubebatur offerre. Dominus ergo Jesus memor salutis nostrae, cum esset dives, pauper pro nobis fieri, pauperem pro se hostiam voluit offerri, ut nos sua paupertate divitiarum spiritalium et aeterni regni donaret esse participes. Sed videamus cur hae volucres prae caeteris in sacrificio Domini jubebantur offerri. Columba enim simplicitatem, turtur significat castitatem. Quae adeo continentiam diligit, ut postquam semel socium perdiderit, alterum ulterius non requirat. Utraque autem avis gemitum pro cantu habet. Et ideo non immerito sanctorum in hoc saeculo designant ploratum. Merito ergo turtur et columba in (1203B)hostiam Domino offeruntur, ut aperto designetur quia simplex et casta justorum conversatio gratissimum omnipotenti Deo sacrificium exhibet. Item columba, quae gregatim volat, activam vitam significat, quae multorum est. Turtur vero, qui solivagus est et singularitatem diligit, contemplativam vitam significat, paucissimis ac rarissimis imitabilem. Moraliter, cum juxta praeceptum evangelicum intrantes in cubiculum, oramus Dominum in abscondito, turturem offerimus. Verum cum ad simile opus alios quos possumus invitamus, dicentes cum Psalmista, Venite, adoremus et procidamus et ploremus ante Dominum qui fecit nos (Psal. XCIV), columbas ad divinum altare portamus. Et ecce homo erat in Hierusalem, cui nomen Simeon. Adveniens in carne Dei Filius, (1203C)non tantum ab angelis et prophetis, sed etiam a senioribus et justis testimonium laudis accepit: decebat namque ut quia omnis aetas, omnis sexus, omnis conditio, per Christum erat redimenda, omnes etiam illi devoto famularentur obsequio. Et homo iste justus et timoratus, exspectans consolationem Israel, et Spiritus sanctus erat in eo. Recte justus et timoratus dicitur, quia justitia sine timore Dei difficile custoditur. Re enim vera justus erat, qui non suam tantum, sed totius populi consolationem exspectabat, ut scilicet qui jam ex multis diebus dominio Herodis alienigenae gravabantur, adventu Domini Salvatoris liberati, consolationem acciperent. Et responsum acceperat a Spiritu sancto, non visurum se mortem, nisi (1203D)prius videret Christum Domini. Magnum desiderium antiqui sancti habebant videndi Dominum Jesum Christum, quem sciebant esse venturum. Quod huic Simeoni pro gratia meritorum sanctorum concessum est. Accepit enim responsum in maturitate a Spiritu sancto, quod non esset visurus mortem, nisi videret Dominum. Videri autem, pro experiri positum est. Et venit in spiritu in templum. Quod dicit: venit in templum in spiritu, nequaquam sine corpore venisse putandus est, sed inspiratus a Spiritu sancto, a quo responsum acceperat, advenit in templum. Et cum inducerent puerum Jesum parentes ejus, ut facerent secundum consuetudinem legis, pro eo, et ipse accepit eum in ulnas suas, hoc est, in brachia sua. Quis autem valet perpendere quanto animi gaudio et inenarrabili (1204A)alacritate perfusus fuerit Simeon, cum coeli terraeque creatorem et Dominum propriis amplectens teneret in brachiis, quem et a prophetis praedictum, et ab universis retro sanctis votis multiplicibus noverat exspectatum? Figuraliter Simeon senex mundum istum significat, quasi longo jam senio et aetate declivem. Simeon infantem accepit, id est, mundus Christum agnovit, et vetustate peccati exutus, ad innocentiam Christianae conversationis rediit. Et benedixit Deum, et dixit: Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum verbum tuum in pace. Sciebat beatus Simeon quod beati essent oculi qui Christum essent visuri, et ideo donec illum ipse videret, nolebat morte dissolvi, quem tamen ut vidit, mox optabat in pace dimitti. Quia viderunt oculi mei salutare tuum. (1204B)Quod parasti ante faciem omnium populorum. Salutare Dei Patris Christum appellat, quem in primo adventu ante faciem populorum Deus Pater paravit, ut illum, quicunque in eum credere vellent, fide ac dilectione conspicerent. In secundo quoque adventu, hoc ipsum salutare ante faciem omnium populorum parabitur, ut videat eum omnis oculus, et reddat unicuique secundum opera sua. Lumen ad revelationem gentium, et gloriam plebis tuae, Israel. Utrique quidem populo, id est Judaico et Gentili, Christus lumen est, sed Israelitico populo specialiter gloria fuit, quia ipsis est praenuntiatus, in illis carnem assumpsit, inter eos miracula fecit. Gentium quoque revelatio fuit, quia oculos mentis eorum profunda infidelitatis caecitate dimersos, lumine suae illustrationis revelavit, (1204C)id est, aperuit et illuminavit. Et recte Christum prius ad revelationem gentium, ac deinde ad gloriam Israel venisse dixit, quia prius gentiles quam Judaeos credituros esse praevidit. Tale quid et Psalmista ait: Notum fecit Dominus salutare suum, et reliq., usque, domui Israel (Psal. XCVII). Prius enim dixit Deum Patrem justitiam suam, quae Christus est, gentilibus revelasse, ac deinde subjungit: Recordatus est misericordiae suae, et veritatis suae domui Israel (Ibid.). Hinc Paulus ait: Cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus fiet (Rom. XI). Haec de lectione evangelica breviter sunt dicta. Quae licet causas hodiernae festivitatis plene aperiat, non tamen ab re est si de ejus nomine aliquid compendiosius indagemus. Graeco namque sermone ὑπαντάειν obviare (1204D)dicitur. Inde utique ista Dominica solemnitas ὑπαντή vocatur, quod scilicet hac ipsa allato in templum Domino, Simeon et Anna, et caeterae fidelium personae quae ibi erant, tempore purificationis suae occurrerunt. Agitur ergo ista festivitas incipiente mense Februario, qui a Februo, id est Plutone, qui lustrationum, hoc est purgationum, potens a gentilibus credebatur, ita vocatus est. Cum enim Romani tripertitum orbem sub tributo redegissent, ita ut unaquaeque ex ipsis tribus mundi partibus, Africa videlicet, Asia et Europa, per quinque annos solveret aurum, et rursus per alios quinque annos argentum, itemque per aliud quinquennium aes, quinto demum peracto anno, ac censu soluto, universa civitas mense (1205A)Februario ab universo populo lustrabatur, ut sacrificia diis infernalibus solverentur, quorum se praesidio nationes orbis subjugasse putabant. Sed hanc lustrandi consuetudinem bene mutavit Christiana religio, cum hac ipsa die festivitatis beatae Mariae, plebs clerusque et sacerdotes cum cereis et hymnis ecclesiarum loca circumeunt, non utique ob recordationem paganae superstitionis, aut imperii terrestris, sed in perennem memoriam regni coelestis, quando, juxta evangelicam parabolam, omnes electi cum lampadibus sponso et sponsae sunt occursuri, et supernae claritatis thalamum intraturi. Et hanc quidem lustrationem pagani faciebant semper XV anno in fine mensis Februarii, hoc est VII Kalendas Martii. Postmodum vero augescente Christianitate, placuit ut in (1205B)venerationem perpetuae virginis, ad mensis initium transferretur. Cujus institutionis morem nos quoque pro modulo nostro hodierna die devote Deo juvante imitaturi, Dei genitricis summissis votis obsecremus auxilium, ut sua potenti intercessione nobis apud filium suum purgationem impetret criminum, quae purgationem temporalem suscepit sine sordibus peccatorum. Quaeque hac die cum Filio templum Dei sacrificium oblatura conscendit, supernae civitatis nobis obtineat ingressum, in qua divinae claritatis aspectibus libero contuitu perfruamur, praestante Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LVIII. IN DOMINICA QUINTA POST EPIPHANIAM.(Ex Opp. sancti Augustini.) (1205C) In illo tempore, respondens Jesus dixit: Confiteor tibi Pater, Domine coeli et terrae, quia, etc. (Matth. XI).
Sanctum Evangelium, etc. Sequentia require apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 433.
HOMILIA LIX. DOMINICA IN SEPTUAGESIMA.(Ex Opp. beati Gregorii papae). In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Simile est regnum coelorum homini patrifamilias, qui exiit primo mane conducere operarios in vineam suam, etc. (Matth. XX).
In explanatione sua, etc. Quae sequuntur videsis apud sanctum Gregorium Magnum, Operum ejus tomo (1205D)II, Patrologiae LXXVI, col. 1153.
HOMILIA LX. DE EADEM DOMINICA. Quomodo primus homo toti praelatus sit creaturae. (Ex Opp. beati Chrysostomi.) Dignitas humanae originis facile agnoscitur, considerata sublimitate auctoris. Neque enim facile poterat esse vel leve quod manus sacra confinxit et coelestis manus in vitalem substantiam animavit, maxime cum idem artifex Deus potestatem suam in omnem fabricam eidem homini fuerat traditurus, ut quem secundum praesidem post se facere disponebat, eumdem faceret plenum atque perfectum, habentem in se et dignitatem qua praecelleret, et potestatem qua (1206A)cunctis animantibus imperaret, soli serviens illi a quo ei cuncta fuerant subjugata, ut imperaret mundo, serviret Deo, Creatorem suspiceret, creaturam sibi parere compelleret, tantumque ditionis sese Domino debere prospiceret, quantum ipse a creatura exigeret, habens in propria potestate et obedientiam et contemptum, obedientiam qua viveret, contemptum quo digne pro meritis interiret. Unde effectum est ut contemnendo in mortem incideret, qui obediendo vivere posset. Unde potestatem concessam dum in contemptum protulit, et vitae privilegium perdidit, et mortis sibi sententiam acquisivit. Et tamen adhuc creatura ejus servat imperium, licet ipse Creatori suo denegaret obsequium. Unde apparet quid suae felicitati detraxerit, cum peccatorum merita ejus statum (1206B)adhuc mutare non possunt. Gravaris, homo, juste gravaris, et inexcusabili poena astringeris. Contemnis Creatorem, et ejus imperas creaturae. Despicis Dominum, et de ejus creatura exigis obsequium. Beneficiis Dei perfrueris, et ejus potentiam non extimescis. Et cum tibi per eum cuncta deserviant, solus ipse illi non servis. Bis delinquis, o homo, et geminum ac duplex crimen incurris, dum nec pro conditione ut servus obsequeris, nec pro potestate data Domino famularis. Tibi coelum in die lucis splendore vestitur et solis fulgoribus decoratur, in nocte clarissimo lunae speculo et astrorum fulgore vario polus ipse illustratur, ut diei noctisque vicissitudine et numerositas temporum dignoscatur, et post diurnum laborem requies miseris mortalibus praebeatur. (1206C)Tempora alternis vicibus immutantur, frondescunt silvae, amoenantur campi, prata virescunt, animantia cuncta diversis usibus procreata edunt fetus, parent imperio, obsequia servant, scatent fontes, omnes fluunt, institutis terminis maria coercentur. Gaudet post hiemem verna temperies, aestatis flagrantia decoquit messes, autumnitas temulenta suas exhibet ubertates: hieme macerantur imbribus terrae: suis institutis cuncta deserviunt, solus homo Deo non servit. Quid si tibi universa natura constanter ediceret. Ego tibi a Domino rerum parere praecepta sum; ego circa te jussa implere, instituta servare, nascentia cuncta tribuere genitoris imperio jussa sum: denique pareo, obtempero, servio, et te mutato non mutor. Pareo, inquam, rebelli, obtempero procaci, (1206D)deservio contemptori. Caeterum si mihi instituta mutare, jussa pervertere, necessaria denegare rerum Dominus praecepisset, creatura cuncta viduata homine remaneret, nec qui contemneret ulterius esset, quia contemptor homo digne ac merito interiret. Denique quisquis talis es, qui in hoc contemptu consistis, qui creaturae imperas et Creatori non servis, qui dominatum exerces et Dominum non agnoscis, time Dominum patientem, ne severum sentias judicem. Corrigat te dilatio differentis, ne censura puniat judicantis. Facile enim obsequio tuo facies Deum propitium, si conversus jam mutaveris vitium. Usurarum enim redditur quidquid dilatione temporis feneratur: nec esse jam poterit impunitum, cui mora (1207A)temporis non potuit dare remedium. Quid retribuam Domino? Si humana conditio genitori quid debeat, noscat, atque si ejus beneficiorum innumeram multitudinem momentis omnibus tractando intelligat, inveniet suae servitutis obsequia continuis laudibus jugi gratulatione aequare non posse. Neque enim beneficia ab eo praestita atque collata, vel modum poterunt habere, vel numerum, certe nec terminum, quippe cum nec sensus ad investigandum sufficiat, nec scientia suppetat ad laudandum: immensitas enim beneficiorum superat cogitationes sensuum, et innumera multitudo donorum vincit volubilitatem verborum. Nec si totum vitae tempus oris obsequia occupent, laudes teneant, gratiarum actiones insistant, poteris pensare quod debes. Qua in re danda nobis (1207B)est opera, ut totis viribus devotio mentis in divina obsequia exeratur, et laudum glorias os nostrum per omne tempus frequentare cogatur, non quo in istis debita compensentur, sed ut nostrae devotionis voluntas his conatibus dignoscatur, ut quidquid fragilitas detrahit ad complendum, hoc devotio conferat ad promerendum, ut jam quia vis, non quia perficis expungaris, nec quia debita compensas, sed quia parere desideras. Velle enim ipsum expungitur, quia per immensitatem rerum idipsum quod cupimus explicare non datur. Quid retribuam, inquit, Domino pro omnibus quae mihi retribuit (Psal. CXV)? Quaerit Propheta sanctissimus quibus meritis beneficia divina compenset, quo famulatus genere munera percepta coaequet, quibus obsequiis tantis possit muneribus (1207C)respondere, quo servitutis genere innumera debeat dona et infinita beneficiorum genera comparare. Sit licet excellens hominum meritum, sit naturae jura conservans, sit legum jussis obtemperans, impleat fidem, justitiam teneat, virtutes exerceat, damnet vitia, peccata repellat, semet exemplum imitantibus praebeat, quidquid gesserit parum est, quidquid fecerit, minus. Omne enim meritum breve est comparatione donorum. Numera beneficia, si potes, et tunc considera quod mereris. Cum beneficiis coelestibus tua facta perpende, cum divinis muneribus actus proprios meditare, nec dignum te judicabis eo quod fueris, si intelligas quod mereris. Igitur de beneficiis innumeris divina in te pietate collatis elige (1207D)quod libuerit unum, huic tuum compensari totum non poterit meritum. Caeterum obtunditur sensus, confunditur animus, spiritus perturbatur, ut ab homine Deus noscatur, nec humana poterunt pensari obsequia, si divina beneficia compares, et tamen de illo loquimur qui semet peccare non patitur, qui judicium suae mentis examinans, contendit ut placeat, ut promereatur instat, ut serviat elaborat. Caeterum quem aut peccare delectat, aut propriae mentis segnitia, aut inconsiderati actus, aut vanitas vitae sic mancipat vitiis, ut sit materia delictorum, minister culparum, seminarium peccatorum, ita ut in se duplex scelus et geminum crimen admittat, et qui debita Domino servitutis non reddit obsequia, et qui innumera beneficia peccando ejus pensare nititur (1208A)contumelia. Quare nitatur justus merita propria beneficiis coelestibus coaequare, nitatur et peccator vitia quae exercebat horrere. Ille incrementis sanctae vitae increscat, hic peccata damnando, justitiam quam non amabat exerceat. Justus ad meliora vitae proficiat, peccator corrigatur et vivat. Ille bonis tribuat salutare exemplum, hic malis ostendat correctionis remedium. Ille praemia meriti sancti exspectet, hic supplicia semet corrigendo declinet. Sic fit ut et justus gloriam bene vivendo acquirat, et peccator correctus indulgentiam divina pietate percipiat.
HOMILIA LXI. DOMINICA IN SEXAGESIMA. In illo tempore, cum turba plurima conveniret, et de civitatibus properarent ad Jesum, dixit per similitudinem: (1208B)Exiit qui seminat seminare semen suum, etc. (Luc. VIII).
Lectio sancti Evangelii, quam modo audivimus, fratres charissimi, etc. Hanc homiliam vide apud sanctum Gregorium Magnum, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1131.
HOMILIA LXII. IN EADEM DOMINICA. De lapsu primi hominis. (Ex Opp. beati Chrysostomi.) Nemo qui [est qui] nesciat principio hominem sic a Deo plasmatum ut instrueretur prudentia, consilio formaretur, rationis capax, divina providentia redderetur. Instrueretur, inquam, prudentia qua hostis calliditatem vitaret; consilio, quo salutaria ac recta perquireret; ratione, qua Deo genitori parendum (1208C)esse cognosceret. Etenim Dominus Deus videns hominem quem fecerat innocentem, instruxit, monuit et armavit, quippe qui cum diabolo fuerat pugnaturus, velut quibusdam armis, hoc est prudentia, consilio, ratione, fuerat instruendus. Addidit praeterea legem qua Dei voluntatem agnosceret, et quid contemnenti evenire posset, addisceret. Qui quidem homo incautus, dum plus diabolo persuadenti quam Deo jubenti consensit, et sic vitam quam habuit perdidit, et mortem quam ignorabat accepit. Stabat Adam inter uxorem et diabolum, inter Evam et hostem, inter mulierem et serpentem. Diabolus persuadet ut noceat, Eva consentit ut pereat. Diabolus mulierem astutia fallendi circumvenit, mulier incauta (1208D)serpentium virus accepit. Diabolus quod per se non potuit, per uxorem Adam protoplastum circumvenit. Adam vero per uxorem invenit interitum, quam a Deo acceperat in auxilium. Proh dolor! prospera in contrarium cedunt, utilia perniciem operantur. Denique plus Adam domesticis quam inimici jaculis laeditur, plus proprio quam hostili ense perimitur, plus mulieris quam externo gladio vulneratur. Accessit enim serpens subtilis ut falleret, et accessit, non ut viro, sed ut mulieri serpentinum virus infligeret. Accessit, inquam, ut unius consensu utrique nocere potuisset. Sed soli persuadet, quod ambobus obesset: utrisque obfuit quod unius animum malitia serpentis infecit. Denique consentiens mulier talis circa virum exstitit, qualem circa se malitiam serpentis invenit. (1209A)Adeo persuasa est et persuasit, infecta est et infecit, decepta est et decepit. Quae quidem mulier feritur sententia duplici, altera propria, altera communi: propria, qua filios parere in dolore praecepta est; communi, qua cum viro morti addicta est. Altera qua serpenti assensit, altera qua marito persuasit. De consensu enim in mortis sententiam incidit, de persuasu in dolore filios parere meruit. Hanc igitur sententiam, et qui non novit, dum patitur discit; et qui nescit, dum expungitur sentit; et qui ignorat, dum experitur agnoscit. Proh nefas! praeceptum Domini contemnitur, et persuasio serpentis auditur. Despicitur Deus providens, et serpens auditur decipiens. Spernuntur salutaria monita, et recipiuntur venenata colloquia. Unde addicitur homo ex contemptu (1209B)morti, qui maluit obedire serpenti. Spoliantur gloria, dignitate privantur, facti sunt quod non erant, dum amittunt quod fuerant. Adeo gaudet serpens perpetrasse quod voluit, laetatur hominem peremisse, quod optavit. Exsultat malitiae effectus hominis deceptionem implesse. Et nescit infelix vulneratum semet, dum vulnerat; trucidatum dum trucidat, dum hominem perimit, seipsum esse peremptum. Contristatus est Deus hominem sententiam mortis [ante] meruisse quam vitae, meruisse interitum quam salutem, gloriam contempsisse quam mortem, sed tamen plus malitia serpentis quam hominis contemptu commotus est, plus fallaciam diaboli quam hominis perfidiam denotavit: adeo Dominus Deus et saevitiam exsecratus est hostis, et casum miseratus est hominis: (1209C)crudelitatem hostis exhorruit, et deceptum hominem paterna pietate condoluit, inimici atrocitate permotus est, et hominem clementer doluit qui deceptus est. Denique Dominus Deus, Ubi es, inquit, Adam? Ad confessionem provocat dum interrogat. Vult eum fateri peccatum, dum ab eo inquirit admissum. Quaerit misereri, dum cum reo de culpa colloquitur. Veniam cogitat, qui causam contemptae legis incusat. Objurgat culpam, ut possit retribuere veniam, ut quos formare instruendo non potuit, eos possit confitendo purgare: accipiunt indumenta pellicea, ut qui confessi jam delictum fuerant, veniam cultus humilitate perciperent. Ostendit Dominus quibus officiis possint delicta purgari, ostendit confessione (1209D)et deformitate cultus veniam posse facillime impetrari. Ut enim contumacia est celare quod Deo teste commiseris, sic periculosum si splendore cultus animi innocentiam mentiaris. Nemo itaque, nemo peccatorum vitia desperata laetitia contegat, nemo infecto delictis animo dissimulationis virus infundat. Animi vitia, corporis moerore monstrentur. Si vexatus est animus, lugeat corpus, quoniam quoties corpus in causa est, animus moestitia condolescit. Certe quale est corporis vitia sine animi compassione esse non posse, tale est animi vitia sine corporis compassione non privari. Pariter contristentur, ut veniam pariter consequantur, quoniam utrosque simul aut beneficio foveri, aut injuria vexari necesse est. Nec enim aliud homo est quam corporis animique concretio. (1210A)Haec enim duo quantum diffinitionibus differunt, tantum hominem dum junguntur efficiunt. Ut enim in vita separari non possunt, ita nunquam boni malique merito separantur. Ut enim non potest a corporis bonis animus separari, ita ab animi malis corpus non potest dissociari. Si enim in Dei judicio utraeque substantiae aut supplicio aut praemio expurgentur, cur non et in isto saeculo pariter aut moestitia aut laetitia perfruantur? Unde tibi, Christiane, excusatio nulla est, qui post servitutem liberatus es, post captivitatem redemptus, post vexationem curatus, post interitum restitutus: habes in monitis quod exerceas, habes exempla quae timeas. Adam enim nec fallaciam diaboli notat, nec decepti cujusquam casum defleverat. Qui quidem forsitan posset evadere, (1210B)nisi prior cum hoste dum confligit occumberet. Te jam instruit Dominus, tibi gestorum exempla proposuit. Ecce, inquit, sanus factus es, noli jam peccare, ne quid tibi deterius fiat (Joan. V). Noli, inquit, peccare post veniam, noli vulnerari post curam, noli sordidari post gratiam. Cogita, inquit, o homo, graviorem culpam esse post veniam, renovatum vulnus pejus dolere post curam, molestius hominem sordidari post gratiam. Quare indulgentiae ingratus est, qui post veniam peccat; sanitate indignus est, qui semetipsum postquam curatus est vulnerat, nec mundari meretur qui semetipsum post gratiam sordidat. Porro qui post absolutionem non peccat, meretur et praemium; qui post curam cautus est, sanitatis possidet donum; qui gratiam illaesam tenuerit, aeternitatis (1210C)accipiet regnum. Grave est enim hominem instructum delinquere, gravius jam absolutum peccare. Servo pejor est qui patronum post datam libertatem offendit. Beneficiis ingratus est, qui datorem tumoris arrogantia despicit. Quare aut salutem de exemplo acquire, aut de consortio similem sententiam metue, ne severum sentias judicem, qui benignum contempseris persuasorem.
HOMILIA LXIII. DE CUPIDITATE.(Ex Opp. sancti Ambrosii Autperti.) Sanctorum ecclesiam, etc. Reliqua videsis inter Opera sancti Autperti, Patrologiae tomo LXXXIX, col. 1278.
HOMILIA LXIV. IN DOMINICA QUINQUAGESIMAE.(Ex Opp. beati Gregorii Magni papae.) (1210D) In illo tempore assumpsit Jesus duodecim discipulos suos et ait illis: Ecce ascendimus Hierosolymam, etc. (Luc. XVIII).
Redempter noster, etc. Reliqua videsis apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1082.
HOMILIA LXV. DE EADEM DOMINICA. De fide Abraham et de immolatione Isaac. (Ex Opp. beati Joannis Chrysostomi.) Fides est religionis sanctissimae fundamentum, charitatis vinculum, amoris subsidium. Haec sanctitatem (1211A)firmat, castitatem roborat, dignitates exornat. In pueris splendet, in juvenibus floret, in provectis apparet. Gubernat sexus, gradus provehit, officia cuncta custodit. In paupere grata est, in mediocri laeta, in locuplete honesta. Fides amicitias servat, collegia copulat, artes commendat. Nullum despicit, nullum contemnit, nulli deest, nisi qui ei forte defuerit. Fides mandata tenet, praecepta servat, promissa confirmat [consummat]. Fides familiares efficit Deo, amicos constituit Christo. Neque enim quisquam fidei promissa percipiet, nisi professionem actibus servet; aut praemiorum potest compos existere, qui promissam fidem conservare noluerit, ut jam aut impletae fidei merces homini recompensetur, aut violatae poena competens tribuatur. Hujus fidei (1211B)ab Abraham ducamus exordium, qui cum in excidua constitutus aetate, filium a Deo promissum se crederet accepturum, et fidei pretium in filio conspexit, et in stellarum suam sobolem numerum redundantem fide comparavit eadem. Denique unus filius Abrahae exoptatur, et immensa ei multitudo promittitur. Solatium unius haeredis conquiritur, et innumerabilis soboles destinatur. Nescis, inquit Dominus, nescis Abraham quid destinatum sit tibi, sed idcirco nescis quia quod merearis non respicis. Tantum enim de me tua meruit fides, tantum tua obsequia valuerunt, ut et quid desideres norim, et facere quod mereris decreverim. Namque tibi nascetur filius, cujus semen diffundetur in millia, ut et similitudini siderum coaequetur, et arenae immensitatibus (1211C)comparetur. Credo, inquit Abraham, Domine, credo quia potes, facturum te confido quod spondes. Nec enim confectam senectutem marcescentis meae aetatis considero, aut Sarae conjugis sterilem effetamque conditionem attendo, sed tuae majestatis potentiam tracto, nec cui talia promittantur, sed a quo promittantur agnosco. Generare enim filios senilis aetas non patitur, sed tua, Domine, jussione completur. Steriles filios habere non possunt, sed hoc posse tuae virtutes efficiunt. Natura quidem negat, sed potentia imperat. Aetas prohibet, sed tua potestas ostendit. Impossibile quidem illud videtur nobis; non tibi; homini, non tuae, Domine, majestati; naturae, non Deo, servis, non Domino. Unde credo, (1211D)Pater, credo, Domine, istud te facturum esse quod dicis, quia his virtutibus cunctis gentibus innotescis. Tunc Sara concepit in utero, et peperit filium, patrem multarum gentium destinatum. Nascitur Isaac ornamentum generis, parentum gloria, propinquorum laetitia, familiae decus, haereditatis spes, fidei pretium, promissae sobolis testimonium. In cujus nativitate et Dominus promissum reddidit, et Abraham votum quod optavit, accepit. Gaudent omnes, cuncti laetantur. Fit enim Isaac dulcis cum nascitur, dulcior cum nutritur. Nec enim poterat esse non dulcis, quem et patris fides condierat, et propria innocentia commendabat. Fit et Sara ex sterili mater fecunda in filio, fecundior futura ex ipso. Redit juventus in senem, marcens aetas reparatur in juvenem, (1212A)et manente senectutis aetate, juvenilia geruntur a matre. Denique blanditur, nutrit et lactat, et consequentia complet officia, quae jam forsitan oblivisceretur, si suo tempore Sarae parere concederetur. Tunc locutus est Dominus ad Abraham, dicens: Accipe filium tuum quem diligis, Isaac, et vade in unum montium, et offer mihi illum in sacrificium (Gen. XXII). Mox Abraham tam celeriter decernit jussis coelestibus esse parendum quam fuerat divinitus imperatum. Verebatur enim ne votum mora offenderet, aut jussionem tarditas impediret. Denique properat quod jussum est perficere, festinat quod praeceptum est adimplere. Fuit enim laetus cum eum acciperet, laetior cum eum immolandum Dominus postularet. Ostendit Abraham charissimum quidem sibi esse (1212B)filium, sed multo chariorem filio existere Dominum. Nec dulcedinem aut affectus pignoris respiciebat, qui jussionem ut perficeret, cogitabat. Totos enim affectus convertit in Deum, cui jam se noverat mancipatum. Denique illam fidem servabat in sese, cum filium juberetur offerre, qua Deum promeruerat, cum eum mereretur accipere. Adest Isaac patri quidem aetate dissimilis, sed fide ac devotione aequalis. Adest, inquam, Isaac, qui si quid pater disponeret, ipse fieri libenter optaret. Ita enim filius paruit patri, ut pater divinae obtemperaret jussioni: ut de consensu filii pater securus existeret, et voluntati patris sese filius manciparet. Erat enim in utrisque unus animus, par sensus, et similis circa Deum affectus, ut generositatem patris in filium transfusam conspiceres, (1212C)et innocentiam filii patri non deesse videres, ut et paternae fidei particeps filius existeret, et simplicitate filii patris sublimitas redundaret. Qua securitate Abraham fretus, sternit sibi asinam, ad sacrificium ligna concidit, pueros secum adducit. Cumque ad civitatem venissent, Estote istic, inquit, ego et puer iste ibimus soli: et cum adoraverimus Dominum, revertemur ad vos. Statim pater cum filio proficiscitur solus. Ad quem idem filius: Pater, inquit, ligna video, cultrum et ignem conspicio, hostiam quam immolaturus es quaero. Desine, inquit, desine istud quaerere, fili, quod sibi Dominus ad horam procurabit: desine quaerere quod sibi Dominus jam praevidit. Magnum praesagium promittentis, (1212D)magna innocentia inquirentis. Isaac hostia, de hostia patrem interrogat, sacrificii effectus desiderat. Ovis ab eo quae deerat quaeritur, ne ipse qui loquitur immolet. Ast ubi ad locum ventum est, uterque montem ascendit. Aram pater exstruxit, ligna composuit, filium colligavit. Patere me, inquit, fili, patere votum perficere, patere, inquam, per te jussionem Domini adimplere. Deus enim qui te condidit, expetit; qui dedit, quaerit; qui te creavit, te sibi desiderat immolari. Non est enim hoc parricidium, non est crudelitatis admissum, quia votum est. Nec tibi, fili, a genitore mors miseranda infertur, sed utrisque nobis salubriter providetur. Tanto eris acceptabilis hostia, quanto libenter gloriosae mortis acceperis beneficia. Quod (1213A)jussus pater es, perfice, inquit; quod disponis, constanter [instanter] adimple. Ego enim nec renuo, nec recuso, quod volueris volo, quod optas exopto, quod desideras et ipse desidero. Denique eo voto istam mortem excipio, quo te eam mihi inferre velle cognosco. Haec etsi uterque non dixit, tamen cuncta ista in actu ostendit. Mox pater extensa manu gladium sumit, dexteram erigit, jugulare filium, sacrificium perficere, jussum Domini voluit devotus implere: et pendenti jam atque imminenti mucrone, Parce, inquit Dominus, parce; fidem tuam quaesivi, non filium ut jugulares optavi: nec amabile pignus tibi subtrahere, sed devotionem tuam volui pertentare. Nunc cognovi quia amas Dominum magis quam filium, imo magis amas filium, quia diligis Dominum: (1213B)quia dum non pepercisti filio tuo propter Deum, eumdem tecum constituisti Domino gloriosum. Quare te benedictionibus cumulabo, et infinitam filiorum multitudinem ex eo tibi provenire confirmabo. Statim procuratur aries, qui pro Isaac sanctissimo mereretur occidi. Nec enim fas erat ut Isaac, qui typum Christi portabat, a patre hoc in tempore mactaretur, quia perfecta sacrificii hostia Christo Domino servabatur. Procurabatur, inquam, aries, qui pro Isaac mereretur occidi, ut et promissum patris de hostia compleretur, et perfecto sacrificio, patri Isaac incolumis redderetur. Tunc uterque laetus de monte descendit: pater, quod sacrificii votum salvo filio perfecerit; filius, quod jussa patris libenter optasset. Gaudet de patre filius, de filio pater. Gaudent propinqui, (1213C)familia cuncta laetatur: gaudent, inquam, quod et opus tantum perfectum sit, et quod patrem cum filio incolumes illis Dominus revocarit.
HOMILIA LXVI. IN DIE CINERUM.(Ex Opp. beati Augustini, lib. II, tract. de Sermone Domini in monte, cap. 12, num. 40.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Cum jejunatis, nolite fieri sicut hypocritae, tristes, etc. (Matth. VI).
Manifestum est, etc. Reliqua videsis apud sanctum Augustinum, Operum ejus tom. III, Patrologiae XXXV, col. 1287, lin. 28.
HOMILIA LXVII. IN EODEM DIE.(Ex Opp. ejusdem sancti Augustini.) (1213D) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Cum jejunatis, nolite fieri sicut hypocritae tristes, etc. (Matth. VI).
Clemens et pius Dominus Deus noster, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 243.
HOMILIA LXVIII. IN FERIA QUINTA POST DIEM CINERUM.(Ex eodem.) In illo tempore, cum introisset Jesus Capharnaum, accessit ad eum centurio, rogans, etc. (Matth. VIII).
Audivimus, etc. Hanc homiliam videsis apud sanctum Augustinum, tomo ut supra, col. 414.
HOMILIA LXIX. IN FERIA SEXTA POST DIEM CINERUM.(Ex eodem.) (1214A) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Audistis quid dictum est: Diliges proximum tuum, et odies immicum, tuum, etc. (Matth. V).
Gradum esse aliquem, etc. Reliqua videsis apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 1859.
HOMILIA LXX. IN SABBATO POST DIEM CINERUM.(Ex venerabilis Bedae in Evangelium Marci expositionis lib. II, cap. 6.) In illo tempore, cum sero esset factum, erat navis in medio mari, et Jesus solus in terra, etc. (Marc. VI).
(1214B)Labor discipulorum, etc. Reliqua videsis apud ven. Bedam, Operum ejus tomo III, Patrologiae XCII, col. 196.
HOMILIA LXXI. DOMINICA PRIMA IN QUADRAGESIMA.(Ex Opp. beati Leonis papae.) Licet nobis, dilectissimi, appropinquante, etc. Hanc homiliam videsis apud sanctum Leonem, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 268.
HOMILIA LXXII. IN EADEM DOMINICA.(Ex Opp. beati Gregorii Magni papae.) In illo tempore ductus est Jesus in desertum a spiritu, ut tentaretur a diabolo, etc. (Matth. IV).
Dubitari a quibusdam solet, etc. Reliqua vide (1214C)apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1135.
HOMILIA LXXIII. IN FERIA SECUNDA POST Invocavit. In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Cum venerit Filius hominis in majestate sua, etc. (Matth. XXV).
In lectione quae hanc praecedit, proposuit Dominus similitudinem hominis peregre proficiscentis, qui vocatis servis suis distribuit illis pecunias, prout unicuique conveniebat, alii quinque talenta, alii duo, alii unum, et statim profectus est. Post multum vero temporis reversus, vocatis servis suis posuit rationem cum eis. Et bene quidem operantes pro apportatis lucris remuneravit, negligentem vero servum (1214D)et a bono opere torpentem, damnavit. Qua finita parabola, hoc quod modo exponendum suscepimus, consequenter adjunxit, probans illam quam praemisit parabolam ad se pertinere, ait ergo: Cum venerit Filius hominis in majestate sua. Quia enim tempus passionis ejus instabat, et proxime venturo Pascha comprehendendus et alapizandus, conspuendus, flagellandus, spinis coronandus, et ad ultimum crucifigendus, aceto potandus, et morti tradendus erat, proinde se in majestate ad judicium venturum praenuntiat, quatenus secutura scandala passionis compensaret pollicitatio magnae glorificationis. Ait ergo: Cum venerit Filius hominis in majestate sua, et omnes angeli cum eo. Notandum sane quod Filium hominis in majestate venturum dicit, per quod destruit opinionem (1215A)quorumdam haereticorum, qui dixerunt Dominum nostrum Jesum Christum a tempore resurrectionis et ascensionis non manere in natura veraciter assumptae humanitatis, non attendentes quod angeli dixerunt: Sic veniet quemadmodum vidistis eum euntem in coelum (Act. I). Et hic Dominus manifeste Filium hominis fatetur venturum esse ad judicium. Idem enim verus Filius Dei, idemque verus Filius hominis, non tamen duo, sed unus est Filius Dei, qui in judicio per solam videndus est humanitatem. Nam in divinitate sua solis post judicium apparebit electis, quia scriptum est: Tollatur impius, ne videat gloriam Dei (Isa. XXVI). Soli autem regem saeculorum in decore suo videbunt oculi mundi sanctorum. Cum ergo, inquit, venerit Filius hominis in (1215B)majestate sua, hoc est, in divinitatis suae potentia, per quam cum Patre simul et Spiritu sancto genus humanum judicabit, bene meritis praemia impiis, et peccatoribus digna rependens supplicia, secundum quam (ut dictum est) nunquam eum reprobi videre poterunt. Ille ergo qui quondam ad assumpto homine judicandus veniens non clamavit, neque vocem ejus quisquam in plateis audivit, quia ita humilis venit, ut a nemine cognosceretur, nunc Deus manifeste veniet, Deus noster, et non silebit, stipatus ministerio angelorum, qui cum eo ad judicium venient, ut in eorum praesentia judicentur qui sub eorum custodia male vixerunt. Angeli enim sunt administratorii spiritus, qui singulis hominibus ad custodiam deputantur, de quibus Dominus: Angeli eorum semper vident (1215C)faciem Patris, etc. (Matth. XVIII). Hinc et Psal. dicit: Annuntiaverunt coeli justitiam ejus (Psal. XXI). Coeli namque justitiam ejus annuntiabunt, quia sancti angeli justissimum Dei judicium veneranter praedicabunt. Tunc sedebit super sedem majestatis suae. Sedem super quam Dominus sessurus est in judicio, quidam juxta litteram nubem illam accipiunt, in qua Dominus ascendit in coelum, in qua etiam venturus est ad judicium. Sed competentius sedes Dei sancta intelligitur Ecclesia, in qua Dominus sedebit, quia in Ecclesia sua gloriosus ipse eam glorificans apparebit. Et congregabuntur ad eum omnes gentes. Omnes videlicet homines a primo Adam usque ad eum qui in fine mundi nasciturus est, quique ab exordio mundi jam defuncti sunt, vel qui vivi in corpore inveniendi (1215D)sunt. Et separabit eos ab invicem sicut pastor segregat oves ab haedis. Et statuet oves quidem a dextris suis, haedos autem a sinistris. Sicut (inquit) pastor pecus secernit a pecore, ita Dominus noster, qui est verus pastor, quem oves suae agnoscunt, eumque sequuntur, separabit in die judicii bonos a malis. Nam per oves designantur sancti, simplicitate et innocentia gaudentes, qui ad dexteram Domini statuentur, quia in spe sempiternae felicitatis collocabuntur. Per haedos autem (qui sunt petulca animalia et lasciva, et ad libidinem semper fervida) designantur reprobi, voluptatibus et illecebris dediti, qui ponentur ad sinistram, quia juste sempiternae damnationi subjicientur. Sed et illud attendendum, quia non capras, (1216A)sed haedos in sinistra statuendos dicit, quoniam capram in bonam accepit significationem. Signat enim sanctorum animas, quae velut greges caprarum tonsae et lotae ascenderunt de lavacro (Cant. IV), et gemellos edunt fetus et sterilitatem ignorant. Sciendum vero quia in judicio duo erunt ordines, alter bonorum, alter malorum, qui tamen quadrifarie dividentur. Duo enim erunt ordines bonorum, unus qui non judicabitur, sed cum Domino judicabit, sicut erunt sancti apostoli et perfecti, quibus dictum est, Sedebitis super sedes judicantes duodecim tribus Israel (Matth. XIX). Alter erit ordo bonorum, qui judicabitur et salvabitur, quibus dicetur: Esurivi, et dedistis mihi manducare, etc. (Matth. XXV). Similiter duo erunt ordines reproborum, unus eorum qui non judicabuntur, et tamen damnabuntur, (1216B)in quo erunt pagani Deum ignorantes, de quibus Psal. dicit: Non resurgent impii in judicio (Psal. I). Et Dominus, Qui non credit, jam judicatus est (Joan. III). Alter erit ordo illorum qui judicabuntur et damnabuntur, quibus dicetur: Esurivi, et non dedistis mihi manducare. Tunc dicet rex his qui a dextris ejus erunt. Venite, benedicti Patris mei, possidete praeparatum vobis regnum a constitutione mundi. Rex Christus videlicet, qui est rex regum et Dominus dominantium, quique in die illa solus exaltabitur, et suae potestatis auctoritate sententiam dictabit. Et dicet his qui a dextris ejus erunt, hoc est sanctis qui ad sortem supernae beatitudinis pertinebunt. Venite, benedicti Patris mei, etc. Vox ista desiderabilis, exoptabilis, et omni gratia suscipienda, qua (1216C)sancti ad bona perpetua et ad regnum vocantur sine fine mansurum. Et merito benedicti dicuntur, hoc est, ad aeternam benedictionem (quae in Christo et per Christum est) praedestinati. Patris autem sui regnum dicit, ad illum referens omnem potestatem, cujus est Filius, quia a quo habet essentiam, ab illo habet et potentiam. Unum tamen est regnum Patris, et Filii et Spiritus sancti, sicut una est essentia eademque majestas. Quod regnum ab origine mundi illis praeparatum asserit, quia ad illud ante saecula praedestinati et praeordinati sunt. Nam et apostolus dicit: Quos praescivit et praedestinavit, illos et vocavit: et quos vocavit, hos et justificavit (Rom. VIII). Quibus vero meritis talem meruerunt remunerationem, enumerat subdens: Esurivi, et dedistis mihi (1216D)manducare. Silivi, et dedistis mihi bibere. Hospes eram, et collegistis me; nudus, et cooperuistis me; infirmus, et visitastis me. In carcere eram, et redemistis me. Quae verba aperte exprimunt opera pietatis, et benevolentiae munificentiam, quae corpoream tolerantibus indigentiam necessaria est. Verum si haec spiritualiter acceperimus, gratius aliquid impletione charitatis intelligere poterimus: quia charitas non solum circa carnem fratris quandoque morituram, verum multo magis circa animam semper victuram est exhibenda. Qui igitur esurientem et sitientem pane verbi satiat et aqua sapientiae potat, perfectae charitatis opera adimplet. Qui errantem a via veritatis sacra admonitione revocat, et per poenitentiam in (1217A)domum sanctae Ecclesiae recipit, pietatis opera veraciter agit. Qui vero infirmum in fide suscipit secundum Apostolum (I Thes. V), et tribulationum ac justitiae carcere clauso, solatium compassionis ac sermonem consolationis impendit, hic utique verae dilectionis jura adimplet, et ideo pietatis mercede remunerandus est. Et nota quod non virtutes maximas, sed sola dilectionis opera, quae activae vitae necessaria sunt, Dominus in judicio commemorat, ut liquide ostendat quia charitatis praecepta servantibus debeantur regna coelorum, sine qua nulla virtus, nullum opus bonum Deo placere potest. Tunc respondebunt justi, dicentes: Domine, quando te vidimus esurientem, et pavimus? sitientem, et dedimus tibi potum? Quando autem te vidimus hospitem, et collegimus (1217B)te? nudum, et cooperuimuste? Ista sancti respondebunt, stupentes ad immensam et ineffabilem majestatem regis Christi, et quia omne bonum quodcunque fecerunt, quamvis fuerit maximum, tunc illis minimum et brevissimum videbitur, prae magnitudine terroris qui tunc erit, sive prae abundantia inaestimabilis retributionis. Denique et beatus Ephrem in homilia quadam de die judicii, quam plenam compunctione scripsit, dicit sanctos tunc angelos, sub quorum custodia vixerunt, interrogantes, quid unquam boni egerunt, ut tali gloria talique digni haberentur mercede? Et respondens rex, dicet illis: Amen dico vobis, quandiu fecistis uni ex minimis his fratribus meis, mihi fecistis. Miranda Domini et Salvatoris pia dignatio, qui devotionem justorum tali mercede (1217C)compensat, ut se in pauperibus pastum et vestitum asserat, et quidquid illis impensum est, se suscepisse confirmet. Sane quod dicit: Quandiu fecistis uni ex minimis meis, mihi fecistis, potest quidem generaliter de omni paupere intelligi, quod videlicet eleemosyna cuiquam egeno propter Christum impensa, ab ipso suscipiatur. Verum cum Dominus notabiliter et quasi demonstrans dicat, uni de minimis istis, ostendens non generaliter se de quibuslibet pauperibus, sed de his videlicet tantum dicere qui spiritu pauperes sunt, qui propter Deum voluntariam perferunt egestatem, quibus maxime fideles de suis facultatibus subvenire, et sibi amicos facere debent, ut ab eis in aeterna regni coelorum habitacula recipiantur: Tunc dicet et his qui a sinistris ejus erunt: Discedite a me, maledicti, (1217D)in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus. Reprobis ad sinistram positis (qui etiam dum in mundo viverent, sinistra semper, hoc est transitoria amaverunt, nec unquam aeternorum, qui ad dexteram figurantur, curam habuerunt) dicitur: Discedite a me, maligni, in ignem aeternum. Maledicti vero vocantur hi qui in malitia vitam consumentes, aeternae maledictioni seipsos praeparare non timuerunt. Nunquam quidem mali cum Domino fuerunt, quia non habitabit juxta eum malignus, sed tunc discedere videntur, quia in praesenti mali bonis permisti videntur, a quibus in judicio separabuntur. Sagena autem sanctae Ecclesiae malos pisces cum bonis capit, et usque ad littus ultimi examinis pertrahit. (1218A)Sed tunc bonis in vasa collectis piscibus, mali foras projicientur. Sic et in agro Domini zizania cum tritico germinant, sed cum ad aream ventum fuerit triticum ad horreum reconditur, zizania vero fasciculis colliguntur et igni comburuntur. Sive discedere eos, hoc est, a praesentia suae visionis jubet projici, et in tenebras exteriores expelli. Discedere ergo maledicti jubentur in ignem aeternum, ut ibi sine fine ardeant, qui in praesenti ignem vitiorum in se exstinguere noluerunt. Iste autem ignis diabolo et angelis ejus praeparatus est, quia sicut potentia Dei justis regnum ab origine mundi praeparavit, ita diabolo et angelis ejus ac reprobis ignem aeternum, in quo aeternaliter crucientur, praeordinavit, Esurivi enim, et non dedistis mihi manducare. Sitivi, et non (1218B)dedistis mihi potum. Hospes eram, et non collegistis me. Nudus eram, et non operuistis me. Infirmus, et in carcere, et non venistis ad me. Metuenda multumque pertimescenda est ista sententia. Non enim dicit, aliena rapuistis, sed, non dedistis mihi manducare. Si ergo ita tenacitas damnatur, rapacitas quid meretur? Aut quid recipiet qui alienum tulerit, si sic punitur qui de suo non dederit? Si tale judicium est ei qui non fecerit misericordiam, quale erit ei qui fecit rapinam? Tunc respondebunt et ipsi, dicentes: Domine, quando videmus te esurientem, aut sitientem, aut hospitem, aut nudum, aut infirmum, vel in carcere, et non ministravimus tibi? Excusare nituntur, tanquam Deum fallere possint, sicut quondam homines decipiebant. Sed tunc nullam excusationem habere (1218C)possunt, qui dum potuissent converti, noluerunt, et eleemosynis peccata sua delere neglexerunt. Et respondens, dicet illis: Amen dico vobis, quandiu non fecistis uni de his fratribus meis minimis, nec mihi fecistis. Qui enim humilibus et despectis membris Christi beneficium impendere negligit, convincitur Christo minus esse devotus, atque ideonunquam se ei aliquid tribuisse gaudebit. Nam qui non diligit fratrem quem videt, Deum, quem non videt, quomodo potest diligere (I Joan. IV)? Attendendum vero quod et hic, sicut et superius, unitatis fit mentio, cum dicitur: Quandiu non fecistis uni ex minimis meis, nec mihi fecistis. Per quod innuitur quia illius largitas accepta est Deo, qui hanc simplici cordis intentione in unitate fidei catholicae studet exhibere. Caeterum qui se ab (1218D)unitate fidei haeretica pravitate dividit, vel de suo opere bono laudem quaerit humanam, hujus misericordia reproba a Christo judicatur et indigna. Et ibunt hi in supplicium aeternum, justi autem in vitam aeternam. Origenes dogmatizat omnes reprobos, ipsum etiam diabolum et angelos ejus post multa saecula posse indulgentiam peccatorum promereri et a suppliciis liberari, asserens divinae pietati aptissime convenire, ut sicut hominem redemit, ita quoque praevaricatorem angelum salvet. Cui tamen apertissime hac sententia repugnatur: Ibunt hi in supplicium aeternum. Sed ille ex opposito dicit, hoc Dominum dixisse ad incutiendum timorem quibusque perversis, quatenus aeterna expavescant supplicia, et (1219A)peccare desistant. Cui contra respondendum quia si hoc verum non est, nec illud verum est, quod Veritas subdit: Justi autem in vitam aeternam. Sed (quod dictu nefas est) sicut illud falso minatus est ut timore percelleret, ita hoc falso promisit, ut vacua spe deciperet. Ad haec fortasse aliquis dicat, injustum esse ut pro temporali et momentanea delectatione quis aeternam solvat poenam. Sed sciendum illos aeternis subigi tormentis qui obstinata voluntate in malo perseverare, et nunquam suis sceleribus terminum ponere voluerunt. Insuper et si semper vixissent, semper utique peccare voluissent. Justo igitur Dei judicio tales ibunt in supplicium aeternum. Proinde oranda est Dei misericordia, et corda cum manibus eleemosynarum levanda, ut in praesenti vita (1219B)ignis timoris sui mala nostra decoquat, quatenus in tremendi examinis judicio a malorum sinistra locatione liberatos, in dextera cum omnibus sanctis misericorditer collocare, et in vitam aeternam cum sanctis angelis connumerare dignetur, in qua vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LXXIV. IN FERIA TERTIA POST Invocavit. In illo tempore, cum intrasset Jesus Hierosolymam, commota est universa civitas, etc. (Matth. XXI).
Dominus et Deus auctor et reparator humani generis Christus, ante mundi constitutionem praeelegerat cum Patre, et quando et ubi pateretur pro salute (1219C)hominum. Impleta ergo hujus temporis plenitudine, instante jam passione, appropinquare voluit loco suae passionis, ubi inveniri posset ab his per quos eadem passio erat celebranda, ne quasi refugiens mortem aestimaretur. Non enim metuebat mortem, sed potestate imperabat morti. Ait ergo evangelista: Quia cum intrasset Jesus Hierosolymam, commota est universae civitas, dicens: Quis est hic? Ad ingressum Salvatoris commota est civitas, admirata est populi frequentiam. Simile quid et in ejus ascensione de angelis legimus, qui dum Dominum triumphali pompa ascendentem cernerent, et carnem jam glorificatam ad coelos vehentem, admirantes dicebant: Quis est iste rex gloriae (Psal. XXIII)? Notandum vero quod ante sex dies Paschae, sicut alius (1219D)evangelista dicit (Joan. XII), venit Dominus Bethaniam, ubi Lazarum suscitaverat, atque in crastinum in asino sedens, turbis divinas laudes acclamantibus, Hierosolymam ingressus est, quod olim in paschali agno mystice fuerat praesignatum. Scriptum namque est in lege (Exod. XII): Decima die mensis primi tollat unusquisque agnum per familias et domus suas, et servabitis eum usque ad quartum decimum diem mensis hujus, immolabitque eum omnis multitudo filiorum Israel usque ad vesperam. Ergo secundum hanc de paschali agno prophetiam, Dominus Jesus decima die mensis primi, hoc est, ante quinque dies paschae, civitatem Hierosolymam ingressus, conjurante adversum se seniorum principumque (1220A)concilio, praestolabatur horam qua pro mundi salute Deo Patri se in odorem suavitatis hostiam offerret. Populi autem dicebant: Hic est Jesus a Nazareth propheta. Superbis Judaeis quisnam esset, qui cum tanta gloria civitatem intrabat interrogantibus, simplex turba quod noverat fatebatur. Hic est, inquit, Jesus propheta. Prophetam appellabant, quia errabant, et quid dicerent ignorabant. Nesciebant enim eum Deum aut Dei Filium appellare, sed error eorum perfecta scientia plenus erat. Nam Moses de eo dixerat: Prophetam vobis suscitabit Dominus de fratribus vestris, illum audietis tanquam me (Deut. XVIII). Et ipse de se loquitur: Non capit prophetam perire extra Jerusalem (Luc. XIII). Ita vero accipiendum est propheta, ut sit Dominus (1220B)prophetarum, sicut est Rex regum et Dominus dominantium. Et intravit Jesus in templum. Quod Dominus in civitatem ingressus, primo templum adiit, formam religiosae conversationis, quam sequi debeamus, ostendit. Cum enim oppidum vel castellum, sive aliquem locum ubi domus orationis Deo sit consecrata, ingredimur, prius ad illam festinare debemus, et postquam nos per orationis studia Deo commendaverimus, sic demum ad ea quae necessitas fragilis vitae exigit, peragenda negotia protinus accedamus. Et coepit ejicere vendentes in illo, et ementes, et mensas nummulariorum, et cathedras vendentium columbas evertit. Inter omnia miracula quae Dominus in mundo corporaliter gessit, hoc praecellentissimum et maximum est. Plus enim fuit, ut dicit beatus (1220C)Hieronymus, hoc quod unus homo inermis multa millia armatorum de templo ejecit, quam quod Lazarum quatriduanum a mortuis suscitavit. Fulgor enim divinitatis resplendebat in aspectu humanitatis; atque ideo videntes insolitam claritatem in facie hominis radiantem, intuentes terga caedendi dabant et resistere non audebant. Et dicit eis: Scriptum est: Domus mea domus orationis vocabitur, vos autem fecistis illam speluncam latronum. Domus illa Dei ad hoc a Salomone primum, et postea a Jesu sacerdote et Zorobabel constructa fuerat, non quod Deus in manufactis templis habitet, sed ut ibi nomen ejus invocetur, ibique devotae plebis orationes audiret, vota susciperet, munera et oblationes acceptaret. Sed illi eam speluncam latronum fecerant, quia ad (1220D)hoc in templo residebant, ut aut non dantes munera corporaliter punirent, aut dantes spiritualiter necarent. Legis siquidem praeceptum erat (Deut. XVI) ut ter in anno convenirent omnes ex diversis regni Judaici partibus ad augustissimum et sanctissimum in orbe templum, in Pascha videlicet, Pentecoste et Scenopegia: et ejusdem legis praeceptum erat ne vacui in conspectu Domini apparerent. Et plerumque contingebat ut qui de remotioribus partibus veniebant non haberent quod in sacrificio Domini offerrent, quia ad longitudinem itineris secum pecora sua adducere non valebant: proinde sacerdotes habebant pinguissima animalia quae usus sacrificii exposcit, et ea non habentibus vendentes, (1221A)accepta pecunia rursus empta suscipiebant, hoc modo praedam de simplici populo facientes. Verum erant quidam ita pauperes, qui etiam sumptibus et victu indigebant, et non solum hostias, sed nec eas unde emerent non habebant. Ad hoc iidem sacerdotes nummularios in templo statuerunt, qui mutuam eis sub hac occasione pecuniam darent. Sed quia lex usuras prohibuerat, nec aperte eis duplicatam pecuniam exigere poterant, excogitaverunt rursus aliam fraudem, ut pro usuris reciperent varias species munerum, uvam passam videlicet, et diversi generis poma, ut quod in nummo non licebat, in his rebus exigerent quae nummis emuntur. Hoc appellabant ipsi proprio sermone colybistas, qui colybia, id est vilia munuscula, dabant, quae graece tragemata, (1221B)Latine bellaria dicuntur. Istiusmodi negotiationes et fraudes cernens Dominus in domo Patris sui fieri, sicut beatus Joannes dicit, facto flagello de resticulis, innumeram multitudinem de templo ejecit (Joan. II). Attendant istud Ecclesiae sacerdotes, et caveant ne domum Dei in speluncam latronum vertant. Latro enim est qui lucra de religione sectatur, et ex cultu sanctitatis studet occasioni negotiationis. Proinde metuendum est illis, ne sicut illi de templo materiali ejecti sunt, ita isti de templo spirituali ejiciantur. Quotidie enim Dominus domum Patris sui, sanctam videlicet Ecclesiam intrat, et occupatos lucris turpibus ejicit, atque unius criminis habet vendentes pariter et ementes. Vendentes enim sunt qui sacros ordines ad praemium largiuntur. Ementes vero, qui pro injustitia (1221C)pecuniam tribuunt, et dato pretio patronis, emunt peccatum. Notandum vero quod dicitur, mensas nummulariorum et cathedras vendentium columbas evertit. Quid enim per mensas nummulariorum nisi altaria intelliguntur, quae per avaritiam malorum sacerdotum, mensae efficiuntur nummulariorum. Quid vero per cathedras vendentium columbas, nisi magistralis dignitas in Ecclesia accipitur, quae et ipsa cum ad lucra deflexerit, ad nihilum redigitur? Quid vero per columbas, nisi Spiritus sanctus accipitur, qui super Dominum baptizatum in specie columbae apparuit? Qui autem sunt qui columbas vendunt, nisi hi qui Spiritum sanctum per manus impositionem ad praemium tribuunt? Sed Dominus cathedras vendentium (1221D)columbas evertit, quia talium sacerdotium destruit. Quicunque enim episcopus gratiam Spiritus sancti vendiderit, etiam si nunc in conspectu hominum pontificali stola fulgere videatur, jam ante Dei oculos sacerdotio privatus est. Hinc et sacri canones simoniacam haeresim anathematizant, et sacerdotio privari praecipiunt eos qui pro spirituali gratia impensa quaerunt pretium. Moraliter: sicut in civitate templum caeteris aedificiis praeeminet, ita in plebe fidelium vita religiosorum. Templum ergo Dei est ipsa mens fidelium, dicente Apostolo: Vos estis templum Dei et Spiritus sanctus habitat in vobis (I Cor. III). Haec igitur mens fidelis si, relicta innocentia, in laesionem proximi perversas profert cogitationes, spelunca utique latronum (1222A)efficitur, nec jam domus orationis vocatur, sed latibulum latronum. Nam illud meditatur agere, unde proximo suo possit nocere. Non ergo sit in domo pectoris nostri negotiatio, non ementium vendentiumque commercia, ne iratus Jesus intret, et flagello districtae severitatis puniat concretas sordes suae mansionis. Et accesserunt ad eum caeci et claudi in templum, et curavit eos. Ejectis indignis et profanatoribus templi, caecos et claudos mirabiliter sanavit, ut per hoc virtutis suae suis adversariis daret indicium, et vocem se laudantium puerorum, Hosanna in excelsis clamantium, tali testimonio confirmaret: ostendens opere quod illi vocibus consonabant simul etiam ut, visa Christi tanta potentia, converterentur et crederent. Ideo enim illis cernentibus caecos illuminavit, ut illi (1222B)fidei lumen reciperent, ideo claudos direxit, ut isti claudicationem mentis abjicerent, et meliores pedes in recta operatione habere inciperent. Videntes autem pueros clamare in templo Hosanna, benedictus qui venit in nomine Domini dixerunt: Audis quid isti dicunt? Indigne ferentes quod Christo quasi divinas laudes et quae soli Deo conveniunt acclamarent. Verum Dominus ita responsum suum ex omni parte praemunivit, et quod diceret ita temperavit, ut nec calumniatorum insidiis pateret, vel laudes illas, quasi a pueris errantibus sibi deferrentur, abjiceret. Non enim respondebat quod illi audire volebant, Bene dicunt pueri, juste de me sentiunt. Nec rursus ait: Errant pueri, debetis ignoscere inscietati. Sed respondit: Audio, sicque voces illorum testimonio Psalmistae (1222C)confirmavit dicens: Nunquam legistis, Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem? Deus enim Pater ex ore infantium et lactentium laudem perfecit, quia per simplices et innocentes Filio suo testimonium perhibuit, per quod inimicos suos Judaeos infestissimos persecutores evidentissime confudit. Et relictis illis, abiit foras in Bethaniam, quae domus obedientiae interpretatur. Quo jam praemonstrabatur quia Synagogam erat relicturus, et ad domum obedientiae, hoc est ad Ecclesiam gentium, transiturus. Simul et illud intuendum quod ita pauper erat, ut nec tugurium haberet; ita nulli adulabatur, ut in tanta urbe tamque populosa a nemine reciperetur. Et die quidem in Hierusalem praedicabat, sero vero revertebatur in (1222D)Bethaniam, ubi erat amicus ejus Lazarus cum Martha et Maria sororibus. Felices certe multumque beati, qui Dominum hospitem habere meruerunt, cujus praesentia tristia cuncta movebantur, salubria jucundaque omnia providebantur. Sed et illi nihilominus felicissimi, summeque beatissimi, qui ita se ab omni malitia castos immunesque custodiunt, ut illos Dominus inhabitare et apud eos manere dignetur. Hoc ergo votis sedulis, hoc sanctis desideriis exposcamus, ut ita in nobis universa vitia et quidquid fetidum, quidquid aspectibus suis est indignum, expurget: sic nos virtutum floribus exornet quatenus penetralia cordis nostri aptissimum sibi habitaculum efficere dignetur Dominus et Redemptor noster Jesus (1223A)Christus, qui cum Deo Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LXXV. IN FERIA QUARTA POST Invocavit. (Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore accesserunt ad Jesum scribae et pharisaei dicentes: Magister, etc. (Matth. XII).
Narratur in superioribus, etc. Hanc homiliam videsis apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 364, ubi inscribitur: IN FERIA QUARTA PRIMAE HEBDOMADIS QUADRAGESIMAE.
HOMILIA LXXVI. IN FERIA QUINTA POST Invocavit. (1223B)In illo tempore dicebat Jesus ad eos qui crediderant ex Judaeis: Si manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis, etc. (Joan. VIII.)
Loquente ad turbas Domino, et divinitatis suae mysteria annuntiante, sicut superius sanctus Joannes evangelista dicit, multi crediderunt in eum. Jam multi in eum, non tamen omnes, credebant, quia necdum omnibus praedicatum fuerat; necdum in omnem terram apostolicae praedicationis sonus exierat, necdum apostolis praeceptum fuerat: Ite, docete omnes gentes (Matth. XXVIII). Ad hos ergo qui in se crediderant loquebatur, dicens: Si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis. Jam doctrina spirituali initiati erant, jam ibi esse coeperant, et ideo dicit: Si manseritis in sermone meo, hoc est, (1223C)in fide, quae in vobis credentibus inesse coepit, tunc vere discipuli mei eritis. Discipuli utique bonitatis, discipuli justitiae et summae veritatis. Sed quo nobis perveniendum est? Nam fides fundamentum est. Et ex hoc fundamento ad quam celsitudinem proficiemus? Cognoscetis, inquit, veritatem. Veritas Christus est, qui dicit: Ego sum via, veritas et vita (Joan. XIV). Qui ergo veritatem cognoscit, Dominum cognoscit. Pensandum est, cognoscere illud quod nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. II). Nam fides est quod non vides credere; veritas vero, quod credidisti videre. Hinc ipse alibi dicit: Qui diligit me, diligetur a Patre meo: et ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum (Joan. XIV). Hoc ergo praemium hanc satietatem nobis in suo sermone (1223D)permanentibus Dominus promittit, quam Psalmista exoptat, dicens: Satiabor cum apparuerit gloria tua (Psal. XVI). Et veritas liberabit vos, hoc est, liberos faciet, ut liberati ab amore saeculi, Deum qui super omnia solus diligendus est, securi ametis, et cum Psalmista dicatis: Mihi autem adhaerere Deo bonum est (Psal. LXXII). Dixerunt ergo Judaei ad eum: Semen Abrahae sumus, et nemini servivimus unquam. Non hoc dicebant qui crediderant, sed inter eos quidam qui non credebant, quique cum audissent Dominum liberationem sibi promittentem, unde gratiosi et subditi esse debuerant, inde magis indignati sunt, quasi servos eos denotaverit, quibus libertatem pollicebatur. Et revera servi erant peccati, a qua pessima servitute non nisi per veritatem liberari (1224A)poterant. Verum illi solum carnis libertatem cogitantes, coeperunt se de nobilitate carnis extollere, dicentes: Semen Abrahae sumus, et nemini servivimus unquam. Stulta et vana superbia. Quid est quod dicunt: Nemini servivimus unquam? Joseph quippe in Aegypto servivit, de quo scriptum est: Manus ejus in cophino servierunt (Psal. LXXX). Ipse etiam Judaicus populus in Aegyptum translatus gravissima servitute, non saltem auri et argenti, sed luti et lateris, a Pharaone et Aegyptiis oppressus est. Unde et saepissime illis Dominus imputat quod eos de domo servitutis et fornace ferrea Aegypti eduxerit. Sed forte dicturi erant, patres suos, non autem se servisse, quibus Dominus tunc loquebatur. Et quid est quod Romanis tributa solvebant. Nam hinc Domino (1224B)laqueum calumniae tetenderant? quando eum in dolo interrogabant, dicentes: Licet censum dare Caesari, an non? Audiamus jam quid Dominus mentientibus et de vana libertate tumentibus responderit: Amen, amen dico vobis. Omnis qui facit peccatum, servus est peccati. Amen Hebraeus est sermo, Latine vere interpretari potest. Est autem si dici fas est, juramentum Domini: quod verbum solus Joannes evangelista legitur subinde iterasse, et apud omnes ita invenitur interpretes, nec ab ullo translatum est in aliam linguam, propter honorem Dominici sacramenti. Ingeminat vero amen, amen, ut ipsa iteratione attentos faciat audientes. Sententia haec cum magno timore audienda est. Quis enim non intremiscat quod Dominus dicit: Omnis qui (1224C)facit peccatum servus est peccati? nam quis est homo qui se audeat dicere peccatorem non esse? Si ergo omnis homo est peccator, utique omnis homo servus peccati. Miserabilis plane conditio, servum esse peccati, servum et diaboli, qui peccati auctor est. Et hominum quidem plerumque servi duros et immites dominos fugiunt, fugiendo requiescunt; servus vero peccati quo fugiat non habet. Sequitur enim eum vindex conscientia, quae ei semper inhaeret excrucians eum, nec vel ad modicum cessat gravissimis agitare stimulis, quos peccatorum subministrat recordatio. Cum ergo omnis qui facit peccatum servus est peccati, quae potest spes superesse libertatis? Sed audivimus Dominum terrentem, audiamus etiam consolantem. Ita enim timorem incutit, ut afferat (1224D)securitatem. Sequitur: Servus autem non manet in domo in aeternum, filius manet in aeternum. Domus Dei est Ecclesia Dei. Apostolus enim loquitur fidelibus, dicens: Templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. III). Servus autem peccati, non manet in domo in aeternum, quia qui manet in peccato, non permanet in Ecclesia. Ecce aperte ostendit quia aliud est peccare, aliud servum esse peccati. Nemo enim potest non esse peccator, sed potest non esse servus peccati. Permanere autem in peccato, hoc est servum esse peccati. Servus enim non manet in domo in aeternum, quia etsi mali intra sinum Ecclesiae videantur positi, jam tamen in Dei cuncta cernentis praesentia ab Ecclesia projecti, et novissime in die judicii ab electorum societate segregati, ad (1225A)sinistram sunt statuendi. Unusquisque ergo qui se recognoscit servum esse peccati, studeat abjicere jugum durissimae servitutis: credat in Filium Dei, obtemperet praeceptis Filii, ut possit et ipse effici Filius Dei. Hanc enim gratiam dedit credentibus et se diligentibus unicus Filius Dei, ut ipsi quoque mereantur fieri filii Dei. Si ergo vos filius liberaverit, vere liberi eritis. Haec est vera spes, ut a libero liberemur; et liberati a peccato, servi Christi efficiamur; liberati a cupiditate, servi efficiamur charitatis. Haec est vera et perfecta libertas, Deo Christo servire, ipsumque diligere qui nos de servitute tenebrarum eripuit, et vocavit in libertatem gloriae filiorum Dei. Sed Judaei de carnis suae nobilitate superbientes, dedignati sunt fieri liberi, cum essent (1225B)servi peccati, ideo consequenter ait Dominus: Scio quia filii Abrahae estis. Ac si diceret: Filii quidem Abrahae estis secundum carnem, sed non estis secundum imitationem. Agnosco in vobis carnis originem, sed non agnosco fidem. Sed quaeritis me interficere. Ecce unde degeneres, ecce unde filii non Abrahae. Quaeritis me, inquit, occidere. Quod certe nunquam cogitaretis, si filii Abrahae essetis. Quia sermo meus non capit in vobis, id est, non habet locum in cordibus vestris. Non, inquit, capit in vobis, hoc est, non recipitur a vobis. Si enim caperetur in vobis, caperet utique vos. Ego quod vidi apud Patrem meum, hoc loquor. Quid vidit Christus apud Patrem? Veritatem vidit, seipsum utique vidit, quia ipse est Verbum quod erat in principio apud Deum. (1225C)Veritatem ergo vidit apud Patrem, veritatem loquebatur in mundo, quia se et Deum Patrem annuntiabat mundo. Et vos quae vidistis apud patrem vestrum, facitis. Quid facerent, supra eis dixerat. Quaeritis, inquit, me occidere. Sed hoc apud Abraham patrem non viderunt, quem amicum Dei fuisse Scriptura testatur. De quo ergo nunc patre dicat cujus opera facerent Judaei, in sequentibus apertissime manifestabitur. Dicturus est enim patrem eorum esse diabolum, non quod ab eo geniti ac creati essent, sed tamen filii ejus erant, in quantum mali erant. Filii ejus utique erant per imitationem, non per creationem. Apud hunc itaque patrem viderant opera quae faciebant, quia imitatores diaboli facti fuerant, cum non solum nollent Filium Dei suscipere, verum (1225D)etiam meditarentur occidere. Responderunt ei: Pater noster Abraham est. Quasi vero aliquid possit dicere contra Abraham, aut in aliquo reprehendere. Sed Dominus non de Abraham dicebat, quia Abraham non fuit talis qui reprehenderetur, sed qui potius a Domino laudaretur: sed isti eum provocabant ut diceret aliquid contra Abraham, quatenus possent in eum vindicare tanquam inimicum Abrahae. Sed audiamus quid eis Dominus responderit, Abraham laudans, istos vero damnans. Si filii Abrahae essetis, opera Abrahae faceretis. Nunc autem quaeritis me occidere, hominem qui veritatem locutus sum vobis, quam audivi a Deo: hoc Abraham non fecit. Judaeis Abraham pro se jactantibus, et in hoc calumniam (1226A)Domino struentibus, non respondit Dominus quod illi audire volebant: sed nolens illis locum dare calumniae, id quod videbant, et quod eum solummodo esse putabant, hominem appellavit. Ait ergo: Si filii Abrahae essetis, opera Abrahae faceretis, id est, sic me amaretis, sic de mea praesentia gauderetis, sicut Abraham, qui exsultavit ut videret diem meum, et vidit, et gavisus est (Joan. XIV). Nunc autem probatis vos non filios esse Abrahae: quia quaeritis me interficere, hominem qui veritatem locutus sum vobis. Veritatem illis loquebatur, cum se et Patrem illis annuntiaret, et hanc veritatem a Deo audierat, quia ipse qui est veritas, a Deo Patre genitus erat. Audire enim illius, nihil aliud est quam esse a Patre. Quaeritis, inquit, me occidere, hoc Abraham non fecit, (1226B)ergo ejus filios vos non esse convincitis, dum ei contraria opera agitis. Supra enim dixerat: Scio quia filii Abrahae estis, probans in illis originem carnis. Sed nunc ostendit illos non esse filios Abrahae, quia nolebant imitari opera Abrahae. Multo enim melius Christiani dicuntur filii Abrahae, imitatores fidei et operum Abrahae, quam Judaei, quorum caro ex illo erat, vita autem non erat. Vos, inquit, facitis opera patris vestri, id est diaboli, quia ille ab initio homicida est, et vos, sequaces ejus, quaeritis me interficere. Dixerunt itaque ei: Nos ex fornicatione non sumus nati, unum patrem habemus Deum. Toties nobilitatem generis Abrahae praeferentes, tottesque convicti quod non essent filii Abrahae, tandem coeperunt intelligere, Dominum non de carnis generatione, (1226C)sed vitae similitudine morumque imitatione dicere. Quasi enim adinvicem loquebantur: Quoties nominaverimus Abraham, dicturus est: Quare illum non imitamini, de cujus generatione gloriamini? Dicamus Deum patrem nostrum, et videamus quid nobis respondeat. Nos autem ex fornicatione non sumus nati: unum patrem habemus Deum. Legerant in Scripturis, fornicationem spiritualem appellari idololatriam, per quam misera anima daemonibus quasi prostituta subjicitur. Ideo dixerunt: Nos ex fornicatione non sumus nati: unum patrem habemus Deum. Jactaverunt ergo se quod semper Deum coluerunt, qui Israel suum primogenitum appellavit. Sed audiamus quid illis responsum sit: Si, inquit, Deus pater vester esset, diligeretis me utique. Ac si (1226D)diceret: Jactatis vos Deum habere patrem, agnoscite me vel fratrem. Et si nondum me ut Deum, aut Dei Filium vultis venerari, saltem me ut fratrem diligite. Ego enim ex Deo processi et veni. Processio ista aeterna est et ineffabilis absque tempore, quia Filius processit a Patre ut Deus, et aequalis ut Filius et verbum Patris. Processit ex Deo et venit, quia Verbum quod erat in principio, caro factum est, et habitavit in nobis. Venire enim humanitatis est, sicut manere divinitatis. Processit a Patre et venit, quia a Patre in mundum missus est, sicut dicit: Non enim a meipso veni, sed ille me misit. Quae missio utique incarnatio intelligenda est. Quare loquelam meam non cognoscitis? quia non potestis audire (1227A)sermonem meum. Quare sermonem ejus audire non poterant, nisi quia in eum credere, et a sua impietate corrigi nolebant? Adhuc quare non poterant audire? quia filii diaboli elegerant manere. Unde sequitur: Vos ex patre diabolo estis. Filios diaboli dicit esse Judaeos, non nascendo, sed imitando. Nam consuetudinis est sacrae Scripturae, ex imitatione vel similitudine filios appellare, juxta quod Ezechiel, propheta loquitur ad Judaeam. Pater tuus Amorrhaeus, et mater tua Cethaea (Ezec. XVI). Quia enim Judaei imitati fuerant impietates Amorrhaeorum, inde parentes illos habuisse dicuntur, de quibus in moribus nascerentur, et cum quibus pro simili scelere damnarentur. Omnis ergo homo in quantum a Deo creatus est, bonus est: in quantum ergo per liberum (1227B)arbitrium peccando se subjicit diabolo, patrem habet diabolum. Nam et ipse diabolus in quantum habet naturalem substantiam, et in quantum creatura est, et a Deo factus est, bonus est; in quantum vero superbiendo et inobediendo prolapsus est, diabolus factus est, et malus est. Diabolus enim interpretatur deorsum ruens. Ait ergo Dominus Judaeis, diaboli imitatoribus: Vos ex patre diabolo estis, et desideria patris vestri perficere vultis. Quae erant desideria patris illorum, supra ait: Quaeritis me occidere. Haec erant desideria diaboli, quia et ipse invidit homini, et occidit; nam Evam per serpentem seduxit, et per illam virum decepit, sicque occidit eum, quia ex justo fecit peccatorem, et ex immortali fecit mortalem. Ille, inquit, homicida erat ab initio. Diabolus (1227C)contra primum hominem non ferro accinctus, sed lethifera persuasione armatus venit, nec gladio, sed ferro necavit. Omnis ergo qui alicui homini malum persuadet, dum illum ad peccatum pertrahit, occidit. De talibus Psalmista dicit: Filii hominum, dentes eorum arma et sagittae: et lingua eorum gladius acutus (Psal. LVI). Et in veritate non stetit, quia veritas non est in eo. In veritate non stetit, quia prolapsus a veritate, non voluit permanere in suae originis sanctitate. Factus enim fuerat ad imaginem et similitudinem Dei, sed superbiendo retinuit quidem imaginem, quia non perdidit naturam immortalitatis, amisit tamen veritatem similitudinis, quia ex justo et bono angelo diabolus injustus et malus factus est. (1227D)De quo adhuc subditur: Cum loquitur mendacium, de propriis loquitur quia mendax est, et pater ejus, subauditur mendacii. Diabolus a semetipso mendax fuit, quia a nemine prius audivit nec didicit mendacium, sed ipse suum genuit mendacium. Et ideo cum loquitur mendacium, de propriis loquitur. Et sicut Deus verax est, et pater veritatis, ita quoque diabolus mendax est, et pater mendacii. Et quare mendax est? Quia in veritate non stetit, hoc est, in Deo non mansit, quia Deus verax est. Nam et homo quia et ipse a veritate declinavit, et peccando a Deo discessit, mendax vocatur, dicente Psalmista: Omnis homo mendax (Psal. CXV). Et quia homo a diabolo deceptus et mendax effectus fuerat, ideo filius diaboli erat, non natura, ut prius dictum est, sed imitatione. (1228A)Quis ex vobis arguet me de peccato? Quia enim ipse eos redarguerat de eorum peccato, dat eis optionem, ut si possint, ipsi quoque eum de suo peccato reprehendant. Et considerandum, quanta sit humilitas nostri redemptoris. Ad relaxanda hominum peccata venerat, et tamen non dedignatur ostendere se peccatorem non esse, qui ex potentia divinitatis poterat peccatores justificare. Si veritatem dico vobis, quare vos non creditis mihi? Veritas Christus est. Et quid est aliud veritas, quam veritatem loqui? Veritatem quippe loquebatur, cum diceret: Ego ex Deo processi et veni, quare vos non creditis mihi? Quare? Nisi quia ex diabolo estis, et in patre mendacii permanere elegistis. Qui ex Deo est, verba Dei audit. Audire verba Dei, est praeceptis illius quae per Scripturas (1228B)loquitur obedire. Proinde si ille verba Dei audit qui ex illo est, et audire verba ejus non potest quisquis ex illo non est, interroget se unusquisque, utrum verba Dei auditu cordis percipit, et intelliget unde sit. Jubet enim coelestem patriam desiderare, carnis desideria calcare, mundi gloriam fugere, aliena non rapere, propria largiri. Hanc Dei vocem si quis in sui cordis aure sonuisse cognoverit, gaudens cognoscat, quod ex Deo sit. Sed quod non sine moerore dici potest, sunt nonnulli qui verbum Dei nec aure quidem corporis percipere dignantur. Quid isti aliud, nisi patenter indicant, quia membra diaboli sunt, et in ejus sorte potius quam in Dei permanere elegerunt? Quotidie Dominus per Scripturas suas clamat, et nos ut perituri mundi oblectamenta (1228C)fugiamus, et ad ea quae finiri nesciunt, perennium bonorum gaudia mentis desideria transeamus, invitat. Studeamus ergo nunc vocantem et admonentem sequi: ne si modo loquentis verba contemnimus, cum judex in majestate venerit, ab illo quasi ignoti et alieni contemnamur. Quin potius eum in praesenti audire, et praeceptis ejus obedire festinemus, quatenus ab eo in beatam patris mansionem recipi mereamur, praestante eodem Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LXXVII. IN FERIA SEXTA POST Invocavit. In illo tempore erat dies festus Judaeorum, et ascendit (1228D)Jesus Hierosolymam. Est autem Hierosolymis probatica piscina, etc. (Joan. V).
In evangelica lectione quam modo audivimus, duo nobis miracula recitata sunt: unum invisibiliter per angelicam administrationem patratum, alterum per Dominicam praesentiam visibiliter exhibitum. Ergo utriusque nobis sunt breviter exponenda mysteria. Erat, inquit evangelista, dies festus Judaeorum, et ascendit Jesus Hierosolymam. Quia enim Deus pro hominibus homo factus erat, cum hominibus solemnitates Dei lege constitutas celebrabat. Erat autem Hierosolymis probatica piscina, quae cognominatur Hebraice Bethsaida, quinque porticus habens. In his jacebat multitudo magna languentium, caecorum, claudorum, aridorum, exspectantium aquae motum. Probatica Graece, (1229A)Latine dicitur pecualis, προβατόν quippe dicitur ovis. Et piscina illa probatica vocatur, quia ibi sacerdotes, hostiarum quas in templo Dei immolabant, cadavera abluebant. Mystice, probatica quae quinque porticibus cingebatur, significat populum Judaeorum, legis custodia undique ne peccare debeat, munitum. Quinque enim porticus, legem quae in quinque libris continetur, insinuant. Et bene idem populus per aquam significatur piscinae, quia sicut aqua piscinae nunc placida ventis stare, nunc eisdem ventis irruentibus turbari solet, ita ille populus in quibusdam vitae munditiam servare, in quibusdam immundorum spirituum solebat tentationibus agitari. Apte quoque eadem piscina probatica vocatur, quia nimirum erant quidam in illo populo, qui merito simplicis (1229B)et innocentis vitae Deo placere, et cum Psalmista dicere poterant: Nos autem populus tuus et oves pascuae tuae (Psal. XCIV). Multitudo languentium, quae in memoratis porticibus jacebat aquae motum exspectans, designat eos qui verba legis audientes, hanc suis viribus implere non posse dolebant, atque ideo Dominicae gratiae auxilium totis animae affectibus exoptabant. Jacebant, inquit, multitudo magna languentium, caecorum, claudorum, aridorum. Caeci erant, qui necdum fidei lumen habebant; claudi, qui bona quae agenda essent noverant, sed ad implenda ea boni operis gressibus assurgere non valebant; aridi qui oculum quidem scientiae habent, sed spei et dilectionis pinguedine egent. (1229C)Tales in quinque porticibus jacebant, sed non nisi angelo in piscinam descendente sanari poterant: quia per legem cognitio est peccati, gratia vero remissionis non nisi per Christum dari poterat. Quae merito designabat angelus, qui visibiliter descendens in piscinam, aquam movebat, eique virtutem sanandi suggerebat. Motus enim aquae, passionem Domini (quae turbata gente Judaeorum facta est) insinuat. Descendit ergo carne indutus, hic magni consilii angelus, id est, paternae voluntatis nuntius, in piscinam populi Judaeorum. Movit illos miraculis et doctrina sua, ut eum morte crucis afficerent, qui genus humanum non solum a languoribus peccatorum sanare, sed etiam ab ipsa morte aeterna sufficeret liberare. Descendentes ergo in aquam piscinae turbatam sanabantur, (1229D)quia per passionem Domini, quam motus aquae designat, redempti sumus de maledicto legis. Lex siquidem Moysi, quae quid agendum quidve cavendum esse docuit, neminem tamen ad perfectum adduxit, quasi eductos de sedibus ignorantiae prioris, in porticibus continebat languidos, nec tamen sanabat. Gratia autem et fides Dominicae passionis, sanat omnes infirmitates iniquitatum nostrarum, et quasi ejectos de porticibus in aquam piscinae turbatam immittit, quia a peccatis quae lex ostenderat, per aquam baptismatis abluit, juxta quod Apostolus dicit: Quotquot baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus (Rom. VI). Notandum vero nobis est, quod dicitur: Quia qui primus descendisset in piscinam post motionem aquae, sanus fiebat, a quocunque (1230A)languore detineretur. Unus, inquit, ex tanta languentium multitudine sanabatur, quia unus Deus, una fides, unum baptisma (Eph. IV). Quicunque ergo in unitate catholicae fidei mysteriis Christi in baptismo imbuitur, ab omni prorsus peccatorum languore sanatur: qui vero ab unitate Ecclesiae discrepat, salutem quae ab uno et per unum est, habere non meretur. His de primo miraculo quod per angelum invisibiliter fiebat, praemissis, nunc de sequente, quod per verum angelum Christum visibiliter patratum est, paucis loquamur, in quo etiam similiter unus sanatus est. Poterat quidem Dominus omnes qui ibi erant infirmos sanare, sed unum tantum certi causa mysterii sanare voluit, ut profecto ostenderet praeter Ecclesiam nemini patere locum salutis. (1230B)Erat ibi homo triginta et octo annos habens in infirmitate sua; hunc cum vidisset Jesus jacentem, et cognovisset quia multum jam tempus haberet, dixit ei: Vis sanus fieri? Respondit ei languidus: Domine, hominem non habeo, ut cum turbata fuerit aqua, mittat me in piscinam. Dum venio enim ego, alius ante me descendit. Dicit ei Jesus: Surge, tolle grabatum tuum et ambula. Et statim sanus factus est homo, et sustulit grabatum suum, et ambulabat. Sanaturus Dominus infirmum diuturno languore tabescentem, interrogavit utrum vellet sanus fieri, non quod eum id velle ignoraret, sed ut eum ad majus sanitatis desiderium accenderet, qui jam longa decubatione pene salutem desperaverat, nec saltem pro sua restauratione rogare noverat. Unde et ille causam (1230C)impossibilitatis coepit obtendere, et conqueri, quod hominem non haberet, qui eum post motionem aquae in piscinam mitteret. Sed Dominus languentis misertus imbecillitatem pariterque insciam simplicitatem, ait illi: Surge, tolle lectum tuum, et ambula. Ille continuo receptis viribus, et jamdudum amissum persentiens robur, tulit lectum in quo jacebat, et abiit in domum suam. Juxta spiritualem intelligentiam, homo iste multorum annorum infirmitate detentus, designat peccatorem multorum, et gravium scelerum numerositate depressum. Nam et ipsa temporis quantitas, quo languidus decumbebat, huic significationi congruit. Nam triginta et octo annos in infirmitate habuisse dicitur, duo videlicet minus de quadraginta. Quadragenarius autem (1230D)numerus, qui denario quater ducto conficitur, pro perfectione rectae operationis in Scripturis accipi solet. Ille enim recte vivit, qui decalogum legis per quatuor sancti Evangelii libros implere studuerit. A qua perfectione duobus minus habet, quisquis dilectionem Dei et proximi, quam legis et evangelii pariter Scriptura commendat, servare neglexerit. Quod et Dominus signanter expressit, qui sanaturus infirmum praecepit, dicens: Surge, tolle lectulum tuum, et ambula. Lectus noster intelligitur, qui nobis in corporis vel animi infirmitate solatium exhibuit, quem sanati portare praecipimur, ut ei quoque in suis necessitatibus adjutorium subministremus. Ait ergo ei Dominus quem sanabat: Surge, tolle lectum tuum et ambula. Surge, inquit, vitiorum torporem quem (1231A)diu sustinuisti languoris excute, et ad virtutum exercitium erigere. Tolle lectum tuum. Porta proximum tuum, ejus infirma patienter tolerando, a quo es diu multumque cum adhuc sub gravi fasce tentationum gemeres, sustentatus. Hinc et Apostolus dicit: Alter alterius onera portate (Gal. VI). Ambula vero quotidianis bonorum operum profectibus, de virtute in virtutem progredere. Surge peccata relinquendo, tolle lectum tuum fratri succurrendo, ambula supernam patriam desiderando, et ad videndam Creatoris faciem festinando. Erat autem sabbatum in illa die. Dicebant ergo Judaei ei qui sanatus fuerat: Sabbatum est, non licet tibi tollere grabatum tuum. Mira et vehementer stupenda Judaeorum dementia. Cum enim ad tam inopinatam hominis diu languentis sanitatem (1231B)credere, et divinam potentiam laudare debuerant, e contrario scandalizabantur, et salvatorem pariterque salvatum calumniabantur. Salvatorem quidem, quod die sabbati hominem curasset, lectumque suum tollere praeceperit; salvatum vero reprehendunt, quia sabbato grabatum portaverit. Dicebant ergo ei qui sanatus fuerat: Sabbatum est, non licet tibi tollere grabatum tuum. Legis litteram stultissime defendebant, ignorantes dispensationem Domini salvatoris qui ipsam legem quondam per servum dederat, ac nunc per semetipsum veniens, eamdem legem in gratiam sancti Evangelii mutare disponebat, ut quod antea juxta litteram carnaliter a carnalibus observabatur, deinceps spirituales spiritualiter observandum susciperent. Denique die septimo populus ab (1231C)omni opere servili vacare praeceptus fuerat. Spiritualis vero sabbati observatione, quod est in luce septiformis Spiritus sancti, ab omni peccato, quod revera servile opus accipitur, non una die, sed omni vitae nostrae tempore feriati esse praecipimur, non solum a pravis operibus abstinere, sed etiam bonis operibus insistere jubemur. Quod et in hujus hominis sanatione liquide monstratum est, cum Dominus eum quem a languore liberabat, non solum surgere, verum etiam lectum suum tollere praeciperet, videlicet aperte insinuans, eos qui volunt a vitiorum tabe resurgere, discusso torpore negligentiae, cum fraternae charitatis pignore, ad jussionem sui conditoris debere properare, nec malorum contradictione seu (1231D)persecutione a coepto boni operis studio cessare. Nam et iste homo cum ei Judaei contradicerent, eumque ne lectum ferret prohiberent, dicentes: Sabbatum est, non licet tibi tollere grabatum tuum, non ideo lectum deposuit, sed fiducialiter coeptis insistens, respondit: Qui me sanum fecit, ille mihi praecepit: Tolle grabatum tuum, et ambula. Illius potius volens obtemperare mandatis a quo sanatus fuerat, quam illorum falsae religioni credere, qui ejus sanitati et Domini sui gloriae invidebant. Et interrogaverunt eum: Quis est iste homo qui dixit tibi, tolle grabatum tuum et ambula? Ille autem, ut ait evangelista, ignorabat quis esset. Jam salvatus erat, sed adhuc salvatorem suum ignorabat, dignus tamen erat cui se salvator ostenderet, cujus imperio sic devotus obtemperasset. Jesus (1232A)autem declinaverat a turba constituta in loco. Declinaverat, inquit, a turba turbata, divino eos deserens auxilio, innuens cujus virtutibus obstinata malitia conabantur resistere. Postea invenit eum Jesus in templo, et dixit illi: Ecce sanus factus es. Per hoc quod is qui sanatus fuerat, Jesum non in turba, sed in templo cognoscit, mystice nos instruimur, ut si gratiam conditoris nostri cognoscere, et ad ejus visionem desideramus pervenire, fugiamus turbam cogitationum et affectuum pravorum, declinemus sollicite conventicula hominum improborum, qui bonum nostrum propositum, vel mala exempla demonstrando, vel nostra opera deridendo, aut etiam perhibendo, conantur impedire. Confugiamus devoti ad templum Dei, ubi illi de praeceptis beneficiis gratias agere, ac (1232B)pro percipiendis exorare satagamus, nosque ipsos templum Dei, in quo misericorditer venire et mansionem facere dignetur, praeparare curemus. Attendere autem debemus, quid a se sanato Dominus dicit: Ecce sanus factus es, jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat. Quibus verbis ostendit, quia, propter peccata sua languerat, nec nisi illis dimissis sanari poterat. Sed credendum nobis est, quod Dominus qui eum sanavit exterius ab infirmitate, intus etiam absolvit a scelere. Unde et eum Dominus caute praemonuit, ne ulterius peccaret, ne iterum peccando gravioris sententiam damnationis incurreret. Non autem semper propter sola peccata datur hominibus infirmitas. Quinque enim modi a sanctis doctoribus deprehensi sunt, quibus infirmitas hominibus contingit. (1232C)Aliquando enim datur infirmitas hominibus pro gloria Dei manifestanda, sicut illi caeco nato, et sicut Lazaro, de quo Dominus dixit: Infirmitas haec non est ad mortem, sed ut glorificetur Filius Dei per eam (Joan. XI). Nonnunquam vero ad probationem, et virtutum augmentum, sicut beato Job et Tobiae, qui cum ante flagellum sancti exstiterint, sanctiores et flagello et probatiores apparuerunt. Datur plerumque infirmitas ad virtutum custodiam, sicut beato Paulo apostolo. Datur praeterea infirmitas hominibus ob delicti castigationem, sicut huic, qui triginta et octo annis decubuerat languens, et sicut illi paralytico, cui Dominus dixit: Confide, fili, remittuntur tibi peccata (Matth. IX). De qualibus dicitur: Flagellat (1232D)Deus omnem filium quem recipit (Heb. XII). Quintus modus reproborum est, quibus datur infirmitas ut hic torqueri incipiant, et per haec tormenta temporalia transeant ad aeterna: quemadmodum contigit Antiocho et Herodi, in quibus impletum est quod scriptum est: Duplici contritione contere eos (Jer. XVII). Quomodocunque ergo divina providentia nos jubeat infirmari, discamus semper flagellis pii patris humiliter subdi, et judicia illius justissima venerari, arbitrantes nos minus quam meremur sustinere, illius sententiae memores: Beatus homo qui corripitur a Domino (Job. V). Hoc enim agentes, et in praesenti de verbere perficere, et in futuro ad aeternam requiem per flagella merebimur pervenire, praestante Domino nostro Jesu Christo, qui cum patre et Spiritu (1233A)sancto vivit et regnat Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LXXVIII. SABBATO.(Ex Opp. beati Leonis papae.) In illo tempore, assumpsit Jesus Petrum et Jacobum et Joannem fratrem ejus, et duxit illos in montem excelsum seorsum, et transfiguratus est ante eos, etc. (Matth. XVII).
Evangelica lectio, dilectissimi, etc. Hanc homiliam videsis apud sanctum Leonem, Operum ejus tom. I, Patrologiae LIV, col. 308, ubi inscribitur: SABBATO ANTE SECUNDAM DOMINICAM QUADRAGESIMAE.
HOMILIA LXXIX. IN DOMINICA SECUNDA QUADRAGESIMAE.(Ex eodem.) (1233B) Semper quidem nos, dilectissimi, etc. Reliqua vide apud eumdem sanctum Leonem, tomo ut supra, col. 272.
HOMILIA LXXX. DE EADEM DOMINICA QUADRAGESIMAE.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore egressus Jesus secessit in partes Tyri et Sidonis, etc. (Matth. XV).
In lectione sancti Evangelii, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, presbyterum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 102.
HOMILIA LXXXI. IN EADEM DOMINICA.(Ex beato Joanne Chrysostomo.) (1233C) In illo tempore, egressus Jesus secessit in partes Tyri et Sidonis, etc. (Matth. XV).
Miratur evangelista. Ecce mulier vetusta armatura diaboli, quae hominem de paradiso expulit, mater peccati initium iniquitatis, praevaricationis materia: ipsa illa mulier venit, ipsa natura. Nova res et admiranda: Judaei fugiunt, et mulier sequitur: Et ecce mulier a finibus illis egressa, rogabat eum, dicens: Miserere mei, Domine fili David. O praeclara confessio! Evangelista fit mulier, deitatem ejus et dispensationem annuntians. Confitetur enim et dominationem et incarnationem ejus. Miserere mei. Vide philosophicam mulieris animam, dicentis: Miserere (1233D)mei. Non, inquit, habeo conscientiam bonorum operum nec rectae vitae fiduciam. Ad misericordiam confugio, ad tranquillum portum peccantium. Ad misericordiam confugio, ubi cessat judicium; ad misericordiam confugio, ubi ineffabilis salus est. Dic mihi mulier quemadmodum ausa es, cum sis peccatrix et iniqua, accedere ad eum? Ego, inquit, novi quid agam. Vide prudentiam mulieris. Non rogat Jacobum, non obsecrat Joannem neque pergit ad Petrum, nec intendit apostolorum chorum. Non quaesivit mediatorem, sed pro omnibus illis poenitentiam accepit comitem, quae advocati locum implevit, et sic ad summum fontem perrexit. Propterea (inquit) descendit, propterea carnem assumpsit et homo factus est, ut et ego ei audeam loqui. Sursum (1234A)in coelis Cherubim eum tremunt et Seraphim eum metuunt, et deorsum meretrix loquitur cum eo, miserere mei. Nudus quidem sermo, sed immensitatem salutis continens. Miserere mei. Propterea (inquit) venisti, propterea carnem assumpsisti, propterea factus es quod ego sum. O admiranda res! Sursum tremor, et deorsum fiducia: miserere mei. Non opus habeo mediatore, miserere mei. Quid habes opus? misericordiam, inquit, quaero. Quid pateris? Filia, inquit, mea male a daemonio vexatur. Egressa est advocatrix filiae. Non affert infirmantem puellam, sed defert fidem devotam, haec intra semetipsam conferens et dicens: Deus est ad quem vado. Absentia videt, occulta inspicit, omnia novit. Miserere mei, filia mea male a daemonio vexatur. Fletus pessimus, stimulus (1234B)naturae viscera mea disrumpit. Quid faciam misera? Vide prudentiam. Non dixit, miserere filiae meae, sed, miserere mei. Illa enim insensibili passione tenetur, nescit quid habet, non sentit dolorem, velatum cor habet, nequissimo spiritu obducente. Miserere mei spectatricis diuturnorum malorum, quotidie cruciatus meos video. Ubi vadam? quo pergam? In eremum ire non audeo, nec illam solam relinquere; in domo sedere non possum quia intrinsecus est inimicus: Fluctus in portu sunt, in tranquillitate tempestas est: et quo nomine eam vocabo, invenire non possum. Mortuam dicam? sed movetur. Vivam appellem? sed nescit quid faciat. Invenire non possum, quo eam appellem nomine. Miserere mei. Si mortua esset filia mea, non talia paterer. Tradidissem (1234C)utique corpus in sinum terrae, et tempore evoluto oblivionem malorum haberem, et dolor conquiesceret. Nunc autem mortuum habeo pertinax corpus, sine sensu vivum, spectaculum lamentabile: increscentia per momenta vulnera passionum multiplicia doloris [multiplicata doloribus]. Cerno enim oculos ejus transversos, aspectum sanguineum, manus intortas, crinem dissolutum, contortum collum, ora spumantia, inimicum incendentem [incedentem], et non apparentem; tortorem clausum, et flagella resonantia; neminem interrogantem, et illam cum clamore loquentem. Adsum sermocinatrix malorum meorum, praesto sum stimulante natura. Miserere mei. Pessima tempestas, passio et timor. Passio naturae, (1234D)timor daemonis. Accedere non possum neque contingere. Adigit me passio, explodit timor. Miserere mei. Considera mulieris philosophiam, inspice animam generosam. Non perrexit ad divinos, non vocavit magos, non alligaturas quaesivit, non impostrices mulieres adduxit, illas quae solent daemones provocare, et invocationibus [incantationibus] suis vulnus augere. Reliquit illa omnia, dimisit diaboli falsitates, omnia purgamenta contempsit, et venit ad salutarem animarum nostrarum portum. Miserere mei, Domine fili David, filia mea male a daemonio vexatur. Nostis passionem, quanticunque fuistis patres. Adjuvate sermonem meum, quantaecunque matres vocatae estis. Non possum interpretari tempestatem, quam sustinuit mulier illa. Miserere mei, (1235A)filia mea male a daemonio vexatur. Vidisti instantiam mulieris, vidisti virilitatem, vidisti longanimitatem, vidisti fidem? Qui non respondit ei sermonem. O nova rerum materies! Rogat mulier, obsecrat, deprecatur, deflet casum suum, auget tragoediam, enarrat passionem, et amator hominum non respondit. Sermo tacet, fons clausus est, medicus medicamenta retinuit. Quid tam novum? quid tam admirabile? alios provocas ad sequendum, et hanc miserabilem insequentem abigis? Sed considera medici sapientiam. Qui non respondit ei verbum. Cur non respondit? quia fidem illius amplius provocabat, et animum perseverantia exercebat, et discipulorum miserationes exercitabat. Dicunt quippe ad eum discipuli ejus: Dimitte eam, quoniam clamat post nos. Vos, (1235B)inquit, de foris clamare auditis, ego autem intrinsecus video. Grandis quidem vox ex ore procedit, sed major est mentis. Dimitte eam, quoniam clamat post nos. Alius evangelista dicit, ante nos. Diversi quidem sermones, sed una sententia est: nec est mendacium in utrisque. Utrumque enim faciebat mulier in causa doloris: prius post tergum clamabat, et cum vidisset quia non respondit, ante cucurrit, quasi canis domini vestigia lambens. Dimitte, inquiunt, eam. Theatrum nobis clamoribus excitabit, omne convocabit vulgus. Et illi quidem quasi homines ad clamorem illius erubescebant, sed Dominus temperamentum misericordiae suae noverat. Dimitte eam, quoniam clamat post nos. Ipse autem respondens, ait: Non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus (1235C)Israel. Et cum hoc dixisset, pejus ejus ulcus effecit. Medicus enim erat, secans non ut dividat, sed ut conjungat. Hic paululum charissimi accommodate mentem vestram, thesaurum enim investigare volo absconditum. Non sum, inquit, missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel. O Domine hoc est totum, ideo homo factus es, ideo carnem assumpsisti, gubernantias tantas operatus es, ut unum salvares angulum, et hoc pereunte, orbis terrarum universus desertus est, et Scythae, Thraces, Indi, Mauri, Cilices, Cappadoces, Syri, Phoenices? quantamcunque sol respicit terram transisti, et propter Judaeos solos venisti? Gentes autem in desolatione constitutas despicis, et illos contemnentes patrem tuum, et idola adorantes, et incensa (1235D)illis offerentes, insuper et filios suos daemonibus consecrantes, haec omnia dissimulas et nos miseros exspectantes te despicis? Et certe omnes prophetae et ipse proavus tuus David secundum carnem, dixit: Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal. II). Et Isaias qui te in sede majestatis tuae contemplatus dicit: Et erit radix Jesse, et qui exsurget imperare gentibus, in ipsum gentes sperabunt (Isa. XI, Rom. XV). Et Jacob patriarcha dicit: Non deficiet princeps ex Juda, neque dux de femoribus ejus, donec veniat cui repositum est, et ipse erit exspectatio gentium (Gen. XLIX). Malachias quoque propheta dicit: Ab ortu solis usque ad occasum, glorificatur nomen meum (1236A)in gentibus, et in omni loco sacrificia munda offeruntur Deo (Mal. I). Et ipse David ita dicit: Omnes gentes plaudite manibus, jubilate Deo in voce exsultationis: quia Deus excelsus, terribilis, rex magnus super omnem terram. Ascendit Deus in jubilo, et dominus in voce tubae (Psal. XLVI). Propheta dicit: Laetamini gentes cum populo ejus (Rom. XV). Et reliqui omnes adventum tuum salutarem gentibus annuntiarunt. Nam et ipse in adventu tuo magos ab oriente vocasti, et principia gentilitatis per illos cessare fecisti, et evangelistas eos ad sua remisisti. Et tu quidem magos per stellam convocasti, prophetae autem gentibus annuntiarunt. Exsurgens ab inferis, dicis discipulis tuis: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti (Matt. (1236B)XXVIII). Et nunc cum venisset miseranda et infelix mulier, pro filiae suae infirmitate obsecrans, et casus suos deplorans, dicis: Non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel? Nam et cum accessisset centurio, rogans pro famulo suo, dicis: Ego veniam et curabo eum (Matt. VIII). Et latroni obsecranti respondes: Hodie mecum eris in paradiso (Luc. XXIII). Et paralytico dicis: Surge, tolle grabatum tuum, et vade in domum tuam (Mar. II). Et Lazaro quatriduano mortuo, et jam fetenti dicis: Lazare, veni foras (Joan. XI). Et qui leprosos mundas, mortuos suscitas, paralyticos stringis, caecos illuminas, latrones salvas, meretricem castificas, huic miserae nihil respondes? O nova res et admiranda! Considerate, charissimi, constantiam virilitatemque mulieris, et (1236C)Domini benignam sapientiam pariter et clementiam, quomodo dilatio et excusatio ejus divitias contulit obsecranti, ut et tu si oraveris, et statim non acceperis quod rogasti, non desinas deprecando. Considera enim diligentius, charissime, legis divinae secretum. Quando Judaei de Aegyptiorum dominatione et tyrannide sunt liberati, et effugientes manus Pharaonis, ad eremum perrexerunt, intraturi terram Chananaeorum repletam idolorum cultibus, adorantem etiam ligna et lapides, legem acceperant, ut cum fuissent ingressi, non acciperent filias eorum in matrimonio, neque connubia mutuo jungerent, neque convivia sociarent, ne per societatem mutuam averterent illos a mandatis Domini, et depravarent mores eorum. Nihil tibi, inquit, et Chananaeis, sed esto (1236D)in finibus tuis, et in gente tua negotia exerce et connubia junge: quia linguam tuam habes, et legem quae tibi per Moysen data est, quam sicut maceriam et sepem quamdam inter vos et illos posuit (Exod. XXIII, Deut. XXVII). Sicut enim vinea aut hortus maceria circumdatur, sic Judaeis lex data est, ut transgredi non liceret. Prohibitum itaque erat a lege, ut non miscerentur Chananaeis, neque ullam communionem haberent cum illis, ne amicitiae causa, impietatis occasio fieret. Cum ergo abominabiles Judaeis essent Chananaei, tanquam idololatrae et immundi, cum quibus nec fabulari fas erat, et quia ista mulier de finibus erat Chananaeorum egressa, accessit autem ad Christum, et Christus Judaeis dicebat insidiantibus (1237A)sibi, Quis ex vobis arguet me ae peccato (Joan. VIII), eo quod praevaricaverim legem? quoniam ergo homo erat, et omnia quae legis sunt implebat, et sicut jam dixi abominabiles erant Chananaei Judaeis, qui sub lege mandante tanquam sepe erant vallati; veniens autem Christus, hoc est, natus ex virgine, octava circumcisus die, pro quo in templo oblatio celebrata est, et omnes caeremoniae impletae sunt legis, et ideo implevit legem, ne dicerent Judaei, non potuit implere legem, propterea dissolvit eam: prius eam complet, et postea solvit, ut omnem illis querimoniae auferret occasionem. Clamabat enim et dicebat: Quis ex vobis arguet me de peccato (Joan. VIII)? ne ergo occasione accepta dicerent Judaei: Non credimus tibi, quia inique fecisti solvens legem, quia perrexisti (1237B)ad fines Chananaeorum, et confabulatus es cum illis. Quod ne fieret, lege prohibitum est: ideo nihil interim loquitur mulieri, sed legem custodiens, retardat salutem, et Judaeos refrenat, et honore creat [hanc recreat]. Qui non respondit ei verbum. Nolo mihi occasio sis querimoniarum, o Judaee; ecce non loquor, ecce non respondeo. Adest occasio bene faciendi, et pietatem meam interim differo. Ecce naufragium imminet, et gubernator quiescit, et increscente calamitate, differtur sanitas propter vos qui ingrati exstitistis, ut omnis vobis auferatur occasio detrahendi, ecce mulier multitudinem in clamoribus suis congregavit, et nondum accepit responsum, ne forte dicatis, quia vobis praeposui Chananaeos et transgressus sum legem, et ideo mihi non credatis. Qui (1237C)non respondit ei verbum, subauditur, eo quod ad Judaeos sermonem faceret, qui beneficiis ejus erant ingrati. Haec autem omnia pro ineffabili clementia sua faciebat Deus, ut illos paulatim ab infidelitate erigeret, et omnem cavillationem de animis eorum tolleret. Nam et cum leprosum curasset, dicebat: Vade, ostende te sacerdotibus, et offer munus quod praecepit Moyses pro emundatione tua (Matth. VIII, Luc. XIV). O inauditam rem! Dominus mundat et mittit eum ad legem Moysi. Et cur hoc facit considera, ne Judaei videlicet redarguerent eum, tanquam praevaricatorem legis. Nam quomodo curaverit leprosum, eloqui curationis modum non invenio. Ecce, inquit, leprosus accedens, rogabat eum dicens: Domine, si (1237D)vis, potes me mundare (Matth. VIII). Et extendens Jesus manum suam, tetigit eum, dicens: Volo, mundare. Imperativo modo legendum est, non indicativo. Quia dixerat, ille, si vis, respondit Dominus, volo. Potes, inquit, me mundare, et ipse ait, Mundare. In lege non licebat tangi leprosum: quia quicunque tetigisset, immundus tota die fiebat. Nam et beatus Eliseus hoc sciens, cum ad eum Naaman venisset leprosus alienigena, missus a rege suo, mandat illi per discipulum suum, dicens: Vade ad Jordanem fluvium, et lavare septies, et mundaberis a lepra tua (IV Reg. V). Ipse vero non fuit ausus ire et videre lepram vel tangere illum. Et Eliseus quidem mundavit leprosum, et Christus curavit leprosum. Ne ergo dicerent Judaei, quid magnum fecit Christus? (1238A)hoc fecit quod fecerat Eliseus. Sed ille quidem tangere ausus non fuit leprosum, ne contaminaretur, iste autem tetigit, et mundavit. Et ideo tetigit, ut ostenderet quoniam qui servus est, subditus est legi, dominus autem est, qui imperat legi. Voto, mundare. Et statim mundatus est. Non invenit evangelista verbis edicere velocitatem curationis. Statim enim dicendo, aliud quod diceret non invenit. Tanta enim fuit operantis auctoritas, ut in egressu sermonis fugeret infirmitas. Et ideo dicit, vade, ostende te sacerdoti, et offer munus tuum pro emundatione tua quod praecepit Moyses in testimonium illis. Quibus? Judaeis, ne dicant praevaricasse me legem. Nam et occulte divinitatem suam manifestabat illis, ut ex operibus crederent quia Filius sit Dei; et in illa die veniens (1238B)leprosus coarguat eos, cui praeceptum fuerat secundum legem offerre, et ideo multa propter Judaeos faciebat: sic et nunc responsionem suam ad preces mulieris temperat et retardat. Miserere mei, quia filia mea male a daemonio vexatur. Qui non respondit ei verbum. Accedentes autem discipuli ejus dicunt: Dimitte eam, quia clamat post nos. Respondit Dominus: Non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel. Ne forte dicerent Judaei: Dimisisti nos, et ad extraneos perrexisti, et ideo non credimus tibi, ecce de gentibus veniunt, et non suscipio: vos fugientes convoco, dicens: Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis (Matth. XI), et venire non vultis? Hanc repello, et recedere non vult. Vere impletur illud quod scriptum est. Populus quem non cognovi, (1238C)servivit mihi; in auditu auris obedivit mihi (Psal. XVII). Et alibi: Apparui his qui me non quaerebant, inventus sum ab his qui me non interrogabant (Isai. LXV): ex quibus et Chananaea erat. Dimitte, inquiunt, eam, quia clamat post nos. Videamus ergo quid dicit Dominus. Non sum, inquit, missus, nisi ad oves quae perierunt domus Israel. Considerate clementiam Domini. Non dixit, recede a me; sed, non sum ad vos missus. Non veni propter te, sed propter Judaeos, oves perditas domus Israel. Quae cum audisset, accessit et adoravit eum, dicens: Domine, adjuva me. Qui respondens, ait: Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus. Considera precantis instantiam, et Domini temperantiam. O clementia medici! (1238D)In desperationem adducebat eam, ut amplius rogaret, et augmentum fidei faceret. Non est bonum, inquit, sumere panem filiorum. Quorum filiorum? Judaeorum videlicet; et mittere canibus: quibus? Sine dubio vobis. Haec ad opprobrium dicebantur Judaeorum qui filii vocati, canes effecti sunt, dicente Paulo: Videte canes, videte malos operarios, videte et concisionem, nos enim sumus circumcisio (Phil. III). Gentes vero canes appellati, facti sunt filii. Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis (Gal. IV). Laus Judaeorum, accusatio illis erat. Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus. At illa dixit: Etiam, Domine. O violentia mulieris, o intentio animi, o profectus fidei! Medicus dicit, non, haec dicit, etiam. Dominus dicit, non, ista (1239A)dicit, etiam. Non quasi procax aut impudens reputanda est, sed laudanda magis quae exspectat salutem. Non est, inquit, bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus. Etiam, Domine. Tu canem me vocas, ego te Dominum voco. Tu me injurias, ego te glorifico. Etiam, Domine, nam et catelli edunt de micis quae cadunt de mensa dominorum suorum. Non respuo opprobrium, tantum accipiam vel escam canis. Dicit rem quae in consuetudine est. Tu fac quod debetur cani. Quia canem me vocas, da mihi micas. O Domine, advocatus meae factus es postulationis, abnegando promittis. Etiam, Domine. Nam et catelli edunt de micis, quae cadunt de mensa dominorum suorum. Quid ergo? Qui abnegabat, qui repellebat, qui non respondebat, qui dicebat, non est bonum sumere panem (1239B)filiorum, et mittere canibus; qui dicebat, non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel, in laudes mulieris subito erumpit, dicens: O mulier. Propterea, inquit, laudo constantiam ejus, laudo fidem, quae injuriata permansit, et rogatione extorsit. Si enim ab initio dimisissem illam, nec illa paulatim erudita fuisset, nec tu scisses virtutem animae ejus, nec latentem fidei thesaurum, et ideo suspendi donationem, ut tu agnosceres fidem. O mulier. Deus dicit, o mulier. Audiant haec qui jactanter orant, et fastidiose precantur, quando dico, charissime, roga Deum, obsecra eum, famulare illi, dicit: Rogavi semel, secundo et tertio, et decies et vicies, et quidnam accepi, inquis? Ne recedas quousque accipias. (1239C)Finis postulantis, acceptio deprecantis est. Tunc cessa quando acceperis. Imo magis nec tunc cesses, sed tunc persevera, agens gratias pro eo quod accepisti, ut perseveret tibi quod acceperis. Nonnulli introeuntes ecclesiam, in mille versus extendunt orationem suam, quasi apud Deum multitudo sermonum opus sit, tanquam ignoranti quid postules, qui antequam cogites novit. Nam et illi quidem quid dicunt nesciunt, labia movent solummodo, mens autem sine fructu est, et aures ejus surdae sunt. Tu non audis orationem tuam, et Dominum vis audire precem tuam? Flexi, inquit, genua. Curvasti quidem genua intus, sed mens tua foris vagatur. Corpus tuum intus, sed sensus foras. Os quidem loquebatur, sed mens usuras cogitabat, possessionum redditus supputabat, (1239D)descriptiones domorum videbat, amicorum verba volvebat, negligentias intuebatur famulorum, parasitorum urbanitates ridebat, mulierum speciem considerabat. Diabolus enim cum sit astutus, scit quoniam in tempore orationis grandia postulemus, et saepius impetremus, impedire festinat improvidas mentes. Nam aliquoties cum resupini jacemus in lectulo, nihil tale cogitamus. Sed cum venimus ad orationem, cogitationum nos opprimunt nubes, ut nos avocent, et sine fructu efficiant. Haec igitur sciens in orationibus fieri, imitare Chananaeam, vir, mulierem, quae vigilanter et cum summa sapientia rogabat Dominum, et ideo meruit impetrare. Sed forsitan dices: Non habeo filiam quae daemone plena sit, sed habes animam peccatis refertam. Et quid dixit Chananaea? (1240A)Miserere mei, Domine, quia filia mea male a daemonio vexatur. Dicito et tu: Miserere mei, Domine, quia anima mea male a daemonio vexatur. Grandis enim daemon, peccatum est. Et ille quidem in propatulo habens, velocius curari potest, qui autem occultat peccata sua hominibus, et poenitere non vult, sed contemnens securus delinquit et odibilis est, ille quidem pro ipsa vexatione veniam habebit, iste vero responsione privabitur. Miserere mei. Modicus quidem sermo, sed immensum benignitatis continet pelagus. Ubi enim misericordia postulatur, ibi universa comprehensa sunt bona. Quod si foras ecclesiam es, dic tu, miserere mei, Domine, non solum labia movens, sed mente ingemiscens: quia et tacentes audit Deus. Non quaeritur locus, sed devotio mentis Jeremias in (1240B)lacu coeni mersus erat, et fideliter orans, Deum promeruit (Jer. XXXVIII). Daniel in lacum leonum missus, ad se Dei misericordiam inclinavit (Dan. VI). Tres pueri in camino ardenti erant, et Deo placuerunt (Dan. III). Latro in cruce erat, et exauditus est fideliter postulando. Et nihil obfuit crux, sed confessio fidei paradisum aperuit (Luc. XXV). Job in sterquilinio erat, et per patientiam suam Deum propitiabatur (Job. II). Quod si et in balneis es, ora. Ubicunque fueris, ora. Templum Dei estis, et Spiritus sanctus habitat in vobis (I Cor. III). Voluntas solummodo devotae menti opus est. Quod si in judicio assistis, ora. Et cum irascitur rex, ora; ubique Deus praesens est, non clauditur loco; invocanti dicit: Adsum. Nam cum eduxisset Moyses populum de Aegypto, et per desertum ad (1240C)mare Rubrum venisset, Aegyptii post tergum erant insequentes populum (Exod. XIV). Ante mare fremebant fluctus, Moyses in angustia erat. Tacebat quidem, sed mente grandia cogitabat. In medio tribulationis erat: inde Aegyptii insequentes, hinc mare intumescens. Ad Dominum igitur mente clamabat, et vox penitus non audiebatur. Ideo Dominus dicit ad eum, quid clamas ad me? cum ore quidem non clamaret, sed corde. Et tu igitur quando astiteris furenti judici ac rabido tyranno, ora ad Dominum tuum, et orante te, fluctus mitigabuntur. Judex ad te, tu ad Dominum confugito. Judex prope te, tu Deum invoca qui in [pro] te est. Nunquid longe a te est, ut vadas ad locum aliquem? Deus non includitur (1240D)loco, sed semper in proximo est. Et qui loco non clauditur, fide tenetur. Nam si hominem rogare volueris, interrogas quid facit; et audies: dormit, aut: non vacat, aut certe non dignabitur minister respondere tibi. Ad Deum autem nihil horum opus est, sed ubicunque fueris et invocaveris, audit te. Non ostiarius, non mediator, non minister opus est, sed dicito: miserere mei, et Deus illico aderit. Adhuc te loquente, dicit, adsum. O sermo mansuetudine et benignitate plenus! Non exspectat consummari orationem, sed statim tribuit petitionem. Miserere mei. Hanc imitemur Chananaeam: Miserere mei, Domine, filia mea male a daemonio vexatur. O mulier, magna est fides tua, fiat tibi sicut vis. Ubi sunt haeretici? Nunquid dixit, rogabo patrem meum, obsecrabo genitorem (1241A)meum? Num oratione eguit? Non utique ubi auctor salutis est et universitatis creator, et verbum Deus; ideo dixit: O mulier, magna est fides tua: quamvis et pro dispensatione carnis oraverit. Et quia magna est fides, copiosa effusa est gratia. Ubi autem oratio necessaria est, ibi infirmum est vas. O mulier, magna est fides tua. Non vidisti mortuum suscitatum nec leprosum mundatum, nec prophetas audisti, nec legem meditata es, neque mare in divisionibus scindi vidisti. Nihil horum contemplata a me es, insuper et despecta et contempta a me es, et non recessisti, sed perseverasti petendo. O mulier, grandis est fides tua. Mortua est mulier, et praeconia ejus vigent. Ubicunque ieris, audies Christum dicentem: O mulier, magna est fides tua. In (1241B)Scythia, in India, in Mauritania, quantamcunque sol respicit terram, clamat Christus, et non tacet verbum: O mulier, grandis est fides tua, fiat tibi sicut vis. Non dixit, sanetur filia tua: sed, fiat tibi sicut vis: tu, inquit, eam cura, esto medicus, tibi committo medicamentum ut imponas ei, fiat tibi sicut vis, voluntas tua curat eam. Chananaea voluntate curavit, et Filius Dei, sicut dicunt hic, a semetipso non curat. Fiat tibi sicut vis. Neque jussit mulier, neque imperavit daemoni, sed sola mulieris voluntas curavit filiam, daemonemque fugavit. Ubi sunt qui audent dicere, Christum per orationem virtutes fecisse? vide quid dicat. Fiat tibi sicut vis. Considera sermonis germanitatem. Patrem suum imitatur. Quando enim faciebat Deus coelum, dixit: Fiat coelum, et (1241C)factum est coelum: Fiat terra, et facta est terra: Fiat sol, fiant astra coeli, et facta sunt universa (Gen. I). Jussio adduxit substantiam parentelae, sermo communionem ostendit naturae. Et sanata est, inquit, filia ejus ex illa hora. Ex qua hora? Non ex qua venit mater ejus domum, sed ex qua Domini sermo processit. Et cum redisset domum, invenit eam sanae mentis, et voluntate, imo fide ejus curatam. Pro his autem omnibus gratias agamus Deo, per Christum Dominum nostrum, cum quo est Deo Patri una cum Spiritu sancto honor et gloria et potestas, per immortalia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LXXXII. IN FERIA SECUNDA POST Reminiscere. In illo tempore: dixit Jesus turbis Judaeorum: (1241D)Ego vado, et quaeritis me, et in peccato vestro moriemini, etc. (Joan. VIII).
Refert superius sanctus evangelista Joannes, quia cum doceret Dominus in gazophylacio templi, et divinitatis suae mysteria apertissime populis panderet, voluerunt eum Judaei apprehendere, sed nemo misit in eum manus, quia nondum venerat hora ejus. Nondum enim venerat voluntas ipsius, et dispositionis hora, quia sicut voluntarie natus, sic et voluntarie passus est. Quia ergo illi Dominum apprehendere voluerunt, ut ostenderet inefficaciter illos conari, quandiu ipse nollet, ideo Dominus eis dixit quod modo audivimus: Ego vado, et quaeritis me. Ac si aliis verbis diceret: Frustra me persequimini, incassum mihi manus injicere (1242A)tentatis. Ego enim praefinivi tempus, quando pro salute humani generis pati debeam. Ego, inquit, vado, ego volens ad passionem pergo. Vos autem nec modo mali aliquid mihi potestis facere, quia ego nolo. Et quaeritis me, non amore, sed odio. Denique cum Christus de mundo discessit, postquam per passionem oculis se hominum absentavit, quaesierunt eum Judaei, persequendo in apostolis et caeteris credentibus. Unde et Saulo persecutori dictum est: Saule, Saule, quid me persequeris (Act. IX)? Quaesierunt etiam sancti apostoli amatores ipsius, illum praesentem habere cupientes, et desiderio visionis ejus aestuantes. Hoc ergo modo inquiramus Christum, quo eum quaerebant sancti apostoli, et eum semper diligamus, aedificetque ille cor nostrum, qui ait: Quaesivi (1242B)vultum tuum, vultum tuum, Domine, requiram, ne avertas faciem tuam a me. Illo itaque modo inquiramus Christum, non illo quo eum quaesierunt Judaei inimici Christi. Illi enim quaerebant ut haberent, isti ut perderent. Unde et ne putaretur bene illos eum quaesituros, adjunxit: Et in peccato vestro moriemini. Ille in peccato suo moritur, qui permanet in peccato usque ad mortem. Et quia praevidebat illos in sua malitia perseveraturos, ideo dixit: In peccato vestro moriemini. Et quia videbat in illis omnibus unam voluntatem, similemque malitiam, ideo in singulari numero dixit, in peccato vestro. Quia vero pari affectu omnes eum perdere volebant, qui ad salvandos eos venerat, idcirco in plurali numero dixit, moriemini. Quo ego vado, vos non potestis venire. Non poterant (1242C)venire quo ibat, quia in eum credere nolebant, et quia eum non diligebant. Atque ideo ad illam gloriam, ad quam ille per mortem festinabat, ipsi venire non poterant. Hoc ipsum alibi apostolis loquens dixit: Quo ego vado, vos non potestis venire modo (Joan. XV). Neque enim tunc quo ipse ibat venire poterant, quia necdum pro illo pati erant idonei, sed postea erant venturi. Non ergo abstulit eis spem, sed praedixit dilationem. Judaei vero nunquam quo ibat venturi erant, quia in eum credere nolebant. Et idcirco audierunt: In peccato vestro moriemini. Sed audiamus quid responderunt, verba Domini carnaliter tantum audientes, et non intelligentes. Nunquid interficiet semetipsum, quia dicit, quo ego vado, non potestis venire? Quia caeca mens, et suis tenebris obscurata. (1242D)Nunquid si Dominus interficiat se, sequi eum ad mortem non poterant? Aut nunquid mori ipsi non valebant? Ergo quo ego vado dixit, non de eo quo ibat ad mortem, sed de eo quo venturus erat post mortem, hoc est, de gloria ad quam per passionem et mortem properabat, et ad hanc illi pervenire non poterant. Sed jam videamus quid his Dominus responderit: Vos de deorsum estis, ego de superius sum. De deorsum, inquit, estis, terrena sapitis, et terrenis delectamini, terrenis inhiatis, sursum corda non levatis. Ego de superius sum, hoc est, a Patre quo nihil est superius, quia Pater de nullo est. De superius erat, id est de Deo patre erat, quia Verbum ejus erat, et ab illo aeternus et consubstantialis (1243A)genitus fuerat ante omnem creaturam, ante tempus, vel quidquid in tempore excogitari potest. Vos de hoc mundo estis, ego non sum de hoc mundo. De hoc mundo erant, quia peccatores, quia iniqui et infideles erant. Sed nunquid apostoli et caeteri sancti de hoc mundo non erant? De mundo erant, quia de Adam nati fuerant, sed de mundo, id est, de carnali conversatione a Domino electi fuerant, juxta quod alibi dicit: Ego vos elegi de mundo (Joan. XV). De mundo ergo erant, sed jam non erant de mundo, quia electi erant de mundo, et ad eum pertinebant, per quem factus est mundus. Judaei vero quia perseverabant in peccato, permanebant in mundo. Propterea eis dictum est, in peccato vestro moriemini. Dixi ergo vobis quia moriemini in peccato vestro. Si (1243B)enim non credideritis quia ego sum, moriemini in peccato vestro. Reddit illis spem, et ostendit quomodo possint non mori in peccato suo, videlicet si in eum credant. Ergo inter eos quibus tunc Dominus loquebatur, erant plurimi, qui non erant credituri, atque ideo illi in peccato suo morituri erant, alii qui credituri erant, et hi a peccatis liberandi erant. Notandum vero quod dicit, si non credideritis quia ego sum, nec addit quid esset. Non dixit, si non credideritis quia ego sum Christus, vel quia ego sum Filius Dei, vel ego sum quem prophetae praedixerunt, nihil horum dixit, sed tantum ego sum. Nimirum, ut ostenderet se illum esse, qui olim Moysi dixerat: Ego sum qui sum (Exod. III). Eodem verbo essentiae usus est loquens populo Judaeorum, quo tunc usus est ad Moysen, loquens (1243C)per angelum, quem dirigebat ad liberandum populum suum. Ac si diceret: ego qui tunc veni per angelum, ut mitterem Moysen ad liberandum populum meum, ego per memetipsum veni liberare genus humanum. Nisi ergo credideritis, quia ego sum Deus, moriemini in peccato vestro. Sed illi in sua stultitia perseverantes, et verborum Domini subtilitatem non intelligentes, responderunt: Tu quis es? Sed Dominus ad instruendos eos qui in eum credituri erant, respondit: Principium, qui et loquor vobis. Principium se Dominus appellat, quia omnia per ipsum facta sunt. Ipse enim Dei sapientia est, de quo Psalmista Deo Patri dicit: Omnia in sapientia fecisti (Psal. CIII). Si igitur omnia fecit in sapientia, id est, (1243D)in Filio suo, utique ipse est principium omnium rerum quas per eum Deus Pater creavit. Dicitur et Pater principium, quia in principio erat Verbum, id est, in Patre Filius. Unum tamen est principium Pater et Filius, quia unus Deus Pater et Filius. Principium, ait, qui et loquor vobis. Ac si diceret: Ego sum Deus, qui propter vos humilis factus, ad hoc descendi, ut vobis loqui possem per susceptam formam. Credite ergo me esse principium, quia ut hoc credatis, loquor vobis. Multa habeo de vobis loqui et judicare. In alio Evangelii loco dixit: Ego non judico quemquam (Joan. VIII), quid est quod nunc dicit: Multa habeo de vobis loqui et judicare? Sed illud de primo adventu dixit, quo non venit ut judicaret mundum, sed ut salvaret. Quod autem nunc dicit. (1244A)multa habeo loqui de vobis et judicare, secundum adventum suum insinuat, quando ad judicandos vivos et mortuos venturus est. Sed qui me misit, verax est Ac si diceret: Idcirco veritatem dico, quia Filius sum veracis. Pater enim verax est, Filius veritas. Et sicut est Filius a Patre, sic veritas a verace. Et attendendum, quod omnem gloriam dat Deo Patri unicus Filius, ut nos tali instruat exemplo, quia si ipse qui est coaeternus filius, omnem gloriam dat ei a quo est, multo magis nos Deum in suis operibus glorificare debemus, cujus servi sumus. Et ego quae audivi apud eum, haec loquor in mundo. Quid audierat apud Patrem, nisi veritatem? Veritatem ergo audierat, veritatem loquebatur. Audivit autem apud Patrem, quia est a Patre. Nihil enim est illi aliud (1244B)audisse nisi esse, quia ab illo habet audientiam, a quo habet essentiam. Et non cognoverunt quia patrem ejus dicebat Deum. Quare non cognoverunt? Quia adhuc carnalibus inhaerebant, necdum oculos cordis apertos habebant, quibus Patris et Filii aequalitatem intelligere valerent. Dixit ergo eis: Cum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum. Exaltationem hoc loco passionem suam notat, qua exaltatus est in cruce. Haec namque exaltatio humiliationis fuit, non glorificationis, secundum quam humiliavit seipsum, factus obediens Patri usque ad mortem (Phil. II). Ait ergo: Cum exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum. Praevidebat enim ibi quosdam, quos ante mundi constitutionem praedestinaverat, post suam passionem (1244C)credituros: de quibus in Actibus apostolorum legimus, quia praedicante Petro una die crediderunt tria millia, alia die quinque millia, et deinceps multa millia. Tunc, inquit, cognoscetis, quia ego sum. Ac si diceret: Idcirco differo fidem vestram, ut impleam passionem meam. Cum vero me in cruce exaltaveritis, sicut quondam Moyses exaltavit serpentem in deserto, tunc cognoscetis me deum unius cum Patre substantiae. Et a meipso facio nihil, quia nec sum a meipso. Ab ipso est mihi operatio, a quo et generatio. Et sicut docuit me Pater, hoc loquor in mundo. Non sic docuit Pater Filium, quasi indoctum genuerit, sed docuit, hoc est, scientem genuit. Simplex enim natura veritatis, et hoc est illi esse (1244D)quod nosse, et ab illo habet scientiam a quo habet essentiam. Et qui me misit mecum est. Deus Pater Filium misit, quia eum incarnari constituit. Missio enim ejus incarnatio est. Deus ergo Pater cum Filio est, quia unum sunt Pater et Filius, una est illis substantia, eademque deitas, indivisa majestas. Et tamen cum simul sint, solus Filius missus est, hoc est, solus Filius incarnatus est, et sic solus Filius passus est. Deus ergo Pater semper cum Filio fuit, et eum non reliquit, et tamen, ut dictum est, solius Filii persona carnem assumpsit, passionique et morti subjacuit. Dei autem Patris persona, ab ista incarnationis et passionis injuria fuit aliena. Ut enim aliquo notetur exemplo, sicut arbor aliqua radium solis in se suscipiens, ferro inciditur, cum tamen radius (1245A)solis nec incidi possit, nec ab arbore separari, ita Deus Pater, et ipsa in Christo divinitas, pati non potuit, sed sola humanitas Christi passibilis fuit. Quia quae placita sunt ei, semper facio. Quae Deo Patri placita erant, semper faciebat, quia voluntatem ejus salutem humani generis operando adimplebat, et peccati totius perpetuo expers immunisque perseverabat, quia peccatum non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus. Quapropter et nos si membra ejus esse volumus, capitis nostri exempla imitari studeamus. Agamus quae sunt placita Deo, castificemus animum ab omni concupiscentia, edomemus illicitos carnis appetitus, mala quae nos perpetrasse meminimus, lacrymis poenitentiae diluamus, et bonis in quantum possumus operibus insistamus, quatenus Deum et (1245B)inter saeculi pressuras adjutorem et protectorem habere, et in futuro ad illud summum bonum visionis ejus mereamur feliciter pervenire. Amen.
HOMILIA LXXXIII. IN FERIA TERTIA POST Reminiscere. (Ex Herico monacho Antissiodorensi.) In illo tempore, locutus est Jesus ad turbas et ad discipulos suos, dicens: Super cathedram Moysi sederunt scribae et pharisaei, etc. (Matth. XXXIII).
Repudiatis Dominus ut dignum erat tentatoribus, ad servos sermonem convertit, ut illorum confusio, justorum fieret disciplina. Infructuosum namque est verbum, in quo sic alter confunditur, ut non alter erudiatur. Super cathedram, inquit, Moysi sederunt (1245C)Scribae et Pharisaei. Non quidem materialis cathedra, cui insederat Moyses, usque ad illud tempus servabatur apud Judaeos, sed per cathedram Moysi intelligitur doctrina quam Scribae et Pharisaei, licet non facerent, praedicabant. Omnia ergo quaecunque dixerint vobis, servate et facite, secundum vero opera eorum facere nolite. Tanquam diceret eis: Doctrinam quam docuit Moyses legislator praedicant et annuntiant Scribae et Pharisaei; sed quia quod ore praedicant, opere destruunt, quod vobis annuntiant servate, quod vero faciunt, facere nolite. Et mira bonitate Dominus a Pharisaeis tentatus, eorum machinas dissipat, nihilominus propter sacerdotii dignitatem, hortatur homines ut eis subjiciantur, non opera illorum, sed doctrinam imitentur. Frequenter enim (1245D)et de homine malo bona doctrina procedit, ac vilis terra pretiosum aurum producit. Alligant enim onera gravia et importabilia, et imponunt in humeros hominum, digito autem suo nolunt ea movere. Onera gravia et importabilia, legis dicit mandata, quae Judaeis maxime propter peccata vituli adorati constat fuisse imposita. Quae quidem mandata Scribae et Pharisaei permistis suis traditionibus, tanquam gravissima onera simpliciori populo imponebant, quae ipsi nec uno digito movere, hoc est, nec in minimis quidem praeceptis volebant perficere. Tales sunt modo indiscreti sacerdotes in Ecclesia, qui omnem justitiam populo mandant, sed nec ipsi modicam servant. Si enim fascem lignorum super alicujus humeros qui ferre non valet posueris, necesse (1246A)habet ut aut fascem a se rejiciat, aut sub pondere ruat. Sic et homini cui grave pondus poenitentiae imponitur, necesse est ut poenitentiam rejiciat, id est, scandalizatus amplius peccet. Nam si erramus modicam poenitentiam peccantibus imponentes, melius est tamen de misericordia judicari, quam de crudelitate condemnari. Qui enim vult apparere sanctus, circa vitam suam debet esse austerus, circa aliorum benignus. Omnia enim opera sua faciunt, ut videantur ab hominibus. Scribae et Pharisaei quae operabantur, ad hoc faciebant, ut ab hominibus viderentur, hoc est, ut laudem et favorem populi exterius caperent. Similiter et omnis quicunque opera sua ideo tantum facit, ut ab hominibus videatur, similis est Scribis et Pharisaeis. Ex proposito namque uniuscujusque (1246B)hominis, accepit diabolus occasionem. Tollamus hoc vitium a nobis, ne velimus nos ab ipsis videri, hoc est, laudari, et sine labore omnia vitia calcabimus. Dilatant eum phylacteria sua, et magnificant fimbrias. Quia Graeco sermone phylattin, servare dicitur, thora vero lex appellatur, phylacteria vocat illas membranas, quas quasi ex praecepto legis in frontibus portabant, laudem captantes popularem, ob custodiam divinorum mandatorum, quae inibi scribebantur, non intelligentes, quia lex divina in corde sit meditanda, et non in corpore ostendenda. Praecepto etiam legis jubebatur fieri fimbria parva et brevis in quatuor summitatibus pallii, ut sicut circumcisione legis a gentibus, sic etiam veste distarent. Sed superstitiosi magistri, laudis popularis (1246C)avidissimi, componebant sibi grandes fimbrias, acutissimas spinas in eis ligantes, ut ambulantes vel sedentes crebro pungerentur, et quasi admoniti ad eloquia divina meditanda recurrerent. Ex qua re creditur in Ecclesia inolevisse, quod quidam aliquam partem evangelii scriptam, vel reliquias martyrum deferre consueverunt. Sed sciendum, quod cui in auribus evangelica posita non prosunt verba, eum circa collum suspensa non salvant, quia virtus evangelii non est in figuris litterarum, sed in intellectu sensuum. Sequitur: Amant enim primos recubitus in coenis, et primas cathedras in synagogis, et salutationes in foro. Non prohibet eos Dominus salutari in foro, neque primos discumbere in prandiis, quibus jure hoc officium debetur, sed ab illis docet (1246D)esse cavendum, qui cum habere haec digni non sint, ultra modum tamen sibi ea exhiberi desiderant. Haec autem verba Salvatoris si corporaliter intelligantur, non solum non aedificant, sed adhuc magis destruunt auditorem. Audiens enim aliquis, laudabile esse in ultimo loco discumbere, discumbit post omnes, et non solum jactantiam cordis non amittit, sed adhuc aliam jactantiam de sua humilitate requirit, ut qui prius desiderabat ab aliis videri justus, etiam humilis esse videatur. Sed haec Domini verba potius spiritualiter sunt intelligenda. Non enim curat Deus ubi corpus hominis jaceat, sed in qua parte mens sit locata. Sine causa quippe loco se humiliavit, qui corde se praefert. Et salutationes in foro non solum exigebant Scribae et Pharisaei a populo, (1247A)ut eos salutarent voce magna dicentes: Ave rabbi, sed ut flexis capitibus ad genua incurvarentur. Et vocari ab hominibus, rabbi. Desiderabant namque vocari rabbi, et volebant esse magistri; nomen appetebant, et officium negligebant. Vos autem nolite vocari, rabbi, unus est enim magister vester. Et patrem nolite vocare vobis super terram: unus est enim pater vester, qui in coelis est. In his omnibus prohibetur, ne quod Deo debetur, hominibus deferatur. Sed cum omnia praecepta divinae Scripturae a Deo procedant, movet multos cur contra praeceptum alterius Scripturae quae dicit, honora patrem, prohibeat vocari patres vel magistros. Nam et Paulus magistrum gentium se esse testatur. Sed aliud est esse patrem vel magistrum natura, aliud permittente indulgentia. (1247B)Nos enim si hominem patrem vel magistrum vocamus, honorem deferimus his a quibus incrementum vel originem sumpsimus, non eos auctores nostrae vitae ostendimus. Tamen secundum quod a Deo conditi sumus, et gubernamur, nec pater, nec magister vocandus est alius nisi Deus. Pater vocandus est, quia ex ipso sunt omnia; magister, quia per ipsum sunt omnia, vel quia ipse est singularis magister, qui omnes interius naturaliter edocet. Homo enim non praestat homini intellectum docendo, sed illum tantum exercet admonendo. Doctrina namque cotis officium tenet, quae ferrum non facit. Qui major est vestrum, erit minister vester. Ac si dicat: Quicunque vult fratrem praevenire regnando, prius illum necesse est ut praeveniat obsequendo. Quod et in ipso Christo (1247C)veraciter impletum esse novimus, qui cum major sit omnibus fidelibus, tamen suis non solum exteriora ministravit, sed etiam animam suam pro illis in mortem tradidit. Hoc est quod dicit: Qui major est vestrum, erit minister vester. Praelatis specialiter praecipitur, ut quibus spirituali regimine principantur, eorum indigentiam taliter relevare, atque supplementum familiaris paupertatis, studiosa subministratione procurent. Qui autem se exaltaverit, humiliabitur: et qui se humiliaverit, exaltabitur. Videmus multos honoribus et divitiis hujus saeculi florere, et in his usque ad finem perseverare cernimus; e contrario nonnullos paupertate laborare, et in eadem egestate permanere. Cum ergo isti in inchoata felicitate, et illi in pristina paupertate usque ad (1247D)terminum vitae permaneant, quomodo verum esse constat quod Dominus dicit, omnem hominem exaltatum humiliari, humiliatum exaltari? Sed quoniam veritas falli non potest, in futuro complenda non dubitamus. Omnis enim qui in praesenti vita se exaltat, ut divinis praeceptis se subdere contemnat, hic in die judicii cum superbis humiliatus, audiet a Domino: Ite, maledicti, in ignem aeternum (Matth. XXV). Qui vero divino amore hic se humiliare studuerit, imitans illum qui dicit: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI), ipse in futuro judicio a Domino exaltabitur, cum audire meruerit: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum vobis a saeculo paratum (Matth. XXV). Amen.
HOMILIA LXXXIV. IN FERIA QUARTA POST Reminiscere. (1248A) In illo tempore, ascendens Jesus Hierosolyman, assumpsit duodecim discipulos secreto, et ait illis: Ecce ascendimus Hierosolymam, etc. (Matth. XX).
Dominus ac redemptor noster, praevidens discipulorum animos de sua passione turbandos, longe ante eis et poenam ejusdem passionis, et gloriam suae resurrectionis praedicere voluit, ut cum eum morientem cernerent, resurrecturum quoque sicut eis praedixerat, minime dubitarent. Et crebro quippe hoc ipsum eis pronuntiaverat, sed quia temporis accessu quod audierant, labi a memoria poterat, idcirco iturus ad passionem, et secum eos ducturus, iterato eis futura praedixit, quatenus eos contra venientem (1248B)tentationem praepararet, ne veniente crucis persecutione et passionis ignominia, terrerentur. Mala enim minus officiunt quae praesciuntur. Nam subiti casus, etiam fortissimos quosque obruere solent. Assumpsit, inquam, duodecim discipulos suos. Initio suae praedicationis plures Dominus voluit habere discipulos, e quibus duodecim elegit, quos et apostolos nominavit, quibus evangelii sacramenta committeret, et per quos totum mundum ad suam fidem convocaret. Quibus et alibi dicit: Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis (Luc. XXII). His ergo assumptis, ait illis: Ecce ascendimus Hierosolymam, et filius hominis tradetur principibus Sacerdotum et Scribis, et condemnabunt eum morte. Attendendum (1248C)quod Dominus Filium hominis tradendum et morte condemnandum dicit, qui cum sit idem Filius Dei, et Filius hominis Dominus Jesus Christus, solus tamen Filius hominis, id est, humanitas, assumi, tradi, comprehendi, ac passioni mortique subjacere potuit. Simul et illud considerandum, quia pene in omnibus sancti Evangelii locis potius se Dominus Filium hominis quam Filium Dei appellat, ut videlicet nobis ad memoriam reducat, quid pro nobis factus sit. Nam qui erat Deus excelsus super omnia, factus est homo humilis inter omnia. Sed quanto magis ille humanitatis suae infima commendat, tanto magis nos sublimia divinitatis ejus venerari ac glorificare oportet. Tradetur, ait, principibus sacerdotum. Primum enim ad Annam sacerdotem, deinde ad (1248D)Caiphae domum adductus est, qui erat pontifex anni illius. Et condemnabunt eum morte. Etenim morte eum condemnaverunt, quando clamaverunt dicentes: Reus est mortis (Matth. XXVI). Et: Tolle, tolle, crucifige eum (Joan. XIX). Et tradent eum gentibus ad illudendum. Traditus est gentibus, quia sicut textus passionis ejus aperte loquitur, vinctum adduxerunt eum, et tradiderunt eum Pontio Pilato praesidi, qui utique non Judaeus erat. Ipse vero flagellatum eum tradidit militibus Romanis ad crucifigendum. Sciendum autem Dominum a multis fuisse traditum. Tradidit namque eum Deus Pater, juxta quod Apostolus ait: Qui proprio filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. VIII). Tradidit se ipse filius, eodem Apostolo dicente: Qui dilexit nos, et (1249A)tradidit semetipsum pro nobis (Gal. II). Tradiditque eum Judas Judaeis, Judaei nihilominus tradiderunt eum Pilato. Pilatus, ut dictum est, tradidit eum militibus. Si ergo Deus Pater tradidit eum, et si se ipse tradidit, quid Judas et Judaei peccaverunt? Quid tantum sceleris admiserunt, ut sic horrori et exsecrationi sint omnibus in Christum credentibus? Sed in re una dispar fuit affectus. Quod enim Deus Pater cum aeterno sibi Filio fecit, amore et dilectione humani generis hoc fecit: Judas vero et Judaei odio et invidia hoc fecerunt. Ideoque Deus Pater dignissime cum Christo Filio suo benedicitur, et continuis laudibus praedicatur, illi vero aeterna maledictione et supplicio condemnantur. Tradetur, inquit, gentibus ad illudendum et flagellandum. Illusus est Dominus, (1249B)quando (sicut evangelium refert) suscipientes eum milites velaverunt faciem ejus, et induerunt eum purpura, et plectentes coronam de spinis, posuerunt super caput ejus, et arundinem in dexteram ejus, et venientes dixerunt: Ave, rex Judaeorum. Et dabant ei alapas (Joan. XIX)? Flagellatus est, ad columnam religatus, in qua usque hodie fusi cruoris indicia feruntur apparere. Quia vero prius flagellatus, deinde crucifixus est, ex Romano more factum est, qui reos et morti adjudicatos primum flagellis verberabant, deinde securi caedebant. Et die tertia resurget. Solet Scriptura divina tristibus laeta subjungere. Unde et Dominus praedictam suae passionis ignominiam futurae resurrectionis gloria evacuavit, subdens: Tertia die resurget. Et jure die tertia, quia (1249C)auctor vitae diu a morte teneri non potuit. De quo Psalmista dicit: De torrente in via bibet (Psal. CIX); quia videlicet mortem nostram in transitu gustavit, et caro illius corruptionem non vidit. Tunc accessit ad eum mater filiorum Zebedaei cum filiis suis, adorans et petens aliquid ab eo. Qui dixit ei: Quid vis? At illa: Dic ut sedeant hi duo filii mei, unus ad dexteram tuam, et unus ad sinistram tuam, in regno tuo. Mater filiorum Zebedaei, ipsa est Maria mater Jacobi et Joannis, cujus et in resurrectione Domini mentio agitur. Sed cum Dominus suam superius legatur praedixisse passionem, quod videlicet tradendus, illudendus et flagellandus esset, quaerendum unde mater filiorum Zebedaei ad hanc regni opinionem inducta sit, ut filiis quaereret a Domino regnandi gloriam. Ea enim (1249D)quae Dominus in se implenda praedixerat, contraria videbantur gloriae regni. Sed quia Dominus subjunxerat se die tertio resurrecturum, putavit haec mulier post resurrectionem illico eum in mundo regnaturum, arbitrans in primo adventu Domini implendum, quod in secundo promittitur. Ideoque immemor futurorum, aviditate feminea praesentem gloriam concupiscit. Sed et usque hodie Judaeorum opinio est, Christum suum cum venerit, per annos plures feliciter in mundo regnaturum, omnibusque gentibus imperaturum, ipsosque Judaeos omni pace et prosperitate gavisuros, atque ab omnibus fore populis venerandos. Hac opinione corrupta fuit haec mulier, ideoque errore muliebri et affectu materno, filiis (1250A)volebat regnum impetrare. Quod vero Dominus interrogat quid illa vellet, non de ignorantia fecit, sed ex dispensatione, ut videlicet illius petitio nota fieret omnibus, sicque illi Dominus apte responderet. Respondens Jesus dixit: Nescitis quid petatis. Matre postulante, non matri Dominus, sed filiis respondit, quia noverat matris preces ex filiorum venire voluntate. Nesciebant enim quid peterent, qui conregnare et consedere Christo volebant, qui necdum merebantur. Necdum enim pro Christo pati poterant, ut dicit Apostolus: Si compatimur, et conregnabimus (II Tit. II). Delectat ergo eos culmen honoris, sed prius debet eos via exercere laboris. Jam desiderant sublimiter regnare cum Christo, sed prius debent pati pro Christo. Bonum certe (1250B)erat eorum desiderium, sed inconsiderata petitio, atque ideo Dominus non voluntatem aut propositum eorum culpavit, quod de ejus amore nascebatur, sed solam ignorantiam reprehendit, dicens: Nescitis quid petatis. Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum? Nomine calicis vel baptismi, in sacro evangelio labor martyrii solet designari. Unde alibi dicit Dominus: Baptismate habeo baptizari, ad quod coarctor usque dum perficiatur (Luc. XII). In passione quoque patrem orat: Si vis, transfer calicem istum a me (Luc. XXII). Interrogat ergo illos, si possint bibere calicem quem ipse erat bibiturus, per hoc se et illos per passionem insinuans consummandos. Quod illi intelligentes responderunt: Possumus. Et Dominus: Calicem quidem bibetis. Quaeri solet, quomodo (1250C)ambo hi fratres, Joannes videlicet et Jacobus, calicem Domini biberint, cum solum Jacobum legamus pro Christo ab Herode capite caesum, Joannem vero in pace quievisse, et propitia morte vitam finisse. Sed legimus in historiis, ipsum quoque causa nominis Christi multa sustinuisse. Nam et cum caeteris apostolis caesus in Actibus apostolorum invenitur, et deinceps a Domitiano Caesare in ferventis olei dolium missus. Idemque ab eodem principe propter invictam evangelizandi constantiam, in Patmos insulam exsilio narratur fuisse relegatus. Videmus ergo non defuisse Joanni martyrium, et ipsum quoque bibisse calicem passionis, quamvis persecutor sanguinem ejus non fuderit. Sedere autem ad dexteram meam et sinistram, non est meum dare (1250D)vobis, sed quibus paratum est a Patre meo. Quod dicit, non est meum dare vobis, ita sentiri potest, non est meum, sed vestrum. Non est meum dare, quia regnum coelorum in accipientis est potestate. Quicunque enim talem se exhibuerit, ut dignus sit regno coelorum, hic talis illud accipiet, quia regnum coelorum non persona, sed vita consequitur. Si itaque et vos tales fueritis, ut sitis digni accipere illud regnum, quod Deus Pater solis victoribus, et usque in finem in bono perseverantibus praeparavit, vos quoque illud absque dubio accipietis. Sive etiam alio sensu: Non est meum dare vobis, hoc est, non est meum dare illud regnum superbis et elatis, quod adhuc erant. Si ergo illud vultis accipere, nolite (1251A)esse quod estis, id est, nolite esse elati, quia tales indigni sunt accipere regnum coelorum. Ergo prius humiliamini, et tunc vobis quoque praeparabitur regnum coelorum. Et audientes decem, indignati sunt de duobus fratribus. Non contra matrem indignantur, sed ad filios referunt praesumptionem hujusmodi postulationis, quod quasi ignorantes mensuram sui, immodica cupiditate ad petendum regnum exarserint. Juxta quod Dominus quoque supra non petenti matri, sed lacentibus filiis respondit: Nescitis quid petatis. Ex qua Domini responsione, simul et decem apostolorum indignatione, datur intelligi, quod filii matrem instigaverint ad grandia petenda. Jesus autem vocavit eos ad se, et ait: Scitis quia principes gentium dominantur eorum, et qui majores sunt, potestatem (1251B)exercent in eos. Non ita erit inter vos, sed quicunque voluerit inter vos major fieri, sit minister vester. Et qui voluerit inter vos primus fieri, erit vester servus. Humilis et benignus magister, forma quoque omnium magistrorum, nec illos duos de immodica et irrationabili petitione, nec hos decem de indignatione et livore quem contra illos habebant, redarguit, sed tale ponit exemplum, quo manifeste doceat illum vere esse majorem, qui minorem se exhibuerit, illumque existere primum, qui fuerit servus omnium. Qui ergo voluerit patrem [parem] praevenire regnando, praeveniat et illum se humiliando. Vincat eum obsequio, quem vult vincere dignitate. Frustra igitur illi grandia quaerebant, frustra et isti de illorum insolenti desiderio indignantur, cum a (1251C)Domino doceantur, ad summae dignitatis culmen, non potentia, sed humilitate conscendere. Sicut filius hominis non venit ministrari, sed ministrare, et dare animam suam redemptionem pro multis. Proponit illis ex seipso discendae formam humilitatis, ut si docentis verba parvipenderent, imitarentur exempla. Non venit, inquit, Filius hominis ministrari, id est, ut ministraretur ei, sed ministrare. Si ego, inquit, qui cum sim Dei Filius et Deus, propter vos homo factus, non ad hoc in mundum veni, ut hominum obsequia vel ministeria mihi inquirerem, sed ut ipse potius vobis obsequerer, vobis ministrarem, quare vos homines ab hominibus, mortales a mortalibus, servitia superbia requiritis, non ut naturae (cui satis parva sufficiunt) necessitatibus subveniatis, sed (1251D)ut majores et celsiores caeteris appareatis? Attendant hoc ecclesiarum praepositi, et caveant; audiant a Domino, quia gentilis, non ecclesiasticae consuetudinis est, subjectis dominari, et super eos quibus praelati sunt, potestatis dominium exercere. Discant igitur boni magistri exemplo, non se fastu superbiae super minores extollere, sed potius illis se obtemperare, atque aequales in omnibus exhibere studeant, quatenus ab illo qui non venit ministrari, sed ministrare, coelestem mereantur consequi magistratum. Ministravit autem Dominus, quando in coena linteo se praecinxit, et omnium discipulorum pedes lavit. Ministravit etiam Dominus, cum in crucis altari se ipsum pro nostra redemptione Deo Patri (1252A)hostiam obtulit. Unde sequitur: Et dare animam suam redemptionem pro multis. Commendandum memoriae, quod non pro omnibus, sed pro multis se dicit animam ponere, pro his videlicet qui credere voluerint, pro his qui sunt de numero salvandorum, et ad vitam aeternam praedestinatorum. Tu autem.
HOMILIA LXXXV. IN FERIA QUINTA POST Reminiscere. In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis: Homo quidam erat dives qui induebatur purpura et bysso, etc. (Luc. XVI).
Homiliam require in prima Dominica post octavas Pentecostes.
HOMILIA LXXXVI. IN FERIA SEXTA POST Reminiscere. (1252B) In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis et turbis Judaeorum parabolam hanc: Homo quidam erat paterfamilias qui plantavit vineam, et sepem circumdedit ei, etc. (Matth. XXI).
Passurus pro salute hominum Dei Filius venit Hierusalem triumphali pompa, et ab exsultantibus turbis exceptus est, quo tali gloria inimicorum suorum animos ad suam necem maturandam amplius incitaret; ibique per quinque dies non cessavit docens populum, et propositis similitudinibus, Scribarum et Pharisaeorum scelera redarguens. Nam quia ipsi interrogaverant eum, cum eos de templo mirabili auctoritate ejiceret, in qua potestate ista facis? eique in sermone (1252C)laqueos tetenderant, cum simulata veneratione interrogabant, utrum liceret dare censum Caesari, an non: idcirco ipsi suis artibus superantur a Domino, et in parabolis audiunt, quod apertius audire non merebantur. Denique haec similitudo, Judaeorum invidiam quam contra salvatorem conceperant, et passionis ejus totum complectitur sacramentum. Homo iste paterfamilias, Deus omnipotens est, qui homines in mundo, quasi dominus suos famulos possidet in domo. Hic est ille paterfamilias, qui habuit duos filios, quique (secundum alterius loci parabolam) conduxit operarios in vineam suam, qui plantavit vineam, plebem videlicet Israeliticam, quam de omnibus gentibus in populum sibi peculiarem elegit. Haec est illa vinea, de qua Isaias in cantico locutus, (1252D)ad ultimum addidit: Vinea Domini sabaoth domus Israel est (Isa. V), de qua et Psalmista dicit: Vineam de Aegypto transtulisti, ejecisti gentes, et plantasti eam (Psal. LXXIX). Et sepem circumdedit ei, et fodit in ea torcular, et aedificavit turrim, et locavit eam agricolis. Per sepem vel murum urbis angelica praesidia designat. Sepem ergo vineae circumdedit, quia ex munimine murorum, et auxilio angelorum illam plebem vallavit. Torcular, altare: quia sicut in torculari uvae exprimuntur, ita in altari Deo hostiae immolantur. Haec sunt illa torcularia, quorum titulo tres Psalmi praenotantur, ita: In fine pro torcularibus. Aedificavit turrim, templum scilicet. Haec est illa turris, ad quam loquitur Micheas propheta, (1253A)dicens: Et tu turris gregis nebulosa filia Sion (Mich. IV). Locavit eam agricolis. Agricolas principes Judaeorum dicit, quibus Deus urbem templumque et universam simul plebem tradidit gubernandam. Et peregre profectus est. Profectus est peregre, non loci mutatione; nam quo potest recedere, qui per prophetam loquitur: Coelum et terram impleo (Jer. XXIII). Et alibi: Deus de prope ego sum, et non Deus de longe (Ibid.). Sed abiisse dicitur, liberum illis relinquendo arbitrium, utrum vellent operari in vinea, an non. Cum autem tempus fructuum appropinquasset. Tempus fructuum fuit, ex quo interfectis hostibus terram promissionis securi coeperunt incolere. Et pulchre non proventum, sed tempus fructuum dicit, quia nullus hujus vineae proventus, nullus protervi (1253B)populi exstitit boni operis fructus. Misit servos suos ad agricolas, ut acciperent fructus ejus. Et agricolae apprehensis servis ejus, alium ceciderunt, alium occiderunt, alium vero lapidaverunt. Servi qui primum ad agricolas missi sunt, Moyses legislator, et Aaron, et reliqui sacerdotes intelliguntur, qui per quadraginta annos continuos in deserto fructum legis quam illis Deus dederat, exigebant. Sed agricolae missos ad se servos occiderunt, flagellantes illos verberibus linguarum. Scriptum est enim: Irritaverunt Moysen in castris, Aaron sanctum Domini (Psal. CV). Et iterum: Vexatus est Moyses propter eos, quia exacerbaverunt spiritum ejus (Ibid.). De qua vinea quid ipse Moyses sentiat, in cantico Deuteronomii declarat, dicens: De vinea Sodomorum vinea eorum, et de suburbanis (1253C)Gomorrhae. Uva eorum uva fellis, et botrus amarissimus (Deut. XXXII). Notandum quod alius evangelista dicit, alium in capite percusserunt. Per hunc namque servum intelligitur David, quia et ipse servus patrisfamilias erat, qui eumdem populum ad superna desideria incitabat, jucundam psalmorum melodiam concinendo. Sed hunc in capite percusserunt, quia ipsum spiritualis musicae repertorem abjecerunt, dicentes: Non est nobis pars in David, neque haereditas in filio Isai (II Reg. XX). Nobile quoque regnum ejus ignobili tradiderunt, et religionem impietate mutaverunt. Sed ille hujus injuriae immemor, pro hac vinea hunc patremfamilias precabatur, dicens: Domine Deus virtutum convertere, respice de coelo et vide, et visita vineam istam (Psal. LXXIX). Iterum (1253D)misit alios servos plures prioribus. Per servos qui secundo loco missi sunt, choros prophetarum debemus accipere, qui suis oraculis populo subveniebant, et quae huic vineae imminerent praedicebant. Sed et hos similiter persecuti sunt, et occiderunt eos qui praenuntiabant de adventu Christi. Audiamus quid Isaias de hujus vineae sterilitate quaeratur: Ego te plantavi vineam electam, omne semen verum, quomodo conversa es in amaritudinem vitis alienae (Isaiae V). Fecerunt, inquit, illis similiter (Jer. II). Nam quosdam lapidaverunt, ut Ezechielem in Chaldaea, Jeremiam in Aegypto. Alios occiderunt, ut Naboth. Alios secuerunt; ut Isaiam. Nonnullos vecte ferreo perdiderunt, ut Amos. Et ostenditur hic patientia et sustentatio (1254A)Domini, qui crebro servos ad malos colonos direxit, quatenus ab illis conventi [conversi] poenitentiam agerent. Sed illi contemnentes, iram sibi in die irae thesaurizaverunt. Novissime autem misit ad eos filium suum, dicens: Verebuntur forsitan filium meum. Novissime, inquit, filium meum misi quia (ut ait Apostolus) quando venit plenitudo temporum, misit Deus filium suum factum ex muliere (Gal. IV). Non autem misit, ut de malis et poenae obnoxiis colonis sententiam judicialem ferret, sed adhuc post tanta scelera, post servorum suorum impias mortes, locum veniae misericorditer reservaret. Verebuntur filium meum. Quod quasi ambigens dicit, verebuntur forsitan filium meum, non ita est accipiendum, quod ignorans dixerit. Nam Deus qui cuncta singulariter et summe novit, ignorare (1254B)non potest. Sed dubitare dicitur, ut in nomine Filii potestas liberi arbitrii demonstretur. Agricolae autem videntes filium, dixerunt: Hic est haeres, venite, occidamus eum, et habebimus haereditatem ejus. Ex hoc loco manifestissime comprobatur, principes ipsos Judaeorum non per ignorantiam, sed per invidiam crucifixisse redemptorem. Noverunt enim eum esse Filium Dei, intelligebant hunc esse illum cui loquebatur Deus Pater, Postula a me, et dabo tibi gentes, haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal. II). Agnoscebant eum ad hoc venisse in mundum, ut omnes gentes ad fidem suam converteret, ideoque quasi consulentes sibi, dicebant: Ecce totus mundus post ipsum abiit: et si dimittimus eum sic, omnes credent in eum (Joan. XII). Haereditas autem (1254C)Filii, Ecclesia est, in cunctis ei data nationibus, quam non moriens Pater ei reliquit, sed ipse morte sua illam misericorditer acquisivit, atque a mortuis resurgendo, illam sub testamento vitae aeternae possedit. De qua Apostolus: Attendite, inquit, gregi, in quo vos posuit Christus regere Ecclesiam, quam acquisivit sanguine suo (Act. XX). Hanc haereditatem nequam coloni occiso haerede percipere cupiebant, quia ad hoc persequebantur Christum, ut fidem, quae per eum est, exstinguerent, et carnalem justitiam legis, justitiae evangelii praeferrent, atque omnibus gentibus imbuendis insererent. Et apprehensum, inquit, eum ejecerunt extra vineam, et occiderunt. Extra vineam vineae haeres occiditur, quia Christus extra (1254D)civitatem in loco qui dicitur Golgotha, id est Calvariae, crucifixus est. Unde Apostolus: Jesus autem ut sanctificaret per suum sanguinem populum, extra portam passus est (Heb. XIII). Sive ejecerunt eum extra vineam, et occiderunt quia prius per incredulitatem a suis eum cordibus expulerunt, ac sic crucis supplicio affecerunt. Hoc olim praesignabat quod Moyses in tabernaculo Dei, altare holocausti, in quo victimarum sanguis effundebatur, non intra tabernaculum, sed ad ostium posuit, innuens mystice, quia crucis ara extra portam Hierusalem erat erigenda, et Christus Dei Patris Filius non in domo Judaeorum, hoc est, in mentibus illorum recipiendus, sed foris esset immolandus. Quod autem Marcus evangelista mutato ordine dicit, et apprehendentes occiderunt eum, et ejecerunt (1255A)eum extra vineam (Matth. XII), pertinaciam infidelitatis illorum denotat, qui nec post ejus passionem et resurrectionem credere voluerunt, sed quasi cadaver inutile projecerunt, praedicatores verbi illius a suis finibus excludentes, et ad nationum populos transmittentes. Cum ergo venerit dominus vineae, quid faciet agricolis illis? Interrogat eos, non quod ignoret quid responsuri essent, sed ut eos propria eorum responsione condemnet. Aiunt illi: Malos male perdet, et vineam suam aliis locabit agricolis, qui reddant ei fructum temporibus suis. Veniens Dominus malos male perdidit, quia incredulos et crudeles sui homicidas, digna punivit ultione, locum, gentem, simul et regnum eis auferendo, et per omnes mundi terminos longe lateque disseminando. Locavit autem (1255B)vineam aliis agricolis, quia nobis Scripturarum mysteria, et suam cognitionem tribuit ea conditione, ut suis temporibus fructum reddamus, id est, noverimus quid unoquoque tempore nos loqui vel agere conveniat. Sed hoc quod illi dixerunt, quod scilicet malos male perderet, et vineam suam aliis locaret dominus, ipse divinitus procuratum prophetico ostendit exemplo, respondens: Nunquam legistis in scripturis: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli: A Domino factum est illud, et est mirabile in oculis nostris? Ipsos quos superius colonos vocaverat, nunc aedificantes appellat, quia principes et sacerdotes Judaeorum, subditam plebem ad offerendos justitiae fructus, quasi vineam excolere, ipsi etiam hanc ut Domino ad inhabitandum digna (1255C)fieret, quasi domum construere et exornare debuerunt. Nam et Apostolus huic sensui astipulatur, fidelibus loquens: Dei agricultura estis, Dei aedificatio estis (I Cor. III). Sed illi quasi mali coloni, fructum vineae reddere nolunt, et quasi mali cementarii, electum et pretiosum lapidem, vel in fundamento vel in angulo domus Dei ponendum, subtrahere, hoc est, fidem Christi auditoribus conabantur eripere. Ait ergo: Nunquam legistis in Scripturis: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli: A Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris? Ac si diceret: Quo modo implebitur haec prophetia, quae lapidem ab aedificantibus reprobatum, et in caput anguli factum dicit, nisi Christus a vobis reprobatus et occisus credituris gentibus praedicetur? (1255D)Ipse enim quasi lapis pretiosus (juxta quod Apostolus ait: Petra erat Christus [I Cor. X] ) in capite anguli factus est, quia Deus duos parietes, circumcisionis et praeputii, in sua fide copulavit, et unam Ecclesiam e duobus populis constituit. Ideo dico vobis, auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus. Regnum Dei hoc loco sanctae Scripturae intelligendae sunt; quas Dominus infidelibus Judaeis abstulit, et nobis tradidit, ut earum fructum faciamus. Ista est illa vinea quae quondam locata est agricolis, sed illi nomen tantum Scripturarum habuerunt, fructum vero illarum nullum consequi meruerunt. Et qui ceciderit super lapidem istum, confringetur: super quem vero ceciderit, conteret eum. (1256A)Multum enim distat inter eum, qui per fragilitatem aut ignorantiam peccando offendit Christum, et eum qui per superbiam negat Christum. Qui ergo credens in Christum peccat, super lapidem cadit et confringitur, sed non omnino conteritur, quia reservatur ad poenitentiam. Si vero quis negaverit Christum, cadet, id est, irruet super eum lapis iste, et ita conteret eum aeterno interitu, ut ne testa quidem remaneat, in qua parum aquae de fovea hauriatur. Potest et hoc dici, quod illi super lapidem cadebant, qui tunc eum per simplicitatem et ignorantiam contemnebant, et injuriis afficiebant, ideo conquassantur, non tamen penitus conteruntur. Qui vero illum scientes Dei Filium, per invidiam negabant, et contra suam conscientiam ejus opera Beelzebub assignabant, super hos (1256B)irruet lapis, et conteret eos sempiterna perditione, atque comminuet, ut sint impii sicut pulvis ante faciem venti. Et cum audissent principes Sacerdotum, et Pharisaei parabolas ejus, cognoverunt quia de ipsis diceret. Et quaerentes eum tenere, timuerunt turbas, quoniam sicut prophetam eum habebant. Principes Sacerdotum et Scribae propria redarguti conscientia, quaerebant interficere Dominum, quasi mentientem contra se. Sed haec agentes, probant vera esse quae dixerat. Ipse enim erat haeres, cujus mors injusta vindicanda erat a Patre. Ipsi vero erant nequam coloni, qui ab occidendo Filio Dei ad modicum quidem humano timore retardari poterant, donec hora ejus veniret, nunquam vero divino timore aut amore cohiberi voluerunt. Haec vero quae de hac parabola (1256C)super malitia Judaeorum exposuimus, morali intellectu ad unumquemque nostrum referre possumus. Cum enim alicui fidelium mysterium baptismi, quod operando exercere debeat, committitur, quasi ei vinea quam excolat locatur. Mittitur unus et alter servus, et tertius, qui fructus accipiant, cum legitur lex, prophetia et Psalmi, quorum monitis instructus, bonorum fructus operum reddere debeat. Sed servus contumeliis affectus ejicitur, cum sermo Dei vel contemnitur, vel etiam (quod gravius est) blasphematur. Insuper et haeredem quantum in se est occidit, qui immemor misericordiae Dei omnipotentis, ipsum filium Dei respuit, et spiritui sancto quo regeneratus est, contumeliam facit. Propter quod malis agricolis male perditis, datur alteri vinea, quia dono (1256D)gratiae quod ingratus sprevit, humilis quisque ditatur. Sed et hoc quod de illis in fine evangelii dictum est, quia quaerentes tenere Christum, timore turbarum praepediuntur, quotidie videmus agi in Ecclesia. Multi enim sunt in Ecclesia solo nomine fratres, qui in ecclesiasticae fidei et pacis unitatem, quam non diligunt, propter cohabitantium bonorum fratrum multitudinem, aut erubescunt, aut timent impugnare. Sed his, sicut Dominus ad Job loquitur, cum tempus fuerit, in altum alae erigentur (Job. XXXIX), quia nacta occasione, Ecclesiam persequi, et Christum cum Pharisaeis cruci addicere, et ostentui conantur habere. Pertimescere debemus ipsi qui loquimur, et cavere, ne exempla Pharisaeorum sequamur. Curemus sollicite, ne solo nomine (1257A)tantum simus Christiani, ne sub specie pietatis titulum subcelemus. Agamus Domino gratias, qui scripturam, in qua quondam Judaei florebant, illis pro irrevocabili malitia abstulit, et nobis pro sola misericordia largitus est. Veneremur eum, non sicut simplices turbae ut prophetam, sed ut Deum et Dominum prophetarum, salvatorem et redemptorem nostrum, qui vivit et regnat, etc.
HOMILIA LXXXVII. IN SABBATO POST Reminiscere. In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Homo quidam habuit duos filios, et dixit adolescentior ex illis patri, etc. (Luc. XV).
Scribis et Pharisaeis contra nostrae salutis auctorem murmurantibus, sicut requisita quae hanc praecedit sancti evangelii lectio declarat, proposuit Dominus (1257B)duas parabolas: alteram hominis de inventa ove perdita gaudentis, alteram mulieris super perdita et reperta drachma gratulabunde exsultantis, ostendens, in conclusione parabolae, quantum sit gaudium in coelo super conversis peccatoribus. Deinde dixit et hanc similitudinem, non solum suum de conversis peccatoribus gaudium demonstrans, verum etiam invidentium murmurationem reprehendens. Ait ergo: Homo quidam habuit duos filios. Homo iste, Deus omnipotens Pater intelligitur, qui duos habuit filios, quia ipse est genitor et creator duorum populorum. Et major Judaeos designat, qui in cultura unius Dei permanserunt; minor vero significat populos gentium, qui relicto Creatore, colendo creaturam, etiam ad ipsum Dei inimicum diabolum adorandum pervenerunt. (1257C)Et dixit adolescentior ex illis patri: Da mihi portionem substantiae quae me contingit. Et divisit illis substantiam. Substantia quae inter fratres divisa est, sensus rationalis homini a Deo attributus intelligitur. Nam vivere, intelligere, meminisse, ingenio aliquo praeminere, divini muneris substantia est. Quam substantiam tunc adolescentior filius a patre expetiit, cum homo in sua volens esse potestate, per liberum arbitrium se regere conatus est, sicque Dominum creatorem suum quaesivit superbus abjicere. Divisit ergo eis substantiam: quia fidelibus suae protectionis gratiam, quam vere desiderabant, impartiit; infidelibus vero naturalis tantum ingenii beneficium, quod sibi sufficere putabant, attribuit. Et non post multos dies congregatis omnibus, adolescentior filius (1257D)profectus est in regionem longinquam. Quod non post multos dies congregatis omnibus profectus est, designat quia non multo post institutionem humani generis visum est animae, ut bona sua per seipsam gubernaret, quae tamen per se ad bona opera facienda infirma et impotens est, nisi ejus qui eam dedit fulciatur auxilio. Et dissipavit substantiam suam, vivendo luxuriose. Vivendo luxuriose dicit, amando hanc vitam prodigam, quae pompis exterioribus spatiari gaudet, intus non metuit inanescere. Longe vero profectus est, non loci, sed animi mutatione. Quanto enim quis amplius delinquit, tanto longius a Dei conditoris sui gratia recedit. Et postquam omnia consummasset, facta est fames valida in regione illa. (1258A)Fames in longinqua regione, indigentiam significat verbi Dei. In regione longinqua, id est, in oblivione Conditoris. De qua Dominus per prophetam minatur: Mittam famem super terram, non famem panis, neque sitim aquae, sed audiendi verbi Dei (Amos, VIII). Et ipse coepit egere, et abiit, et adhaesit uni civium regionis illius. Merito egere coepit, qui thesauros divinae sapientiae et divitiarum coelestium dereliquit. Unus civium regionis illius, cui iste prodigus adhaesit, diabolus est, quem Dominus principem hujus mundi appellat, quia merito perversitatis suae terrenis concupiscentiis praepositus est. Et misit illum in villam suam, ut pasceret porcos. Villa carnalem concupiscentiam significat: de qua is, qui invitatus ad spirituales epulas ire excusat, dicens: Villam emi, et necesse habeo (1258B)exire, et videre illam (Luc. XIV). In villam quoque mitti, est cupiditatibus mundi subjugari. Porcos vero pascere, est ea quibus maligni spiritus delectantur operari: qui merito designantur per animal sordibus et coeno semper gaudens. Et cupiebat implere ventrem suum de siliquis quas manducabant porci. Siliqua genus est leguminis, follibus maximum et sonorum, sed granorum paucitate sterile, et pene vacuum. Ideoque per siliquas designantur doctrinae saeculares, sterili suavitate resonantes, in quibus laudes idolorum, id est, fabulae et carmina poetarum concrepant, quibus porci, id est daemones, delectantur. His prodigus iste saturari cupiebat, quia aliquid sordidum et quod ad beatam vitam pertineret, in talibus invenire volebat, nec poterat. Hoc est enim quod subjungitur: (1258C)Et nemo illi dabat. In se autem reversus, dixit: Quanti mercenarii in domo patris mei abundant panibus, ego autem hic fame pereo! In se, inquit, reversus. Unde iste reversus fuerat? Ab his nimirum quae foris per oblectamenta noxia illiciunt et seducunt, ad conscientiae interiora mentis intentione redierat. Quanti mercenarii in domo patris mei abundant panibus, ego autem hic fame pereo! Licet enim gentes in magna veri ignorantia, et errore cultus Dei versarentur, tamen praedicantibus apostolis coeperunt quodammodo resipiscere, verbi saturitate percepta revocari. Mercenarii autem sunt, qui intuitu supernae mercedis satagunt digna operari. Hi mercenarii in domo patris panibus abundant: quia tales in Ecclesia spiritualis gratiae reficiuntur alimoniis. At vero qui extra aedes hujus patris (1258D)familias positi sunt, fame verbi Dei pereunt, et ventrem siliquis implere cupiunt, quia, scientiam veritatis non habentes, beatam vitam in studiis inanis philosophiae requirunt. Sicut enim panis qui cor hominis confirmat, verbo Dei merito comparatur, ita siliqua (quae foris nitida, intus vacua est, nec reficit ventrem, sed onerat) saeculari scientiae comparatur, quae sermone sonoro utilitate vacua est. Surgam, inquit, quia pessime me jacere sentio. Ibo ad patrem meum, a quo longe recessi. Ad patrem, inquit, ibo, quia sub porcorum principe miserabili egestate tabesco. Et quam pium et misericordem noverat patrem, qui quanquam offensus, quanquam magnis sceleribus irritatus non dedignatur patris (1259A)audire vocabulum? Pater, inquit, peccavi in coelum, hoc est, in angelis et in sanctis animabus, quae sunt pedes Dei. Anima, inquit, justi, sedes sapientiae. Et Dominus dicit: Coelum mihi sedes est (Isa. LXVI). Addidit: Et coram te, hoc est, in ipso interioris conscientiae secreto, quod Dei solius oculi penetrare possunt. Et jam non sum dignus vocari filius tuus, fac me sicut unum ex mercenariis tuis. Meminit se esse filium, et pio affectu cuncta quae patris sunt, sua non esse ambigit, sed prioris ignorantiae memor, ad haec nequaquam aspirare praesumit. Ideoque sicut mercenarium se fieri poscit, pro mercede, non pro haereditate servitutis [serviturus], fac me, inquiens, sicut unum ex mercenariis tuis. Verum ne hoc quidem nisi paterna dignatione promereri posse testatur. (1259B)Quapropter taceant Pelagiani, qui ore temerario garriunt hominem sua virtute sine Dei adjutorio posse salvari, cum apertissime dicat Veritas: Sine me nihil potestis facere (Joan. XV). Et surgens, venit ad patrem suum. Ad patrem venire, est ad Ecclesiae societatem per fidem accedere, ubi est legitima et fructuosa peccatorum confessio. Cum autem adhuc longe esset, hoc est, cum nondum adhuc Deum intelligeret, sed jam pia devotione quaereret, vidit illum pater, hoc est, misertus est illius. Videre namque Dei, misereri est, sicut et de Petro scriptum est: Respexit Dominus Petrum (Luc. XXII). Et misericordia motus est; et accurrens, cecidit super collum ejus, et osculatus est eum. Revertenti filio pater occurrit, quia Deus semper fuit cum unigenito Filio. Et licet (1259C)solus Filius pro nostra salute carnem assumpserit, tamen in eo Deus Pater semper mansit, et cum eo ad hanc nostram peregrinationem descendit. Apostolus enim dicit: Deus erat in Christo, mundum reconcilians sibi (II Cor. V). Hinc ipse Salvator ait: Qui me misit, mecum est, et non dereliquit me solum (Joan. VIII). Et alibi: Pater in me manens, ipse facit opera (Joan. XIV). Et cecidit, inquit, super collum ejus, et osculatus est eum. Super collum filii cadere, est in amplexus ejus brachium inclinare. Deus ergo Pater super redeuntis Filii collum cecidit, quia brachium suum, hoc est, verbum suum ad haec mundi infima immensa misericordia fudit. Osculatus est enim eum, videlidet ad spem veniae peccatorum verbo (1259D)gratiae reduxit, cum per Filium diceret: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. IV). Dixitque filius ad patrem: Pater, peccavi in coelum, et coram te, jam non sum dignus vocari filius tuus. Postquam ad patrem reversus est, hoc est, in Ecclesia jam positus, incipit peccata confiteri, sed non dicit omnia quae se dicturum supra promiserat. Dixit enim: Jam non sum dignus vocari filius tuus, sed non addidit quae superius se dicturum meditabatur, Fac me sicut unum ex mercenariis tuis. Cum enim adhuc longe esset, et patrem non haberet, cupiebat ut mercenarius esset. At postquam patris osculo meruit honorari generosissime, jam dedignatur mercenarius esse. Multam namque intelligit distantiam esse inter servum, mercenarium, et filium; (1260A)servus namque est, qui metu poenarum gehennae, vel legum mundanarum formidine, a vitiis abstinet; mercenarius vero est, qui spe ac desiderio regni coelestis bona agit; filius vero est, qui affectu boni et virtutum amore, delectabiliter Deo per charitatem famulatur. Quam summam et perfectionem omnium virtutum Apostolus commemorat, dicens: Nunc autem manet fides, spes, charitas, tria haec: major autem horum est charitas (I Cor. XIII). Ergo prodigus iste primo quasi servus ad se reversus, dirae famis coepit supplicia formidare. Mox reverti volens ad patrem, de statu mercenarii coepit cogitare. Postquam vero occurrens pater amplexatus est eum et osculatus, oblitus statum servi, oblitus et mercedem mercenarii, sola jam de haereditate coepit (1260B)sollicitus esse filius patris. Dixit autem pater ad servos suos: Cito proferte stolam primam, et induite eum. Stola prima beata vestis est innocentiae, quam protoplastus Adam, bene a Deo conditus accepit, sed a diabolo male deceptus amisit. Unde et post culpam praevaricationis, primi homines cognoverunt se esse nudos, et, amissa immortalitatis gloria, pellium mortalium acceperunt indumentum. Servi quibus hoc praecipitur, sunt sancti praedicatores, qui protutulerunt primam stolam, quando homines Deo reconciliatos praedicabant esse tanta gratia sublimandos, ut non solum cives angelorum, sed etiam haeredes Dei, et cohaeredes fierent Christi. Et date annulum in manus ejus. Annulo solet res secreta signari. Per annulum ergo signaculum fidei debemus accipere, (1260C)quo cuncta Dei promissa, in fidelium cordibus confirmantur. Annulo etiam sponsa nuptiali fide pignoratur: idcirco per annulum intelligitur pignus nuptiarum Christi et Ecclesiae. Annulum ergo prodigus filius accepit, cum per fidem Christus Ecclesiam ex gentibus sibi associavit. Et bene in manu datur annulus, ut opera fidem astruant, et ipsa opera confirmentur. Dantur et calceamenta in pedes. Per calceamenta, officium evangelizandi signatur. Scriptum est enim: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem, praedicantium bona (Rom. X)! Ut Apostolus: Calceati, inquit, pedes in praeparationem evangelii (Ephes. VI). Ergo filio ad patris pietatem reverso, manus et pedes ornantur. Manus quidem, (1260D)ut quique fideles recte vivamus; pedes vero, ut piis sanctorum moniti exemplis, ad aeterna gaudia properemus. Et adducite vitulum saginatum, et occidite. Vitulus saginatus, ipse est Filius Dei, Dominus Jesus Christus. Qui bene vitulus saginatus dicitur, quia caro ejus spirituali pinguedine et virtute fertili optima est, adeo ut sola suffecerit ad totius mundi tollenda peccata. Adducere autem vitulum praecepit et occidere, mortem ejus per apostolos significans praedicari. Quasi enim recens vitulus iste occiditur, cum ab unoquoque occisus creditur. Tunc comeditur, cum sacramentum passionis ejus casto corpore et munda mente percipitur. Et manducemus et epulemur, quia hic filius meus mortuus erat, et revixit: perierat, et inventus est. Intuendum quod pluraliter (1261A)dicit, Manducemus et epulemur. Quod enim sacra carne hujus sancti vituli non solum ille qui mortuus revixerat, perditus et inventus fuerat, verum pater et servi illius epulati sunt, ostenditur quia laetitia Patris est nostra salus, et illius gaudium est nostrorum remissio peccatorum; nec solum Patris, et Filii, sed et Spiritus sancti, quia sanctae Trinitatis una est operatio, unum gaudium, unaque dilectio. Hoc praesignabat olim, quod Abraham, tribus angelis hospitio receptis, vitulum tenerrimum et optimum legitur occidisse, et eis apposuisse, quia immolata pro nostra redemptione caro Christi, totius Trinitatis est laetitia. Et coeperunt epulari. Epulae istae nunc in Ecclesia per totum orbem dilatatae celebrantur. Quotidie enim in sancta Ecclesia vitulus iste sacerrimus (1261B)Deo Patri per sacerdotes offertur, et in vitam percipientes pascit aeternam, quia cum quotidie immolatur, semper integer permanet, et immaculatus, et vivus. Erat vero filius senior in agro. Filius senior populus Judaeorum est, qui prius habuit cognitionem Dei, quique a Deo per prophetam primogenitus appellatus est filius; qui quamvis longe a patre non discessisset, non tamen domi, sed in agro erat, quia idem populus neque cultum Creatoris ex toto propter idola deseruit, nec legis sibi datae interiora mysteria penetravit, sed superficie tantum litterae delectatus, exteriora, id est, terrena tantum operari noverat: unde et ei terrena per prophetam Domino dicente promittebantur: Si volueritis, et audieritis me, bona terrae comedetis (Isa. I). Et cum veniret et (1261C)appropinquaret domui, audivit symphoniam et chorum. Saepe contingit, ut aliquis diligens et studiosus doctor Judaeorum, legis arcana scrutari incipiat, cumque ex eisdem Scripturis libertatem Ecclesiae percipit, laborem servilis operis, cui litteram legis observando intentus erat, perhorrescit. Hoc est enim quasi de agro recedere, et domui appropinquare. Audit symphoniam et chorum, hoc est, praedicatores sancto Spiritu plenos, consonis vocibus intelligit praedicare. Denique et Apostolus: Obsecro vos, inquit, ut idipsum dicatis omnes (I Cor. I). Et vocavit unum de servis, et interrogavit eum quaenam haec essent. Vocat unum de servis, cum sumit in manibus ad legendum aliquem ex prophetis, qui sunt veri servi hujus patrisfamilias. Et sollicitus investigans, quasi requirit qua (1261D)de causa jucunda Ecclesiae festa sunt, quibus se videt minime interesse. Ideoque ei respondet: Frater tuus venit, et occidit pater tuus vitulum saginatum. Quod est aperte dicere: Gentilis populus Deum eatenus ignorans, qui per errorem longe a Deo recesserat, nunc ex omnibus mundi partibus, ab extremis quoque terrarum finibus ad eum convertitur, et pro ejus salute tanta exsultatione novum Deo canticum cantat. Propter quem etiam occisus est vitulus ille pinguissimus, cui per Psalmistam dicitur: Holocaustum tuum pingue fiat (Psal. XVI). Indignatus est autem, et nolebat intrare. Obstinato adhuc animo Judaei foris sunt, et nolunt fidem Ecclesiae intrare. Pater ergo illius egressus, coepit rogare illum. Novissimo (1262A)saeculi tempore implebitur vocatio Judaeorum, quia credituri sunt ad praedicationem Eliae et Enoch. Hanc ergo apertam Judaeorum vocationem, egressum patris vocat: tunc enim quodammodo egredietur, et rogabit eum, ut ingressa jam gentium plenitudine, quasi minore filio omnis etiam Israel salvus fiat, cui ex maxima parte contigit caecitas infidelitatis. At ille respondens, dixit patri suo: Ecce tot annis servivi tibi, et nunquam mandatum tuum praeterivi. Cum frequentissime legamus, illum populum contra mandatum Domini idola coluisse, quid est quod nunc dicit, nunquam mandatum tuum praeterivi? Sed hoc non de omnibus Israelitis, sed particulariter de quibusdam accipiendum est, de his scilicet tantum, qui semper Deum coluerunt, et nunquam ad idola (1262B)confluxerunt. Hi tales quamvis in terrenis tantum delectarentur, quasi in agro essent, ipsa tamen bona terrena, a solo Deo sperabant accipere. Quod et testimonio ipsius fratris confirmatur, cum respondit in sequentibus: Et nunquam dedisti mihi haedum, ut cum amicis meis epularer. Haedus animal stolidum est, et in Scripturis divinis peccatoris figuram tenere solet. Sed hoc loco, haedi nomine Christum debemus intelligere, quem ille populus in similitudine carnis peccati venisse conspiciens, peccatorem esse existimavit. Unde et caeco illuminato dixerunt: Nos scimus quia hic homo peccator est (Joan. IX). Et alibi Samaritanum eum esse, et daemonium habere blasphemant (Joan. VIII). Nec mirum videri debet, si hic per haedum Christum figuratum dicimus, (1262C)cum et in lege hoc nomine legatur appellatus; ait enim: Non coques haedum in lacte matris suae (Exod. XXIII). Quod ergo dicit, Non dedisti mihi haedum, tale est ac si dicat: Illum qui haedus mihi videbatur. Nam quia Christum profanatorem legis, et violatorem sabbati dicebant, idcirco epulis ejus jucundari non meruerunt. Quod vero sequitur, Ut cum amicis meis epularer, ex principum persona accipiendum est, qui cum amicis, id est, reliqua plebe epulari volebant. Non dedisti mihi haedum, id est, hac de causa illum mihi subtrahis, quia haedus mihi videbatur. Potest et ex persona populi Hierosolymitani dictum intelligi, cum caeteris populis Juda. Sed postquam filius tuus, hic qui devoravit substantiam suam cum meretricibus, venit, occidisti illi vitulum (1262D)saginatum. Meretrices cum quibus substantiam suam devorasse dicitur, superstitiones gentilium et nefanda figmenta sunt, in quibus naturale totum ingenium expanderunt [expenderunt]: et relicto Deo, quem virum animae habere debuerunt, cum turba daemonum turpissima cupiditate fornicati sunt. At pater dixit: Fili, tu semper mecum es. Non redarguit quasi mentientem, sed ejus perseverantiam in suo obsequio comprobans, ad collaetandum sibi, simulque cum filio epulandum invitat. Et omnia mea tua sunt. Ad Patrem loquens quodam loco Filius, dicit: Et omnia tua mea sunt, et omnia mea tua sunt (Joan. XVII). Ecce hoc simillimum huic sonare videtur: Et omnia mea tua sunt. Sed distincte et multum dissimiliter: (1263A)omnia quae Patris sunt, habet is qui per naturam est Filius Dei, principalius quam hi quos gratia fecit filios Dei. Illius enim sunt omnia Patris per naturam, istorum per donatam Dei clementiam. Ille sicut unicus omnia habet potestate, isti sicut adoptati concessa divinitus pietate. Ille habet omnia per id quod de Deo Deus Patri aequalis natus est, isti per hoc quod ex Deo renati sunt. Sane cum dicitur, Omnia mea tua sunt, non sic accipiendum est quasi non sint et sua. Nam in terrena haereditate quaedam sunt angustiae, nec potest major frater habere omnia, si minor etiam partem habuerit. Sed in spiritualium et coelestium bonorum haereditate, sic a perfectis et immortalibus filiis omnia possidentur, ut et singula sint omnium, et omnia singulorum, operante in (1263B)omnibus charitate, quae nil cum angustia novit possidere. Quam Psalmista magna laude sublimans, ait: Omnis consummationis vidi finem, latum mandatum tuum nimis (Psal. CXVIII). Huic igitur efficacissime studeamus, per hanc mutatis profectibus congaudere discamus. Diligamus id quod est supra nos tota anima, tota mente, tota virtute. Diligamus quod est intra nos, id est, interiorem nostrum hominem, animam videlicet nostram, eamque subdere Deo semper curemus. Diligamus quod est juxta nos, id est, proximum sicut nosipsos. Diligamus quod est infra nos, carnem videlicet nostram, ut ejus illicitos appetitus frangamus, eamque spiritui obtemperare cogamus. Christum sedulo poscentes, ut spiritum, animam, simulque corpus, sine querela in suo sibi (1263C)adventu custodiat, Deus et Dominus noster, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA LXXXVIII. IN DOMINICA TERTIA QUADRAGESIMAE.(Ex Opp. beati Leonis Magni papae.) Praedicaturus vobis, dilectissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tom. I, Patrologiae LIV, col. 275.
HOMILIA LXXXIX. DE EADEM DOMINICA.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri. In illo tempore erat Jesus ejiciens daemonium, et illud erat mutum. Et cum ejecisset daemonium, locutus est (1263D)mutus, et admiratae sunt turbae, etc. (Luc. XI).
Daemoniacus iste, etc. Reliqua videsis apud ven. Bedam, Operum ejus tom. V, Patrologiae XCIV, col. 380.
HOMILIA XC. IN COMMEMORATIONE BEATISSIMAE VIRGINIS MARIAE, DE EVANGELIO: Extollens vocem quaedam mulier. (Ex eodem.) Factum est autem cum haec diceret, extollens vocem quaedam mulier, etc. (Luc. XI).
Magnae devotionis, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, tomo ut supra, col. 421.
HOMILIA XCI. IN FERIA SECUNDA POST Oculi. In illo tempore dixerunt Pharisaei ad Jesum: (1264A)Quanta audivimus facta in Capharnaum, fac et hic in patria tua, etc. (Luc. IV).
Refert superius evangelista, etc. Reliqua videsis apud venerabilem Bedam, Operum ejus tomo ut supra, col. 383.
HOMILIA XCII. IN FERIA TERTIA POST Oculi. In illo tempore respiciens Jesus in discipulos suos, dixit Simoni Petro: Si peccaverit in te frater tuus, etc. (Matth. XVIII).
Tota haec sancti Evangelii lectio moralibus nos praeceptis instruit, et qualiter erga eos qui in nos delinquunt facere debeamus, satis necessaria admonitione ostendit. Ideoque tanto propensius est audienda, (1264B)tantoque studiosius addiscenda, quanto constat quod sine hujus doctrina illibatae charitatis vinculum, quo status Ecclesiae continetur, solidum atque indiruptum servari non potest. Ait ergo Dominus ad discipulos, ad habendam cum fratribus pacem erudiens: Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum solum. Notandum vero prius est quod si in nos frater peccaverit, et qualibet causa animum nostrum laeserit, dimittendi nobis conceditur potestas, imo ingeritur necessitas: quia aliter nobis nostra scimus debita non relaxari, nisi et nos debitoribus nostris dimiserimus. Si vero quis in Deum peccaverit, non est arbitrii nostri, sed solius est dimittere Dei. Scriptum est enim: Si peccaverit vir in virum, placari ei potest Deus: si autem in (1264C)Deum peccaverit, quis orabit pro eo (I Reg. II)? Sed nos ordine converso, in ulciscenda Dei injuria, laetali pietate torpemus, in nostris vero contumeliis odia exercemus. Prius tamen corripiendus est qui in nos peccat, seorsum, ne putet non esse peccatum quod facit, sicque, amissa semel verecundia, in peccato permanere velit. Et si quidem nos audierit, lucrifacimus animam ejus: quia per illius salutem nobis quoque datur remissio peccatorum Jacobo apostolo dicente: Qui converti fecerit peccatorem ab errore viae suae, salvabit animam ejus a morte, et operiet multitudinem peccatorum (Jacob. V). Ergo docet quo ordine scandala vitare possimus, videlicet si neque ipsi aliquem laedimus, si peccantem zelo justitiae corripimus, si poenitenti viscera pietatis toto corde pandimus. (1264D)Cum ergo fratrem delinquentem corripimus, si nos non audierit, adhibendi sunt fratres unus aut duo, ut qui ab uno corrigi non potuit, a pluribus corrigatur, vel eorum testimonio convincatur. Porro si nec illos audierit, tunc Ecclesiae dicere praecipimur, ut ab omnibus detestetur et dijudicetur, quatenus, si noluit pudore corrigi, saltem corrigatur multorum opprobriis. Si autem nec Ecclesiam audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Ethnos Graeco sermone gens dicitur; inde ethnicus, id est gentilis, derivatur: qui sic permanet ut natus est, et non est in Christo renatus. Publicani vero sunt qui publice peccant, vel qui publicis negotiis inserviunt per fraudes ac furta et scelerata perjuria. Sane cum incorrigibilem fratrem sicut ethnicum et publicanum dicit habendum, (1265A)ostendit gravioris criminis esse reum, qui sub specie fidelis opera agit infidelium, quam eum qui aperte infidelis et publicanus existit. Sed et hic caute attendendum, quod non passim aut leviter, sed obedienti et poenitentiam commissi sui agenti, ac veniam petenti fratri dimittere jubemur. Unius enim sceleris rei tenentur apud Deum, et is qui peccantem videns fratrem, corrigere noluerit, sed negligens, parvipenderit, atque ille qui fratri poenitentiam agenti dimittere noluerit. Nam Dominus cum dixisset, Si peccaverit frater tuus, corripe, statim subjunxit: Si dixerit, poenitet me, dimitte. Igitur largienda est venia post increpationem, scilicet illi qui poenitentiam egerit et se ab errore converterit: quia nec difficilis venia, nec remissa debet esse indulgentia: (1265B)Amen dico vobis, quaecunque ligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo. Quia dixerat, durum et impoenitentem fratrem ut ethnicum et publicanum habendum, ne aliquis ita vecors et desperatione pestifera contemptor existeret, ut tacitus apud se loqueretur: Si me despicis, et ego te despiciam; si me honoras, utique mea sententia honoraberis: idcirco Dominus apostolis potestatem ligandi tribuit et solvendi, ut hi qui condemnantur, sciant humanam sententiam divina firmari, et quod fuerit ligatum in terra, ligari nihilominus in coelo. Haec vero potestas specialiter sanctis Ecclesiae episcopis collata est, generaliter vero omni Ecclesiae data creditur. Nam quod et Dominus alibi beato Petro hanc potestatem ligandi atque solvendi dedit, utique in Petro, qui (1265C)typum gerebat Ecclesiae, omnibus fidelibus hoc concessisse non dubitatur: Iterum dico vobis quia si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re quamcunque petierint, fiet illis a Patre meo, qui est in coelis. Magnam fidelibus auctoritatem et fiduciam tribuit, et e contrario magnum contemptoribus metum incutit, dicens a Patre Deo in coelis fieri quidquid duorum consensu super terram fuerit constitutum. Et hoc primo ad concordiam nos provocat, quo sollicitius festinemus ad pacem, cum se dicit inter duos vel tres aliquid statuentes medium fore. Nam sequitur: Ubi enim fuerint duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. In medio, inquit, sum eorum, ut vel recipiam humilem poenitentem, vel projiciam superbum et contumacem. Et quidquid illi judicando (1265D)ad hominum salutem agunt in terra, meo desuper judicio roboratur in coelo. Spiritualiter vero illud dicere possumus quia ubi spiritus, anima et corpus consenserint, nec bellum inter se discordantium habuerint voluntatum, carne adversus spiritum, et e converso spiritu adversus carnem concupiscente, de omni re quam petierint a Patre, impetrare possint. Nec dubitandum justam et acceptam esse Deo petitionem, ubi ea vult caro quae spiritus. Tunc accedens Petrus ad eum, dixit: Domine, quoties peccabit in me frater meus, et dimittam ei? usque septies? Dixit illi Jesus: Non dico tibi usque septies, sed usque septuagies septies. Superioribus verbis Domini provocatus apostolus Petrus, solita sibi fiducia accedens, interrogavit (1266A)quoties deberet in se peccanti dimittere, an ne usque septies? Cui respondit Dominus: Non solum usque septies, sed usque septuagies septies, id est, quadringentis nonaginta vicibus, si toties in die peccare contigerit. Impossibile est enim quadringentis nonaginta vicibus in fratrem posse delinquere. Et haec multiplicatio secundum beatum Hieronymum facta est. Caeterum beatus Augustinus docet hunc numerum simpliciter et non multipliciter accipiendum, idcirco quod totus per adverbium fit. Ars enim arithmetica docet, ut numerus aliquis si per solum fiat adverbium, vel per solum nomen, non multiplicetur; si vero ex nomine simul et adverbio, ut verbi gratia: septies septuaginta, vel conversim septuagies septem, possunt multiplicari. Quod ergo dicit septuagies (1266B)septem, LXXVII vicibus idem doctor intelligitur. sed jam veniendum est ad mysterium. Neque enim ab re esse potest quod Dominus hunc alium et alium numerum in relaxandis fratrum erratibus constituere voluit. Constat enim ex septenario et undenario: nam sive septies undecim, sive undecies septem dicamus, septuaginta septem perficiemus. Et septenarius quidem numerus est numerus sacratissimus ex donis septiformis Spiritus. Undenarius vero numerus figuram tenet omnis peccati; in undenario namque transgressio est denarii. Et nos cum peccamus, decalogum profecto praeceptorum Dei transgredimur. Hinc est quod in tabernaculo Dei undecim saga cilicina fuisse memorantur (Exod. XX): cilicium namque habitum poenitentium et pro peccatis moerentium (1266C)designat. In tabernaculo ergo Dei undecim saga cilicina fieri jussa sunt, quia sancta Ecclesia non solum ex justis et immaculatis, verum etiam ex peccatoribus poenitentibus et conversis existit. Hujus numeri sacramentum Petrus apostolus agnoscens, Juda perdito, noluit apostolos in undenario numero permanere, sed, electo Matthia, duodenariam summam curavit supplere. Septuagies septies ergo Dominus praecepit, ut ostendat quia quoties et quoties aliquis peccaverit, toties et toties ei dimittere, et nunquam dimittendo cessare debemus. Quod enim per hunc numerum peccatorum significatur remissio, illud quoque manifestat, quod beatus Lucas catalogum Dominicae generationis septuaginta septem generationibus terminavit, incipiens a Joseph, et usque (1266D)ad ipsum Deum conditorem perveniens. Quia enim Dei Filius ad solvenda mundi peccata veniebat, ideo jure ejus incarnatio septuaginta septem generationibus texitur, et hoc ascendendo. Quia videlicet Filii Dei incarnatio nostra fuit exaltatio; et unde ille descendit, inde nostra abjectio ascendere meruit. Quod vero hic numerus ex septenario et undenario multiplicatus exsurgit, significat quia omnis peccatorum remissio per gratiam Spiritus sancti fit, cujus donis privari merentur quicunque fratribus in se peccantibus dimittere noluerint. Sane aliter fratri poenitenti, aliter praecipimur inimico persequenti veniam dare. Huic namque dimittendum est, accepta remissione peccati, quo nos insontes laesit, ut socia dehinc nobis (1267A)charitate communicet; illi vero, ut cum malum vult, nobis autem facit, nos illi semper bonum velimus, et si possumus, etiam faciamus. Non enim illis quandiu in malo perseverant, peccati sui veniam dare possumus, licet velimus. Habemus hinc duo convenientissima exempla: Joseph namque, fratribus suis salubriter castigatis, benevole ignovit (Gen. XLV). David vero (II Reg. I) persecutoribus suis poenitentibus, et in malitia perdurantibus, quamvis eos fleverit, veniam tamen illis praestare non potuit. Haec ergo praecepta tenendae charitatis, quae a Christo, qui est auctor pacis, audivimus, sedulo operari curemus. Ne gravemur dimittere minima, cum sciamus nobis innumerabilia peccatorum in baptismo dimissa. Sed et quotidie delinquentes, quotidianam (1267B)a Domino veniam postulemus. Exemplo namque suo nos ipse ad facilitatem indulgentiae provocat, qui totius mundi peccata non solum dimittere, verum etiam proprio ore dignatus est expiare, Jesus Christus Dominus noster, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus in omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA XCIII. IN FERIA QUARTA POST Oculi. In illo tempore, accesserunt ad Jesum scribae et Pharisaei, dicentes: Quare discipuli tui transgrediuntur traditiones seniorum? etc. (Matth. XV).
Quia Dei Filius pro salute omnium in mundum venerat, ideo loca singula citis gressibus percurrebat, (1267C)ut omnibus prodesset, universis succurreret, postremo cunctorum in communi saluti consuleret. Denique, ut superius evangelista loquitur, venit Dominus cum discipulis in terram Gerazenorum, ut illis quoque optatum levamen sua visitatione ferret: ibique Pharisaei justitiae inimici eum persecuti sunt, non studio discendae veritatis, sed causa perstruendae falsitatis. Nam, sicut lectum est, Accesserunt ad Jesum scribae et Pharisaei dicentes: Quare discipuli tui transgrediuntur traditiones seniorum? Non enim lavant manus suas cum panem manducant. Quam vera est confessio Domini, qua superius Deum Patrem laudans, dixerat: Abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis (Matth. XI). Ecce Gerazeni, (1267D)qui minus docti erant, ad Dominum veniunt, infirmos suos secum deferunt, remedia salutis sibi suisque tactu saltem fimbriae Domini requirunt. Atque ideo cupitae salutis remedia plena, id fide promerente consequuntur. At vero scribae et Pharisaei, qui populi doctores esse debuerant, non ad audiendum verbum, non ad aliquam animae vel corporis capiendam medelam, sed ad movendas quaestionum pugnas conveniunt: eosque de non lotis manibus vituperare laborant, in quibus nil immunditiae sordidantis reperire valebant. Revera enim seipsos magis culpare debuerant, qui, lotas aqua manus habentes, conscientiam livore pollutam gestabant. Quare, inquiunt, discipuli tui transgrediuntur praecepta seniorum? Stupenda dementia! eum qui est Filius Dei, (1268A)reprehendunt, cum hominum traditiones non servet. Non enim, aiunt, lavant manus suas cum panem manducant. Proprium et quodammodo consuetudinarium erat Judaeis crebro manus lavare, et aliquando totum corpus, maxime si contigisset eos cum quolibet gentilium loqui. Sed jam videamus qua sententia Veritatis revincuntur filii falsitatis. Ait illis: Quare et vos transgredimini praeceptum Dei propter traditionem vestram? Ac si diceret: Cum vos praecepta Dei propter traditionem hominum negligitis, quare discipulos meos reprehenditis, quod seniorum traditiones parvipendant, et divina jussa custodiant? Nam Deus dixit: Honora patrem tuum et matrem. Et qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur (Exod. XX). Honor in sacro eloquio dupliciter accipitur, videlicet non solum (1268B)in salutando et conquiniscendo, sed etiam in eleemosyna et rerum necessariarum collatione. Hinc Apostolus dicit: Presbyteri duplici honore digni habeantur, ut non solum illis officium venerationis deferatur, verum etiam opportuna subsidia ministrentur (I Tim. V). Vos autem dicitis: Quicunque dixerit patri vel matri, Munus quodcunque est ex me, tibi proderit, et non honorificabit patrem aut matrem suam: et irritum fecistis mandatum Dei propter traditionem vestram. Universorum conditor et parens Deus, imbecillitates vel aetates parentum considerans, in lege praeceperat ut filii parentes honorarent, et eis vitae necessaria ministrarent. Hanc providentiam legis Dei scribae et Pharisaei subvertentes, et impietatem pro pietate inducentes, docebant pessimos filios, ut quae (1268C)in usus pauperum et parentum erant deputanda Deo offerrent: et ita fiebat ut liberorum oblatio sub occasione templi in lucra cederet sacerdotum. Ipsi etiam parentes, ea quae sciebant a filiis Deo consecrata, ne sacrilegium committerent, tangere nolebant, ac per hoc egestate et fame afficiebantur. Cum igitur pater indigens et imbecillis a filio aliquid exposceret, respondebat ei doctus a magistris iniquitatis: O pater, noli contristari, sed patienter necessitatis hujus penurias perferre stude, quia munus quod est ex me oblatum Deo, tibi proderit, si non corporaliter, at certe spiritualiter. Potest et hunc sub interrogatione habere sensum: O pater, munus quod ex me est, tibi proderit? Ac si diceret: Exigis ut (1268D)donum quod oblaturus eram Deo, in tuos usus consumam, et hoc tibi proderit. Dicebant hoc scribae et Pharisaei, ut parentes miseri timerent accipere quod oblatum videbant, et eligerent magis inopem vitam ducere, quam Deo consecratum contingere. Hypocritae, bene prophetavit de vobis Isaias, dicens: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me (Isa. XXIX). Providens propheta Isaias Judaeorum simulationem, quod contra Evangelii praedicationem venturi et Christo repugnaturi essent, bene de istis prophetavit; non quod hoc quod de illis dicebatur bonum esset, sed quia ipsa sancta prophetia optime eorum moribus conveniret. Ait ergo ex persona Domini: Populus hic labiis me honorat. Judaei Deum labiis honorabant, cum legem ab eo datam scrutarentur, (1269A)psalmos etiam et divinos hymnos modularentur. Sed cor eorum longe erat ab eo, quia semper in malum proni ferebantur cordibus idola colentes, de quibus scriptum erat quod reversi sunt cordibus in Aegyptum. Honorabant labiis Deum, quando ad Christum subdola fraude dicebant: Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces (Matth. XXII). Sed cor eorum longe erat ab eo, quia idcirco loquebantur ista, ut possent eum Caesaris tradere potestati. Hoc enim signavit evangelista cum praemisit, quia abeuntes Pharisaei consilium inierunt ut caperent Jesum in sermone. Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum. In vanum illum labiis et lingua colebant, quorum corda aversa erant, qui cum caeteris Dei cultoribus mercedem exspectare (1269B)non poterant, ipso Domino alibi dicente: Non omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum coelorum (Matth. VII). Doctrinas vero et mandata hominum docebant, quia praecepta Dei negligentes, suas (ut supra ostensum est) traditiones statuere volebant. Et convocatis ad se turbis, dixit eis: Audite et intelligite: non quod intrat in os, coinquinat hominem, sed quod exit de ore. Hoc verbum quod est communicat, sanctarum Scripturarum est proprium. Siquidem Judaei, qui se populum et partem Dei esse jactant, communes cibos vocabant, quibus in communi omnes homines utuntur, praeter ipsos Judaeos, sicut et lepores, ostreae, suilla caro, et hujusmodi animantia, a quibus praeceptum est abstinere. Commune (1269C)ergo illud vocabant, quod caeteris hominibus ad utendum patet et non est de sorte Dei, atque ideo immundum. Inde et hoc verbum quod est communicare, pro polluere et coinquinare ponitur apud eos, translatores posuerunt, coinquinat. Ait ergo: Non quod intrat in os coinquinat hominem. Ac si diceret: Nihil quod extra hominem est, et in hominem ingreditur, ipsum potest coinquinare; sed quae de homine procedunt, illa hominem polluunt. Objiciat sane aliquis, quod intrat in os, non coinquinat hominem, quare non vescimur idolothytis? Apostolus enim dicit: Non potestis calicem Domini bibere et calicem daemoniorum (I Cor. X). Sed sciendum quia ipsi cibi et omnis creatura Dei per seipsam munda est, invocatione autem daemonum dum idolis offertur, fit (1269D)immunda. Et idcirco a sanctis viris juste respuitur. Tunc audientes discipuli, dixerunt ei: Scis quia audito hoc verbo, Pharisaei scandalizati sunt? Scandalizabantur, quia videbant uno sermone Domini omnes superstitiones observationum suarum elisas, qui tantummodo in cibis sumendis vel abominandis, atque lavacris et variis baptismatibus suam religionem constare arbitrabantur, ignorantes quod Apostolus dicit: Esca autem nos non commendat Deo (I Cor. VIII). Scandalum vero Graecus est sermo, quem nos offendiculum vel ruinam, id est impactionem pedis, possumus dicere. Pharisaei ergo in verbo Dei scandalizabantur, qui, perversae mentis obstinatione caecati, non salutem in doctrina Christi, sed perditionis aeternae ruinae occasionem inveniebant. At ille respondens, (1270A)ait: Omnis plantatio quam non plantavit Pater meus coelestis, eradicabitur. Hunc locum sibi favere arbitrantur hi qui dicunt duas esse naturas in hominibus, alteram bonam a Deo, alteram malam a principe tenebrarum diabolo. Et plantationem quam non plantavit Pater, naturam mali accipiunt. Sed sciendum quia omnis natura a Deo est, et bona est. Sed quia inest hominibus liberum arbitrium, ideo bona est plantatio naturae, sed plerumque mala fit mala voluntate. Hinc Jeremias ait: Ego te plantavi vineam electam, quomodo conversa es in amaritudinem vitis alienae (Jer. II)? Ergo quod Deus plantat, nemo potest eradicare, nisi ipsa natura praebeat assensum. Sane potest hic oriri non absurda quaestio. Nam si omnis plantatio quam non plantavit Pater, eradicabitur, (1270B)ergo eradicabitur et illa de qua Apostolus dicit: Ego plantavi, Apollo rigavit (I Cor. III). Sed attendendum quod sequitur: Deus autem incrementum dedit. Igitur plantante Paulo, Apollo rigante, Deus suis operariis cooperatur, et cum eis plantat et rigat. Sinite illos, caeci sunt et duces caecorum. Caeci erant Pharisaei, quod tenebrosas traditiones quas ipsi adinvenerant, observantes, lucem mandatorum Dei non consideraverunt. De qua Psalmista dicit: Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis (Psal. CXVIII). Non solum caeci, sed et duces caecorum dicuntur, quia tales non solum sibi non prospiciunt ne in foveam perditionis incidant, sed etiam sibi obsequentes, in praecipitium mortis secum trahunt. Hos ergo et omnes perversos doctores praecipit Salvator (1270C)sinendos, et suis erroribus ac libero arbitrio dimittendos, sciens eos, postquam semel exciderint, aut vix aut nullatenus ad veritatem posse retrahi. Hinc et Apostolus praecipit, dicens: Haereticum hominem post primam et secundam correptionem devita (Tit. III). Respondens autem Petrus, dixit: Edissere nobis parabolam istam. At ille dixit: Adhuc et vos sine intellectu estis? Sancti apostoli adhuc minus docti erant, et ideo verba Dei absolute prolata non intelligebant, sed quod aperte dictum fuerat et patebat auditu, parabolice dictum putabant, ideoque in re manifesta mysticam requirebant intelligentiam. Proinde corripiuntur a Domino, quia per figuras dictum putarent quod perspicue locutus fuerat Adhuc, inquit, (1270D)et vos sine intellectu estis? Non intelligitis quia omne quod intrat in os, in ventrem vadit, et in secessum emittitur? Hanc Domini sententiam haeretici calumniantur, eumque reprehendunt, quasi physicae disputationis ignarum, qui ait omnes cibos in ventrem ire, et in secessum digeri. Dicunt enim susceptas escas, et ex attritu dentium collique fractas, per artus, venas, medullas, nervosque diffundi. Unde et videmus multos qui vitio stomachi perpetem patiuntur vomitum, post prandia statim evomere quod ingesserunt, et tamen corpulentos esse: quia ad primum escae attactum liquidior cibus et potus per membra funditur. Sed hi tales cum volunt reprehendere imperitiam alienam, ostendunt suam. Quamvis enim tenuissimus humor et liquens esca sit, tamen et (1271A)ipsa cum artubus et venis suscepta fuerit et decocta, per occultos meatus, quos poros dicunt, ad inferiora purganda dilabitur, et sic in secessum vadit. Quae autem procedunt de ore, de corde exeunt, et ea coinquinant hominem. De corde enim exeunt cogitationes malae, homicidia, adulteria, fornicationes, furta, falsa testimonia, blasphemiae. Notandum quod Dominus cogitationes malas de corde dicit exire. Nam Plato philosophus dicit sedem animae in cerebro esse, sed oportet ut principaliorem sedem animae in corde accipiamus, ubi quasi in quodam meditullio consistens, cogitationes disponit, et membris corporis vitalem subministrat affectum. Simul etiam hac scientia arguuntur qui dicunt cogitationes a diabolo immitti, et non ex propria voluntate nasci. Diabolus enim adjutor (1271B)et incensor esse potest malarum cogitationum, auctor vero esse non potest. Sed nequaquam recipiendum est diabolum secreta cordis posse rimari. Ille enim semper in insidiis positus, quid animo versemus, ex habitu et gestibus ipsius corporis aestimat, cum tamen penitus cogitationes cordis nequeat intueri, quod sibi soli reservavit cui dictum est: Tu solus nosti corda filiorum hominum (III Reg. VIII). Cum ergo ipsas cogitationes videre non possit, signis quibusdam et motibus illas deprehendit. Verbi gratia: si nos viderit pulchram mulierem crebro inspicere, intelligit cor amoris jaculo vulneratum, et pravis suggestionibus stimulat ad fornicandum. Si nos contra proximum rancorem vocis, vel trucem aspectum (1271C)levare conspexerit, intelligit cor invidia tabescere, sicque per iram ad homicidii facinus inflammat. Si jejuniorum tempore viderit nos ad fenestram crebro respicere, et in solis radio curiosius horam denotare, gulae vitio convincit animum sauciatum. Si gemmarum, vel auri, vel quarumlibet rerum pulchritudinem nos ardenter intueri conspexerit, intelligit in corde latere malum avaritiae, et idcirco provocat ad furta. Attendendum vero quod haec quae aperta sunt opera, Salvator cogitationes appellat, quia primum concupiscentia corde concepta cogitationum fontibus nutritur, et sic demum ad operationem perducitur. Et ideo Dominus haec opera cogitationes vocat: quorum indicia hostis callidus per quasdam habitudines morum investigans, humanum genus (1271D)decipere festinat, et ad agenda quae divinus sermo prohibet, instigat, ut hominem ad imaginem Dei conditum polluat. Unde et Dominus, enumeratis cogitationibus malis, subjunxit: Haec sunt quae coinquinant hominem: non lotis autem manibus manducare, non coinquinat hominem. Sed Pharisaei juxta litteram cuncta accipientes, et spiritualia prophetarum verba spiritualiter intelligere nolentes, quaecunque illi de cordis simul et corporis munditia praecipiebant, dicentes: Lavamini, mundi estote (Isa. I). Et alibi: Mundamini qui fertis vasa Domini (Isa. LII), haec isti in sola corporum munditate servanda credebant. Sed frustra manus abluebant, frustra baptizabantur, qui fonte Salvatoris ablui contemnebant. Sed quid prodest exterius excandidare cutem, et interius invidia (1272A)et avaritia, caeterisque vitiis sordidam gestare mentem. Tales enim recte comparantur sepulcris dealbatis, quae a foris candidata videntur, interius vero sordibus et foedo cadavere plena sunt. Ergo secundum Apostolum mundemus nos ab omni inquinamento carnis et spiritus (II Cor. VII): satagamus habere mundam animam in corpore mundo, ut sic perficiamus sanctificationem in timore Christi, cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA XCIV. IN FERIA QUINTA POST Oculi. In illo tempore surgens Jesus de synagoga, introivit in domum Simonis, etc. (Luc. IV).
Homiliam require sabbato post Pentecosten.
HOMILIA XCV. IN FERIA SEXTA POST Oculi. (1272B) In illo tempore venit Jesus in civitatem Samaritanorum, quae vocatur Sichar, juxta praedium quod dedit Jacob Joseph filio suo. Erat autem ibi fons Jacob, etc. (Joan. IV).
Ex hac lectione vera nostri Redemptoris, quam ex nobis et pro nobis assumpsit, humanitas commendatur. Cum enim esset verus Filius Dei, beate summus et summe beatus, bona cuncta tribuens, nullius egens, propter nos redimendos homo factus, ita sese nostrae infirmitati contemperavit, ut omnia quae nostrae fragilitati conveniunt, in se, excepto peccato, susciperet. Denique is qui panis vitae erat, esuriit, (1272C)fons justitiae sitivit: fatigatus est ex itinere, qui erat via: quique lux erat mundi, nostro permisit membra sopori. Modo nempe ait evangelista: Jesus fatigatus ex itinere, sedebat sic super fontem. Sed videndum ex quo itinere Dominus fatigatus dicatur. Supra legitur quod cum audisset Jesus quia dixerunt de eo pharisaei quod plures discipulos facit et baptizat quam Joannes, quamvis Jesus ipse non baptizaret, sed discipuli ejus, reliquit Judaeam, et abiit iterum in Galilaeam. Venit ergo in civitatem Samaritanorum, quae dicitur Sichar, juxta praedium quod dedit Jacob filio suo Joseph, ubi erat fons Jacob; ac deinde, Jesus fatigatus ex itinere. Pro nobis ergo et ex nobis fatigari potuit, qui in se motu stabilis et statu mobilis semper fuit. Sedebat super fontem, ut lassitudinis incommodum relevaret. Et personam et dignitatem (1272D)magistri intendebat. Sedere namque magistrorum est. Venit ergo Dominus in civitatem Samaritanorum, ut illis quoque in transitu doctrinae suae beneficium impertiret. Ad praedium vero quod dedit Jacob filio suo Joseph accessit idcirco, ut illum se esse ostenderet quem sanctus Joseph praesignaverat, quem vere sol et luna venerantur, et cui astra omnia famulantur, quemque fratres impii, Judaei videlicet, injusto odio persequebantur. Sedit super fontem, quia ibi noverat venturam mulierem, quam credituram ante saecula praesciebat. Unde sequitur: Venit mulier de Samaria haurire aquam. Dicit ei Jesus: Da mihi bibere. Quid est quod Dominus a muliere Samaritana potum exposcit, quid in sequentibus (1273A)spiritualis affluentiam fontis in se credentibus daturum promisit? Sed sitiebat, non tam aquam, quam mulieris salutem et fidem. Denique qualis sit sitis Domini ex sequentibus claret, ubi dicit: Meus cibus est, ut faciam voluntatem Patris mei. Qualis ergo cibus ejus, talis et potus est. Hoc ergo desiderabat, hoc sitiebat, ut in illa voluntatem Patris perficeret. Sed carnalis adhuc mulier, sitim Domini carnaliter accipiens, respondit: Quomodo tu, cum Judaeus sis, bibere a me poscis, quae sum mulier Samaritana? Hoc quare miretur ostendit subinferens: Non enim coutuntur Judaei Samaritanis. Non coutuntur, id est, non communicant Samaritanis Judaei, nullius rei usum cum illis habent, nec in aliquo participes sunt eorum. Exsecrantur enim illos, et odiunt, quod ipsorum (1273B)regionem possideant, vel quod Deum simul et idola colant. Unde et pro magna contumelia ducebant, si quem Samaritanum vocassent, quo nomine Christum crebro leguntur injuriasse. Sed audiamus quid Dominus adhuc erranti et in tenebris agenti mulieri responderit: Si scires, inquit, donum Dei, et quis est qui dicit tibi: Da mihi bibere, tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam. Donum Dei, quid est aliud quam Spiritus sanctus. Hoc donum post suam ascensionem fidelibus dedit, quia ascendens in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus (Ephes. IV). Et sicut alibi idem evangelista dicit: Nondum erat spiritus datus, quia Jesus nondum erat glorificatus (Joan. VII). Ostendit ergo Dominus se non talem sitire aquam qualem illa intelligebat. (1273C)Fidem namque ejus sitiebat, et idcirco ei sitienti Spiritum dare volebat. Haec est aqua de qua alibi stans in templo, dicebat: Qui sitit, veniat et bibat, et de ventre ejus fluent aquae vivae (Ibid.). Quod exponens evangelista, subjunxit: Hoc autem dicebat de Spiritu quem accepturi erant credentes in eum (Ibid). Ait ergo: Si scires donum Dei et quis est qui dicit tibi: Da mihi bibere, tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam. Scire Christum non poterat, quia donum Dei, id est Spiritum sanctum non habebat. Et ideo quia Christum ignorabat, aquam vivam petere ab eo nesciebat. Sed adhuc in carnali sensu mulier perseverans, respondit: Domine, neque in quo haurias habes, et puteus altus est, unde ergo habes aquam vivam? Nunquid tu major es patre nostro Jacob, (1273D)qui dedit nobis puteum, et ipse ex eo bibit, et filii ejus, et pecora ejus? Notandum vero quod hic puteum dicit, cum superius fontem nominaverit: quia nimirum omnis puteus fons, non autem omnis fons puteus. Quae verba sicut aperta et plana transcurrentes, audiamus quid ei Dominus responderit, superiora sua verba exponens. Ait enim: Omnis qui biberit ex aqua hac, sitiet iterum: qui autem biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum. Sed aqua quam ego dabo ei, fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam. Quibus sermonibus Domini delectata, et tanti muneris consors esse cupiens, et adhuc prudentiam carnis amplectens, respondit: Domine, da mihi hanc aquam, ut non sitiam, neque veniam (1274A)huc haurire. Ait illi Dominus: Vade, voca virum tuum, et veni huc. Dicit ei: Non habeo virum. Dicit ei Jesus: Bene dixisti quia non habeo virum: quinque enim viros habuisti, et nunc quem habes, non est tuus vir. Noverat certe Dominus illam non habere virum, et ista loquebatur ut paulatim eam a carnali intellectu retraheret, et ad intelligendum quis esset qui cum ea loquebatur, perduceret. Denique mulier audiens quae circa se erant, primo eum prophetam, postmodum Christum confessa est. Sed haec historiae sic est plana simplicitas, ut in ea sensuum lateat alta profunditas. Si ergo aliquid jam de hoc dono Dei, et de spirituali aqua gustavimus, spiritualiter ista tractemus. Et primo videamus quid significet quod hora sexta Dominus ad puteum venisse dicitur. (1274B)Hora sexta sextam mundi aetatem significat, quando tanquam in senectute mundi, Dominus et Redemptor hominem indutus, venit ad puteum, ad tenebrosam videlicet mundi hujus profunditatem: de illa coelorum sublimitate ad infimas terrae partes dignatus est descendere. Hora ergo sexta Dominus ad puteum venit, quando sol ad inferiores circulos a summo coeli centro incoepit declinare: quia novissima saeculi, ut dictum est, aetate, Filius Dei ad terrenum laborem nostrum dignatus est descendere, ut nos doceret exuere veterem hominem cum actibus suis, et induere novum, qui secundum Deum creatus est. Quod fatigatus venit, infirmitatem carnis; quod sedit, humilitatem ostendit. Fatigatus ergo resedit, quia et imbecillitatem carnis pro nobis suscepit, (1274C)et homo humilis inter homines apparuit. De hac infirmitate carnis ejus dicit propheta: Vidimus eum, et non erat aspectus: et desideravimus eum, despectum et novissimum virorum, virum dolorum, et scientem infirmitatem (Isa. LIII). De humilitate vero ejus ait Apostolus: Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis (Phil. II). Mulier haec Samaritana gentium est Ecclesia, quae bene Samaritana vocatur. Samaria enim pro idololatria solet accipi. Hinc propheta Christi praenuntians incarnationem, dicit: Antequam sciat puer vocare patrem aut matrem suam, accipiet virtutem Damasci, et spolia Samariae (Isai. VIII). Christus namque virtutem Damasci accepit, quando ei magi aurum obtulerunt, in quo quondam ipsa potentissima (1274D)civitas confidebat. Accepit spolia Samariae, id est, homines idololatriae captivitate oppressos ad libertatem novae gratiae reduxit. Apte igitur haec mulier Samaritana dicitur, quia sancta Ecclesia ante Christi adventum idololatriae dedita cultui erat: nihilque aliud agere noverat quam circa saeculi curas vanis cupiditatibus occupari. Hoc enim significat, quod cum hydria ad puteum haec mulier aquam haurire veniebat. Poscebat Dominus ab ea bibere, salutem gentium sitiens, quatenus eas ab errore erueret, et ad Christianae fidei religionem adduceret. Quinque viri quos habuerat quinque sensus corporis accipiuntur, visus videlicet, auditus, gustus, odoratus et tactus. Et visu quidem alba et nigra quoquo modo (1275A)colorata videmus. Auditu rauca sonoraque captamus. Olfactu odorifera et fetentia discernimus. Gustu dulcia simul et amara percipimus. Tactu vero, qui per omnia corporis membra diffunditur, calida et frigida, mollia et dura, lenia et aspera sentimus. Istis quinque sensibus Ecclesia gentium ante adventum Christi subdita erat: et lucem mentis non habens, carnalem vitam sine ulla intelligentia transibat. Et quia istos sensus non error reperit, sed natura contribuit, recte viri quasi legitimi dicuntur, quibus primis temporibus saeculi omnes homines serviebant. Sed jam venerat tempus quo non illis sensibus rectoribus anima uteretur, sed haberet virum, id est rationalem spiritum, cui illos priores viros, id est quinque sensus, in famulatum subjiceret, (1275B)nec jam anima quinque viris subderetur, sed verbum Dei amplecteretur, spiritu Christo inhaereret, nec praesentibus delectaretur, sed aeternorum amore frueretur. Sed quoniam adhuc pristino errore tenebatur, nec ea post quinque viros, id est post tempus quinque sensuum carnalium, verbum Dei acceperat, sed diabolus complexu adulterino illectam obtinebat, ait Dominus: Voca virum tuum, et veni huc, quod est dicere: Remove te ab affectione carnali in qua nunc es, et spiritu intelligentiae evocato praesens adesto. Vir enim animae est quodammodo spiritus hominis, qui animalem affectionem tanquam conjugem regit. De quo Apostolus dicit: Nemo scit hominum quae sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est (I Cor. II). Sed cum illa responderet, (1275C)Non habeo virum, audivit, Bene dixisti, quinque enim viros habuisti, et primo tempore quinque sensibus corporis servivisti. Nunc ergo quem habes non est tuus vir, quia non est in te spiritus qui intelligat Deum, cum quo legitimum possis habere conjugium: sed error diaboli dominatur, qui te adulterina commaculatione corrumpit. Et fortasse ad hoc pertinet quod haec mulier post quinque carnales responsiones, sexto jam Christum nominat. Nam prima ejus responsio fuit, Quomodo tu, cum Judaeus sis, bibere a me poscis, quae sum mulier Samaritana? Secunda, Domine, neque in quo haurias habes, et puteus altus est. Tertia, Domine, da mihi hanc aquam, ut non sitiam in aeternum. Quarta, Non habeo (1275D)virum. Quinta, Video quia propheta es tu; patres nostri in monte hoc adoraverunt. Sexta autem jam responsione Christum fatetur, dicens: Scio quia Messias venit, qui dicitur Christus. Sed adhuc errat, quia venturum eum exspectabat quem praesentem habebat. Nondum enim virum suum vocaverat, sed vicinum erat, ut error iste tanquam adulter expelleretur, et intellectus rationalis introduceretur. Ait ergo mulier: Domine, video quia propheta es tu. Jam quasi vir coeperat intellectus ejus appropinquare, sed nondum plene adveniebat. Prophetam enim Dominum putabat, nec per omnia errabat. Nam et ipse prophetam se vocare dignatus est, dicens: Non capit prophetam perire extra Hierusalem (Luc. XIII). Et longe ante Moyses de eo dixerat: Prophetam vobis suscitabit (1276A)Deus de fratribus vestris tanquam me, ipsum audite (Deut. XVIII). Patres nostri in monte hoc adoraverunt, et vos dicitis quia Hierosolymis est locus ubi adorare oportet. Contentio erat inter Judaeos et Samaritanos, quia Judaei solummodo Hierosolymis in templo a Salomone constructo Deum adorabant, Samaritani vero longe positi, et ipsi Deum, sed non in illo templo adorabant. Ideoque Judaei se extollebant, et meliores se dicebant, qui Deum in templo a sapientissimo hominum aedificato colebant. Quibus dicebant Samaritani: Quare meliores nobis vos esse putatis, quia templum habetis, quod nos non habemus? Nunquid patres nostri, qui Deo placuerunt, non in monte hoc adoraverunt? et ipsi certe templum non habebant, sed hic adorabant ubi et nos adoramus. (1276B)Utrique contendebant, illi pro templo, isti pro monte, et utrique veritatis erant ignari. Sed quid Dominus mulierem doceat, audiamus: Dixit Jesus: Mulier, crede mihi, quia venit hora, quando neque in monte hoc, neque in Hierosolymis adorabitis Patrem. Crede, inquit, mihi. Est enim in te qui credit, quia coepisti adesse intellectui, quando me prophetam agnovisti: Crede ergo mihi, quia scriptum est: Si non credideritis, non intelligetis (Isai. VII). Venient autem, ait, dies, quando neque in monte hoc, neque in Hierosolymis, adorabitis Patrem. Tempus evangelicae gratiae, quod jam instabat, dicit, quando, ablata omni umbra figurarum, veritas pura luce mentes credentium illustratura erat. Deus enim non loco continetur, qui coelum et terram adimplet, nec in (1276C)templis manufactis, sed in sanctis mentibus habitat. Vos, inquit, adoratis quod nescitis, nos adoramus quod scimus. Multum honorem Judaeis tribuit, qui Dei cognitionem habebant, legem et prophetas acceperant, quorum est testamentum, et legislatio et promissio, quorum patres ex quibus Christus, qui est benedictus in saecula. Hoc est enim quod dicit: Salus ex Judaeis est, quia Salvator ex illo populo natus est. Honorabat Judaeos, sed non istos reprobabat. Ipse enim erat lapis angularis qui ex gentibus parietem parieti ex Judaeis copulat. Quod vero ait, Nos adoramus quod scimus, non ad omnium personas est referendum, sed ad illos tantum qui sapientes et veritatis doctores erant, quales erant apostoli, quales fuerant prophetae caeterique qui vel Christum (1276D)venturum fide exspectaverunt, vel venientem fideliter susceperunt. Dicit illi mulier: Scio quia Messias venit, qui dicitur Christus. Pietas catholica satis novit quia Messias Hebraice, Christus Graece, unctus Latine dicitur. Scio, inquit, ac si diceret: Quid necesse est nos pro monte, illos pro templo contendere? Cum enim Christus venerit, montem spernet, templum evertet, et nos docebit ut in spiritu et veritate adorare noscamus. Sciebat jam haec mulier a quo docenda esset, sed docentem nondum agnoscebat, ideoque digna erat quae non differretur, sed cui Christus jam manifestaretur. Dicit ei Jesus: Ego sum, qui loquor tecum. Ecce adest vir quem vocare jubebat. Factum est secundum Apostolum caput (1277A)mulieris, vir; caput autem viri, Christus (I Cor. XI). Sed illa postquam audivit, Ego sum, nihil respondit, quia manifeste jam Christum cognovit. Et continuo discipuli ejus venerunt, et mirabantur quod cum muliere loquebatur. Venerunt discipuli, qui erant in civitate, ut cibos emerent. Mirantur tantam Christi dignationem, tantam clementiam, qua perditam ovem quaerebat, qua gentilem et erroneam mulierem docebat. Hanc ejus misericordiam, hanc ejus bonitatem inaestimabilem mirabantur, non mali aliquid suspicabantur. Reliquit ergo mulier hydriam suam, et abiit in civitatem, et dicit illis hominibus: Venite et videte hominem qui dixit mihi omnia quaecunque feci. Projecit hydriam suam, quam ob nimiam aviditatem suam non jam usui, sed oneri deputabat, ut expedita (1277B)atque exonerata Christum annuntiaret. Sed et mystice sancta Ecclesia, postquam ad fidem Christi venit, hydriam projecit, quia cupiditatibus saeculi renuntiavit. Hydria enim illa amorem saeculi figuraliter exprimebat, qua sibi homines de tenebrosa ac in imum demersa conversatione, quasi de puteo, voluptatem hauriebant. Qua percepta iterum sitiunt, quia expleta voluptas non satiat, sed ad majorem sitim mali operis accendit. Venite, inquit, et videte hominem qui dixit mihi omnia quaecunque feci. Paulatim venit ad praedicandum Christum. Primo vocat eum hominem, ne si Christum primo diceret, auditores irascerentur et indignarentur, sicque ad eum exire nollent. Interea rogabant eum discipuli, dicentes: Rabbi, manduca. Ille autem dixit eis: Ego cibum habeo (1277C)manducare, quem vos nescitis. Dixerunt ergo discipuli ejus: Nunquid aliquis ei attulit manducare? Quid mirum, si mulier Samaritana superius non intelligebat quam aquam Dominus ei promitteret? ecce ipsi discipuli nunc non intelligunt de qua esca Dominus dicat. Sed verius magister instruit eos, non sicut mulierem per anfractus et sermonum circuitus, sed aperte ostendit spiritualem nominare cibum. Ait enim: Meus cibus est ut faciam voluntatem Patris mei qui in coelis est, ut perficiam opus ejus. Voluntas Patris est ut credamus in Filium ejus, sicut alibi dicit: Haec est voluntas Patris mei qui misit me, ut credatis in eum quem misit ille (Joan. VI). Opus vero Patris provisio nostrae redemptionis. Cibus (1277D)ergo Christi fides nostra et salus est. Atque ideo perficiebat voluntatem Patris, omnes in se credere docendo. Perficiebat opus ejus, humanae redemptionis mysterium maturando. Nonne vos dicitis, quia adhuc quatuor menses sunt, et messis venit? Opus illum urgebat, et quodam fervore properandae salutis nostrae exardescebat, jam operarios, id est praedicatores, in mundum mittere volebat. Vos, inquit, dicitis quod adhuc quatuor menses sunt, et messis venit. Sed ego vobis aliam messem jam ortam, jam maturam, et ad metendum paratam ostendo. Ecce, inquit, dico vobis: Levate oculos vestros, et videte regiones, quia albae sunt jam ad messem. Ergo tempus est ut messores mittantur. Quod est aperte dicere, intellectu mentis considerate Deum mundo reconciliari, et (1278A)transacta hieme infidelitatis, adesse fidei calorem, jamque parata esse corda gentium, ut ex illis messem justitiae vestra praedicatione colligatis. In hoc enim verbum est verum, quia alius est qui seminat, alius qui metit. Ego misi vos metere quod vos non laborastis. Alii laboraverunt, et vos in labores eorum introistis. Non misit Dominus seminare discipulos, sed metere. Diriguntur enim ubi jam alii laboraverunt, id est, ad Judaeos primum, quibus prophetae Christum prius annuntiaverant. Et ubi laboratum erat, utique seminatum erat. Quod vero seminatum erat, jam maturum, falcem et trituram quaerebat. Diriguntur ergo apostoli quo jam praedicaverant prophetae. Ipsi enim seminaverunt hoc quod ad hujus mulieris notitiam pervenerat. Unde dicebat: (1278B)Scio quia Messias venit, qui dicitur Christus. Haec messis primum in Judaea collecta est, quando praedicante Petro una die crediderunt tria millia, alia die quinque millia, et deinceps multa millia (Act. IV). Etenim qui crediderant, afferebant rerum suarum pretia, ponentes ante pedes apostolorum, ut expediti a sarcinis saeculi liberi Christum sequerentur. De hac messe pauca grana per orbem sparsa, innumeram messem per totum mundum genuerunt, quae in fine saeculi colligenda est. Intuendum vero quod supra dixit: Ut et qui seminat simul gaudeat et qui metit. Prophetae enim seminatores, et apostoli messores, disparis temporis labores habuerunt, sed unam mercedem acceperunt, et fructum pariter in vitam aeternam congregaverunt. Ex civitate autem (1278C)illa multi crediderunt in eum Samaritanorum, propter verbum mulieris testimonium perhibentis, quia dixit mihi omnia quaecunque feci. Cum venissent ergo Samaritani ad illum, rogaverunt eum ut ibi maneret. Et mansit ibi duos dies, et multo plures crediderunt in eum propter sermonem ejus. Et mulieri dicebant: Quia jam non propter tuam loquelam credimus; ipsi enim audivimus et scimus quia hic est Salvator mundi. Primo quidem Samaritani famam Domini audierunt, postmodum conspexerunt. Nec hoc sufficit, sed etiam rogaverunt eum ut saltem aliquot dies apud illos maneret. Nec jam se propter hoc de quo mulier testimonium perhibuerat, credere dicebant, sed seipsos vere cognovisse et scisse quia ipse est Salvator (1278D)mundi. Cita credulitas Samaritanorum exaggerat multum et aggravat infidelitatem Judaeorum. Samaritani vero certe nullum miraculum viderant, non mortuum resuscitatum inspexerant, non mare pedibus transmeatum acceperant, sed tantum quod mulier dicebat, quia dixit mihi omnia quaecunque feci. Judaei vero, innumera quotidie mirabilia cernentes, non solum non credebant, verum etiam suae salutis persequebantur auctorem. Sic etiam quotidie fit apud gentiles. Cum enim a Christi amicis Christum praedicari audiunt et credunt, quasi per famam mulieris praedicantis ad Christum veniunt. Sicque eo apud illos manente, jam robustius per seipsos quanta veritas Christianae fidei, quanta sit salus in Christum credentibus, ex tempore cognoscunt. Nec vacat quod (1279A)biduo apud eos mansisse dicitur, quia nimirum in se credentes Christus duobus praeceptis instruit charitatis, docens eos Deum diligere super omnia proximum sicut seipsos. Biduo ergo apud Samaritanos mansit, quia in eorum cordibus requiescit, quos gemina charitatis lampade fervere cognoverit. Nec illud omittendum quod nulla noctis, sed solius diei fit mentio. Nam quae potest esse societas luci ad tenebras? Joannes enim dicit: Deus charitas est (Joan. IV). Idem quoque alibi dicit: Deus lux est, et tenebrae non sunt in eo ullae (I Joan. I). Si ergo Deus charitas est, et si Deus lux est, ergo charitas lux est. Ubi ergo charitas lux est, quis tenebris locus esse potest? Et e contrario, ubi charitas non est, ibi nulla lux, sed omnia tetra obscuritate nigra sunt. Hinc (1279B)Joannes: Omnis qui non diligit fratrem suum in tenebris est, et in tenebris ambulat, et nescit quo eat Qui autem diligit, in lumine manet (I Joan. II). Hanc igitur in quantum possumus efficaciter teneamus, ut Christo inhabitante gaudere mereamur. Projiciamus a nobis noxiarum hydriam cupiditatum, et ad bona quae Deo inspirante cognovimus, nobiscum alios trahere festinemus. Clementiam nostri redemptoris piis vocibus ac bonis actibus exoremus, ut quibus jam suam dare dignatus est cognitionem, cum virtutum profectu ad suae gloriae dignetur perducere visionem. Amen.
HOMILIA XCV. IN SABBATO POST Oculi. (1279C)In illo tempore perrexit Jesus in montem Oliveti, et diluculo iterum venit in templum, etc. (Joan. VIII).
Omnipotentissimus Dominus, conditor et benignissimus amator hominum, Dominus noster Jesus Christus, cujus universae viae misericordia et veritas, hanc sibi maxime circa suam passionem effecerat consuetudinem, ut in diebus quidem in templo quod Hierosolymis erat verbum Dei praedicaret, signa et miracula ostenderet, quibus se Dei esse Filium declararet: sero autem reverteretur in Bethaniam: et apud amicum suum Lazarum, sororesque ejus Mariam et Martham, noctibus hospitaretur: sicque interdum diluculo ad simile praedicationis opus Hierosolymam reverteretur. Secundum hunc igitur sibi consuetum morem, cum tota die in die festo Scenopegiae, (1279D)id est, Tabernaculorum, in templo praedicasset: vesperante jam die, sicut asserit sanctus evangelista, perrexit in montem Oliveti, et inde rursum diluculo venit in templum. Mystice, mons Oliveti sublimitatem dominicae pietatis ac misericordiae designat, quod in ipso satis claret vocabulo, quia mons Oliveti a misericordia nomen trahit, ἔλεος namque Graece, Latine misericordia dicitur. Natura quoque olei mysterio aptissime convenit, atque gratiam praemonstrat misericordiae. De qua Psalmista: Suavis Dominus universis, et miserationes ejus super omnia opera ejus (Psal. CXLIV). Oleique perunctio fessis dolentibus membris solet afferre levamen. Et Psalmista miserationes Domini gratiosa laude commemorans: (1280A)Qui propitiatur, inquit, omnibus inquitatibus tuis, qui sanat omnes infirmitates tuas (Psal. CII). Pergebat ergo Dominus in montem Oliveti, ibique manebat, ut arcem in se misericordiae constare, imo se ostenderet esse ipsam misericordiam, secundum Psalmistae vocem. Deus, inquit, susceptor meus es: Deus meus misericordia mea (Psal. LVIII). Tempus vero diluculi, quo praedicaturus Hierosolymam redibat, tempus novae gratiae exortum designat, quando, remota legalium umbra figurarum, lux evangelicae veritatis mundo revelanda erat. Et omnis, inquit, populus venit ad eum, et sedens docebat eos. Sessio Domini humilitatem incarnationis ejus insinuat, per quam mundo subvenire dignatus est. Domino ergo in templo sedente, omnis populus venit ad eum, (1280B)quia postquam per susceptam humanitatem, visibilem se hominibus praebuit, coeperunt multi praedicationem ejus audire, et in eum credere: et tanto libentius, quanto eum sibi per assumptam carnem proximum factum esse meminerant. Multi autem diximus, quia plurimi superba mente salutem quam attulerat contempserunt. Unde multum ante per prophetam praedictum fuerat: Audiant mansueti, et laetentur (Psal. XXXIII). Mansuetis igitur et simplicibus sermonem Domini mirantibus et intentissime audientibus, quid contemptores fecerint audiamus. Adducunt autem scribae et Pharisaei mulierem in adulterio deprehensam, et statuerunt eam in medio, et dixerunt ei: Magister, Haec mulier modo deprehensa est in adulterio. In lege autem Moyses praecepit nobis (1280C)hujusmodi lapidare, tu ergo quid dicis? O captiosa veneratio! o simulatum venenatae mentis obsequium! o labia dolosa in corde, et dolum ex corde loquentia! Interrogant non ut quod rectum est discant, sed ut veritati laqueos nectant. Sciebant enim idcirco vel maxime Dominum a turbis amari quia misericordiam praedicabat, et peccatores benignissime suscipiebat: ideoque cum invenissent mulierem in adulterio, exsultabant invenisse se tentandi occasionem. Adduxerunt ergo eam ad Dominum percontantes quid de ea fieri juberet. Dicebant enim ad invicem: Si dixerit, Lapidanda est haec mulier juxta decretum Moysi, quasi misericordiae oblitum quam praedicabat, deridebimus, sicque eum odiosum turbis a quibus diligitur faciemus. Si vero lapidari eam prohibuerit, (1280D)quasi legis adversarium et fautorem scelerum publice comprehendemus, et mortis supplicio condemnabimus. Sed quid perversitas valet humana contra potestatem divinam? Scriptum namque est: Non est sapientia, non est prudentia, non est consilium contra Dominum. Sequitur enim: Jesus autem inclinavit se deorsum, et digito scribebat in terra. Per hoc quod se Dominus inclinavit, humilitatem assumptae humanitatis ostendit. Per digitum qui conjunctionibus articulorum compositus, atque ideo caeteris membris flexibilior est, sublimitas discretionis exprimitur. Per terram vero, humanum cor ostenditur, quia illud bonarum vel malarum actionum reddere solet fructus. Exspectatur autem a (1281A)Pharisaeis Dominus, ut de adultera sententiam ferret; non statim judicat, sed prius inclinans se, in terra scribit, ac sic demum illis obnixe insistentibus judicat, ut nos hoc exemplo typice moneat, quatenus cum ipsi mala proximorum conspicimus, non statim ea temere reprehendendo damnemus; sed prius ad nostri cordis conscientiam humiliter conversi, digito discretionis ea sollicite disquiramus, utrum sint opera Deo placentia an displicentia, sicque diligenti meditatione investigemus. Temerarium est enim judicare de erratibus alienis, si adhuc reprehenderis propriis. Hinc et Apostolus dicit: Fratres, et si praeoccupatus fuerit quis in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, instruite hujusmodi in spiritu lenitatis, considerans teipsum, ne et tu tenteris (1281B)(Gal. IV). Cum autem perseverarent interrogantes eum, erexit se, et dixit eis: Qui sine peccato est vestrum, primus in illam lapidem mittat. Pharisaei quidem et scribae ex omni parte laqueos tetenderant, credebantque se eum posse ostendere vel immisericordem, vel injustum; sed Dominus fraudes illorum facillime sicut fila araneae pertransiit, servans per omnia et justitiae districtionem et pietatis mansuetudinem. Ait enim: Qui sine peccato est vestrum, ecce temperantia miserantis. Rursus, primus in illam lapidem mittat, ecce justitia judicantis. Ac si patenter diceret: Dicitis quia Moyses hujusmodi lapidare praecepit, sed hoc a justis et non a peccatoribus fieri praecepit. Primo igitur justitiam legis implete, et sic mundis manibus et corde ad lapidandam ream concurrite. Primo (1281C)fidem et misericordiam, spiritualia videlicet praecepta perficite, et sic ad carnalia judicia venite. Hoc judicio dato, Dominus iterum se inclinans, scribebat in terra. Potest intelligi Dominum fecisse hoc juxta morem humanae consuetudinis, ut quasi aliud agens, et vultu aliud intendens, liberam eis facultatem egrediendi daret, quos sua responsione perculsos et in ruborem actos, citius exituros quam plura interrogaturos esse cernebat. Denique ait evangelista: Qui audientes, unus post unum exibant, incipientes a senioribus. In hoc vero quod ante datam sententiam et post inclinato se scribebat in terra, figuraliter admonuit ut et priusquam peccantem fratrem corripiamus, et postea antequam ei ministerium correptionis impenderimus, sollicita atque humili investigatione perpendamus (1281D)utrum aut ipsis de quibus alium castigamus, aut aliis peccatis obnoxii simus. Saepe enim contingit ut ille qui alium de homicidio judicat, ipse per odium fratris ante oculos Conditoris reus homicidii habeatur, quia scriptum est: Omnis qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. III). Nonnunquam aliquis alium de fornicatione accusat, et in se facinus superbiae absconditum celat. Cum ergo peccantem aliquem corripimus, pensemus sollicite quam dejecti, quam fragiles ex nobis simus si non divinae pietatis auxilio sustentaremur. Ita enim fiet ut nequaquam contra eum quem corripimus, superbiamus, nec protervo spiritu condemnemus: sed memores propriae conditionis, mansueti ac leniter ad emendationem delicti (1282A)salubri exhortatione provocemus. Erigens autem se Jesus, dixit ei: Mulier, ubi sunt qui te accusabant? Nemo te condemnavit? Quae dixit: Nemo, Domine. Nullus quippe ausus est condemnare peccatricem mulierem, quia Domino ancipiti verbi sui gladio eorum conscientias penetrante, singuli in se cernebant quod magis damnari deberent. Sed quia accusatores justitiae auctoritate prostravit, eam quae accusabatur magno pietatis munere sublevavit. Sequitur enim: Dixit ei Jesus: Nec ego te condemnabo; vade, et amplius noli peccare. Tanquam pius praeterita peccata ignoscit: et quasi justus, ne amplius peccare praesumat, interdicit. Quia enim Deus erat et homo, per id quod homo erat, accusatae misereri potuit: per id vero quod Deus est, dimisso scelere eam absolvit. (1282B)Veneremur ergo eum per id quod Deo Patri aequalis est, diligamus eum per id quod nobis proximus fieri dignatus est. Precemur ejus misericordiam piis vocibus justis operibus, ut nos ab omnibus peccatorum nexibus solvat, et de caetero non peccare concedat, sicque mentes nostras sancti amoris sui flammis accendat, ut secundum beneplacitum suum in omni bono nos perseverabiles faciat Jesus Christus Dominus noster. Amen.
HOMILIA XCVI. IN DOMINICA Laetare. (Ex Opp. beati Leonis Magni papae.) Apostolica, dilectissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Leonem, Operum ejus tomo I, Patrologiae (1282C)LIV, col. 281.
HOMILIA XCVII. DE EADEM DOMINICA. In illo tempore abiit Jesus trans mare Galilaeae, quod est Tiberiadis. Et sequebatur eum multitudo magna, quia viderant signa quae faciebat super his qui infirmabantur, etc. (Joan. VI).
Qui signa et miracula Domini, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 110.
HOMILIA XCVIII. IN FERIA SECUNDA POST Laetare. In illo tempore prope erat Pascha Judaeorum, et ascendit Jesus Hierosolymam. Et invenit in templo (1282D)vendentes oves et boves et columbas, et nummularios sedentes, etc. (Joan. II).
Divus Joannes, qui ultimus omnium evangelistarum suum scripsit evangelium, idcirco plenius ac profundius ea quae a tribus evangelistis omissa fuerant, describere curavit. Illi enim ea tantum scripserunt, quae a Domino duobus annis ante passionem ejus gesta sunt, incipientes a tempore quo Joannes Baptista missus est in carcerem. Ergo diligentissime Evangelii narratione considerata, reperimus bis Dominum salvatorem ad paschalem solemnitatem celebrandam Hierosolymam venisse. Semel primo anno suae praedicationis, quod Joannes scribit, et iterum ipso quo passurus erat anno, quando quinto die ante (1283A)Pascha asino sedens, Hierosolymam intravit. Utraque tamen vice avaritiam Scribarum, Sacerdotumque impietatem detestans, quam in templo exercebant, eos cum omnibus qui negotia ibidem habebant, ejecit. Qua de re patet, non hanc esse ipsam lectionem quae apud Matthaeum et Lucam legitur, quoniam bis idem miraculum in Pascha gestum est. Primo scilicet anno praedicationis, qui est tertius ante passionem, et secundo imminente jam hora ipsius passionis. His per excessum necessario praemissis, ad exponendam per ordinem accedamus sancti evangelii lectionem. Prope erat Pascha Judaeorum, et ascendit Jesus Hierosolymam. Quod Dominus appropinquante Pascha Hierosolymam ascendit, nobis profecto exemplum dedit, quanta cura et studio divinis (1283B)subdi debeamus imperiis. Si enim ille qui erat Dei Filius, in infirmitate nostrae carnis apparens, decreta legis a se data implebat, solemnitates legitimas cum caeteris hominibus frequentando, quid nobis, qui servi sumus, agendum est? Quanto studio et hae et aliae festivitates bonis operibus sunt praeveniendae, et digna reverentia cum venerint celebrandae? Et invenit in templo vendentes oves, et boves, et columbas, et nummularios sedentes. Et cum fecisset quasi flagellum de funiculis, omnes ejecit de templo, oves quoque et boves, et nummulariorum effudit aes, et mensas subvertit. Non est putandum quod haec venalia in ipso templo fierent, sed potius in porticibus, quibus ipsum templum cingebatur. Oves ergo et boves et columbae ad hoc ibi emebantur, ut in sacrificio (1283C)Domini offerrentur. Nummularii vero ad hoc ibi residebant, ut inter emptores venditoresque hostiarum fieret prompta pecuniae taxatio. Ergo quodammodo honesta erat et licita negotiatio ista, quia ad hoc (ut dictum est) emebantur hostiae, ut Deo offerrentur. Quid ergo putamus fecisset Dominus, si invenisset eos rixis dissidentes, aut fabulosis, otiosis aut turpibus et obscenis colloquiis vacantes, aut quolibet alio scelere occupatos, si ita in eos desaevit, qui ea negotiabantur in templo, quae Domino offerre volebant? Haec contra illos dicimus, qui ecclesiam ingressi, non sicut in domo Dei cum metu et reverentia ibi consistunt, sed lascivientibus obtutibus vagi, inanibus fabulis occupantur, cachinno solvuntur, spretaque intentione orandi, peccata pro quibus (1283D)exorare debuerant, augent. Quodque gravius est, si quis eos pro hujusmodi stulta praesumptione redarguere ausus fuerit, odiis eum et maledictis persequuntur, nec divinum ex hoc judicium formidant, cujus templum ausu nefario profanant. Hoc sane, quod tunc corporaliter gestum est in templo, quotidie geri in ecclesia nullus qui recte sapit ignorat. Quotidie namque Dominus sanctam spiritualiter intrat ecclesiam, et qualiter in ea unusquisque versetur, attendit. Cavendum ergo et valde pavendum est, ne improvisus veniens, perversum in nobis aliquid, unde merito flagellari, et de ecclesia ejici debeamus, inveniat. Maxime vero hoc observare debemus in ea quae spiritualiter domus Dei vocatur, (1284A)ne quid ibi ineptum geramus, ne dicatur de nobis quod per prophetam Dominus dixit: Dilectus meus in domo mea fecit scelera multa (Jer. II). Nec obliviscamur nosipsos templum Dei esse, ideoque ab omni immunditia et iniquitate conscientiam nostram immunem custodiamus, illud cum tremore recolentes quod dicit Apostolus: Si quis templum Dei violaverit, disperdet illum Dominus (I Cor. III). Notandum autem est, quod vendebantur in templo oves et boves et columbae. Boves quippe terram exarant, et suscipiendis seminibus praeparant. Quid ergo per boves, nisi doctrina coelestis accipitur? Boves ergo vendunt, qui verbum Evangelii non pro auditorum utilitate, nec causa amoris Christi, sed intuitu lucri temporalis auditoribus impendunt. Oves, simplicia et (1284B)mansueta animalia, vestiendis hominibus sua vellera praestant. Et quid per oves, nisi opera simplicitatis et innocentiae signantur? Vendunt ergo oves, qui gratia humanae laudis opera agunt pietatis. De quibus dicitur: Receperunt mercedem suam (Matth. VI). Quid vero per columbas, quae felle carent, nisi Spiritus sanctus intelligitur, qui in specie columbae super baptizatum Dominum ostensus est? Columbas igitur vendunt, qui Spiritus sancti donum per impositionem manus vel ad praemium vel ad vulgi favorem tribuunt, qui sacros ordines non pro vitae merito, sed pro gratia largiuntur. Nummularii vero sunt hi, qui in ecclesia aperte terrenis rebus inserviunt, quae sua sunt quaerentes, non quae Jesu Christi. Omnes itaque istos facto flagello de resticulis ejecit (1284C)de templo. Quid per funiculum, nisi crementa intelliguntur malarum actionum? Hinc Isaias dicit: Vae qui trahitis iniquitatem in funiculo vanitatis (Isaiae V). Et Salomon: Funiculis peccatorum suorum unusquisque constringitur (Prov. V). Cum enim peccator aliquis prioribus peccatis graviora accumulat, quasi funiculum quo flagelletur, paulatim agendo prolongat. Ejecit ergo hos Dominus, ejecit cum eis boves et oves, caeteraque venalia, quia talium doctrina pariter cum suis auctoribus reprobanda est, et a domo Dei depellenda. Nummulariorum quoque aes effunditur, et mensae subvertuntur, quia damnatis in fine mundi reprobis, etiam illarum rerum quas dilexerunt auferentur figurae, juxta quod Joannes dicit: Mundus transit, et concupiscentia ejus (I Joan. II). Et his (1284D)qui columbas vendebant, dixit: Auferte ista hinc, et nolite facere domum Patris mei domum negotiationis. Venditionem columbarum in templo fieri prohibuit, quia gratia Spiritus sancti non ad praemium danda est, sed gratis accepta, et gratis debet dari. Unde omnes qui eamdem pro praemio vel accipere vel dare voluerint, similes sunt Scribis et Pharisaeis. Domum vero Dei faciunt domum negotiationis, qui sacros ordines dando vel accipiendo praemium vel a manu vel ab ore requirunt, et ministerium quod perceperunt, non simplici intentione, sed pro humana retributione in Ecclesia peragunt; nec student ut Deus in his quae agunt glorificetur, sed ut ipsi potius laudentur et remunerentur. Sed et hoc non negligenter (1285A)praetereundum est, quod hic utraque Domini salvatoris natura nobis commendatur. Humana quidem, quia sicut homo ad celebrandam Paschae solemnitatem cum caeteris ascendit. Divina vero, secundum quam his quos ejiciebat de templo, dixit: Nolite facere domum Patris mei domum negotiationis. Aperte namque se Filium Dei ostendit, qui templum Dei Patris sui domum appellat. Recordati vero discipuli sunt, quia scriptum est: Zelus domus tuae comedit me (Psal. LXVIII). Zelus in hoc loco, in partem bonam accipitur. Est enim zelus fervor quidam, quo mens, rejecto humano timore, pro defensione veritatis accenditur. Zelo ergo Dei Patris Salvator impios negotiatores ejecit de templo. Sed et nos quantum possumus, zelemus domum Dei, et ne (1285B)quid pravum in ea geratur, studiose curemus: quod tunc recte agimus, si fratrem qui templum Dei esse debuerat, videamus vel superbia tumidum, vel luxuria enervatum, vel ebrietati deditum, seu cuiquam vitio substratum, et in quantum vires suppetunt, corrigere, et ad emendatioris vitae ordinem reducere satagimus. Vel etiam in ipsa domo orationis, ubi corporis Christi sacrosancta consecrantur mysteria, ubi angelorum et ipsius Dei praesentia esse non dubitatur, ne quid inhonestum aut indecens agatur, sollicite procuremus. Responderunt Judaei, et dixerunt ei: Quod signum ostendis nobis quia haec facis? Respondit illis Jesus: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. De quo templo hoc dixerit ostendit evangelista cum subdit: Hoc autem dicebat de templo (1285C)corporis sui. Templum dignissimum, sanctum corpus suum dicit, sacrarium divinitatis, quia, ut Apostolus ait, In ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, et sunt in illo omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi (Col. II). Hoc templum solvendum erat in passione, excitandum citissima diei tertii resurrectione. Non dicit, sicut illi confinxerunt, In passione destruam, sed honesto verbo, Vos, inquit, solvite. Neque enim convenit, ut nosipsi nobis manus inferamus. Vos ergo (ait) solvite, quia ab illis excruciandus et crucifigendus erat. Merito igitur de templo illo typico ejecti fuerant, qui ipsum verum Dei templum, in quo nulla prorsus peccati macula esse poterat, solvere per mortem quaerebant. Dixerunt ergo ei Judaei: Quadraginta et sex annis aedificatum (1285D)est hoc templum, et tu in tribus diebus excitabis illud? Carnaliter Domino responderunt, quia superiora ejus verba carnaliter intellexerunt. Quod enim ipse de sui corporis templo dixerat, hoc isti de materiali templo dictum putabant. Verum quod dicunt quadraginta et sex annis templum aedificatum non primam, sed secundam indicant aedificationem. Primum namque templum a Salomone, in maxima regni pace, decentissimo opere, septem annorum spatio perfectum est. Hoc destructum postea a Chaldaeis, rursum post septuaginta annos jubente rege Persarum, relaxata populi captivitate, a filiis transmigrationis sub Zorobabel et Jesu principibus reaedificari coeptum est. In quo opere sic impediti sunt impugnantibus (1286A)se vicinis gentibus, ut una manu gladium tenerent, altera lapidem in parietis structuram ponerent. Atque ita factum est, ut per quadraginta sex annos inchoata templi fabrica, vix potuerit impleri. Hic autem annorum numerus, perfectioni Dominici corporis aptissime congruit. Tradunt namque physici, tot dierum spatio formam humani corporis in utero matris perfici. Susceptum namque semen primis sex a conceptione diebus, lactis similitudinem habet, novem sequentibus vertitur in sanguinem, reliquis duodecim coagulatur, et in carneam soliditatem redigitur, aliis vero decem et octo formatur usque ad perfecta membrorum lineamenta, hinc jam usque ad tempus editionis magnitudine semper augetur. Sex autem et novem et duodecim, et decem, et octo in (1286B)summa collecti, quadraginta quinque faciunt. Quibus si ipsum diem adjicias, quo discretum per membra corpus incipit sumere incrementum, quadraginta sex absque errore reperies. Per quod videlicet tot dies in aedificatione corporis Domini, quot annos in fabrica legimus, numerantur. Possumus quoque ipsum hunc numerum in nomine Adam, supputato ipsarum litterarum numero, invenire, cujus nomen ex principalibus quatuor climatum mundi litteris apud Graecos constat. Per quod innuitur, ipsum primum parentem nostrum de paradiso ejectum, et in totum orbem fuisse disseminatum. Nomina quippe quatuor mundi partium secundum Graecos sunt, ἄρκτος, δύσις, ἀνατολὴ, μεσημβρία, hoc est, oriens, occidens, septentrio, et meridies. Nomen vero Adam ex α, δ, α, (1286C)μ, constat. Quarum litterarum secundum Graecos est α unum, δ quatuor, et rursum α unum, et μ quadraginta, quae simul sunt quadraginta sex. Tot nimirum diebus corpus Christi in utero virginali formatum ac perfectum est. Per quod designabatur, primum Adam per orbem dispersum, per secundum Adam, id est, Christum, colligendum, atque in unionem fidei congregandum. Cum ergo surrexisset a mortuis, recordati sunt discipuli ejus, quia haec dicebat, et crediderunt Scripturae, et sermoni quem dixit Jesus. Nondum sancti apostoli Scripturas intelligebant, quia necdum Christus a mortuis resurrexerat, nondum illis Spiritum sanctum aperte dederat. At ipso die resurrectionis suae apparens illis, aperuit illis sensum, ut intelligerent omnia quae de ipso in lege (1286D)Moysi et prophetis et psalmis erant scripta. Tunc recordati sunt verborum quae ante passionem Dominum dicentem audierant. Et crediderunt, inquit, Scripturae prophetarum quae eum resurrecturum praedixerat, et sermoni quem dixit eis Jesus hoc videlicet quod praemissum est: Solvite templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud. Cum autem esset Jesus Hierosolymis in Pascha in die festo, multi crediderunt in eum. Ipse autem non credebat seipsum eis, eo quod ipse nosset omnes, et non opus erat ei ut quis testimonium perhiberet de homine; ipse enim sciebat quid esset in homine. Patet causa quare Dominus ad festivitates Judaeorum celebrandas corporaliter venerit, ut videlicet plures per ejus praedicationem (1287A)crederent. Ait enim evangelista, quia cum esset Jesus Hierosolymis, multi crediderunt in eum; sed ipse non credebat semetipsum eis, quia illi non sic credebant in eum, ut digni essent cum quibus Christus familiariter habitaret. Licet enim jam credere putarentur, ipse introrsus corda eorum intuebatur. Hoc est enim quod dicitur, eo quod ipse nosset omnes. Nec volebat a talibus praedicari, quos praevidebat in sua passione posse scandalizari. Non enim illi opus erat, ut quis testimonium perhiberet de homine, ipse enim sciebat quid esset in homine. Hi nimirum typum tenebant catechumenorum, qui jam credunt in Christum, sed ipse non se credit eis, quia nondum renati sunt aqua baptismatis. Nemo enim potest introire in regnum Dei, nisi prius renatus fuerit (1287B)ex aqua et Spiritu sancto (Joan. III). Inde etiam mos ecclesiasticus obtinuit ut catechumenis non credantur mysteria corporis et sanguinis Christi, quanquam ipsi se in Christum credere fateantur. Nos vero qui et in Christo jam renati, et vivificis corporis ejus sacramentis sumus initiati, agamus nomini ejus aeternas gratias, ejusque misericordiam dignis in quantum sufficimus laudibus extollamus, qui nobis ita se dignatus est incomprehensibili pietate contradere, ut ipse in nobis, et nos in eo maneremus. Magnum est certe quod praesumimus, sed securi sumus de ejus veracissima promissione, qua ait: Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in eo (Joan. VI). Proinde inspiciamus diligenter penetralia cordium nostrorum, (1287C)et quidquid vitiis foedum, quidquid sordidum deprehenderimus, his praecipue diebus festinemus orationibus et jejuniis ac lacrymis emundare profusis. Praeveniamus faciem ejus in confessione, si cupimus ejus in futuro vultum cernere sine confusione. Ad coelestem patriam gaudentes tendamus, ut nulla nos saeculi objecta praepediant, nec prospera revocent, nec adversa retardent. Neque enim vile aut caducum aliquid nobis promittitur, sed illud quod nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. II); ad quod mereamur pervenire, opitulante ipso, qui nos dignatus est vocare.
HOMILIA XCIX. IN FERIA TERTIA POST Laetare. (1287D)In illo tempore, jam die festo mediante, ascendit Jesus Hierosolymam in templum, et docebat. Et mirabantur Judaei, dicentes: Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit? etc. (Joan. VII).
In lectione quae hanc praecedit, narrat sanctus evangelista quia ambulabat Dominus in Galilaeam, non enim volebat ire in Judaeam, quoniam Judaei quaerebant eum occidere. Cum ergo ibi esset, et (ut ita dictum sit) propter concitatam contra se persecutionem delitesceret, essetque in proximo dies festus Scenopegiae, dixerunt fratres ejus ad eum: Transi hinc et vade in Judaeam iterum, ut et discipuli tui videant opera tua quae facis (Joan. VII). Quos videns Dominus labilem et caducam hujus mundi gloriam quaerere, (1288A)et coelestem parvipendere, respondit: Vos ascendite ad diem festum, ego non ascendam ad diem festum istum. Cum igitur haec et plura alia ad redarguendos confundendosque humanae laudis cupidos dixisset, tunc quidem mansit in Galilaea. Jam autem mediante die festo (nam per octo dies agebatur ipsa solemnitas, sicut nunc lectum est), et ipse Jesus ascendit. Et mirabantur Judaei dicentes: Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit? Quidnam hoc est quod Dominus antequam ad festivitatem veniret, quaerebant eum, et murmur magnus erat de ipso? Ecce adest qui quaerebatur, docet qui latebat, palam loquitur, et non tenebatur. Sed illud erat exempli, hoc potestatis. Latuit enim, ut nos doceret persecutionem fugere, secundum quod alibi praecipit: Si persecuti vos fuerint (1288B)in una civitate, fugite in aliam (Matth. X). Et mirabantur, inquit, Judaei. Mirabantur, non tamen ab infidelitate convertebantur. Sed unde mirarentur aperitur, cum subditur: Unde hic litteras scit, cum non didicerit? Noverant ubi natus, et quomodo fuerat educatus. Nunquam eum viderant litteras discentem, audierant tamen eum de lege disputantem, legis et prophetarum testimonia proferentem, quod nemo alius faceret qui legem ipsam non legisset. Nemo autem ipsam legem legeret, nisi prius litteras didicisset. Hac de causa mirabantur, non intelligentes eum legis auctorem esse et Dominum. Quod si credere voluissent, nequaquam mirarentur, si ille legem nosset, qui ipsam legem dedisset. Verum haec illorum admiratio, facta est veritatis magistro, (1288C)altioris doctrinae insinuandae occasio. Respondit enim Dominus aliquid profundum, et attentius inspiciendum. Nam sequitur: Respondit eis Jesus: Mea doctrina non est mea, sed ejus qui me misit. Paucis verbis quasi contrarium aliquid Dominus dixisse videtur. Non enim ait, Ista doctrina non est mea, sed Mea doctrina non est mea. Quaerendum ergo quid sit, mea doctrina non est mea. Si enim sua, quomodo non sua? Sed recolamus quid beatus Joannes in exordio hujus evangelii dixerit, et ibi reperire poterimus hujus solutionem quaestionis. Ait enim: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Quae est ergo doctrina Patris, nisi verbum Patris? Verbum enim, alicujus est verbum. Et ideo suam doctrinam dixit non suam, (1288D)quia ipse non a se est, sed verbum Patris est. Quod ergo ait: Mea doctrina non est mea, tale est ac si diceret: Ego qui doceo, non sum a meipso. Cum enim credamus et confiteamur Filium Patri esse aequalem per divinitatem, nec ullam recipiamus inter generantem et genitum vel naturae vel substantiae differentiam, tamen ille Pater, ille Filius. Et Pater quidem de nullo, quia de se Deus est. Filius vero non de se, sed de Patre genitus est Deus, sicut Spiritus sanctus a Patre procedit et Filio. Et hi tres unus Deus, unum lumen, una potentia, una majestas. Et quia hoc tam profundum mysterium videbat non omnes posse intelligere, dat consilium quid agentes ad illud pertingere valerent. Si quis, inquit, voluerit voluntatem (1289A)ejus facere, cognoscet de doctrina mea, utrum ex Deo sit, an ego loquor a meipso. Si quis voluerit voluntatem Patris facere, hoc est, si quis voluerit in Filium ejus credere, cognoscet de doctrina mea, hoc est, intelliget. Ergo intellectus est merces fidei. Non ergo intelligendum est ut credamus, sed prius credendum ut intelligamus. Scriptum namque est: Si non credideritis, non intelligetis (Isa. VII). Ergo faciamus voluntatem Patris, hoc est, credamus in Filium Dei Patris. Haec est voluntas Patris, juxta quod alibi idem Filius dicit: Hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ille (Joan. VI). Cognoscenda sane est necessario hujus verbi structura; aliud enim est cum dicimus per dativum casum Credo tibi, aliud per accusativum, Credo in te. Dicimus certe nos credere (1289B)Paulo, sed non in Paulum. Dicimus credere nos Petro, sed non in Petrum. Ergo aliud est credere Deo, aliud credere in Deum. Credere enim Deo, est verbis illius fidem accommodare, secundum quod etiam daemones credunt ei, et contremiscunt. Credere vero in Deum, est Deum credendo amare, credendo diligere, membris ejus credendo incorporari. Haec est fides quam a nobis exigit Deus, quae per dilectionem operatur. Si quis ergo facit voluntatem Patris credendo in Filium ejus, cognoscet de doctrina Christi, quia non aliunde, non de nihilo, sed de Patre est, manens in Patre, aequalis Patri. Qui a semetipso loquitur, gloriam propriam quaerit. Quibus verbis Antichristum notat, thesaurum malitiae, et perditionis filium: Qui, ut Apostolus ait, adversatur (1289C)et extollitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se tanquam sit Deus (II Thes. II). Hic ergo cum venerit, a semetipso loquetur sua se auctoritate venisse, non a Deo missum dicens, nec Dei, sed suam quaesiturus gloriam. De quo alibi dicit: Ego veni in nomine Patris mei, et non suscepistis me; si alius venerit in nomine suo, illum accipietis (Joan. V). Qui autem quaerit gloriam ejus qui misit eum, hic verax est, et injustitia in illo non est. Se utique Dominus his verbis insinuat, qui cum per divinitatem aequalis esset Patri, tamen per susceptam servi formam apparens in tempore, qui erat creator temporum, non suam, sed Patris, quaesivit gloriam. Vel nobis certe per hoc praebuit exemplum humilitatis ut nos qui puri homines sumus, (1289D)nec ex nobis boni quidquam possumus, totum Deo tribuamus, ad ejus laudem et gloriam referamus, cum vel boni aliquid facimus, vel ejus largiente clementia recte Scripturas illius intelligimus. Sed nos e contrario bona quae agimus, nobis superbe ascribimus, mala vero nostra creatori nostro irrogamus causantes quod tales non fecerit. Christus vero Dominus noster gloriam Patris quaerebat, et idcirco verax est, et injustitia in illo non est. In Antichristo vero injustitia est, et verax non est, quia suam, non Dei gloriam, quaesiturus est. Non est a Deo missus, sed venire permissus. Nonne Moyses dedit vobis legem? et nemo ex vobis facit legem: quid me quaeritis interficere? Illi quidem gloriabantur se legis praecepta (1290A)implere, sed aperta revincuntur sententia. Lex enim homicidium vetat, quomodo ergo legem faciebant, qui Salvatorem interficere cogitabant? Nam si legem recte legissent, et opere implevissent, in ipsis Scripturis suis Christum agnoscerent, et nunquam de ejus morte tractassent. Respondit ei turba. Turba, inquit, incerta semper et turbata, nullo rationis ordine praedita. Daemonium habes. Quis te quaerit interficere? O scelus inexpiabile! o blasphemia neque in hoc saeculo neque in futuro remittenda! Nam pejus fuit hoc dicere quam Christum occidere, ei namque dicebant: Daemonium habes, qui suo imperio daemonia expellebat. Obturandae essent aures ad tam scelestam contumeliam, nisi ipsius Domini exemplo disceremus habere patientiam. Neque a furiosis et (1290B)turbatis haec audiens turbatus est, sed in sua veritate tranquillus permanens, non reddidit malum pro malo, nec maledictum pro maledicto. Quibus si respondere voluisset: Vos potius habetis daemonium, verum utique diceret. Nisi enim pleni essent daemonio, loqui non possent tam perverse de Deo. Respondit ergo eis: Unum opus feci, et omnes miramini. Ac si diceret: Quid tantum miramini in sanatione unius hominis quantum miraremini si omnia opera mea videretis? Unam enim rem fecerat, sanaverat in sabbato paralyticum, qui triginta et octo annis decumbebat, et turbati sunt, quia non intelligebant eum esse auctorem sabbati (Joan. V). Non destruxerat sabbatum, hominem in eo sanando, quia ad salutem hominum sabbati custodia fuerat data. Propterea (1290C)Moyses dedit vobis circumcisionem, non quia ex Moyse est, sed ex patribus. Moyses quidem legem decrevit, ut circumcisio servaretur, sed non ipse auctor est circumcisionis. Multo enim ante legem tempore Abraham primus recepit circumcisionem a Domino, in signum magnae fidei suae. Et in sabbato circumciditis hominem. Tanquam diceret: Revincit vos Moyses. Praecipitur in lege ut hominem octava die circumcidatis, praecipitur etiam ut sabbatizetis septimo die. Si ergo octava dies illius qui natus est, evenerit die septimo, hoc est, in sabbato, quid facietis? Vacabitis et custodietis sabbatum, an circumcidetis infantem, ut impleatis octavae diei sacramentum? Sed novi quia circumcidetis, quoniam signum salutis est, et non debet homo in sabbato vacare a salute. Nunc (1290D)ergo mihi indignamini, quia totum hominem sanum feci in sabbato. Quia et curatus est ut sanus esset in corpore, et credidit ut sanus esset in anima. Sed si circumcisionem accipit homo in sabbato, ut non solvatur lex Moysi, mihi cur indignamini, quia totum hominem sanum feci in sabbato? Illa quippe circumcisio ob tres praecipue causas data fuerat. Primo, ut signum esset magnae fidei Abrahae. Secundo, ut per eam a caeteris nationibus discernerentur in corpore, sicut fimbriis palliorum distinguebantur in veste. Tertio, ut illam in virili membro suscipientes, castitatem mentis et corporis se observare debere cognoscerent. Et tantum valebat tunc circumcisio, quantum et in novo testamento baptisma, quia omnia peccata per eam (1291A)dimittebantur, excepto quod januam regni coelestis nequaquam aperire poterat. Non ergo a tam utili et proficua re, propter inanis otii sabbatum, vacare debebant. Mystice vero illa circumcisio figurabat baptisma quod nunc in Ecclesia geritur, quo verissime omnia peccata dimittuntur, et coeleste regnum credentibus aperitur. Exhibebatur vero circumcisio in virili membro, per quod humana propagatio ministratur, ut ostenderetur per unum hominem peccatum intrasse in mundum, et per peccatum mortem. Et sicut omnis homo cum praeputio nascitur, ita etiam omnis homo cum originali peccato generatur, a quo cum omnibus vitiis per baptismum, quod est vera et spiritualis circumcisio, exspoliamur. Petrinis autem cultris circumcidebantur homines, quia, ut (1291B)ait Apostolus, Petra autem erat Christus (I Cor. X). Per cujus nominis invocationem, simplex aqua baptismatis spirituali potentia fecundatur, ut hominibus spiritualem possit praestare generationem. Nolite judicare secundum faciem, sed justum judicium judicate. Secundum faciem judicare est personam in judicio considerare. Et isti personaliter considerabant, quia illis qui in sabbato parvulos circumcidebant, non irascebantur; Domino autem indignabantur, quia in sabbato totum hominem salvum fecisset. Justum, inquit, judicium judicate; quod si facitis, neque me, neque Moysen condemnabitis, sed veritate perspecta, nullatenus mea opera Moysi praeceptis contraire videbitis. Sane haec Domini admonitio, non solis facta est Judaeis, nos etiam Dominus monuit, nos instruxit. (1291C)Sic ergo verba ejus audiamus, quasi praesens nobis loquatur. Ait enim: Nolite judicare secundum faciem, sed justum judicium judicate. Magni laboris est hoc vitium effugere, id est, non ad intuitum personae judicare, sed justum judicium proferre. Nullus quippe alius hoc potest implere, nisi ille qui omnes aequaliter diligit, qui in judicandis causis non attendit ambitum, sed meritum, nec considerat quis judicandus, sed unde sit judicandus. Nec hoc dicimus de illis, quos pro graduum honore diverso, modo jubemur honorare, sed de illis quorum causas dicere ac dijudicare jubemur. Dicebant autem quidam ex Hierosolymis: Nonne hic est quem quaerunt interficere? Ecce palam nunc loquitur, et nihil ei dicunt. Isti qui hoc dicebant, noverant quia Dominus a Judaeis quaerebatur, (1291D)sed non intelligebant quod sua potentia non tenebatur, atque ideo putaverunt principes jam credidisse quia ipse esset Christus. Dicunt ei: Nunquid vere cognoverunt principes quia hic est Christus? Sed ostendunt se nondum credidisse, cum subjungunt: Sed istum novimus unde sit. Christus autem cum venerit, nemo scit unde sit. Quid est quod dicunt: Christus cum venerit, nemo scit unde sit? Nam Herode locum nativitatis Christi requirente, responderunt quod in Bethlehem nasciturus esset, et ipsa sua verba, prophetica auctoritate confirmaverunt. Sed noverant locum nativitatis ejus, non autem poterant comprehendere generationem divinitatis ejus propheta dicente: Generationem ejus quis enarrabit? Ac si dicerent: Istum (1292A)sicut aliquem ex caeteris hominibus novimus, nihil in illo divinum, nihil regale attendimus. Christus vero noster Deus omnipotentissimus venturus est, et universo mundo imperaturus. Haec enim erit causa mortis illorum. Ideo enim in Christum credere nolebant, quia solam humanitatem considerabant, divinitatem perpendere non valebant. Unde et Dominus illis ad utrumque respondit, videlicet de humanitatis fragilitate, et de divinitatis majestate. Clamabat enim docens in templo: Et me scitis, et unde sim scitis. Hoc de sua dixit humanitate, secundum quam et locum nativitatis ejus, et parentum nobilitatem, et vultus effigiem noverant. Sciebant ergo eum quia de regali stirpe descenderat, et nobilitatis lampade illustris latere non poterat. Et a me ipso non veni, sed est verus (1292B)qui misit me, quem vos nescitis. Hoc ad suam retulit divinitatem, secundum quam ignorabant eum esse Dei Filium, et a Patre missum in mundum. Nesciebant etiam Deum Patrem, qui verus est ipsius genitor veritatis, quem nesciebant, quia ignorantes Filium, nec in eum credentes, ad Dei Patris notitiam pervenire non merebantur. Denique subjungit: Ego autem novi eum. Si ergo eum noscere vultis, a me quaerite ut sciatis, quia ab illo sum, et ille misit. Pulcherrime et quam brevissime divinitatem simulque humanitatem suam complexus est: Ab ipso, inquit, sum, quia Filius de Deo Patre natus sum. Nam quidquid est Filius, ab ipso est, et ei debet cujus est Filius. Et ipse me misit, hoc est, incarnari constituit, hoc est, quod me videtis, quod me praesentem attenditis. (1292C)Cum autem audiamus Deum Patrem misisse Filium, ne cogitemus naturae dissimilitudinem, sed Patris auctoritatem. Quaerebant ergo eum apprehendere, et nemo in eum misit manus, quia nondum venerat hora ejus. Nemo, inquit, in eum misit manus, hoc est, nullus vim fecit, nullus eum capere praesumpsit, quia nondum venerat hora ejus, hora videlicet voluntatis ejus. Sicut enim voluntate natus, sic et sua voluntate passus est. Nam sicut ante saecula praeordinavit matrem virginem de qua nasceretur, sic etiam praescivit et praeelegit mortem quam pateretur, et tempus quando pateretur. Hujus horae reminiscens dum penderet in cruce, dixit: Consummatum est: et inclinato capite tradidit spiritum (Joan. XIX). Non ergo potuerunt eum Judaei comprehendere, (1292D)quia ipse mortem suam et ministros mortis suae in sua habebat potestate, ac cum ipse voluit pati, etiam, si voluissent a nece ejus Judaei abstinere, non potuissent. In altero igitur misericordia, in altero veritas praerogata est. Misericordia quidem in humilitate carnis, qua pati voluit; veritas in potestate divinitatis, qua donec ipse voluit comprehendi nequivit. Utrumque propter nostram salutem gestum est, propter quos homo factus fuerat, qui hominem creaverat, ne periret quod fecerat. Non ergo simus ingrati tantis beneficiis, quae ab ipso immeriti accepimus et indigni. Obediamus praeceptis ejus, ut simus compotes promissionis ejus. Quaeramus spirituali desiderio vultum ejus, quaeramus faciem ejus semper. Quaeramus (1293A)eum, non sicut Judaei, ut eum occidamus, sed ut ab ipso vivificemur. Quaeramus non ut eum a nobis expellamus, sed ut cum eo in perpetuum maneamus. Tu autem.
HOMILIA C. IN FERIA QUARTA POST Laetare. In illo tempore praeteriens Jesus vidit hominem caecum a nativitate. Et interrogaverunt eum discipuli ejus: Rabbi, quis peccavit, hic aut parentes ejus, ut caecus nasceretur? etc. (Joan. IX).
Venerat Filius Dei ad solemnitatem Scenopegiae, et novissimo die ejusdem festivitatis stans in templo, docebat populum qui ad diem festum confluxerat. Redarguebat Judaeos infideles, et de mysteriis suae (1293B)divinitatis instruebat fideles. Sed miseri, et totius boni inimici Judaei, verba illius ferre non valentes, ad lapides confugerunt, quaerentes obruere quem non poterant intelligere. Ipse autem transiens per medium illorum ibat. Necdum quippe venerat hora quam praefinierat passioni, quia non in Scenopegia, sed in Pascha pati disposuerat. Praeteriens ergo Dominus, sicut nunc Evangelista loquitur, vidit hominem caecum a nativitate, hoc est, caecum natum, quem mater de tenebris uteri profuderat in noctem mundi. Vidit, inquit, illum, id est, misertus est illius Videre enim illius, misereri est. Hinc scriptum est: Respexit Dominus Petrum (Luc. XXII). Et interrogaverunt eum discipuli ejus: Rabbi, quis peccavit, hic aut parentes ejus, ut caecus nasceretur? Noverant sancti (1293C)apostoli, ob multas causas dispensatione Dei dari infirmitates hominibus, aliquando propter purgationem peccatorum, aliquando ad probationem, nonnunquam ad virtutum custodiam, sed ignorabant qua harum causa homo ille caecus natus fuisset, ideoque interrogaverunt Dominum quasi magistrum, ut ab eo discerent quod nesciebant. Respondit eis Jesus: Neque hic peccavit, neque parentes ejus. Quid est quod dicit Salvator, neque illum neque parentes ejus peccasse? Si enim nullus hominum sine peccato, quomodo parentes caeci non peccaverunt? Nunquid etiam vivendo et conversando in mundo, non plura peccata addiderant? Si ergo hic et parentes ejus peccatum habebant, quare Dominus (1293D)dixit, Neque hic peccavit, neque parentes? Sed sciendum quia Dominus ad rem de qua fuerat interrogatus respondit. Illi enim interrogaverant utrum de suo, vel parentum peccato caecus natus fuisset. Ad hoc respondit Dominus neque illum neque parentes ejus peccasse hoc, nimirum ut ille caecus nasceretur. Habebant ergo ipse et parentes ejus peccata innumera, sed non propter illa ipse caecus editus erat. Quare ergo? Sed, inquit, ut manifestarentur opera Dei in illo. Veritatis magister docet, quod ad hoc sic natus sit, ut opera Dei manifestarentur in eo, quatenus ab ingenita caecitate illum liberando, et lumen restituendo, Filium Dei se esse omnibus aperte monstraret. Me oportet operari opera ejus qui misit me, donec dies est. Sicut ubique, ita et nunc (1294A)omnem gloriam Deo Patri attribuit, ejus se dicens opera facere, cujus erat filius. Ista erant opera Dei Patris, propter quae Dei Filius venerat, illuminatio videlicet et sanatio generis humani. Nam per illuminationem hujus caeci, illuminatio significabatur humani generis. Miracula denique nostri Redemptoris, ita juxta litteram facta creduntur, ut mystice considerata, aliquid innuant faciendum. Caecus ergo iste genus humanum praesignat, quod in primo parente caecatum est, quia ex illo omnes traximus non solum originem mortis, sed etiam iniquitatis. Et bene non solum caecus, sed etiam caecus a nativitate dicitur, quia omnes homines (excepto illo qui de virgine natus est) cum peccato originali nascimur, et gravissima caecitate depressi, in mundum venimus (1294B)quam caecitatem de radice primi parentis contraximus. Qui bene videns conditus fuerat, sed diabolicis persuasionibus obtemperando, caecitatem incurrerat, quam in omnes suos posteros transmittebat. Praeteriens autem Dominus vidit caecum. Non enim stans, sed praeteriens vidit, quia in similitudine carnis apparuit, sed in via peccatorum non stetit; quia peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus (I Petr. II). Hinc est quod, secundum alterius loci parabolam, Samaritanus secus saucium venit. Quod enim ibi per saucium, hoc significatur hic per caecum. Et quod ibi dicitur, venit, hic, praeteriit. Venit ergo Dominus secus saucium, et praeteriens vidit caecum, quia appropinquavit viae mortalitatis nostrae, non tamen fixit vestigium in via peccatorum. (1294C)Venit enim ut caecitatem peccatorum nostrorum tolleret, non ut eam susciperet. Haec ergo opera Patris se dicebat oportere operari, quia venerat quaerere perdita, restaurare corrupta. Donec, inquit, dies est. Venit nox quando nemo potest operari. Quam diem vellet intelligi, definite expressit, cum subjungit: Quandiu sum in mundo, lux sum mundi. Sed quid est quod dixit: Me oportet operari donec dies est? Nunquid enim tantummodo operatus est, quando praesentia corporali fuit in mundo? Si enim hoc receperimus, jam post ejus ascensionem est illa terribilis et metuenda nox in mundo, in qua nemo potest operari. Et recte ipse alibi repromisit: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (1294D)(Matth. XXVIII). Si ergo est cum sanctis usque ad consummationem saeculi, utique semper operatur usque ad finem saeculi. Qui enim tunc praesentia corporali fuit in mundo, nunc divina potentia ubique praesens est mundo. Quaerendum ergo quae sit ista nox, qua nemo potest operari? Nox ista impiorum est, quibus dicetur: Ite, maledicti, in ignem aeternum, qui praeparatus est diabolo et angelis ejus (Matth. XXV). Nox ista erit, quando damnatis omnibus reprobis, nullus jam locus poenitentiae, nulla facultas veniae restabit, quia in inferno nemo confitebitur Domino. Operatur ergo Dominus donec dies est, quia dum hic vivimus, exspectat et hortatur ad confessionem, et punire detrectat, adest omnibus invocantibus se in veritate. Venit nox qua nemo (1295A)potest operari, quia finito mundo, receptis coelo electis, clauso ostio, vanus labor est, et sera poenitentia. Clamantibus enim: Domine, Domine, aperi nobis, respondebit: Nescio vos: discedite a me, operarii iniquitatis (Luc. XIII). Proinde audiamus Apostolum dicentem: Dum tempus habemus operemur bonum (Gal. VI). Nunc est tempus operandi bonum, tunc vero recipiendi quod fueris operatus. Sed videamus quid Dominus fecerit. Haec cum dixisset, exspuit in terram, et fecit lutum ex sputo, et linivit super oculos ejus, et dixit: Vade, lava in natatoria Siloe, quod interpretatur missus. Mirabilis et ipsa sui novitate stupenda caeci curatio, magnum, si intelligamus, commendat mysterium. Exspuens quippe in terram fecit lutum, et oculos caeci inunxit. Sputum quod a (1295B)capite in os defluit, divinitatem Christi significat, quia caput Christi Deus. Et Sapientia loquitur: Ego ex ore Altissimi prodivi, primogenita ante omnem creaturam (Eccli. XXIV). Et Salomon de ipsa: Vapor est enim virtutis Dei, et emanatio quaedam majestatis est ejus sincera (Sap. VII). Lutum de terra, caro Christi est. Exspuens ergo in terram lutum fecit, quia Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I). Inunctus jam caecus nondum videt, donec venit in natatoria Siloe, quod interpretatur missus. Non vacat a mysterio, quod evangelista hujus nominis posuit interpretationem, quod inquiens interpretatur missus. Quis enim missus nisi ille qui dicit: Non veni a meipso, sed a Patre missus sum? Christus enim vere est missus, quia nisi ille fuisset missus, nullus nostrum (1295C)a peccato fuisset dimissus. Piscina ergo illa, baptismus est Christi. Lavit caecus in piscina Siloe, quod interpretatur missus, et illuminatus est, quia in Christo baptizati illuminantur. Cum ergo inunctus est, quasi catechumenus factus est; sed egebat lavari, id est, baptizari, ut illuminaretur. Catechumenus vero inungitur ut doceatur. Nam catechumenus Graece, Latine instructus dicitur. Baptizatur vero, ut verum lumen agnoscat, et remissionem omnium peccatorum accipiat. Itaque vicini, et qui noverant eum prius, quia mendicus erat, dicebant: Nonne hic est qui sedebat et mendicabat? Alii dicebant quia hic est; alii autem: Non, sed similis ejus est. Hunc errorem aperti oculi fecerunt; illuminatus quasi (1295D)mutaverat vultum. Sed ille non ingratus, nec collati immemor beneficii, dicebat: Ego sum. Confitebatur esse se illum. Dicebant ergo illi: Quomodo aperti sunt tibi oculi? Respondit: Ille homo qui dicitur Jesus, lutum fecit ex sputo, et unxit oculos meos, et dixit: Vade ad natatoria Siloe, et lava, et abii et lavi et video. Bene jam videbat, qui sic gratiam sibi datam annuntiabat. Jam ergo evangelizabat Christum, praedicat illuminatorem suum. Dicebant ergo ei: Ubi est ille? Ait: Nescio. Adhuc inunctus, necdum spiritualiter erat illuminatus. Praedicabat autem Christum, sed quem praedicaret ignorabat. Nam ut supra ille ait homo, nesciens Deum dicere, quia quasi catechumenus erat, et doceri necesse habebat. Adducunt eum ad Pharisaeos qui caecus fuerat. Erat autem (1296A)sabbatum in die illa, quando lutum fecit Jesus, et aperuit oculos ejus. Iterum ergo Pharisaei interrogabant eum quomodo vidisset. Ille ergo dixit eis: Lutum posuit mihi super oculos, et lavi, et video. Dicebant ergo ex Pharisaeis quidam: Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. Non omnes hoc dicebant, sed quidam. Jam enim inungebantur, jam veritas eorum cordibus subrutilare incipiebat. Isti vero qui Dominum reprehendebant, potius caeci erant, nec inuncti erant, nec videbant. Reprehendebant enim Dominum, quod non custodiret sabbatum, cum ipse perpetuo ab omni servili opere vacaret, quia peccatum non fecit. Hoc est namque spiritualiter sabbatum custodire, feriatum esse a peccato, quod est opus servile, quia omnis qui facit (1296B)peccatum, servus est peccati (Joan. VIII). Sed illis ista dicentibus, alii qui jam illuminationi appropinquabant, dicebant: Quomodo potest homo peccator haec signa facere? Et schisma erat inter eos. Schisma Graece, Latine scissio. Scissi ergo erant, quia pars veritati assentiebat, et pars falsitati applaudebat. Christus dies inter lucem et tenebras divisus est. Dicunt ergo caeco iterum: Tu quid dicis de eo qui aperuit tibi oculos? Interrogabant quid de suo illuminatore sentiret, ut occasionem invenirent qua eum de synagoga projicerent. Sed ille quid de eo existimaret, constanter aperuit. Ait enim: Quia propheta est. Necdum in corde illuminatus, sed inunctus tantum, nescit dicere Filium Dei, sed (1296C)confitetur prophetam esse, nec tamen errans per omnia, fallebatur. Ipse enim de se ait: Non capit prophetam perire extra Hierusalem (Luc. XIII). et nemo propheta sine honore, nisi in patria sua. Non crediderunt de illo, quod caecus fuisset et vidisset, donec vocaverunt parentes ejus qui viderat, et interrogaverunt eos, dicentes: Hic est filius vester quem vos dicitis quia caecus natus est? Quomodo ergo nunc videt? Responderunt eis parentes ejus, et dixerunt: Scimus quia hic est filius noster, et quia caecus natus est: quomodo autem nunc videat, nescimus, aut quis ejus aperuerit oculos, nescimus. Ipsum interrogate: aetatem habet, ipse de se loquatur. Videbant enim et sibi et illi calumniam strui, et ideo dicunt: Scimus quia hic est filius noster et quia caecus (1296D)natus est. Si autem vultis scire quomodo nunc videat, ipsum interrogare debetis, quia aetatem habet, olim loquitur. Juste quippe pro infante loqui cogerentur, quia infans per aetatem loqui rationabiliter non potest. Haec autem illos non ob ignorantiam, sed ob metum dixisse evangelista ostendit, cum subdit: Haec dixerunt parentes ejus, quia timebant Judaeos. Jam enim conspiraverant Judaei, ut si quis eum profiteretur esse Christum, extra synagogam fieret. Pro magno apud illos tunc temporis ducebatur, si quem de synagoga ejecissent. Sicut enim modo homicidae, vel adulteri, vel caeteris capitalibus criminibus rei, ab Ecclesia pelluntur, ita tunc confessores Christi a synagoga Judaeorum eliminabantur. Hoc metuebant incurrere parentes caeci nati, (1297A)ideoque dixerunt: Ipse de se loquatur. Vocaverunt rursum hominem qui caecus fuerat, et dixerunt ei: Da gloriam Deo. Gloriam Deo dare est veritatem de aliqua re quasi praesente Deo loqui. Sed isti volebant ut negaret Christum. Nam quid est aliud dicere, da gloriam Deo, quam nega donum quod accepisti? cum certe hoc non sit gloriam Deo dare, sed eum blasphemare. Nos scimus quia hic homo peccator est. Sic illum volebant dare gloriam Deo, ut, sicut ipsi, diceret Christum peccatorem. Sed ille, ut neque pateret calumniae, neque veritatem subcelaret, non dixit, Scio eum justum, sed respondit: Si peccator est nescio: unum scio, quia caecus cum essem, modo video. Dixerunt ergo illi: Quid fecit tibi? quomodo aperuit tibi oculos? Ille qui toties interrogatus, toties (1297B)responderat, jam quasi quodam taedio affectaretur, propter illorum duritiam et incredulitatem, cum quadam aporia respondit: Dixi vobis jam et audistis; quid iterum vultis audire? Nunquid et vos vultis ejus discipuli fieri? Quia enim ipse jam credebat, jam Domini discipulus factus erat, ideo dicebat: Nunquid et vos, sicut ego, vultis in eum credere, et discipulatui ejus inhaerere? Maledixerunt ei, et dixerunt: Tu discipulus illius sis. Maledictum hoc veniat super nos Christianos. Si enim cor eorum intuearis, maledictum est, quia hoc maledicentis affectu protulerunt. Si verba ipsa perpendas, exoptabilis est benedictio. Quis enim non desideret discipulus esse Christi? Nos, inquiunt, Mosi discipuli sumus. Falluntur, semetipsos decipientes. Nam si discipuli Mosi (1297C)essent, crederent Mosi annuntianti Christum, et cognoscerent eum qui per Mosen praenuntiatus est. Sic enim ait Dominus: Si crederetis Mosi, crederetis et mihi (Joan. V). Nos scimus quia Mosi locutus est Deus, hunc autem nescimus unde sit. Despicientium verba sunt. Nam quomodo nesciebant unde esset, cum et ubi natus fuisset, et de qua tribu esset, nossent? Hinc et supra dixerunt: Sed hunc scimus unde sit. Tale quid et in libro Regum legimus: Cum enim David adolescens Goliam viris fortibus formidabilem stravisset, ait Saul ad Abner: Cujus est iste puer, Abner (I Reg. XVII)? Certe armiger ejus fuerat, citharam coram eo crebro percusserat, et tunc quis esset interrogabat. Quasi enim non agnoscebat, in quo aetatem adolescentis et habitum pastoralem contemnebat. (1297D)Simili modo miserandi homines, Dei Filium cernentes hominem, in tantum contemptibilem et novissimum judicabant, ut dicerent: Nescimus unde sit, consueto more hominum, qui quos abjiciunt, nescire se dicunt. Respondit ille et dixit: In hoc mirabile est, quia vos nescitis unde sit, et aperuit oculos meos. Tanquam diceret: Hic quem vos nescire vultis, latet humilitate, proditur signorum virtute. Nescitur unde sit, et sicut Deus caecos videre facit. Scimus autem, quia Deus peccatores non audit: sed si quis Dei cultor est, et voluntatem ejus facit, hunc exaudit. Tanquam inunctus, et necdum illuminatus loquitur: exaudit namque Deus etiam peccatores. Denique exauditus est publicanus, qui in templo Dei a longe stans, et oculos in terram demittens, (1298A)pectusque pugnis percutiens, dicebat: Deus, propitius esto mihi peccatori (Luc. XVIII). Qua confessione sic exauditus est, ut justificatus a templo rediret, qui injustus venerat ad templum. Exaudiuntur ergo, ut dictum est, peccatores, si resipiscant a peccatis, si mala praeterita lacrymis abluant, et ex corde abnegent se esse quod fuerunt. A saeculo non est auditum quia aperuit quis oculos caeci nati, nisi esset hic a Deo, non posset facere quidquam. Ingens fiducia, libera constantia. Principes saeviebant, ille indignatione eorum postposita, confessus est veritatem. Quis enim alius tanta et talia faceret, nisi Deus? Sed et si qui sunt qui aliquando fecerunt, ab ipso ut facere possent habuerunt. Ipse enim dixit: Sine me nihil potestis facere (Joan. XV). Responderunt et dixerunt: (1298B)In peccatis natus es totus, id est, cum clausis oculis. Improperant enim ei, quod propter parentum peccata sic natus sit. Sed qui oculos aperuit, totum salvavit, quique foris illuminavit, ipse cor illius ab omni iniquitatis nubilo purgavit? In peccatis natus es totus, et tu doces nos? Ipsi certe eum interrogaverunt, ipsi coegerunt, ut diceret quid de Christo suo illuminatore sentiret, et nunc confitentem arguunt, et de synagoga propellunt. Nam sequitur: Et ejecerunt eum foras. Illi quidem eum ejiciebant, sed Christus suscipiebat. Tunc magis meruit cognoscere Christum, cum ejectus est de consortio inimicorum Christi. Audivit namque Deus, quia ejecissent eum foras: et cum invenisset eum, dixit illi: Tu credis in Filium Dei? Sed ille, qui eum tantum (1298C)corporeis oculis videbat, corde nondum intelligebat. Respondit: Quis est, Domine, ut credam in eum? Quibus verbis ostendit jam dudum se paratum cor ad credendum habuisse, sed in quem deberet credere ignorasse. Ait illi Dominus: Et vidisti eum, et qui loquitur tecum ipse est. Jam Dominus inuncti faciem lavat, jam cordis oculos illuminat, denique ille lotus et illuminatus spiritualiter respondit: Credo, Domine. Sed hoc parum fuit. Non sufficit credere, quin etiam procidens adorat eum, per hoc quodammodo contestans Deum credere, quem adorabat. Sed inter haec, quid nobis superest, qui ista legimus, propter quos etiam scripta sunt? Quaecunque enim scripta sunt, ut ait Apostolus, ad nostram doctrinam scripta sunt (Rom. XV). Quid igitur nobis agendum est, nisi (1298D)ut ea quae in Scripturis legimus, vel audivimus, imitari satagamus? Multum est dicere, ut imitemur Petrum apostolum, cujus vestigiis mare se calcabile praebuit. Non igitur Petrum, non reliquos apostolos nobis in exemplum proponere necesse est, hunc saltem mendicum caecum jam bene illuminatum imitemur, quem non truculentorum minae principum, non eatenus gestae caecitatis opprobrium, non solum sibi, sed et suis parentibus terribilis ac formidabilis de synagoga ejectio, non haec neque alia potuerunt seducere, et a confessione veritatis supprimere. Audiamus praedicantem, et bene profitentem, quia si quis Dei cultor est, et voluntatem ejus fecerit, hunc exaudit. Colamus ergo Dominum, non thuris vaporibus, non taurorum mugientium jugulis, sed (1299A)gratissimis fidei et dilectionis victimis; faciamus voluntatem ejus, hoc est, mandatum ejus impleamus, et timorem illius, et sanctam spem promissionum ejus in mentibus habeamus, quoniam beneplacitum est Domino super timentes eum, et in eis qui sperant super misericordia ejus (Psal. CXLVI). Cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CI. IN FERIA QUINTA POST Laetare. In illo tempore ibat Jesus in civitatem quae vocatur Naim, et ibant cum eo discipuli ejus et turba copiosa, etc. (Luc. VII). ( Require homiliam Dominica 17 post festum Pentecostes. )
HOMILIA CII. IN FERIA SEXTA POST Laetare. (1299B) In illo tempore erat quidam languens Lazarus à Bethania, de castello Mariae et Marthae sororum ejus, etc. (Joan. XI).
Inter omnia miracula quae Dei Filius, ut suam panderet divinitatem, operatus est, supereminet hoc, et quasi quemdam obtinet principatum, quod circa Lazarum fecit. Et quidem singula opera ejus admiratione dignissima sunt. Quis enim non venerabiliter admiratur, quod claudi rectis gressibus incesserunt, quod mutis linguarum claustra soluta sunt, quod caecorum diu clausa lumina tactu sacrae manus ejus reserata sunt? Quis haec et plura alia considerans, non divinam potentiam stupens admiretur? Sed haec omnia parva ad ingentem Christi majestatem videbantur, (1299C)nisi amicus ejus Lazarus moreretur. Quem idcirco mori permisit, ut eum novo et omnibus saeculis admirando ordine suscitando, sese vitae mortisque Dominum esse declararet. Accessit etiam ad singularem dignitatem miraculi, speciale meritum dignissimi descriptoris. Nullus quippe alius omnium evangelistarum hoc descripsit, sed soli dilecto Domini Joanni reservatum est: quia nimirum res tam unica et tam egregia nullum alium, quam dilectissimum Christo virginem habere debuit relatorem. Verum quoniam haec lectio ex majore sui parte per se clara est, et per singula expositione non eget, capitulatim magis quam verbatim eam explanandam suscepimus, ut ad ea quae magis necessaria sunt, veniamus. Denique supra legitur, quod cum esset (1299D)Dominus in templo, et in porticu quae Salomonis appellatur doceret, non ferentes Judaei verba divinitatis ejus, sustulerunt lapides ut lapidarent eum; Dominus vero inter manus se lapidare volentium illaesus exivit de templo, et abiit trans Jordanem ubi prius fuerat Joannes baptizans. Cum ergo ibi esset, infirmabatur Lazarus in Bethania, quod erat castellum Mariae et Marthae, proximum Hierosolymis. Maria autem erat quae unxit Dominum unguento, et extersit capillis suis pedes ejus. Quoniam tunc temporis plures erant hujus nominis, ne erremus in nomine, ostenditur ex notissima actione. Ipsa enim est Maria quae quondam, ut Lucas evangelista narrat superius, peccatrix veniens ad pedes Domini, perunxit, (1300A)lacrymis rigavit, capillis detersit, sicque multorum criminum veniam a Domino promeruit (Luc. VII). Miserunt ergo ad illum quoniam absens erat trans Jordanem, nuntiantes quod frater illarum Lazarus infirmabatur, ut tam sibi quam fratri succurreret, et istas dolore, illum aegritudine liberaret. Sed videamus quid nuntiantes dixerunt: Domine, ecce quem amas, infirmatur. Non dixerunt: Veni ut languentem sanes; non hoc certe ausae sunt dicere: sufficiebat illis, si tantum nosset quod infirmaretur, sciebant enim quod non desereret quem amabat. Ecce, inquiunt, quem amas, infirmatur. Tanquam dicerent: Satis est ut hoc noveris, Domine, nec opus est ut ad nos veniens fatigeris. Ibi praecipe, et hic quod jusseris fiet. Audiens autem Jesus, dixit: Infirmitas (1300B)haec non est ad mortem, sed pro gloria Dei, ut glorificetur Filius Dei per eam. Quare dicis, Domine, ad mortem non est, cum Lazarus inevitabiliter sit mortuus? Noverat et hoc Dominus, et ut sic fieret ipse voluerat, sed post mortem eum suscitare decreverat. Quod ergo respondit, infirmitas haec non est ad mortem, tale est ac si dicatur: Mors haec non est ad mortem. Non enim moritur, ut sicut caeteri homines mortui, a morte teneatur, sed ut mirabiliter resuscitetur. Pro gloria Dei, ut Filius Dei glorificetur per eam, subaudiendum, infirmitatem. Haec autem glorificatio non ipsum auxit, qui summe perfectus est, et proficere non novit, sed nobis profuit, quatenus per hoc tantum miraculum in eum crederemus, et aeternam animae mortem evaderemus. Sed (1300C)videamus diligentius quid dixerit: Ait enim: Pro gloria Dei; deinde adjunxit, ut glorificetur Filius Dei per eam. Ergo Filius Dei, Deus. Hoc contra haereticos, qui dixerunt Christum non esse natura Deum, sed gratia. Unde quidam illorum dixit: Non invideo Christo facto Deo, hoc et ego fieri possum si volo. Diligebat autem Jesus Martham, et sororem ejus Mariam, et Lazarum. Ille languebat, ille dolebat, sed spem maximam habebant, quia diligebatur ab eo qui et dolentium est consolator, et languentium sanator, ipsorum etiam mortuorum suscitator. Ut ergo audivit quia infirmabatur, tunc quidem mansit in eodem loco duobus diebus. Noluit tunc Dominus venire, distulit sanare, ut posset mirabilius resuscitare. Mansit ergo illic donec quatriduum impleretur. (1300D)Denique post haec dixit discipulis suis: Eamus in Judaeam iterum. Territi sunt discipuli, quod audiebant illum velle iterum in Judaeam venire. Noverant conspirationem immanissimam, qua illum Judaei persequebantur, et morti tradere laborabant, idcirco dicebant ei: Rabbi, nunc quaerebant te Judaei lapidare, et iterum vadis illuc? Respondit eis, qui humanam rabiem timere non poterat: Nonne duodecim horae sunt diei? Si quis ambulaverit in die, non offendit, quia lucem hujus mundi videt. Si autem ambulaverit in nocte, offendit quia lux in eo non est. Audierant sancti discipuli Dominum in Judaeam iterum velle venire, ac formidantes ne bonus magister a Judaeis comprehenderetur, quasi consilium ei dare, (1301A)et ab incoepto revocare volebant. Non adhuc perfecte intellexerunt dispensationem propter quam venerat. Ad hoc enim Deus hominem induerat, ut pro salute hominum moreretur. Sic et beatus Petrus cum audisset Dominum de passione sua loquentem, quasi revocare eum volens, dixit: Absit hoc a te, Domine; non morieris (Matth. XVI). Cum ergo apostoli Domino consulere quodammodo vellent, redarguit eos dicens: Nonne duodecim sunt horae diei? Se profecto diem appellavit, qui est dies ex die, lumen de lumine, quique de se alibi dicit: Ego sum lux mundi (Joan. VIII). Et ut se diem ostenderet, duodecim apostolos elegit. De quibus nunc dicit: Nonne duodecim horae sunt diei? Ac si diceret: Vos qui estis horae diei, quare sic consilium dare vultis? Horae (1301B)diem sequuntur, et die moderante peraguntur. Sed forte dicat aliquis: Judas ex duodecim unus erat: nunquid et ipse hora diei erat, qui ipsum diem tradidit ad mortem? Sed quando hoc Dominus dicebat, non ipsum Judam attendebat, sed Matthiam in locum illius praevisum eligebat. Denique Juda in locum sibi debitum abeunte, electus est Matthias apostolus, et sic perfectus mansit numerus apostolicus. Christus ergo dies est, et qui in hac die ambulaverit, errare non poterit. Illi enim adhaeret qui dixit: Ego sum lux mundi, qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vitae. Nam qui sine hac luce est, errare potest, ambulare non potest. Haec ait, et post haec dixit eis: Lazarus amicus noster dormit, sed vado ut a somno excitem eum. Mortuus quidem (1301C)erat, sed Christo vivebat. Nullus quippe tanta facilitate posset aliquem excitare a somno, quanta Christus Lazarum resuscitare valebat a tumulo. Denique et omnes defuncti (si potentiam Dei consideres, a quo in novissimo sunt resuscitandi) dormientes possunt vocari, juxta quod Apostolus dicit: Nolo vos ignorare, fratres, de dormientibus (I Thes. IV). Et alio loco: Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur (I Cor. XV). Dicunt autem ei: Domine, si dormit, salvus erit. Sicut verba Domini intellexerunt, sic responderunt. Si dormit, inquiunt, salvus erit. Solet enim somnus in aegrotante juvene indicium esse salutis. Et Dominus quidem dixerat de morte ejus: illi autem intellexerunt quia de dormitione somni dixerat. Tunc dixit eis Jesus manifeste: (1301D)Lazarus mortuus est, et gaudeo propter vos, ut credatis, quia non eram ibi. Lazarus languens, non mortuus fuerat nuntiatus: sed quid latere posset eum cujus oculis omnia nuda et aperta sunt? Quomodo ignoraret mortem Lazari, qui ipsum Lazarum creaverat? Gaudebat igitur propter discipulos, qui mirabantur sic eum cuncta nosse; nam per hoc verum Deum certius et manifestius eum esse credebant. Licet enim jam crederent, tamen talis erat illorum fides, quae adhuc proficeret, quae miraculis aedificata cresceret. Sed eamus ad eum. Dixit ergo Thomas qui dicitur Didymus, ad condiscipulos: Eamus et nos, et moriamur cum illo. Quibus verbis verum prodit amantis affectum. Amabant quippe apostoli incomparabiliter (1302A)Dominum, quia eorum vita ex illius praesentia pendebat, adeo ut aut cum eo vivere, aut certe cum eo mori jucundum haberent. Eamus, inquit, et moriamur cum eo. Quia videmus, inquit, eum ad inimicos properare, et ad mortem; neque a tali consilio valemus revocare: eamus et nos ut cum eo moriamur, ne post ejus necem et deserti et inconsolati remaneamus. Venit itaque Jesus, et invenit eum quatuor dies in monumento habentem. Sic ipse voluerat, ad hoc antea venire distulerat, ut illud quatriduum impleretur, et gloriosius resuscitaretur. Sed quoniam ea quae sunt ad litteram, satis patent per se, ad indagandum mysterium ascendamus. Significatur ergo per hunc Lazarum peccator aliquis, qui jam non solum peccavit, verum etiam peccandi consuetudinem (1302B)recepit. Sed fortassis aliquis tacitus dicat. Quomodo Lazarus typum peccatoris gerebat quem sic Dominus amabat? Sed solent aliquando significationes rerum ex contrario accipi. Denique David rex et propheta adulterium in Bethsabee uxore Uriae admisit, et ipsum fidelem et innoxium militem suum, gladio filiorum Ammon interfecit (II Reg. XI). In quo facto si respicias historiam, quis dubitet Uriam innocenter occisum, merito justitiae et innocentiae, David adultero et homicidae praeferendum? Sed si arcanum interroges mysterium, per Uriam diabolus, per David ex contrario intelligitur Christus. Verumtamen cum hoc non idcirco merita diversarum partium depreciantur. Et saepe videtur nomen diaboli deterrimum auro scriptum, nomen vero Christi splendissimum atramento (1302C)foedatum. Ergo per Lazarum, ut praemisimus, peccator aliquis figuratur. Amabatur a Christo, quia Christus pro peccatoribus suam dignatus est exhibere praesentiam. Ipse enim dixit: Non veni vocare justos, sed peccatores (Matth. IX). Quaerendum nunc quid designetur per quatuor dies, quibus mortuus in sepulcro jacebat. Omnis homo moriturus, nascitur cum peccato originali. Hinc Apostolus dicit: Quia per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors (Rom. V). Haec est prima dies mortis, quam dedit origo propaginis. Deinde nascendo adolescit homo, venit ad annos rationis capaces, incipit in se habere naturalem legem, qua docentur naturaliter homines, ut quod sibi fieri nolunt, aliis non faciant. Sed et hanc transgrediuntur, et pati furtum (1302D)nolunt, et furtum faciunt, ecce altera dies mortis. Accessit adhuc lex data per Moysen. Praecipitur namque ibi: Non occides, non moechaberis, non furtum facies; honora patrem tuum et matrem (Exod. XX). Scripta est haec lex, sed ipsa quoque contemnitur: et sic jam est quasi tertia dies mortis. Post haec omnia venit Christus, attulit evangelium, praedicavit regnum, malefacientibus minatus est gehennam, bene viventibus vitam promisit aeternam. Quid plura? Etiam evangelium contemnitur, et est quarta dies mortis. Possunt et aliter hi quatuor dies exponi. Diximus namque per Lazarum figurari peccatorem qui jam mala peccandi consuetudine et desperatione sepultus est. Ad consuetudinem vero peccati quarto (1303A)quodam progressu pervenitur. Primo enim est titillatio in corde, secundo consensus, tertio factum, quarto consuetudo. Quidam enim cum illicita cogitatione pulsantur, ita eam a corde repellunt, ut penitus nulla mala delectatione moveantur. Quosdam delectant quaedam, sed non adducuntur ut consentiant ad delectationem; accedit consensus, et sic in opus erumpitur. Jam factum in consuetudinem vertitur, et impletur illud mortis quatriduum, et quasi quaedam fit desperatio, ut dicatur, jam fetet, quatriduanus enim est. Martha ergo ut cognovit quia Jesus venit, occurrit illi: Maria autem domi sedebat. Dixit ergo Martha ad Jesum: Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus; sed et nunc scio, quia quaecunque poposceris a Deo, dabit tibi Deus. Quam moderatis (1303B)verbis utitur, quae ita temperanter dolet interitum fratris? Non enim dixit: Rogo te ut suscites, sed tantum, scio quia quaecunque poposceris a Deo, dabit tibi Deus. Tanquam diceret: Certa quidem sum quia potes; scio potentiam in te esse indeficientem, sed si vis, facis. Non ergo praesumo a te petere ut facias, quia nescio si velis. Dicit ei Jesus: Resurget frater tuus. Dicit ei Martha: Scio quia resurget in resurrectione in novissimo die. Dominus quidem in praesenti fratris resurrectionem promittebat: sed Martha de ea resurrectione qua omnes homines resurrecturi sunt, eum dixisse putabat. Viderat certe crebro Dominum mortuos suscitasse, sed tantum erat quantum nec ipsa fides ausa est tentare. De illa resurrectione secura erat, de hac autem incerta manebat. (1303C)Dicit ei Jesus: Ego sum resurrectio et vita. Ac si diceret: Quare dubitas nunc fratrem posse resurgere, cum ego, qui sum resurrectio et vita, illum resurrecturum promittam? Per quem resurget quando resurrecturi sunt et caeteri homines, per eum potest et modo resurgere. Ipse ergo est resurrectio et vita, quia per eum resurgimus a peccato, ut vivamus justitiae. Qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet, hoc est, si mortuus fuerit in carne, vivet spiritu. Non est enim Deus mortuorum. De morte enim corporis hic loquitur. Quicunque enim in Christum credit, et secundum quod credit, vivit, etiam si carne moriatur, universale cunctorum hominum persolvendo, vivit tamen in anima Christo, qui vita est animae, inhaerendo. Et omnis, inquit, qui vivit, subaudiendo (1303D)in carne, et credit in me, et si mortuus fuerit ad tempus morte corporis, non morietur in aeternum, propper vitam spiritus, et immortalitatem resurrectionis. Credis hoc? Sciebat hoc, quem nil latere potest quod crederet, sed confessionem qua salvaretur quaerebat. Corde enim creditur ad justitiam, ore autem fit confessio ad salutem (Rom. X). Ait illi: Utique, Domine. Ego credidi quia tu es Christus Filius Dei vivi, qui in hunc mundum venisti. Cum ergo credidit eum Filium Dei, credidit vitam et resurrectionem, quodque omnis qui in eum crederet, in aeternum non morietur. Nam supra Dominus utrum hoc crederet, interrogaverat. Et cum haec dixisset, abiit et vocavit Mariam sororem suam silentio, dicens: (1304A)Magister adest, et vocat te. Silentium hic suppressam vocem dixit: Magiter adest, et vocat te. Illa ut audivit, surgit cito, et venit ad eum. Nondum enim venerat Jesus in castellum, sed erat adhuc in loco illo ubi occurrerat ei Martha. Judaei igitur qui erant cum ea in domo, et consolabantur eam, cum vidissent Mariam quia cito surrexit et exiit, secuti sunt eam, dicentes: quia vadit ad monumentum ut ploret ibi. Putantes enim Judaei qui ad ipsam consolandam convenerant, quod ad fratris tumulum properaret, lacrymis solatium quaesitura, et dolori suo fletibus satisfactura, secuti sunt eam, divina id agente providentia, ut plures tam praeclarum miraculum quatriduani mortui resurgentis cernerent, sicque in Christum crederent. Maria ergo cum venisset ubi erat Dominus, vidit eum, et (1304B)cecidit ad pedes ejus, dicens: Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus. Ac si queratur, dicens: Dum nobiscum praesens fuisti, non mors, non infirmitas aliqua nobis appropinquare ausa fuit, apud quos vitam hospitari noverat. At ubi abscessisti, adfuit invidia, morsque fratrem nostrum adhuc positum in saeculo, acerbo funere rapuit; quod si tu adfuisses, amicus tuus Lazarus mori non potuisset. Jesus ergo ut vidit eam plorantem et Judaeos qui cum ea venerant plorantes, infremuit spiritu, et turbavit semetipsum, et dixit: Ubi posuistis eum? O fremitus pietatis! o turbatio turbatorum sublatura moestitiam, et aeternam praerogatura laetitiam! Turbavit ergo semetipsum Dominus potestate, quia nullus alius poterat eum turbare. Turbatus est, quia ipse voluit: sicut (1304C)mortuus est, quia mortem ipse ad se venire permisit. Sed magnum aliquid in hac sua innuit perturbatione. Diximus supra per Lazarum quatriduanum, peccatorem significari desperatum, et longa peccati consuetudine quasi mole sepulcri depressum, ac mala opinione fetentem et tabidum. Suscitaturus eum Christus infremuit, et turbavit se, ut ostendat, eum qui talis est, perturbari et ingemiscere debere, atque intimo cordis rugitu fremere, et attendere quae fecit, et sic secum agere: Quid mihi misero contigit? dimissa erant mihi in baptismo omnia peccata: sed ecce post lavacrum sanctum pejus sordidatus sum, post medicinam gravius vulneratus, peccavi graviter, sed nec unquam peccatis meis terminum ponere volui, (1304D)et semper me Dei clementia ad poenitentiam exspectavit, et peccantem statim punire noluit; tamen ego miserrimus, et aeternis cruciatibus dignus, ejus mansuetissimam lenitatem semper novis atque recentibus sceleribus irritare non verebar. Quando ista peccator secum plangit, jam fremit et turbatur in eo Christus. Ad hoc enim nunc fremuit, ut doceret peccatorem fremere, et peccata sua accusare debere, si vult ad vitam animae redire. Ubi, inquit, posuistis eum? Nunquid ignorabat ubi positus esset, quem resuscitare volebat? Sed interrogat, ut ostenderet solum ea se cognoscere quae justa et sancta sunt, peccatorem vero ignorat, quia reprobat. Unde Adae post peccatum dicitur: Ubi es (Gen. III)? Et reprobis in judicio dicturus est: Nescio vos unde sitis (Luc. XIII, (1305A)Matt. XXV). Quid est enim dicere, nescio vos, nisi vos in luce justitiae non agnosco? Dicunt ei: Domine, veni et vide, hoc est, miserere. Videre namque ejus, misereri est. Et lacrymatus est Jesus, quia fons pietatis erat. Sed illae lacrymae inexplicabile gaudium erant pariturae. Hinc pulchre Sedulius: Lacrymis implevit amicum . . . . . . . Majestate Deum. Flebat enim eum pro parte humanitatis, quem resuscitare poterat per potentiam divinitatis. Lacrymatus est etiam Dominus ea de causa, qua superius fremuit et turbatus est, ut peccatores doceret fletibus et lacrymis indigere profusis. Dixerunt ergo Judaei: Ecce quomodo amabat eum. Quidam autem ex ipsis dixerunt: Non poterat hic qui aperuit oculos caeci (1305B)nati, facere ut hic non moreretur? Poterat hoc certe Dominus, sed permisit ut Lazarus moreretur, quatenus majore miraculo suscitaretur. Jesus autem iterum fremens in semetipso, venit ad monumentum. Erat autem spelunca, et lapis superpositus erat ei. Per lapidem quo mortuus premebatur, figuratur lex, qua peccator reus condemnatur. Et bene lex per lapidem accipitur, quia in lapideis tabulis scripta fuit. Mortuus ergo sub lapide, reus est sub lege. Nam hi qui bene vivunt, sub lege non sunt, quoniam justo lex non est posita, sed injustis ac peccatoribus (I Tim. I). Hunc lapidem Dominus jussit removeri, quando gratiam sancti evangelii jussit per totum orbem praedicari. Dicit ei Martha, soror ejus qui mortuus erat: Domine, jam, fetet, quatriduanus enim est. Jam quasi (1305C)desperabat, potiusque timebat remoto lapide fetorem excitari, quam fratrem posse resuscitari. Dicit ei Jesus: Nonne dixi tibi, quia si credideris, videbis gloriam Dei? cum videlicet quatriduanum et fetidum suscitavero. Sed et cum desperatus aliquis a sepulcro peccatorum eripitur, Dei potentia ab intuentibus praedicatur, quia ubi abundavit iniquitas, superabundat gratia. Tulerunt ergo lapidem. Jesus autem, elevatis sursum oculis, dixit: Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me. Ego autem sciebam quia semper me audis, sed propter populum qui circumstat, dixi, ut credant quia tu me misisti. Quibus verbis quid aliud quam gloriam Dei Patris in hoc, ut in aliis operibus requirebat? Nam quia per humanitatem minor erat Patre, ab illo Lazari quaerebat resuscitationem, atque ab eo (1305D)se dicebat exauditum, et hoc propter circumstantem turbam, ut eum vel sic crederent Dei Filium, et ab eo missum, quoniam Patrem Filii compellebat affectus. Jam inferi turbabantur, jam sub pedibus Domini reseratus patuit infernus. Omnes mortui exspectabant nomina sua vocari. Clamabat ergo Jesus voce magna, dicens: Lazare, veni foras. Uno nominatim vocato, caeteri recepti sunt. Sed quanta in hujus mortui resuscitatione facta esse dicuntur? Fremuit Dominus, flevit, turbatus est, voce magna clamavit, quia videlicet difficile et cum clamore a peccati morte resurgit, quem moles malae consuetudinis premit. Et statim prodiit qui fuerat mortuus, ligatus manus et pedes institis, et facies ejus sudario erat ligata. (1306A)Dicit eis Jesus: Solvite eum, et sinite abire. Potuit quidem Dominus quem vellet mortuum sine clamore resuscitare, sed noluit secreti gratia sacramenti. Ad magnam enim vocem Domini surgit mortuus, quando magna Dei gratia resipiscit peccator. Prodit de monumento, quando confitetur peccata sua, sed tamen adhuc ligatus est, adhuc reus, nec suis viribus absolvi potest. Praecipit ergo Dominus discipulis ut eum absolvant, et abire sinant, quia ipsis et reliquis ministris sanctae Ecclesiae et successoribus eorum, data est potestas dimittendi peccata. Ait enim: Quaecunque solveritis super terram, erunt soluta et in coelis (Matth. XVIII). Simul etiam commendata est hoc loco unitas Christi et Ecclesiae. Quia etenim Christus caput est, et Ecclesia corpus ejus, (1306B)Christus suscitat, discipuli solvunt, ut liquide monstretur, neminem sine unitate fidei catholicae posse a peccatorum morte suscitari. Sane non est hoc loco omittendum quod in sancto evangelio tres tantum mortuos resuscitasse Dominus legitur. Plures quidem resuscitasse mortuos non dubitatur, quoniam quidem beatus Joannes dicit: Multa alia signa fecit Jesus in conspectu discipulorum suorum, quae non sunt scripta in libro hoc (Joan. XX). Sed tres tantum referuntur, certi causa mysterii. Denique suscitavit filiam archisynagogi adhuc intra domesticos parietes constitutam, nec permisit secum quemquam intrare, nisi Petrum, Jacobum et Joannem, et patrem et matrem puellae (Luc. VIII). Suscitavit etiam filium viduae mulieris, extra portam suae civitatis delatum, multis (1306C)coram positis et cernentibus (Luc. VII). Suscitavit praeterea Lazarum jam sepultum, jam fetidum. Ista tria genera mortuorum significant tria genera hominum peccatorum, quos et hodie suscitat Christus. Nam per filiam archisynagogi, quae intra domum paucis videntibus resuscitata est, designantur hi, qui peccatum intus in conscientia clausum habent, et necdum ad opus prorumpunt. Verbi gratia cum motus est aliquis mala conscientia, deliberat si adsit facultas implere quod illicite concupivit, jam mortuus est, sed intra domum clausus est. Dicit enim Dominus: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V). Necdum corpore ad eam accessit, sed corde consensit: mortuus jam est, sed nondum elatus est. Hic si (1306D)aliquando divina inspiratione deprehenderit malam conscientiam, ponit nequam consensum, reviviscit ad salutem in secreto cogitationis. Sunt alii qui post consensum ad perpetrandum facinus exeunt, et quasi mortuus de latebris animi profertur, ut quod latebat in secreto, appareat in publico. Sed hi tales plerumque divinitus admoniti convertuntur, et ad vitam animae resuscitantur. Sunt praeterea nonnulli qui faciendo quod malum est, etiam se mala consuetudine implicant, adeo ut ipsa mali consuetudo non permittat eos intelligere malum esse quod faciunt, et nonnunquam defendunt malum quod agunt, irascuntur cum reprehenduntur. Hi quasi jam sepulti, et ingenti mole, id est, pondere malae consuetudinis (1307A)obruti sunt. Ad hos quippe dignatur Dominus venire occulto suae misericordiae instinctu, si tamen habuerint sorores, id est, spirituales animae virtutes, quarum interventu possunt revocari ad vitam. Verum quamdam ostendit Dominus difficultatem cum fremit spiritu, cum turbat seipsum, cum clamat voce maxima, ut ostendat quod magnae objurgationis clamoribus opus est adversus eum qui in peccandi consuetudine duraverit. Non ergo de his desperandum est. Ad vocem namque Domini contremuit infirmus, surrexit quatriduanus mortuus, liberatus est peccator, etiam a consuetudine committendi reatus. Sed prius eum intrinsecus per seipsum vivificat, postea per sacerdotum ministerium absolvit. Nullus quippe peccator absolvendus est, antequam per dignam poenitentiam (1307B)correctus, et intrinsecus appareat vivificatus. Multi autem ex Judaeis qui venerant ad Mariam et Martham, et viderant quae fecit, crediderunt in eum. Facto tam glorioso et cunctis saeculis praedicando miraculo, non omnes, sed multi Judaeorum credidisse dicuntur. Quo loco durissima infidelitas et convertibilis in malo pertinacia nota est. Et revera tantum erat peccatum illorum, ut aliter non possent digne fidem Christi suscipere, nisi prius filium Dei interficerent. Hinc Psalmista: Imple facies eorum ignominia, et quaerent nomen tuum, Domine (Psal. LXXXII). Prius enim confusione et ignominia repleti sunt, cum post Christi ascensionem audientes apostolos ejus resurrectionem praedicantes, coeperunt erubescere, et perpendere quantum scelus in nece salvatoris admisissent sicque nomen (1307C)ejus quaesierunt, cum perculsi timore apostolis dixerunt: Quid faciemus, viri fratres? indicate nobis. Quibus beatus Petrus: Poenitentiam, inquit, agite, et baptizetur unusquisque vestrum in remissionem peccatorum (Act. II). Sic enim ante saecula decreverat, ut morte sua illum qui habebat mortis imperium, id est, diabolum destrueret, ipsosque mortis suae ministros mortuus sibi subjugaret. Quocirca nos insigni mortis triumphatori gratias dignissima exsultatione solvamus, illum diebus et noctibus laudum praeconiis extollamus, praecipue misericordiam illius imploremus quatenus nos ita suis per omnia faciat obedire mandatis, quo nullo in nobis regnante peccato, ipsi mente et desiderio adhaerere, atque ad (1307D)gaudium beatae visionis mereamur feliciter pervenire.
HOMILIA CIII. IN SABBATO POST Laetare. In illo tempore dicebat Jesus turbis Judaeorum: Ego sum lux mundi. Qui sequitur me non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vitae, etc. (Joan. VIII).
Postquam Dominus et redemptor noster mulierem in adulterio deprehensam, a saevitia Judaeorum se lapidare volentium eripuit, et a reatu adulterii misericordissime absolvit, ne alicui fortassis in dubium veniret, utrumnam is quem verum hominem putabant, posset peccata dimittere, dignatur apertissime quis sit, ex divinitatis potentia demonstrare. Ait (1308A)enim: Ego sum lux mundi. Lux quippe erat incomprehensibilis, et incircumscripta divinitas, quae sub velamine assumptae carnis latebat, cujus autoritate huic mulieri et cuicunque volebat, peccata dimittebat. Haec est illa vera lux, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I), Dei videlicet sapientia, quae de illo lumine aeterno et indesinenti processit. Cujus splendorem humana fragilitas aliter sufferre non potuisset, nisi se illa sicuti nube carnis circumdedisset, per quam veluti per Incidissimum speculum divini hujus luminis claritatem humanis mentibus innotesceret. Ergo purganda est in interioris hominis acies, et ab omni vitiorum labe quasi humore noxio immunis custodienda, ut veri hujus luminis aspectu digna reddatur. Qui sequitur me (1308B)non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vitae. Ac si verbis aliis manifestius diceret: Qui in praesenti meis jussis obsequitur, et mea in quantum sufficit exempla imitatur, in futuro non timebit tenebras aeternae damnationis, sed lumine vitae aeternae perfruetur, ubi sublato metu mortis, de sola dabitur perennitate gaudere. Hae sunt metuendae tenebrae omni nocte tetriores, nec oculis exterioribus quibus alba et nigra videmus, sed interioribus quibus justa et injusta discernimus, quibus non corporeas et visibiles formas aspicimus, sed veritatem intelligibiliter contemplamur. Responderunt ei Pharisaei: Tu de teipso testimonium perhibes: testimonium tuum non est verum. Sic ista respondent, tanquam solus ipse testimonium perhiberet, atque verum non esset ejus testimonium, (1308C)cum constet quia antequam veniret Dominus, et per carnem visibilis appareret, multos testes praemisit, et quasi lucernas spiritu prophetiae accendit, qui ejus nativitatem, passionem, resurrectionem et ascensionem praedixerunt. Ex quibus praecipuus et magnus fuit Joannes Baptista, cujus magnitudinem ipse Salvator attestatur, dicens: Inter natos mulierum non surrexit major, etc. (Matth. XI). Et alibi idem Dominus eumdem lucernam vocat, dicens: Ille erat lucerna ardens et lucens (Joan. V). Hic ergo testimonium Domino nostro Jesu Christo perhibuit, dicens: Ergo vos baptizo, sed qui post me venit, fortior me est, cujus non sum dignus corrigiam calceamenti solvere (Luc. III). Sed Judaei ista non attendentes, et horum facti immemores, quasi solus sibi testimonium daret, dicebant: (1308D)Tu de teipso testimonium perhibes, testimonium tuum non est verum. Sed audiamus quid eis Dominus responderit: Et si ego testimonium perhibeo de meipso, testimonium meum est verum, quia scio unde veni, et quo vado. Quibus verbis se simul et Deum Patrem ostendit, cui omnem gloriam dabat unigenitus Dei Filius. Si, inquit, ego perhibeo testimonium de me, verum est meum testimonium, quod Patris testimonio confirmatur. Scio enim unde veni, quia ab eo missus sum; et quo vado, quia peracto mysterio meae incarnationis, revertar ad Patrem. Non autem quando ad nos venit, Patrem deseruit, nec rursum quando ad Patrem rediit, terras. Neque enim tale lumen est Christus, quod locis temporibusque comprehendatur, (1309A)sicut sol iste corporeus, qui non potest accedere ad occidentem, nisi recedat ab oriente. Non ita de illo vero lumine, quod est Christus, sentiendum est, quod ubique totum est, quod ubique ineffabiliter lucet. Ipse enim alibi dicit: Deum nemo vidit unquam (Joan. I). Unigenitus Filius qui est in sinu Patris, ipse enarravit. In terris loquebatur, et apud Patrem se esse dicebat, sed per ascensionem jam recessurus de mundo, promisit fidelibus, dicens: Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). Verum igitur erat testimonium quod de se perhibebat, quia a Patre missus, ejus testimonium habebat, atque hoc impleto, eo unde venerat, redibat. Vos secundum carnem judicatis, ego non judico quemquam. Hoc de primo ejus adventu accipi (1309B)debet. Duo enim sunt Domini adventus. Primus misericordiae, secundus judicii; ille peractus est, iste in fine saeculi futurus est. Si enim primo Dominus judicare venisset, omnes puniendos reperisset. Prius ergo praeroganda erat misericordia, post judicium exercendum. Quia et Psalmista dixit: Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine (Psal. C), prius misericordiam, post judicium se dixit Domino cantaturum. Per hanc misericordiam factus est pro hominibus homo, opprobria, irrisiones, sputa, flagella, et postremo ipsam crucem sustinuit, ut hominem perditum salvaret. De hoc ergo primo suo adventu, quo misericorditer venerat genus humanum redimere, ait: Ego non judico quemquam. Nam de secundo, quo judex venturus est, subjungit: Et si (1309C)judico ego, judicium meum verum est. Unde autem verum esset judicium ejus, aperit cum subdit: Quia solus non sum; sed ego, et qui misit me, Pater, id est, incarnari me constituit. Missio enim ista, incarnatio est. Missus ergo a Patre Filius fuerat, sed a Patre non recesserat. In mundum namque venit per humanitatem, sed mansit cum Patre per coaeternam illius divinitatem. Inde ergo verum erat judicium ejus, quia ipse verus erat Dei Filius. Et in lege, inquit, vestra scriptum est: Quia duorum hominum testimonium verum est (Deut. XVII). In lege vestra, inquit, scriptum est: in lege quae vobis data est. Sic quotidie dicimus orantes: Panem nostrum, id est, quem nobis dari exposcimus. Quaerendum vero, quomodo duorum hominum testimonium verum sit. Nunquid (1309D)illi duo falsi testes non fuerunt, qui in passione Domini falsum testimonium protulerunt? Aut nunquid illi duo presbyteri etiam falsi testes non fuerunt, qui in ipso libro Danielis contra Susannam castissimam falsi criminis testimonium tulerunt (Dan. XIII). Sed hoc modo cum in lege diceretur: In ore duorum vel trium stabit omne verbum, trinitatis commendatum est mysterium, quae etiam Susannae castitati intus in conscientia suo testimonio suffragabatur, cum a duobus presbyteris falso accusabatur. Et est sensus: Si duorum hominum testimonium verum esse vestra lex approbat, qui nonnunquam falsum dicere possunt, etsi non studio mentiendi, tamen errore decepti, dum putant vera esse quae falsa sunt; si ergo horum (1310A)testimonium improbare vel rejicere non audetis, qua ratione meum, et Dei Patris, et Spiritus sancti testimonium, quod summa veritate stabilitum est, verum non esse dicere praesumitis? Accipite potius nostrum testimonium, ne sentiatis judicium. Ego sum qui testimonium perhibeo de meipso. Ipse de seipso testimonium perhibet, nec requirit alium testem quam seipsum, quia omnia novit etiam antequam fiant, et quidquid ex quo fonte procedat, evidentissime considerat. Omnia enim nuda et aperta sunt oculis ejus, nec ab aliquo requirit qualis sit vita singulorum, qui judex et omnium hominum, quique reddet unicuique secundum opera sua. Sequitur: Et testimonium perhibet de me, qui misit me Pater. Non solus, inquit, de me testimonium perhibeo, quia Pater qui misit me, (1310B)ipse testimonium reddit mihi. Sed Judaei verba Christi carnaliter accipientes, Patrem Christi carnaliter intellexerunt, ideoque dixerunt: Ubi est pater tuus? Videbant namque in aperto hominem, sed non intelligebant in occulto Deum. Ubi, inquiunt, est pater tuus? Audivimus, aiunt, te dicentem quia non esses solus, sed qui te misit pater, tecum esset: te autem solum videmus, patrem tecum videre non possumus. Ostende ergo nobis patrem tuum. Et Dominus: Neque me scitis, neque Patrem. Ac si diceret: Si vultis ut Patrem vobis ostendam, quasi me jam sciretis, sed adhuc neque me scitis, neque Patrem meum. Nam quia me ignoratis, idcirco meum Patrem scire non potestis. Prius est ut me cognoscatis, et tunc ad Patris mei notitiam pervenire poteritis. (1310C)Si enim me sciretis, forsitan et patrem meum sciretis. Una est enim cognitio Patris et Filii, quorum una est substantia, nec alter sine altero cognosci potest. Noverant igitur Christum secundum carnem, secundum quam alibi de eis dixit: Et me scitis, et unde sim scitis (Joan. VII); sed ignorabant ejus divinitatem. Dicit autem forsan, non dubitando, sed infidelitatem increpando. Hoc enim adverbium cum ab homine dicitur, dubitationem significat; cum a Deo, cui nihil occultum esse potest, increpationem. Nam et Apostolus cum diceret: Puto quia Spiritum Dei habeo (I Cor. VII), non se Spiritum Dei habere dubitabat, sed dubitantes et incredulos arguebat. Cum ergo dicit: Si me sciretis, forsitan et Patrem meum (1310D)sciretis, increpat infideles qui nesciebant unam esse cognitionem Patris et Filii, nec alterum ab altero posse cognosci. Hinc alibi dicit Philippo poscenti, ut eis ostenderet patrem: Qui me videt, videt et Patrem meum (Joan. XIV), quia enim unum sunt Pater et Filius, idcirco una est cognitio, una scientia. Haec verba locutus est Jesus in gazophylacio, docens in templo. Gazophylacium locus erat in templo, ubi thesauri recondebantur. Gaza quippe lingua Persica divitiae, phylasso Graece dicitur servo. Gazophylacium ergo composito nomine vocat, quod divitiae ibi servarentur. Magna porro constantia, ingens fiducia loquentis Domini demonstratur, qui in ipsis templi penetralibus, coram Scribis et Pharisaeis inimicis suis, divinitatis suae verba imperterritus loquebatur. (1311A)Mystice vero gazophylacia mysteria designant Scripturarum, quae templo adhaerebant. Christus namque templum, cui omnia legis et prophetarum adhaerebant mysteria, et ad eum pertinent, atque non nisi in eo implenda erant. Haec gazophylacia spiritualia, post ejus resurrectionem aperienda erant, ipso apostolis intelligenda tribuente, et cuncta in se impleta monstrante. Unde evangelista dicit, quia resurgens a mortuis, illis aperuit sensum, ut intelligerent omnia quae de ipso scripta sunt (Luc. XXIV). Sed tunc Dominus in gazophylacio locutus est, quia ipsis Judaeis in parabolis non intelligentibus et non credentibus loquebatur. Et nemo apprehendit eum, quia nondum venerat hora ejus. Hora videlicet voluntatis et dispositionis ipsius. Sicut enim voluntate (1311B)natus, sic et voluntate passus est. Quique si voluisset, nunquam pateretur; si non pateretur, nunquam genus humanum redimeretur; si non redimeretur, nullus hominum salvaretur. Ad hoc ergo Deus homo factus est, ut ex infirmitate humanitatis redimeret, quos ex divinitatis potentia creavit. Unus ergo idemque Filius Dei et Filius hominis, Deus et Dominus noster Jesus Christus, non confusus, nec verbo divisus, perfectus Deus et perfectus homo, cujus beneficiis aeternis sit sempiterna gratiarum actio. Qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat.
HOMILIA CIV. DOMINICA IN PASSIONE.(Ex Opp. beati Leonis papae.) (1311C)Sacramentum, dilectissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium papam, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 313.
HOMILIA CV. DE EADEM DOMINICA.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus turbis Judaeorum et principibus sacerdotum: Quis ex vobis arguet me de peccato? Si veritatem dico, quare non creditis mihi? Etc. (Joan. VIII).
Pensate, fratres charissimi, mansuetudinem Dei, etc. Reliqua videsis apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1150.
HOMILIA CVI. IN FERIA SECUNDA POST Judica. (1311D) In illo tempore miserunt Scribae et Pharisaei ministros, ut comprehenderent Jesum. Dixit ergo eis Jesus: Adhuc modicum tempus vobiscum sum, et vado ad eum qui me misit, etc. (Joan. VII).
Nemo satis digne sufficit admirari quanta fuerit in Scribarum et Pharisaeorum corde duritia. Cum enim redemptor noster assidua praedicatione et miraculorum operatione illos ad fidem vocaret, turbis simplicibus credentibus, et facta Domini simul et verba glorificantibus, illi e contrario non solum in eum credere nolebant, verum etiam eum apprehendere laborabant. In amorem namque saeculi radicem cordis fixerant, idcirco verba doctrinae coelestis recipere (1312A)non valebant. Miserunt ergo ministros ut comprehenderent eum; sed Dominus, qui in sua potestate habebat quando et quomodo vellet mori, respondit, dicens: Adhuc modicum tempus vobiscum sum. Ac si diceret: Praepropere est quod nunc agere vultis. Quod enim vultis, facturi estis; sed non modo, quia ego nolo. Adhuc modicum tempus vobiscum sum, et vado ad eum qui misit me. Prius ego implere debeo dispensationem susceptae carnis et sic pervenire ad locum sustinendae passionis. Quaeretis me, et non invenietis, et ubi ego sum, vos non potestis venire. Quibus verbis designavit tempus suae resurrectionis. Qui enim praesentem loquentem sibi, et miraculis se Deum contestantem recipere noluerunt, post ejus resurrectionem eum quaesierunt, cum ubique viderunt innumeram (1312B)multitudinem jam credentem, et longe lateque signa et miracula per apostolos fieri, illo in eis et per eos operante, qui dicit alibi: Sine me nihil potestis facere (Joan. XV). Tunc ergo quaesierunt eum, et non invenerunt, quia jam praesentia corporali de mundo recesserat, et ascendendo ad Patrem coelos penetraverat. Et ubi sum ego, vos non potestis venire. Perpendendum quod de futuro dixit: quaeretis me, et non invenietis; de praesentia nunc dicit: ubi ego sum, vos non potestis venire. In sinu quippe Patris consempiternus et consubstantialis illi Filius erat. In terra loquebatur, sed apud Patrem et in Patre commorabatur, quo illi venire non poterant, qui eum Patri aequalem credere nolebant. Ad ipsum enim non loco, sed fide veniendum est. Sed (1312C)Judaei more sibi consueto verba ipsius non intelligentes, et carnaliter ipsum loqui putantes, coeperunt adinvicem conqueri, dicentes: Quo hic iturus est, quia non inveniemus eum? Nunquid in dispersionem gentium iturus est, et docturus gentes? Quod dicentes ignoraverunt quid dicerent, tamen quia ille venuit prophetaverunt. In dispersionem namque gentium iturus erat, illasque docturus non corporali praesentia, sed per apostolos suos, per quos et in quibus ipse loquebatur, sicut quidam illorum loquitur, dicens: An experimentum quaeritis ejus qui in me loquitur Christus (II Cor. XIII)? Sancti enim praedicatores pedes Christi erant, propheta dicente: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona (1312D)(Isai. LII)! Per pedes hos iturus erat ad gentes, ut fidem et salutem quam Judaei spreverant, gentes reciperent. In novissimo autem die magno festivitatis stabat Jesus, et clamabat, dicens: Si quis sitit, veniat et bibat. Qui credit in me, sicut dicit Scriptura (Proverb. Salom.), flumina de ventre ejus fluent aquae vivae. Solemnitas Scenopegiae tunc celebrabatur, id est, Tabernaculorum, in memoriam illius temporis, quando per quadraginta annos in umbraculis habitaverunt in deserto. Agebatur haec solemnitas mense septimo, qui a Latinis September appellari consuevit. Solennizabantque eam per octo dies, et octava, id est, novissima dies erat celeberrima et sanctissima. In hac novissima die solemnitatis hujus stabat Jesus, et non tantum loquendo, sed clamando advocabat, dicens: (1313A)Qui sitit, veniat ad me et bibat. Sitis ista non erat corporis, sed mentis. Si quis ergo sitit, hoc est, si quis vult credere et diligere Christum, veniat non passibus corporis, sed affectibus mentis; veniat non migrando corporaliter ad Christum, sed amando Christum recedat ab amore saeculi, et suscipiat amorem Christi. Qui credit in me (sicut dicit Scriptura), flumina de ventre ejus fluent aquae vivae. Quam aquam intelligere debeamus, necessario curavit evangelista exponere, subdens: Hoc autem dicebat de Spiritu, quem accepturi erant credentes in eum. Quae igitur haec est aqua, nisi charitas, quae per Spiritum sanctum diffusa est in cordibus fidelium? Ait enim Apostolus: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. V). Venter (1313B)quo hanc aquam recipere debemus, interior conscientia est, quae cum hanc Spiritu sancti aquam biberit, id est, cum Christi charitatem habere coeperit, habebit fontem aquae vivae, imo ipsa efficietur fons. Fons enim iste de ventre conscientiae fluens, benevolentia est, quae de charitatis aqua procedens vult consulere proximo. Nam qui bonum quod habet, sibi soli putat sufficere, nec ad aliorum satagit derivare profectum, non fluunt aquae vivae de ventre ejus; si vero aliis vult ex bono quod accepit prodesse, fluit aqua de ventre ejus, quia diffunditur ad proximos benevolentia illius. Nec ulla ariditate iste fons siccabitur, sed magis magisque pio cursu semper augebitur. Hoc autem dixit de Spiritu, quem accepturi erant credentes in eum. Spiritum sanctum dicit, quem nos (1313C)tertiam personam in sancta Trinitate veneramur. Sciendum namque omnibus fidelibus est, quia tota Trinitas Deus spiritus est, Domino dicente: Deus spiritus est (Joan. IV). Pater ergo spiritus, et Filius spiritus: atque ideo ut distinctio fiat Patris et Filii, tertia trinitatis persona jam non absolute spiritus, sed cum epitheto Spiritus sanctus appellatur. Hunc Spiritum sanctum ante ascensionem apostolis promisit, et post ascensionem die Pentecostes in linguis igneis misit. Atque ideo evangelista dicit: Quem accepturi erant credentes in eum. Habebant quidem sancti apostoli et reliqui fideles Spiritum sanctum ante resurrectionem Christi, sed non ita aperta datione illum acceperunt, sicut postea accepturi erant. Habebant (1313D)Spiritum sanctum, ut ipsi recte viverent, et quibusdam prodessent; acceperunt postmodum Spiritum sanctum, ut omne genus hominum ad fidem Christi convertere possent. Hoc Spiritu universaliter tota Ecclesia illuminatur, instruitur, et inter saeculi pressuras spe futurorum bonorum consolatur. Cujus efficacissimam potentiam Apostolus enumerans, ait: Alii datur per Spiritum sermo sapientiae, alii sermo scientiae, alii genera linguarum, et caetera, usquequo concludens, dixit: Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult. Hunc igitur devoti poscamus, ut sic mentes nostras ab omnibus desideriorum carnalium sordibus evacuet, quatenus nos suam inhabitationem efficiat, (1314A)tota id operante omnipotentissima Trinitate. Qui vivit, etc.
HOMILIA CVII. IN FERIA TERTIA POST Judica. In illo tempore ambulabat Jesus in Galilaeam; non enim volebat ambulare in Judaeam, quia quaerebant eum Judaei interficere, etc. (Joan. VII).
Dominus noster Jesus Christus, per omnia memor nostrae salutis, in cunctis quae faciebat futuris fidelibus suis exempla quae imitari deberent proponebat. Quia enim persecutionem infidelium videbat causa sui nominis in sancta Ecclesia excitandam, sciebat infirmiora membra sua immanitatem persecutionis tolerare non posse, ne hi tales salutem desperarent, et (1314B)quasi a Christo se alienos arbitrarentur, si unquam passionem territi refugissent, dignatus est eis Dominus praecepto simul et exemplo consulere. Praecepto quidem, quo tales ingruente persecutionis tempore fugere permisit, dicens: Si vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam (Matth. X). Exemplo vero, quo adhuc puer ad declinandam Herodis saevitiam, non solum de civitate in civitatem, verum etiam de regione ad regionem fugere dignatus est, delatus a parentibus in Aegyptum. Factus etiam juvenis, cum eum Judaeorum principes propter evangelii praedicationem vellent interficere, crebro Judaeam deseruit, et transiit ad alias regiones, ne videlicet membra illius hoc facere metuerent, quod noverant in suo capite praecessisse, neve alicui pro crimine objiceretur, (1314C)si quando captus formidine, fugae praesidium requisisset. Ait enim sanctus evangelista qui lectus est: Quia ambulabat Jesus in Galilaeam. Non enim volebat ambulare in Judaeam, quia quaerebant eum Judaei interficere. Neque enim Dominus suam amiserat potestatem, sed nostram hoc faciens consolabatur infirmitatem. Nam si vellet, poterat tutus inter illos ambulare, qui ipsam quoque mortem in potestate se habere testatur, dicens: Potestatem habeo ponendi animam meam, et iterum sumendi eam (Joan X). Denique hanc potestatem demonstravit, quando tempore passionis ad vocem illius hi qui ad eum comprehendendum venerant, abierunt retrorsum, et ceciderunt in terram (Joan. XVIII). Sed omnia providentissima (1314D)dispensatione disponens, praebendi gratia exempli, ut dictum est, dignatus est ad tempus se persecutoribus absentare. Erat autem in proximo dies festus Judaeorum Scenopegiae. Scenopegia erat festivitas Tabernaculorum, quando mense septimo omnes Judaei in tabernaculis lege praecipiebantur inhabitare, in memoriam illius temporis, quo per XL annos in tabernaculis absque ullis domibus commorati sunt in deserto. Dies autem festus dicitur, non quo tantum una die ista ageretur festivitas, nam per VII dies in tabernaculis habitabant, sed quotquot dies essent ejusdem celebritatis, unam diem propter unam solemnitatem consueverunt appellare Judaei. Dixerunt ergo ad eum fratres ejus: Transi hinc, et vade in Judaeam. Fratres Domini usitatissimo sermone sacrae Scripturae, (1315A)consanguinei ipsius secundum carnem, consobrini videlicet ipsius intelliguntur. Nam quod quidam haeretici dixerunt, fratres Domini appellari filios Joseph sponsi Mariae semper virginis, de quadam uxore ejus Isca nomine, nulla auctoritate subnixum est, atque ideo a fidelibus nullo modo recipiendum. Sciendum siquidem, quod in sacro eloquio fratres tribus modis dici solent, natura, gente, et cognatione. Natura, sicut Jacob et Esau. Gente, sicut omnes Judaei, de quacunque tribu fuissent, fratres appellabantur. Unde dicitur in lege: Si attenuatus frater tuus Hebraeus vendiderit se tibi (Lev. XXV). Cognatione, sicut Abraham et Lot fratres dicti sunt, cum Abraham patruus fuerit Lot. Scriptum est enim: Dixit Abraham ad Lot: Ne quaeso sit jurgium (1315B)inter me et te, et inter pastores meos et pastores tuos: fratres enim sumus (Gen. XIII). Quartus quoque modus addi potest religionis, secundum quam omnes Christiani fratres dicimur, qui unum Deum patrem nos habere gaudemus. Illo ergo tertio modo, quo juxta cognationem fratres vocari diximus, et hic et ubicunque fratres Domini legimus, hoc vocabulum recipere debemus. Hoc itaque modo Jacobus frater Domini dictus est, quia filius fuit materterae Domini. Dixerunt ergo fratres ejus ad eum: Transi hinc, et vade in Judaeam, ut et discipuli tui videant opera tua quae facis. Nemo quippe in occulto aliquid facit, etc. Si haec facis, manifesta teipsum mundo. Quare ista dicerent, sanctus evangelista aperire curavit, cum (1315C)adjunxit. Neque enim fratres ejus credebant in eum. Potuerunt enim secundum carnem consanguinei Christi esse, sed credere ipsa propinquitate dedignati sunt; et quoniam gloriam mundanam quaerebant, in eum quem gloriae hujus contemptorem noverant, credere nolebant. Putabant ergo illum tantum esse hominem, at ideo eum ex se metientes, et sicut ipsi honoris erant cupidi, ita eum arbitrantes ab hac cupiditate nequaquam esse immunem, quasi consolantes, et consilium ei dantes, dixerunt: Transi hinc, et vade in Judaeam, ubi caput est totius regni, ubi metropolis civitas, et venerabile omni mundo templum, ubi hominibus innotescas, et ab omnibus glorificeris, ut et discipuli tui videant opera tua quae facis. Videbant quippe sancti Domini discipuli opera (1315D)ipsius, sed non ad hoc quod illi quaerebant, ut ea terrenis et popularibus favoribus attolerent, quoniam divina opera divinis laudibus noverant efferenda. Sed audiamus quid amatoribus gloriae Dominus responderit: Tempus meum nondum advenit. Illi quidem suadebant ire in Judaeam, et suam potentiam miraculis mundo innotescere, ne latens, ignobilis et inglorius haberetur. Verum Dominus respondit nondum advenisse tempus gloriae suae. Prius fuit tempus humilitatis ejus, per quam ad coelestem sublimitatem disposuerat pervenire. Ait igitur: Tempus meum, id est, tempus meae glorificationis nondum advenit. Primo namque passionis [passurus] et sic demum resurgendo, et ad coelos ascendendo erat glorificandus. Tempus autem vestrum, ait, semper est (1316A)paratum. Tempus, scilicet gloriae, quam semper affectatis, propter quam omnia facienda putatis. Sed licet omni studio mundi gloriam quaererent, eam consequi non valebant, quoniam gloria suos persequitur et ambit contemptores, despicit et exsecratur suos appetitores. Quos bene notat illa fabula, qua dicuntur quidam ita apud infernum damnati, ut saxum ingens contra montem volvant. Sicut enim qui lapidem ad altiora impellit, retroactus pondere saxi, ad inferiora relabitur: sic ambitiosi quique turpem patiuntur repulsam, nec ad id quod conantur valent assurgere. Tempus ergo gloriae Christi nondum advenerat, quod plenissime in fine saeculi erit: quando is qui venit judicandus, veniet judicaturus vivos et mortuos, et qui se exhibuit in humilitate, apparebit (1316B)in majestate. Vos ascendite ad diem festum hunc. Ad hunc, inquit, diem ascendite, in quo vos ad mundi gloriam extenditis, nec coelestem cogitatis. Ego non ascendam, ad diem festum istum, quia tempus meum nondum impletum est. Quare dicit Dominus: Non ascendam, cum in sequentibus mediante jam die festo legimus eum ascendisse? Sed est attendendum, quod dicit ad diem festum istum. Tunc enim non cum illis ascendit, sed post aliquot dies festivitatis emensos, quia tempus meum, hoc est, gloriae meae, nondum impletum est. Tunc enim erit meus festus dies, non certis diebus pertransiens, sed continua celebritate permanens. Haec cum dixisset, ipse mansit in Galilaea. Ut autem ascenderunt fratres ejus, tunc et ipse ascendit ad diem festum, non manifeste, sed quasi in occulto. (1316C)Quantum ad litteram, occulte Dominus ascendit, quia non favores hominum requirebat, non pompis saeculi, et stipantium sese turbarum obsequiis oblectabatur. Mystice vero, occultus ascendit, quia ipse in illis solemnitatibus latebat, qui typicis hostiarum quae ibi offerebantur sacrificiis praesignatus erat, sed non intelligebatur. Jam vero sub gratia sancti evangelii manifestus est, quia quod illis in umbra et figura exhibebatur, nobis revelata luce veritatis agitur. Judaei ergo quaerebant eum in die festo, quia ipse cum fratribus non ascenderat. Antequam veniret, et quaerebant eum, et dicebant: Ubi est ille? Et murmur multus erat in turba de illo. Murmur ille magnus de contentione factus est, quam (1316D)inter se dissidentes habebant. Nam sicut evangelista subjungit, quidam dicebant quia bonus est; alii autem: non, sed seducit turbas. Alii enim eum bonum asserebant, alii seductorem blasphemabant. Sed quod tunc de Domino ab impiis dicebatur, hoc ipsum hodieque de fidelibus servis ejus dicitur. Nam quicunque religiosus est, et Deo in simplicitate cordis serviens, ab irreligiosis et malitiosis vituperatur, et ab aliis bonus, ab aliis seductor vocatur. Hoc igitur valet plurimum ad consolationem nostram. Quare enim exhorrescant membra Christi, quod ipsi illatum est capiti suo? Non refugiant servi Christi audire a saeculi amatoribus, quod dictum est de Christo a Judaeis murmuratoribus. Nemo tamen palam loquebatur de illo propter metum Judaeorum. Quod dicit, nemo palam (1317A)loquebatur de illo, ad illos tantum respicit qui dicebant quia bonus est: hi enim silentio et voce minima, et sono pressiore, id est, suppresso ore loquebantur. Illi vero qui dicebant, seducit turbas, clarius resonabant, eorum sonitus clarius audiebatur tanquam arentium foliorum. Sed Deo gratias, permutatae sunt in melius voces. Quamvis enim necdum venerit illa gloria Christi, quam devoti praestolamur, per quam aeternitatis praemia nos adepturos speramus, tamen ita per universum mundum jam dilatata crevit Ecclesia, sic sese per omnes orbis partes quaquaversum diffudit, ut ejus laudes ab omnibus fidelibus libera et excelsa voce psallantur, palamque dicatur ab universis, quia bonus est. Si qui vero sunt haeretici, qui pauci velut navis tabulae post naufragium (1317B)remanserunt, non aperte, sed velut in angulo susurrant potius quam loquuntur, quia, sicut dicit Psalmista, Obstructum est os loquentium iniqua (Psal. LXII). Clauso namque ore infidelium, aperta sunt ora fidelium, et jam laudant nomen Christi in choro, et psallunt ei in tympano et psalterio; quia exaltatus in cruce traxit ad se omnia, ut in omnibus gentibus ipse solus colatur, et habeatur Deus super omnia benedictus in saecula. Cui cum Patre et Spiritu sancto est honor et gloria per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CVIII. IN FERIA QUARTA POST Judica. In illo tempore facta sunt encoenia in Hierosolymis, et hiems erat, et ambulabat Jesus in templo in porticu (1317C)Salomonis, etc. (Joan. X).
Encaenia plurali numero, vocabatur festivitas dedicationis templi, quam populus Judaeorum ex antiqua patrum consuetudine per annos singulos celebrare solebat. Encaeniare namque Graece initiare, vel inchoare Latine dicitur. Verum non ab re esse credendum est, quod sanctus evangelista tempus quoque quo ista dedicatio facta est, intimare curavit, dicens: Et hiems erat. Per hoc quippe ostendit, quod haec encaenia non ad primam templi dedicationem, sed ad eam quae ultima fuit pertineret, ter namque templum ipsum dedicatum in sanctis litteris invenimus. Prima siquidem ejus dedicatio a Salomone, magna gloria, et totius regni pace autumnali tempore facta est. Secunda Zorobabel et Jesu sacerdote (1317D)magno, et reliquis filiis transmigrationis, veris tempore perfecta est. Tertia a Juda Machabaeo et fratribus ejus, hiemis tempore facta est, quando etiam specialiter constitutum est, ut singulis annis haec eadem dedicatio solemnibus frequentaretur officiis. Quae constitutio usque ad tempus salvatoris servata est, sicut ex sancti evangelii lectione datur intelligi. Verum haec observatio ab illis coepta, salubriter nunc in Ecclesia, venerabiliterque haberi dignoscitur, cum per annos sibi jugiter succedentes, dies anniversaria dedicationis ecclesiae divinis laudibus a populo fidelium devote satis excolitur tantoque propensius ac majori studio celebratur, quanto esse gratissima redemptori non dubitatur adeo ut in hac die ipsum (1318A)templum intrare, et divinitatis suae mysteria populo pandere dignatus sit. Sane etenim per asperitatem hiemis, duritia denotatur infidelitatis, quae in mentibus quorumdam Judaeorum tunc erat, quibus conveniebat illud quod Dominus alibi dicit: Quoniam abundabit iniquitas, refrigescet charitas multorum. Et ambulabat Jesus in templo, in porticu Salomonis. Porticum Salomonis dicit, in qua rex ille quondam potentissimus ad adorandum stare solitus erat, atque ideo ex ejus nomine cognominari coeperat. Solent autem porticus quibus templum illud cingebatur, nomine templi appellari. Si ergo tunc Dei Filius in templo, in quo sanguis brutorum animalium fundebatur, voluit corporaliter ambulare, multo amplius nunc domum suae ecclesiae, ubi corporis et sanguinis (1318B)sui sacramenta consecrantur, invisere et inhabitare dignabitur et gaudebit. Et si porticum in qua rex ille, quamvis potentissimus et sapientissimus, tamen mortalis atque terrenus, stare solebat, perambulare non despexit, multo magis penetralia cordium nostrorum suae praesentia majestatis dignabitur illustrare: si tamen nostras mentes porticum Salomonis, id est, si eas timoris sui plenas, qui est initium sapientiae, viderit. Neque enim putare debemus, quod haec tantum domus, in qua ad adorandum convenimus, sit templum Dei. Nos enim ipsi qui convenimus, templum Dei et dici et esse debemus, Apostolo dicente: Vos estis templum Dei vivi (II Cor. VI). Circumdederunt ergo eum Judaei, et dixerunt ei: Quousque animam nostram tollis? Si tu es Christus, (1318C)dic nobis palam. Apparet cur praemiserit evangelista, hiems erat. Circumdederunt eum Judaei, non studio agnoscendae veritatis, sed gratia ingerendae tentationis, et struendae calumniae, ut invenirent quomodo eum accusarent. Quousque, aiunt, animam nostram tollis? Causantur, quod animas eorum (incertos ac suspensos eos dimittendo) tolleret, qui ad hoc venerat, ut animas in se credentium salvaret. Si tu es Christus, dic nobis palam. Judaei Christum purum tantum hominem futurum, et regem caeteris excelsiorem venturum crediderunt, quod etiam posteri eorum usque in praesens faciunt. Quapropter perpessi sunt exterminium, et demoliti; ita ut vix aliquis eorum ausus sit confiteri se in publico Hebraeum fore, et quousque Antichristum pro Christo suscipiant, (1318D)dementissime arbitrari non desinunt. Volebant ergo ut se Dominus Christum esse diceret, quatenus possent eum quasi Augusto repugnantem, et imperium sibi usurpantem, praesidis potestati tradere puniendum. Quapropter Dominus ita prudenter ac temperate suam responsionem circumtulit, ut illis aditum calumniae obstrueret, et quia ipse Christus est, futuris fidelibus aperta voce pandere auderet. Respondit enim eis dicens: Loquor vobis, et non creditis. Ecce apertissime ostendit, quod ipse sit Christus. Dicens enim, loquor vobis, ostendit se Verbum, id est, Filium Dei, coaeternum et consubstantialem Patri; tanquam diceret: Ego me Filium Dei esse semper operum attestatione pronuntio; sed vos vestra infidelitate caecati, (1319A)nec mihi loquenti creditis, nec opera quae facio attendere vultis. Quae si digne consideraretis, Dei Filium me esse procul dubio crederetis. Opera quae, inquit, ego facio in nomine Patris mei, ipsa testimonium perhibent de me. Et nota quod suorum operum omnem gloriam Deo Patri ascribit, cum ea in ejus se nomine facere asserit. Ipsa ergo opera quae faciebat, caecos illuminando, paralyticos sanitati restituendo, de paucis panibus multa millia hominum reficiendo, mortuos etiam, quatriduanos quoque et fetidos, ad vitam revocando: ipsa inquam opera testimonium reddebant, quod esset verus Filius Dei, cujus gloriam in omnibus operibus suis requirebat. Sed vos non creditis. Causamque cur non crederent reddens, subdit: Quia non estis ex ovibus meis. Oves (1319B)suas, fideles et sibi obsequentes dicit, qui eum pastorem diligunt et sequuntur, atque ad pascua aeternae satietatis boni pastoris sequendo vestigia perveniunt. Ergo hos qui in se credere nolebant, dicebat non esse ex ovibus suis, quia videbat jam aeternae perditioni praeparatos, nec sui sanguinis pretio ad vitam perpetuam comparandos. Oves meae vocem meam audiunt, et ego agnosco eas, et sequuntur me. Usitato more sanctae Scripturae agnoscere pro eligere ponitur. Unde scriptum est: Novit Dominus qui sunt ejus (II Tit. II). Nescire vero pro improbare. Illud enim Deus ignorat, quod dignum aeternae vitae non approbat. Unde impiis in judicio dicturus est: Nescio vos (Matth. XXV). Oves ergo Christi vocem ejus audiunt, quia praeceptis illius ex animo obediunt. Et ipse eas (1319C)cognoscit, quia ut ipse Apostolus de se et sui similibus dicit: Elegit nos ante constitutionem mundi, ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus. Sequuntur autem eum, et hic mansuetudinis et innocentiae ejus vias incedendo, et post cum eo ad gaudia sempiternae vitae feliciter intrando, unde sequitur: Et ego vitam aeternam do eis. Haec sunt illa pascua quae pollicitus est se daturum ovibus suis, nulla unquam ariditate marcescentia, sed indefectiva amoenitate vernantia. Et non peribunt, inquit, in aeternum, quia pastor eorum et salvator talis est, apud quem nihil eorum omnino possit perire. Videbantur quidem perire sancti martyres oculis insipientium, cum hanc mortalem vitam per tormenta amittebant: sed non peribant in aeternum, quia, soluti vinculis carnis, (1319D)debita sibi praemia a Christo percipiebant. Unde consequenter adjungit: Et non rapiet eas quisquam de manu mea, id est, potestate mea. Eos enim quos semel praedestinando Christus assumpserit, nulla vis diabolicae tentationis, non immanitas humanae persecutionis de potestate ejus potest auferre. Nam et si sunt quidam qui post perceptam gloriam de numero ovium Christi pereunt, hi certe in Dei oculis oves non sunt. Nitebantur quidem persecutores rapere pios confessores Christi de manu ejus, cum eos tormentis variis fidem Christi negare compellebant, ut eorum animas a Christo alienas efficerent; vel eum superati constantia morientium, corpora eorum aut ignibus exurenda tradebant, aut aqua (1320A)dissolvenda immergebant, tanquam a Christo possent ea resuscitandi tollere facultatem. Sed nemo potest rapere de manu ejus, qui sanctos inter certamina ut vincant adjuvat, et victores in coelis coronat. Quibus etiam verbis illorum redarguit temeritatem, qui sibi mortis laqueos tetenderant; stultissime enim de ejus nece cogitabant, cum non solum in ipsum nihil possent agere, verumetiam neminem de suis possent auferre. Verum ne haec dicendo suam videretur gloriam quaerere, totam hanc potentiam ad Patrem refert, subjungens: Pater meus quod dedit mihi, majus omnibus est. Hoc quod Deus Pater mediatori Dei et hominum dedit, majus omnibus est. Dedit illi, ut sit ejus unigenitus Filius, nec natura dissimilis, nec virtute inferior, nec tempore posterior. (1320B)Et hoc gignendo dedit, quia Deus Deum genuit: hoc est quod majus omnibus est. Idcirco idem Joannes locuturus de Verbo Dei, transcendit omnem angelicam et humanam creaturam et sic pervenit ad illud quod majus est omnibus, et dixit: In principio erat Verbum. Hoc vere [vero] quod Dei Filius habuit ante saecula per divinitatem, accepit in tempore per humanitatem. Et nemo potest rapere de manu Patris mei. Supra dixit: Non rapiet eas quisquam de manu mea. Hic dicit: Nemo potest rapere de manu Patris mei, ut liquido intelligeremus hoc, virtutem suam, esse et Patris, atque Christum se esse credendum qui non, ut caeteri sancti, per gratiam acceperit ex tempore, sed verus semper exstiterit Dei Filius. Quod etiam subsequenti sententia ostendit cum dicit: (1320C)Ego et Pater unum sumus. Unum, inquit, sumus, una nobis substantia, una divinitas, perfecta aequalitas. Quibus verbis non solum Judaeorum quaestionem, qui tentantes an ipse esset Christus interrogabant, absolvit, verum etiam haereticorum quos futuros praevidit insaniam, quam sit detestanda, monstravit. Sabellius namque dogmatizat unam personam esse Patris et Filii, quem convincit cum dicit, Ego et Pater, ubi apertissime duae sonant personae. Sed Judaei, qui eatenus loquentem Dominum quasi patienter audierant, cum dixisset: Ego et Pater unum sumus, amplius vim verborum ejus ferre non valentes, quia ipsi corda lapidea gestabant, ad lapides cucurrerunt. Nam sequitur: Sustulerunt lapides Judaei, ut lapidarent eum. Verum quia ille nec tunc volebat pati, nec (1320D)se ab illis lapidari disposuerat, illata jam jamque ferientia brachia suo nutu continuit, et adhuc eos alloquitur. Respondit eis Jesus: Multa bona opera ostendi vobis ex Patre meo. Videlicet in sanitatibus infirmorum, in assidua exhibitione doctrinae et miraculorum, quae universa ex Patre se dicit ostendisse, ut se indicaret ejus per omnia gloriam quaerere. Propter quod, inquit, eorum opus lapidatis me? Et responderunt ei: De bono opere non lapidamus te, sed de blasphemia. Quanquam inviti et nolentes confitentur, nec possunt negare multorum beneficiorum bona sibi a Christo impensa fuisse, sed miseri, qui quod ille de sua et Patris aequalitate dixerat, pro blasphemia deputabant. Considerandum vero quod dicunt, (1321A)Tu homo cum sis, facis teipsum Deum. Ecce infideles Judaei intellexerunt, quod Ariani adhuc intelligere negligunt. Id enim quod Dominus dixerat, Ego et Pater unum sumus, intellexerunt non posse dici unum, nisi ubi esset aequalitas: quod isti pro blasphemia idcirco receperant, quia eum tantum hominem esse credebant, Deum nullatenus credere volebant. Respondit eis Jesus: Nonne scriptum est in lege vestra, Ego dixi, Dii estis (Psal. LXXXI)? In lege vestra, dixit, in lege vobis data. Sed et hoc notandum, quod hoc psalmographi testimonium in lege scriptum dicit, quia nimirum omnes Scripturae aliquando lex appellantur generali vocabulo, nonnunquam distincte per se lex accipitur, et a prophetis distinguitur, sicut ipse Dominus alibi dicit: Lex et prophetae usque ad Joannem (1321B)(Matt. XI). Plerumque in tria sanctae distribuuntur Scripturae, ut est illud: Tunc aperuit illis sensum, ut intelligerent omnia quae de ipso erant scripta in lege Moysi, et prophetis, et psalmis (Luc. XXIV). Si illos dixit deos, ad quos sermo Dei factus est, et non potest solvi Scriptura, hoc est, non potest argui falsitatis, atque ideo non audetis illam rejicere. Si ergo illos dixit deos ad quos sermo Dei factus est, quem Pater sanctificavit, et misit in mundum, vos dicitis quia blasphemo, quia dixi: Filius Dei sum. Ac si diceret Si idcirco homines dii appellati sunt, quia sermo Dei ad ipsos factus est, ipsum Verbum Dei (quod erat in principio apud Deum) quomodo non est Deus? Si illi dii vocari meruerunt, qui participes facti sunt sermonis Dei, ipse sermo Dei, unde participant, cur (1321C)non sit Deus? Notandum vero quod dicit, Quem Pater sanctificavit, et misit in mundum. Sanctificavit namque Pater Filium, non quod unquam ille sanctus non fuerit, sed sanctificavit, quia illum sanctum genuit. Sicut enim Deus Deum, immensus immensum, sic sanctus sanctum Pater Filium genuit; et misit in mundum, quia eum incarnari constituit pro salute hominum. Si non facio opera Patris mei, nolite mihi credere. Si autem facio, et si mihi non vultis credere, operibus credite, ut cognoscatis et credatis, quia in me est Pater, et ego in Patre. Ac si diceret: Si tantummodo nudis verbis Dei Filium me esse dico, et non etiam operum exhibitione me id esse comprobo, cum eos quos aut natura imperfectos edidit, aut vitium depravavit, aut certe infirmitas afflixit, (1321D)potenti majestate restauro, nolite credere mihi. Si vero illa facio quae nullus nisi Dei Filius facere posset, si mihi non creditis, his saltem operibus credite. Ut agnoscatis et credatis, quia in me est Pater, et ego in Patre. Dixerat jam, operibus credite, nunc iterum dicit, ut cognoscatis et credatis. Quod tale est ac si diceret: Credite ut cognoscatis et credatis. Est vero sensus: Si mihi non creditis, operibus credite, ut cognoscatis credentes, quia in me Pater est, et ego in Patre. Vult ergo concludere quod verum dixit, Ego et Pater unum sumus, et immerito velint eum lapidare, quia non blasphemavit, sicut ipsi putabant. Idcirco ratione et divina operatione etiam non fugiens, nec se abscondens, lapidatores suos compescuit. (1322A)Debemus ergo nos credere, ut possimus cognoscere, quia cognitio merces est fidei. Credentes enim intrabimus in potentias Domini, et cognoscemus quomodo in Filio est Pater, et Filius in Patre. Sane sciendum est, quia non sic Pater est in Filio, vel Filius in Patre, quomodo dicitur Deus esse in aliquo sancto viro, et sanctus quicunque in Deo. Filius quippe in Patre est per aequalitatem unius ejusdemque substantiae, homo vero in Deo est per participationem gratiae. Denique vir sanctus potest dicere, quia Deus est in me, non autem potest dicere, ego et Deus unum sumus, nec rursus, qui videt me, videt Deum, hoc enim unigenito solum Filio convenit, qui sic est in Patre, ut sit aequalis Patri, et sit unum cum Patre, cum quo illi omnis honor et gloria, in (1322B)unitate Spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CIX. IN FERIA QUINTA POST JUDICA. In illo tempore rogabat Jesum quidam Pharisaeus ut manducaret cum illo. Et ingressus domum Pharisaei, discubuit, etc. (Luc. VII.)
( Homiliam require de sancta Maria Magdalena. )
HOMILIA CX. IN FERIA SEXTA POST JUDICA. In illo tempore collegerunt pontifices et Pharisaei concilium adversus Jesum, et dicebant: Quid facimus, quia hic homo multa signa facit? etc. (Joan. XI.)
Resuscitato a salvatore Christo Lazaro, tam ingenti (1322C)miraculo multi ex Judaeis qui praesentes fuerant, et viderant quae fecit Jesus, crediderunt in eum. Quidam vero ex ipsis, sive qui jam in eum crediderant, sive qui ad Martham et Mariam consolandi causa venerant, abierunt ad Pharisaeos, et nuntiaverunt eis quae fecit Jesus, sive pio studio, ut et ipsi in eum crederent, sive gratia deferendi, ut contra eum saevirent. Protinus illi malitia sua contenebrati, et quo se verterent nescientes, videbant enim se signorum evidentia superari, collegerunt concilium, non ut converterentur et crederent, sed ut eum nefanda conspiratione morte damnarent. Ineunt consilium ut eum perderent, non ut sibi consulerent. Quid, inquiunt, facimus? Miseri, non dicebant credamus, sed velut exacuentes et ad necem ejus sese mutuo cohortantes (1322D)dicebant: Quid facimus, quia hic homo multa signa facit? Velint nolint confitentur, quia ille quem quasi hominem despiciebant, sicut Deus signis et miraculis coruscabat. Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et venient Romani, et tollent locum nostrum et gentem. Temporale regnum amittere timuerunt, de vita autem aeterna cogitare neglexerunt, atque ideo utrumque justissimo Dei judicio amiserunt. Nam XLII anno post ejus passionem, simulque gloriosam ascensionem, venientes Romani sub Tito et Vespasiano principibus, locum simul et regnum et gentem illis abstulerunt, illosque ferro, fame et captivitate deleverunt. Et qui in Pascha Christum occiderant, in eadem solemnitate ab hostibus captivati sunt. Quique (1323A)injuria filii Patrem offenderant, ipsi a Patre et Filio, scilicet Vespasiano et Tito deleti sunt, sicque rei et miseri ad aeterna supplicia transierunt, juxta quod Dominus alibi de eis dixerat: Filii autem regni ejicientur in tenebras exteriores (Matth. VIII). Venient Romani, et tollent nostrum locum et gentem. Putabant Judaei doctrinam Christi contra templum et paternas traditiones esse, ideoque timebant, ne si omnes in Christum crederent, nullus remaneret qui pro civitate et templo contra Romanos pugnando resisteret. Unus autem ex ipsis Caiphas nomine, cum esset pontifex anni illius, dixit eis: Vos nescitis quidquam, nec cogitatis, quia expedit ut unus homo moriatur pro populo, et non tota gens pereat. Quod eum non a semetipso dixisse, sed quia pontifex erat anni illius, prophetasse, (1323B)agente ipso pontificatus sacramento quod indignus gerebat, subsecutus evangelista ostendit, dicens: Hoc autem a semetipso non dixit, sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit, quia Jesus moriturus erat pro gente. Quo loco discimus plerumque etiam malos per spiritum prophetiae futura praedicere. Unde et in judicio Domino dicturi sunt: Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus (Matth. VII)? Quaeri vero potest, quomodo hic Caiphas dicatur pontifex anni illius, cum Dominus per legem praecepisset, ut unus tantum esset summus sacerdos, cui mortuo filius succederet, et loco patris sacerdotium administraret. Sed sciendum hoc primo ab Aaron usque ad David regis tempora servatum, qui volens augere culturas templi, plures pontifices, Domino nihilominus agente, (1323C)esse decrevit, qui per ordinem vicibus sibi succederent, et per annos singulos ministrarent. Hinc Lucas evangelista de Zacharia refert: Quia cum sacerdotio fungeretur in ordine vicis suae ante Dominum, sorte exiit, ut poneret incensum ingressus in templum Domini (Luc. I). Potest etiam intelligi moderno tempore, hoc per ambitiones dignitatum et contentiones constitutum fuisse apud Judaeos, ut plures essent pontifices, et vicibus in templo Domini ministrarent, quibus post annum alii succedebant. Nam et de hoc Caipha refert Josephus, quod pretio sibi unius anni sacerdotium redemerat ab Herode. Quid vero prophetaverit, videamus. Vos nescitis quidquam, neque cogitatis, quia expedit ut unus homo moriatur pro populo, et non tota gens pereat. Hoc autem, ait evangelista, a (1323D)semetipso non dixit: sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit quia Jesus moriturus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut filios Dei qui erant dispersi, congregaret in unum. Prophetavit ergo Caiphas, quod pro Judaeorum tantum gente Christum mori expediret, sed evangelista noverat eum pro salute totius humani generis passurum, quatenus illos qui ante saecula praedestinati erant ut essent filii Dei, in unum congregaret, et ex credentibus Judaeis et gentilibus unum ovile perficeret, sicut Dominus alibi dicit: Et alias oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere et vocem meam audient, et fiet unum ovile, et unus pastor (Joan. X). Non enim jam tunc filii Dei vel oves erant, sed ipse pro eis patiendo, (1324A)eosque pretioso suo sanguine redimendo, ex filiis diaboli fecit filios Dei, et ex nocentibus lupis innocentes oves esse constituit. Ab illo ergo die cogitaverunt ut interficerent eum. Non quo et antea jam non hoc cogitassent, cum superius in ejus necem conspirasse et comprehendere voluisse legantur, sed quia tunc inevitabiliter se scelere perficiendae mortis ejus constrinxerunt, et quo citius possent, iniqua sua consilia accelerare decreverunt. Jesus ergo jam non palam ambulabat apud Judaeos, sed abiit in regionem juxta desertum in civitatem quae dicitur Ephrem, et ibi morabatur cum discipulis suis. Non utique ille qui est Dominus virtutum, formidare poterat, nec eum suae divinitatis potestas deseruerat, quia si vellet, poterat palam inter Judaeos conversari et nihil mali ab illis (1324B)pati. Sed recedendo, ac saevitiam inimicorum declinando, nobis exemplum dare dignatus est, ut si tempus persecutionis ingruerit, non dubitemus refugii latebras quaerere, et furorem sceleratorum hominum latendo devitare. Sane quod Dominus relictis Judaeis abiit in regionem juxta desertum, significat quia illos qui quondam plebs Dei et populus acquisitionis fuerant, propter suam perfidiam et incredulitatem relicturus erat, et ad gentes quae quondam desertae fuerant a Deo, per apostolicam praedicationem erat transiturus. Nam et civitatis ipsius vocabulum, in qua cum discipulis commoratus est, huic rei congruit aptissime. Ephrem namque fructificatio interpretatur, nimirum sanctam Ecclesiam praesignans ex gentibus, (1324C)quae quondam sterilis et infecunda, postquam verbum fidei Christi suscepit, spiritualibus bonorum operum fructibus abundare studuit. Et quae aliquando terra perusta ac squalida, nihil virens gignere noverat, modo arboribus fructiferis, deinde diversorum fructuum gratiam simul et usum late per totum orbem propinat. Nec jam desertum, sed meliori nomine hortus deliciarum et paradisus Dei dignatus est appellari. Redemptor itaque noster, quia sciebat instare tempus suae passionis, voluit se a Judaeis modicum absentare, exspectans ut veniente Pascha, quod in proximum futurum erat, sese illorum manibus, sicut ante saecula praefinierat, comprehendendum traderet et crucifigendum. Quam nos etiam solemnitatem, sacra dierum quadragesimalium observatione (1324D)commonet vigilantissime exspectare. Ideoque necesse est ejus qui nos magno cruoris pretio redemit, clementiam votis sedulis exorare, ut nos cum remissione peccatorum cumque gratia et misericordia sua, ad eum sibi placitos faciat pervenire, qui vivit et regnat, etc.
HOMILIA CXI. IN VIGILIA PALMARUM. In illo tempore, sublevatis Jesus oculis in coelum, dixit: Pater, venit hora clarifica Filium tuum ut Filius tuus clarificet te, etc. (Joan. XVII.)
(Homiliam require in vigilia ascensionis Domini.)
HOMILIA CXII. IN DIE PALMARUM.(Ex beat Augustini in psalm. XXI enarratione, num. 3.) (1325A) Deus, Deus meus, respice in me, quare me dereliquisti? (Psal. XXI.)
Istum versum primum, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo IV, Patrologiae XXXVI, col. 172.
HOMILIA CXIII. DE EADEM DOMINICA.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore, cum appropinquasset Jesus Hierosolymis, et venisset Bethphage ad montem Oliveti, etc. (Matth. XXI.)
(1325B)Mediator Dei et hominum, etc. Reliqua vide apud venerabilem Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 121.
HOMILIA CXIV. IN FERIA SECUNDA POST DIEM PALMARUM.(Ex Opp. beati Leonis Magni papae.) Dominicae passionis gloria, dilectissimi, etc. Caetera videsis apud sanctum Leonem papam, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 353.
HOMILIA CXV. IN FERIA TERTIA POST DIEM PALMARUM.(Ex eodem.) Scio quidem, dilectissimi, etc. Reliqua vide apud eumdem sanctum Leonem, tomo ut supra, col. 332.
HOMILIA CXVI. IN FERIA QUARTA POST DIEM PALMARUM.(Ex eodem.) (1325C) Sacram, dilectissimi, dominicae passionis historiam, etc. Reliqua vide apud sanctum Leonem, tomo ut supra, col. 380.
HOMILIA CXVII. IN COENA DOMINI.(Ex beati Augustini in psalmum LXIII enarratione II, num. 2.) Exaudi, Deus, orationem meam dum tribulor, etc.
Saevierunt, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo IV, Patrologiae XXXVI, col. 761.
HOMILIA CXVIII. IN COENA DOMINI.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) (1325D) Ante diem festum Paschae, sciens Jesus quia venit hora ejus, ut transeat ex hoc mundo ad Patrem, cum dilexisset suos qui erant in mundo, in finem dilexit eos, etc. (Joan. XIII.)
Scripturus evangelista Joannes, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 130.
HOMILIA CXIX. IN FERIA SEXTA PARASCEVES.(Ex sancti Augustini in psalmum LXIII enarratione, num. 6.) Exacuerunt ut gladium linguas suas, intenderunt arcum rem amaram.
Arcum dicit insidias, etc. Reliqua vide apud sanctum (1326A)Augustinum, Operum ejus tomo IV, col. 763.
HOMILIA CXX. IN EADEM FERIA.(Ex Opp. beati Leonis Magni papae.) De cursis, dilectissimi, etc. Reliqua videsis apud sanctum Leonem, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 337.
HOMILIA CXXI. IN VIGILIA PASCHAE.(Ex sancti Augustini in psalmum LXIII enarratione, num. 13.) Accedet homo ad cor altum et exaltabitur Deus, etc.
Accessit homo ad ipsa consilia, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, tomo ut supra, col. 766.
HOMILIA CXXII. IN VIGILIA PASCHAE.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) (1326B) Vespere autem sabbati, quae lucescit in prima sabbati, venit Maria Magdalene et altera Maria videre sepulcrum. Et ecce terraemotus factus est magnus, etc. (Matth. XXVIII.)
Vigilias nobis hujus sacratissimae noctis, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 133.
HOMILIA CXXIII. IN DIE SANCTO PASCHAE(Ex Opp. beati Gregorii papae. In illo tempore Maria Magdalene et Maria Jacobi et Salome emerunt aromata ut venientes ungerent Jesum, etc. (Marc. XVI.)
(1326C)Multis vobis lectionibus, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium papam, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1169.
HOMILIA CXXIV. IN DIE SANCTO PASCHAE. Duae quippe vitae sunt hominis in corpore consistentis. Una ante mortem et alia post resurrectionem. Quarum unam omnes agendo noverant, alteram nesciebant, et humanum genus soli huic quam noverat, intendebat. Venit per carnem Dominus, et dum suscepit unam, alteram demonstravit: dum hanc nobis cognitam suscepit, illam quae nobis est incognita ostendit. Moriendo quippe vitam exercuit quam tenemus, resurgendo aperuit quam quaeramus: exemplo (1326D)suo nos docens quod haec vita quam ante mortem ducimus, non propter se amanda sit, sed propter alteram toleranda. Nullus autem nostrum quid post mortem sequeretur agnosceret, nisi vitae nostrae conditor ad poenam usque nostrae mortis veniret. Nisi enim ipse misericorditer infima peteret, nequaquam nos post suam imaginem perditos juste ad summa revocaret. Unde et recte ad beatum Job dicitur: Nunquid ingressus es profunda maris, et in novissimis abyssi deambulasti? (Job XXXVIII.) Ac si dicat, ut ego, qui non solum mare, id est saeculum, per assumptam humanam carnem atque animam petii, sed etiam per eam sponte in mortem positam, usque ad ultimum inferi, quasi ad maris profunda descendi. S. enim mare (more divini eloquii) saeculum debet intelligi, (1327A)nil prohibet profunda maris inferni claustra sentiri. Quod profundum mare Dominus petiit, cum inferni novissima, electorum suorum animas erepturus, intravit. Unde et per prophetam dicitur: Posuisti profundum maris viam, ut transirent liberati (Isa. LI). Hoc namque profundum maris ante Redemptoris adventum non via, sed carcer fuit, quia in se etiam animas bonorum, quamvis non in locis poenalibus clausit. Quod tamen profundum Dominus viam posuit, quia illuc veniens electos suos a claustris inferi hodierna die ad coelestia transire concessit. Unde et apte illic dicitur, ut transirent liberati. Quod vero profundum maris dixerat, hoc aliis verbis replicans, abyssi novissimum vocat: quia sicut aquarum abyssus nulla nostra visione comprehenditur, (1327B)ita occulta inferi nullo a nobis cogitationis sensu penetrantur. Qui enim hinc subtrahantur cernimus, sed quae illos juxta meritum retributio suppliciorum maneat, non videmus. Vigilanti vero est cura pensandum quod in novissimis abyssi deambulasse se perhibet. Deambulare quippe non constricti, sed liberi est. Quem enim vincula astringunt, ejus nihilominus gressus impediunt. Quia igitur Dominus nulla peccati vincula pertulit, in inferno deambulavit: liber quippe ad ligatos venit, unde scriptum est: Factus sum sicut homo sine adjutorio inter mortuos liber (Psal. LXXXVII). In novissimis ergo abyssi Dominum deambulare, est in locis damnationis nil suae retentionis invenire, attestante Petro, qui ait: Solutis doloribus inferni, juxta quod impossibile erat teneri (1327C)illum ab eo (Act. II). Vel certe, quia deambulando nos cum de loco in locum ducimur, hic illicque praesentes invenimur, ambulasse in inferno Dominus dicitur, ut electis animabus in locis singulis, per divinitatis potentiam praesens fuisse monstretur. Unde et spiritus sapientiae mobilis describitur, ut per hoc quod nusquam deest, ubique nobis occurrere designetur. Quam descensionem suam Dominus quanto mirabiliorem respicit, tanto eam redempto homini crebrius infundit. Eam namque adhuc replicans, subdit: Nunquid apertae sunt tibi portae mortis, et ostia tenebrosa vidisti? (Job XXXVIII.) Porta enim mortis sunt potestates adversae, quas descendens Dominus aperuit, quia earum fortitudinem moriendo superavit. Quae appellatione quoque alia tenebrosa ostia (1327D)vocantur, quia dum pro occultationis suae insidiis non videntur, deceptis mentibus viam mortis aperiunt. Quae tenebrosa ostia Dominus vidit, quia immundorum spirituum fraudulentam malitiam et respicit et premit, quos nisi ipse nobis nescientibus videndo prohiberet, et nil de insidiis mens nostra cognosceret, et iisdem insidiis capta deperiret. Quae tenebrosa ostia nos etiam cernimus, quando supernae lucis radiis illustramur. Unde et per Prophetam dicitur: Dominus mihi adjutor est, et ego videbo inimicos meos (Psal. CXVII). Hostes igitur nostros ipse videt, qui suo eos munere nobis visibiles facit. Vel certe tenebrosa ostia tunc Dominus vidit, cum claustra inferni penetrans, crudeles spiritus perculit, (1328A)et mortis praepositos moriendo damnavit. Quod idcirco hic non adhuc de futuro, sed etiam de praeterito dicitur, quia hoc quod facturus erat in opere nimirum jam fecerat in praedestinatione. Quia vero post mortem resurrectionemque ejus crevit Ecclesia, atque in cunctis est gentibus dilatata, apte subjungitur: Nunquid considerasti latitudinem terrae? (Job XXXVIII.) Dum enim angustias mortis petiit, fidem suam in gentibus dilatavit, atque ad innumera corda credentium sanctam Ecclesiam extendit, cui per prophetam dicitur: Dilata locum tentorii tui, et pelles tabernaculorum tuorum extende, ne parcas. Longos fac funiculos tuos, et clavos tuos consolida. Ad dexteram enim et ad laevam penetrabis, et semen tuum gentes haereditabunt (Isa. LIV). Quae latitudo terrae profecto (1328B)non fieret, nisi ipse prius et vitam quam novimus, resurgendo monstraret. In morte quippe sua nostrae oculos mentis aperuit, ut quae esset vita, quaeve sequeretur, ostenderet. Unde et hunc in Evangelio ordinem tenens, discipulis dicit: Sic oportebat Christum pati, et resurgere a mortuis tertia die, et praedicari in nomine ejus poenitentiam et remissionem peccatorum per omnes gentes (Luc. XXIV), Pauci enim ex plebe Israelitica ipso praedicante crediderunt, innumeri vero gentium populi viam vitae illo moriente secuti sunt. Superbos namque dum adhuc passibilis viveres, pertulit, a passibili vero vita mortuos stravit. Quod bene Samson in semetipso dudum figuraliter expressit, qui paucos quidem dum viveret, interemit: destructo autem templo, hostes innumeros, (1328C)cum moreretur, occidit (Jud. XVI). Quia nimirum Dominus ab elevatione superbiae paucos dum viveret, plures vero cum templum sui corporis solveretur exstinxit, atque electos ex gentibus quos vivendo sustinuit, simul omnes moriendo prostravit. Recte itaque postquam inferna penetrasse se edocuit, considerandam mox terrae latitudinem subjunxit. Dominus itaque noster ad humani generis redemptionem veniens, velut quemdam de se in necem diaboli hamum fecit. Assumpsit enim corpus, ut in eo Vehemoth iste quasi escam sua morte carnis appeteret, quam mortem dum in illo injuste appetit, nos quos quasi juste tenebat, amisit. In hamo ergo ejus incarnationis captus est, quia dum in illa appetit escam corporis, transfixus est aculeo divinitatis. (1328D)Ibi quippe inerat humanitas, quae ad se devoratorem duceret, ibi divinitas quae perforaret. Ibi aperta infirmitas quae provocaret, ibi occulta virtus, quae raptoris faucem transfigeret. In hamo igitur captus est, quia inde interiit unde devoravit. Et quidem Vehemoth iste Filium Dei incarnatum noverat, sed redemptionis nostrae ordinem nesciebat. Sciebat enim quod pro redemptione nostra incarnatus Dei Filius fuerat, sed omnino quod idem Redemptor noster illum moriendo transfigeret nesciebat. Ne ergo iste humanis morsibus [mortibus] cetus insidians, quos vellet ultra devoraret, hamus sic fauces raptoris tenuit, et sese mordentem momordit. Superest ut unusquisque nostrum tanto se plenius auctori (1329A)subjiciat, quanto contra se verius violentas adversarii vires pensat. Quid namque nos nisi pulvis sumus? Quid vero ille nisi unus atque in coelestibus spiritibus, et quod adhuc majus, summus? Quid enim de propria virtute audeat, quando contra angelorum principem pulvis pugnat? Sed quia supernorum spirituum conditor terrenum corpus assumpsit, recte jam superbientem angelum pulvis humilis vincit. Et dignum est ut vincatur pulvere qui fortem se credidit deserto Creatore, ut superatus inveniat quia defecit elatus. Valde autem saeviens anhelat, quod eum ipsum ima crucient, homo ad summa conscendat, quod in illa celsitudine subjecta caro permaneat, a qua tantus ipse spiritus sine fine projectus jacet. Sed loca mentium mutavit ordo meritorum. Sic superbia (1329B)meruit dejici, sic humilitas exaltari, quatenus et coelestis spiritus erigendo se tartarum tolleret, et terra humilis sine termino super coelos regnet: praestante Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CXXV. IN FERIA SECUNDA PASCHAE.(Ex Opp. sancti Gregorii.) In illo tempore duo ex discipulis Jesu ibant in castellum quod erat in spatio stadiorum sexaginta ab Hierusalem, nomine Emaus, etc. (Luc. XXIII.)
In quotidiana vobis solemnitate, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II. Patrologiae LXXVI, col. 1182.
HOMILIA CXXVI IN FERIA SECUNDA PASCHAE.(Ex Opp. sancti Maximi.) (1329C) Exsultandum nobis est, fratres charissimi, etc. Reliqua vide inter Opera sancti Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 590.
HOMILIA CXXVII. IN FERIA TERTIA PASCHAE.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore stetit Jesus in medio discipulorum suorum, et dixit eis: Pax vobis, ego sum, nolite timere, etc. (Luc. XXIV.)
Resurrectionis suae gloriam Dominus et Redemptor noster, etc. Reliqua videsis apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 139.
HOMILIA CXXVIII. IN FERIA TERTIA PASCHAE.(Ex Opp. sancti Cypriani.) (1329D) Sapientissimus Salomon, fons sapientiae, censor justitiae et magister disciplinae, in Canticis canticorum sic fatus est: Ubi pascis? ubi manes? In meridiano (Cant. I). Quis interrogabat? Vox est Spiritus interrogantis Dominum Christum: ubi pascis? ubi manes? Et ille: In meridiano. Et miramur, fratres dilectissimi, quod interrogat Spiritus sanctus, eo quod non habet opus, cui totus notus est mundus, qui ante tempus fuit, nec initium habuit, sicut ille aliquando finem habebit: ne quae aeternitas habet aetatem, aut aliquando finem, quae nescit originem. (1330A)Sed ad hoc Spiritus sanctus cogit de passione sua Dominum Christum dicere, ut populus qui ignorabat, possit audire: Ubi pascis, id est, ubi pateris? Et Dominus respondet: In meridiano, cum in sexta hora per medium coeli spatium sol igneus in sua penderet libra, et axe flammigero divisa mensura coeli, subjectas umbras clypeo vibrante colligeret, cum mundi penderet umbra et inferi simul in nocte. Sic omnis Judaea vestita est caecitate, quando furibundo impetu clamabant: Crucifige, crucifige (Luc. XXIII). Sicut omnis creatura sexta hora non vidit solem, sic quidquid sub coelo jacebat, didicit majestatem (parva enim dico), sic lumen Christi qui in sole posuit tabernaculum suum, universas gentes collegit, et conscientias nostras alta nocte temporum totus (1330B)intravit. Pependit in cruce sexta hora Dominus Christus, et sol pependit ut famulus. Cum latus Christi lancea perforatur, ab hora sexta usque ad nonam solis claritas jugulatur. Luget coelum auctorem, perdidit oculum dies, et orbatus fibula coeli, velut nox facta est dies, et subito adveniens nox excaecat claritatem. Propterea in passione Domini Jesu Christi velut nox facta est dies, quia in ejus resurrectione nox declaravit ut dies, sicut scriptum est: Quia tenebrae non obscurabuntur a te, et nox sicut dies illuminabitur (Psal. CXXXVIII). Peccaret creatura si non lugeret Creatorem; vel dies, si suam non conscinderet vestem. Judaea jure admiserat sacrilegium, si non crimine suo sexta hora palpitaret, et solis caecitas testimonium perhiberet. Antecedit Dominum (1330C)ad inferos dies, nox aeterna quod ignorabat, didicit, Dies noctem quam nesciebat expavit, dicente David: In sole posuit tabernaculum suum (Psal. XVIII). Bene ostendit tabernaculum suum Christus, crucem hospitium corporis sui, in qua una macerie destinata jugulati sunt inferi. Adhuc pendet in macerie Christi corpus, et jam debellatur inferus. Timeat terrore tartari majestate peregrina. Mors ab inferis dum decipit fugit, a suis sedibus mors exclusa currit ad coelum, vidit quam non noverat noctem. Pallent astra, tremit terra, turbantur elementa, procedunt ex suis tumulis funera. Neque enim sepulcra aliquam partem corporis tenere potuerunt, quando gehenna simul crepuerat tota. Ad hoc enim reversus est dies ad proprium statum, quia ad verum diem reversus (1330D)est auctor qui fecit hunc diem, sicut scriptum est: Haec est dies quam fecit Dominus (Psal. CXVII). Propterea elementa recipiunt speciem suam, quia si omnia cum ruina mundi perirent, hodie non erat qui timeret, et ideo in fide Christi totus mundus unus est locus: adeo hoc nomen per terras volavit, navigavit per undas, quia spiritus non habet iter, nec fides aliquando quaerit vectorem. Quid dictura est Judaea adversus Dominum Christum, quem natum stella flammigera demonstravit, et passum solis caecitas declaravit? Jam perdidit aestimationem suam humana superbia, quia natum Dominum audivit, passum vidit. Expavit populus post resurrectionem videndo novum, post inferos sanum, et post clavos (1331A)et mortem ipsum iterum ad Patrem vehiculo lucis usque ad coelos evolare, populus supinis vultibus adorabat: et ne totus abiret, per sacramentum corporis in nostris cordibus se divisit. Dum eum intra conscientiam nostram per fidem portamus, martyria per sanguinem, virginitas per pudorem, totiusque ( sic ) populi adorabant, non fientes, sed gaudentes, quam ostendit nobis iter ad coelos Dominus Christus, qui vivit et regnat Deus in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CXXIX. IN FERIA QUARTA PASCHAE.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore manifestavit se iterum Jesus discipulis suis ad mare Tiberiadis. Manifestavit autem sic, etc. (Joan. XXI.)
(1331B)Lectio sancti evangelii, quae modo in auribus vestris lecta est, fratres mei, etc. Reliqua videsis apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1184.
HOMILIA CXXX. IN FERIA QUARTA PASCHAE.(Ex sancto Maximino.) Liberatoris nostri piscatio nostra est liberatio. Duas autem advertimus in sancto Evangelio Domini piscationes, id est, quando ad verbum ipsius missa sunt retia. Unam prius quando discipulos elegit, et hanc alteram quando a mortuis resurrexit. Illa piscatio significat Ecclesiam qualis est modo, ista vero post resurrectionem Domini significat Ecclesiam (1331C)qualis futura erit in fine saeculi. Denique in illa priore piscatione jussit mitti retia, et non dixit in quam partem, sed tantummodo ut mitterentur praecepit. Miserunt discipuli, non dictum est, in dextram: non dictum est, in sinistram. Pisces enim homines significabant. Si ergo diceretur, in dexteram, soli boni futuri essent; si diceretur, in sinistram, soli mali. Quia vero permisti futuri erant in Ecclesia et boni et mali, sine differentia missa sunt retia, ut caperentur pisces significantes misturam bonorum et malorum. Deinde et hoc ibi scriptum est, quia tantum piscium ceperunt, ut duae naviculae mergerentur, hoc est, ut submersione premerentur. Non enim submersae sunt duae illae naviculae, sed periclitante multitudine piscium. Significatum est hinc (1331D)quia in multitudine quam collectura erat Ecclesia, periclitatura fuerat disciplina. Et hoc adjunctum est in illa piscatione, atque narratur, quia et retia prae multitudine piscium dirupta sunt. Dirupta retia quid significaverunt, nisi futura schismata? Tria ergo ista in illa piscatione significata sunt, mistura bonorum et malorum, pressura turbarum, separationes haereticorum. Mistura bonorum et malorum, quia nec in dexteram nec in sinistram missa sunt retia. Pressura turbarum, quia tantum captum est, ut naviculae premerentur. Separationes haereticorum, quia tanta fuerat multitudo, ut retia rumperentur. Respicite nunc ad istam piscationem quae hodie recitata est. Facta est enim post resurrectionem Domini, ut significaret talem futuram Ecclesiam post (1332A)nostram resurrectionem. Mittite, inquit, rete in dexteram partem. Discretus est ergo numerus eorum qui ad dexteram stabunt. Meministis enim Dominum dixisse, venturum se esse cum angelis suis: Et congregabuntur ante eum omnes gentes, et dividet eas sicut pastor dividit oves ab haedis. Oves ponet ad dexteram, haedos ad sinistram. Ovibus dicturus est: Venite, percipite regnum; haedis dicturus est, ite in ignem aeternum (Matth. XXV). Mittite in dexteram. Tanquam diceret: Jam surrexi, Ecclesiam volo significare, quae erit in resurrectione mortuorum. Mittite in dexteram. Missa sunt retia in dexteram, nec poterant ea levare prae multitudine piscium, et ibi dicta est multitudo, sed certus numerus, et multitudo, et magnitudo? ibi autem non est numerus. (1332B)Modo autem antequam veniat resurrectio, et separentur boni a malis, illud impletur quod ait propheta: Annuntiavi et locutus sum, retia misi, et quid? Multiplicati sunt super numerum (Psal. XXXIX). Numerus ad sanctos pertinet, qui sunt regnaturi cum Christo. Super numerum modo in Ecclesiam intrare possunt, in regnum non possunt. Quare admoneo ut eripiatis vos de praesenti saeculo malo; quare admoneo? ut qui vultis vivere, non imitemini malos Christianos. Non dicatis: Quare ille fidelis non est, et inebriatur? Quare ille non fidelis est, et concubinas habet? Quare ille non fidelis est, et quotidie fraudes facit? Quare ille non fidelis est, et mathematicos consulit? Modo enim qui volueritis esse grana, tunc inveniemini in massa. Qui autem volueritis (1332C)esse palea, inveniemini in magno acervo, sed magno igne incendendo. Qui ergo adduxerunt, inquit, retia ad littus? Petrus adduxit retia ad littus. Modo cum evangelium legeretur, audistis; ubi audistis littus, intelligite finem maris; ubi audistis finem maris, intelligite finem saeculi. In illa piscatione non ad littus attracta sunt retia, sed ipsi pisces qui capti sunt in naviculis fusi sunt. Hic autem traxerunt ad littus. Spera finem saeculi, venturus est finis bonus dextrorum; malus sinistrorum. Et quid pisces? Attraxerunt, inquit, retia habentia pisces centum quinquaginta tres. Et adjecit evangelista rem necessariam: Et cum tanti, id est, tam magni essent, non est scissum rete. Magni erunt, sed haereses non erunt, (1332D)et ideo magis haereses non erunt, quia magni erunt. Qui sunt magni? Lege verba ipsius Domini in Evangelio, et invenies magnos. Ait enim in quodam loco: Non veni legem solvere, sed adimplere. Amen enim dico vobis, quoniam quicunque solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic bona dicendo, solverit male vivendo, minimus vocabitur in regno coelorum (Matth. V). Sed in quo regno coelorum? In Ecclesia quae modo est, quia et ipsa vocatur regnum coelorum. Nam si non vocaretur regnum coelorum et ista Ecclesia quae colligit malos et bonos, non diceret ipse Dominus in parabola loquens: Simile est regnum coelorum sagenae missae in mare, et congregat omnia genera piscium (Matth. XIII). Sed ecce quid sequitur: Simile est regnum coelorum sagenae (1333A)missae in mare. Sagena retia sunt, congregat omnia genera piscium. Sed quid? Attrahunt illa ad littus. Hoc in parabola Dominus dicit. Et cum traxerint ad littus, sedent et colligunt bonos in vascula, malos autem projiciunt. Et exposuit quod proposuit, quid enim ait? Sic erit in consummatione saeculi. Intellexistis littus? Venient, inquit, angeli et colligent malos de medio justorum, et mittent eos in caminum ignis ardentis; ibi erit fletus, et stridor dentium. Tamen regnum coelorum appellat Ecclesiam: et quia antea in mari habet pisces simul natantes et bonos et malos, in isto regno coelorum, id est in Ecclesia hujus temporis, minimus vocatur ille qui docet bona et agit mala, quia ibi est et ipse. Non enim non est ibi, sed ibi est in regno coelorum, id (1333B)est in ecclesia hujus temporis, minimus vocatur ille qui docet bona et agit mala, quia ibi est et ipse. Non enim non est ibi, sed ibi est in regno coelorum, id est, in Ecclesia, qualis est in illo tempore. Docet bona, agit mala. Necessarius est mercenarius. Amen, dico vobis, ait, perceperunt mercedem suam (Matth. VI). Prodest aliquid. Nam si nihil prodessent quia bona docent et male vivunt, non diceret ipse Dominus populo suo: Scribae et Pharisaei in cathedra Moysi sedent; quae dicunt facite: quae autem faciunt, facere nolite (Matth. XXIII). Quare? Dicunt enim, et non faciunt. Intendat ergo charitas vestra, volo enim exponere qui sunt pisces magni. Qui solverit (inquit) unum de mandatis istis minimis, minimus vocabitur in regno coelorum: ibi erit, sed minimus (1333C)erit. Qui autem fecerit et docuerit sic, magnus vocabitur in regno coelorum (Matth. V). Et ecce, isti sunt illi pisces magni ad dexteram capti. Qui fecerit et sic docuerit, bona docuerit, non sibi loquenti male vivendo contradixerit, cum malae vitae testem habeat linguam bonam. Qui ergo fecerit et sic docuerit, magnus vocabitur in regno coelorum. Et sequitur: Dico enim vobis, quia nisi abundaverit justitia vestra super scribarum et Pharisaeorum, non intrabitis in regnum coelorum. Modo quomodo intelligitis regnum coelorum? Illud, unde dicitur dextris: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum (Matth. XXV). Nisi abundaverit justitia vestra plusquam scribarum et Pharisaeorum, non intrabitis in regnum coelorum. Respicite scribas illos et Pharisaeos qui in cathedra (1333D)Moysi sedent, de quibus dictum est, quae dicunt facite: quae autem faciunt facere nolite, dicunt enim, et non faciunt. Ergo justitia Pharisaeorum est dicere, et non facere. Abundet justitia vestra super scribarum et Pharisaeorum, ut bona dicatis, et bene vivatis. Nunc ergo de numero centum quinquaginta et trium piscium quid opus est eadem retexere? Nostis illa, a decem et septem nascitur numerus crescens. Incipe ab uno, perveni ad decem et septem, ut omnes addas, id est, unum addas ad duos, et fiunt tres: addas tres, et fiunt sex: addas quatuor, et fiunt decem. Sic omnes adde usque ad decem et septem, et pervenis usque ad centum et quinquaginta tres. Tota ergo intentio nostra esse non debet, nisi quid sibi (1334A)volunt decem et septem; ibi est enim fundamentum centum quinquaginta trium. Quid sibi volunt decem? Et in lege agnosce decem. Decem praecepta data sunt. Primo decalogus dicitur scriptus in tabulis digito Dei. In decem agnosce legem, in septem agnosce Spiritum sanctum. Septenario enim numero commendatur Spiritus sanctus, ideo non nominatur in lege sanctificatio, nisi septimo die. Fecit Deus lucem, non dictum est, consanctificavit eam. Fecit firmamentum, non dictum est, sanctificavit firmamentum. Jussit germinare terram. Discrevit mare a terra, non dictum est, sanctificavit. Fecit lunam et sidera, non dictum est, sanctificavit. Jussit animantia procedere de aquis natantia et volantia, non dictum est, sanctificavit. Jussit de terra exire animalia quadrupedia (1334B)et omnia reptilia, non dictum est, sanctificavit. Fecit et ipsum hominem, non dictum est, sanctificavit. Ventum est ad septimum diem, ubi requievit, et ipsum sanctificavit. Per requiem suam Deus sanctificavit requiem nostram. Ibi ergo erit sanctificatio nostra plena, ubi cum illo sine fine requiescamus. Nam quare Deus requiesceret? Non enim operando fatigatus est. Tu si verbo facias non fatigeris? Si jubes, et continuo fiat, stas, integer manes. Pauca verba dixit, unde totum fecit, et subito lassatus est. Ergo agnosce legem in decem, Spiritum sanctum agnosce in septem. Jungatur spiritus legi, quia si acceperis legem, et defuerit tibi adjutorium spiritus, non imples quod legis: non imples quod jubetur tibi, sed homo sub lege insuper (1334C)praevaricator tenetur. Accedat spiritus, adjuvet, et fit quod jubetur. Si desit spiritus, littera occidit te. Quare littera occidit te? Quia praevaricatorem te faciet, nec potes excusari de ignorantia: qui legem accepisti, quid jam faceres didicisti. Ignorantia te non excusat, spiritus te non adjuvat, ergo periisti. Sed quid ait apostolus Paulus? Littera occidit, spiritus autem vivificat (II Cor. III). Inde spiritus vivificat, quia facit impleri litteram ne occidat. Isti sunt sancti qui faciunt legem ex dono Dei. Lex jubere potest, juvare non potest. Accedit adjutor spiritus, et fit jussum Dei cum gaudio, cum delectatione. Nam multi faciunt a timore, sed qui faciunt legem timendo poenam, mallent non esse quod timebant; qui autem faciunt amando justitiam, gaudent ibi, (1334D)quia non habent inimicam. Ideo dicit Dominus: Concorda cum adversario tuo cito dum es cum illo in via (Matth. V). Quis est adversarius tuus? sermo legis. Quae est via? vita ista. Quomodo est ille adversarius? Dicit tibi, Non moechaberis, et tu vis moechari? Dicit, Non concupisces rem proximi tui, et tu vis rapere res alienas? Dicit, Honora patrem et matrem, et tu contumeliosus es in parentes? Dicit lex, Noli dicere falsum testimonium, et tu a mendacio non recedis? Quando vides, quia ille sermo aliud jubet, et tu aliud facis, non est adversarius tuus? Adversarium habes malum, non tecum intret secretarium tuum, compone dum es cum illo in via. Adest Dominus qui nos concordet. Quomodo nos concordat (1335A)Deus? Donando peccata, et inspirando justitiam, ut fiant opera bona. Cum ergo concordaveris cum adversario tuo, id est cum decalogo legis per spiritum sanctum, pertinebis ad decem et septem. Cum pertinueris ad decem et septem, jam exinde excrescit numerus ad centum et quinquaginta tres, eris ad dextram coronandus, ne remaneas ad sinistram damnatus. Ipso adjuvante qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CXXXI. IN FERIA QUINTA PASCHAE(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore Maria stabat ad monumentum foris plorans. Dum ergo fleret, inclinavit se, et prospexit in monumentum, etc. (Joan. XX.)
(1335B)Maria Magdalene, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1189.
HOMILIA CXXXII. IN FERIA SEXTA PASCHAE.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore undecim discipuli abierunt in Galilaeam, in montem ubi constituerat illis Jesus: et videntes eum adoraverunt, quidam autem dubitaverunt, etc. (Matth. XXVIII.)
Evangelica lectio, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae LXXIV, col. 144.
HOMILIA CXXXIII. IN SABBATO POST PASCHA.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) (1335C) In illo tempore, una sabbati Maria Magdalene venit mane, cum adhuc tenebrae essent, ad monumentum, et vidit lapidem sublatum a monumento, etc. (Joan. XX.)
Fractus longa molestia stomachus, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1174.
HOMILIA CXXXIV. IN OCTAVA PASCHAE.(Ex eodem.) In illo tempore, cum esset sero die illa una sabbatorum, et fores essent clausae ubi erant discipuli congregati propter metum Judaeorum, venit Jesus, etc. (1335D)(Joan. XX).
Prima lectionis hujus evangelicae quaestio, etc. Reliqua Vide apud eumdem sanctum Gregorium, tomo ut supra, col. 1197.
HOMILIA CXXXV. IN DIE SANCTI THOMAE. Thomas autem unus ex duodecim qui dicitur Didymus, non erat cum eis quando venit Jesus (Joan. XX).
Iste unus discipulus defuit: reversus quod gestum est audivit, audita credere renuit. Venit iterum Dominus, et non credenti discipulo latus palpandum praebuit, manus ostendit, et ostensa suorum cicatrice vulnerum, infidelitatis illius vulnus sanavit. Quid, fratres charissimi, quid inter haec animadvertitis? (1336A)Nunquid casu gestum creditis ut electus ille discipulus tunc deesset, post autem veniens audiret, audiens dubitaret, dubitans palparet, palpans crederet. Non hoc casu, sed divina dispensatione gestum est. Egit namque miro modo superna clementia, ut discipulus dubitans, dum in magistro suo vulnera palparet carnis, in nobis vulnera sanaret infidelitatis. Plus enim nobis Thomae infidelitas ad fidem quam fides credentium discipulorum profuit, quia dum ille ad fidem palpando reducitur, nostra mens omni dubitatione postposita in fide solidatur. Sic quippe discipulum post resurrectionem suam dubitare permisit, nec tamen in dubitatione deseruit sicut ante nativitatem suam habere Mariam sponsum voluit, qui tamen ad ejus nuptias non pervenit. Nam ita (1336B)factus est discipulus dubitans et palpans, testis verae resurrectionis, sicut sponsus matris fuerat custos integerrimae virginitatis. Palpavit autem et exclamavit: Dominus meus et Deus meus. Dicit ei Jesus: Quia vidisti me, credidisti. Cum Paulus apostolus dicat: Est autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium (Hebr. XI), profecto liquet quia fides illarum rerum argumentum est quae apparere non possunt. Quae etenim apparent, jam fidem non habent, sed agnitionem. Dum ergo vidit Thomas, dum palpavit, cur ei dicitur, quia vidisti me, credidisti? Sed aliud vidit, aliud credidit. A mortali quippe homine divinitas videri non potuit. Hominem igitur vidit, et Deum confessus est, dicens: Dominus meus et Deus (1336C)meus. Videndo igitur credidit, qui considerando verum hominem, hunc Deum quem videre non poterat, exclamavit. Laetificat valde quod sequitur: Beati qui non viderunt, et crediderunt. In qua nimirum sententia nos specialiter signati sumus, qui eum quem in carne non vidimus, mente retinemus. Nos signati sumus, sed si fidem nostram operibus [operando] sequimur. Ille etenim vere credit qui exercet operando quod credit. Quod contra de his qui fidem nomine tenus retinent, Paulus dicit: Confitentur se nosse Deum, factis autem negant (Tit. I). Hinc Jacobus ait: Fides sine operibus mortua est (Jacob. I). Hinc ad beatum Job de antiquo hoste generis humani Dominus dicit: Absorbebit fluvium, et non mirabitur, et fiduciam habet quod influat Jordanis in os ejus (1336D)(Job. XL). Quis enim per fluvium designatur, nisi humani generis fluxus. Quod videlicet genus ab ortu ad finem defluit, et quasi aquae more, usque ad competentem terminum ex carnis liquore percurrit. Quid per Jordanem, nisi baptizatorum forma signatur? Quia enim in Jordane flumine ipse auctor redemptionis nostrae baptizari dignatus est, recte Jordanis nomine eorum multitudo exprimitur qui intra sacramentum baptismatis continentur. Antiquus ergo hostis generis humani fluvium absorbuit, qui a mundi origine usque ad redemptoris adventum, vix paucis electis evadentibus, in ventrem suae malitiae genus humanum traxit. De quo recte dicitur: Absorbebit fluvium, et non mirabitur, quia pro magno non habet (1337A)cum infideles rapit. Sed grave est valde quod subditur: Et habet fiduciam quod influat Jordanis in os ejus, quia postquam infideles quosque a mundi origine rapuit, adhuc se posse decipere etiam fideles praesumit. Nam ore pestiferae persuasionis eos quotidie devorat, in quibus a confessione fidei reproba vita discordat. Hoc ergo, fratres charissimi, tota intentione pertimescite, hoc apud vos sollicita mente cogitate. Ecce paschalia solemnia agimus. Sed ita videndum nobis est, ut pervenire ad aeterna festa mereamur. Transeunt cuncta quae temporaliter festiva celebrantur. Curate qui his solemnitatibus interestis, ne ab aeterna solemnitate separemini. Quid prodest interesse festis hominum, si deesse contingat festis angelorum? Umbra venturae solemnitatis (1337B)est solemnitas praesens. Idcirco hanc agimus annue, ut ad illam quae non est annua, sed continua, perducamur. Cum haec statuto tempore geritur, ad illius desiderium memoria nostra refricatur. Frequentatione ergo gaudii temporalis, ad aeterna gaudia mens incalescat et ferveat, ut ex veritate laetitiae perfruatur in patria, quod de umbra gaudii meditatur in via. Vitam igitur vestram, fratres, moresque componite. Is qui mitis resurrexit ex morte, quam districtus in judicio veniat, praevidete. Certe in die tremendi examinis sui cum angelis et archangelis, cum thronis et dominationibus, cum principatibus et potestatibus apparebit, coelis ac terris ardentibus, cunctis videlicet elementis in sui obsequii terrore (1337C)commotis. Hunc ergo tanti pavoris judicem ante oculos ponite, hunc venturum timete, ut hunc cum venerit, non timidi, sed securi videatis. Timendus ergo est, ne timeatur. Terror ejus nos ad usum bonae operationis exerceat, metus illius vitam nostram a pravitate compescat. Mihi, fratres, credite, quia tanto tunc erimus securi de ejus sententia, quanto nunc esse satagimus suspecti de culpa. Certe si aliquis vestrum cum suo adversario causam dicturus, in meo judicio die crastina esset exhibendus, totam fortasse noctem insomnem duceret, quid sibi dici posset, quid objectionibus responderet, secum sollicita et aestuanti mente versaret: ne me inveniret asperum, vehementer metueret: ne apud me appareret noxius, formidaret. Et quis ego, aut quid ego? (1337D)Nimirum non longe post futurus post hominem vermis, atque post vermem pulvis. Si ergo tanta cura pertimescitur judicium pulveris, qua intentione cogitandum est, qua formidine providendum tantae judicium majestatis? Sed quia sunt nonnulli qui de resurrectione carnis incerti sunt, et hanc tunc rectius docemus, si etiam cordium vestrorum quaestionibus occultis occurrimus, pauca nobis de ipsa resurrectionis fide loquenda sunt. Multi etenim, sicut et nos aliquando fuimus, dum carnem in putredinem, ossaque in pulverem redigi per sepulcra conspiciunt, reparari ex pulvere carnem et ossa diffidunt, sicque apud se quasi ratiocinantes dicunt: Quando homo ex pulvere reducitur? Quando agitur ut cinis animetur? Quibus breviter respondemus, quia longe minus (1338A)est Deo reparare quod fuit, quam creasse quod non fuit. Aut quid mirum si hominem ex pulvere reficit, qui simul omnia ex nihilo creavit? Mirabilius namque est coelum et terram ex nullis existentibus condidisse, quam ipsum hominem ex terra reparare. Sed cinis attenditur, et in carnem redire posse desperatur, et divinae operationis virtus comprehendi quasi ex ratione quaeritur. Qui scilicet haec idcirco in suis cogitationibus dicunt, quia eis quotidiana Dei miracula ex assiduitate viluerunt. Nam ecce in uno grano parvissimi seminis latet tota quae nascitura est arboris moles. Constituamus namque ante oculos cujuslibet arboris miram magnitudinem, cogitemus unde oriendo coepit quae ad tantam molem crescendo pervenit, inveniemus procul dubio ejus originem (1338B)parvissimum semen. Consideremus nunc ubi in illo parvo seminis grano latet fortitudo ligni, asperitas corticis, saporis odorisque magnitudo, ubertas fructuum, viriditas foliorum. Contrectatum namque seminis granum non est validum, unde ergo processit ligni duritia? Non est asperum, unde asperitas corticis erupit? Non est saporum [saporosum], unde sapor in fructibus? Olfactum nil redolet, unde odor in fructibus fragrat? Nil in se viride ostendit, unde foliorum viriditas exivit? Cuncta ergo in semine simul latent, quae tamen non simul ex semine prodeunt. Ex semine quippe producitur radix, ex radice prodit virgultum, ex virgulto oritur fructus, in fructu etiam producitur semen. Addamus ergo quia et semen latet in semine. Quid ergo mirum si ossa, nervos, (1338C)carnem capillosque reducat ex pulvere, qui lignum, fructus, folia in magna mole arboris ex parvo quotidie semine restaurat? Cum ergo dubitans animus de resurrectionis potentia rationem quaerit, earum rerum ei quaestiones inferendae sunt quae et incessanter fiunt et tamen ratione comprehendi nequaquam possunt, ut dum non valet ex visione rei penetrare quod conspicit, de repromissione divinae potentiae credat quod audit. Illa ergo vobiscum, fratres charissimi, praemissa cogitate, quae permanent, quae vero cum tempore transeunt velut jam dimissa despicite. Ad hujus resurrectionis gloriam, quam in se veritas ostendit, tota intentione festinate: terrena desideria quae ab auctore separant, fugite: quia (1338D)tanto altius ad conspectum Dei omnipotentis pertingitis, quanto mediatorem Dei et hominum singularius amatis, qui vivit et regnat, etc.
HOMILIA CXXXVI. DE EADEM DOMINICA. AD NEOPHYTOS.(Ex Opp. beati Augustini.) Paschalis solemnitas, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus in tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 2075.
HOMILIA CXXXVII. IN DOMINICA SECUNDA POST PASCHA.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Egsum (1339A)pastor bonus. Bonus pastor animam suam ponit pro ovibus suis, etc. (Joan. X.)
Audistis, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXV, col. 1127.
HOMILIA CXXXVIII. IN DOMINICA TERTIA POST PASCHA(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Modicum, et jam non videbitis me: et iterum modicum et videbitis me, etc. (Joan. XVI.)
Laeta Domini et Salvatoris nostri promissa, etc. Reliqua videsis apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V Patrologiae XCIV, col. 154.
HOMILIA CXXXIX. IN DOMINICA QUARTA POST PASCHA.(Ex eodem.) (1339B) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Vado ad eum qui me misit, et nemo ex vobis interrogat me, Quo vadis? etc. (Joan. XVI.)
Sicut ex lectione evangelica, fratres, etc. Reliqua vide apud eumdem Bedam, tomo ut supra, col. 158.
HOMILIA CXL. IN DOMINICA QUINTA POST PASCHA.(Ex eodem.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Amen, amen, dico vobis, si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. Usque modo non petistis quidquam in nomine meo, etc. (Joan. XVI.)
(1339C)Potest movere infirmos auditores, etc. Reliqua vide apud eumdem Bedam, tomo ut supra, col. 165.
HOMILIA CXLI. IN LITANIA MINORI.(Ex venerabilis Bedae in Lucae Evangelium expositione, lib. III.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Quis vestrum habebit amicum et ibit ad illum media nocte, et dicet illi, etc.? (Luc. XI.)
Rogatus a discipulis Salvator, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo III, Patrologiae XCII, col. 473, lin. 17.
HOMILIA CXLII. IN VIGILIA ASCENSIONIS.(Ex beati Augustini in Joannis Evangelium tractatu, tract. CIV, num. 1.) (1339D) In illo tempore sublevatis Jesus oculis in coelum, dixit: Pater, venit hora, clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificet te, etc. (Joan. XVII.)
Ante ista quae nunc, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1901.
HOMILIA CXLIII. IN DIE ASCENSIONIS DOMINI.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore, recumbentibus undecim discipulis, apparuit illis Jesus, et exprobravit incredulitatem illorum et duritiam cordis, etc. (Marc. XVI.)
(1340A)Quod resurrectionem dominicam discipuli tarde crediderunt, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI col. 1213.
HOMILIA CXLIV. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Leonis papae.) Post beatam et gloriosam resurrectionem Domini nostri, etc. Reliqua vide apud sanctum Leonem papam, Operum ejus tomo I, Patrologiae LIV, col. 394.
HOMILIA CXLV. IN DOMINICA POST ASCENSIONEM.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) (1340B) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Cum venerit Paracletus quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me, etc. (Joan. XV.)
Ex multis sancti Evangelii locis invenimus, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 181.
HOMILIA CXLVI. IN VIGILIA PENTECOSTES.(Ex eodem.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Si diligitis me, mandata mea servate: et ego rogabo Patrem, et alium Paracletum dabit vobis, ut maneat vobiscum (1340C)in aeternum, etc. (Joan. XIV.)
Quia sancti Spiritus, fratres charissimi, celebramus adventum, etc. Reliqua vide apud eumdem Bedam, tomo ut supra, col. 189.
HOMILIA CXLVII. IN DIE SANCTO PENTECOSTES.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus, etc. (Joan. XIV.)
Libet, fratres charissimi, evangelicae verba lectionis sub brevitate transcurrere, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae (1340D)LXXVI, col. 1220.
HOMILIA CXLVIII. DE EODEM FESTO.(Ex Opp. beati Maximi episcopi.) Nosse credo vos, fratres, quae sit ratio, etc. Reliqua vide inter Opera sancti Maximi, Patrologiae tomo LVII, col. 375.
HOMILIA CXLIX. INFRA HEBDOMADAM PENTECOSTES.(Ex Opp. beati Augustini.) Dominus suavis, fratres charissimi, et mitis, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 1909.
HOMILIA CL. IN FERIA SECUNDA PENTECOSTES.(Ex beati Augustini in Evangelium Joannis tractatu duodecimo, passim. ) (1341A) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Sic Deus dilexit mundum ut Filium suum unigenitam daret, ut omnis qui credit in ipso non pereat, sed habeat vitam aeternam, etc. (Joan. III.)
Tota cordis nostri intentio, fratres, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1484, lin. 32.
HOMILIA CLI. IN FERIA TERTIA PENTECOSTES.(Ex sancti Augustini in Joannis Evangelium tractatu quadragesimo quinto.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Amen, amen, (1341B)dico vobis, qui non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro, etc. (Joan. X.)
De illuminato illo, etc. Reliqua vide apud eumdem sanctum Augustinum, tomo ut supra, col. 1719.
HOMILIA CLII. IN FERIA QUARTA PENTECOSTES.(Ex sancti Augustini in Joannis Evangelium tractatu vigesimo sexto.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Ego sum panis vivus qui de coelo descendi. Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in aeternum, etc. (Joan. VI.)
Cum Dominus noster Jesus Christus, etc. Reliqua vide tomo ut supra, col. 1606.
HOMILIA CLIII. IN FERIA QUINTA PENTECOSTES.(Ex beati Hieronymi in Evangelium Matthaei expositione, passim. ) (1341C) In illo tempore, convocatis Jesus duodecim apostolis, dedit illis virtutem et potestatem super omnia daemonia, et ut languores curarent, etc. (Luc. IX.)
Praecedentibus sancti hujus Evangelii locis narrat beatus Lucas, quia in illis diebus exiit Jesus in montem orare, et erat diu pernoctans in oratione Dei (Luc. VI). Et cum dies, inquit, factus esset, vocavit discipulos suos, et elegit duodecim ex ipsis. Forma igitur praescribitur, o homo, quam debes aemulari. Quid enim te pro salute tua facere oportet, quando pro te Christus in oratione pernoctat? Quid te facere convenit, cum vis aliquod officium pietatis adoriri, quando Christus missurus apostolos prius orare curavit? (1341D)Non autem omnis qui orat ascendit in montem. Est enim oratio quae peccatum facit. Sed qui bene orat, qui Deum orando quaerit, hic a terrenis ad superiora progrediens, verticem curiae sublimioris ascendit. Qui vero de divitiis, aut honore saeculari, aut certe de inimici morte sollicitus obsecrat, ipse in infimis jacens, viles ad Deum preces mittit. Orat autem Dominus, non ut pro se obsecret, sed ut pro me impetret. Nam et si omnia posuerit Pater in potestate Filii, Filius tamen ut formam hominis impleret, obsecrandum Patrem putat pro nobis esse, quia advocatus noster est. Advocatum enim, inquit, habemus apud Patrem, Jesum Christum (I Joan. II). Si advocatus est, debet pro meis intervenire peccatis. (1342A)Non ergo quasi infirmus, sed quasi pius obsecrat. Vis scire quia omnia quae vellet posset? Et advocatus et judex est. In altero pietatis officium, in altero insigne est potestatis. Vis quoque scire quia mihi non sibi oraverit? Et cum dies, inquit, factus esset vocavit discipulos suos, et elegit duodecim ex ipsis (Luc. VI). Ubi notandum, quod evangelica et apostolica Scriptura non solum illos duodecim appellat discipulos Christi, sed et omnes in eum credentes, qui ejus ministerio ad regnum coelorum erudiebantur. Discipuli quippe a discendo sunt vocati, de quorum multitudine quos ipse voluit elegit, quos et apostolos nominavit. Apostoli Graece, Latine missi dicuntur. Cujus sacramentum nominis exponens evangelista Marcus, ait: Et fecit ut essent (1342B)duodecim cum illo, et ut mitteret eos praedicare evangelium (Marc. III). Et ipse Dominus dicit: Sicut misit me Pater, et ego mitto vos (Joan. XX). Qui bene duodecim sunt electi, ut videlicet mundi salutem quam verbo praedicarent, suo quoque numero mystice commendarent. Ter enim quaterni decas dispondius. Hinc est illud, quia cum in typo Ecclesiae Salomon Domino templum conderet, fecit et mare aeneum, in quo sacerdotes lavarentur (II Par. IV). Duodecimque hoc boum clunibus imposuit, quorum tres aquilonem, tres occidentem, tres meridiem, et tres aspicerent orientem: figuraliter insinuans, quoniam apostoli apostolorumque successores, cunctas orbis quadrati plagas fide et confessione sanctae Trinitatis essent a peccatorum labe purgaturi. Qui bene (1342C)etiam in monte eliguntur. Mons ille in quo apostolos elegit Dominus, altitudinem designat justitiae, qua instituendi erant, et quam praedicaturi hominibus. Nam quia missurus erat eos ad praedicandum evangelium regni coelestis, merito per sublimitatem loci in quo electi sunt, admonere voluit eos, non in infimis desideriis animum dissolvere, sed ad superna desideranda et quaerenda semper erigere debere. Sic etiam legem daturus priori populo suo, in monte apparuit, de monte quae agenda essent innotuit. Verum quia necdum erat tempus ut diceretur: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. III), sed tantum dicebatur: Honora patrem tuum et matrem, ut sis longaevus super terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi (Exod. XX). Quamvis (1342D)haec eadem verba typice regnum nobis aeternum quod est in terra viventium, promittant, nequaquam populus loquenti in monte Domino appropinquare valuit, de inferioribus quae dicerentur audivit, quia necdum mente capaci ad intelligenda mysteria quae dicebantur ascendere noverat; solusque Moyses, quia legem spiritualiter audire didicerat, montis in quo erat Dominus, verticem conscendit (Exod. XIX). Bene autem dicitur, quia ascendens in montem Dominus, vocavit ad se quos voluit ipse. Non enim illorum electionis ac studii, sed divinae erat dignationis et gratiae, ut in apostolatum vocarentur. Unde et eis alibi dicit: Non vos me elegistis, sed ego elegi vos (Joan. XV). Modo autem fratres, cum evangelium (1343A)legeretur, audivimus, quia convocatis Jesus duodecim apostolis, dedit illis potestatem et virtutem super omnia daemonia, et ut languores curarent. Benignus et clemens Dominus ac magister non invidet servis atque discipulis virtutes suas exercere. Et sicut ipse curaverat omnem languorem, et omnem infirmitatem, apostolis quoque suis tribuit potestatem, ut curarent omnem languorem, omnem infirmitatem. Sed multa distantia est inter habere et tribuere, donare et accipere. Iste quodcunque agit, potestate Domini agit. Illi quidquid faciunt, imbecillitatem suam, et virtutem Domini confitentur, dicentes: In nomine Jesu surge et ambula (Act. III). Notandum autem, quod in duodecimo loco secundum Matthaeum prima potestas signorum apostolis (1343B)conceditur (Matth. X). Nec hoc mysterio caret, quod duodenario numero chorus apostolicus concluditur, ut scilicet mundi salus quae verbo ab eis praedicaretur, suo etiam numero commendaretur. Ter etenim quaterni, duodecim faciunt. Et ter quaterni ad praedicandum sunt missi apostoli, ut per universas quadrati orbis plagas baptizarent gentes in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Unde et de civitate sancta Hierusalem descendente de coelo a Deo, scriptum est, quia erant ei ab oriente portae tres, et ab aquilone portae tres, et ab austro portae tres, et ab occasu portae tres (Apoc. XXI). Ubi figuraliter ostendebatur, quia praedicantibus apostolis, apostolorumque successoribus, cunctae per orbem nationes in fide sanctae Trinitatis Ecclesiam essent ingressurae. In (1343C)quo etiam sacramento ita quondam filii Israel circa tabernaculum castra metabantur, ut ex omni parte quadrum, ternae tribus manerent. Quia primitiva nimirum Ecclesia, quae erat in Judaea, undique per circuitum sui credentibus, toto orbe nationibus, spiritualia Deo castra erat in fide et confessione sanctae Trinitatis fixura. Dedit, inquit, illis virtutem et potestatem super omnia daemonia, et ut languores curarent. Postquam Dominus nefandos spiritus se praedicare perhibuit, elegit sanctos, qui et immundos spiritus ejicerent, et ipsi evangelium munda mente ac lingua praedicarent; quibus etiam caeteras infirmitates curandi, necnon et mortuos suscitandi (ut Matthaeus evangelista scribit) contulit facultatem (Matth. X). Et misit illos praedicare regnum Dei, et (1343D)sanare infirmos. Fortasse enim nemo crederet hominibus illitteratis promittentibus regna coelorum, ideo concessit illis primum potestatem signorum, et tunc misit praedicare regnum Dei, ut promissorum magnitudini attestaretur etiam magnitudo factorum, fidemque daret verbis virtus ostensa, et nova facerent, qui nova praedicarent; atque ad hoc visibilia miracula in sanandis infirmitatibus exhiberent, ut corda audientium ad fidem invisibilium pertraherent. Unde nunc quoque cum fidelium numerositas excrevit, intra sanctam Ecclesiam multi sunt, qui vitam virtutum tenent, et signa virtutum non habent, quia frustra miraculum foris ostenditur, si deest quod intus operetur. Nam juxta magistri gentium vocem, linguae in signum (1344A)sunt non fidelibus, sed infidelibus (I Cor. XIV). Verum signa quae tunc per apostolos corporaliter fiebant, quotidie in sancta Ecclesia per sanctos praedicatores spiritualiter fiunt, cum in fide quis infirmus, eorum praedicatione roboratur ad fidem; cum mortuus quis in peccatis, gratia et misericordia Dei compunctus, per eorum eruditionem resuscitatur ad poenitentiam et confessionem peccatorum suorum, dignaque emendatione vitam merebitur sempiternam. Seductus quis a diabolo in fornicatione, aut avaritia quae est idolorum servitus, aut etiam quorumdam capitalium criminum deceptus errore, quae omnia esse lepra animae judicantur, per ora doctorum, vel etiam per exempla sanctitatis compuncti, redeunt ad sinum matris Ecclesiae, (1344B)confitentes se jugiter in maximis deliquisse, et gemitum peccatorum suorum incessabiliter ostendentes, culpas suas eleemosynis, caeterisque operibus misericordiae redimunt, donec emendationem vitiorum quibus implicati fuerant, in poenitentia permanentes percipiant: nonne hi quasi lepra mundati, salutem merentur aeternam? Et ait ad illos: Nihil tuleritis in via, neque virgam, neque peram, neque panem, neque pecuniam, neque duas tunicas habeatis. Tanta ergo sacerdotibus debet in Deo esse fiducia, ut nequaquam curis terrenae negotiationis, nec desideriis saeculi implicentur. Et quamvis praesentis vitae sumptus non provideant, tamen hos sibi nunquam deesse certissime sciant, si in opere voluntatis Dei, in verboque praedicationis fideliter laborent, (1344C)ne dum mens eorum occupantur ad temporalia, minus sibi subjectis provideant aeterna. Pauperem videlicet vitam sacerdotes debere habere demonstrat, ne viderentur causa lucri praedicare; quia qui divitias detruncavit, propemodum et necessaria vitae amputavit, thesaurisque prohibitis, etiam gulam prohibet, cum panem portare contradicit. In virgae prohibitione nos admonet, non aliunde nisi a Domino auxilium quaerere, ut qui Domini habemus auxilium, baculi praesidia non quaeramus. Unde alibi dicit: Quaerite ergo primum regnum Dei et justitiam ejus, et haec omnia adjicientur vobis (Luc. XII). Cum peram prohibuit, honores terrenos vel etiam humanos favores, necnon et delectationem carnis omnimodis nos vitare debere (1344D)monstrat. Cum panem contradicit, monet, ut non in crapula et ebrietate sit conversatio nostra, et qui aliis abstinentiam praedicamus, nos vitium gulae a nobis abscindamus. Porro Marcus dicit, sandaliis eos calceatos esse praecipi (Marc. VI), ut neque pes tectus sit, neque nudus terram tangat, id est, ut terreni commodi appetitu nequaquam praedicatio occultetur, nec etiam exempla prava a sacerdotibus subditis demonstrentur. Per pecuniam occulta sapientiae designantur. Qui enim sapientiae verbum habet, sed hoc erogare, proximo negligit, quasi pecuniam clausam portat. Verum quisquis officium doctoris accipit, neque oneribus saecularium negotiorum deprimi, neque desideriis carnalibus resolvi, neque commissum (1345A)sibi talentum verbi sub otio debet lenti torporis abscondere. Cum duas tunicas prohibet, monet nos non duplici esse animo, aliud ore loquentes, et aliud in corde gestantes, sed benevolos et benignos nos esse ad omnes. In alio evangelio scribitur Dominum apostolos vetuisse possidere aurum vel argentum, neque pecuniam in zonis, non peram in via, etc. (Matth. X). Consequenter hoc praecipit evangelizatoribus veritatis, quibus ante dixerat. Gratis accepistis, gratis date (Ibid.). Si enim sic praedicant, ut pretium non accipiant, superflua est auri et argenti nummorumque possessio. Nam si habuissent aurum et argentum, viderentur non causa salutis hominum, sed causa lucri praedicare. Aes vero in sacculis ideo amputavit, ut apostoli doctores verae religionis, qui (1345B)instituebant omnia providentia gubernari, seipsos ostenderent nihil cogitare de crastino. Non peram, inquit, in via. Et ex hoc praecepto arguit philosophos, qui vulgo appellantur bactroperitae, quod contemptores saeculi, et omnia pro nihilo ducentes, cellarium secum vehant. Neque duas tunicas. In duabus tunicis videtur mihi duplex ostendere vestimentum, non quod in locis Scythiae et glaciali nive rigentibus una quis tunica debeat esse contentus, sed quod in tunica vestimentum intelligamus, ne alio vestiti, aliud nobis futurorum timore reservemus. Neque calceamenta. Et Plato praecipit duas corporis summitates non esse velandas, nec assuefieri debere mollitiae capitis et pedum, cum enim haec habuerint firmitatem, caetera robustiora sunt. Neque virgam. Auxilium (1345C)habentes a Domino, baculi praesidia cur quaeramus? Et quia quodammodo nudos et expeditos ad praedicandum miserat apostolos, et dura videbatur esse conditio magistrorum, severitatem praecepti sequenti sententia temperavit, dicens: Dignus est operarius cibo (Matth. X). Tantum (inquit) accipite, quantum in victu et vestitu vobis necessarium est. Unde et Apostolus replicat: Habentes victum et vestitum, his contenti sumus (I Tim. VI). Communicet autem is qui catechizatur verbo, ei qui se catechizat, in omni bono (Gal. VI); ut quorum discipuli metunt spiritualia, consortes eos faciant carnalium suorum, non in avaritia, sed in necessitate. Haec historice dixerimus. Caeterum secundum anagogen: Non licet magistris aurum et argentum et pecuniam quae in (1345D)zonis est, possidere. Aurum saepe legimus pro sensu, argentum pro sermone, aes pro voce. Haec nobis non licet ab aliis accipere, sed data a Domino possidere. Neque haereticorum et philosophorum perversaeque doctrinae suscipere disciplinas, non saeculi pondere premi, neque duplici esse animo, neque pedes nostros mortiferis vinculis alligare, sed sanctam terram ingredientes esse nudos, neque habere virgam quae vertatur in colubrum, neque in aliquo praesidio carnis inniti, quia istiusmodi virga et baculus arundineus est, quem si paululum presseris, frangitur, et manum transforat incumbentis. Item neque virgam, id est, potestatis extraneae jura non indigere, habentes virgam de radice Jesse. Nam quaecunque alia (1346A)fuerit, non erit Christi. Solet autem quaeri, quomodo Matthaeus et Lucas commemoraverint dixisse Dominum discipulis, ut nec virgam ferrent (Luc. IX), cum dicat Marcus: Et praecepit eis ne quid tollerent in via, nisi virgam tantum (Marc. VI). Quod ita solvitur, ut intelligamus sub alia significatione dictam virgam, quae secundum Marcum ferenda est, et sub alia illam, quae secundum Lucam et Matthaeum non est ferenda: sicut sub alia significatione intelligitur tentatio de qua dictum est, Deus neminem tentat (Jacob. I); et sub alia de qua dictum est, Tentat vos Dominus Deus vester, ut sciat si diligitis eum (Deuter. XIII). Illa seductionis est, haec probationis. Utrumque ergo accipiendum est a Domino apostolis dictum, ut nec virgam ferrent, et ut non nisi virgam ferrent. (1346B)Cum enim secundum Matthaeum diceret eis, Nolite possidere aurum et argentum, etc., continuo subjecit, Dignus est operarius cibo suo (Matth. X). Unde satis ostendit, cur haec eos possidere ac ferre noluerit, non quod necessaria non sint sustentationi hujus vitae, sed quia sic eos mittebat, ut eis haec deberi monstraret ab eis quibus evangelium credentibus annuntiarent. Claret autem haec ita non praecepisse Dominum, tanquam evangelistae vivere aliunde non debeant, quam eis praebentibus quibus annuntiant evangelium. Alioquin contra haec praeceptum fecit Apostolus, qui victum de manuum suarum laboribus transigebat, ne cuiquam gravis esset (Act. XX), sed potestatem dedisse, in qua scirent sibi ista deberi. Cum enim a Domino aliquid imperatur, nisi fiat, (1346C)inobedientiae culpa est; cum autem potestas datur, licet unicuique non uti, et tanquam de suo jure cedere. Hoc ergo ordinans Dominus, quod eum ordinasse dicit Apostolus, his qui evangelium annuntiant, de evangelio vivere (I Cor. IX), illa apostolis loquebatur, ut securi non possiderent neque portarent hujus vitae necessaria, nec magna, nec minima. Ideo posuit, nec virgam, ostendens a fidelibus suis omnia deberi ministris suis, nulla superflua requirentibus. Ac per hoc addendo, Dignus est enim operarius cibo suo, prorsus aperuit et illustravit unde haec omnia loqueretur. Hanc ergo potestatem, virgae nomine significavit cum dicit, Ne quid tollerent in via, nisi virgam tantum, ut intelligatur, quia per potestatem a Domino acceptam, quae virgae nomine (1346D)significata est, etiam quae non portantur, non deerunt. Hoc et de duabus tunicis intelligendum est, ne quisquam eorum praeter eam qua esset indutus, aliam portandam putaret, sollicitus ne opus esset, cum ex illa potestate posset accipere. Quod vero secundum Marcum non portari, vel habere duas tunicas, sed expressius indui prohibet, dicens: Et ne induerentur duabus tunicis, quid eos monet, nisi non dupliciter, sed simpliciter ambulare? Sufficit enim nobis semel Christus indutus, neve per pravitatem intelligentiae nostrae altera deinceps vel haereseos, vel veste legis induamur. Aliter: In prohibitione duarum tunicarum, monemur omnia superflua nostra indigentibus erogare. Unde et Apostolus nos monet ut (1347A)habentes victum et vestitum, his contenti simus. Non mundi pompas quaeramus, non divitias saeculi, sed thesaurizemus nobis thesauros in coelo, ubi neque aerugo, neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt, neque furantur. Quia ubicunque thesaurus noster est, ibi et necessario cor nostrum erit (Matth. VI). Ideo indigentibus dare oportet quae nobis supersunt, quoniam manus pauperis, gazophylacium Christi est. Nos ergo fratres dispensatores Domini sumus. Quapropter videamus et recogitemus, quia cum magna a nobis districtione exigetur, quod hic nobis ad erogandum tribuitur. Unde fideles nos esse dispensatores oportet; nam de substantia quam habemus, nullus fidelior est dispensator quam nosipsi. Dum ergo licet, et dum tempus habemus, sollicite tribuamus. Memores (1347B)simus quod quidam sapiens dixit: Munera quae tibi dat moriens, haec munera non sunt. Dicit ergo, non esse [non ita] Deo placabilia munera nostra data post mortem, ut ea quae in incolumitate hujus vitae donantur. Quod ergo homo voluerit habere in patria aeterna, praeparet sibi quousque moratur in hac praesenti vita; quia quae hic recondit in manu pauperis, illic inveniet in praesentia divinae majestatis. Melius est ergo ut quisque vivens quae habet, Deo offerat, quam alius post mortem ejus, quoniam qui semetipsum negligit, post mortem non poenitebit. Unde et Dominus fideli suo dispensatori in fine dicturus est: Euge, serve bone, in modico fidelis, intra in gaudium Domini tui (Matth. XXV). Sequitur: Et quamcunque domum intraveritis, ibi manete, (1347C)et inde ne exeatis. Dat constantiae generale mandatum, ut hospitalis necessitudinis jura custodiant, alienum a praedicatore regni coelestis astruens cursitare per domos, et inviolabilis hospitii jura mutare. Nec otiose secundum Matthaeum domus quam ingredientur apostoli, eligenda decernitur, ut mutandi hospitii necessitudinisque violandae causa non suppetat. Sic enim scriptum est: In quamcunque civitatem aut castellum intraveritis, interrogate quis in ea dignus sit, et ibi manete donec exeatis (Matth. X). Super ordinatione episcopi et diaconi Apostolus loquitur: Oportet autem testimonium eos habere bonum ab his qui foris sunt (I Tim. III). Apostoli novam introeuntes urbem, scire non poterant quis qualis esset. Ergo hospes fama est eligendus (1347D)populi, et judicio vicinorum, ne praedicationis dignitas suscipientis infamia deturpetur. Cum universis debeant praedicare, hospes unus eligetur, non tribuens beneficium ei qui apud se mansurus est, sed accipiens. Hoc enim dicitur quis in ea dignus sit, ut magis se noverit accipere gratiam quam dare. Et quicunque non receperit vos, exeuntes de civitate illa, etiam pulverem pedum vestrorum excutite, etc. Pulvis excutitur de pedibus in testimonium laboris sui, quod ingressi sunt in civitatem, et praedicatio apostolica ad illos usque pervenerit. Sive excutitur pulvis de pedibus, ut nihil ab eis accipiant, nec ad victum quidem necessarium, qui evangelium spreverint. Allegorice autem, qui verbo humiliter intendunt, si (1348A)quibus, ut homines, terrenae levitatis naevis obscurantur, per ea mox quae recipiunt evangelicae praedicationis vestigia purgantur. Qui vero perfidia, vel negligentia, vel etiam studio contemnunt, horum vitanda communio, fugienda synagoga censetur. Excutiendus est pedum pulvis, ne gestis inanibus, et pulveri comparandis, mentis castae vestigium polluatur. Aliter: Pedes discipulorum, ipsum opus, incessumque praedicationis significant. Pulvis vero quo asperguntur, terrenae levitas est cogitationis, a qua etiam ipsi summi doctores immunes esse nequeunt, cum pro auditoribus solliciti, salubribus curis incessanter intendunt, et quasi per itinera mundi, uno vix calcaneo terrae pulverem legunt. Qui ergo receperint verbum, ipsi afflictiones curasque doctorum, (1348B)quas pro se tolerabant, in argumentum sibi vertunt humilitatis. Qui vero spreverint doctrinam docentium, sibi labores et pericula, taediumque sollicitudinum ad testimonium damnationis inflectunt. Et ipse est pulvis, qui in evangelii contemptores alibi extergi mandatur, et a quo per bonos auditores, evangelistarum jubentur pedes ablui, imo per ipsum salvatorem narrantur abluti (Luc. X). Egressi autem circumibant per castella, evangelizantes et curantes ubique. Quid evangelizarent, vel quomodo curarent apostoli, Marcus exponit plenius: Praedicabant, inquit, ut poenitentiam agerent, et ungebant oleo multos infirmos, et sanabantur (Marc. VI). Dicit et Jacobus: Infirmatur quis ex vobis? inducat presbyteros Ecclesiae ut orent super eum, ungentes eum oleo in (1348C)nomine Domini, et alleviabit eum Dominus: et si in peccatis sit, dimittentur ei (Jac. V). Unum patet ab ipsis apostolis hunc sanctae Ecclesiae more esse contraditum, ut pontificali benedictione consecrato oleo perungantur aegroti. Praedicabant autem ut poenitentiam agerent. Et supra: Misit illos, inquit, evangelizare regnum Dei, quia videlicet utrumque (juxta Joannis Baptistae, vel ipsius Domini salvatoris exemplum) praedicabant: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum, (Matth. III). Regni coelorum januis appropinquare, est de his quemque quibus ab eo deciderat, poenitere.
HOMILIA CLIV. IN FERIA SEXTA PENTECOSTES. In illo tempore factum est una dierum, et Jesus sedebat (1348D)docens. Et erant Pharisaei sedentes, et legis doctores, qui venerant ex omni castello Galilaeae, et Judaeae, et Hierusalem. Et virtus Domini erat ad sanandum eos, etc. (Luc. V.)
Salvator hominum Dominus, salutari omnia lustrat incessu, et nunc in desertis, nunc in civitate, nunc ad mare doctrinae coelestis, et virtutum dona turbis ministrat. Nunc in monte solus orat, nunc laborantes in mari ne perire debeant, adjuvat. Ubique munera salutis impartitur, ut omnes gradus ac conditiones ad suam gratiam pertinere demonstret. Conveniebant, inquit evangelista, turbae multae ut audirent Jesum, et curarentur ab infirmitatibus suis: ipse autem secedebat in desertum, et orabat. Juxta mysticum (1349A)intellectum, post factum in civitate miraculum, perfecta utique leprosi curatione, quem supra describit evangelicus sermo Domino tangente mundatum, secedit in desertum, ibique convenientes ad se turbas benigna pietate suscipit, ut ostendat se magis quietam, et a saeculi curis remotam diligere vitam, atque ob hujus appetitum sanandis curam adhibere corporibus. Et quidem more humano quasi frequentiam se quaerentium declinans, nolebat manifeste civitatem introire, sed allegorice docebat, quia tumultuosis carnalium mentibus apertam sui manifestationem veritas non exhibet, sed quoscunque ab illecebris rerum temporalium viderit esse discretos, his suorum lucem donorum largius infundit. Verum quia nec carnales superna pietas deserit, quin etiam (1349B)his gratiam suae visitationis per quam ipsi spirituales effici valeant, indulget, post desertum (ut Marcus scribit) Dominus redit in civitatem, multisque ibidem convenientibus loquitur verbum, ac sanato paralytico, pluribus occasionem internae sanationis, quae est in fide, tribuit. Aliter: Quod in urbe Dominus miracula facit, in deserto vero, vel (ut legitur) in monte orando pernoctat, utriusque vitae nobis, et activae videlicet et contemplativae, documenta praemonstrat, ut nec contemplationis studio quis proximorum curam negligat, nec cura proximorum immoderatius obligatus, contemplationis studia derelinquat, quatenus nec amorem Dei praepediat amor proximi, nec amorem proximi abjiciat amor Dei. In monte quippe orare, est relictis infimarum cogitationum curis, tota mente (1349C)quemlibet ad aeterna supernae contemplationis gaudia festinare. In desertum secedere, et orare, est exsurgentem intrinsecus strepitum terrenorum desideriorum premere, et quoddam sibi cum Domino intra se secretum quaerere, ubi cum illo, cessante exteriore tumultu, per interna desideria silenter loquatur. Quod vero legitur secundum Marcum, quia docente Domino in domo, tam multi convenerunt, ut non caperent, neque ad januam (Marc. II), nostram proprie salvationem, qui de gentibus ad fidem venimus, designat. Quia praedicante in Judaea Domino, necdum intrare ad audiendum valuimus, ad quos tamen etsi foris positos, verba suae doctrinae fecit pervenire, quia nos ipse per sanctorum ora (1349D)praedicatorum collegit, et quamvis extra synagogam, in qua ipse praedicabat, inventos, evangelii sui fecit esse participes. Consideratis quae ab evangelista compendio sunt praemissa, quod sequitur de evangelio, et hodie lectum est, consequenter et nos videamus, et quod Dominus donaverit, hinc dicamus: Et factum est in una dierum, et Jesus sedebat docens. Et erant Pharisaei sedentes et legis doctores, qui venerant ex omni castello Galilaeae et Judaeae, et Hierusalem. Et virtus Domini erat ad sanandum eos. Ubi Dominus sedens docuerit, quando Scribis et Pharisaeis consedentibus paralyticum curavit, Lucas breviandi causa praeterit; sed Matthaeus et Marcus qui narrant, quaestionem facere videntur, quoniam quidem Matthaeus in civitate (1350A)sua, Marcus in Capharnaum hoc eum fecisse testatur (Matth. IX, Marc. II). Quae difficilius solveretur, si Matthaeus etiam Nazareth nominaret. Nunc vero vel ipsa Galilaea, in qua erat Nazareth, intelligenda est dicta civitas Christi, ad distinctionem videlicet regionis transmarinae Gerazenorum: de qua transfretando, sicut Matthaeus scribit, venerat Galilaeam vel certe ipsa Capharnaum civitas Christi est dicta, quam non nascendo, sed virtutibus illustrando, suam ipse fecerat. Et ecce viri portantes in lectulo hominem qui erat paralyticus, et quaerebant eum inferre et ponere ante Jesum. Obtulerunt autem eum paralyticum jacentem in lectulo, quia ipse ingredi non valebat. Curatio paralytici hujus, animae post diuturnam illecebrae carnis inertiam, ad Christum (1350B)suspirantis indicat salvationem, quae primo omnium ministris qui eam sublevent, et Christo offerant, id est, bonis doctoribus, qui spem sanationis opemque intercessionis suggerant, indiget. Qui bene Marco narrante, quatuor fuisse reperiuntur, sive quia quatuor evangelii libris omnis praedicantium virtus, omnisque sermo firmatur, seu quia quatuor sunt virtutes, quibus ad promerendam sospitatem fiducia mentis erigitur Has namque, ut alio loco didicimus, cardinales videlicet, non immerito intelligamus. Aliarum enim virtutum in ordine istae praecedentes, istis illae condependent quasi in cardine. De quibus in aeternae sapientiae laude dicitur: Sobrietatem enim et justitiam docet, et sapientiam et virtutem, quibus utilius nihil est in (1350C)vita hominibus (Sap. VIII), quas nonnulli versis nominibus prudentiam, fortitudinem, temperantiam et justitiam appellant. Et non invenientes qua parte illum inferrent prae turba, ascenderunt supra lectum per tegulas. Desiderant paralyticum Christo offerre, sed turba interposita, ab omni parte recluduntur: quia saepe anima post infirmi corporis desidiam ad Deum resipiscens, supernaeque gratiae remedio cupiens renovari, priscae consuetudinis obstaculo retardatur. Saepe inter ipsas orationes secretae dulcedinis, et quasi suave cum Domino colloquium, turba cogitationum interveniens, aciem mentis; ne Christus videatur, intercludit. Et quid inter haec agendum? Non a salutis desiderio torpendum. Non (1350D)utique in infimis exterius qua turbae tumultuantur, remanendum, sed tectum domus in qua Christus docet, ascendendum, id est, sacrae Scripturae sublimitas est appetenda, lexque Domini cum psalmista die noctuque meditanda. In quo enim corrigit junior viam suam? In custodiendo, inquit, sermones tuos (Psal. CXVIII). Et submiserunt illum cum lecto in medio ante Jesum. Patefacto tecto, aeger ante Jesum submittitur, quia reseratis Scripturarum mysteriis, ad notitiam Christi pervenitur, hoc est, ad humilitatem fidei pietate descenditur. Et bene domus Jesu tegulis contecta describitur, quia sub contemptibili litterarum velamine, si adsit qui reseret, divina spiritualis gratiae virtus invenitur: unde juxta alterius evangelistae narrationem, nudaverant lectum (1351A)ubi erat Jesus (Marc. II). Denudatio etenim tegularum in domo Jesu, apertio est in vilitate litterae spiritualis sensus et arcanorum coelestium. Quod autem cum lecto deponitur, significat, ab homine in ista carne adhuc constituto Christum debere cognosci. Juxta mysticum vero sensum, jam in paralytico gentium universitas offertur medenda. Et curationis ipsius Domini verba sunt contuenda. Non dicitur paralytico, salvus esto; non dicitur, surge et ambula; sed (ut Matthaeus scribit) tantum dicitur: Constans esto, fili, remissa sunt tibi peccata (Matth. XIX). In Adam uno peccata universis gentibus remittuntur. Hic itaque angelis ministrantibus curandus offertur, hic filius nuncupatur, quia primum Dei opus est. Hinc remittuntur animae peccata, et (1351B)indulgentia primae trangressionis ex venia est. Hoc est enim quod subsequitur: Quorum fidem ut vidit, dixit: Homo, remittuntur tibi peccata tua. Hominem Dominus a paralysi curaturus, primum peccatorum vincula dissolvit, ut ostenderet eum ob nexus culparum, artuum dissolutione damnari, nec nisi his relaxatis, membrorum posse recuperatione sanari. Sic et illi paralytico, qui juxta probaticam piscinam diu aquae motum frustra praestolabatur, sanato a Domino dicitur: Ecce sanus factus es: jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat (Joan. V). Et bene is cui peccata dimittebantur, homo vocatur: qui hoc ipso quod homo erat, non posset dicere, non peccavi. Simul etiam, ut ille qui homini errata dimittebat, intelligeretur Deus, in Matthaeo et Marco (1351C)ei dicitur: Confide, fili, remittuntur tibi peccata tua (Matth. IX, Marc. II). O mira humilitas! despectum et debilem, totisque membrorum compaginibus dissolutum filium vocat, quem sacerdotes non dignabantur attingere. Aut certe ideo filium vocat, quia dimittuntur ei peccata sua. Juxta tropologiam, interdum anima jacens in corpore [torpore] suo, totis membrorum virtutibus dissolutis, a perfecto doctore curanda offertur Domino: quae si misericordia ejus sanata fuerit, tantum roboris accipit, ut portet statim lectum suum. Intuendum sane, quanti propria cujusque fides apud Deum valeat, ubi tanti valuit, aliena, ut totus homo repente, id est, exteriusque salvatus jam exsurgeret, aliorumque merito aliis laxarentur errata. Et coeperunt cogitare Scribae (1351D)et Pharisaei, dicentes: Quis est hic qui loquitur blasphemias? Quis potest dimittere peccata nisi solus Deus? Legimus in prophetis, dicente Domino, Ego sum qui deleo iniquitates tuas (Isai. XLIII). Consequenter ergo Scribae, quia ipsum hominem putabant, et Verba Dei intelligebant, arguunt eum blasphemiae. Verum utique dicunt Pharisaei, quia nemo dimittere peccata nisi solus Deus potest, qui per eos quoque dimittit, quibus dimittendi tribuit potestatem: et ideo Christus verus Deus esse probatur, quia dimittere peccata ut Deus potest. Verum Deo testimonium reddunt, sed personam Christi negantes falluntur. Errant itaque Judaei, qui cum Christum et Deum esse, et peccata dimittere posse credunt, (1352A)Jesum tamen Christum esse non credunt. Sed multo dementius errant Ariani, qui cum Jesum Christum esse, et peccata posse dimittere evangelii verbis devicti negare non audeant, nihilominus tamen Deum negare non timent. Erroneum hoc nequiter inducere praesumunt, et fidei Christianae verbis contraria proclamantes non erubescunt. Cum Arianis igitur hi perfidi ab Ecclesia censentur esse catholica, qui nec Dominum verum Dei Filium Deum esse, neque peccata posse dimittere, in mente sua tenent erronea. At ipse perfidos salvare desiderans, et occultorum cognitione, et virtute operum, Deum se manifestat. Respondens dixit ad illos: Quid cogitatis mala in cordibus vestris? Eidem namque Deo qui dicit, Ego sum qui deleo (1352B)iniquitates tuas, sapientissimus orator ait: Tu enim solus nosti corda omnium filiorum hominum (III Reg. VIII). Eadem ego, inquit, majestate et potentia qua cogitationes vestras intueor, possum et hominibus delicta dimittere. Ex vobis intelligite quid paralyticus consequatur. Quid est facilius dicere: Dimittuntur tibi peccata, an dicere: surge et ambula? Inter dicere et facere, multa distantia est. Utrum sint paralytico peccata dimissa, solus noverat qui dimittebat. Surge autem et ambula, tam ille qui surgebat, quam hi qui surgentem videbant, approbare poterant. Fit igitur carnale signum, ut probetur spirituale, quanquam ejusdem virtutis sit, et corporis et animae vitia dimittere. Et datur nobis intelligentia, propter peccata plerasque (1352C)evenire corporum debilitates: et idcirco forsitan prius dimittuntur peccata, ut causis debilitatis ablatis, sanitas restituatur. Quinque siquidem sunt differentiae causarum, pro quibus in hac vita molestiis corporalibus affligimur. Aut enim ad merita augenda per patientiam justi corporis infirmitate gravantur, ut beati patres Job et Tobias, et innumeri martyres in utroque testamento. Aut ad custodiam virtutum perceptarum, ne superbia tentante dispereant, sicut apostolo Paulo, ne magnitudine revelationum extolleretur, datus est illi stimulus carnis suae, angelus Satanae, qui eum colaphizaret (II Cor. XII). Aut ad intelligenda et corrigenda peccata nostra, sicut Maria soror Aaron in eremo ob verba temeritatis et superbiae, (1352D)lepra percussa est (Num. XII); et sicut paralyticus de quo tractamus, qui non nisi primo dimissis peccatis potuit ab infirmitate curari. Aut ad gloriam Dei salvantis, sive per seipsum, sive per famulos suos: sicut caecus natus in evangelio qui neque ipse peccavit, neque parentes ejus, sed ut manifestarentur opera ejus in illo (Joan. IX, 11); et sicut Lazarus, cujus infirmitas non dicebatur esse ad mortem, sed pro gloria Dei, ut glorificaretur Filius Dei per eam. Aut ad inchoationem damnationis aeternae, quod reproborum est proprium, sicut Antiochus et Herodes, qui uterque suo tempore adversus Deum repugnantes, quid tormentorum in gehenna perpetuo passuri essent, praesentium afflictionum (1353A)miseria cunctis ostendebatur. Quibus congruit illud prophetae, Et duplici contritione contere eos (Jer. XVII). Unde necesse est in omnibus quae adversa temporaliter patimur, cum humilitate Domino gratias agamus, et infirmitatis nostrae conscii, de collatis nobis remediis gratulemur. Necesse est ut ad conscientiam nostram reversi, solerter opera nostra simul et cogitationes exploremus, et quidquid nos peccasse deprehendimus, digna castigatione purgemus, quidquid de his quae nos recte fecisse credebamus, vitio nobis elationis perisse comperimus, et hoc humili satisfactione castigemus. Hoc enim nobis saepius fuit causa flagellorum. Caeterum innocentes et justos ob augmenta praemiorum flagellari, perfectorum est donum speciale (1353B)virorum; verberibus autem temporalibus ad aeterna tormenta compelli, impoenitentium est poena reproborum. Ut sciatis autem quia Filius hominis potestatem habet in terra dimittere peccata. Si et Deus est nobis, juxta Psalmistam, qui quantum distat oriens ab occasu, elongavit a nobis iniquitates nostras (Psal. CII); et juxta memoratum Isaiae testimonium, qui delet iniquitates nostras, et Filius hominis potestatem habet in terra dimittendi peccata: ergo idem ipse et Deus, et Filius hominis est, ut et homo Christus per divinitatis suae potentiam dimittere jam peccata possit, et Jesus Christus per humanitatis suae fragilitatem pro peccatoribus mori. Dixit paralytico: Surge, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam. Et anima nostra paralytica si (1353C)resurrexerit, si robur pristinum recuperaverit, portat lectum suum in quo jacebat ante dissoluta, et portat illum in domum virtutum suarum. Spiritualiter de lecto surgere, est animam a carnalibus desideriis, ubi aegra quiescebat, extrahere. Lectum vero tollere, est ipsam quoque carnem per continentiae frena correctam, spe coelestium praemiorum deliciis privare terrenis. Ipse enim est lectus, qui per singulas noctes lavatur a David (Psal. VI), id est, pro unius noxae maculis, digno poenitentiae flumine castigatur. Sublato autem lecto domum ire, est ad paradisum redire. Ipsa est enim vera domus quae hominem prima suscipit, non jure amissa, sed fraude, tandemque restituta per eum qui fraudulento hosti nihil debuit. Aliter: Sanus qui languebat, (1353D)lectum reportat domum, cum anima peccatorum remissione accepta, ad internam sui custodiam cum ipso se corpore refert, ne post veniam quid, unde iterum juste feriatur, admittat. Per lectum enim in quo carnis est requies, ipsa caro signatur, per domum vero conscientia figuratur. Et quia cum mente mortui in vitiis jacemus, in carnis delectatione quiescimus, infirmi portamur in lecto. Cum vero sanati mente fuerimus, ut jam vitiis carnis pulsantibus resistamus, necesse est ut tentationum contumelias de nostra infirmitate toleremus. Ergo itaque mire ad salutem reducto praecipitur, tolle lectum tuum, id est, illud in quo portatus es, quia necesse est ut portet quisque contumeliam carnis, (1354A)in qua prius jacebat aegrotus. Quid est ergo dicere, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam? nisi, porta tentationes in quibus hactenus jacuisti, ac revertere ad conscientiam, ut videas quae fecisti. Et confestim surgens coram illis, tulit lectum in quo jacebat, et abiit in domum suam magnificans Deum. Et stupor apprehendit omnes, et magnificabant Deum. Mira divinae potentiae virtus, ubi nulla temporis interveniente morula, jussu Salvatoris salus festina comitatur. Merito qui affuerant, damnatis blasphemiae jaculis, ad laudem tantae majestatis stupentia corda convertunt. Nam primo Domini virtutem suae perfidae fore ultricem turbae timent: dehinc cessante jam desperationis timore, honor Deo redditur, quod tantam dedit hominibus potestatem. Hoc enim (1354B)sequitur: Et repleti sunt timore, dicentes, quia vidimus mirabilia hodie. Sed soli hoc Christo erat debitum, soli de communione paternae substantiae hoc agere erat familiare. Non ergo hoc venit in admirationem quod posset ista. Quid enim Deus non posse creditur? Alioquin laus de uno homine, non de pluribus exstitisset. Sed delati Deo honoris hujus causa est, quod potestas hominibus ac via data sit per verbum ejus et peccatorum remissionis, et corporum resurrectionis, et reversionis in coelum. Tu autem, Domine, etc.
HOMILIA CLV. IN SABBATO POST PENTECOSTEN.(Ex beati Ambrosii in Evangelium secundum Lucam expositione, lib. IV, num. 55.) (1354C)In illo tempore surgens Jesus de synagoga, introivit in domum Simonis. Socrus autem Simonis tenebatur magnis febribus, et rogaverunt illum pro ea, etc. (Luc. IV.)
Sacrilegia Judaeorum, etc. Reliqua vide apud sanctum Ambrosium, Operum ejus tomo II, Patrologiae XV, col. 1629.
HOMILIA CLVI. ITEM DE EODEM SABBATO. In illo tempore surgens Jesus de synagoga, introivit in domum Simonis, etc. (Luc. IV.)
In isto sancti Evangelii capitulo, non idem ab evangelistis servatus est ordo. Hoc denique factum Marcus et Lucas antequam de leproso, qui Domino descendente de monte mundatus est, quid dicerent, narrant (Marc. I). Matthaeus vero post terminatum (1354D)in monte sermonem, leprosi praemissa mundatione, puerique centurionis curatione, subjungit de restitutione socrus Simonis Petri (Matth. VIII). Sed nihil obstat narrandi diversitas, ubi eadem res nuntiatur. Et notandum quod leprosus ille apud Matthaeum primus specialiter curatus sit, secundo puer centurionis, tertio socrus Petri febriens in Capharnaum, quarto in loco qui oblati sunt ei daemonio vexati, quorum spiritus verbo ejiciebat, quando et omnes male habentes curavit. Quoniam invidia diaboli mors intravit in orbem terrarum (Sap. II), ideo contra ipsum mortis auctorem primo debuit medicina salutis operari, primo lingua serpentina ne ultra virus spargeret, occludi; ac deinde femina, quae prima seducta (1355A)est, a carnalis concupiscentiae febre curari; tertio vir qui male suadentis dicta conjugis audivit, ab erroris sui lepra castigari, ut ipse apud Lucam evangelistam esset ordo restaurationis, qui fuerat et casus; paulo superius enim refert, quia in synagoga erat homo habens daemonium immundum. Cujus integra restitutione sanitatis descripta, subdit hoc quod ex lectione audivimus hodierna: Surgens autem de synagoga Jesus, introivit in domum Simonis. Socrus autem Simonis tenebatur magnis febribus. Sed et hujus revelationis [relevationis] a Domino collatae explicita narratione, nonnullis interpositis, vir qui erat plenus lepra, subinfert mundationem. Bene autem ubi leprosus mundatur, certus non exprimitur locus, ut ostendatur, non unum populum (1355B)specialis alicujus civitatis, sed omnium populos fuisse sanatos. Haec per excessum necessarium praemisimus, ut mysticum ordinem ab Evangelista servatum monstraremus, ut dictum est, restaurationis in Domino, qui erat et casus in protoplastis. Intendamus nunc mentis obtutum ad hoc Evangelii capitulum, quod nobis exponendum hac lectione propositum est. Si virum a daemonio liberatum, moraliter animum ab immunda cogitatione purgatum dixerimus significare, consequenter femina febribus tenta, sed ad imperium Domini sanata, carnem ostendit a concupiscentiae fervore per continentiae praecepta frenatam. Omnis enim amaritudo, et ira, et indignatio, et clamor, et blasphemia, spiritus immundi furor est (Eph. IV). Fornicationem vero, immunditiam, libidinem, concupiscentiam (1355C)malam, et avaritiam, quae est simulacrorum servitus, febrem illecebrosae carnis intellige (Col. III). Et rogaverunt illum pro ea. Et stans super illam, imperavit febri, et dimisit illam. In Evangelio Matthaei scriptum est: Et tetigit manum ejus, et dimisit eam febris (Matth. VIII). Modo enim Salvator rogatur, modo ultro curat aegrotos, ostendens se contra peccatorum quoque passiones et precibus semper annuere fidelium, et ea quae ipsi minime in se intelligunt, vel intelligenda dare, vel pie petentibus etiam non intellecta dimittere, juxta quod Psalmista postulat: Delicta quis intelligit? ab occultis meis munda me, Domine (Psal. XVIII). Tangitur vero manus mulieris, et sanatis operibus ejus, peccatorum infirmitas fugit. Et continuo surgens, ministrabat illis. (1355D)Naturale est febricitantibus, incipiente sanitate lassescere, et aegrotationis sentire molestiam. Verum sanitas quae Domini confertur imperio, simul tota redit, nec solum ipsa redit, sed et tanto robore comitante, ut eis continuo qui se adjuverant, ministrare sufficiat: et (juxta leges tropologiae) membra quae servierant immunditiae ad iniquitatem, ut fructificarent morti, serviant justitiae in vitam aeternam. Sed et secundum mysticos intellectus, salvato centurionis puero, ac fide gentium in centurione laudata, consequenter socrus Petri, hoc est, synagoga Judaica ab aestu febrium sanatur. Domus namque Petri, plebs Israelitica intelligitur, in qua (juxta quod Paulus apostolus refert) Petrus apostolatus ministerium (1356A)accepit (Gal. II). Socrus vero Petri, ejusdem plebis est synagoga, quae mater primitivae Ecclesiae tanquam uxoris Petri ob hoc convenienter accipitur, quoniam ex ipsa synagoga primaria discipulorum Christi Ecclesia carnis originem traduxisse cognoscitur, quae Petro veluti desponsata, sed Spiritus sancti gratia invisibiliter fecundata, in exemplum beati Joseph et Mariae virginis salubriter creditur. At vero socrus Petri, hoc est, synagoga Judaica interim perfidiae febribus aestuat, donec plenitudo gentium introeat, et sic omnis Israel salvus fiat (Rom. XI). Cujus manum tangere, est in ea bonas actiones informare, quia nisi mundatae fuerint manus Judaeorum, quae sanguine sunt plenae, synagoga eorum febricitans jacet. Sed tunc eam febris dimittit, (1356B)cum multiplex perfidiae languor ipsam deserit. Porro surgit ac ministrat, cum mortuis operibus abrenuntians, atque ea quae sursum sunt quaerens, in novitate vitae perambulat. Cum sol autem occidisset, omnes qui habebant infirmos variis languoribus, ducebant illos ad illum. At ille singulis imponens manus, curabat eos. Matthaeus ita scribit: Vespere, inquit, facto, obtulerunt ei multos daemonia habentes, et ejiciebat spiritus verbo, et omnes male habentes curavit, ut impleretur quod dictum est per Isaiam prophetam dicentem: Ipse infirmitates nostras accepit, et aegrotationes portavit (Matth. VIII). Omnes non mane, non meridie, sed ad vesperam curantur, quando sol occubiturus est, quando granum tritici in terra moritur, ut multos fructus afferat. Solis namque occubitus (1356C)passionem mortemque illius significat, qui dixit: Quandiu in mundo sum, lux mundi sum (Joan. IX). Et sole occidente plures daemoniaci quam ante, plures sanantur aegroti, quia temporaliter in carne vivens, paucos Judaeorum docuit; calcato regno mortis, omnibus per orbem gentibus fidei salutisque dona transmisit. Cujus ministris quasi vitae lucisque praeconibus, Psalmista canit: Iter facite ei qui ascendit super occasum (Psal. LXVII). Super occasum quippe Dominus ascendit, quia unde in passione occubuit, inde majorem suam gloriam resurgendo manifestavit. Exibant autem daemonia a multis clamantia et dicentia: quia tu es Filius Dei. Et increpans non sinebat ea loqui, quia ipsum sciebant esse Christum. Daemonia Filium Dei confitebantur, et attestante (1356D)evagelista, sciebant ipsum esse Christum, quia quem dierum quadraginta jejunio fatigatum diabolus hominem cognoverat, nec tentando valebat, an et Dei Filius esset, experiri, jam nunc per signorum potentiam vel intellexit, vel potius suspicatus est esse Filium Dei. Non ergo ideo Judaeis eum crucifigere persuasit, quia Christum sive Filium Dei non esse putavit, sed quia se morte illius non praevidit esse damnandum. Vere enim de hoc mysterio a saeculis abscondito dicit Apostolus, quod nemo principum hujus saeculi cognovit. Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent (I Cor. XI). Quare autem daemonia Dominus se loqui prohibebat, manifestat Psalmista, qui ait: Peccatori autem dixit (1357A)Deus, quare tu enarras justitias meas (Psal. XLIX)? ne quis dum audit praedicantem, sequatur errantem. Improbus autem magister est diabolus, qui falsa veris semper permiscet, ut specie veritatis testimonium fraudis obtexat. Alias autem non soli daemones qui inviti confitebantur, jubentur silere de Christo, sed et illi qui ab eo sanati sponte confiteri volebant, imo ipsi apostoli, qui eum post resurrectionem toto orbe erant praedicaturi, ante passionem ejus praecipiuntur omnino reticere de illo, ne divina videlicet majestate praedicata, passionis dispensatio differretur, et dilata passione, salus mundi quae per hanc futura erat, negaretur. Facta autem die, egressus ibat in desertum locum. Et turbae requirebant eum, et venerunt usque ad ipsum, et detinebant eum ne discederet ab eis. (1357B)Quibus ille ait: Quia et aliis civitatibus oportet me evangelizare regnum Dei. Si occasu solis, Domini mors exprimit, quare non die redeunte resurrectio illius indicetur? Cujus manifestata luce, a credentium turbis inquiritur, et in gentium deserto inventus, ne abeat detinetur: maxime cum haec prima sabbati, quo resurrectio celebrata est, egressio, quaesitio, et inventio contigerit. Quod autem secundum Marcum abiit in desertum locum Dominus, ibique orabat (Marc. I), hoc facto intimatur, quia resurrectionis suae patefacta gloria, abiit in desertum gentium, ibique in suis fidelibus orabat, quia corda eorum per gratiam sui spiritus ad virtutem orationis excitabat. Et nos igitur fratres exemplo eorum qui Dominum fideliter exquisierunt, et ideo invenire meruerunt, (1357C)atque praesentiae ejus dulcedine capti detinebant illum ne discederet ab eis, intendamus mentis obtutum, et adjuvante Domino, Dominum requiramus. Divini cantici vox est: Quaerite Dominum, et vivet anima vestra (Psal. LXVIII). Quaeramus inveniendum, quaeramus inventum. Ut inveniendus quaeratur, occultus est, ut inventus quaeratur, immensus est. Unde et alibi dicitur: Quaerite faciem ejus semper (Psal. CIV). Satiat enim quaerentem in quantum capit, et invenientem capaciorem facit, ut rursus quaerat impleri, ubi plus capere coeperit. Non ergo dictum est, quaerite faciem ejus semper, quemadmodum de quibusdam, semper discentes, et ad veritatis scientiam nunquam pervenientes (II Tim. III); sed potius sicut ille ait: Cum consummaverit homo, tunc incipit (1357D)(Eccli. XVIII), donec ad illam vitam veniamus, ubi sic impleamur, ut capaciores non efficiamur, quia ita perfecti erimus, ut jam non proficiamus. Tunc enim ostenditur nobis quod sufficit nobis. Hic autem semper quaeramus, et fructus inventionis non sit finis inquisitionis. Neque enim propterea non semper, quia hic tantum: sed ideo hic dicimus esse quaerendum, ne aliquando hic putemus ab inquisitione cessandum. Nam et de quibus dictum est, semper discentes, et ad veritatis scientiam nunquam pervenientes, hi sunt utique discentes. Cum vero de hac vita exierint, jam non erunt discentes, sed erroris sui mercedem recipientes. Sic enim dictum est, semper discentes, et ad veritatis scientiam nunquam (1358A)pervenientes, tanquam diceretur, semper ambulantes, et nunquam ad viam pervenientes. Nos autem semper ambulemus in via, donec eo veniamus quo ducit via. Nusquam remaneamus in ea donec perducat ubi maneamus; atque ita et quaerendo tendimus, et inveniendo ad aliquid pervenimus, et ad id quod restat, quaerendo et inveniendo transeamus, quousque inveniendo ibi fiat finis quaerendi, ubi post perfectionem non superest intentio proficiendi, in Christo Jesu Domino nostro, per quem nunc gratiam reconciliationis accepimus, et accessum habemus ex fide, justificati ex ea in gratiam spei gloriae filiorum Dei, qui et dedit nobis pignus Spiritus (Rom. V; II Cor. V): ipsi semper gloria et virtus in Patre et Spiritu sancto ante saecula, et nunc per immortalia (1358B)saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CLVII. IN OCTAVA PENTECOSTES.(Ex Opp. venerabilis Bedae presbyteri.) In illo tempore erat homo ex Pharisaeis Nicodemus nomine, princeps Judaeorum. Hic venit ad Jesum nocte, et dixit ei: Rabbi, scimus quia a Deo venisti magister, etc. (Joan. III.)
Sicut ex lectione sancti Evangelii, fratres charissimi, audistis, princeps Judaeorum, etc. Reliqua require apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 197.
HOMILIA CLVIII. IN FESTO SANCTAE TRINITATIS.(Ex Herico, monacho Antissiod.) (1358C) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Cum venerit Paracletus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, ille testimonium, etc. (Joan. XV.)
Positus in coena Dominus cum discipulis, postquam mysteria novi testamenti corporis sanguinisque sui consecratione signavit, instante jam hora suae traditionis, inter caetera quibus eos dignatus est erudire, monuit ne impiorum contra se persecutione saeviente terrerentur, ne fessi cederent, sed in omnibus invictum robur constantiae tenerent, adventu etiam Spiritus sancti promisso, cujus gratia terreno timore privarentur, et virtutis coelestis robore fundarentur. Denique si divinae Scripturae oracula (1358D)consulamus, aperte cognoscemus quod sancti apostoli ante perceptionem sancti Spiritus, qui die decimo post ejus ascensionem in coelos super eos missus est, minus idonei et capaces fuerant ad intelligenda mysteria divinae sublimitatis, minus etiam fortes ad toleranda adversa illatae persecutionis. Adveniente autem super eos Spiritu sancto, cum augmento divinae cognitionis constantiam perceperunt ad perferenda tormenta passionis. Quod ut exempli gratia evidentius pateat, ipsum apostolici culminis verticem beatum Petrum in medium deducamus, qui antequam Spiritu sancto roboraretur, adeo infirmus et pavidae mentis fuit, ut ad vocem unius ancillae Dominum se vel nosse negaverit (1359A)(Matth. XXVI). Verum postquam sancti Spiritus ignis timore ante frigidum pectus accendit, tantam subito fortitudinem animo concepit, ut prae cunctis apostolis ad gloriam resurrectionis Christi publice praedicandam emicaret, atque principum terriculamenta transiret, dicens: Obedire oportet Deo magis quam hominibus (Act. V). Et iterum: Non possumus quae vidimus et audivimus non loqui (Act. IV). Admiremur ergo beatum Petrum praedicantem, quem dolueramus inficiantem. Tanto enim Spiritus sancti fulgore illustratus est, tantaque veritatis auctoritate solidatus, ut ipsos qui paulo ante fuerunt interfectores Christi, ita converteret, quod etiam mori vellent pro amore Christi. Proinde loquens Dominus discipulis, et promittens eis adventum Spiritus sancti, (1359B)qui eos doceret scientiam divinae cognitionis, et corroboraret ad fiduciam praedicationis atque constantiam passionis, dicit: Cum venerit Paracletus quem ego mittam vobis a Patre, etc. Ordo verborum talis est: Cum venerit Paracletus, ille testimonium perhibebit de me. Paracletus namque, hoc est Spiritus sanctus, testimonium perhibuit de Domino Jesu Christo: quia cordibus apostolorum illapsus, plenissimam eis divinitatis et humanitatis Christi scientiam contulit: adeo ut, quantum mortalis fragilitas patitur, quidquid de eo sentiendum est nossent, qualiter unius cum Patre esset substantiae ejusdemque majestatis, quod is qui ante saecula Deus erat apud Deum, homo inter homines apparuit in fine saeculorum, quod de virgine natus acceperit, ut idem homo idem esset et (1359C)Deus: quod sponte passus, sua virtute a mortuis resurrexerit, atque coelum ascendens, in dextera Patris sederit, postremo quod ipse in fine mundi aequus omnium judex venturus sit. Haec omnia sancti apostoli de Christo Spiritus sancti magisterio didicerunt. Nec solum illi, verum etiam omnes qui recte aliquid de Christo sentiunt, hujus Spiritus gratia hoc promeruisse credendi sunt. Perhibuit etiam testimonium, quando discipulis constantiam, ea quae didicerant, praedicandi inspiravit: quando uno eodemque Spiritu et scientiae spiritualis dote, et virtutis ad praedicandum ope donati sunt. Quod autem ait, quem ego mittam vobis a Patre Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, per interpositionem dictum est, quae figura Graece dicitur parenthesis, (1359D)quam sententiam ideo interponere voluit, ut aperte ostenderet in Patre et Filio unam esse voluntatem et unam operationem cum distinctione personarum: ita videlicet ut intelligamus aliam quidem personam Patris, aliam Filii, aliam Spiritus sancti, sed in tribus personis unam atque eamdem potestatem majestatis. Intuendum vero quod Spiritum sanctum et a se mitti, et a Patre procedere dicit, non quo separabilis sit Patris et Filii operatio, sed ut distantia personarum Patris et Filii manifestetur, in qua tamen personarum distinctione una Filii voluntas atque operatio cum Patris voluntate et operatione concordat. Sicut ergo Spiritus sanctus mittitur a Filio, sic mittitur et a Patre, et sic procedit a Filio (1360A)quomodo et a Patre. Ipse Spiritus sanctus quia unius est voluntatis ejusdemque operationis cum Patre et Filio, dicitur quoque ipse sua sponte venire. Quod patenter in eo loco Dominus ostendit ubi dicit: Spiritus ubi vult spirat (Joan. III). Et Apostolus, enumeratis divinorum charismatum distributionibus, subdit: Haec omnia operatur unus atque idem Spiritus (I Cor. XII). Idipsum quoque Dominus in hoc loco ostendit, dicens: Cum venerit Paracletus. Quia vero et a Filio mittatur subsequitur ipse Filius et dicit: Quem ego mittam vobis. Et ut ostendat a Patre illum etiam procedere, subinfertur: Spiritum veritatis qui a Patre procedit. Propterea quaesitu indignum non est cur Spiritus sanctus non natus, non genitus, non ingenitus, sed potius procedens dicatur. Cui quaestioni (1360B)hac ratione a Patribus obviatur: Spiritus enim sanctus de Patre procedit et Filio, sed ideo non dicitur genitus, ne duo in Trinitate Filii suspicentur: ideo non vocatur ingenitus, ne duo similiter in Trinitate Patres credantur existere. Procedens autem dicitur testimonio Christi, dicentis: Spiritum veritatis qui a Patre procedit. Inter nascentem vero Filium et procedentem Spiritum sanctum ista distantia est quod Filius ex uno nascitur, Spiritus vero sanctus ex utroque procedit. Adventu autem suo Spiritus sanctus testimonium perhibuit de Domino, quia discipulorum mentibus infusus, omnia quae de eo mortalibus erant cognoscenda, clara ejus luce revelavit, aperte videlicet eis insinuans quomodo sit Pater ingenitus, Filius genitus, Spiritus sanctus (1360C)neque genitus neque ingenitus, sed ex utroque procedens, et in his tribus personis una majestas atque una substantia. Et vos, inquit, testimonium perhibebitis. Testimonium perhibuerunt apostoli Domino Jesu Christo, quando die Pentecotes Spiritu sancto illustrati, quae per illius aspirationem agnoverunt intrinsecus, haec forinsecus abjecto timore libere aliis praedicaverunt. Quia ab initio mecum estis. Quia enim ab initio praedicationis cum Domino fuerant, poterant aliis praedicare quae noverant. Multum quippe ad fidem praedicandam, et ad perhibendum testimonium de Christo apostolis profuit, quod ab initio Dominicae praedicationis cum eo conversati sunt: quia et temporis quantitate, et sui assiduitate plenius coelestem disciplinam ceperunt, et (ut ita dictum (1360D)sit) medullitus imbiberunt. Unde et ea quae ab ipso viderunt et audierunt, absque ambiguitate aliis praedicabant. Cui recte attestatur beatus Petrus, qui in locum Judae proditoris, alium substituere volens apostolum, non hunc neophytum, id est rudem, sed longa conversatione probatum, ex tempore videlicet Dominicae praedicationis, eligere statuit, dicens: Viri fratres, oportet ex his viris qui nobiscum conversati sunt in omni tempore quo intravit inter nos Dominus Jesus et exivit, testem fieri resurrectionis ejus ad plebem, unum ex istis (Act. I). Matthiam scilicet, qui fuit unus de septuaginta discipulis, quos Dominus in ipso praedicationis suae exordio post apostolos elegit. Quanta autem auctoritate resurrectionem Domini (1361A)praedicaret, alibi insinuat, ita de Christo dicens: Quem Deus suscitavit a mortuis, et dedit eum manifestum fieri, non omni populo, sed testibus a Deo praeordinatis, nobis qui manducavimus et bibimus cum illo postquam resurrexit a mortuis (Act. X). Haec locutus sum vobis ut non scandalizemini. Praevidebat Dominus quae persecutionum procellae contra praedicantes apostolos surrecturae essent, ideoque provide dignatus est eis post ventura praedicere, quo venientia facilius possent tolerare. Minus ergo afficiunt mala quae praenoscuntur, gravius vero improvisa perturbant. Et intuendum quia cum dixisset eos adventu Spiritus sancti illustrandos, et sibi testimonium reddituros, illico futurae persecutionis adversa subjunxit. Quanto enim amplius sancti ad virtutum (1361B)sublimia enituntur, eo major contra eos diaboli invidia oritur, quae eorum profectibus resistere, et sive per se, sive per membra sua inchoati boni operis initia quaerit radicitus exstirpare. Ait ergo Dominus: Haec locutus sum vobis ut non scandalizemini, ac si diceret: Idcirco vobis ventura postmodum innotesco, ut praescientiae clypeo muniti, nequaquam a statu vestrae soliditatis dejiciamini. Absque synagogis facient vos. In Evangelio invenimus conspirasse Judaeos, ut si quis confiteretur Christum, extra synagogam fieret. Quod nimirum apud illos pro magno piaculo deputabatur. Hanc apud Judaeos olim viguisse consuetudinem nemo dubitaverit, ut eos qui vel blasphemiae vel alicujus sceleris arguebantur, extra conventum suum expellerent. Sicut (1361C)enim nunc homicidae, vel incestuosi, vel capitalibus criminibus obnoxii, imperio canonum ab Ecclesiae consortio et altari detruduntur, ita tunc temporis nominis Christi confessores a synagoga eliminabantur. Quod passi sunt Nicodemus et Gamaliel, multique alii, qui elegerunt ad tempus hominum societate privari, ut Christo in perpetuum adhaererent. Quod autem non solum a synagogis ejicerentur, verum etiam morte a concivibus suis plecterentur, manifestat Dominus cum subjungit: Sed venit hora ut omnis qui interficit vos, arbitretur se obsequium praestare Deo. Judaei dum praecones sancti Evangelii odiis mortibusque persequerentur, obsequium se praestare Deo arbitrati sunt, putantes se per hoc legis exercere vindictam. Unde et beatus Paulus (1361D)testimonium illis reddidit, dicens: Aemulationem legis habent, sed non secundum scientiam (Rom. X). Unde et haec verba Domini, non de gentibus, sed de Judaeis singulariter oportet intelligi, ac si diceret: Tribulationes quidem a civibus gentis vestrae passuri estis, sed tanto eas perferte libentius, quanto non tam odio vestro quam paternae legis aemulatione vobis eas inferre tentabunt. Verum nihil prodest eis legem, quae per servum data est, defendere, qui gratiam Evangelii, quae per Filium facta est, noluerunt recipere. Quibus verbis non minime apostoli consolantur, dum videlicet audiunt (ut diximus) non sui odio, sed zelo divinae legis persecutionis adversum se rabiem concitari. Et haec facient vobis, quia non (1362A)noverunt Patrem, neque me. Satis jam sanctae Ecclesiae fides accepit Patrem et Filium unius esse divinitatis et potentiae, ac ideo Patris sive Filii cognitionem haber a nemine posse. Hinc idem Evangelista alibi dicit: Omnis qui negat Filium, nec Patrem habet (I Joan. II). Et alibi: Qui diligit eum qui genuit, diligit et eum qui genitus est ab eo (I Joan. V). Frustra ergo Judaei de Patris cognitione gloriantur, qui Filium recipere obstinato corde renuerunt. Jactent se de cultu Dei Patris quantum volunt, si fidem nostram quae in Christo et per Christum est irrideant, nunquam certe Deo Patri placere poterunt, nunquam ad notitiam ejus pervenire valebunt, nisi Christum, in quo janua ad Patris scientiam perveniendi est, per fidem receperint, et aequalem Deo (1362B)Patri per omnia crediderint. Quid vero utilitatis, quidve levaminis haec verba Domini apostolis conferrent, illico manifestatur cum subditur: Sed haec locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum, id est, malorum quae passuri estis, reminiscamini quia ego dixi vobis. Ac si diceret: Idcirco vobis ea quae mei nominis causa passuri estis praenuntio, ut cum venerit hora, hoc est tempus eorum quae praedicta sunt, ad memoriam reducatis me illa vobis praedixisse, sicque praesentia mala sufferatis, scientes quia ego qui potui vobis praedicere, potero cum venerint liberare. Magnum si quidem genus consolationis apostolis fuit, cum reminiscerentur inter adversa a Magistro suo de talibus se fuisse praemonitos, a quo se pro laborum exercitiis sine dubio noverant remunerandos. (1362C)Magnopere vero haec verba Domini sunt ponderanda, et non otiose audienda, quibus ait, ego dixi vobis. Ego, videlicet Deus omnipotentissimus, ego qui pro vobis vestraque salute sum moriturus, vosque meo sanguine redempturus, qui in tribulatione vobis semper adjutorium ministrabo, et post tribulationes immortalibus praemiis vos victores remunerabo. Ego praedixi vobis, tanquam diceret: Cum ea quae futura vobis praedixi, adimpleta videritis, me Filium Dei esse credatis, qui potui talia facere cum praedixissem, et praedicere antequam facerem. Notandum vero quod ipse qui hic persecutionem futuram praedixit, ipse post pauca in eadem persecutione fidelibus suis auxilium promittit, dicens: In (1362D)mundo pressuram habebitis, sed confidite, ego vici mundum (Joan. XVI). Ipse quoque alibi eisdem legitime certantibus praemium pollicetur, dicens: Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam (Matth. VI). Qui et milites suos ne vinci possent, adjuvare, et ne incassum vincant, immortalem solet post praelia palmam rependere, Jesus Christus Dominus noster, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per aeterna saecula. Amen.
HOMILIA CLIX. IN DOMINICA II POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Homo quidam erat dives, qui induebatur purpura et bysso, et epulabatur quotidie splendide, etc. (Luc. XVI.)
(1363A)In verbis sacri eloquii, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1302.
HOMILIA CLX. IN DOMINICA III POST PENTECOSTEN.(Ex eodem.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Homo quidam fecit coenam magnam, et vocavit multos. Et misit servum suum hora coenae dicere invitatis ut venirent, etc. (Luc. XIV.)
Hoc distare, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud eumdem beatum Gregorium, tomo ut supra, col. 1266.
HOMILIA CLXI IN DOMINICA IV POST PENTECOSTEN.(Ex eodem.) (1363B) In illo tempore accesserunt ad Jesum publicani et peccatores ut audirent illum, et murmurabant Pharisaei et Scribae, dicentes: Quia hic peccatores recipit, etc. (Luc. XV.)
Aestivum tempus quod corpori meo valde contrarium est, etc. Reliqua vide apud eumdem beatum Gregorium, tomo ut supra, col. 1246.
HOMILIA CLXII. IN DOMINICA QUINTA POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. beati Augustini.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Estote misericordes sicut et Pater vester misericors est. Nolite judicare, et non judicabimini, etc. (Luc. VI.)
Modo, fratres, cum Evangelium legeretur, audivimus (1363C)dicente Domino: Nolite judicare, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 1871.
HOMILIA CLXIII. IN EADEM DOMINICA.(Ex Herico, monacho Antissiod.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Estote misericordes, sicut et Pater vester misericors est, etc. (Luc. VI.)
Dominus Deus ea lege hominem inter omnia condidit, tantaque dignitatis praecellentia donavit, ut si in suae creationis voluisset beato perseverare principio, per se quae agenda essent sciret, et ad ea implenda sine ulla contrarii ferretur repugnantia. At postquam diaboli suasionibus obtemperavit, tantam (1363D)subito mutabilitatem in seipso persensit, ut non solum mortalis ex immortali fieret, verum ipsam quoque liberi arbitrii facultatem ita vitiatam deterioratamque experiretur, ut nil jam per se boni intelligere, nedum opere implere sine auxilii divini valeat miseratione. Quia ergo impossibile erat, prolapsum genus humanum per se ad agenda quae salutis exposcit ratio surgere, dignatus est Dominus sub habitu hominis apparens, per semetipsum apostolos quos ex omni humani generis massa elegerat, erudire, et quo pacto ad filietatem Dei reparari possemus, ostendere. Dixerat enim superius: Inimicos vestros diligite, ut sitis filii Patris vestri qui in coelis est (Matth. V). Manifeste intimans sola dilectione divinae paternitatis gratiam posse (1364A)promereri. Et post pauca: Estote, inquit, misericordes. In hac lectione sancti Evangelii, non solum misericordes esse docemur, sed etiam quomodo simus misericordes insinuatur nobis, cum dicitur: Sicut et Pater vester coelestis misericors est. Pater noster omnipotens Deus duobus modis dicitur: vel quia cum non essemus, nos creavit, vel quia cum perditi essemus, misericorditer nos recreavit. Misericors igitur Deus Pater noster est, vel larga sua misericordia ingratis et malis temporalia bona tribuendo, super justos et injustos pluendo, super bonos et malos solem suum oriri faciendo, qua etiam jumenta pascit; eos in praesenti temporalibus ad votum successibus nihilominus provehi permittendo, vel etiam spiritualium bonorum munera speciali (1364B)gratia suis electis conferendo, quos ita praesentibus uti concedit, ut eos perpetuis bonis quandoque frui faciat. Ista magna Dei misericordia nobis imitanda proponitur, si filii Dei esse desideramus. Misericors autem a misero corde dicitur, quod nostrae fragilitati proprie coaptatur, qui miseriis subjacentes, ex nobis ipsis discimus qualiter aliis misereri debeamus. Miseria autem non modo in Deum cadere non potest, qui suae naturae beatitudine sempiterne felix feliciterque permanet sempiternus, verum nec in hominem justum quidem cadit, cum miseretur alterius. Quis enim non contendit ab omni miseria liberum esse debere sapientem cum subvenit inopi, cum cibum praestat esurienti potumque sitienti, cum vestit nudum, cum recipit tecto peregrinum, cum (1364C)denique humanitatem suam usque ad sepulturam porrigit mortuorum? Nam etsi id faciat mente tranquilla, nullis aculeis doloris instinctus, sed officio bonitatis adductus, misericors tamen dicendus est, eo quod aliis condolescendo miserum cor habere videatur. Huic enim nihil obest nomen, cui prodest divinorum impletio mandatorum. Misericors igitur dicitur omnipotens Deus, translato ab homine vocabulo, qui utrique supra omnem creaturam suam misericors est, quam clementi protectione disponit et ordinat, ne ad nihilum redeat, sed potius aeterna stabilitate subsistat. Aliter: cum ergo Deus misericors dicitur, nequaquam per hoc substantiae ejus proprietas demonstratur, sed potius nostro intellectui consulitur. Et quia de eo sicut est nihil cogitare possumus, (1364D)agitur ut ad ejus cognitionem per id quod in nobis agitur, condescendamus. Misericors enim Deus dicitur, quia humanum genus, quod potentialiter condidit, misericorditer gubernat et regit. Quod enim salute corporum fruimur, quod fructuum ubertate gaudemus, et laeto aere pascimur, quod ipsius solis calore fovemur, totum misericordissimi Dei beneficio agi non dubitatur. Scire autem debemus quod adverbium sicut, non semper pro aequalitate ponitur, sed nonnunquam etiam pro similitudine. Patet enim nos nulla ratione tantam habere misericordiam, quam magnam Deus habere probatur: sed Deus, sicut immensus est, immensam etiam misericordiam exhibet. Nos quoque ab ejus potentia valde dissimiles (1365A)ut pote qui puri homines sumus, in quantum intellectus et possibilitas suppeditat, misericordes esse curemus, diligendo et beneficia cumulando, non solum gratis et amicis, sed etiam ingratis et inimicis. Quisquis etiam bona temporalia vel spiritualia aliis pro amore divino largitur, quisquis in se peccantibus indulgentiam misericorditer tribuit, sicut a Domino ipse veniam impetrare desiderat, hic procul dubio imitator Dei efficitur. Nolite judicare, et non judicabimini; nolite condemnare, et non condemnabimini. Quaeri potest cum per Psalmistam dicat: Recte judicate, filii hominum (Psal. LVII), cur hic idem prohibeat fieri, dicens: Nolite judicare? Hoc dicendo, non tollit nobis intelligentiam judicandi, sed illud admonet ne damnemus aliquem cujus vel (1365B)cogitatio nobis cognita non est, vel nescimus qualis postea futurus sit. Nullatenus enim ecclesiasticis praejudicare putandum est judiciis, quibus negligentium culpas puniri mos est, sed necessarium discretionis moderamen intimatur. Haec enim sententia ideo nobis principaliter imperatur, ut ea facta de quibus dubitare possumus quo animo fiant, quia sunt quaedam media quae a bono et malo animo possunt agi, in meliorem semper partem interpretemur: Sicut (verbi gratia) sunt diversorum ciborum perceptiones, et exquisitae potionum varietates, et caeterae necessariae corporum curationes, de quibus ab Apostolo judicare prohibemur: Qui manducat, inquit, non manducantem non spernat: et qui non manducat, manducantem non judicet (Rom. XIV), eo quod (1365C)possent humani cibi quilibet simplici animo sine vitio concupiscentiae sumi. Horum ergo et similium operum quae indifferenter geri possunt, tempus quo judicentur adveniet, cum, sicut Apostolus docet, illuminabit Dominus abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium (I Cor. IV). At vero de His judicare permittimur, de quibus dubium non est quin prava intentione gerantur, qualia sunt quae Apostolus opera carnis nominat, inquiens: Homicidia, ebrietates, fornicationes (Gal. V) et caetera talia quae auctores suos et a regno Dei excludunt, et aeternae morti obnoxios faciunt, nisi digna poenitudine dum vivitur expientur. De quibus ipse Dominus alibi dicit: A fructibus eorum cognoscetis eos (Matth. VII). Dum vero quaedam praecipua sunt, in quibus temerarium (1365D)judicium debemus refugere, cum videlicet incertum habetur, ut dictum est, quo animo quid factum sit; ubi etiam cum incertum est qualis futurus sit cras qui hodie vel bonus vel malus apparet. Verbi gratia, si quis de infirmitate stomachi conquestus, ante horam comedere voluerit, et tu id non infirmitati, sed edacitati deputaveris, temere judicasti: de hoc non oportet nos judicare, illo videlicet judicio damnationis, ut de ejus salute desperemus. Rursum si apertam ebrietatem edacitatemque cognoveris, et ita reprehenderis ut de correctione illius desperes qui hujusmodi vitio subjacet, nihilominus temere judicasti. Non ergo reprehendamus ea quae occulta sunt, neque ita reprehendamus quae manifesta sunt, ut (1366A)quemquam de emendatione desperemus, et tunc vitabimus judicium de quo dicitur: Nolite judicare, et non judicabimini: dimittite, et dimittemini: date, et dabitur vobis. Hac sententia omnia quae de conversando cum inimicis per campos Scripturarum sanctarum latissime continentur, eximia brevitate complexa sunt. Praecipit ut dimittamus peccantibus in nos, ut nostra a Deo nobis dimittantur peccata. Item praecipit ut demus beneficia, ut nobis quoque a Deo detur vita aeterna. Dicendo ergo dimittite, et dimittemini; et mox addendo, Date et dabitur vobis, ostendit quia non sufficit tantum dimittere his qui in nos peccant, nisi etiam eis quae possumus beneficia impendamus. Quisquis enim bona temporalia vel spiritualia aliis amore divino largitur, quisquis (1366B)in se peccantibus indulgentiam tribuit, sicut ipse a Domino veniam impetrare desiderat, hic procul dubio imitator Dei efficitur. Mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Quia enim nos Dominus ad pietatis officium provocat, futurae etiam retributionis modum insinuat, quatenus tanto magis largitati inserviamus, quanto de plenissima remuneratione securi existimus. Ait enim: Mensuram bonam, id est justam et aequam; et confertam, id est plenam; et coagitatam, id est commotam, vel hinc inde, id est undique concussam; et supereffluentem, id est superabundantem, dabunt in sinum vestrum. Qui sunt isti qui dabunt mensuram bonam, nisi pauperes quibus beneficia dederimus? Tale est et illud quod Veritas alibi dicit de pauperibus: Facite (1366C)vobis amicos de mammona iniquitatis, etc. (Luc. XVI). Non enim pauperes ipsi mercedem reddent his qui eleemosynam illis largiuntur, sed Christus, pro cujus dilectione hoc faciunt. Quam tamen in sinum dare dicuntur, quia ut ipsam mercedem largitores eleemosynarum a Domino promereri potuissent, pauperes ipsi occasionem dederunt, cum aut miserabiliter egentes, aut in petendo importuni existentes, fortiorum sunt beneficio sustentati, et nonnulli etiam eorum ad fidem Christi per dulcia beneficia provocati. Vel certe ut de inimicis aliquid dicamus, multi malorum contra bonos saevientes, eorum patientia vel benevolentia ad rectitudinem charitatis sunt revocati. Notandum quod in sinum nobis dare dicitur: ea enim quae in sinu habemus, securi utique possidemus. (1366D)Pulchre ergo haec remuneratio in sinum dari dicitur, ut cum quanta securitate possidenda, quantaque charitate retinenda sit, ostendatur. Eadem quippe mensura qua mensi fueritis, remetietur vobis. Mensurae nomine ipsam judicii regulam significatam accipimus. Quod alius evangelista apertius ponit, dicens: In quo enim judicio judicaveritis, judicabimini (Matth. VII). Sed nunquid si nos temere judicaverimus, temere etiam Deus judicabit, qui justus judex est? Aut si iniqua mensura mensi fuerimus, nunquid et apud Deum iniqua mensura est, unde nobis remetietur? Sed hoc ideo dictum est quia temeritas qua noces alii, ipsa tibi noceat necesse est; et justitia qua alium juvas, restat etiam ut ipsa te adjuvet. Potest (1367A)etiam hoc et de largienda eleemosyna simpliciter accipi. Unde et egregius praedicator suis auditoribus dicit: Qui parce seminat, parce et metet; et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet (II Cor. IX). Quanto enim quisque in hac vita erga pauperes Christi magis misericors fuerit, tanto potiorem in futuro a Domino recipiet mercedem. Hoc autem quid de eleemosyna impendenda dicimus, generaliter de omnibus quae cogitamus, loquimur seu opere perficimus, sciendum est, quia unicuique secundum sua restituendum est opera. Dicebat autem illis et similitudinem: Nunquid potest caecus caecum ducere? Nonne ambo in foveam cadunt? Hujus versiculi sensus haeret sensui superioris sententiae, ubi praecipitur eleemosynam tribui, et peccantibus offensam remitti. Ac si (1367B)dicat: Si te contra inimicum ira concitaverit, aut contra illum qui a te eleemosynam petit, avaritia obduxerit, nunquid ejus vitium exhortando curare poteris, praesertim cum et tua mens eodem vitio teneatur obstricta? Aut nunquid putas illum solum qui tibi injuriam fecit, reum deputandum, et non etiam te, qui injuriam portare patienter nescis, condemnandum? E contra vero, si illius improbitas invenerit mentem tuam mitem et tranquillam, et ille ad poenitentiam movebitur, et tu patientiae munere donaberis. Non est discipulus super magistrum. Perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister ejus. Magister coelestis et omnium Dominus pie viventium Christus est: a quo et in quo totius virtutis et religionis est disciplina; discipuli ejus omnes sunt quos (1367C)Christianitatis exornat titulus juxta quod ab eo alibi audiunt: Magister vester unus est Christus (Matth. XXIII). Hic ergo tantus, tantaeque singularitatis magister homo factus est, cum esset Deus: injurias passus, et laesionis vicem non retribuit, qui ut pote Deus nutu solius voluntatis obtrectatores suos punire valuit. Postremo ipsam subire mortem indignum non habuit, quod vitae aeternae auctor exstitit. Si ergo ille qui Deus erat illatas sibi injurias patienter tulit, quare nos ejus discipuli, qui puri homines sumus, quique multa rimari, parva implere possumus, contumelias perferre dedignemur? Si enim vere ejus discipuli esse volumus, necesse est ut perfectionis quam ab eo discimus, normam tenere studeamus. Quasi enim discipulus super magistrum (1367D)erigitur, cum Christianus quis injurias audire dedignatur, seque suis viribus ulcisci conatur. Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, trabem autem quae in oculo tuo est non consideras? Et istud ad superiora referendum est, ubi caecum a caeco duci, hoc est, peccantem ab eo qui gravioribus reus est criminibus, corrigi minime posse dicitur. Multi igitur cum sint superbi, fures, raptores, odium in corde tenentes, si alios vel ad modicum viderint ira irrumpente, quasi festuca irruente turbatos, et a solita mentis tranquillitate mutatos, aut in qualibet offensa vel levi detentos, acriter eos dijudicant, sua crimina aut levia aut nulla, illorum autem gravia esse censentes. Et cum Domini praeceptum habeant, judicare et (1368A)condemnare prohibentis, ipsi immemores magis volunt judicare et condemnare quam emendare et corrigere. Unde adhuc infertur: Aut quomodo potes dicere fratri tuo: Frater, sine, ejiciam festucam de oculo tuo, ipse in oculo tuo trabem non vides? Oculus hoc in loco intentio cordis et mentis perspicacitas appellatur. Festuca vero est ira repentino animi impulsu excitata. Trabes autem intelligitur odium, hoc est, ira longa meditatione cordis, quasi assiduis arbor pluviis enutrita. Quantumque distat inter trabis magnitudinem et festucae gracilitatem, quasi tantum interest inter iram et odium: odium enim est ira inveterata, ira autem subita animi perturbatio, quae nonnunquam etiam utilis esse probatur. Potest namque fieri ut si irascamur homini, velimus eum corrigi: (1368B)nunquam autem fieri potest ut eum quem odimus, corrigi aut meliorari cupiamus. Pro qua causa Dominus impossibile testatur esse ut de oculo fratris sui festucam auferat qui in suo oculo trabem portat. Et quidem non irasci impossibile est, quia irascibilis est homo naturae. Unde et irasci permittimur indulgentia apostolica, ut ipsa ira, brevi coarctata compendio, modum non excedat. Cum enim dixisset: Irascimini, continuo addidit, et nolite peccare (Ephes. IV). Nihil vero inter odium et homicidium distat, Joanne attestante: Qui odit fratrem suum, homicida est (I Joan. III). Non ergo potest, sicut praemissum est, festucam educere e fratris oculo qui suo in oculo trabem gestat, quia nemo aliquem ab ira potest corrigere qui odium celat in mente. Proinde merito talis (1368C)acri invectione arguitur, cum dicitur: Hypocrita, ejice primum trabem de oculo tuo. Hypocrita Graecus sermo est, ex integro et corrupto compositus. Hypo siquidem falsum, crisis judicium Graece dicitur. Hypocrita ergo simulator dici potest qui specie tenus justitiae sibi nomen usurpat. Tractum est autem hoc nomen a picturis, quae diversorum fucis expressae colorum, similitudinem verorum tantum corporum repraesentant. Hypocrita etiam dici potest subauratus. Hypo namque Graece, Latine dicitur sub, chrysos aurum. Et hypocrita vocatur non solum qui aliud corde gerit et aliud opere agit, verum et ille qui, cum sit malus, quaerit reprehendere bonos. Et nonnunquam tales cum ipsi malitiae atque odii pleni sint, eorum quos per odium corripiunt, consultores (1368D)videri volunt. Quos tanto prudentius cavere atque observare debemus, quanto facilius superducta sanctitatis specie falli possumus. Dicit ergo Dominus: Hypocrita, ejice primum trabem de oculo tuo, et tunc perspicies ut educas festucam de oculo fratris tui. Quod est dicere: Primo repelle a te odium, quod gravius est, et deinceps poteris securius eum quem diligis emendare de levibus. Inter haec vero sciendum est nobis, et vigilantissime attendendum, ut cujus aliquando rei utilitas quempiam poposcerit corrigendum, primo cogitemus utrum illud peccatum ex quo fratrem arguimus, aliquando habuerimus necne, seu adhuc eodem impliciti teneamur. Et si quidem invenerimus nos minime habuisse, agamus Deo gratias, (1369A)cujus illud dono vitare potuimus: cognoscamus nos tamen homines esse, et habere potuisse. Si vero perpenderimus nos tale aliquid commisisse, et jam per donum Dei caremus, tangat mentem communis infirmitas, et quales erga nos cum adhuc similes essemus, alios esse voluimus, tales quoque erga fratrem esse studeamus, eademque illi qua nobis per alios subventum novimus pietate consulamus. Quod si adhuc nos in eo quo frater arguitur errore persistere deprehenderimus, non reprehendamus neque objurgemus, sed congemiscamus, et illum non ad obtemperandum nobis, sed ad pariter conandum invitemus, atque ad remedium poenitentiae unanimiter concurramus. Et hoc summo studio providendum ut quolibet modo correctionis vigor procedat, intentio (1369B)tamen ad salutem et emendationem ejus qui corrigitur tendat, quatenus ita erga fratrem districtio foris saeviat, ne intus charitatis fervor tabescat. Sic enim nobis pro aliorum salute certantibus, fit ut ipsi nostrorum consequamur veniam peccatorum. Unde prudentissime doctores sancti, inter modos quibus peccata laxantur, hoc quoque posuerunt, beato id auctorante Jacobo, qui dicit: Quoniam qui converti fecerit peccatorem ab errore viae suae, salvabit animam ejus a morte, et operiet multitudinem peccatorum (Jacob. V). Tu autem.
HOMILIA CLXIV IN DOMINICA VI POST PENTECOSTEN.(Ex beati Ambrosii in Evangelium secundum Lucam expositione, lib. IV, num. 68.) In illo tempore cum turbae irruerent ad Jesum, ut (1369C)audirent verbum Dei, et ipse stabat secus stagnum Genezareth, etc. (Luc. V.)
Ubi Dominus multis impertivit varia genera sanitatum, etc. Reliqua videsis apud sanctum Ambrosium, Operum ejus tomo II, Patrologiae XV, col. 1633.
HOMILIA CLXV. IN DOMINICA VII POST PENTECOSTEN.(Ex beato Augustino, de Sermone Domini in monte, lib. II, cap. 7, num. 19). In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Amen dico vobis, quia nisi abundaverit justitia vestra plus quam scribarum et Pharisaeorum, non intrabitis in regnum coelorum, etc. (Matth. V.)
Posteaquam Dominus cohortatus est audientes, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum (1369D)ejus tomo III, Patrologiae XXXIV, col. 1239.
HOMILIA CLXVI. IN DOMINICA VIII POST PENTECOSTEN.(Ex eodem.) In illo tempore cum multa turba esset cum Jesu, nec haberent quod manducarent, convocatis discipulis, ait illis: Misereor super turbam, etc. (Marc. VIII.)
Altitudinem divinitatis suae, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 1902.
HOMILIA CLXVII. IN DOMINICA IX POST PENTECOSTEN.(Ex beato Augustino, de Sermone Domini in monte, lib. II, cap. 23, num. 77.) (1370A)In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Attendite a falsis prophetis qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces, etc. (Matth. VII.)
De investiganda ac possidenda sapientia Dominus, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo III, Patrologiae XXXV, col. 1304, lin. 45.
HOMILIA CLXVIII. IN DOMINICA X POST PENTECOSTEN. In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Homo quidam erat dives, qui habebat villicum, et hic diffamatus est apud illum quasi dissipasset bona ipsius, etc. (Luc. XVI.)
Quis est homo dives, nisi Christus? Dives in coelo (1370B)et dives in terra, dives ubique. Dives plenus gratiae et veritatis. Et nos omnes de plenitudine ejus accepimus (Joan. I). Dives apud quem absconditi sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae. Dives in omnibus et in omnes qui invocant illum. Villicus autem est unusquisque Christianus, qui in baptismo villicationem sui accepit et proximi. Christianus enim unusquisque non tantum sui causa vivit, sed et proximi, et non tantum redditurus est rationem pro anima sua, sed et pro ejus cum quo vivit in hac vita, exercens se corpore et animo, et adjuvans proximum documentis et exemplo. Nec tantum quaerens quae sua sunt, sed et quae aliorum. Haec est Christianorum cura nobilis et sancta villicatio. Hinc est judicium Christi tremendum, et futura exactio. (1370C)Et hic diffamatus est apud illum, quasi dissipasset bona ipsius. Quotidie diffamamur apud Deum, quia angeli nostri semper vident faciem Patris (Matth. XVIII), et nuntiant ei omnia opera nostra. Quid ergo faciemus? Ubi abscondemur? Illi nos diffamant qui nostra interiora vident. Illi nos infamant qui omni hora nos intuentur et Deum. Intuentur omnia nostra et Deum, quia nostra intuendo nuntiant Deo. Non est obstaculum, non sunt tenebrae quibus impediantur videre omnia nostra, quia divinum lumen quo illuminantur, penetrat omnia. Quia lux in tenebris lucet, et nox sicut dies illuminabitur (Psal. CXXXVIII). Et hic diffamatus est apud illum, quasi dissipasset bona ipsius. Quis omnia sibi tradita bona bene dispensat in omnibus? quis non aliquando dormitat? (1370D)Quandoque bonus dormitat Homerus Et in multis offendimus omnes (Jac. III). Et si dixerimus quia peccatum non habemus, nosmetipsos seducimus, et veritas in nobis non est (I Joan. I). Et vocavit illum, et ait illi: Quid hoc audio de te? Quotidie nos vocat Dominus: Venite, filii, audite me (Psal. XXXIII). Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis (Matth. XI). Et: O viri, ad vos clamito, et vox mea ad filios hominum (Prov. VIII). Quotidie loquitur nobis. Loquitur per prophetas, loquitur per apostolos, loquitur per seipsum in Evangelio, loquitur per dectores, loquitur in conscientia. Quid hoc audio de te? Increpat male cogitantes, increpat male loquentes, increpat prave agentes, increpat male viventes. (1371A)Quid hoc audio de te? Redde rationem villicationis tuae. Quia de omni verbo otioso quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die judicii (Matth. XII). Redde rationem villicationis tuae; quid agas apud te, quid apud proximum, quid cogites in corde, quale proferas verbum, quid auditu delectet, et cui infigas oculum. Redde rationem villicationis tuae. Bona mea dissipas, bonis meis male uteris, bona mea das extraneis. Voco, et non respondes: porrigo manum, et non respicis. Redde rationem villicationis tuae. Jam enim non poteris villicare. Ad finem pervenisti, tempus est judicii et rationis reddendae. Jam non poteris villicare. Cito hinc abiturus, cito moriturus es, jam non poteris villicare. Post hanc enim vitam non est villicatio. Hic villicando servimus, ibi (1371B)requiescendo mercedem capimus. Hic acquirimus quod ibi possideamus. Hic labor, ibi praemium. Ait autem villicus intra se: Quid faciam, quia Dominus meus aufert a me villicationem? Felix qui de fine cogitat, felix qui quotidie cogitat se moriturum, quia melior est finis orationis quam principium (Eccle. VII). Et sancti dum finiuntur in saeculo, fiunt in coelesti sede perpetui, quibus finis vitae vivendi initium confert. Quid faciam? Quomodo de male dispensata villicatione evadam? Fodere non valeo. Postquam defecit hujus vitae villicatio, non relinquitur actio post hanc vitam pro qua mereamur aeternam vitam. Ibi jam non valeo fodere, quia ibi non est pauperes recreare, infirmos visitare, vigiliis sacris et orationibus insistere. Quid est enim aliud fodere, nisi sanctarum (1371C)exercitiis actionum terram mentis et corporis excolere? Terram fodimus, cum a nobis exstirpamus vitia, et virtutes inserimus. Quod fieri non potest post hanc vitam, quia tempus illud non est poenitentiae aptum, sed retributioni bonorum sive malorum operum. Mendicare erubesco. Ne mihi dicatur quod fatuis virginibus dictum est: Ne forte non sufficiat nobis et vobis, ite potius ad vendentes, et emite vobis (Matth. XXV). Est mendicatio bona, est mendicatio mala. Mendicatio bona hic. Hic enim bene mendicamus a doctoribus sapientiam et doctrinam; a sanctis mendicamus in litaniis ut orent pro nobis. In alia vita mendicatio erubescenda. Quis enim non erubescat dicere: Date nobis de oleo vestro, quia lampades nostrae exstinguuntur (Ibid.). Ideo mendicare erubesco. (1371D)Vere mendicatio erubescenda, ubi nihil recuperatur, et egestas omnium bonorum perpetua comitatur. Ideo mendicare erubesco. Ibi non prodest alieni boni mendicatio ubi deficit omne bonum suum. Nec potest ab alio quisquam exspectare quod ipse non meruerit, cum unicuique vix sua sufficiant, et justus vix salvabitur (I Petr. IV). Ideo mendicare erubesco. Scio quid faciam, ut cum amotus fuero a villicatione, recipiant me in domos suas. Salubre consilium reperit ad finem qui male dispensavit villicationem, scilicet ut daret pauca, recepturus plura, et reciperetur in domos aliorum, cui propria deficiebant. Convocatis itaque singulis debitoribus Domini sui, dicebat primo: Quantum debes Domino meo? At ille (1372A)dixit: Centum cados olei. Communem dominum habemus qui unum Deum colimus, cui omnes debemus quidquid boni possumus. Sed quia omnes villici sumus, de jure villicationis nostrae debitorum Domini pars ad nos refertur, ut non solum inveniamur debitores Dei, sed etiam invicem nostri. Non enim solum jubemur diligere Deum, sed et proximum. Debitores ergo sumus Dei, debitores sumus et proximi; Deo tamen totum debemus etiam id quod ad proximum referimus, ut quidquid debemus, Deo debeamus. Habemus autem spiritualia bona, habemus et corporalia. Spiritualia, ut fidem, justitiam, charitatem et caetera, quae Deo debemus et proximo. Corporalia, ut aurum, argentum, triticum, vinum, et caetera, unde Deo servimus, et proximum adjuvamus. (1372B)Quid melius per oleum possumus intelligere quam spiritualia, quod rarius est et levius triticea soliditate, et lumen fovet et cultus virtutum, illuminat mentem ad intuendam veritatem, et praestat omnibus liquidis, ut spiritualia corporalibus? Quid per triticum, nisi corporalia? Siquidem per speciem saepe genus intelligitur. Villicus autem primum debitori loquitur olei, quia priora sunt spiritualia corporalibus. Qui debet centum cados olei, quia debet Deo quidquid spiritualis habet boni. Sic enim sunt olei cadi plures, sicut spiritualis boni multae species. Vas enim olei centenarium, species designat omnes spiritualium bonorum. Nam et centenarius plenitudinem saepe significat, et finitus saepe ponitur pro infinito. Debet ergo centum cados olei, qui debet (1372C)Deo perfectionem spiritualis boni. Sed multum pertinet proximo de hoc quod debetur Deo. Multum enim offendimus, nisi fidem, justitiam et charitatem proximo reddamus. Cum igitur de centum cadis olei villicus quinquaginta scribi jubet, quod debetur Deo, confirmatur scripto, quia non dimittitur quod sibi debetur: non jubet scribi, quia dimittitur. Dimittit quod suum est, relinquit quod Dei est. De hoc quod sibi debetur venia facit securum; de hoc quod debetur Deo scripto facit sollicitum. Unde sequitur: Dixit illi: Accipe cautionem tuam, et sede cito, et scribe quinquaginta. Ac si aperte diceret: Quod mihi debes, dimitto tibi; quod debes Deo, cautelam assume. Et qui superbus stas, sede cito, et humiliare: et quod parvi pendebas, vel oblivione pro nihilo (1372D)ducebas, scribe in tabulis cordis, et memoria tene, ut frequenter poeniteas et expies, donec et ipsum dimittatur tibi. Sede cito, id est, ne differas de die in diem. Scribe quinquaginta. Numerus poenitentiae et remissionis. Unde et annus quinquagesimus remissionis, et psalmus quinquagesimus poenitentialis. Quinquaginta ergo scribuntur, et quinquaginta dimittuntur. Similis numerus similem significat offensionem in Deum et hominem. Unde Dominus dicit in Evangelio: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua; hoc est primum et magnum mandatum. Secundum autem simile est huic: Diliges proximum tuum sicut teipsum (Matth. XXII). Nam quorum similis est dilectio, (1373A)similis est et offensio. Sequitur: Deinde alii dixit: Tu vero quantum debes? Qui ait: Centum coros tritici. Cadus liquorum mensura est, et corus seminum. Valde timendum est nobis, qui plenitudinem corporalium bonorum debemus proximis: debemus, et tamen non solvimus: debemus totum, et vix parum solvimus. Quid ergo faciemus? Si non possumus solvere totum quod debemus aliis, dimittamus saltem quod debetur nobis. Unde sequitur: Ait illi: Accipe litteras tuas, et scribe octoginta. Qui enim de centum scribit octoginta, quintam partem dimittit, quia de corporalibus hoc debetur proximo, quod quinque sensus corporis exigunt. Hoc scripto commendatur quod divinae gratiae per octonarium relinquitur. Rapuisti meum, abstulisti praestitum, negasti commendatum. (1373B)Si dimitto tibi, quid mea refert? scribe octoginta, id est, commenda memoriae quod adhuc eges venia divinae gratiae. Si quidem Evangelii gratia significatur per octonarium, sicut austeritas legis per septenarium. Sed meretur octonarii gratiam qui praecepta custodit quae significantur per decem: ut per octonarium juncto quindenario gratiam intelligamus insitam praecepto, ut qui scribit octoginta, per decalogi custodiam perveniat ad octonarii gratiam. Et laudavit Dominus villicum iniquitatis, quia prudenter fecisset. Mira res! malus est villicus, et laudatur: male dispensavit, et parcitur: non emendavit quod fecit, et indulgetur. Vere prudenter egit, quia dimisit pauca, ut reciperet plura: dimisit temporalia, ut aeterna perciperet. Audierat enim: Dimittite, et dimittetur (1373C)vobis (Luc. VI). Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. VI). Vere prudenter egit qui Deum molitur facere debitorem suum, ut exigat ab eo debitam remissionem, quia remisit. Prudenter egit, quia cui erat obnoxius, ipsum sibi facit obnoxium: et quem habebat durum exactorem, nunc pium habet debitorem, ut fiducialiter dicat: dimitte, quia dimisi: redde quam debes veniam, quia ego dedi veniam. Quia filii hujus saeculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt. Filii lucis laborant, et vix merentur pretium; currunt, et vix ad bravium perveniunt; parturiunt, et vix evadunt. Filii saeculi post fraudes et illecebras ac illicitos mores, solummodo dimittunt, et Deum (1373D)debitorem tenent; parcunt, et parcitur eis; condononant, et donantur. Ideo prudentiores sunt filii saeculi filiis lucis in generatione sua, id est, quando regenerantur Deo, et renovantur spirituali vita. Et ego dico vobis: Facite vobis amicos de mammona iniquitatis. Mammona, id est divitiae, quae iniquitatis dicuntur, quia sine iniquitate non captantur: et quia iniquum est eas revocare in proprios usus, quas creavit communes Dominus. Unde scriptum est, Pro iniquitate vidi tentoria Aethiopiae (Habac. III), id est, pro divitiis captandis vidi homines factos tabernacula nigredinis, id est, vitiorum et daemonum, ut qui poterant esse tabernacula virtutum sectando paupertatem, facti sint vitiorum tentoria pro iniquitate (1374A)congreganda. Quis non videat multos perjuria incurrere, homicidia facere, dolos machinari contra proximos, rerum domesticarum et dominorum proditores esse propter divitias? Hi sunt pro iniquitate tentoria Aethiopiae. Sed cum villicus fecerit superius et de spiritualibus et corporalibus, cur Dominus finem concludit parabolae suae de solis corporalibus? Citius dimittimus injuriam factam quam praestitam pecuniam; facilius damus fidem quam possessionem; proniores sumus dimittere odia quam expendere nostra. Ideo Dominus parabola nobis ad misericordiam instructis, in ea parte misericordiae concludit sermonem, quam novit esse apud homines difficiliorem; et ad eam nos enixius hortatur in fine, ad quam videt nos difficilius inclinari, quia melior est (1374B)finis orationis quam principium. Faciamus ergo de divitiis iniquitatis amicos, pauperibus eas distribuendo, et debitoribus atque his qui eas abstulerint dimittendo. Sed quia iniquitatis divitiae aliae paterna possidentur successione, aliae justo conquiruntur labore, aliae usurpantur ex scelere vel impietate, de his certe amici non fiunt quae de scelere vel impietate veniunt. Nec putet quisquam ex his adjutores quaerere salutis, quas ex mercimonio corrasit iniquitatis. Scriptum est enim: Hostiae impiorum abominabiles, quae offeruntur ex scelere (Prov. XXI). Et immolantis ex iniquo oblatio est maculata: et qui victimat filium in conspectu patris. Cum ergo praecipitur fieri amicos de mammona iniquitatis, discernendum est, ut eas intelligamus quae de successione (1374C)vel justo labore proveniunt. Quae tamen et ipsae iniquitatis dicuntur, quasi inaequalitatis: quia cum eas in proprietate tenemus, aequalitatem cum aliis hominibus non servamus. Sunt ergo illae de quibus amicos facere praecipimur, divitiae et iniquitatis, et justitiae. Iniquitatis quidem quantum ad Deum, qui omnia communibus creat usibus. Justitiae vero quantum ad saeculum, quia justitia saeculari possidentur ab hominibus. Divitiae ergo quae juste possidentur in terra, et injustae sunt quantum ad divinam justitiam, et justae quantum ad terrenam. Divina justitia cujuslibet, proprietas alicujus possessionem defendit. Per terrenam justitiam homines propria colligunt, per divinam justitiam sua communia faciunt. Divitiae (1374D)vero quae sunt ex scelere, omnino sunt injustae, nec illas justitia divina comprobat, quas etiam terrena condemnat. Et istae Deo nullo modo sunt offerendae, quae de scelere sunt acquisitae. Et cito tamen reddendae sunt, imo projiciendae, ne malefactor inveniatur in malo coepto perseverare. Ut cum defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula. Exponit hic quod dixerat, recipiant vos in domos suas. Mansiones enim aeternae, domus sunt eorum quibus impenditur misericordia. Domus inquam eorum, non possessione, sed causa. Non possessione, quod eas possideant quas forsitan non possidebunt; sed causa, quod scilicet causa sunt suis benefactoribus possidendi. In suas ergo domos nos recipiunt, quando in aeternas (1375A)mansiones nos ire faciunt. Suas enim reputamus, quas non nisi per eos accipimus. Quas nobis quasi retribuunt propter beneficia quae receperunt: et propter misericordias quas acceperunt temporalium, aeternorum retributores existunt, per eum qui pro ipsis reddidit quod debuerunt, Dominum nostrum Jesum Christum, qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CLXIX. IN DOMINICA XI POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. beati Gregorii papae.) In illo tempore cum appropinquasset Jesus Hierusalem, videns civitatem, flevit super illam, dicens: Quia si cognovisses, et tu, etc. (Luc. XIX.)
Lectionem brevem sancti Evangelii, brevi, si possum, (1375B)volo sermone percurrere, etc. Reliqua videsis apud sanctum Gregorium, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col. 1294.
HOMILIA CLXX. IN DOMINICA XII POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. beati Augustini.) In illo tempore dixit Jesus ad quosdam qui in se confidebant tanquam justi, et aspernabantur caeteros, parabolam, dicens: Duo homines ascenderunt in templum ut orarent: unus Pharisaeus, et alter publicanus, etc. (Luc. XVIII.)
Lectio sancti Evangelii aedificat nos ad orandum et credendum, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 655.
HOMILIA CLXXI. DE EADEM DOMINICA.(Ex Herico, monacho Antissiodorensi.) (1375C) In illo tempore duo homines ascenderunt in templum ut orarent, unus Pharisaeus et alter publicanus, etc. (Luc. XVIII.)
Sensus hujus lectionis haeret per omnia superioribus, ubi Dominus discipulos ad instantiam orationis provocat, judicis Deum non timentis, et viduae inclamantis introducta parabola, quanquam hoc modo terminavit: Verumtamen Filius hominis veniens, putas inveniet fidem in terra? Ne vero sibi quisquam improbe de sua fide applauderet, humilitatis illico documentum subjunxit, eam inter cunctorum bonorum operum exercitia plus valere, matremque virtutum esse demonstrans, sicut constat superbiam vitiorum (1375D)omnium caput existere. Ad hujus ergo singulare meritum declarandum usus est comparatione duorum hominum, in altero quidem humilitatem laudans, in altero superbiam vituperans. Duo, inquiens, homines ascenderunt in templum ut orarent, etc. Videns Dominus quosdam Judaeorum de ficta se sanctitate extollere, ac per hoc (quasi excellentioris meriti essent) caeteris praeferre: hanc parabolam deduxit in medium, in qua et virtus humilitatis praecipue commendatur, et praesumptiva superbia quam sit cavenda ostenditur. Dixit autem, inquit evangelista, ad quosdam qui in se confidebant tanquam justi, et aspernabantur caeteros, parabolam istam: Duo nomines ascenderunt in templum. Nobile illud templum et toto orbe (1376A)famosum, quod a Salomone Hierosolymis amuentissimis sumptibus fuerat aedificatum, in eminentiore ipsius civitatis parte situm fuerat, in monte scilicet Moria. Pulchre igitur dictum est, ascenderunt, quia civitas Hierusalem in clivo montis, hoc est, in descensu sita, ex parte erat in monte et ex parte in valle: templum autem Domini, ut diximus, in eminentiori loco ipsius civitatis fuit collocatum: et qui ad illud venire cupiebat, necesse erat ut illuc ascendendo perveniret. Unde et in sequentibus legitur: Descendit hic justificatus in domum suam ab illo, hoc est, templo; vel descendit justificatus publicanus ab illo, id est, ex comparatione Pharisaei. Et in alio Evangelio homo legitur descendisse ab Hierusalem in Hiericho, et incidisse in latrones (Luc. X). Causa (1376B)quoque ascensionis eorum subditur: Ut orarent. Ad hoc enim illud templum constat aedificatum, ut ibi populus tum primitiva sua et reliqua quae in lege praecipiebantur, offerret: tum etiam pro se suique regni statu certis temporibus postularet. Ex his autem duobus hominibus qui ascenderunt in templum ut orarent, unus Pharisaeus et alter publicanus. Pharisaei clerici et presbyteri erant Judaeorum, qui pro eo quod a caeteris se dividebant, tanquam sanctioris ac potioris meriti, divisi interpretantur, a Phares filio Judae mutuato vocabulo. E quibus iste fuisse deprehenditur, qui arrogantia tumens, in templum ascendit, non tam Deum oraturus, quam se laudaturus. Publicani autem dicebantur, vel qui publicis flagitiis incumbebant, vel qui publicis negotiis inserviebant, (1376C)vectigalia reipublicae persolventes, id est, telonarii, vel etiam omnes qui per fas et nefas divitias sibi accumulabant. Deinde publicamus iste ad membra supradictae pertinet mulieris sanctae Ecclesiae, de quibus supra dicitur: Deus autem non faciet vindictam electorum suorum clamantium ad se? (Luc. XVIII.) Pharisaeus vero ad illos de quibus formidabilis in conclusione sententia subditur: Verumtamen Filius hominis veniens, putas inveniet fidem in terra? Pharisaeus stans, haec apud se orabat. Quod stans Pharisaeus hic orasse perhibetur, ad morem illius populi refertur, qui ad templum Dei venientes, non solum prostrati, sed toto corpore erecti orare consueverant, quod gestus corporis testatur. Deus, gratias tibi ago, quia non sum sicut caeteri hominum. (1376D)Quatuor species a sanctis doctoribus numerantur, quibus omnis tumor arrogantium deprehenditur. Prima si quidem species est, cum homo putat se habere bonum quod non habet, quem sententia Apostoli ex obliquo repercutit, dicens: Si quis existimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit (Gal. VI). Secunda species est, cum aliquis bonum quod habet, a se ipso habere se arbitratur, diabolum profecto imitans qui per elationem dixit: Nescio Dominum, et ego feci meipsum; quem redarguit Apostoli sententia, dicentis: Quid enim habes quod non accepisti? (I Cor. IV.) Tertia vero est, cum quilibet, etsi bonum quidem quod habet, coelitus sibi datum novit, tamen hoc pro suis meritis se accepisse confidit, contrarius (1377A)apostolo Paulo dicenti: Quis prior dedit illi, et retribuetur ei (Rom. XI.)? Quarta nihilominus est cum singulariter se aliquis bonum putat habere, et caeteris despectis specialiter bonus videri appetit. Quo morbo Pharisaeus iste potissimum laborasse probatur, qui sub quadam generalitate, omnibus infra se positis, suaque praeponderans merita, etiam publicano oranti se praetulit. Deus, inquiens, gratias ago tibi quia non sum sicut caeteri hominum, raptores, injusti, adulteri, velut etiam hic publicanus. Raptores sunt qui per vim aliena diripiunt; injusti, qui legem Dei, quae summae perfectaeque justitiae index est, non custodiunt; adulteri, qui alienum thorum violant. Jejuno bis in sabbato. Si quem movet cur se bis in sabbato jejunasse jactet, hujusmodi quaestio sub tali citius sensu (1377B)dissolvetur: Judaeos omnes dies suos a sabbato computasse manifestum est, hoc modo: prima sabbati, secunda sabbati, sicque reliqui a sabbato dies nuncupantur usque sabbatum, sicut et nos primam et secundam feriam dicere constat. Non incongrue hoc loco nomine sabbati tota hebdomada intelligitur, quae sabbato clauditur. Nemo enim tam dementissimus esse potest, qui hunc in una die bis, quod utique impossibile est, jejunasse putet. Bis ergo in sabbato, id est, duobus diebus in hebdomada jejunasse se perhibet. Decimas do omnium quae possideo. Lege praecipiebatur ut filii Israel annuatim omnium rerum suarum Domino decimas darent. Sed scribae et Pharisaei, ut caeteris decimas dantibus sanctiores apparerent, non modo redditus frugum, verum minima quaeque (1377C)olerum decimabant. Unde et digne alibi a Domino redarguuntur, cum dicitur: Vae vobis, scribae et Pharisaei hypocritae, qui decimatis mentham et anethum, et cyminum, et relinquitis quae graviora sunt legis (Matth. XXIII), hoc est, altiora praecepta legis, dilectionem videlicet Dei et proximi, vel judicium et misericordiam. Hoc loco breviter commemorandum quod Ezechiel propheta in mystica visione quam refert sibi apparuisse juxta fluvium Chobar, inter reliqua dicit se vidisse quatuor animalia plena oculis ante et retro (Ezech. I). Quae cum multiplicibus sint referta mysteriorum sensibus, speciatim sanctorum symbolum praeferunt. Haec ergo animalia recte undique oculata esse dicuntur, quia sanctorum actio undique magna vigilantiae cura circumspecta est. (1377D)Ita enim bona desiderabiliter praevident, ut mala quaeque solerter caveant. Sic denique terrenorum sese impendunt actibus officiorum, ut a coelestibus non secernant animum. Sic postremo noverunt frui temporalibus, ut semper intendant aeternis: tantoque in bonis etiam quae agunt solliciti et prudentes sunt, quanto hostis versutissimi fraudes etiam in bonis subrepere solere non nesciunt. At hi quos minima vel nulla sui cura exercet, dum aliis intendunt, frequenter alia negligunt: multumque his sanctis dissimiles animalibus, circumspectionis oculum provide ad cuncta non porrigunt. Quod huic Pharisaeo accidisse deprehenditur, qui ad Deo gratias agendas, ad elemosynam dandam, ad jejunia facienda (1378A)sagaci oculo intendit, sed ad humilitatis observantiam negligenter torpuit, et quasi omnes suae civitatis aditus diligenter emuniens, superbiae cicatricem reliquit, per quam feroci hostium depraedationi subjacuit. Quemadmodum enim nihil prodest quod tota civitas contra hostium custoditur incursum, si unum in ea foramen relinquitur per quod ab hostibus intretur, sic nihil juvat quod multas virtutes congregamus, si unum in nobis vitium relinquimus, per quod a diabolo capiamur. Et publicanus a longe stans, nolebat nec oculos ad coelum levare, sed percutiebat pectus suum. Quot in Pharisaeo signa praecesserunt superbiae, tot consequenter in publicano humilitatis indicia describuntur. Ille enim sua merita praedicare, aliis se potiorem ostendere: e contra (1378B)iste suorum confessione peccatorum, demissione luminum, pectoris insuper verberatione Divinitatem sibi conciliat. A longe stabat, quia se et peccatorem et profanum veraciter intelligens, sanctuario appropinquare non audebat. A longe utique stabat, quia peccando se longe a Deo recessisse noverat. Oculos ad coelum levare nolebat, quia sciebat se illum qui in coelis est graviter offendisse, illicita conspiciendo, indignum certe existimans iisdem obtutibus Deum vel Dei templum aspicere, quibus ad concupiscendum illicita plurima fuerat conspicatus: necdum eorum numero se sociare audebat, qui de peccatorum indulgentia fisi, cum Psalmista dicunt: Ad te levavi oculos meos, qui habitas in coelis (Psal. CXXII). Pectus quoque suum percutiebat, quoniam se (1378C)noverat plurima ibi cogitasse nefanda unde Deum offenderat: et quasi supplicium sibi de seipso exigens, veniam scelerum non tam impetrabat quam extorquebat a Domino. Deus, inquit, propitius esto mihi peccatori. Magna precis brevitas, sed mira robustaque devotione commendata, quae et judicis sententiam permutaret, et ex injusto justificatum repente publicanum efficeret. Unde sequitur: Dico vobis, descendit hic justificatus in domum suam ab illo. Maxima fiducia sub exemplo istius publicani digne poenitentibus praerogatur. Qui quoniam culpas praeteritas humiliter deflevit, quamvis injustus ad templum venerit, justificatus tamen a templo recessit. Quod vero dicit, ab illo, dupliciter auctores exponunt, vel ab illo scilicet templo, vel ab (1378D)illo subaudiendum Pharisaeo, id est, plus quam ille. Haec quia ad litteram per se eminent, si quid mysterii superest, requiramus. Duo isti homines duorum est typus populorum. Pharisaeus quidem de meritorum excellentia inaniter se efferens, Judaicum populum figuraliter exprimit, qui de acceptae legis observantia tumuit, et Redemptoris sui ad se in humilitate venientis adventum superba mente recipere detrectavit, cum inter caetera quae culparum immanitas exposcebat, illuc recto satis ordine pervenit; ut qui olim in prioribus Patribus angelos hospitio receperat, jam secum ulterius habitare nolentes, in templo clamantes audiret: Recedamus ab his sedibus. Per publicanum vero, qui se humiliando, suaque (1379A)peccata confitendo, exaltari meruit, gentilis aeque designatus est populus, qui, apostolicae praedicationis veritate suscepta, falsorum numinum portenta deseruit, suumque Creatorem condigna poenitudine sibi propitiare contendit, cujus digne satis exaltationi contigit ut qui pridem fuerat mancipium dia boli, efficeretur filius Dei. Qui quoniam a Deo conversus, peccata sua recognovit, et scelerum suorum perfecte poenituit, non solum veniam, sed etiam ut populum Judaeorum fidei dignitate praecederet, accepit. Quia omnis qui se exaltat, humiliabitur: et qui se humiliat, exaltabitur. Haec sententia et de utroque populo valet intelligi, Judaico scilicet et gentili: quorum alter, ut dictum est, de divinis beneficiis superbiens, humiliari: alter vero devote se in confessione (1379B)peccatorum humilians, meruit exaltari. Et de omni superbo et humili potest convenientissime accipi, concordante super hoc Salomonis sententia: Ante ruinam exaltatur cor hominis, et ante gaudium humiliatur (Prov. XVIII). At videmus multos honoribus et divitiis hujus saeculi florere, et in eis usque ad finem perseverare: cernimus e contra nonnullos paupertate et inopia laborare, et in eadem egestate usque ad exitum vitae permanere. Cum ergo isti in inchoata felicitate, et illi in pristina paupertate usque ad terminum vitae permaneant, quomodo verum esse constat quod Dominus dicit: omnem hominem exaltatum humiliari, atque humiliatum exaltari? Sed quoniam Veritas falli non potest, sciendum quia si non in praesenti hoc semper adimpleri videtur, in (1379C)futuro tamen complendum non dubitamus. Omnis enim qui in praesenti vita se exaltat, ut divinis praeceptis se subdere contemnat, hic in die judicii cum superbis et impiis sociatus humiliari cogetur, a Domino auditurus: Ite in ignem aeternum (Matth. XXV). Qui autem amore divino hic se humiliare studuerit, imitans illum qui dicit: Discite a me quia mitis sum et humilis corde (Matth. XI): ipse in futuro judicio a Domino exaltabitur cum optabilem vocem audire meruerit: Venite, benedicti Patris mei (Matth. XXV). Nos autem non solum ex humilitate publicani exemplum humilitatis colligere debemus, verum e diverso, et de verbis elati Pharisaei formam humilitatis assumere. Ille enim consideravit aliorum mala, et coepit jactantes sua proferre bona; nos e contra nostra (1379D)mala debemus perpendere, et aliorum bona pie considerare. Ut sicut ille caeteris se praeferens, ex eo quod alios despexit, humiliatus est ad ruinam; ita et nos bonis fidelium impares judicantes, ex eorum imitatione exaltati, proficiamus ad gloriam. Cumque hujuscemodi devotionis formam assecuti fuerimus, in quotidianis precibus hanc orationem a beato Beda editam, brevem quidem, sed omnino saluberrimam frequentando recitare studeamus. « Deus omnipotens, miserere supplici tuo, quia non sum sicut innumeri servi tui, contemptu saeculi sublimes, justitiae merito gloriosi, castitatis laude angelici, velut etiam multi illorum qui post flagitia publica poenitendo tibi meruerunt esse devoti: qui etiam si quid (1380A)boni tua gratia largiente fecero, quo fine hoc faciam, quave a te districtione pensetur, ignoro. » Tu autem, Domine.
HOMILIA CLXXII. IN DOMINICA XIII POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore exiens Jesus de finibus Tyri, venit per Sidonem ad mare Galilaeae, inter medios fines Decapoleos, etc. (Marc. VII.)
Surdus ille et mutus, etc. Reliqua vide apud venerabilem Bedam presbyterum Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 234.
HOMILIA CLXXIII IN DOMINICA XIV POST PENTECOSTEN. In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Beati (1380B)oculi qui vident quae vos videtis. Dico enim vobis quod multi reges et prophetae voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt: et audire quae auditis, et non audierunt, etc. (Luc. X.)
Aperit Dominus coeleste mysterium, quod placuerit Deo ut parvulis magis quam prudentibus istius mundi suam gratiam revelaret. Quod apostolus Paulus stylo pleniore digessit, dicens: Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus mundi (I Cor. I)? Nam quoniam Dei sapientiam non cognovit hic mundus per sapientiam, placuit Deo per stultitiam praedicationis salvos facere credentes. Parvulum ergo accipiamus, qui se exaltare non noverit, et phaleratis sermonibus artem suae jactare prudentiae, quod philosophi plerique faciunt. Parvulus erat qui dixit: (1380C)Domine, non est exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei. Neque ingressus sum in magnis, neque in mirabilibus super me (Psal. CXXX). Et ut scires parvulum hunc, non aetate, non sensu fuisse, sed humilitate sui, et quadam declinatione jactantiae, addidit, sed exaltavi animam meam. Vides quam excelsus fuerit hic parvulus, quanto virtutum sublimis vertice? Tales nos parvulos vult esse Apostolus, cum dicit: Si quis videtur inter vos sapiens esse in hoc saeculo, stultus fiat, ut sit sapiens. Sapientia enim saeculi, stultitia est apud Deum (I Cor. III). Pulcherrimus connectitur de fide locus, quando omnia sibi tradita dicit a Patre suo. Cum omnia legis, omnipotentem agnoscis, non decolorem, non degenerem Patris. Cum tradita legis, Filium confiteris, cui per (1380D)naturam omnia unius substantiae jure sint propria, non dono collata per gratiam. Addidit: Nemo scit quis est Filius nisi Pater, et quis Pater nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare. Ideo beatos dixit oculos illorum quibus datum est Dei salutare Christum videre. Ut scias autem quia sicut Filius Patrem quibus vult revelat, ita etiam Pater revelat quibus vult Filium, audi dicentem ipsum Dominum Jesum cum laudaret Petrum, quod eum Dei Filium esse confessus sit: Beatus es, inquit, Simon Barjona, quia non caro et sanguis revelavit tibi, sed Pater meus qui in coelis est (Matth. XVI). Adhaeret his lectio qua exponuntur hi qui legisperiti sibi videntur, qui verba legis tenent, vim legis ignorant, et ex ipso primo (1381A)legis capitulo docet esse ignaros legis, probans quod in principio statim lex et Patrem et Filium praedicaverit, incarnationis quoque Dominicae annuntiaverit sacramentum, dicens: Diliges Dominum Deum tuum, et diliges proximum tuum sicut teipsum. Unde Dominus ait ad legisperitum: hoc fac, et vives. At ille quasi nesciret proximum suum, quia non credebat in Christum, respondit: Quis proximus meus? Ita qui Christum nescit, nescit et legem. Quomodo enim potest scire legem, cum veritatem ignoret, cum lex annuntiet veritatem? Homo quidam ex Jerusalem descendebat in Jericho. Ut eum locum qui propositus est nobis, planius possimus absolvere, veterem civitatis Jericho repetamus historiam. Meminimus itaque quod Jericho, sicut legimus in libro qui scribitur (1381B)Jesu Nave, magna civitas fuerit, mirabilibus septa parietibus, quae non ferro pervia, non ariete possit esse penetrabilis; in ea Raab habitasse meretricem, quae exploratores quos direxit Josue, hospitio recepit, consilio instruxit, postulantibus civibus abisse respondit, abscondit in tecto; ut se suosque urbis excidio posset eripere, coccum in fenestra ligavit; urbis autem ipsius inexpugnabiles muros, septem tubarum sacerdotalium sono et populi jubilantis ululatu consono corruisse. Videte quomodo unusquisque proprium servet officium, explorator excubias, mysterium meretrix, fidem victor, religionem sacerdos. Hi periculum pro laude non metuunt, illa susceptos nec in periculis prodit. Iste sollicitus magis fidem servare, quam vincere, meretricis prius mandat salutem (1381C)quam excidium civitatis. Religionis autem insignia arma sunt sacerdotis. Jam illud quis non plenum putet esse miraculi, quod ex tota urbe nemo servatus est, nisi quem meretrix liberavit? Haec simplicis historia veritatis [historiae veritas] est; quae si altius consideretur, admiranda signat mysteria. Jericho enim figura istius mundi est, in quam de paradiso, hoc est, de Jerusalem illa coelesti ejectus Adam, praevaricationis prolapsione descendit, hoc est, de vitalibus ad inferna demigrans, cui non loci, sed morum mutatio, naturae suae fecit exsilium. Longe enim ab illo mutatu est Adam, qui inoffensa beatitudine fruebatur, ubi in saecularia peccata deflexit, incidit in latrones, in quos non incidisset, nisi [in] his mandati coelestis devius se fecisset obnoxium. (1381D)Qui sunt isti latrones, nisi angeli noctis atque tenebrarum, qui se nonnunquam transfigurant in angelos lucis, sed perseverare non possunt? Hi ante despoliant quae accepimus indumenta gratiae spiritualis, et sic vulnera inferre consueverunt. Nam si intemerata quae sumpsimus indumenta servamus, plagas latronum sentire non possumus. Cave ergo ne ante nuderis, sicut Adam ante nudatus est, mandati coelestis custodia destitutus, et exutus fidei testamento, et sic lethale vulnus excepit. In quo omne genus occidisset humanum, nisi Samaritanus ille descendens, vulnera ejus acerba curasset. Non mediocris iste Samaritanus, qui eum quem sacerdos, quem levita despexerat, non etiam ipse despexit. (1382A)Nec vocabulo sectae despicias, quem verbi interpretatione miraris. Samaritani etenim vocabulo custos significatur, hoc habet interpretatio. Quis est custos nisi ille de quo dictum est: Custodiens parvulos Dominus (Psal. CXIV). Itaque sicut Judaeus alius in littera, alius in spiritu, ita et Samaritanus alius foris, alius in occulto. Hic ergo Samaritanus descendit. Quis est qui descendit de coelo, nisi qui ascendit in coelum, Filius hominis qui est in coelo (Joan. III)? Videns semivivum quem nemo poterat ante curare, sicut illam quae fluxu sanguinis profluens, in medicos erogaverat omne patrimonium suum, venit secus eum, hoc est, factus compassionis nostrae susceptione finitimus, et misericordiae collatione vicinus. Et alligavit vulnera ejus, infundens vinum et oleum. Multa medicamenta (1382B)medicus habet iste, quibus sanare consuevit. Sermo ejus medicamentum est. Alius ejus sermo constringit vulnera, alius oleo fovet, alius vinum infundit. Constringit vulnera austeriori praecepto, fovet remissione peccati, sicut vino compungit denuntiatione judicii. Et imposuit, inquit, eum in jumentum suum. Audi quomodo te imponat. Hic peccata nostra portat, et pro nobis dolet, et pastor imposuit ovem lassam super humeros suos. Homo enim jumentis similis factus est. Et ideo supra jumentum suum nos imposuit, ne nos essemus sicut equus et mulus, ut per nostri corporis assumptionem infirmitates nostrae carnis aboleret. Denique duxit nos in stabulum, qui eramus jumenta. Est autem stabulum, in quod defessi longo itinere succedere (1382C)solent. Duxit itaque illum in stabulum Dominus, qui suscitat a terra inopem, et de stercore erigit pauperem (Psal. CXII). Et curam ejus egit, ne aeger ea quae acceperat nequaquam praecepta servaret: in quo cognovit asina praesepe domini sui (Isaiae I). Sed non vacabat Samaritano huic in terris diu degere, redeundum enim erat eo unde descenderat. Itaque altero die. Quis est iste alter dies, nisi forte ille Dominicae resurrectionis, de quo dictum est: Haec est dies quam fecit Dominus (Psal. CXVII)? Protulit duos denarios, et dedit stabulario, et ait: Curam illius habe. Qui sunt isti duo denarii, nisi forte duo Testamenta, quae imaginem in se habent aeterni regis expressam, quorum pretio vulnera nostra curantur? redempti enim sumus pretioso sanguine, ut ultimae (1382D)mortis ulcera vitaremus. Hos ergo duos denarios, licet horum quoque librorum quatuor formas non absurdum sit intelligere, accepit stabularius. Quis? ille forsitan qui ait, haec aestimo ut stercora, ut Christum lucrifaciam (Phil. III), quo curam haberet hominis vulnerati. Stabularius itaque est ille qui ait: Misit me Christus evangelizare (I Cor. I). Stabularii sunt isti quibus dicitur: Ite in orbem universum, et praedicate evangelium omni creaturae; et, Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit: salvus utique a morte, salvus a vulnere quod infixum est a latronibus. Beatus ille stabularius, qui alterius vulnera curare potest. Beatus ille cui dixit Jesus: Quodcunque supererogaveris, revertens reddam tibi. Bonus dispensator (1383A)Paulus, cujus sermones et epistolae veluti ei rationi quam acceperat superfluunt, moderatum Domini mandatum prope immoderato labore mentis et corporis exsecutus, ut multos ab aegritudine gravi spiritualis alloquii dispensatione relevaret. Bonus ergo stabularius, stabuli ejus in quo agnovit asinus praesepium domini sui, et in quo greges clauduntur agnorum, ne frementibus ad caulas rapacibus lupis, facilis in ovilia sit ingressus. Spondet ergo mercedem se redditurum. Quando reverteris, Domine, nisi in judicii die? Nam licet ubique sis semper, stans in medio nostrum, et non cernaris a nobis, erit tamen tempus quo universa caro te aspiciat revertentem. Redde ergo quod debes. Beati, quibus es debitor. Utinam nos simus idonei debitores. Utinam quod (1383B)accepimus, possimus exsolvere, nec nos aut sacerdotii aut ministerii munus extollat. Quomodo reddes, bone Jesu? Promisisti quidem in coelo bonis copiosam esse mercedem, reddis tamen et cum dicis: Euge serve bone, quoniam super pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam, intra in gaudium domini tui (Matth. XXV). Ergo quoniam nemo magis proximus quam qui vulnera nostra curavit, diligamus eum quasi Dominum, diligamus et quasi proximum. Nihil enim tam proximum quam caput membris. Diligamus etiam eum qui imitator est Christi, diligamus eum qui inopiae alterius corporis unitate compatitur. Non enim cognatio facit proximum, sed misericordia, quia misericordia secundum naturam. Nihil enim tam secundum naturam, quam juvare consortem (1383C)naturae.
HOMILIA CLXXIV. IN EADEM DOMINICA.(Ex Herico monacho Antissiodorensi.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Beati oculi qui vident quae vos videtis, etc. (Luc. X.)
Familiare et quodammodo proprium est divinae Scripturae, sequentia praecedentibus jungere, et ex praemissorum scientia ad sensum eorum quae sequuntur, recto ordine informare. Unde oportet ad lectionis hujus seriem pernoscendam, paulo superius dicta sancti evangelistae retexere, ubi legitur quod reversis de officio praedicationis discipulis, et ut moris est hominum exsultantibus, quod etiam daemonia (1383D)eis subjicerentur, ait eis Dominus: Nolite gaudere quia daemonia vobis subjiciuntur, sed gaudete quia nomina vestra scripta sunt in coelis. Et paucis interpositis, conversus ad discipulos, ait: Beati oculi qui vident quae vos videtis. In quibus verbis illud maxime quaeri debet, utrum omnium qui Christum videre poterant oculi, credantur ad hanc beatitudinem pertinere, cum non solum boni quique et fideles, verum etiam mali et infideles possint eum videre, nec modo ad videndum eum, sed et ad irrogandas injurias expositum haberent. Et ut scrupulus hujus quaestionis elucidetur, necesse est ut utriusque visionis modus distincte in Domino consideretur. Aliter enim apostolis spiritualibus, aliter scribis et Pharisaeis, (1384A)seu turbis carnalibus apparebat. Apostoli et caeteri fideles hominem esse cernentes, verum quoque Deum esse non dubitabant, quod manifestat Petrus apostolus, qui pro omnibus respondit Domino dicens: Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth. XVI). Pharisaei vero id quod videbant, hoc solummodo credebant. Videbant enim oculis corporeis, et tantum purum hominem esse credebant. Credebant dico, quia ab hominibus hoc credi volebant: alioquin lege et prophetis edocti, Christum illum esse non dubitabant, sed propter gloriam humanam quam perdere timebant, Christum illum confiteri metuebant. Vel ita: Pharisaei vero solo visu corporis Dominum metientes, nihil in eo divinum caeca mente intelligebant, unde nec eum persequi, et injuriis vel contumeliis (1384B)ac probris insectari metuebant. Non ergo horum oculi beatificantur qui eum solummodo hominem esse putabant, sed oculi apostolorum et fidelium beati, qui Christum in decore suae divinitatis cernere merebantur, hoc est, qui illum et verum Deum et verum hominem esse credebant, de quibus ipse superius ad Patrem loquens, dicebat: Confiteor tibi, Pater, Domine coeli et terrae, quia abscondisti haec e sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvuli. (Matth. XI), id est humilibus et mansuetis apostolis, qui etsi illum viderunt communi infirmitate circumdatum, crediderunt tamen et intellexerunt in homine latentem unum cum Patre Deum. Felices etiam eorum oculi, et hujus sine dubio beatitudinis cum apostolis conscii, qui omnium vitiorum effusione (1384C)detersa, et omnis labis humore ad purum decocto, purgatissima mentis acie Deum contemplari merentur, qui non solum cum multis Dominum per fidem cognoscere, sed ejus insuper divinitatis naturam, quantum ipse permittit, sapienti ratione intueri festinant. Dico enim vobis, quod multi prophetae et reges voluerunt videre quod vos videtis, et non viderunt: et audire quae auditis, et non audierunt. Reges, sanctos et justos appellat, qui omnes corporis motus, omnes animi appetitus juxta sui conditoris voluntatem regere et disponere noverunt, animi imperio, corporis utentes servitio. Sed cum constet Deum a pastoribus priscis temporibus visum, quid sibi vult quod dicitur: Multi prophetae et reges voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt? Abraham siquidem (1384D)Deum vidit, quem toties apparentem in tribus etiam angelorum personis hospitio recepit (Gen. XVIII). Moyses quoque, ut testatur Scriptura, solitus erat cum Deo loqui facie ad faciem, sicut loquitur homo ad amicum suum (Exod. XXXIII). Sed et magnae vocis Isaias: Vidi, inquit, Dominum sedentem super solium excelsum (Isaiae VI). Sic Micheas multique alii prophetae verissime sibi Deum apparuisse confirmant. Unde et videntes sunt appellati, et pene cuncta Scriptura reliqua patres antiquos fere omnes Deum vidisse demonstrat. Si ergo sancti patres et prophetae Deum viderunt, ut Scriptura testatur, quid est quod Dominus dicit, Multi prophetae et reges voluerunt videre quae vos videtis? Sed aliud est videre per fidem, aliud per (1385A)speciem. Viderunt siquidem sancti praememorati Deum omnipotentem, sed per speculum, et per imagines, et in subjecta creatura. Omnes enim manifestationes quae in Veteri Testamento ad patres factae fuisse memorantur, per inferiores creaturas (hoc est, angelos) peractae a doctoribus affirmantur. Si enim in sua divinitate ut est, absque ullis imaginibus Deum videbant sancti, quid est quod Moyses, ut jam dictum est, cum Domino facie ad faciem loquebatur, tamen ex bono Dominum obsecrabat, dicens: Si inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi teipsum manifeste, ut videam te (Exod. XXXIII)? Quem enim manifeste videre quaerebat, utique usque ad illud tempus per imagines et figuras vidisse declarabat. Et beatus Stephanus de eodem Moyse dicit: Hic est Moyses (1385B)qui fuit cum angelo qui apparuit ei in rubo (Act. VII). Verum sancti apostoli Dominum semper praesentem habebant, et cum omni familiaritate, tum etiam in convictu illi familiarissime adhaerentes, quidquid cognoscere voluissent, non per speculum, non per aenigmata, sed per Dominum interrogando discebant: unde merito omnibus retro sanctis lege beatitudinis praeferuntur, audientes a Domino: Multi reges et prophetae voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt, et audire quae auditis, et non audierunt. Nam illi qui in veteri Testamento Deum vidisse narrantur, juxta fidem defuncti sunt omnes, non acceptis repromissionibus, sed a longe eas aspicientes et salutantes. Sciendum vero per incrementa temporum crevisse divinae cognitionis augmentum. Apparuit (1385C)enim Deus Abraham, sed longe post Moysi visus dicit: Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob, et nomen meum Adonai non indicavi eis (Exod. III). Quibus verbis plus aliquid de Deo Moyses, quam praecedentes patres, cognovisse ostenditur. Beatus etiam David multis post saeculi temporibus natus, manifeste clamat, dicens: Super senes intellexi (Psal. CXVIII). Quod est aperte dicere: Prae cunctis qui ante me fuere patriarchis et prophetis, subtilius aliquid de Dei majestate cognovi. Quid vero de sanctis jam dicatur apostolis, qui ab ipsa et per ipsam Dei sapientiam eruditi, cuncta quae de coelestibus et divinis humana poterat sufferre sapientia, plenissime didicerunt? Quod enim antiqui sancti maximum desiderium habuerunt, ut Deum viderent (1385D)in carne praesentem, quod hic ipse eos intueri desiderasse asseverat, ipsorum verba testantur, quibus se Dei Filium incarnatum videre totis affectibus concupivisse declarant. Hinc Isaias magno et incomparabili Deum videndi fervens desiderio, clamabat: Utinam disrumperes coelos, et descenderes (Isa. LXIV)! Hinc David, pari cupiditate exaestuans, aiebat: Domine, inclina coelos tuos, et descende (Psal. CXLIII). Optabant enim singuli, si fieri posset, ut suo quisque tempore Dei Filium incarnatum videret. Notandum autem, quia quos Lucas in praesenti lectione prophetas et reges dicit, Matthaeus alibi distinctius loquens, prophetas et justos appellat (Matth. XIII): ipsi enim sunt reges magni, qui et justi, qui tentationum (1386A)suarum motibus non consentiendo succumbere, sed regendo praeesse noverunt. Et ecce quidam legisperitus surrexit tentans eum, et dicens: Magister, quid faciendo, vitam aeternam possidebo? Ille legisperitus, id est legis doctor, ut Dominum quaestione tentaret, ex ipsius Domini verbis materiam sumpsit, quae ad discipulos superius specialiter dicta fuerant: Gaudete quod nomina vestra scripta sunt in coelis (Luc. X). Hoc iste audiens, et suum quoque nomen in coelo designari cupiens, percontatus est quid facere deberet, ut vitam aeternam possideret. Intellexerat enim quia in coelo scribi, nihil aliud est quam in aeternitatis memoria titulari. Verum quia a legisperito Dominus interrogatus fuerat, consequens erat ut eum ad legis scientiam mitteret, ut suis verbis sibi ipsi satisfaceret. (1386B)Unde sequitur: Ait illi Jesus: In lege quid scriptum est? quomodo legis? Quia ipse legis doctor erat, ut dictum est, ideo de ipsa lege eum interrogat. Sed ille non tam Domino respondit, quam sibi quaestionis objectae nodum aperit: Diliges, inquiens, Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, id est, ex toto intellectu; et ex tota anima tua, id est, ex tota voluntate tua, vel ex omni quod vivis et sapis; et ex omnibus viribus tuis, hoc est, ex omni fortitudine; et ex tota mente tua, id est, ex omni memoria vel ratione. Et proximum tuum sicut teipsum. Post dilectionem Dei, jure secundo loco ponitur dilectio proximi, quae jam quondam certa determinatur mensura, cum sicut nos, ita proximum diligere praecipimur. Namque in dilectione Dei nullus modus constituitur, sed (1386C)omnibus simul mentis et corporis officiis diligi mandatur. Ait enim apostolus Paulus: Quaecunque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt (Rom. XV). Dum ergo Dominus legisperito se tentanti respondere dignatur, nostram imperitiam erudit, in qua responsione iter patriae coelestis nobis ostendit. Cum enim suo tentatori mandatum dilectionis exponenti dicit: Recte respondisti, hoc fac et vives, aperte nobis declarat, quia per solam dilectionem ad vitam aeternam pervenire possumus, si hanc non verbo tantum, sed opere servamus, scilicet ut diligamus Deum ex toto corde, et ex tota anima, et ex omnibus viribus, et ex tota mente. Tunc etiam diligimus proximum tanquam nosmetipsos, si omnia quae nobis a proximis fieri volumus, eadem et nos proximis faciamus. (1386D)Sciendum praeterea omnem illum decalogum, in quo totius divinae legis perfectio constat, his duabus charitatis complecti sententiis. In decalogo enim sunt tria praecepta ad dilectionem pertinentia, et septem quibus dilectionis mos instruitur. Hinc Apostolus dicit: Quia in his duobus mandatis universa lex pendet et prophetae (Rom. XV). Nulli ergo jam de ignorantia excusandi locus conceditur, nulli de implendis mandatis Dei impossibilitatis argumentum relinquitur. Omnia enim legis et Evangelii praecepta charitatem commendant. Haec in singulis sola, in omnibus tota praecipitur, hanc quisque eo quo in Deum et secundum Deum servanda est ordine tenuerit, omnem profecto legis et Evangelii summam, quae ex hac (1387A)pendet, implebit. Sola enim charitas virtutes inchoat, sola provehit, sola perficit, ut merito de hac per Psalmistam dictum sit: Ibunt sancti de virtute in virtutem (Psal. LXXXIII). At vero dum legisperiti Dominus responsionem approbat, et objectae quaestionis nodum solvit, nobis, qua vitae aeternae iter sequi debeamus, ostendit. Sed ille Domini se ore laudatum videns, majoris adhuc favoris avidus, iterato quem suum proximum scire deberet, interrogat, hoc est quod Evangelium ait: Ille autem volens justificare seipsum, hoc est, justum et sapientem ostendere. Neque enim dignus erat numero eorum de quibus supra ad Patrem dixerat: Revelasti ea parvulis (Luc. X), id est, mansuetis apostolis; sed illorum socius existebat de quibus ait: Abscondisti haec a (1387B)sapientibus et prudentibus, Scribis scilicet et Pharisaeis. Quia ergo laudatus fuerat a Domino, ut supra dictum est, quod bene respondisset, quantulacunque ex hoc percepta jactantia, volens se justum ostendere, dixit ad Dominum: Et quis est meus proximus? Quaerit iste legis doctor, utrum is qui consanguinitate tantum, aut propinquitate carnis affinis est, an potius omnis homo qui misericordiam alteri impendit, proximus intelligi debeat. Cui Dominus ita respondit, ut omnem hominem, qui alterius miseretur, proximum illius esse doceret: et tamen quia ipse per assumptam humanitatem proximus nobis fieri dignatus est, evidenter ostenderet. Jam vero quid Dominus fecerit, consequenter aperitur, cum subditur: Suscipiens autem Jesus dixit. Verbum suscipio (1387C)duobus modis intelligitur. Aliquando ponitur pro eo quod est accepto, ut est illud: Suscipiens Jesum in ulnas suas Simeon (Luc. II). Aliquando vero significat respondeo, sicut in praesenti loco cum dicit: Suscipiens Jesus, id est respondens, dixit: Homo quidam descendebat ab Jerusalem in Jericho, et incidit in latrones. Interrogante legisperito Dominum quis esset ejus proximus, proponit illi Dominus parabolam hominis descendentis de Jerusalem in Jericho civitatem, qui sit a latronibus in itinere despoliatus atque vulneratus, quem levita et sacerdos qui erant ex gente ipsius, invenientes pertransierunt, nec illi misericordiam impendere studuerunt. Praeteriens autem Samaritanus quidam, qui gentis erat alterius, misericordia motus alligavit vulnera ejus, et imponens (1387D)illum in jumentum suum, duxit in stabulum suum, hoc est, ad hospitium suum, et curam illius coepit habere. Sequenti autem die dans stabulario, videlicet hospiti suo, duos denarios, petivit ut curam illius haberet, promittens in redeundo mercedem illi restituendam. Qua proposita parabola, interrogat Dominus doctorem legis, quis horum trium fuerit proximus illi qui fuerat vulneratus: utrum levita, vel sacerdos, qui ex eadem gente, imo ex eadem civitate erant, et misericordiam non fecerunt, an potius Samaritanus alienigena qui ei impendit misericordiam. Et ex responsione Scribae patenter approbat nullum nobis amplius proximum esse quam illum qui nostri miseretur, et cui praecipitur a Domino (1388A)ut pergat, et similiter agere studeat. Homo quidam descendebat ab Jerusalem in Jericho. Quantum ad litteram ideo hominem ab Jerusalem in Jericho descendisse narrat, quia Jerusalem in montosis, Jericho vero civitas in campestribus sita est: atque ideo de Jerusalem in Jericho non nisi descendendo pervenitur. In quo itinere feruntur latrones in quibusdam speluncis ac foveis latitare, atque subinde de transeuntibus praedas agere. Aliter: Fertur juxta litteram inter Jerusalem et Jericho vallem fuisse frequentibus permeantium depraedationibus et latrociniis famosam, eo tempore quo decem tribus a David regno defecerant, atque inter Roboam et Jeroboam intestina bella vigebant (III Reg. XII). Situs autem Jerichuntinus mirabilis fuisse a locorum scitis (1388B)asseritur. Fuit enim urbs illa instar lunaris hemisphaerii, septemplici muro vallata, unde lunae nomen accepit, nam Jericho luna interpretatur. Sed ita ea quae litterae superficies exposcit, tangenda sunt, ut veritas allegoriae efficaciter requiratur, eique inconcusse inhaereat. Homo ergo iste qui descendit de Jerusalem in Jericho et incidit latrones, Adam, et in eo causaliter genus humanum, accipitur. Jerusalem autem civitas de qua descendisse refertur, quae visio pacis interpretatur, significat coelestem Jerusalem, id est, illam habitationem patriae coelestis, ad quam perpetualiter contemplandam atque possidendam, primus homo a Deo creatus fuerat. A cujus felicitate tunc decidit, cum superbus ex paradiso expulsus est, atque a visione divinae contemplationis alienatus. (1388C)Quandiu enim in paradiso fuit, in consortio et societate angelorum per mentis contemplationem mansit. At ubi, serpentis persuasione motus, contra Creatorem superbivit, statim a paradiso simul et a contemplatione sui Conditoris decidit. Et hoc significat praesens parabola, quae narrat hominem descendisse de Jerusalem, cujus nomine videlicet Jerusalem, designatur illa beatitudo patriae coelestis. Quo vero deciderit ille primus parens noster, postquam a contemplatione coelestis Jerusalem alienatus est, manifestat Dominus cum addit, in Jericho, hoc est, in hanc vitam mortalem, laboribus et defectibus plenam, in quam merito inobedientiae infelix humana mortalitas expulsa gravissimam praesumptionem superbiae perpetuo deflet exsilio. Haec vita praesens (1388D)nomine Jericho designatur. Et recte per Jericho quae interpretatur luna, defectus nostrae mortis figuratur, cum sicut singulis mensibus luna decrescens deficit, ita vita nostrae mortalitatis singulis momentis deficiens, quotidie evanescit. Homo ergo iste tunc a Jerusalem descendit in Jericho, quando parens humani generis, in quo omnes fuimus, peccando ab illis immortalibus sedibus paradisi ad hanc mortalem et aerumnarum plenam devolutus est vitam. Et incidit in latrones. Sed videamus qui sint latrones in quos primus homo incidit, vel quomodo ab eis despoliatus atque vulneratus semivivus evaserit. Latrones olim dicebantur quos modo satellites vocamus, quod regum astarent lateribus. Sed modo latrones a latendo (1389A)praedones et fures consuetudo obtinuit nuncupari. Per latrones qui a latendo dicti sunt, maligni spiritus intelliguntur, qui latrones dicuntur, quod eo nequius quo occultius saeviunt. Si enim providerentur, fortassis aliquatenus caverentur. Pro eo enim quod invisibiles sunt, iter nostrum latenter obsident. In hos latrones homo ideo incidit, quia descendit. Descensus autem hic non alius quam superbia intelligitur, de qua Dominus ait: Qui se humiliat, exaltabitur (Luc. XVIII). Nisi ergo superbiendo descendisset, in latrones non incidisset, quia primum in se superbus, ac deinde tentatus, hostibus cessit. Scriptum namque est: Ante ruinam exaltatur cor, et ante gloriam humiliatur (Prov. XVI). Bene autem prius descendisse, et deinde in latrones incurrisse dicitur. Jam enim (1389B)interius ante Dei oculos per superbiam ruerat, quando eum sibi hostis tentando foris tam facile sternebat. Qua de re conjici datur neminem suggestione malorum spirituum, nisi volentem et ultro tentandi occasiones appetentem, ad peccandum posse impelli. Qui etiam spoliaverunt eum, quando hunc indutum illa immortalitatis et innocentiae veste nudaverunt, et ex justis et immortalibus peccatores ac mortales fecerunt. Nisi enim superbiendo primus parens noster Adam peccasset, immortalis permansisset. Hoc enim merito designatum est per folia ficus quibus pudenda texerunt, asperitas scilicet peccatorum, et pruritus illicitae voluptatis (Gen. III). Sed et in vestibus pelliceis conditio praefigurata est mortalitatis. Haec est enim illa stola quam prodigus (1389C)filius recipere meruit ad pietatem patris reversus (Luc. XV). Et plagis impositis abierunt. Quid vulnera plagarum, nisi inflictae corruptiones intelliguntur peccatorum? Sicut enim plagis caro sauciatur, ita peccatis anima cruentatur. Quod intuens Psalmista, flebili lacrymatione semetipsum deplorat, dicens: Peccata mea sicut sagittae infixa sunt in me (Psal. XXXVII), tanto utique nequius, quanto per haec animae, non corporis vita subducitur. Plagis igitur impositis, id est, peccatis cumulatis abiisse dicuntur, non quo ab hominum impugnatione aliquatenus cessent, sed ipsas suas fraudes et nequitias spirituales callide, ne caveri vel deprehendi valeant, occultando. Semivivo relicto. Ex ea parte qua homo Deum cognoscere potest, vivit, ex qua (1389D)vero peccando Deum offendit, mortuus esse probatur, sicut legitur: Anima quae peccaverit, ipsa morietur (Ezech. XVIII). Licet meliorem in homine partem (id est animam) occiderunt, nequaquam tamen ei rationis et divinae imaginis dignitatem auferre potuerunt. In quantum enim homo peccatis contabescit, moritur. Quantum vero ratione viget, et auctorem suum cognoscit, non mortuus, sed vivus habetur. Latrones ergo, id est daemones, semivivum hominem reliquerunt, quia beatitudinem quidem ab eo immortalitatis tulerunt, sed rationem animi quae Deum nosse potest, auferre minime potuerunt. Accidit autem ut sacerdos quidam descenderet eadem via, et viso illo praeterivit. Similiter et levita cum esset secus (1390A)locum, et videret eum, pertransiit. Per sacerdotem et levitam qui inspecto saucio transierunt, significatur lex Veteris Testamenti et sacerdotium Judaeorum, quod maxime quondam in sacerdotibus et levitis emicuit. Vel ut distinctius loquamur, per sacerdotem quidem Aaron sacerdos cum omni sua progenie, per levitam vero Moyses similiter cum sua successione intelligitur. Qui levita idcirco dicitur, quod legis fuerit administrator. Qui eadem via descenderunt, quia una qua et omnes mortis conditione per iter saeculi decurrerunt. Sed viso saucio, sine ullius remedii effectu pertransierunt, quia vetus illa lex et sacerdotium peccata quidem valebant tantum ostendere, sed neminem a peccato liberare. Peccatorum enim vulnera per legem et sacerdotium (1390B)Judaeorum tantum monstrari poterant, non autem curari. Ut enim Apostolus ait: Impossibile erat sanguine brutorum animalium auferri peccata (Hebr. X), donec veniret illud singulare sacrificium quod in cruce oblatum peccata mundi extersit. Unde sequitur: Samaritanus autem quidam, iter faviens, venit secus eum. Samaritani non erant de populo Judaeorum, sed alienigenae potius et idolis servientes. Cum enim a rege Assyriorum decem tribus propter peccata sua translatae fuissent de Samaria, ne terra eorum habitatore vacua redigeretur in solitudinem, jussu regis Assyriorum quidam de alienigenis, Assyriis videlicet, missi sunt in Samariam, quae erat caput decem tribuum, ut habitarent ibi, et terram excolerent. Cumque coepissent inibi degere, et idolis (utpote (1390C)Deum ignorantes) deservire, immisit in eos Dominus feroces bestias, ad quarum devastationem interibant. Quo comperto, rex Assyriorum cum suis communicato consilio, direxit eis quemdam de sacerdotibus Judaeorum, qui eos legitima Dei terrae doceret. Qui cum divinam eis legem dedisset (ut Regum et Paralipomenon plenissime narrat historia), coeperunt timore cogente Deum colere, sed pristina adhuc infidelitate vigente, nihilominus idola non destiterunt adorare. Istos ergo Judaei abominationi et contemptui deputantes, Samaritanos et plenos daemoniis vocabant, eo quod daemoniis deservirent. Unde et hoc pro summo convicio Domino Christo objecerunt, Samaritanus es tu, et daemonium habes (Joan. VIII). Samaritanus hic Domini Jesu Christi typus est, qui (1390D)alibi Judaeis se blasphemantibus et Samaritanum ac daemonium eum habere dicentibus, Samaritanum se esse non abnuit, sed falsos illos quod daemonium haberet succensere declaravit, dicens: Ego daemonium non habeo. Non ergo se Samaritanum vocari indignum tulit, quia in nota dedecoris mysterium amplexus est veritatis. Samaritanus enim interpretatur custos. Custos autem nemo competentius humani generis accipitur, quam cui propheta in persona Ecclesiae dicit: Custos, quid de nocte (Is. XXI)? Et Psalmista: Nisi Dominus custodierit civitatem, in vanum vigilant qui custodiunt eam (Psal. CXXVI). Et idem Psalmista ut hos latrones spirituales evitaret, hunc custodem deprecabatur, dicens: Custodi me a (1391A)laqueo quem statuerunt mihi (Psal. XL). Hic ergo Samaritanus, id est Dominus Jesus Christus, compassione finitimus, misericordia vicinus, iter faciens secus saucium venit, hoc est juxta genus humanum, quod peccatis erat vulneratum, quia Deus super omnia, factus homo inter omnia, temporum conditor et locorum, in tempore et loco voluit comprehendi, quando assumpta humanitate in similitudine carnis [carnis peccati] apparuit, ut per peccatum damnaret peccatum. Quasi enim quoddam iter habuit, quia de coelis venit in uterum virginis, de utero virginis in praesepe, et de praesepi ad crucem, de cruce collocatur in monumentum, de monumento iterum surgens ascendit in coelum. Hinc et in epithalamio Ecclesiae voce dicitur: Ecce iste venit saliens in montibus, (1391B)transiliens colles (Cant. II). Hoc iter peragens Dominus, videt saucium genus humanum, hoc est, misertus est ejus. Secus saucium venisse dicitur, quia quodammodo juxta nos stetit quando similis hominibus in veritate susceptae carnis apparuit, de quo bene dicitur: Videns eum, misericordia motus est. Solius enim divinae pietatis et misericordiae fuit, quod nos sub durae mortis imperio constitutos indoluit, haec justum vicit, et ut miseris subveniretur, obtinuit. Et appropians, alligavit vulnera ejus. Per alligationem vulnerum intelligitur abolitio peccatorum. Tunc Dominus appropians sauciati vulnera ligavit, quando veniens in hunc mundum peccata quae in hominibus invenit, redarguendo cohibuit, dicens: Poenitentiam agite (Matth. III). Alligavit ergo vulnera, (1391C)dum peccandi consuetudine submota, justitiae et sanctitatis fascia mentes saucias astrinxit. Unde et peccatoris animam propheta a pravo opere dolens non resipiscere, dicit: Vulnus et livor et plaga tumens non est circum ligata, neque fota oleo (Isa. I). Infundens oleum et vinum. Vinum plagis infusum mordet, oleum vero lenit et mollit. Per vinum autem aspera et acerba invectio peccati accipitur, per oleum vero lenis et blanda curatio designatur. Vinum enim putridas carnes resecat. Et quodammodo vinum infudit, dum peccantes et non poenitentes poenarum severitate perterruit, dicens: Omnis arbor quae non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur (Matth. III). Oleum nihilominus infudit, cum spem veniae poenitentibus repromisit, dicens: Poenitentiam (1391D)agite, appropinquabit enim regnum coelorum. Et imponens illum in jumentum suum. Jumentum accipitur caro Salvatoris. Jumentum enim a juvando dicitur. Et caro Domini jumentum fuit, quia nobis ut ad vitam reparemur, aeternum adjumentum praestitit. Imposuit ergo saucium in jumentum, quando peccata nostra pertulit in corpore suo super lignum. Et ea Deus dignatione jumentum factus est, ut homo jumentum fieret Dei. Jumenta enim irrationabilia erant homines quibus dicit: Nolite fieri sicut equus et mulus (Psal. XXXI). Unde et quasi jumenta in stabulum inducuntur, de qua humanitatis assumptione loquens propheta, dicit: Ecce Dominus ascendet super nubem levem (Isa. XIX), hoc est, assumet corpus (1392A)pondere peccatorum nequaquam gravatum. Hoc est autem quod dicitur vulneratum jumento suo imposuisse, quod in alia parabola significatur, in qua pastor bonus ovem humeris suis imposuit, et sic reportavit ad gregem (Luc. XV). Moraliter autem tunc quilibet super jumentum Domini imponitur et in stabulum ducitur, cum ad baptismum veniens, fidem sanctae Trinitatis percipit, et in societate sanctae Ecclesiae collocatur. Nam sequitur: Duxit in stabulum. Stabulum in quod illum duxit, praesens sancta Ecclesia accipitur, in qua sancta Dei animalia, hoc est fideles, frumento, id est verbo Dei, jugiter aluntur, et sacratissimo Dominici corporis pane confirmantur, de quibus dictum est: Animalia tua habitabunt in ea (Psal. LXVII). Stabularius autem ordinem praedicatorum (1392B)designat, quibus sancta Ecclesia commissa est a Christo, ut pabulo verbi divini eam reficere studeant. Stabulo etiam viatores fessi succedere solent, et sancti quique tumultuosis saeculi actionibus defatigati, intra Ecclesiam quieti consistunt. Et curam illius egit. Non enim suffecit Domino quod peccata prohibuit, quod vitae praecepta proposuit, nisi etiam aegerrimo generi humano conferret, ut prohibita vitaret et praecepta impleret. Sed non vacabat Samaritano huic diutius in terra morari, redeundum erat illuc unde venerat. Et altera die protulit duos denarios, et dedit stabulario, et ait: Curam illius habe. Prima dies est tempus Dominicae incarnationis, quando, sicut scriptum est, sedentibus in tenebris et umbra mortis, lux orta est eis (Isa. IX). Altera vero (1392C)dies est post Domini resurrectionem, in qua splendor lucis aeternae cum claritate Evangelii cunctis per orbem gentibus radiavit. Duo vero denarii, duo Testamenta significant, Vetus scilicet et Novum, in quibus aeterni Regis nomen et imago, hoc est cognitio et contemplatio, continetur. Altera igitur die Dominus duos denarios protulit, et dedit stabulario, quia resurgens ex mortuis, aperuit discipulis sensum, et utriusque Testamenti mysteria ad eruditionem omnium gentium illis patefecit. Stabularius vero, ut praemissum est, ordo intelligitur praedicatorum, e quibus unus est eximius Paulus apostolus, qui legis denarium in curam saucii expendens, dicebat: Haec omnia contemno, et arbitror ut stercora (Phil. III). Duos ergo denarios stabularius accepit, quando apostolis (1392D)utriusque Testamenti scientia collata est, et ad praedicationem quasi ad curam humani generis directi sunt. Quid enim est aliud dicere, Curam illius habe, nisi, Ite in mundum universum et praedicate Evangelium omni creaturae (Marc. XVI)? Et quodcunque supererogaveris, ego cum rediero reddam tibi. Videamus quid supererogaverunt stabularii, id est sancti praedicatores. Supererogaverunt sancti apostoli, quando super Evangelii praecepta dictis suis et epistolis saluti hominum conduxerunt. Implevit hoc magister gentium, qui fuit unus sanctae Ecclesiae stabularius, qui super eam quam accepit rationem aliquid erogavit, quando moderatum mandatum Domini prope immoderato labore exsecutus est, quando (1393A)etiam de his de quibus praeceptum non acceperat, consilium dabat, dicens: De virginibus praeceptum Domini non habeo, consilium autem do (I Cor. VII). Et rursum dicit: Dominus ordinavit his qui evangelium nuntiant, de Evangelio vivere; nos autem non usi sumus hac potestate inter vos, ne quem vestrum gravaremus (I Cor. IX). Cui cum venerit, hoc est, cum in fine saeculi universae carni apparuerit, supererogata restituet, quia juxta aliam Evangelii parabolam super omnia bona sua constituet eum (Matth. XXV). Magni ergo meriti est hic stabularius, cui debitor est Christus. Quis enim non gaudeat saltem idoneus debitor esse Christi? Quantus est ergo iste cujus est ille debitor, qui omnes habet debitores? Hinc ipse certus gloriatur dicens: Non negabit debitum, (1393B)qui donavit indebitum. Producto vero hucusque similitudinis hujus tenore, id quod susceperat conclusurus, legisperitum interrogat, quis horum trium illi qui in latrones inciderat proximus fuisse videretur, utrum videlicet sacerdos et levita qui, genere proximi, misericordia fuerant extranei, an Samaritanus qui, natione externus, compassione fuerat vicinus. At ille quod ratio persuadebat respondit, illum scilicet magis illi fuisse proximum, qui fecit misericordiam in illum. Et Dominus ad similem eum pietatis operam provocans, Vade, inquit, et tu fac similiter. Quod est dicere: Ut ostendas te veraciter diligere proximum sicut teipsum, vade, et quidquid vales in utilitatem ipsius vel corporali, vel spirituali promptus operare. Imitare hujus praedicabile Samaritani (1393C)exemplum, et cuicunque potueris misericordiae munus impertire. Tali argumento omnem hominem nostrum esse proximum et cognoscendo diligamus, et diligendo inopiae ipsius affinitatis intuitu compatiamur. Plus enim misericordia quam cognatio proximum facit, quia misericordia res est naturae. Quid enim majus secundum naturam, quam juvare consortem naturae? Spiritualiter vero proximus noster nullus amplius est quam Christus, qui vulnera nostra curavit. Proximus itaque nobis est per divinitatem, quia non longe est ab uno quoque nostrum. In ipso enim vivimus, movemur et sumus (Act. XVII). Proximus etiam nobis fieri dignatus est ex humanitate, quia cum esset longe a nobis, ut pote immortalis a mortalibus, justus a peccatoribus, descendit ad nos, (1393D)ut nobis fieret proximus, qui erat ante longinquus. Veneremur ergo eum quasi Dominum et Deum nostrum, diligamus et quasi proximum, quia ipse est caput nostrum. Et constat quia nihil est proximius quam caput membris. Hunc semper quasi membra fidelissima caput respectemus, ejusque misericordiam jam de caetero securi poscamus. Non enim poterit non misereri subditis, quia sese proximum praebere dignatus est indevotis. Diligentes ergo se diliget, et ad contemplationem suam Patrisque introducet, Jesus Christus Dominus noster, qui regnat in saecula.
HOMILIA CLXXV. IN DOMINICA XV POST PENTECOSTEN. (1394A) In illo tempore dum iret Jesus in Hierusalem, transibat per mediam Samariam. Et cum ingrederetur quoddam castellum, occurrerunt ei decem viri leprosi, etc. (Luc. XVII).
In leprosis illis quos Dominus ita mundavit, cum ait: Ite, ostendite vos sacerdotibus, multa quaeri possunt quae merito quaerentes moveant, non solum de numero, quid sibi velit quod decem sunt, sed quod unus ex eis solum gratias agit. Haec enim libere quaeruntur, ut etiam non investigata, vel nihil vel multum impediant intentionem legentis, sed illa potius cur eos ad sacerdotes miserit, ut cum irent, mundarentur. Nullum eorum quibus haec corporalia (1394B)beneficia praestitit, invenitur misisse ad sacerdotes, nisi leprosos. Nam et illum a lepra mundaverat, cui dixit: Vade, ostende te sacerdotibus, et offer pro te sacrificium quod praecepit Moyses in testimonium illis (Luc. V). Deinde qualis mundatio spiritalis possit eorum intelligi quos ingratos exstitisse arguit. Secundum corpus enim facile est videre hominem posse non habere lepram, et tamen animi non est boni. Secundum significationem autem hujus miraculi, dici possit ingratus. Quaerendum est igitur quid ipsa lepra significet. Non enim sanati, sed mundati dicuntur, qui ea caruerunt. Coloris quippe vitium est, non valetudinis aut integritatis sensuum atque membrorum. Leprosi ergo non absurde intelligi possunt qui, scientiam verae fidei non habentes, varias (1394C)doctrinas profitentur erroris. Non enim vel abscondunt imperitiam suam, sed pro summa peritia proferunt in lucem, et jactantiam sermonis ostendunt. Nulla porro falsa doctrina est, quae non aliqua vera intermisceat. Vera ergo falsis inordinate permixta in una disputatione vel narratione hominis tanquam in unius corporis colore apparentia significant lepram tanquam veris falsisque colorum locis humana corpora variantem atque maculantem. Hi autem tam vitandi sunt Ecclesiae, ut si fieri potest longius remoti, magno clamore Christum interpellent, sicut isti decem steterunt a longe, et levaverunt vocem, dicentes: Jesu praeceptor, miserere nostri. Nam et quod praeceptorem vocant, quo nomine nescio, utrum quisquam Dominum interpellaverit (1394D)pro medicina corporali, satis puto significare lepram falsam esse doctrinam, quam bonus praeceptor abstergit. Sacerdotium vero Judaeorum nemo fidelium fere dubitat figuram fuisse futuri sacerdotii regalis, quod est in Ecclesia, quo consecrantur omnes pertinentes ad corpus Christi summi veri principis sacerdotum. Nam nunc et omnes unguntur, quod tunc regibus tantum et sacerdotibus fiebat. Et quod ait Petrus ad Christianum populum scribens, regale sacerdotium (I Petr. II), utrumque illi populo nomen convenire declaravit, quo illa unctio pertinebat. Caetera itaque vitia tanquam valetudines et quasi membrorum animae atque sensuum, per seipsum interius in conscientia et intellectu Dominus sanat et corrigit. (1395A)Doctrina vero vel imbuendi per sacramenta, vel catechizandi per sermonem sonantem atque lectionem, ubi color quidam verus intelligitur atque sincerus, quia in promptu est et foris eminentissimus: non enim in occultis cogitationibus, sed in manifestis operationibus haec aguntur, Ecclesiae proprie contributa est. Itaque et Paulus, voce Domini audita, Quid me persequeris? ego sum Jesus, quem tu persequeris (Act. IX): ad Ananiam tamen missus est, ut illo sacerdotio quod in Ecclesia constitutum est, sacramentum fidei doctrinae perciperet, et verus ejus approbaretur color; non quia non potest per seipsum Dominus omnia facere (nam quis alius haec facit etiam in Ecclesia?), sed ut ipsa societas congregatorum fidelium approbando invicem, atque communicando (1395B)verae fidei doctrinam in omnibus quae dicuntur verbis, vel signantur sacramentis, tanquam unam speciem veri coloris obducat. Ad hoc pertinet etiam quod idem dicit apostolus: Deinde post annos quatuordecim ascendi Hierosolymam cum Barnaba, assumpto etiam Tito. Ascendi autem secundum revelationem, et exposui Evangelium quod praedico in gentibus, scorsum autem his qui videntur, ne forte in vacuum curro aut cucurri (Gal. II). Et paulo post: Cum cognovissent, inquit, gratiam quae data est mihi, Petrus, Jacobus et Joannes qui videbantur columnae esse, dexteras dederunt mihi et Barnabae societatis (Ibid.). Ipsa enim collatio unam doctrinae speciem exclusa omni varietate monstrabat, quod salubriter etiam Corinthios monet, dicens: Obsecro autem vos, (1395C)fratres, per nomen Domini nostri Jesu Christi, ut idipsum dicatis omnes (I Cor. I). Cornelius etiam cum et eleemosynae ejus acceptae, et preces ejus auditae illi ab angelo nuntiarentur, propter doctrinae sacramentorumque unitatem ad Petrum jubetur mittere (Act. X), tanquam illi et suis diceretur: Ite, ostendite vos sacerdotibus. Nam et cum irent, mundati sunt. Jam enim ad eos venerat Petrus, sed tamen ipsi nondum accepto baptismatis sacramento, nondum spiritualiter ad sacerdotes pervenerant, et tamen infusione Spiritus sancti, et admiratione linguarum, eorum mundatio declarata est. Quae cum ita se habeant, jam facile est etiam illud videre fieri posse, ut quisque in Ecclesiae societate doctrinam integram veramque assequatur, et omnia secundum catholicae (1395D)fidei regulam disserat, distinguat a Creatore creaturam, eoque manifestetur varietate mendaciorum tanquam lepra caruisse, et tamen ingratus sit Deo et Domino mundatori suo, qui elatus superbia gratiarum agendarum pia humilitate non sternitur, similisque efficitur eis de quibus Apostolus dicit: Qui cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt (Rom. I). Quod enim dicit eos Deum cognovisse, ostendit quidem a lepra fuisse mundatos, sed tamen statim accusat ingratos. Ideoque tales in novenario numero tanquam imperfecti manebunt. Unum enim si addatur ad novem, quaedam effigies unitatis impletur, quo fit tanta complexio, ut ultra non progrediatur numerus, nisi (1396A)rursus ad unum redeatur, et haec per infinitatem, numeri regula custodiatur. Novem itaque indigent uno ut quadam unitatis forma coagulentur et decem sint. Unum autem non eis indiget ut custodiat unitatem. Quamobrem ut illi novem qui gratias non egerunt, reprobi effecti, a consortio unitatis exclusi sunt, ita ille unus qui gratias egit, unicae Ecclesiae significatione approbatus atque laudatus est. Et quia illi erant Judaei, amisisse superbia declarati sunt regnum coelorum, ubi maxime unitas custoditur. Iste vero Samaritanus, quod interpretatur custos, illi a quo accepit tribuens quod accepit, et quodammodo cantans illud de Psalmo: Fortitudinem meam ad te custodiam (Psal. LVIII), per gratiarum actionem regi subjectus, unitatem regi humili devotione servat. (1396B)Tu autem.
HOMILIA CLXXVI. IN DOMINICA XV POST PENTECOSTEN.(Ex Herico monacho Antissiodorensi.) In illo tempore dum iret Jesus in Hierusalem, transibat per mediam Samariam, etc. (Luc. XVII).
Itinera Domini et Salvatoris nostri, tum miraculis, tum etiam mysteriis plena semper fuisse, sanctorum evangelistarum evidentissima declarat assertio. Neque enim locali tantum ambulatione explebatur necessitudo, verum etiam per hoc saluti aliquid providebatur humanae. Ambulabat enim de loco transiens ad locum, ut omnibus subveniret, omnibus adesset, occurreret singulis, concurreret universis, hos miraculis, illos praedicationibus ad fidem cogeret. (1396C)Qui et idcirco cum divinitate impleret omnia, humanitate loco voluit circumscribi, ut assumendo quod eramus, suae nos divinitatis participes esse donaret. Verum non satis est si hoc iter Domini solummodo carnaliter accipimus, et non etiam si forte aliquid mysterii lateat, investigaverimus. Iter ergo Domini, transitus est de terris ad coelum. Ibat enim, quia mox impleta passione, transito mundo festinato ad Patrem repedabat. Ibat, quia de mortalitate ad immortalitatem, de poena ad gloriam, de contemptu ad regnum festinabat. Dum ergo iret in Hierusalem, transibat per mediam Samariam. Memor Dominus salutis humanae ob quam restaurandam coelitus advenerat, instante jam suae passionis articulo, ibat in Hierusalem civitatem, non reformidans gentem (1396D)quamlibet atrocem, quamlibet sui effusionem sanguinis anxie sitientem. In Hierusalem erat templum Domini, ibi sacerdotium Judaeorum, ibi erat cultus sacrae religionis, ibi etiam ter in anno apparebat omne masculinum Judaeorum secundum praeceptum legale, et ideo Dominus saepe adibat illam civitatem, cupiens ibi plurimis annuntiare verba salutis, et sua ostendere miracula. Ut ergo nec iter illius a miraculorum praeconiis alienum atque immune videretur, Transeunte illo per mediam Samariam et Galileam, et ingrediente quoddam castellum, occurrerunt ei decem viri leprosi, ita ut erant legis decreto a communi domorum vel urbium cohabitatione discreti. Samaria namque civitas vel regio sua erat, in qua olim regnum (1397A)decem viguerat tribuum, antequam a cultura Dei deficientes, captivitatem Assyriorum experirentur. Illis ergo a solo proprio in exsilium ductis, terras eorum missae gentes ab Assyriis incolebant. Galilaea vero maxima pars erat Judaici regni, in qua et Nazareth fuit (si dici fas est) patria Domini. Pergens ergo Dominus in Hierusalem, ad passionem, quae e vestigio implenda erat, properans, has quoque provincias transitu visitabat, et miraculorum insignibus illustrabat. Et dum ingrederetur quoddam castellum. Pulchre sanctus evangelista castelli hujus vocabulum nominatim exprimere noluit, ut ostenderet hos qui Domino occurrere leprosos nullam cum hominibus habere societatem, nusquam certum consistendi locum. Legis enim decreto sequestrati fuerant (1397B)a consortio communis habitationis. Notandum autem quia non legimus occurrisse Domino istos leprosos in vico aut in castello vel civitate, sed potius in itinere, quia lex praecipiebat ut quisquis leprosus esset, per ministerium sacerdotis ab omni plebe separaretur: et ideo a communi consortio segregati, non occurrerunt Domino in vico aut in castello, sed potius in itinere. Ingrediente Domino castellum, occurrerunt, quia e vicino sanandi erant. Unde et auspicato Dominum praeceptorem inclamant, a quo cum salute corporis vitae aeternae praecepta suscipiebant. Sed Dominus ut doceret divinae legi semper esse parendum, legis a se constitutae mandatum exsecutus, eos ad sacerdotes direxit, dicens: Ite, ostendite vos sacerdotibus. Praecipiebat enim lex (Lev. (1397C)XIII) ut si quis leprae maculam incurrisset, ad sacerdotem duceretur, ut ejus judicio mundus vel immundus judicaretur. Provida ergo dispensatione Dominus leprosos ad sacerdotes mittebat, multas ob causas. Primo quidem, ut eis aditum calumniandi obstrueret, illis magis parcens qui eorum garrula obloquia curabant. Secundo, ut videntes a Domino leprosos mundatos, quos ipsi per sacerdotium et legem curare nequiverant, aut crederent et salvarentur, aut si non crederent, inexcusabiles de ejus adventu redderentur. Tertio, ut per hoc sanctae Ecclesiae sacerdotium altius commendaret. Si enim illud sacerdotium, quod in typo et figura agebatur, adeo venerabile suo tempore exstitit, ut ab ipso Domino honoraretur, multo magis hoc quod nunc jam (1397D)non in figura, sed in veritate administratur, reverendum et omni sit honore colendum. Aliter: Quos ut vidit, dixit: Ite, ostendite vos sacerdotibus. Inter omnes quos Dominus a diversis infirmitatibus multipliciter curasse narratur, neminem illorum quibus curam impendit, praeter leprosos ad sacerdotes mittere voluit. Cujus rei quidem ad litteram facilis est intellectus, quia patet illum ideo hoc egisse, ne calumniantibus sibi adversariis adversum se jacula videretur ministrare, dum quererentur illum sacerdotibus suis debitum honorem ac reverentiam non deferre, praesertim cum leprosorum curatio specialiter a sacerdotibus esset discernenda. Si vero spiritualis in hoc facto intelligentia requiratur, constat (1398A)quod illud sacerdotium Judaeorum typus erat sacerdotii regalis et Christiani, quod nunc per Dei gratiam in Ecclesia manet, quo etiam emundantur et consecrantur omnes ad veri sacerdotis membra pertinentes. Et factum est, dum irent, mundati sunt. Velocem obedientiam apte festina sanitas est subsecuta. Et magna gestum providentia, ut antequam ad sacerdotes venirent, mundarentur, ne si in eorum praesentia mundari eos contigisset, arbitrarentur se fortassis eorum ministerio, et non virtute mittentis fuisse curatos. Sed haec quae ad litteram cursim exsequimur, plena sacramentorum esse, ipse rerum ordo manifestat. Miracula enim Domini hoc sibi specialiter privilegium vindicant, ut juxta historiam veraciter facta credantur, et spiritualiter excussa, (1398B)interius reconditam mysteriorum aperiant suavitatem. Quod quando agunt, quid aliud quam obstrusis favorum intimis mella producimus? Leprosi ergo isti haereticos non incongrue designare possunt. Lepra namque ejusmodi est naturae, ut cutem quam infecerit, diversis coloribus respergat. Sic et haeretici, ut verum se dicere mentiantur, vera falsis permiscent, et quasi unius coloris dogma mendaciorum superducta varietate intertingunt, quia si semper vera prosequerentur, haeretici non essent; si autem semper falsa dicerent, nullus eis nisi dementissimus crederet. Permiscent ergo, ut dictum est, vera falsis, ut dum veritas superducta recipitur, latens intrinsecus falsitatis morbus irrepat, more eorum qui venena propinantes, ora calicis melle liniunt, ut dum mellis (1398C)dulcedo intenditur, virtus poculi avidius insumatur. Aliter: Sed quia lepra in una eademque cute diversis permixta coloribus foedum hominem reddit, non incongrue juxta significationem spiritualem leprosorum nomine signantur haeretici, qui unitatem fidei non habentes, diversis inficiuntur erroribus. Sciendum vero est nullam prorsus esse falsam doctrinam quae non aliqua sit veritate permixta; ne si aut aperte mendax fuerit, non recipiatur, aut si ex toto vera, haeretica non sit. Quemadmodum autem vulnera unius corporis in cute apparentia, diversis coloribus carnem obducunt, ita in uniuscujusque haeretici doctrina falsa veris resperguntur, ut sub obtentu veritatis falsitas inimica praevaleat. Nam et qui venena porrigunt, prius melle calicis ora liniunt, (1398D)ut per gustum dulcedinis perveniatur ad poculum mortis. Hujuscemodi autem pestes, auctoritate principum Ecclesiae ita sunt propellendae, ut auctores earum a totius Christianitatis societate dejecti, magnis Dominum Jesum vocibus pro salute recipienda necessario interpellare cogantur. Et attendendum quod sanctus evangelista ipsum quoque numerum signanter expresserit, cum quot fuerint, indicare curavit. Ait enim, occurrerunt ei decem viri leprosi. Pulchra quidem quantitate commendabiles, sed obscena cute deformes. Ergo haeretici intra denariam quodammodo perfectionem sese jactant comprehensos, dum divinorum quae decalogo accipiunt, mandatorum impletores se esse confirmant, et Christianae (1399A)fidei professores se asseverant. Delectat numerus, sed offendit sinistri dogmatis insinceritas. Hoc est quod Apostolus de talibus ait: Habentes quidem speciem sanctitatis, virtutem autem ejus abnegantes (II Tim. III). Hi tales a cohabitatione civitatis Dei, hoc est, a communione universalis Ecclesiae projiciendi sunt, ut saltem damnati, et ab omnium consortio sequestrati, tandem longo suae eliminationis taedio fatigati, Christum magnis vocibus inclamare et eum veritatis praeceptorem fateri cogantur. Hoc enim est quod evangelista ait: Steterunt a longe et levaverunt vocem, dicentes: Jesu praeceptor, miserere nostri. Ideo a longe steterunt, nec Domino appropinquaverunt, quia, ut jam dictum est, a communi consortio separati erant. Et a longe stantes leprosi (1399B)vocem ad Dominum extollunt, ne tumultuantis turbae strepitu possent aliquatenus impediri. Merito praeceptorem jam sanandi vocant, in cujus fide et doctrina se errasse considerant. Sed et in parte spiritualis intelligentiae quam congrue Jesum praeceptorem haeretici vocant, in cujus verbis se recolunt deliquisse, dumque ad ejus magisterii regulam studiose recurrere festinant, mox merentur optatae salutis beneficia invenire. Quos ut vidit, dixit: Ite, ostendite vos sacerdotibus. Et factum est, dum irent, mundati sunt. Lepra quatuor habet differentias significationum. Designat enim infidelitatem paganorum, perfidiam Judaeorum, errorem haereticorum et maculas gravium peccatorum. Ab hac tam multiplici lepra quicunque expiari desiderat, necesse est Ecclesiam adeat, sacerdotes (1399C)requirat, ut per eorum ministerium exuatur maculis peccatorum, sine quibus constat neminem ab hujuscemodi valetudine posse curari. Quod autem ad sacerdotes leprosi missi sunt, significat quia conversi haeretici, sacerdotibus vel ministris sanctae Ecclesiae sese offerre debent, et pravi dogmatis errorem quasi morbidae cutis varietatem ad examinandum pandere, sicque ab eis fidei catholicae regulis instructi, pristinae munditiae et pulchritudini restituantur. Quamvis enim Dominus, qui summus pontifex verusque magister est, interna sui eruditione quod tenendum sit valeat inspirare, magna tamen dispensatione vult doctoribus obsequi, ut per hoc qui docendi sunt profunda humilitate solidentur, humiliati vero ad capienda fidei sacramenta potiores efficiantur. Si (1399D)etenim beatus Paulus, qui divinis coelitus revelationibus fuerat instructus, quique se dicit Evangelium non ab homine neque per hominem accepisse, sed per revelationem Jesu Christi, tum missus est ad Ananiam, ut ab eo fidei veritatem acciperet, et reliqua quae ordo ecclesiasticus exposcit impleret (Gal. II; Act. IX). Quid vero sibi vult quod antequam ad sacerdotes venissent, mundati sunt? Forte illud praesignat quod multi fide fervente, dum pro recuperanda animarum salute doctores sanctos expeterent, tanta praevenientis Dei gratia sunt donati, ut antequam per baptismi lavacrum animae lepram deponerent, Spiritus sancti illapsu ab originalibus peccatis emundari promeruerint. Hoc in Cornelio eisque qui (1400A)cum eo erant impletum est, de quibus legitur: Quia, disputante diu Petro, cecidit Spiritus sanctus super eos qui audiebant verbum. Et beatus Petrus: Quis, inquit, aquam prohibere potest, ut non baptizentur hi qui Spiritum sanctum acceperunt, credentes sicut et nos? Multiplex enim Dei misericordia hanc praelatis Ecclesiae sacerdotibus potestatem contulit, ut et confitentibus poenitentiae sanctionem darent, et eadem salubri satisfactione purgatos, ad januam reconciliationis etiam admitterent, sic divinae voluntatis praesidiis ordinatis, ut indulgentia Dei nisi supplicationibus sacerdotum nequeat obtineri. Unus autem ex illis ut vidit quia mundatus est, regressus est cum magna voce magnificans Deum. Magni meriti ingentisque fidei istum unum fuisse, ex hoc vel maxime conjici (1400B)datur quod, caeteris ingratis remanentibus, ipse solus mundatori suo gratias acturus rediit, sacerdotum ad quos missus fuerat conspectibus sese ostendere parvipendens, et vero sacerdoti Christo, qui est sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, quique pontifex pontificum, et sacerdos est sacerdotum, sua ora studuit praesentare. Unus iste qui, caeteris ingrate abeuntibus, solus rediit, Salvatori gratias agens, unius Ecclesiae devotam Deo humilitatem significat, qui vero Deo quotidie grates exsolvit, quia repressis praesumptionis suae cogitationibus infirmitatem suam humiliter aspicit, de bonis quae agit nihil sibi tribuit, sed omnia a divina clementia procedere confitetur. Pulchre autem dicitur quia regressus est cum magna voce. Cum magna voce rediit, quia magnam (1400C)erga se Dei misericordiam mente persensit. Recte magna voce Deum magnificans reversus est, cujus omnipotentiam in tam subita sui restauratione expertus est. Quo in facto membrum se praecipuum sanctae Ecclesiae ostendit, qui quotidie Christum inter blasphemias haereticorum et Judaeorum voces collaudare, eique gratias agere non desistit. De quo adhuc recte subditur, Quia cecidit in faciem suam, gratias agens. Casus iste proprie electorum est. Reproborum autem retrorsum semper est cadere, juxta quod de Domini persecutoribus scriptum est, quia dicente Domino, Ego sum, abierunt et ceciderunt retrorsum (Joan. XVIII). Et de sequacibus Antichristi, sub figura Dan Jacob dicit: Fiat Dan coluber in via, cerastes in semita, mordens ungulas equi, et cadat ascensor ejus retro (1400D)(Gen. XLIX). Qui enim retro cadit, ibi cadit ubi quid doli lateat nescit. Qui vero in faciem cadit, ibi utique cadit ubi cuncta quae fuerint aspicit. Reprobi enim retro cadunt, quia dum mala praeterita modo ante mentis oculos ducere negligunt, postmodum retro, hoc est, ad supplicia aeterna quae praevidere noluerunt, infeliciter devolvuntur. In faciem vero cadere, est de his quae per ignorantiam seu per negligentiam commissa sunt, erubescere. Taliter namque in faciem cadentibus, Paulus apostolus loquitur: Quem ergo fructum habuistis tunc, in quibus nunc erubescitis (Rom. VI)? Quod vero sanctus evangelista de suo tam studiose interposuit, dicens: Et hic erat Samaritanus, non ex superfluo aut otiose additum reperimus, (1401A)si hominis mysterium consideremus. Samaritanus enim interpretatur custos. Quo nomine aptissime declaratur is qui perceptae dona sospitatis, humilis et gratus maluit custodire, quam tumens et ingratus amittere. Ideoque veri illius Samaritani qui saucii vulnera curavit, cognomine beatificari meruit. Et hic erat Samaritanus, id est alienigena. Saepe legimus in Evangelio, quia gentiles venientes ad Dominum ut eum audirent et sanarentur ab eo, sanitate percepta, gratias Deo referre studuerunt. Judaei vero jugiter ejus miracula videntes, et ab eo mundationem percipientes, semper ingrati perstiterunt. Spiritualiter Samaritanus, qui interpretatur custos, significat universitatem populi gentilis per fidem ad Deum conversi, qui custodiam habet ad humilitatem conservandam. (1401B)Dum enim gentilis populus ad Deum conversus, omne bonum quod habet, ei tribuit a quo accepit, profecto beneficia divinitus sibi collata vigilanter custodit, decantans cum Psalmista: Fortitudinem meam ad te custodiam, quia tu Deus susceptor meus es (Psal. LVIII). Respondens autem Jesus dixit: Nonne decem mundati sunt, et novem ubi sunt? Merito Salvator eos qui ingrati perstiterunt, quasi ignotos requirit cum dicit, novem ubi sunt? Sicut enim eos quos eligit, scire comprobatur, ita eos quos reprobat, non incongrue nescire dicitur. Unde et quibusdam in fine dicturus est: Nescio vos unde sitis; discedite a me, omnes operarii iniquitatis (Luc. XIII), non quo Deum aliquid lateat, sed quia impiorum vias, quorum figuram isti praetendunt leprosi, quasi (1401C)ignotas reprobat. Sic et mentiri nescire vir verax dicitur qui loqui mendacium dedignatur, non quo si mentiri velit nesciat, sed quia falsa loqui veritatis amore contemnat. Loquens ergo Dominus dicit: Nonne decem mundati sunt, et novem ubi sunt? Novenarius numerus, si unum in augmentum sui percipiat, quamdam formam unitatis explet, et in denarium surgit. Quo numero, id est denario, tanta fit complexio, ut ultra illum alius numerus non excrescat, nisi hic idem denarius repetatur a capite, hoc est, ab unitate. Unum ergo ad unitatem suam custodiendam non indiget novem, novem vero indigent uno, ut quaedam effigies unitatis compleatur, id est denarius. Similiter et illi qui intra unitatem sanctae (1401D)Ecclesiae sunt collocati, qui designantur per unum, non indigent auxilio eorum qui extra sunt positi per infidelitatem. Illi vero qui foris sunt, indigent adjutorio electorum, ut per eorum ministerium ac intercessionem mereantur sanctae Ecclesiae incorporari, quoniam aliter salvari non possunt. Adhuc quoque de illis qui ingrati remanserant, subditur: Non est inventus qui rediret, et daret gloriam Deo, nisi hic alienigena. Supra decem mundatos asseruit, nunc autem neminem dicit inventum qui rediret et daret gloriam Deo, nisi illum alienigenam. Juxta litteram facile est hominem videri corpore sanatum, et tamen persistere ingratum. Spiritualiter autem mirum est cur istos dicat esse sanatos, qui gratia Dei de infidelitate ad fidem convertuntur, et tamen permanere (1402A)ingratos. Si enim perfecte mundus est aliquis per fidem et baptismum, quomodo est Deo ingratus cujus misericordia ab infidelitate adductus est ad fidem? Et si ingratus, quomodo mundus? Sed sciendum quia sunt quidam in congregatione fidelium qui mundantur quidem per fidem et baptismum, ingrati vero persistunt per bonam operationem. De quibus dicit apostolus Paulus: Qui cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt (Rom. I). Cum enim dicit eos Dominum novisse, ostendit mundatos esse a lepra infidelitatis per baptismum; cum vero addit, non glorificasse eos Dominum, nec illi gratias egisse, accusantur ingrati. Non est inventus qui rediret et daret gloriam Deo. Qua sententia et duritiam Judaeorum clam percutit, et gentium ad credendum (1402B)facilitatem collaudat. Pene enim in omnibus sancti Evangelii locis, et Judaeos ad fidem tardos, et gentiles ad fidem impigros, imo paratissimos fuisse invenimus. Hoc in illo beato centurione de quo dictum est: Non inveni tantam fidem in Israel (Matth. VIII). Hoc et in gentibus quae circa passionem Christum videre desiderabant, considerari apertissime potest: Ait ergo: Non est inventus qui rediret et daret gloriam Deo, nisi hic alienigena; tanquam diceret: Cives oderunt, alienigenae amplectuntur. Judaei persequuntur, gentes ambiunt et venerantur. Hi laborant ut post tot beneficia perimant, illi certant ut de perceptis gratias agentes, majoribus digni existant. Et ait illi Jesus: Surge, vade, quia fides tua te salvum fecit. Surge, videlicet a vitiis peccatorum, et vade ad operationem (1402C)virtutum. Jacentem et simpliciter se adorantem laudat Dominus, eumque ut surgat divini oris affatu animat, et quod perfecte credens, perfecte salvari meruit, approbat. Nihilominus et quid illi qui redire ut gratias agerent detrectarunt meruerint indicat, quia si istum fides sua salvavit, illos profecto infidelitas damnavit. Sed et illis qui jam de perpetratis peccatis erubescere coeperunt, surgendum primo, deinde indicitur ambulandum. Prius enim quasi surgimus, cum a peccatis resipiscimus, cum male insitae consuetudini resistimus, cum nobis ipsis quod tales fuimus displicemus. Ambulamus vero, cum in via mandatorum Dei boni operis gressum ponimus, cum virtutum studiis desuetum jam et quasi ignavum (1402D)animum exercemus. Spiritualiter quoque possumus intelligere quoniam si illos qui intra sanctam Ecclesiam consistunt, fides ipsorum salvos fecit, procul dubio eos qui extra manent infidelitas eorum damnat. Illud etiam in isto qui jacens ante pedes Domini surgere jubetur, innuitur, quia qui fidem rectam cum humilitatis observatione tenent, ac Creatori suo se humiliter subdunt, quorum figuram iste praetendit, qui mundatus ad gratias Deo agendas rediit, per divini verbi consolationem a peccatis resurgere, et ad opera virtutum exercendo jubentur accedere, donec, crescentibus quotidie virtutum incrementis, ad illam perfectionem sublimentur, in qua Deum deorum in Sion perpetuo contemplari mereantur. Tu autem.
HOMILIA CLXXVI ( bis ). IN DOMINICA XVI POST PENTECOSTEN. (1403A) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Nemo potest duobus dominis servire. Aut enim unum odio habebit, et alterum diliget: aut unum sustinebit, et alterum contemnet, etc. (Matth. VI).
Haec verba diligenter consideranda sunt. Nam qui sint duo domini, deinceps ostendit cum dicit: Non potestis Deo servire et mammonae. Mammon apud Hebraeos divitiae appellari dicuntur, congruit et Punicum nomen, nam lucrum Punice mammon dicitur. Sed qui servit mammonae, illi utique servit qui rebus istis terrenis merito suae perversitatis praepositus, magistratus hujus saeculi a Domino dicitur. Aut ergo (1403B)hunc odio habebit homo, et alterum diliget, id est, Deum; aut alterum patietur, et alterum contemnet. Patietur enim durum et perniciosum dominum quisquis servit mammonae: sua enim cupiditate implicacatur, subditur diabolo, et eum non diligit. Quis enim est qui diligit diabolum? Sed tamen patietur, sicut in aliqua domo majore, qui ancillae alienae conjunctus est, propter cupiditatem suam duram patitur servitutem, etiamsi non diligat eum cujus ancillam diligit. Alterum autem contemnet dixit, non odio habebit. Nullius enim vere conscientia Deum potest odisse, contemnit autem, id est non timet, cum quasi de ejus bonitate securus est. Ab hac negligentia et perniciosa securitate revocat Spiritus sanctus, cum per prophetam dicit: Fili, ne adjicias peccatum super (1403C)peccatum, et ne dicas: Miseratio Dei magna est (Eccli. V), ignorans quia patientia Dei ad poenitentiam te adducit. Cujus enim tanta misericordia credi potest, quam ejus qui omnia donat peccata conversis, et oleastrum facit participem pinguedinis? Et cujus tanta severitas, quam ejus qui naturalibus ramis non pepercit, sed propter infidelitatem fregit illos? Sed si quis vult diligere Deum et cavere ne offendat, non se arbitretur duobus dominis servire, et intentionem cordis sui rectam ab omni duplicitate explicet. Ita enim sentiet de Domino in bonitate, et in simplicitate cordis quaeret illum. Ideo (inquit) dico vobis, non habete sollicitudinem in anima vestra quid edatis, neque corpori quid induatis, ne forte quamvis jam superflua non quaerantur, propter ipsa necessaria (1403D)cor duplicetur, et ad ista conquirenda nostra detorqueatur intentio, cum quasi misericorditer aliquid operamur, id est, ut cum consulere alicui videri volumus, nostrum emolumentum ibi potius quam illius utilitatem attendamus, et ideo nobis non videamur peccare, quia non superflua, sed necessaria sunt quae consequi volumus. Dominus autem admonet, ut meminerimus multo amplius nobis Deum dedisse, quod nos fecit et composuit ex anima et corpore, quam est alimentum atque tegumentum, quorum curam nobis duplicare cor non vult. Nonne anima (inquit) plus est quam esca? Ut intelligas eum qui dedit animam, multo facilius escam esse daturum, et corpus quam vestimentum, id est, plus, ut similiter intelligas eum (1404A)qui corpus dedit, multo facilius daturum esse vestimentum. Quo loco quaeri solet utrum ad animam cibus iste pertineat, cum anima incorporea sit, iste autem cibus corporeus. Sed animam hoc loco pro ista vita positam noverimus, cujus retinaculum est alimentum istud corporeum. Secundum hanc significationem dictum est etiam illud: Qui amat animam suam, perdet illam (Joan. XII). Quod nisi de hac vita acceperimus, quam oportet pro regno Dei perdere, quod potuisse martyres claruit, contrarium hoc praeceptum erit illi sententiae, qua dictum est: Quid prodest homini si totum mundum lucretur, animae autem suae detrimentum faciat (Marc. XVI)? Respicite (inquit) volatilia coeli, quoniam non serunt, neque metunt, neque congregant in horrea sua, et Pater vester coelestis pascit ea. Nonne (1404B)vos pluris estis illis? id est, carius vos valetis, quia utique rationale animal, sicuti est homo, sublimius ordinatum est in rerum natura, quam irrationabilia, sicuti sunt aves. Quis autem vestrum, inquit, curans potest adjicere ad staturam suam cubitum unum? Et de vestimento quid solliciti estis? id est, cujus potestate atque dominatu factum est, ut ad hanc staturam corpus vestrum perduceretur, ejus providentia etiam vestiri potest. Non autem vestra cura factum esse, ut ad hanc staturam veniret corpus vestrum, ex hoc intelligi potest, quod si curetis et adjicere velitis unum cubitum huic staturae non potestis. Illi ergo etiam tegendi corporis curam relinquite, cujus videtis cura factum esse, ut tantae staturae corpus habeatis. Dandum etiam erat documentum propter vestimentum, (1404C)sicut datum est propter alimentum. Itaque sequitur et dicit: Considerate lilia agri quomodo crescunt: non laborant, neque nent. Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua sic vestitus est sicut unum ex istis. Si autem fenum agri, quod hodie est, et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, quanto magis vos modicae fidei? Sed illa documenta non sic allegorice discutienda sunt, ut quaeramus quid significent aves coeli aut lilia agri. Posita sunt enim, ut de rebus minoribus majora persuaderentur, sicut est illud de judice qui nec Deum timebat, nec hominem reverebatur, et tamen saepe interpellante vidua accessit ut ejus causam consideraret, non propter pietatem aut humanitatem, sed ne taedium pateretur (Luc. XVIII). Non enim ullo modo ille injustus (1404D)judex personam Dei allegorice sustinet, sed tantum quantum Deus, qui bonus et justus est, curet deprecantes se, hinc conjici Deus voluit, quod nec injustus homo eos qui illum assiduis precibus tundunt, vel propter taedium devitandum potest contemnere. Nolite ergo, inquit, solliciti esse, dicentes: Quid edemus, aut quid bibemus, aut quo vestiemur? Haec enim omnia gentes inquirunt. Scit enim Pater vester quia horum omnium indigetis. Quaerite primum regnum Dei et justitiam ejus, et haec omnia apponentur vobis. Hic manifestissime ostendit, non haec esse appetenda tanquam talia nostra bona, ut propter ipsa debeamus benefacere si quid faciamus, sed tamen esse necessaria. Quid enim intersit inter bonum quod appetendum (1405A)est, et necessarium quod sumendum est, hac sententia declaravit cum ait: Quaerite primum regnum Dei et justitiam ejus, et haec omnia apponentur vobis. Regnum ergo et justitia Dei, bonum nostrum est, et hoc appetendum, et ibi finis constituendus, propter quod omnia faciamus quaecunque facimus. Sed quia in hac vita militamus, ut ad illud regnum pervenire possimus, quae vita sine his necessariis agi non potest, apponentur haec vobis, inquit, sed vos regnum Dei et justitiam primum quaerite. Cum enim dixit illud primum, significavit quia hoc posterius quaerendum est, non tempore, sed dignitate. Illud tanquam bonum nostrum, hoc tanquam necessarium nostrum, necesarium autem propter illud bonum. Neque enim, verbi gratia, ideo (1405B)debemus evangelizare ut manducemus, sed ideo manducare ut evangelizemus. Nam si propterea evangelizemus ut manducemus, vilius habemus evangelium quam cibum: et erit jam bonum nostrum in manducando, necessarium autem in evangelizando. Quod etiam Apostolus prohibet, cum dicit licere sibi quidem et permissum esse a Domino, ut qui Evangelium annuntiant, de Evangelio et vivant (I Cor. IX), id est, de Evangelio habeant ea quae huic vitae sunt necessaria, sed tamen se non esse abusum hac potestate. Erant enim multi qui occasionem habere cupiebant acquirendi ac vivendi secundum Evangelium, quibus eam volens Apostolus amputare, manibus suis victum suum toleravit. De his enim alio loco dicit, ut amputem occasionem, quanquam etiam (1405C)sicut caeteri apostoli, permissu Domini de evangelio viveret, et non in victu finem constitueret evangelizandi (II Cor. XI), sed magis ipsius victus sui finem in Evangelio collocaret, id est, ut superius dixi, non ideo evangelizaret ut perveniret ad cibum, et si qua sunt talia necessaria, sed ideo ista sumeret, ut illud impleret, ne non volens, sed necessitate evangelizaret. Hoc enim idem probat cum dicit: Nescitis quoniam qui in templo operantur, quae de templo sunt, edunt: et qui altario deserviunt, altario comparticipantur? Sic et Dominus ordinavit his qui Evangelium annuntiant, de Evangelio vivere: ego autem nullo horum usus sum (I Cor. IX). Hinc ostendit permissum esse, non jussum, alioquin contra praeceptum Domini (1405D)fecisse tenetur. Deinde sequitur et dicit: Non autem scripsi haec, ut ita fiant in me. Bonum est mihi magis mori, quam ut gloriam meam quisquam inanem faciat (Ibid.). Hoc dixit, quia jam statuerat propter quosdam occasionem quaerentes, manibus suis victum transigere. Si enim evangelizavero, inquit, non est mihi gloria, id est, si evangelizavero ut ita faciant in me, id est, si propterea evangelizavero ut ad illa perveniam, et finem Evangelii in cibo et potu et vestitu collocavero. Sed quare non est ei gloria? Necessitas enim mihi, inquit, incumbit, id est, ut ideo evangelizem, quia unde vivam non habeo, aut ut acquiram temporalem fructum de praedicatione aeternorum. Sic enim jam necessitas erit in Evangelio, non voluntas. Vae enim mihi erit, inquit, si non (1406A)evangelizavero. Sed quomodo debet evangelizare? Scilicet ut in ipso Evangelio et in regno Dei ponat mercedem. Ita enim potest non coactus evangelizare, sed volens. Si enim volens, inquit, hoc facio, mercedem habeo; si autem invitus, dispensatio mihi credita est: id est, si coactus inopia earum rerum quae temporali vitae sunt necessariae, praedico Evangelium, alii per me habebunt mercedem Evangelii, qui Evangelium ipsum me praedicante diligunt, ego autem non habeo, quia non ipsum Evangelium diligo, sed ejus pretium in illis temporalibus constitutum, quod nefas est fieri, ut non tanquam filius ministret quisquam Evangelium, sed tanquam servus, cui dispensatio credita est, ut tanquam alienum eroget, nihil inde ipse capiat praeter cibaria, quae non de participatione (1406B)regni, sed ad sustentaculum miserae servitutis dantur extrinsecus. Quanquam et alio loco dispensatorem se dicat (I Cor. IV). Potest enim et servus in filiorum numerum adoptatus, eam rem in qua cohaeredis sortem meruit, fideliter dispensare participibus suis. Sed nunc ubi ait, Si autem invitus, dispensatio mihi credita est, talem dispensatorem intelligi voluit, qui alienum dispensat, unde ipse nihil accipiat. Ergo quaecunque res propter aliud aliquid quaeritur, sine dubio inferior est quam id propter quod quaeritur; et ideo illud primum est, propter quod istam rem quaeris, non ista res quam propter illud quaeris. Quapropter si Evangelium et regnum Dei propter cibum quaerimus, priorem facimus cibum, et posterius regnum Dei, ita ut si non sit cibus, non (1406C)quaeramus regnum Dei. Hoc est ergo primum quaerere cibum, et deinde regnum Dei, id est, hoc priori loco ponere, illud posteriori. Si autem ideo quaerimus cibum, ut habeamus regnum Dei, faciamus quod dictum est: Quaerite primum regnum Dei, et justitiam ejus, et haec omnia apponentur vobis. Quaerentibus enim primum regnum et justitiam Dei, id est, hoc praeponentibus caeteris rebus, ut propter hoc caetera quaeramus, non debet subesse sollicitudo ne illa desint quae huic vitae propter regnum Dei sunt necessaria. Dixit enim superius: Scit enim Pater vester quia horum omnium indigetis. Et ideo cum dixisset: Quaerite primum regnum Dei, et justitiam ejus, non dixit: deinde ergo ista quaerite, quamvis sunt necessaria, (1406D)sed ait: Haec omnia apponentur vobis, id est, consequentur, si illa quaeratis, sine ullo vestro impedimento. Et cum ista quaeritis, illinc avertamini, aut ne duos fines constituatis, ut et regnum Dei propter se appetatis, et ista necessaria, sed haec potius propter illud vobis non deerunt, quia non potestis duobus dominis servire. Duobus autem dominis servire conatur, qui et regnum Dei pro magno bono appetit, et haec temporalia. Non potest autem simplicem habere oculum, et uni Domino Deo servire, nisi quaecunque caetera si sunt necessaria, unum propter hoc assumat, id est, propter regnum Dei. Sicut autem militantes accipiunt annonam et stipendium, sic omnes evangelizantes accipiunt victum et tegumentum. Sed sicut non omnes propter salutem reipublicae militant, (1407A)sed propter illa quae accipiunt, sic non omnes propter salutem Ecclesiae ministrant Deo, sed propter haec temporalia, quae tanquam annonam et stipendia consequuntur, aut et propter hoc, et propter illud. Sed supra jam dictum est, non potestis duobus dominis servire. Ergo simplici corde tantummodo propter regnum Dei debemus operari bonum ad omnes, non autem in hac operatione vel solam, vel cum regno Dei mercedem temporalium cogitare. Quorum omnium temporalium nomine, crastinum posuit, dicens: Nolite ergo solliciti esse de crastino. Non enim dicitur crastinus dies, nisi in tempore, ubi praeterito succedit futurum. Ergo cum aliquid boni operamur, non temporalia, sed aeterna cogitemus. Tunc erit (1407B)illud bonum et perfectum opus. Tu autem.
HOMILIA CLXXVII. IN EADEM DOMINICA.(Ex Herico monacho Antissiodorensi.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Nemo potest duobus dominis servire, etc. (Matth. VI).
Dominus ad hoc homo factus est, ut nos de potestate tenebrarum eriperet, atque regnum Deo Patri nos faceret. Ait enim ipse in quodam Evangelii loco parabolice loquens, quod homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum (Luc. XIX). Quibus verbis nullum alium quam seipsum intelligi voluit, qui ad hoc de coelestibus in hanc aerumnarum ac mortis regionem venire dignatus est, ut imperium diaboli quod foedere quodam peccati, (1407C)mortisque aeternae pacto persuaserat, dissiparet, et regnum suum justitiae ac mansuetudinis legibus exaltaret. Cum ergo jam multi a regno diaboli deficerent, et edictis coelestibus parentes, signa fidei prompta devotione subirent, hac oratione eos rex ille victoriosissimus alloquitur: Nemo potest duobus dominis servire. Ac si aliis verbis ad spiritualis militiae disciplinam exhortans dicat: Si perfecte mei imperii jus eligitis, oportet ut per omnia prioris domini servitium abnuatis. Neque enim simul utrisque obtemperari potest, cum contraria sibi sint quae ego et quae ille praecipimus. Ego denique quae sanctitatis et quae honestatis sunt jubeo impleri, ille turpia omnia atque honestati repugnantia praecipit exerceri. Ego virtutum arma meum militem pro mansuetudine, humilitateque (1407D)servanda alacriter excipere, ille cogit suos pro superbia mortem insontibus irrogare. Quomodo ergo potest ambobus par exhiberi famulatus, quorum dispar est dominatus? Haec verba Redemptoris nostri ad curas istius saeculi evitandas nos instruunt, et ut contemnere temporalia, et coelestia studeamus semper appetere, exhortantur. Nemo, inquit, potest duobus dominis servire. Quae sententia juxta litteram apertissime etiam non exposita claret, quia nemo scilicet duobus dominis carnalibus ita potest servire, ut ambobus aequaliter placeat, utrisque aequaliter obsequatur. Unde sequitur: Aut enim unum odio habebit, et alterum diliget, aut unum sustinebit, et alterum contemnet. Spirituali vero intellectu qui sint isti duo (1408A)domini subsequenter ostendit, cum subdit: Non potestis Deo servire et mammonae, id est Christo et diabolo. Quae enim participatio Christo et diabolo? aut quae lucis ad tenebras? Adhuc vero de duobus dominis sequitur: Aut enim unum odio habebit, et alterum diliget: aut unum sustinebit, et atterum contemnet. Unum odio habebit, scilicet diabolum, qui odio habendus est, non per hoc quod substantia, sed per hoc quod malus est, oderit: et alterum diliget, id est Christum, qui velut mansuetus dominus solummodo ex affectu praecipit amari: Diliges, inquiens, Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota virtute tua (Matth. XXII). Aut unum sustinebit, id est, diabolum, tanquam durum et immitem dominum. Ipse enim durissimis imperiis (1408B)amatores saeculi quatit, et postquam semel hominem dominari potuerit, etiam nolentem invitumque ad male agendum compellit, nec sine gravissimis laboribus imperata peragunt. Frequenter enim exsilia, naufragia, et rei familiaris damna, ipsam postremo mortem horum gratia perferunt. De talibus Scriptura dicit: Ut male agerent, laboraverunt (Jer. IX). Hunc ergo talem dominum sustinent potius inviti, quam serviunt subditi: quia postquam semel ejus super se dominium sponte susceperint, nunquam de caetero suis viribus, nisi sola Dei validissima manu eripi possunt. Et alterum, inquit, contemnet, hoc est, Deum. Et notanda proprietas verborum Domini. Cum enim praemisisset, dicens: Aut unum odio habebit, et (1408C)alterum diliget, non est subsecutus e contra ut diceret: Aut unum diliget, id est, diabolum, et alterum odio habebit, id est Deum, quia nullius conscientia, quantumvis perversissima, ad hoc potest erumpere, ut dicat se Deum odio habere, aut diabolum diligere. Contemnet vero, id est, non timebit. Contemnitur enim Deus ab illis, qui peccantes de impunitate scelerum blandiuntur, putantes aut nescire sua scelera Deum, aut visa statim indulgere: qui nesciunt quod dissimulando eos divina bonitas ad poenitentiam provocet, dicente Apostolo: An nescis quia patientia Dei ad poenitentiam te adducit (Rom. II)? Tu autem secundum duritiam tuam, et cor impoenitens thesaurizas tibi iram in die irae et revelationis justi judicii Dei. Aliter: Convenienter autem addidit, aut unum sustinendum, hoc est, diabolum, aut alterum contemnendum, (1408D)videlicet Deum. Contemnit enim Deum, sed tamen non odit, quisquis praecepta illius contradicendo despicit. Sustinet vero diabolum, tanquam si quis durum et crudelem habeat dominum, sed tamen non diligit, quicunque per cupiditatem divitiarum illi se subdit, qui princeps hujus mundi habetur, dicente Domino: Venit princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam (Joan. XIV). Sed licet illum sustineat tanquam crudelem dominum, non tamen diligit. Verbi gratia, si quis in majori aliqua domo, ancillae cujuslibet hominis potentis copulatur, etiam si non diligat eum cujus ancillam diligit, propter vim tamen suae cupidinis duram sustinet servitutem, subjiciendo se illi cujus ancillam sibi conjunctam diligit: sic et homo (1409A)diligens divitias, servus diaboli est, qui caput et princeps est amatorum mundi. Divitias enim possidere, indifferens opus est. Nam nec diviti obsunt opes si eis bene utatur, nec pauperem egestas commendabiliorem facit, si inter sordes et inopiam peccata non caveat. Non potestis Deo servire et mammonae. Mammona apud Hebraeos vel Syrios, divitiae interpretantur Latine; Punice autem mammon lucrum dicitur, utrumque autem ad unum finem respicit. Et recte avaritiam specialiter posuit, ut ostenderet manifeste divitiarum servos, diaboli quoque servos existere. Nam et Apostolus avaritiam idolorum servitutem vocare non dubitavit, dicens: Et avaritiam, quae est idolorum servitus (Col. V). Quo loco solerter notandum, quia non dicitur, Non potestis Deo servire (1409B)et divitias possidere, sed Non potestis Deo servire et mammonae, id est divitiis. Multos enim sanctorum Patrum legimus temporaliter et divitias habuisse, et nihilominus Deo deservisse. Abraham namque ditissimus fuit, qui cum trecentis decem et octo vernaculis reges quinque bellica expeditione superavit, et Loth fratrem suum a captivitate exemit (Gen. XIV). Job quoque ille maximum exemplum patientiae, inter omnes orientales divitiis affluxisse, Scripturae testimonio declaratur (Job. I). Quid de sanctissimo David dicemus, cui et divitiarum copia, et imperii magnificentia suppeditabat, eique a subjectis per circuitum nationibus munera deferebantur? Sed isti quamvis habuerunt divitias, non servierunt divitiis, sed Deo, quia nequaquam spem suam divitiis commiserunt, (1409C)nec custodierunt eas ut servi, sed ingenue dispensaverunt ut domini, tenentes eas in usu, non in desiderio, et tanquam ex latere sibi datas utiliter disponentes. Hinc beatus David quando in solio regni constitutus, quod nihil in divitiis fallacibus fideret, ostendebat dicens: Egenus sum et pauper, sicut omnes patres mei (Psal. CVIII). Divites etiam vel qui erant, vel qui esse poterant, alloquens dicebat: Divitiae si affluant, nolite cor apponere (Psal. LXI). Quisquis ergo custodit divitias ut servus, et non distribuit ut dominus, servus est divitiarum; et serviendo divitiis, servire compellitur diabolo, quia cupiditati divitiarum implicatus, diabolo se subdit, qui merito suae pravitatis terrenis rebus praepositus (1409D)est, et a Domino princeps hujus saeculi appellatur. Quapropter audiant ista divites, et eligant magis Christi esse servi, quam mancipia divitiarum. Discant non innitendum praesentibus, sed spem omnem inserendam perennibus, solumque ad hoc velle habere divitias, ut sit unde pauperum indigentia expleri, unde sua possint peccata redimi. Ideo dico vobis, ne solliciti sitis animae vestrae quid manducetis, neque corpori vestro quid induamini. Tanquam dicat: Quia Deo simul et cupiditatibus mundi servire non potestis, quia in incerto divitiarum confidere non debetis, ideo dico vobis, ne solliciti sitis in aggregandis divitiis, quibus mens implicita alienetur ab amore sui Creatoris. Quaeri vero poterit utrum cibus iste corporeus ad animam, an ad corpus pertineat, cum (1410A)constat animam incorpoream, cibum vero esse corporeum. Sed animae nomine in Scriptura sacra, vita praesens signari solet, juxta quod Dominus alibi ait: Qui amat animam suam, hoc est vitam suam, perdet eam (Joan. XII). Et apostolus Paulus: Non facio, inquit, animam meam pretiosiorem quam me (Act. XX). Ergo et hic anima hoc sensu accipienda est, ut per animam praesens vita intelligatur, quae alimentis retinetur et vestibus. Cujus vinculum atque conciliatio quaedam est cibus iste corporeus, in cujus causa labor exercendus est ad eam sustentandam: sollicitudo autem tollenda, ut habentes victum et vestitum, his contenti simus (I Tim. VI). Sive anima pro ipso corpore quo continetur, est posita, a parte videlicet totum, sicut legimus Jacob descendisse in (1410B)Aegyptum in animabus septuaginta (Gen. XLVI), cum animas non absque corporibus descendisse manifestum sit. Caeterum de spiritali cibo ac vestimento valde nos oportet esse sollicitos. Adhuc tamen ipsa verba Domini ponderatius perpendenda sunt. Non enim ait: Ne quaeratis quid manducetis, aut quo induamini, sed, ne solliciti sitis, ac propterea non labor, sed sollicitudo prohibita est. Sed cum primo homini dictum sit: In sudore vultus tui vesceris pane tuo (Gen. III), quid est quod discipulis, imo cunctis fidelibus, praecipit ne solliciti sint quid manducare vel bibere vel induere debeant? Nunquid prohibet hominem laborare, qui prius jussit in sudore vultus panem comedere? Nequaquam. Cui etiam ad hoc exercendi ruris et proscindendi agri peritia data est, (1410C)ut labore proprio aleretur et vestiretur. Sed in his praeceptis Dominicis illa differentia attendenda est, ut ea quae ad cibum vel indumentum corporis sunt necessaria, unusquisque studeat procurare deficientibus his quae naturalis fragilitas expetit, utpote sine quibus non valet subsistere, etiam ipsa vita gemino adjutorio privata deficiat. Sollicitudinem autem in his adhibere vetat, quod intelligitur cura superflua. Unde pulchre hanc veteres ita diffinierunt, ut dicerent sollicitudinem esse aegritudinem animi cum immoderata cogitatione. Ergo sollicitudo quasi res superflua et plus justo anxia tollitur, labor vero quasi res necessaria exerceri permittitur (Psal. CXXVII). In tantum denique laboris usus minime prohibetur, (1410D)ut Psalmista beatum dicat qui suis laboribus pascitur, et Apostolus laborandum manibus quod bonum est dicit, ut quis habeat unde tribuat necessitatem patientibus (Eph. IV). Quapropter labor exercendus est, ut necessitas eluctetur: sollicitudo tollenda, qua non necessitati, sed cupiditati consulitur. Nonne anima plus est quam esca, et corpus plus quam vestimentum? Ex his duabus substantiis constat homo, anima videlicet et corpore. Omne quod appetimus, aut propter se, aut propter aliud appetimus. Propter se enim sapientia, quae Deus est, appetenda est: propter aliud vero, si quis (verbi gratia) emplastra habere cupiat, non ut emplastra possideat, sed ut ex eo sanitas corpori provideatur. Nemo vero dubitat majus esse illud quod propter se, quam illud (1411A)quod propter aliud quaeritur. Datur ergo hic intelligi animam plus esse quam escam, quia ad hoc esca requiritur, ut vita praesens illa sustentetur. Corpus quoque plus quam vestimentum, quod idcirco quaeritur, ut nuditas illo tegatur. Admonet ergo nos Dominus hac sententia, ut meminerimus nos multo amplius nobis Deum dedisse in eo quod nos cum non essemus, composuit ex anima et corpore, quam sit alimentum; ut sit sensus: Quia majora nobis praestitit, id est, corpus et animam, praestabit utique minora, victum videlicet et vestitum. Quare ergo de minoribus solliciti sumus, qui majora percepimus? Respicite volatilia coeli, quoniam non serunt, neque metunt, neque congregant in horrea, et Pater vester coelestis pascit illa. Volatilia coeli, aves per hunc (1411B)aerem discursantes appellat. Quidquid coelo vicinius est, coelum in Scripturis nuncupari consuevit. Ducit nos Dominus ad consideranda majora opera, quatenus de rebus minoribus majora nobis facilius persuaderi possint. Nulli enim dubium est, quod homo majus sit quam aliquod volatile. Homo ad Dei imaginem et similitudinem factus est, volatile vero est quaedam creatura, sed tamen irrationabilis, et cum moritur, corpore et anima moritur: homo vero quamvis moriatur corpore, anima tamen vivit Deo. Ait ergo: Respicite, id est, considerate volatilia coeli, quoniam non serunt, id est non seminant, neque metunt, hoc est non colligunt, neque congregant in horrea, videlicet in granaria, et Pater vester coelestis pascit illa, id est, nutu Dei aluntur. Si ergo volatilia, (1411C)quorum mortalis est anima, providentia Dei creatoris aluntur, multo magis homines, quibus aeternitas repromittitur, illius munificentia gubernantur. Quidam plus appetentes sapere quam oportet, voluerunt hunc locum allegorica interpretatione discutere, dicentes per volatilia coeli angelos designari, qui absque ulla cura viventes, perpetua securitate et quiete potiuntur, non attendentes quod sequitur: Nonne vos magis pluris estis illis? Si ergo his volatilibus, quibus nulla colendi terras industria, nullus de segetum fecunditate proventus est, indeficientem divina providentia suggerit alimoniam, turpe est homines causa sollicitudinis fatigari, quibus et elementorum temperies, et terrae fecunditas famulatur. Et merito talium imprudentia exemplo irrationabilium (1411D)avium coercetur, quia aves nil sibi speciale vindicant, nesciunt aliis invidere: hi vero propria defendunt, qui communia amiserunt. Ad suam proinde intuendam dignitatem, ad considerandam originem revocantur, cum subditur: Nonne vos magis pluris estis illis? Non dicit, plures estis, quia plures ad numerum pertinet; sed pluris, ad dignitatem respiciens, id est, charioris pretii estis vos, et plus quam illa valetis. Illa enim irrationabilia sunt, nullo se intellectu regentia, quae cum moriuntur, corpore intereunt et anima: vos autem ad imaginem Dei conditi, et ad aeternitatem praedestinati, ac sublimius in rerum natura compositi estis. Debetis ergo quid sitis recolere, ne dum nimis terrenis dediti estis, in (1412A)terrena et infima decidatis. Quis autem vestrum cogitans, potest adjicere ad staturam suam cubitum unum? Ut facilius persuaderet nobis possibilia sine sollicitudine, dedit etiam de impossibilibus exemplum: Quis, inquiens, vestrum cogitans, potest adjicere ad staturam suam cubitum unum? Quasi dicat: Si est aliquis vestrum qui ad staturam suam unum cubitum adjicere possit, ut vel longior vel latior videatur, cogitet et elaboret qui ejusmodi est, qualiter illud vestiat et pascat, quod ipse sibi adjecit. Caeterum quod Deus creavit, etiam sine vestra sollicitudine vestire ac pascere procuravit. Nunc ergo quia neque quod Deo minimum est, implere potestis, illius providentiae curam tegendi et alendi corporis relinquite, qui fecit ut ad staturam istam vestrum (1412B)corpus perduceretur. Sed quia de alimentis datum fuerat documentum ex comparatione volatilium coeli, dandum etiam erat et de vestimentis exemplum collatione liliorum agri. Unde et sequitur: Et de vestimentis quid solliciti estis? Considerate lilia agri, quomodo crescunt. Non laborant in crescendo, neque nent, id est non filant, ut suo labore operiantur. Quo morali praecepto suademur, quia si etiam ea quae sunt sensu et ratione carentia, sic Dei providentia vestiuntur, ut nullo vel usu ad gratiam egeant, vel ad ornatum, multo magis credas rationabilem hominem, si omnem sui spem in Deo collocet, nunquam posse egere, eo quod praesumpserit de favore divino. Notandum vero quod lilia agri pro omnibus herbis agri Dominus posuit, quae non laborant in (1412C)crescendo, neque nent, id est fila non contorquent, ut pulchra sibi indumenta coaptent. De quibus sequitur: Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua coopertus est sicut unum ex istis. Speciali nota pro generali usus est, quod in sequentibus aperitur, ubi fenum agri evidentissime ponitur. Nec illud omittendum, quod quidam doctorum asserunt, nos hic angelorum exemplo esse praemonitos. Dicunt enim non otiose accipiendum quod flos homini, vel certe plus quam homini in Salomone confertur, qui pro sui excellentia plus aliquid fuit quam homo, adeo ut templum Deo conderet, et verum Salomonem, hoc est, Christum mysterio figuraret. Ergo per lilia, angelorum coelestium expressa est gloria, quorum et claritate ornamur, et (1412D)odore sanctitatis delectamur. Haec ergo lilia, angelica scilicet illa agmina, nulla sollicitudine praepediuntur, nullo laboris usu exercentur, sed divinae libertatis gratiam coelestis servant dono naturae. Addendum etiam quod lilia nullum requirant cultum, nec erga generationem hujus floris, sicut erga proventum fructuum caeterorum redeat actus in orbem sollicitus labor agricolis. Et licet dimisso flore, id quod extrinsecus est, videatur arescere, interius tamen radicis virtute alitur, et mox verni temporis provocata blanditiis, floris sui honore vestitur. Sic et angelicae dignitates ex ea quam adeptae sunt originis suae sorte, ut sint semper, accipiunt. His ergo floribus Salomon, quanquam magno decore circumdatus, (1413A)componi non potest, quia licet infirmitatem naturae corporeae virtute quadam mentis et operum gloria exornaret, nullatenus angelicae potuit comparari celsitudini, quae humanae fragilitatis exspers, incorruptae bonitatis ornatum servaret. Hanc immortalitatis pulchritudinem, hunc incorruptibilem habitum, in resurrectione se Dominus electis daturum repromittit, dicens: Erunt sicut angeli Dei in coelo (Matth. XXII). Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in omni gloria sua coopertus est sicut unum ex istis. Inter omnes reges Israelitarum Salomonem ditissimum fuisse regum narrat historia. Qui inter reliquas dignitatum divitias praecipue decore vestium, ac diversitate cum pretiositate pollebat, adeo ut singula ministrantium officia, cum omnibus sibi (1413B)subjectis, propriis ac singularibus uterentur indumentis. Unde et de regina Saba, quae a finibus terrae venerat audire sapientiam ejus, legitur: Quia videns ordinem ministrorum, et vestes quibus in ministerio utebantur, non habebat ultra spiritum (III Reg. X). Sed quamvis tanto honore ac splendore vestium fuerit decoratus, non est tamen tanta pulchritudine coopertus sicut unum ex istis, subauditur liliis. Et revera quae textura aut pictura texentium mulierum, valet florum pulchritudini coaequari? Quid enim sic rubet ut rosa? Quid ita candet ut lilium? Jam vero violae colorem pulcherrimum, nulla purpura superare, nulla valet tinctura supergredi. Quod autem ait: Nec Salomonem in omni gloria sua coopertus est sicut unum ex istis; in omni gloria dicit, id est in (1413C)magnitudine regni, in deliciarum pulchritudine, vel, ut diximus, in distinctione et varietate vestium. Cur autem hanc de deliciis similitudinem praemiserit, subdendo manifestat: Si autem foenum agri, quod hodie est, et cras in clibanum ignis mittitur, Deus sic vestit, quanto magis vos, minimae fidei? Fenum agri idem appellat, quod et superius lilia agri, omnes scilicet herbas pulchris coloribus decoratas. Hoc autem adverbium quod est cras, non semper pro succedenti die, sed aliquando etiam pro futuro tempore in Scripturis poni solet, juxta illud quod Samuel a pythonissa excitatus, Sauli ait: Cras tu et filii tui mecum eritis (I Reg. XXVIII). Et Jacob: Exaudiet, inquit, me cras justitia mea (Gen. XXX). Sic ergo et hic quod dicitur, cras in clibanum mittitur, (1413D)de futuro tempore intelligi debet, et est sensus: Si Deus ea quae cito decidunt et marcescunt, fenum videlicet, quod hodie est in sua viriditate, et cras in ignem mittitur, tanto decore circumdat, quanto impensiore diligentia ea quae vobis necessaria sunt providebit, qui ad aeternam haereditatem praeparati estis? Quod quia non (ut oportet) creditis, sed adhuc ambigitis, idcirco minimae fidei estis. Minimos autem fide appellat apostolos, qui necdum fidei perfectae culmen subierant. Unde et Domino dicebant: Auge nobis fidem (Luc. XVII). Nolite ergo solliciti esse dicentes, quid manducabimus, aut quid bibemus, aut quo operiemur? Notandum quod non ait, nolite quaerere vel solliciti esse de cibo aut potu, sed (1414A)quid, inquit, manducetis aut bibatis. Ubi illi proprie notantur, qui in congregationibus constituti, spreta communione aliorum, qui sub uno praeposito generaliter aluntur, aut vestiuntur, lautiora vel austeriora prae caeteris cum quibus habitant, alimenta sive indumenta requirunt, ut per hoc vel potentiores caeteris, vel fortiores aestimentur. Utrumque sane reprehensibile, utrumque notabile, quia et de nimis superbo habitu elatio gignitur, et de nimis abjecto et inculto vestitu quasi ex religiosa specie laus et appetendi favoris materies ministratur. Inter utrumque proinde regia via gradiendum, ut nec vestis pretiosa designet altum, nec vilis notet plus justo religiosum. Quibus vero cibi et vestitus sollicitudo conveniat, intimatur cum subinfertur: Haec enim omnia gentes (1414B)inquirunt. Exceptis paucis Judaeis, qui legem habentes Deum coeli venerabantur, reliquae per universum orbem nationes idolis servientes, gentes appellabantur. De quibus hic loquens Dominus dicit: Haec omnia gentes inquirunt. Illi scilicet Deum ignorant, qui nesciunt alia cogitare quam terrena, quorum est proprie mundanis angi curis, quibus nulla futurorum spes est, nullus laborum respectus, sed tantum praesentibus delectantur. Comparati enim sunt jumentis insipientibus, et similes facti sunt illis (Psal. XLVIII). Vos autem aliter instituti, et ad coelestem compositi dignitatem, de spiritualibus et perpetuis cogitate. Nec timendum quia ista agentibus, temporalium desit usus bonorum, nec de Dei potentia diffidendum, qui et melius quam nos ipsi novit (1414C)quibus indigeamus, et multo salubrius nobis prospicit, quam nos ipsi providere sciamus. Unde et subditur: Scit enim Pater vester quia his omnibus indigetis. Hinc quidam superflue dogmatizantes objiciunt: Si Deus, aiunt, antequam petamus scit quibus indigemus, quid necesse est ut eum pro nostris necessitatibus exoremus? Ergo frustra scienti loquimur. Quibus respondendum est quia non sumus narratores, sed potius rogatores. Aliud est enim nescienti narrare, aliud scientem humiliter exorare. Vult ergo se peti a nobis, qui etiam novit ea quae petere debemus, ut nostra petitio praemium consequatur. Quid vero nobis praecipuo mentis appetitu, summoque studio sit requirendum, subjecta sententia perdocemur. Quaerite autem primum regnum Dei (1414D)et justitiam ejus. Primum, non ponitur hoc loco pro numero, sed potius pro quantitate. Primum, id est, ante omnia, et super omnia quaerite regnum Dei. Regnum autem Dei in sacris Scripturis quatuor modis accipitur. Aliquando enim significat praesentem Ecclesiam, ut illud: Omnis scriba doctus in regno coelorum (Matth. XIII), hoc est, in praesenti Ecclesia, similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera. Aliquando sanctam Scripturam, ut illud: Auferetur a vobis regnum Dei (Matth. XXI), id est intelligentia divinarum Scripturarum. Aliquando coelestem patriam, ut Joannes dicit: Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum (Matth. III). Aliquando vero significat (1415A)ipsum Dominum Jesum Christum, sicut ipse loquitur ad Judaeos: Regnum Dei inter vos est (Luc. XVII), id est, Christus per humanitatem inter homines habitat. Et sicut in praesenti lectione dicit: Quaerite primum regnum Dei, et justitiam ejus, sive regnum supernae illius civitatis gaudia nuncupat, ubi summa pax, veraque tranquillitas, ubi fructus certaminum, et laborum praemia sanctis debentur. Hoc regnum Dei vitae nostrae stipendiis quaeramus, ad illud continue suspiremus, et pro ejus perceptione quaelibet dura et aspera libentissime perferamus. Quaeramus et justitiam ejus. Justitia enim regni Dei impletio est mandatorum Dei. Justitia enim regni Dei est, omnia caduca et transitoria spernere, jacturam rerum praesentium lucra sequentium reputare. Ille nimirum (1415B)justitiam Dei quaerit qui, bona opera exercens, dictis et praeceptis illius in omnibus obtemperat. Ita ergo nobis regnum Dei et justitiam ejus requirentibus, illa quidem summa et vera bona dabuntur, haec vero quasi minima adjicientur. Quae licet in praesenti bona videantur, media sunt, et ad illa vera bona si comparentur, jam nec bona dicenda sunt. Dantur ergo sanctis in praesenti adhuc peregrinatione desudantibus, ut his quasi quodam viatico relevati, ad ea quae in patria sunt percepturi bona perveniant. Debet enim in usu haberi temporalitas, in voto aeternitas. Nam si adsint bona praesentia, his est animus occupandus, ne nimis ingesta onerent, et quasi ne ad patriam perveniatur, quodam pondere mentem gravent. Sic ergo parce et honeste bonis (1415C)praesentibus uti debemus, quatenus excursis longaevi hujus exsilii spatiis, sempiternis perfrui valeamus. Aliter: Et haec omnia adjicientur vobis. Quia adhuc in hac vita manentes, absque alimentis et indumentis illam transire non possumus, cum praemisisset: Primum quaerite regnum Dei et justitiam ejus, statim addit: Et haec omnia (subaudiendum bona temporalia) adjicientur vobis. Ubi notandum quod ideo jubentur majora quaeri, id est, regnum Dei et justitia ejus, ut minora possint consequi, id est, bona vitae praesentis. De quibus non dixit, dabuntur, sed adjicientur, tanquam videlicet necessaria, quibus non fruamur, sed quasi in itinere positi utamur.
HOMILIA CLXXVIII. IN DOMINICA XVII POST PENTECOSTEN.(Ex beati Ambrosii in Evangelium secundum Lucam expositione, lib. V, num. 89.) (1415D) In illo tempore ibat Jesus in civitatem quae vocatur Naim: et ibant cum illo discipuli ejus et turba copiosa, etc. (Luc. VII).
Hic locus utrinque redundat ad gratiam, ut et cito flecti divinam misericordiam matris viduae lamentatione credamus, etc. Reliqua vide apud sanctum Ambrosium, Operum ejus tomo II, Patrologiae XV, col. 1660, n. 89.
HOMILIA CLXXIX. IN EADEM DOMINICA.(Ex beato Ambrosio [?].) In illo tempore ibat Jesus in civitatem quae vocatur Naim: et ibant cum illo discipuli ejus, et turba coviosa, etc. (Luc. VII).
(1416A)Sermo evangelicus qui praecedit, narrat qualiter Dominus centurionis puerum obtentu ejus magnae fidei sanaverit, et quomodo ipsius centurionis, imo in eum omnium gentium extulerit fidem. Illo igitur digesto miraculo, sequitur evangelista, quia post haec ibat in civitatem quae vocatur Naim. De miraculo properatur ad miraculum, et quodam profectu virtutis, de sanatione paralytici venitur ad resuscitationem defuncti. Beato namque Hieronymo dicente didicimus, quia Naim civitas est Galilaeae provinciae Judaeorum, duobus milliaribus distans a monte Thabor, in quo monte Dominus docuit octo beatitudines et omnia pene mandata Novi Testamenti. Interpretatur vero Naim fluctus vel commotio. Cujus portae appropinquans Dominus, obvium habuit corpus (1416B)defuncti, quod ad tumulandum extra civitatem efferebatur. In qua civitate ferunt chronographi esse ecclesiam, quae quondam fuerat domus viduae, cujus Dominus legitur hic filium suscitasse. Ibat ergo Dominus virtutis eventu copiam praebiturus, ibant cum illo discipuli, illi videlicet fidelissimi comites itinerum, comparticipes laborum, cujus praesentia pascebantur, praedicatione instruebantur, miraculis firmabantur. Naim autem civitas, quae ut diximus, in nostra lingua dicitur fluctus sive commotio, hunc spiritualiter significat mundum, qui tranquillitate amissa semper est in fluxionibus ac commotionibus, et nunquam in eodem statu permanens. Unde et per Psalmistam dictum est: Commovisti, Domine, terram, et conturbasti eam, etc. (Psal. LIX). Ergo quasi (1416C)Naim Dominus appropinquavit, quando nostrae fragilitatis humanitate suscepta, visibilis mundo apparere dignatus est. Cum autem appropinquaret portae civitatis, ecce defunctus efferebatur filius unicus matris suae, et haec vidua erat, et turba civitatis multa cum illa. Non simplex hanc mulierem doloris anxietas stimulabat. Vidua erat, filii solatio destituta fuerat, cujus utcunque mortem levius tolerasset, si non unicus fuisset, si alter qui parentis dolorem leniret, superfuisset. Verum hinc illa beata erat, quod Christi pietate mox eum receptura erat, quem sortis humanae inclementia amiserat. Nec illud sine divina providentia gestum est, ut et cum Domino et cum hac muliere multa turba esset, quo (1416D)gerendi miraculi multi fierent testes, multi etiam divinae potentiae laudatores. Quare autem multa turba ierit cum Domino, Joannes evangelista manifestat, cum dicit: quia videbant signa quae faciebat (Joan. VI). Quia enim Dominus quocunque ibat, miracula faciebat, id est, Evangelium praedicando, verba salutis annuntiabat, idcirco ibant cum eo discipuli ejus adhaerentes ei, ibat et turba copiosa. Haec autem virtus a Salvatore mirabiliter patrata, juxta historiam apertissima est. Caeterum spiritualiter intellecta, non modicam aedificationem audientium mentibus subministrat. Defunctus enim iste juxta spiritualem vel moralem intelligentiam, qui extra portam suae civitatis multis intuentibus est portatus, significat (1417A)hominem peccatis mortuum, et lethifero criminum funere soporatum. Qui cum in anima mortuus existat, ipsam tamen animae suae mortem non jam occultis cogitationum latebris contegit, sed sicut per ostia civitatis, ita per indicium pravae collocutionis vel malae operationis suam pessimam vitam malo exemplo ad multorum notitiam perducit: jam peccata sua erubescenda non abscondit, sed audacior in malum factus, ea imitanda aliis proponit. De talibus propheta dicit: Peccatum suum quasi Sodoma praedicaverunt, nec absconderunt (Isaiae III). Et rursum ad peccatricem animam: Frons, inquit, meretricis facta est tibi, noluisti erubescere (Jer. III). Per portam vero civitatis qua defunctus efferebatur, unus de quinque sensibus intelligitur corporis. Quinque (1417B)enim sunt notissimi corporis sensus, locis sibi convenientibus a natura compositi, videlicet visus, auditus, gustus, odoratus et tactus. Civitas enim uniuscujusque animae corpus est ejus, in quo tanquam in civitate clausa inhabitat. Per hujus civitatis portas mortuus effertur, cum quis per aliquem corporis sensum malae voluntatis indicium ostendens, mortuum se in anima esse declarat. Qui enim verbi gratia, mulierem ad concupiscendam eam viderit, qui sublimes oculos, et in fines terrae porrectos habuerit, iste per oculorum suorum portas signa suae mortis emittit. Dum quilibet aurem suam aperit ad verba otiosa, et ad cantica turpia vel luxuriosa, sive suscipienda detractionis verba, hic tales aures suas efficit portas mortis animae suae. Qui odoribus meretriciis, et peregrini (1417C)muris pellicula illectus, post odorem unguentorum Dei currere negligit, hic per narium januam extrahitur mortuus. Qui vero os ad proferendas in Deum blasphemias, et disseminandas inter fratres discordias aperit, cujus os loquitur vanitatem, qui non solum otiosis, sed et nocivis sermonibus linguam accommodat, nil aliud iste nisi mortem suae animae foris per ostium oris elatus prodit. Hinc et propheta quod hi nostrae civitatis aditus incaute pateant, deflet dicens: Intravit mors per fenestras nostras, ingressa est domos nostras (Jer. IX). Rursumque propheta: Oculus, inquit, meus depraedatus est animam meam (Thren. III). Quemadmodum enim si hostis per fenestras intra urbem jacula intorqueat, intus clausos sauciat et occidit, ita malignus spiritus cum per aliquem (1417D)de quinque sensibus telum tentationis in mentem adegerit, mox animam a suo statu dejicit, ac pestifera interemptione perimit. Qui animae penetralia irrumpere quaerens, figuris se accommodat, permiscet se sonis, odoribus se ingerit, inserit saporibus, sicque dum minus vigilanter cavetur, morti (quae secus delectationem posita est) aditum pandit. Proinde divina providentia a nobis est humiliter imploranda, ut cunctas nostrae civitatis portas custodiat, quas ne saeviens inimicus obsideat, ipse eas contra machinas illius misericorditer claudat, et in portis nostris laudem suam jugiter annuntiari permittat. Non autem transeunter est intuendum, quod juvenis hic defunctus filius unicus matris viduae fuisse perhibetur. Licet (1418A)enim Ecclesia, quae est mater cunctorum credentium, ex multis sit collecta personis, rectissime quique fidelium qui fidei Christianae charactere attitulantur, filii sunt unius matris, Ecclesiae (dico) catholicae. Quibus licet aetates diversae, diversique sunt sexus, unum tamen in Christo gratia regenerationis efficiuntur, cum fiunt per adoptionem fratres unici filii. Sed et unusquisque fidelis cum rudimentis imbuitur, fidei filius est, cum vero alios educat, mater. Sic Paulus apostolus materno affectu Corinthiis loquebatur: Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis (Gal. IV). Quam cum vidisset Dominus, misericordia motus super eam, dixit: Noli flere. Quia duae erant in Christo substantiae, Dei videlicet et hominis: idcirco pulchre evangelista primo Dominum (1418B)tanquam verum hominem misericordia motum fuisse demonstrat, ac deinde tanquam verum Deum commemorat mortuum suscitasse, ut et in compassione qua viduae misertus est, exemplum nobis imitandae pietatis tribueret, et in effectu miraculi, potentiam divinitatemque illius qua etiam mortuum suscitavit, admirandam praedicandamque proponeret. Noli, inquit, flere. Tanquam diceret: Noli velut mortuum flere, quem protinus videbis a morte resurgere. Et accessit et tetigit loculum, hoc est, feretrum in quo mortuus ferebatur, quod a ferendo nomen accepit. Tactu loculi in quo exanimis gestabatur, evidens suae dignationis dedit indicium. Et quidem cum posset solo verbo eum vitae restituere, maluit primo feretrum tangere, ut per hoc et signum clementiae (1418C)suae daret, et matris viduae dejectum moerore animum erigeret. Hi autem qui portabant, steterunt, virtutis effectum mirabilem sustinentes. Cum vidissent enim Dominum appropinquantem, qui mortuum ferebant steterunt, cupientes misericordiam illius in resurrectione mortui cernere. Sed haec cum ad litteram per se satis emineant, superest ut quid mysterii contineant indagemus. Neque enim a sacramento persona hujus viduae potest esse otiosa, quae et gravitatis honestate, et continentiae merito, necnon et exsequiarum frequentia commendata, resuscitationem unici filii a Domino meruit obtinere. Significat utique sanctam Ecclesiam matrem omnium recte credentium, quae verbo Dei feta, spirituales illi quotidie filios per lavacrum divini fontis parere non desinit. (1418D)Bene vero vidua haec mulier fuisse dicitur: Vidua quasi a viro divisa dicta, quia viduare Graeci dicunt dividere. Et sancta mater nostra vidua est, quia virum suum Christum in carne praesentem non videt. Postquam enim Christus vir illius, qui et redemptor ejus est, per assumptionem humanitatis abiit in coelum, sancta Ecclesia tanquam vidua remansit in terris. Unde Salomon quoque in persona mulieris adulterae, hoc est, haereticorum ecclesiae, de Christi absentia sibi blandientis dicit: Non est vir in domo sua, abiit viam longinquam, sacculum pecuniae secum tulit, in die plenae lunae reversurus est in domum suam (Prov. VII). Cujus sententiae talis est sensus: Non est vir in domo sua, hoc est, per humanitatem non est (1419A)Christus in Ecclesia. Abiit viam longinquam, quia surgens a mortuis coelorum sublimia longe ab hac luce et habitatione vasti aeris interjectu distantia, penetravit. Sacculum pecuniae secum tulit, hoc est, carnem suam thesauro divinitatis super coelos exaltatam, in Patris dextera collocavit. In die plenae lunae reversurus est in domum suam, id est, impleto numero electorum in Ecclesia, in fine mundi rediturus est ad judicium, ut assumat sibi sponsam suam Ecclesiam. Per loculum vero in quo defuncti cadaver bajulabatur, conscientiam hominis peccatoris accipimus, in qua jam desperando sopitus male quiescebat. Bajuli autem qui exanimem in feretro, hoc est, supremo funeris instrumento ad sepeliendum ferebant, vel (1419B)immunda desideria quae hominem ad interitum pertrahunt, accipiuntur, vel colloquia mala sociorum male decipientium. Qui dum blandis lenociniis animam in securitatem mittunt, et male agentibus favent, ac per hoc ad pejora promptiores efficiunt, quodammodo eos superjecta humo operiunt, et ne respirare valeant, facto desuper telluris aggestu obruunt. De talibus Dominus dicit: Sine mortuos sepelire mortuos suos (Luc. IX). Mortui namque mortuos sepeliunt, dum peccatores peccatoribus adulantur. Domino ergo loculum funeris tangente, bajuli subsistunt, quia dum Dominus cor hominis peccatoris per internam inspirationem compungit, carnalia et immunda desideria atque mala colloquia decipientium sociorum continuo conquiescunt, sicque in semetipsos (1419C)conversi, Dominum ad vitam vocantem audiunt, vocantique dignis conversationis suae operibus respondent. Quidam magistrorum, per loculum, lignum primariae praevaricationis intelligunt, in quo omnes sub conditione reatus illius mortui portabamur a quatuor vectibus, quae materialia quatuor significant elementa. Quasi his quatuor vectibus ad interitum raptabamur, cum vel cupiditatum noxio fervore exaestuaremus, vel frigidus luxuriae humor inundaret, vel pigra hebetudo corporis vigorem obtunderet animorum, seu cum concreta noster spiritus labe vacuam verae lucis aleret mentem. Verum Domino loculum tangente, acerbi hujus funeris portatores gradum continuerunt, quia Domino mortalia tangente, et in similitudine peccati apparente, nos (1419D)qui jam tumulo proximi eramus, cursu his portatoribus interdicto resurgere promeruimus. Tumulus enim noster, mali mores erant: tumulus noster, perfidia erat. Guttur nostrum sepulcrum erat, juxta quod Psalmista de reprobis dicit: Sepulcrum patens est guttur eorum (Psal. V). Ab hoc sepulcro tactu Christi et auditu vocis ipsius liberati sumus. Quid enim illi est tangere, nisi miserando subvenire? Quid nobis vocem ejus audire, nisi praecepta illius alacriter implere? Et ait: Adolescens, tibi dico, surge. Mortuus quidem erat ille, sed quia Domino omnia vivunt, mortuo velut vivo loquebatur, dicens: Tibi dico, surge. Inter dictum et factum Domini nulla distantia est: Ipse (1420A)enim dixit et facta sunt, ipse mandavit et creata sunt (Psal. CXLVIII). Et omnia quaecunque voluit fecit in coelo et in terra. Audita ergo voce Domini, resedit qui erat mortuus, et coepit loqui. Post resuscitationem suam mortuus loqui coepit, ut videlicet per hoc vera resuscitatio illius monstraretur, quatenus non phantasma, sed veritas crederetur. Et dedit illum matri suae. Resuscitato mortuo, et perfecte sanitati restituto, dedit illum Dominus matri suae. Spiritualiter vero mortuus residet, cum per internam compunctionem a morte animae peccator ad vitam resurgit, et post lethiferum peccati somnum ad bona opera se erigit. Incipit loqui, cum fidem sanctae Trinitatis confitendo, indicia suae vitae aliis pandit, vel cum verbo exhortationis, atque exemplo suae conversationis (1420B)alios ad poenitentiam invitat. Redditur matri, cum per sacerdotale ministerium communioni reformatur Ecclesiae. Accepit autem omnes timor, et magnificabant Deum. Novum et saeculis antea inauditum miraculum juste magnus intuentium subsecutus est stupor, ita ut laudes Dei prius ora tacentia repente laxarent. Quo loco morale aliquid datur advertere. Sicut enim resuscitatio corporalis quae visibiliter in corpore facta est, provocavit homines ut exterius admirarentur, ita et resuscitatio spiritualis quae quotidie in animabus fidelium fit, admonet nos ut et interius a morte animae resurgere studeamus. Quanto enim periculosior ac desperatior est mors animae ad vitam redeuntis, tanto plures illius corriguntur exemplo, et ad vitam revocantur. De gradu (1420C)enim sublimiore deterius labitur; quo vero lapsus fuerit gravior, eo fit sublevantis clementia gratior, sicque dum is qui deterius ruerat erigitur, pluribus inde spes salutis generatur. Consideremus namque beatum David et Petrum, quorum alter cum esset rex et propheta, in tantam perditionis descendit foveam, ut adulterium simul et homicidium perpetraret (II Reg. XI), alter de gradu apostolici culminis, ad praecipitium actus est trinae negationis (Matth. XXVI). Qui dum poenitentes a morte animae cito surrexerunt, multi poenitentes salutem meruerunt. Qui quo majoris honoris et altioris gradus fuerunt, eo periculosius ceciderunt; et quo gravior casus illorum fuit, eo pietas Domini erigentis gratior in eis emicuit. Quo vero amplior Domini pietas in eis apparuit, (1420D)eo firmior spes salutis cunctis ad poenitentiam venientibus crevit. Quia propheta magnus surrexit in nobis. Simplices turbae ignorantes legem et prophetas, adventum Filii Dei Judaeis repromittentes, cum viderent Deum et hominem inter homines corporaliter conversantem, et ex virtute divinae potentiae mirabilia opera facientem, putabant eum unum esse ex prophetis qui in populo Israelitico mirabilia facere soliti erant, et ideo errore decepti, clamabant dicentes: Quia propheta magnus surrexit in nobis. Magnum prophetam, non autem Deum, aut Dei Filium appellabant, quia adhuc nubilo ignorantiae caecati erant, ac propterea in praecedentibus signanter tales turbarum sunt vocabulo nuncupati. Turbae (1421A)enim erant, quia necdum cum apostolis divinitatis ipsius intima penetraverant. Sed quamvis cum quadam animi devotione errarent istae turbae, non in toto tamen errabant. In hoc enim errabant, quod eum purum hominem tantum esse putabant; in hoc autem nequaquam errabant, quod eum prophetam esse dicebant. Ipse enim verus erat propheta, quia quae ventura erant, verissima assertione praedicabat. Nam et ipse Dominus prophetam se testatur esse cum dicit: Non capit prophetam perire extra Jerusalem (Luc. XIII). Et alibi: Non est, inquit, propheta sine honore, nisi in patria sua (Matth. XIII). Propheta ergo erat, cum Dominus esset prophetarum, sicut rex regum, et dominus dominantium. Addunt etiam: Quia Dominus visitavit plebem suam. Per istum videlicet qui (1421B)talia miracula operatur, visitavit Deus Pater plebem suam, mittendo Verbum suum incarnatum in mundum, quod pia subventione illam redimeret, et a longa infirmitate, imo a morte qua diutius torpebat, liberaret. Nec solum tunc plebem suam visitavit, sed etiam quotidie fideles suos visitat per Evangelium suum, per dicta prophetarum, atque exempla praecedentium patrum. Visitat etiam Dominus plebem suam, cum unicuique electorum per administrationem sancti Spiritus, vel terrorem aeterni supplicii, vel dulcedinem coelestis patriae intrinsecus demonstrat, et quemadmodum a morte animae resurgere valeat, occulta inspiratione edocet. Sive aliter: Visitat quotidie plebem suam, eam quam praescivit et praeordinavit conformem fieri imaginis Filii sui, cum (1421C)per internam verbi sui inspirationem, ad amorem invisibilium excitat, eorumque mentibus ingerit quanta sint quae eis in coelo promissa sunt gaudia: incolumitas sine debilitate, salus sine dolore, vita sine morte; facilitas sine impedimento, securitas sine fastidio, ubi electorum omnium societas sancta, solemnitas certa, requies secura, pax vera, vita perpetua. Agamus ergo gratias Deo Patri creatori nostro, qui, prioribus nostris patribus merito suae iniquitatis in infidelitate relictis, novissimis hujus saeculi temporibus super nos misericordiam suam confirmavit, mittendo Filium suum ad redimendum genus humanum. Agamus etiam gratias Filio ejus Domino nostro Jesu Christo, qui per assumptam humanitatem ad nos venire dignatus est, et praeceptis (1421D)suorum mandatorum obtemperantibus, coelestem beatitudinem repromittere. Ad quam ut pervenire quandoque, et cum ipso feliciter vivere mereamur, adjuvet ipse, qui et praesentia suae incarnationis nos visitavit, et sanguine suae passionis misericorditer redemit. Interea collatis quatuor evangelistarum narrationibus, tres mortuos invenimus a Domino suscitatos, quamvis plures eum resuscitasse dubium non sit, licet scriptum non legatur. Multi ergo sine dubio sunt corporaliter a Domino suscitati, dicit beatus Augustinus, sed non frustra tres commemorati, filia scilicet archisynagogi adhuc intra domum mortua jacens, et juvenis iste extra portam civitatis delatus, et Lazarus quatriduanus jam fetens. Qui (1422A)tres mortui significant tria genera hominum peccatorum, quos hodieque in sancta Ecclesia a morte animae suscitat Christus. Sed videamus quae sunt ista genera mortuorum. Sunt namque nonnulli qui malae cogitationi consentiunt, et peccatum quidem intus in corde habent, et facto tamen nondum ostendunt. Sed ut Salvator hujuscemodi in se vivificari posse significaret, suscitavit archisynagogi filiam adhuc intra domum jacentem, quasi nequitiam delicti in secreto cordis latentem. Alii perversae cogitationi inhaerentes, post consensum peccati labuntur in factum, tanquam extra ferentes mortuum, ut quod latebat in secreto, jam appareat in publico. Sed ne isti quoque si poeniteant sint desperandi quod in anima a Domino non possint vivificari, Dominus (1422B)juvenem extra portam civitatis delatum suscitavit, et matri reddidit, quia animam a peccato resurgere faciens, unitati sanctae Ecclesiae restituit. Quidam vero non solum cogitando vel faciendo illicita peccant, sed ipsa etiam consuetudine peccandi se quasi sepeliendo obruunt. Sed ut etiam talibus spes veniae non deesset, si tamen adsunt cogitationes sollicitae, quae super eorum salute Christo invigilent tanquam devotae sorores, suscitavit Lazarum quatuor jam dies in monumento habentem. Simul etiam ut ostenderet Dominus leviora peccata quae in corde et cogitatione sunt, levioris poenitentiae remedio posse curari, puellam in conclavi jacentem, brevi ac facillima jussione evocat, dicens: Puella, surge (Luc. VIII), quam et propter facilitatem resurgendi, jam mortuam (1422C)fuisse negaverat. Ut autem demonstraret graviora peccata, quae absque verecundia aliis imitanda proponuntur, vel quibus longa consuetudine peccator ne surgere valeat deprimitur, ampliori remedio poenitentiae indigere, elato foras juveni, pluribus verbis ut resurgere valeat dicit: Adolescens, tibi dico, surge (Luc. VII). Lazarum vero resuscitaturus, claustra monumenti revelli praecepit, fremuit spiritu, rursum fremuit, lacrymatus est, ac voce magna clamavit: Lazare, veni foras (Joan. XI). Quartus vero mortuus Domino a discipulis nuntiatur, sed hunc non resuscitavit, quia defuerunt vivi qui pro ejus vita Dominum precarentur (Matth. VIII). Qui mortuus eos significat, de quibus Joannes ait: Est peccatum ad (1422D)mortem, non pro illo dico ut roget quis (I Joan. V). Peccatum enim ad mortem est in peccato usque ad mortem perseverare. Quicunque ergo in aliqua ex supradictis tribus mortibus animae sese jacere cognoverit, poeniteat necesse est factorum, et fidelium preces sibi conjungens, divinam jugiter procetur clementiam, ut celeriter ad vitam resurgere mereatur aeternam. Tu autem.
HOMILIA CLXXX. IN DOMINICA XVIII POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore, cum intraret Jesus in domum cujusdam principis Pharisaeorum sabbato manducare panem: et ipsi observabant eum. Et ecce homo quidam hydropicus erat ante illum, etc. (Luc. XIV.)
(1423A)Hydropis, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 301.
HOMILIA CLXXXI. IN EADEM DOMINICA.(Ex Herico monacho Antissiodorensi.) In illo tempore, cum intraret Jesus in domum cujusdam principis Pharisaeorum, etc. (Luc. XIV.)
Aeternus atque invisibilis rerum conditor, humanum genus quod per longa saeculi transeuntis spatia mortis perpetuae legibus astrictum erat, salvare disponens, novissimis temporibus homo fieri dignatus est, mirabili ordine, mirabili prorsus et nativitate, ut homines quos justitia censente damnaverat, clementia dictante redimeret. Et ut majorem circa nos suae pietatis allegaret instantiam, non solum homo, (1423B)verumetiam pauper et humilis homo factus est, ut nostrae condescendendo paupertati, suarum nos divitiarum participes esse donaret. Denique in tantum pauper pro nobis factus est, ut ne tugurium quidem ad subeundum haberet, juxta quod ipse alibi ait: Vulpes foveas habent et volucres coeli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet (Matth. VIII, Luc. IX). Hac de causa dignabatur hominum adire convivia, non quo affectaret epulas mortali manu apparatas, sed quo salutem doceret, fidemque requireret. Ad hoc sese festis hominum facile vocatus impertiebat, ut et convivas miraculis illustraret, et familiae quae intra dominorum aedes servitio occupatae erant, nec liberam accedendi ad eum copiam habebant, per hanc occasionem verbum salutis audirent, (1423C)et auctorem suae salvationis agnoscerent. Nullam enim conditionem sprevit, aut a sua misericordia indignam duxit, quia miseretur omnium et nihil odit eorum quae fecit, similiterque de omnibus illi cura est. Item aliud exordium: Adibat Dominus carnalia hominum convivia non tam ut exterioribus ministrantium epulis vesceretur, quam ut ipse qui est panis de coelo descendens, auditoribus suis dapes superni convivii erogaret. Quod inde verum esse probatur, quia ubicunque pransurus resedit, aut docuit aliquid, aut signa patravit. Quod factum in hoc constat convivio, de quo praesens lectio texitur, in quo et miraculum perpetravit, et praedicationem exhibuit. Agebat etiam hoc clementissimo pietatis affectu, ut familia quae servitute dominorum semper (1423D)occupata, libere ad illum ubicunque esset confluere nequibat, ipsorum ad habitacula dominorum dignanter veniente, in praesentia illius communiter frui, et doctrinis refici, et miraculis possent laetificari. Simul etiam Novi Testamenti futuris praedicatoribus auctoritatem praeferebat, quatenus verbum salutis dominis et subjectis, liberis et servis, superioribus et inferioribus, omnibus absque differentia personarum impartirent, et ab his quibus verbum vitae nuntiabant, humanitatis obsequia non refugerent exhiberi sibi digno commercio, ut quibus spiritualia seminant, eorum carnalia metant (I Cor. IX). Ut ergo Dominus suae dispensationis impleret officium, intravit in domum principis Pharisaeorum manducare panem. (1424A)Dies sabbati sacerrimus, et ritu veteri celeberrimus habebatur, in quo ab omni opere cessantes, meditationibus et conviviis indulgebant. Cujus observationem mos Christianus ad diem Dominicam competentius transtulit, ob reverentiam Dominicae resurrectionis. Quod autem vocato ad principis convivium Domino dicitur: Et ipsi observabant eum, de scribis et Pharisaeis subintelligendum est, qui ad hoc aderant, ut eum potius potuissent reprehendere, duplici videlicet malignitate. Ut sive curaret hydropicum, damnarent illum quasi legis contemptorem, et sabbati violatorem, sive non curaret, arguerent eum impietatis vel impossibilitatis. Sicut enim boni Dominum sequebantur, ut ejus praedicationem audirent, et miracula viderent, sic e contra Scribae et Pharisaei (1424B)aderant, ut eum in suis actibus potuissent calumniari. Observare dicimus, honeste et vigilanter custodire. Observabant ergo eum, hoc est quod callide reprehensioni ejus intendebant. Quare vero eum observarent, ex eo quod sequitur, animadverti potest. Et ecce, inquit, homo hydropicus erat ante illum. Quia enim sabbatum erat, considerabant utrum languidum eo die curaret, necne. Et siquidem curaret, dicturi erant: Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit (Joan. IX). Si vero eum curare nollet, infamarent eum de impossibilitate. Ecce, inquit evangelista, homo hydropicus erat ante illum. Hydrops morbus, quem Latini veternum nuncupant, ab aqua trahit originem nominis, quia Graece hydor aqua dicitur. Est vero intercutaneus morbus ex interruptione (1424C)vesicae natus, tumorem ventris, et anhelitus fetorem faciens. Habetque hoc proprium, ut quo amplius biberit, eo magis noxiam in se sitim excitet. Et respondens, dixit ad illos: Si licet sabbato curare? At illi tacuerunt. Ipse vero apprehensum aegrum sanavit eum, ac dimisit. Quod respondisse dicitur ad eos qui nihil dixerant, ad illud respicit, quod praemissum est, et ipsi observabant eum. Qui enim non minus cogitatus quam opera intuetur, non immerito sic ad cogitata quasi ad dicta vel facta respondit. Interrogantur, non quo eorum Dominus spectaret sententiam, sed ut ex sua melius responsione vel taciturnitate confutentur. Unde et illi undique conclusos se aspicientes, merito interrogati tacuerunt. Quidquid enim dixissent, contra se dictum videbant. (1424D)Si dicerent, licet, audituri erant, quare ergo me observatis? Si autem dicerent, non licet, nec sic evadere poterant. Nam diceret illis Dominus, quod et subinde eis objecit: Quare vos vestra pecora curatis sabbato? Sua ergo eos conscientia repercussos et tacentes inspiciens, apprehensum aegrum sanavit ac dimisit. Ideo sanavit Dominus hydropicum ante praesentiam Scribarum ac Pharisaeorum, ut ostenderet eis, quia sicut ille sanatus est corpore, ita illi si in eum credere vellent, in anima sanari potuissent. Prudenti sane dispensatione Dominus ante legisperitos et Pharisaeos hydropicum curat, et mox contra avaritiam disputat, ut per illam aegritudinem quam ille patiebatur in corpore, designaret illorum infirmitatem (1425A)qua tabescebant in mente. Mystice vero hydropicus iste, ipsum Judaeorum significat populum, qui pessimo quodam veterno avaritiae et libidinis praegravatus erat. Nihil enim avarius gente Judaeorum erat, nihil ad libidinem pronius. Hoc morbo assuetos eos Balaam hariolus praecognoverat, quando Balach hujusmodi consilium dederat, ut eos per mulierum pulchritudinem idololatriae prostitueret (Num. XXIV, XXV). Quod vere de spirituali dicimus fornicatione, cui adeo eadem plebs inservivit, ut meretricis procacis et adulterae nomine mulieris per prophetam appellatur (Ezech. XVI). Hydropicus vero qui sanatur, synagogam praefigurat, in qua pars illius populi fide a noxio avaritiae et libidinis humore liberata est, adeo ut post Christi ascensionem, quotquot (1425B)ex eis domorum vel agrorum possessores erant, vendentes quae habere poterant, pretium ante pedes apostolorum deferrent, et causa amoris ejus uxoribus et omnibus saeculi affectibus renuntiarent (Act. IV). Sed et moraliter hydropicus iste quemlibet designat avarum vel luxuriosum. Sicut enim hydropici sitis est inexplebilis, ita avarus quamdam sitim multiplicat, qui quo ampliora acquisierit, eo plura per fas et nefas acquirere laborat. Unde Salomon ait: Avarus non impletur pecunia (Eccles. V). Quia sitis ejus nec inopia minuitur, et nec copia expletur, illa super hoc concordante sententia, qua dicitur: Semper avarus eget. Pari modo luxuriosus quisque quo magis voluptatem carnis expleverit, eo ad pejora perpetranda accenditur, sicque fit ut unde ad horam (1425C)libidinis incentivum exstinguitur, inde mox deterius inflammetur. Diximus enim morbo hydropico avaritiam significari, quod sicut ille aquam, ita iste sitit pecuniam. Quo vitio Pharisaeos laborasse evangelista manifestat, cum post nonnullas parabolas subdit: Audiebant enim haec Pharisaei qui erant avari, et deridebant illum (Luc. XVI). Et respondens dixit ad illos. Cum nullius interrogatio praecesserit, quid vult quod tam saepe respondisse dicitur ad legisperitos et Pharisaeos? Sed haec locutio in sacris voluminibus habetur usitata. Solet enim Scriptura nullo interrogante, hoc modo respondentis voce proferre sententiam. Unde est illud quod alibi in Evangelio legimus: In illo tempore respondens Jesus dixit: Confiteor tibi, Pater Domine coeli et terrae (Matth. XI). Et certe illo (1425D)in loco nulla vel Patris vel alicujus interrogatio praecesserat, ut eum respondisse sancta illa auctoritas testaretur. Hinc est etiam quod sanctis mulieribus ad sepulcrum Domini flentibus, nihilque interrogantibus de angelo qui perennem Christi resurrectionem nuntiare venerat, dicitur: Respondens autem angelus dixit mulieribus: Nolite timere (Matth. XXVIII). Sanato vero ac dimisso hydropico, invehitur mox in avaritiam calumniatorum suorum. Nam sequitur: Et ait illis: Cujus vestrum asinus aut bos in puteum cadit, et non continuo extrahet illum die sabbati? His verbis sic Dominus se calumniantes coarguit, ut eos avaritiae studere convincat. Ac si aliis verbis loqueretur: Si vos, inquiens, vestra animalia in die sanctificato, (1426A)si forte in puteum casu ceciderint, eripere festinatis etiam cum labore, non ipsis animalibus, sed avaritiae vestrae operam dantes, quare me reprehenditis cur hominem ad imaginem Dei conditum, multoque animali praestantiorem, in die sabbati curem? Et pulchra ratione hydropicum animali in puteum decidenti comparat, quia animal in puteum labens, aquae humore laborat, quemadmodum humore gravatur hydropicus. Sicut et in alio loco mulierem curvam, quam decem et octo annis alligaverat Satanas, jumento comparavit, quod solvitur ut aquatum ducatur (Luc. XIII). Verum in apertissimis historiae verbis intima redolet suavitas allegoriae. Nam per bovem et asinum uterque populus, Judaeorum videlicet et gentium, intelligitur. Per bovem (1426B)quidem, cujus cervix jugo teritur, cujusque labore proscissa terra versatur, Judaicus convenientissime accipitur populus, qui legis jugum durissimum traxerat; cujus superbiam legis pondus premebat, quique ob terrenam felicitatem, et rerum labentium copiam, Deo serviebat. Grave enim jugum Judaeis fuit circumcisionem sufferre, festivitates Tabernaculorum sub dio, hoc est, sub asperitate imbrium, atque calore solis celebrare, otium sabbatorum seu festivitatem custodire, et caetera legis onera gravissima, in quibus retro cunctis temporibus jam servierunt, observare. Per asinum vero, animal nimis irrationale, et prae caeteris animantibus magis oneriferum, gentilis populus figuratur, qui peccatorum pondere, et malae insitae sibi consuetudinis mole praepediti, (1426C)nequaquam respirare, aut imponentibus resistere valebant, ad simulacra muta prout ducebantur, incedentes. Possunt quoque haec animalia, duo hominum genera designare. Bos enim qui proventui frugum insudat, sapientes exprimit. Asinus vero, ignobile animal et insipidum, stultos quosque et verbi ratione carentes, per typum ostendit. Recte igitur Dominus in utroque loco bovem et asinum in puteum labentes, vel a praesepio solutos, sub significatione Judaici populi atque gentilis posuit, quia adveniens ipse mediator Dei et hominum in hunc mundum, omnes sive Judaeos sive gentiles, seu sapientes sive hebetes, durissimis peccatorum vinculis irretitos invenit, atque in imo voluptatis et concupiscentiae carnalis, tanquam in profunditate putei demersos (1426D)reperit. Scriptum namque est: Vinculis peccatorum suorum unusquisque constringitur (Prov. V). Et Apostolus: Omnes peccaverunt, et egent gloria Dei (Rom. III). Apte vero de insultatoribus Domini sequitur: Quia non poterant ad haec respondere illi. Splendidissima namque luce veritatis evanescere videbant omnes tenebras falsitatis. Verum Dominus cum videret eos respondere non posse, et tamen a malitia et invidia nolle cessare, ad eorum qui invitati erant, exhortationem, qui fortassis ex ejus praedicatione proficere poterant, sermonem convertit. Intendebat enim non probo eos studio primos accubitus affectare. Dicebat autem et ad invitatos parabolam, intendens quomodo primos accubitus eligerent, dicens ad eos: (1427A)Cum vocatus fueris ad nuptias, non discumbas in primo loco. Haec admonitio Salvatoris ad litteram utiliter intellecta, salutiferum cunctis documentum exhibet, humilitatem praecipue commendans, et non solum apud Deum, verum etiam apud homines laudabilem esse declarat. Sed non ab re, quod sanctus evangelista hanc evangelicam lectionem, parabolam voluit nuncupare. Parabola enim Graece, Latine similitudo dicitur. In similitudine vero aliud est quod praetenditur per figuram, aliud quod innuitur per veritatem. Quod per nuptias conjunctio Christi Ecclesiaeque signetur, pluribus ex locis sancti Evangelii conjici datur. Ait enim: Nunquid possunt filii nuptiarum jejunare quandiu cum illis est sponsus (Marc. II)? Alibi quoque parabolice loquens: Simile est, inquit, (1427B)regnum coelorum homini regi qui fecit nuptias filio suo (Matth. XXII). Deus enim Pater Filio suo nuptias fecit, quando per incarnationis mysterium sanctam ei Ecclesiam fidei et dilectionis dote conjunxit. In nuptiis namque sponsus sponsae conjungitur, ut filii procreari possint. Ita unigenitus Dei Filius sponsam sibi de gentibus sanctam Ecclesiam conjunxit, et multos filios sibi spirituales per adoptionem effecit. Cujus sponsi thalamus, uterus virginis Mariae fuit, in quo divinitatem suam humanitati nostrae per suam incarnationem dignanter sociavit. Ad has nuptias omnes invitati sumus, quicunque Christianitatis titulo insignimur, quicunque crucis stigmate praemunimur. Quisquis ergo has nuptias vocatus adierit, hoc est, quicunque per gratiam fidei, Ecclesiae membris (1427C)se conjunxerit, non discumbat in primo loco, hoc est, de suis meritis gloriando, quasi de singulari privilegio meritorum caeteris praeferatur, sed semper humilia de se sentire studeat. Nescit enim si forte honoratior ab illo sit invitatus, cui locum dare cogatur. Honoratiori post se invitato locum dat ille, qui securus de confidentia pristinae suae conversationis, videt se praeiri in bono opere cita agilitate ab illis qui post se vocati sunt. Verbi gratia, qui ab ipsis aetatis tenerae incrementis ad divinum servitium convertitur, illum plerumque in bonis operibus praecedunt, qui noviter de saeculi aetatibus revertentes, in sanctis actionibus fortes inveniuntur. Hi ergo et post invitantur, et primi accumbunt, quia etsi ad (1427D)religionis exercitium sero veniunt, fortius tamen se justitiae et sanctitatis lance edocent, et quod minus habent ex tempore [parte], ex studii vivacitate compensant. Et cum robore novissimum locum tenere incipit, cum de aliis quam de se meliora cognoscens, quidquid prius in sua actione magnum putabat, ex comparatione alieni meriti infirmum humillimumque judicat, cum Propheta dicens: Pauper sum ego, et in laboribus a juventute mea: exaltatus autem, humiliatus sum et confusus (Psal. LXXXVII). Quid vero nobis agendum sit, qualiter in Ecclesia conversandum sit, praeceptor disciplinae coelestis mox aperire curavit, cum, inquiens, vocatus fueris ad nuptias, id est, cum veneris in societatem sanctae Ecclesiae, recumbe in novissimo loco, id est, humilia de te sentire cura, (1428A)juxta quod scriptum est: Quanto magnus es, humilia te in omnibus (Eccl. III). Et noli de tuis gloriari virtutibus, sed omnes tibi aestima superiores, minimum te omnium, inferiorem cunctis deputa. Tanto enim eris in Dei oculis pretiosior, quanto fueris in tuis oculis despectior, quantoque amplius tibi vilueris, tanto magis Deo placebis. Ut cum venerit qui te invitavit, dicat tibi: Amice, ascende superius. Quam sententiam etiam in praesenti constat impleri. Quotidie enim Dominus nuptiarum nuptias Ecclesiae ingreditur: habitus, consessus moresque dijudicat convivantium: et eum quem in humilitate invenit fundatum, amici nomine sublimatum beatificat, dicens illi: Amice, ascende superius. Et quem locus videbatur habere inferior, ad summam ecclesiastici culminis (1428B)promovet dignitatem, ut simul discumbentes, hoc est, in fide quiescentes, magna hunc admiratione glorificent, et stupentes cum Psalmista dicant: Mihi autem nimis honorati sunt amici tui, Deus (Psal. CXXXVIII). Veniens ergo Dominus Jesus Christus ad judicium, quemcunque humilem invenerit, glorificabit et exaltabit, atque ad superiora ascendere praecipiet, quia scilicet illos sublimabit in aeterna beatitudine, quos in hac vita de suis virtutibus humilia sentire perspexit, juxta quod apostolus Petrus suos auditores exhortatur, dicens: Humiliamini sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in die visitationis (I Pet. V). Unde et bene subditur: Tunc erit tibi gloria coram simul discumbentibus. Tunc, id est in fine mundi, erit tibi gloria. Verum quia non de praesenti, (1428C)sed de futuro dicitur, tunc erit ad illam quae in fine mundi omnibus dabitur electis beatitudinem referendum est, quando Deum quisque videbit sicuti est. Bene autem dicitur tunc, ne videlicet si quid boni agimus, laudem ab hominibus in praesenti requiramus, sed tunc, id est, in futura vita, a Deo remunerationem exspectemus. Scriptum namque est: Haereditas ad quam festinatur in principio, in novissimo benedictione carebit (Prov. XX). Quisquis enim gloria vitae praesentis fuerit delectatus, et summam gloriae quae in futurum debetur, in praesenti possidere desideraverit, ille absque dubio aeterna beatitudine carebit, quae electis ad supernam patriam tendentibus reservatur. Quae sententia evangelica potest et in (1428D)hac vita juxta litteram veraciter intelligi. Qui enim in novissimo loco recumbens invenitur, veniente patrefamilias altius sublimatur, quia quotidie Dominus in consortio electorum spiritualiter atque invisibiliter veniens, suas nuptias intrat, quia quotidie, ut diximus, habitus moresque fidelium considerat, et superbis resistens, eos quos humiles invenit, saepe aliis praefert, ac tantis muneribus specialium donorum glorificat, ut tales illi qui simul discumbunt, hoc est, qui in eadem fide quiescunt, concordi admiratione efferant, proclamantes cum Psalmista: Beati quos elegisti, et assumpsisti, Domine, etc. (Psal. LXIV). Quia omnis qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur. Haec subjecta conclusio evangelicae lectionis, docet praecedentem quoque (1429A)parabolam debere mystice intelligi. Patet enim quod non omnis qui se coram hominibus exaltat, mox in hac vita humiliabitur: aut qui se in conspectu hominum humiliat, exaltatur, cum contrarium nonnunquam contingere soleat, ut is qui in aliquo dignitatis apice sublimari incipit, usque ad finem vitae exaltari non desinat. Et rursum, is qui humilis ac verecundus esse inchoat, in ipsa sua mediocritate usque in terminum vitae perduret. Ergo quia Deus falli non potest, cujus verba sunt ista, et si hoc in praesenti vita non impletur, restat ut in futuro sine dubio impleatur, tunc scilicet, quando impii et superbi humiliabuntur cum diabolo in inferno audientes a Domino. Ite in ignem aeternum; justi autem et humiles exaltabuntur a Domino, percipientes ab (1429B)eo vocem optabilem, Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi (Matth. XXV). Quam ut audire mereamur, ipse nobis largiri dignetur, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen.
HOMILIA CLXXXII. IN FERIA QUARTA QUATUOR TEMPORUM.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore, respondens unus de turba, dixit ad Jesum: Magister, attuli filium meum ad te habentem spiritum mutum, qui ubicunque eum apprehenderit, allidit illum, et spumat, et stridet dentibus, et urescit, etc. (Marc. IX.)
Narratur in praecedenti hujus sancti Evangelii capitulo, (1429C)etc. Reliqua vide apud ven. Bedam presbyterum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 312.
HOMILIA CLXXXIII. IN FERIA SEXTA QUATUOR TEMPORUM.(Ex beati Ambrosii in Evangelium secundum Lucam expositione, lib. VI, num. 12.) In illo tempore rogabat Jesum quidam Pharisaeus, ut manducaret cum illo. Et ingressus domum Pharisaei, discubuit, etc. (Luc. VII.)
Hoc loco plerique videntur pati scrupulum, etc. Reliqua vide apud sanctum Ambrosium, Operum ejus tomo 11, Patrologiae XV, col. 1671.
HOMILIA CLXXXIV. IN SABBATO QUATUOR TEMPORUM.(Ex Opp. beati Gregorii Magni papae.) (1429D)In illo tempore dicebat Jesus turbis similitudinem hanc: Arborem fici habebat quidam plantatam in vinea sua, et venit quaerens fructum in illa, et non invenit, etc. (Luc. XIII.)
Dominus ac Redemptor noster per Evangelium suum aliquando verbis, aliquando rebus loquitur, etc. Reliqua vide apud sanctum Gregorium papam, Operum ejus tom. II, Patrologiae LXXVI, col. 1228.
HOMILIA CLXXXV. IN DOMINICA XIX POST PENTECOSTEN.(Ex Opere imperfecto in Matthaeum, inter spuria opuscula beato Chrysostomo ascripta.) In illo tempore accesserunt ad Jesum Pharisaei, et interrogavit eum unus ex his legis doctor, tentans eum: (1430A)Magister, quod est mandatum magnum in lege? Etc. (Matth. XXII.)
Frequenter Judaei diversis interrogationibus Christum tentantes, etc. Reliqua vide apud sanctum Joannem Chrysostomum, Operum ejus in editione nostra tom. VI, col. 872.
HOMILIA CLXXXVI. IN DOMINICA XX POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. beati Hieronymi presbyteri.) In illo tempore, ascendens Jesus in naviculam, transfretavit, et venit in civitatem suam, etc. (Matth. IX.)
Christum in humanis actibus divina gessisse mysteria, et in rebus visibilibus invisibilia exercuisse negotia, lectio hodierna monstravit. Ascendit, inquit, in naviculam, et transfretavit, et venit in civitatem suam. (1430B)Nonne hic est qui fugatis fluctibus maris, profunda nudavit, ut Israeliticus populus inter stupentes undas sicco vestigio velut montium concava transiret (Exod. XIV)? Nonne ipse est qui Petri pedibus marinos vertices inclinavit, ut tunc liquidum humanis gressibus solidum praeberet obsequium (Matth. XIV)? Et quid est quod ipse sibi maris sic denegat servitutem, ut brevissimi lacus transitum sub mercede nautica transfretaret? Ascendit, inquit, in naviculam, et transfretavit. Et quid mirum, fratres? Christus venit suscipere infirmitates nostras, et sua nobis conferre medicamenta sanitatis, quia medicus qui non fert infirmitates, curare nescit, et qui non fuerit cum infirmo infirmatus, infirmo non potest conferre sanitatem. Christus ergo si in suis mansisset virtutibus, commune (1430C)cum hominibus nihil haberet; et nisi implesset carnis ordinem, carnis in illo esset otiosa susceptio. Sustinuit ergo has necessitates, ut homo verus humanis necessitatibus probaretur. Ascendit in naviculam. Christus navim a saeculi fluctibus semper mitigans ascendit, ut credentes in se, ad coelestem patriam tranquilla navigatione perducat, et municipes faciat, quos humanitatis suae fecit consortes esse. Non ergo Christus indiget navi, sed navis indiget Christo, quia sine coelesti gubernatore navis Ecclesiae per mundanum pelagus, per tanta et talia discrimina, ad coelestem portum non valet pervenire. Haec diximus, fratres, quantum ad intelligentiam spiritualem, verum ipsius historiae ordinem prosequamur. Ascendens, inquit, Jesus in naviculam transfretavit, et venit (1430D)in civitatem suam. Creator rerum orbis Dominus, posteaquam se propter nos nostra angustavit in carne, coepit habere humanam patriam, coepit civitatis Judaicae esse civis, parentes coepit habere, parentum omnium ipse parens, ut invitaret amor, attraheret charitas, vinceret affectio, suaderet humanitas, quos fugarat dominatio, metus disperserat, et fecerat vis potestatis exteros. Venit in civitatem suam. Et obtulerunt ei paralyticum jacentem in lectulo. Et videns, inquit, Jesus fidem illorum, dixit paralytico: Confide, fili, remittuntur tibi peccata tua. Audit veniam, et tacet paralyticus, nec ullam respondet gratiam, quia (1431A)plus corporis quam animae tendebat ad curam, et temporales aerumnas resoluti corporis sic deflebat, ut aeternas poenas resolutioris animae non defleret, gratiorem sibi praesentem vitam judicans quam futuram. Merito ergo Christus offerentium fidem respicit, et vecordiam sic jacentis respicit, ut fidei alienae suffragio, paralytici anima ante curaretur quam corpus. Respiciens, inquit, fidem illorum. Cernite in hoc loco, fratres, Dominum non quaerere insipientium voluntates, non exspectare ignorantium fidem, non infirmi stulta desideria perscrutari, sed alterius fidei subvenire. Et revera, fratres, quando medicus languentium aut quaerit aut respicit voluntates, cum semper contraria desideret et requirat aegrotus? Hinc est quod nunc ferrum, nunc ignem, nunc amara pocula (1431B)ingerit et apponit invitis, ut curam sani sentiant, quam sentire non poterant aegrotantes. Et si homo injurias despicit, maledicta contemnit, ut sauciatis manibus sponte vitam conferat et salutem, quanto magis Christus medicus bonitate divina morbis saucios peccatorum, et phrenesi criminum laborantes, ad salutem etiam invitos attrahit et nolentes? O si velimus, fratres, o si velimus mentis nostrae omnes paralyses semper videre, ut animam nostram virtutibus destitutam, jacere in vitiorum stratibus cerneremus, luceret nobis quemadmodum Christus, qui nostras quotidie noxias despicit voluntates, et ad salutaria nos remedia pertrahit, ut purget invitos. Fili, inquit, remittuntur tibi peccata tua. Haec dicens, Deum se volebat intelligi, qui per hominem oculis (1431C)adhuc latebat humanis. Virtutibus etenim et signis comparabatur prophetis, quia per ipsum fecerant et ipsi virtutes. Peccatis, autem dare veniam, quia penes hominem non est, et est singulare deitatis insigne, Deum illum pectoribus inserebat humanis. Probat hoc pharisaicus livor; nam cum dixisset, remittuntur tibi peccata tua, responderunt Pharisaei: Hic blasphemat. Quis enim potest peccata dimittere, nisi solus Deus? Pharisaee, qui sciendo nescis, confitendo negas, cum testaris impugnas. Si Deus est qui remittit peccata, cur tibi Christus Deus non est, qui in uno indulgentiae suae munere, totius mundi probatur abstulisse peccata? Ecce, inquit, Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. I). Ut autem possis majora capere divinitatis ejus insignia, audi eum pectoris tui (1431D)penetrasse secretum. Aspice eum ad cogitationum tuarum latebras pervenisse, intellige eum cordis tui nudare consilium. Et cum vidisset, inquit, Jesus cogitationes eorum, dixit: Quid cogitatis mala in cordibus vestris? Quid est facilius dicere, remittuntur tibi peccata tua, an dicere, surge et ambula? Ut sciatis autem quia Filius hominis potestatem habet dimittendi peccata, dixit paralytico: Surge, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam. Et surrexit et abiit in domum suam. Scrutator animorum praevenit mentium magna consilia, et deitatis suae potentiam operis attestatione monstravit, dum dissipati corporis membra componit, nervos stringit, jungit ossa, complet viscera, firmat virtutem, regressus ad cursum suscitat in (1432A)vivo cadavere jam sepultos. Tolle lectum tuum, hoc est, porta portantem, oneris muta vices, ut quod fuit infirmitatis testimonium, sit probatio sanitatis, ut lectus doloris tui, sit meae curationis indicium, ut receptae fortitudinis magnitudinem, ponderis asserat magnitudo. Vade, inquit, in domum tuam, ne Christiana fide curatus, in viis Judaicae perfidiae jam moreris. Tu autem.
HOMILIA CLXXXVII. DE EADEM DOMINICA. In illo tempore ascendens Jesus in naviculam transfretavit, et venit in civitatem suam, etc. (Matth. IX.).
Creator rerum Dominus Jesus, postquam se, propter nos, nostra angustavit in carne, coepit habere patriam, coepit esse civis Judaicae civitatis, ut eos (1432B)de quibus humanitatem assumpserat, ad credendum sibi invitaret, amore et charitate suaderet, et affectuosa humanitate attraheret. Loquens ergo sanctus evangelista Matthaeus de Domino Jesu, dicit: Qui ascendens in navim transfretavit, hoc est, trans fretum abiit. Fretum dicitur angustum mare, a fervore scilicet et ebullitione, quoniam mare ibi amplius fervet, ubi angustius habetur. Fretum autem hoc loco mare Galilaeae debemus intelligere, quod Dominus frequenter transnavigabat, ut multitudinem incolarum circumquaque habitantium sua assidua praedicatione ad salutem invitaret. Civitas autem Domini secundum carnem Nazareth fuisse dicitur, conceptione pariter et nutrimento ejus decorata. Quaestio sane inter Marcum et Matthaeum oboritur, quia Marcus (1432C)dicit hoc ipsum miraculum paralytici in Capharnaum factum (Marc. II), Matthaeus vero ita narrat, quasi veniente Domino in civitatem suam, quam Nazareth diximus, obtulerunt ei paralyticum, quem et curavit. Quae quaestio difficilius solveretur, si Matthaeus in hoc loco etiam Nazareth nominasset. Sed quia Nazareth et Capharnaum civitates utraeque in Galilaea provincia habentur, veniens Dominus in Galilaeam, rectissime in civitatem suam venisse dicitur, in quocunque oppido Galilaeae fuisset. Nam et ipsa Galilaea, tota videlicet provincia, potest dici civitas Christi, siquidem et illud regnum Judaeorum numerosis civitatibus quondam amplissimum, una domus Israel dicitur, nedum etiam una civitas dicatur. Et hoc quid necesse est longius protrahere? Ipsa etiam (1432D)Christi Ecclesia, quae per totum orbem diffusa est civitas appellatur. Dicit enim Psal.: Gloriosa dicta sunt de te civitas Dei (Psal. LXXXVI). Cum ergo Dominus hoc signum, sicut Marcus dicit, in Capharnaum fecit, non est dubium quod in sua civitate hoc fecerit, praesertim quia et ipsa Capharnaum in Galilaea, quae erat provincia Domini, ita excellebat, ut tanquam metropolis haberetur. Alio quoque modo haec quaestio a doctoribus solvitur, ut quod dicit Matthaeus evangelista, transfretasse Dominum, et venisse in civitatem suam, praetermiserit quid ibi fecerit Dominus, et transierit ad sequens miraculum, quod factum est de paralytico in Capharnaum. Marcus enim totum ex ordine quomodo gestum sit (1433A)narrat. Vel certe ideo Capharnaum civitas Domini dicitur, quia in ea vel in finibus ejus assidue praedicaverit, et maxima miracula operatus sit, sicut ipse Dominus alibi per semetipsum illi improperans, dicit: Vae tibi Capharnaum, quae usque ad coelum exaltata es (Matth. XI), clarificatione scilicet miraculorum meorum, usque ad infernum detraheris. Quia si in Tyro et Sidone facta fuissent quae in te facta sunt, olim in cinere et cilicio poenitentiam agerent. Et ecce offerebant ei paralyticum jacentem in lecto. Paralysin Graeci dicunt dissolutionem membrorum, qui morbus partem corporis quam occupaverit, officiis universis funditus destituit, plerumque vero et totum corpus invadit. Et videns Jesus fidem illorum, dixit paralytico: Confide, fili, dimittuntur tibi peccata (1433B)tua. Haec dicens Deum se volebat intelligi, quia adhuc per humanitatem latebat homines, ut videlicet per hoc quod peccata dimittere poterat, quod solummodo Dei esse constat, et non hominis, ad credulitatem fidei accedere non dubitarent. Intuendum autem quantum impetrare valeat fides uniuscujusque propria, si tantum aliena valuit, ut suo interventu alteri salutem mentis et corporis subito promereri potuerit. Non enim ait evangelista Dominum vidisse fidem illius qui portabatur, sed eorum potius qui hunc offerebant. Qua in re magna quidem et utilis nobis commendatur humilitas, ut veraciter credamus per eorum qui Deo accepti sunt intercessionem adjuvari eos qui aut minus digni sunt per se exaudiri, aut etiam propriae infirmitatis (1433C)conscii, bonorum hominum se intercessioni commendant, ut eorum opere et temporale et spirituale a Deo auxilium consequantur. Confide, inquit Dominus, fili. Miranda est humilis in Redemptore nostro dignatio, qui hominem invalidum, et in toto corpore tabefactum, filium vocare dignatur, quem Scribae et Pharisaei nec dignabantur attingere. Quod si ad opus divinum quod in homine gerebatur, attendimus, merito filium vocat quem a peccatis absolvit. In hoc etiam, quod curaturus a sua infirmitate hominem, prius peccata illi dimittit, quibus eamdem infirmitatem contraxit, et postea eum sanitati restituit, ostendit eum ob meritum culparum damnatum fuisse debilitate membrorum, nec aliter posse evadere aegritudinem corporis, nisi (1433D)prius liberaretur ab infirmitate incommoda cordis. Dimittuntur, inquit, tibi peccata. Audiens paralyticus veniam delictorum sibi a Domino repromitti, non aliquid Christo respondet, nec gratiam vel laudem illi rependit, quia scilicet plus corporis quam animae desiderabat salutem, et gratiorem sibi praesentem vitam judicabat, quam futuram. Sed Christus non vecordiam jacentis respicit, imo fidem offerentium intendens, ingrato peccata dimittit. Et quia semper virtutibus invidia comes est, audiamus quid sequitur. Hic blasphemat. Non voce oris hoc dixerunt, sed in secreto cordis. Quod manifestat evangelista, cum dicit: Et cum vidisset Jesus cogitationes eorum, dixit: Ut quid cogitatis mala in (1434A)cordibus vestris? Quid autem vocarent blasphemiam, Marcus manifestius exponit., dicens: Et cogitabant, inquit, quidam de Scribis in cordibus suis, dicentes: Quis potest peccata dimittere, nisi solus Deus (Marc. II)? Legerant siquidem scriptum in prophetis, dicente Domino: Ego sum qui deleo iniquitates tuas (Isai. XLIII). Etiam indignabantur quod Christus, quem purum hominem existimabant, paralytico peccatorum veniam promisisset tanquam Deus. Quamvis ergo nescientes, verum dicunt Scribae et Pharisaei, quia nemo potest peccata dimittere nisi solus Deus, qui per eos quoque dimittit quibus potestatem dimittendi tribuit. Et ideo Christus verus Deus esse probatur, quia peccata quibus vult, dimittere valet. Et cum vidisset (1434B)Jesus cogitationes eorum. Scrutator animorum Deus, praeveniens mentium mala consilia, ostendit Scribis blasphemantibus se Deum esse, qui potest etiam occulta cordis eorum evidenter agnoscere, et quasi tacens loquitur: Ut cognoscatis me veraciter Deum esse, manifestum vobis sit, latebras etiam cogitationum vestrarum me apertissime cognoscere. Ea ergo potestate deitatis, qua cogitationes vestras intueri valeo, cognoscite etiam hominibus peccata me posse dimittere. Quid facilius est dicere, dimittuntur tibi peccata tua, an dicere, surge et ambula? Utrum paralytico peccata fuerint dimissa, solus Christus noverat, qui dimittebat. Surgentem autem et ambulantem illum, omnes qui assistebant visu approbare poterant. Et ideo Dominus (1434C)carnale signum sanitatis extrinsecus operatus est, ut spirituale signum, hoc est, veniam peccatorum, intrinsecus probaretur fecisse. Ut sciatis autem, quia Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata, tunc ait paralytico: surge. Patet quia et si Deus, qui quantum occasus distat ab oriente, longe fecit a nobis iniquitates nostras, et Filius hominis habet potestatem dimittendi peccata, ergo idem ipse est Christus et Deus et Filius hominis: Deus, qui per divinitatem peccata dimittit; Filius hominis, qui per humanitatem pro peccatoribus mori potuit. Quod autem dicit, tunc ait paralytico, verba sunt evangelistae. Tolle, ait, lectum tuum, hoc est porta portantem te, ut quod fuit testimonium infirmitatis, sit probatio sanitatis. Et (1434D)surrexit, et abiit in domum suam. Inter dictum Domini et factum, nulla distantia est. Ipse dixit, et facta sunt, ipse mandavit, et creata sunt (Psal. CLXVIII). Et omnia quaecunque voluit, fecit. Inter dicere autem nostrum et facere, plurima distantia est, quia facile quidem loqui possumus, sed cum labore operamur. Christi vero dictum mox opera comitantur, quoniam ipse dixit, et facta sunt. Ait ergo: Quid est facilius dicere, dimittuntur tibi peccata, an dicere, surge et ambula? Ac si dicat: Sicut facile est mihi, dicere paralytico: surge, et continuo surgit, sic facile est dicere, dimittuntur tibi peccata, et continuo dimittuntur. Videntes turbae, id est populi, signum quod fecerat, timuerunt (1435A)Deum, et glorificaverunt eum qui dedit potestatem talem hominibus, scilicet ut homo inter homines positus, posset sanitatem cuicunque vellet, tribuere. Confutatis igitur illis qui Dominum blasphemiae arguebant, merito stupentes turbae, in laudem Creatoris prosiliunt. Ad cujus imperium nulla interveniente mora, festina salus totum hominem repente possedit. Ex curatione autem istius paralytici, datur nobis intelligi plerasque incommoditates hominibus propter peccata contingere. Quinque siquidem differentiae causarum traduntur, pro quibus corporibus humanis temporales molestiae divinitus inferuntur. Aut enim ad augenda merita per patientiam electi in infirmitate corporis gravantur, ut beato Job et Tobiae contigit; aut ad custodiam virtutum, (1435B)ne superbia tentante dejiciantur, sicut apostolo Paulo datus est stimulus carnis, ne magnitudine revelationum extolleretur (II Cor. XII); aut ad intelligenda et corrigenda peccata, sicut Maria soror Aaron propter temeritatis verba lepra percussa est (Num. XII), sicut etiam paralyticus de quo agimus, qui ut potuisset curari, primum remissione peccatorum indiguit. Aut ad gloriam Dei, sicut infirmitas Lazari non ad mortem, sed pro gloria Dei fuit (Joan. XI). Aut ad inchoationem aeternae damnationis, quod proprie reproborum est, sicut Antiochus et Herodes, qui quod in gehenna passuri erant praesenti miseria cunctis ostendebant, quibus illud convenit propheticum: Et duplici contritione (1435C)contere eos (Jerem. XVII). Unde quoniam qua causa flagellemur scire non possumus, necesse est ut in omnibus adversis quae temporaliter patimur, humiliter Domino gratias agamus. Et quidquid nos peccasse deprehenderimus, humili satisfactione purgemus, ut quandoque de attributis divinae pietati beneficiis perfecte gratulemur. Haec curatio paralytici, a Salvatore mirabiliter patrata, juxta litteram manifesta est. Sed quia in humanis actibus Christi divina semper latent mysteria, considerandum quid transfretatio Domini in suam civitatem allegorice significet. Ait enim evangelista: Ascendens Jesus in naviculam transfretavit, et venit in civitatem suam. Superius sanctus Matthaeus narravit quia Dominus postquam in mari dormivit, atque excitatus tempestates (1435D)sedavit, venit in regionem Gerazenorum, ubi hominem curavit quem legio daemonum invaserat, moxque, sicut praesens lectio narrat, adjungit quia ascensa navi transfretavit et venit in civitatem suam. Allegorice per naviculam quam Dominus ascendit significatur crux Dominicae passionis, in quam Dominus ipse ascendit: vel ipsum corpus Dominicum quod in ea pependit: vel specialiter anima uniuscujusque fidelis, sive generaliter universa sancta Ecclesia. Per mare autem quod Dominus transfretavit designatur praesens saeculum, quod frequentissimis tribulationum angustiis quasi quibusdam procellis commovetur. Per Nazareth vero civitatem, in qua Dominus conceptus et nutritus fuit, quae interpretatur flos sive custodita, non immerito designatur (1436A)sancta Ecclesia, hoc est multitudo electorum, quae, ne florem fidei aut boni operis fructum amittat, gratia Dei mundatur a sordibus vitiorum et custoditur ab incursu insidiantium daemonum. Quod ergo Dominus postquam in mari dormivit, regionem Gerazenorum adiit atque inde revertens in patriam suam remeavit, significat quia resurgens a somno mortis ad populum gentium, ab incursu daemonum curandum per apostolos, transivit. Sed cum intraverit plenitudo gentium, mox ad cives suos Judaeos per illius temporis praedicatores revertetur. Ibi curavit paralyticum, populum scilicet Judaeorum a peccatis, tam originalibus quam actualibus, emundando omnes qui praeordinati sunt ad vitam aeternam. Iterum alio modo: Ascendens Dominus in navim, (1436B)transfretavit et venit in civitatem suam. Quia ascendens in crucem, quae designatur per navim, post devictos et calcatos fluctus perturbationum istius saeculi, venit in civitatem suam, id est Ecclesiam, quae testante Psalmista civitas Dei vocatur: Gloriosa (inquit) dicta sunt de te, civitas Dei (Psal. LXXXVI). In quo loco nomine civitatis Ecclesia, hoc est multitudo significatur electorum. Tunc autem Dominus in civitatem suam, id est Ecclesiam, venit, cum per praedicationem apostolorum in cordibus electorum ascendit. Cum enim sancti apostoli auditores suos ad hanc fidem sua praedicatione perducebant, ut crederent divinitatem Filii Dei in utero Virginis humanae infirmitati sociatam, et in eadem carne (1436C)natum, crucifixum atque sepultum, et tertia die resurrexisse, ac idem corpus ad coelum assumpsisse, et in eo ad dexteram Patris in coelestibus considere, atque in eo rediturum in fine saeculi ad judicandos vivos et mortuos: idem Christus in sancta Ecclesia, hoc est in cordibus credentium per fidem ascendit. Et ecce offerebant ei paralyticum. Paralyticus iste in lecto jacens moraliter significat animam infelicem, quae in delectatione peccati tanquam in lectulo quodam miserabiliter requiescit. Cujus paralytici curatio designat curationem ac reparationem ejusdem languentis animae, quae, post longum errorem carnalis voluptatis, ad Creatorem suum reverti desiderat. Sed et anima ut salvari queat propriis indiget portatoribus, hoc est bonis doctoribus, qui sua doctrina (1436D)spem salutis ei subministrent, et sua sanctitate opem intercessionis coram Domino impendant. Qui bene, ut Marcus ostendit (Cap. II), quatuor fuisse reperiuntur, propter quatuor videlicet libros Evangeliorum, quibus constat fundamentum totius doctrinae, sive propter quatuor principales virtutes, quibus sanitas uniuscujusque constat animae, prudentiam scilicet, fortitudinem, temperantiam atque justitiam, quae ab aliis nominantur sobrietas, sapientia, fortitudo atque justitia, quibus utilius nihil est in vita humana. Quaecunque enim anima doctrina quatuor Evangeliorum fuerit imbuta, et his quatuor virtutibus suffulta, merebitur a Domino integram sanitatem recipere adeo ut surgat, lectum suum tollat, et ad domum redeat. Unde et subditur: Surge, tolle (1437A)lectum tuum, et vade in domum tuam. Per lectum designatur corpus cujuslibet hominis. Sic enim anima in corpore quemadmodum in stratu suo requiescit. Vel certe per lectum proximus noster intelligitur, id quem tempore tribulationis et angustiae tanquam ad repausandum securi recurrimus. Et surrexit, et abiit in domum suam magnificans Deum. Fecit Dominus signum hoc tunc in paralytico corporaliter, facit et hoc quotidie in sancta Ecclesia spiritualiter. Sicut enim praecepit paralytico ut surgeret et portaret lectum suum, a quo portatus fuerat, ita quotidie nobis in vitiis carnalibus tanquam delectabiliter in lecto jacentibus jubet divinitus ut surgamus. Et postquam a peccatis surreximus, imperat ut infirmitates quoque aliorum, sive corporum, sive morum (1437B)portare curemus, quemadmodum et nos tempore nostrae infirmitatis a fratribus portati sumus. Et quoniam per lectum carnem etiam significari diximus, imperat etiam surgentibus ut lectulum nostrum portemus, hoc est, ut carnem nostram, quae nos portavit ad vitia, nos reportare studeamus ad virtutem continentiae, ut quae nos laeta traxit ad culpam, afflicta reducat ad veniam. Imperat autem hoc nobis Dominus quotidie per semetipsum, hoc est, per annuntiationem Evangelii, per dicta prophetarum et per varia ac diversa sanctorum exempla. Ait ergo Dominus paralytico: Surge, tolle lectum tuum. Ac si animae dicat in peccatis jacenti: Surge de vitiis, scilicet carnis ad virtutes spirituales; et porta lectum tuum, hoc est, carnem corporis tui, quae te portavit (1437C)ad peccatum et culpam, reporta ad veniam. Vel, porta lectum tuum, id est fratrem tuum, a quo et tu portatus es: et vade in domum tuam, id est, qui per diversa vitiorum flagitia aberrasti, revertere ad custodiam tui. Domum quippe redire est unumquemque errantem ad custodiam sui reverti, et semetipsum in mandatis sui Creatoris constringere, ut totus homo, interior videlicet et exterior, Deo possit placere. Domus etiam nostra intelligitur paradisus, a quo quia per incontinentiam cecidimus, necesse est ut per continentiam redeamus. Sed dum talis anima quae peccatis languerat, recurrit ad veniam, fit plerumque ut hoc multi videntes, in Dei laude exardescant. Unde et hic subditur: Quia videntes turbae, timuerunt et glorificaverunt Deum, qui dedit potestatem (1437D)talem hominibus. Hominibus dicit, vel paralytico scilicet, qui debilitate corporis confectus, ad jussionem Christi statim resurgere potuit, et lectum portare: vel potius Domino nostro Jesu Christo, qui solus sermone sanitatem animae simul et corporis homini membris dissoluto restituere valuit. Simili modo et in anima hominis languentis spiritualiter fit. Nam dum is qui diutius jacuerat ad veniam recurrere conspicitur, multi infidelium glorificant Deum, qui dat potestatem talem hominibus, ut post longam vitiorum calamitatem resurgere valeant ad salutem animarum. Nam quandocunque sanitas, sive in corpore sive in anima accidit, ab ipso tribuitur. Unde et ipse Jesus, qui et Salvator vocatur, quoniam (1438A)ipse salvum facit populum suum a peccatis eorum (Matth. I). Qui vivit et regnat cum Patre et Spiritu sancto, etc.
HOMILIA CLXXXVIII. IN DOMINICA XXI POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. beati Gregorii Magni papae.) In illo tempore dicebat Jesus turbis parabolam hanc: Simile factum est regnum coelorum homini regi, qui fecit nuptias filio suo, etc. (Matth. XXII.)
Lectionis evangelicae textum, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud beatum Gregorium papam, Operum ejus tomo II, Patrologiae LXXVI, col 1282.
HOMILIA CLXXXIX. IN DOMINICA XXII POST PENTECOSTEN.(Ex eodem.) (1438B)In illo tempore erat quidam regulus, cujus filius infirmabatur Capharnaum. Hic cum audisset quia Jesus veniret a Judaea in Galilaeam, abiit ad eum, et rogabat eum ut descenderet et sanaret filium ejus. Etc. (Joan. IV.)
Lectio sancti evangelii, quam modo, fratres, audistis, expositione non indiget, etc. Reliqua vide apud eumdem, tomo ut supra, col. 1211.
HOMILIA CXC. IN EADEM DOMINICA.(Ex Herico monacho Antissiodorensi.) In illo tempore erat quidam regulus, cujus filius infirmabatur Capharnaum, etc. (Joan. IV.)
Divina judicia quam sint incomprehensibilia quamque inscrutabilia, quantumque ab humanis judiciis (1438C)longe distantia, cum in omnibus divinae Scripturae locis, tum vel maxime in praesenti sancti evangelii lectione valemus advertere. Ecce enim, sicut subsequens sermo hujus lectionis indicat, rogatus Dominus et Redemptor ut ad reguli filium pergeret invisendum, ire noluit, cum tamen alibi ad centurionis servum, etiam illo renitente et indignum se reclamante, venturum se promittere dignatus sit. Quis autem ignorat regulum majoris esse potestatis quam centurionem? Sed apud omnipotentem Deum (cujus judicia aliquando occulta sunt, semper autem vera) plus fides centurionis valuit quam purpura reguli. Sic quondam David puer majoribus et, quantum ad hominum judicia pertinet, prudentioribus fratribus reprobatis, ad regnum eligitur: et in fine saeculi non (1438D)oratores et nobiles, sed piscatores ignobiles a Domino ad apostolatum vocantur. Hanc divinorum judiciorum subtilitatem Psalmista considerans aiebat. Judicia tua, Domine, abyssus multa (Psal. XXXV). Et iterum: Judicia Domini vera justificata in semetipsa (Psal. XVIII). Et Isaias de Christo praecinit: Non secundum visionem oculorum judicabit, neque secundum auditum aurium arguet (Isa. XI). Sed haec suo in loco melius videbuntur, quae nos breviter praelibasse non piguit, nunc ad exponendam sancti evangelii lectionem accedamus. Erat quidam regulus, cujus filius infirmabatur Capharnaum. Regulus per diminutionem nominis, quod est rex, dicitur, parvus videlicet rex, nec magna potestate sublimis. (1439A)Quod nomen bene isti congruit, qui filio salutem poposcit, quia videlicet non plenam sed diminutam fidem habuisse probatur. Capharnaum autem civitas est Galilaeae provinciae, in qua Dominus multa miracula ostendit, in qua etiam infirmus jacebat istius reguli filius. Hic ergo audiens Dominum advenire a Judaea in Galilaeam, ubi nuper aquam in vinum converterat, abiit ad eum, rogaturus pro sanitate filii morientis. Quamvis enim omnis terra duodecim tribuum, in qua Judaei habitabant, Judaea generaliter appellaretur, praecipue tamen ac singulariter illa pars regni Judaeorum in qua duae tribus consistebant, Judae scilicet et Benjamin, Judaea vocabatur. A qua parte veniente Domino, accessit ad eum iste regulus, rogans ut descenderet et sanaret filium (1439B)ejus. Quare? Incipiebat enim mori, id est, urgebat eum vicina mors. Dicit ergo Jesus ad eum: Nisi signa et prodigia videritis, non creditis. Signa dicuntur eo quod significent aliquid: prodigia vero quasi porrodicia, eo quod porro, id est, longe praetendant aliquid. Constat profecto Judaeos quasi ex natura insitam hanc consuetudinem habuisse, ut quibuscunque rebus, licet divinis, fidem non nisi per signa commodarent. Unde et apostolus Paulus dicebat: Judaei signa petunt (I Cor. I). Sed quaerendum videtur cur Dominus huic regulo dicat, Nisi signa et prodigia videritis, non creditis, cum ille ante crediderit quam signum videret. Quomodo non crederet qui salutem filio poposcit? Sed si attendamus quid petiit, aperte cognoscimus quia non plenae (1439C)fidei fuit. Poposcit namque Dominum ut descenderet et sanaret filium ejus, et sic praesentiam corporalem expetiit, quasi salutem in filio operari non posset, nisi praesens corpore fuisset. Qui si perfecte credidisset, procul dubio sciret non esse locum ubi non esset Deus. Arguit itaque hominem in fide torpentem, et tentare cupientem in sanitate filii sui quis esset, aut quantum posset. Dicit ad eum regulus: Domine, descende priusquam moriatur filius meus. Urgebat eum infirmitas filii, et ideo in precibus perseverans postulat illi salutem. Dicit ei Jesus: Vade, filius tuus vivit. Sicut alio Evangelio narrante didicimus, centurio ad Dominum venit, dicens: Domine, puer meus jacet paralyticus in domo, (1439D)et male torquetur (Matth. VIII). Cui respondit Dominus: Ego veniam et curabo eum (Ibid.). Centurio est qui centum militibus praeest. Cum ergo majoris dignitatis sit regulus quam centurio, vigilanter intuendum est cur ad filium reguli rogatus corporaliter ire recusat, ad servum vero centurionis etiam non rogatus se pergere pollicetur. Filio reguli non dignatur adesse, servo centurionis non dedignatur occurrere. Sed in hoc facto, sola humilitate, quae nobis in Redemptore nostro imitanda proponitur, superbia nostra specialiter retunditur, qui in hominibus non naturam, qua ad imaginem Dei facti sunt, sed honores et divitias veneramur. Ut enim ostenderet Redemptor noster quia quae alta sunt hominibus, hoc est dilectoribus hujus saeculi, electis (1440A)despicienda sunt, et quae despecta hominibus videntur, sanctis despicienda non sunt, ad filium reguli noluit ire: ad servum vero centurionis paratus fuit ire. Credidit homo sermoni quem dixit ei Jesus, et ibat. Ex hoc jam apparet quantum profecerit iste ex increpatione Salvatoris. Quia enim Dominus dixerat ei: Nisi signa et prodigia videritis, non creditis, statim ut audivit a Domino, Vade, filius tuus vivit, continuo credens ibat. Jam autem eo descendente, servi ei occurrerunt, et nuntiaverunt, dicentes: quia filius ejus viveret. Interrogavit ergo horam ab eis in qua melius habuerat, et dixerunt ei, quia heri hora septima reliquit eum febris. Non est vacuum a magno mysterio, quod filium reguli evangelista narrat septima hora ab infirmitate dimissum. Non solum enim miracula (1440B)Christi quae corporaliter gessit miracula nobis existunt, sed etiam in ipsis operibus suis secreta sunt mysteria consideranda. Septenarius numerus sacratus est donis Spiritus sancti, quoniam omnia dona spiritualia quae a Deo cunctis fidelibus largiuntur, eodem septenario numero comprehenduntur Septem enim sunt virtutes spiritualium donorum, quibus et status hominum in praesenti vita decentissime ornatur, sapientia videlicet, intellectus, consilium et fortitudo, scientia, pietas, ac timor Domini. Sine gratia enim Dei nec sapiens quis esse potest, nec intelligens, nec consiliarius, nec fortis, nec eruditus, nec pius, nec plenus timore Domini? Quae dona quia non aliter quam gratia Spiritus sancti homini tribuuntur, merito etiam ipse Spiritus sanctus, qui (1440C)nihil aliud est quam verus Deus, eisdem nominibus nuncupatur. Sicut enim Filius a Patre procedens vocatur leo propter fortitudinem, ovis propter innocentiam, ostium quia per ipsum introimus ad Patrem, lux quia illuminat omnem hominem, vocatur et veritas atque resurrectio, multisque aliis nominibus secundum quasdam proprietates: ita quoque Spiritus sanctus procedens a Patre simul et Filio, his septem nominibus proprie appellatur, sapientia scilicet, intellectus, consilium, fortitudo, scientia, pietas ac timor. Unde et septiformis gratiae dicitur, propter mysterium septenarii numeri, in quo summa perfectio intelligitur. Est enim compositus ex ternario et quaternario. Habet namque in ternario significationem sanctae Trinitatis, in quaternario (1440D)Evangelii. Sive enim tres per quatuor, aut quatuor per tres multiplicentur, ad duodenarium numerum consurgit, quem etiam constat esse perfectissimum, quia mysterium sanctae Trinitatis et doctrina Evangelii per duodecim apostolos in quatuor mundi partes, orientem scilicet et occidentem, septentrionem ac meridiem derivata est. Sunt quoque quatuor mundi elementa, et quatuor orbis (ut dictum est) climata, totidemque anni tempora, quatuor etiam quibus Ecclesia subsistit habentur Evangelia. Possumus quoque ternarium numerum ad interiorem nostrum referre hominem, hoc est ad animam, quae triplicis est naturae. Est enim irascibilis, concupiscibilis, et rationabilis. In unaquaque (1441A)etiam rationali anima tria insunt, memoria, ingenium, et intellectus. Spiritum quoque sanctum super Dominum corporaliter requieturum, Isaias propheta cum de Christo prophetaret, praedixit: Egredietur virga de radice Jesse, Dominus videlicet Jesus de stirpe David: et requiescet super eum spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini (Isai. XI). Ipse enim spiritus requievit super Dominum Jesum Christum, quia in ejus corpore omnis plenitudo divinitatis plenissime habitavit, nequaquam per partes, ut in caeteris sanctis, quibus aliis datur sermo sapientiae, aliis sermo scientiae, aliis gratia virtutum, et caeteris quibus unicuique datur secundum mensuram fidei: (1441B)sed plenarie requievit super eum, perpetua mansit habitatione. Quia igitur per septenarium numerum ipse Spiritus sanctus designatur, a quo et per quem omnis sanitas, omnis fortitudo atque universa dona spiritualia cunctis fidelibus largiuntur, recte septima hora diei filius reguli sanitati redditus ab evangelista refertur: quia quaecunque sanitas, sive in corpore sive in anima datur, eodem spiritu largiente tribuitur qui per eumdem septenarium numerum designatur. Bene ergo septima hora filius reguli sanatus est, quia tunc perfectam sanitatem totus homo consequitur, cum creatura Creatorem suum agnoverit, eique se digna humilitate ac servitute subdiderit. Hic enim est ordo rectissimus, ut anima Deo, corpus vero spiritui mancipetur. Idem quoque (1441C)septenarius numerus donis septiformis Spiritus sacratus est, in quo et per quem vera haec sanitas et remissio omnium peccatorum tribuitur. Cognovit ergo pater quia illa hora erat in qua dixit ei Jesus: Filius tuus vivit, et credidit ipse, et domus ejus tota. In hoc eodem evangelista paulo superius legimus quod praedicante Domino in Samaria, ad vocem mulieris dicentis: Venite et videte hominem qui mihi omnia dixit quaecunque feci (Joan. IV), plurimi Samaritanorum absque ullius signi visione solo sermone in illum crediderunt. Ad istud autem tam magnum miraculum in Judaea patratum solus regulus cum domo sua credidit. Et hoc est quod Dominus supra dixerat: Nisi signa et prodigia videritis, non creditis. In quo etiam facto praefigurabatur quod paucitas (1441D)Judaeorum esset in Deum creditura, et multitudo gentium ad fidem ventura. Judaei nempe ipsum Filium Dei signa facientem viderunt, apostolos illius praedicatores et magistros habuerunt, et tamen pauci ex eis fidei jugo colla submiserunt, caeteris in infidelitate persistentibus. Proinde illis tormentis perpetuis ad infidelitatem condemnatis, nobis, si quod fide credimus, operibus exornemus, aeterna beatitudo repromittitur, dicente nobis Salvatore: Beati qui non viderunt, et crediderunt (Joan. XX). Perfecta namque Judaeorum conversio circa finem saeculi implenda est, quando ad praedicationem Eliae et Enoch convertentur corda patrum in filios, et corda filiorum ad patres eorum, et adimplebitur quod ait Apostolus: (1442A)Cum plenitudo gentium intraverit, tunc omnis Israel salvus erit (Rom. XI). Et Isaias: Si fuerit numerus filiorum Israel quasi arena maris, reliquiae salvae fient (Isai. X). Et iterum: In veritate convertentur in Christo Jesu. Amen.
HOMILIA CXCI. IN DOMINICA XXIII POST PENTECOSTEN.(Ex Opp. beati Augustini.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis similitudinem hanc: Simile factum est regnum coelorum homini regi, qui voluit rationem ponere cum servis suis, etc. (Matth. XVIII.)
Hesterna die sanctum Evangelium monuit nos, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXVIII, col. 514.
(1442B)( Post verba, et caeteri timeant, explicit sermo apud sanctum Augustinum, pergit in Homiliario. )
Redire dimissa peccata, ubi fraterna charitas non est, Dominus docet de illo servo quem cum invenisset debitorem X millium talentorum, deprecanti autem omnia dimisit. Ille autem sui conservi qui ei debebat C denarios, cum misertus non fuisset, jussit eum dominus reddere quae ei dimiserat. Tempus ergo quo accipitur indulgentia per baptismum, tanquam tempus est reddendae rationis, ut omnia debita quae inventa fuerint dimittantur. Non tamen ille servus qui postea dedit conservo suo mutuatam pecuniam quam ille non posset reddere, non ei misertus est, sed etiam ei debebat, et sic cesserat ut ei dimitteret (1442C)dominus. Hoc indicant verba conservi, dicentis: Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi. Alioquin diceret, jam in hoc dimiseras, cur iterum repetis? Hoc et ipsius Domini verba manifestius aperiunt. Ait enim: Egressus autem servus ille, invenit unum de conservis suis, qui debebat ei C denarios. Non dixit, cui debitum jam C denariorum dimiserat. Si enim dimiserat, non ei debebat. Quia ergo dixit: Debebat ei, manifestum est quia non dimiserat. Et melius quidem fuerat, atque hoc potius congruebat tanto debitori reddenti rationem, et exspectanti misericordiam domini sui, ut prius ipse conservo dimitteret quod ei debebat, et sic ad rationem reddendam, ubi misericordia domini implenda erat, accederet. Nec tamen illud quod nondum conservo (1442D)dimiserat, impedivit dominum ejus quominus in tempore illo accipiendae rationis dimitteret ei omnia quae debebat. Sed quid profuit, quando quidem in caput ejus propter odiorum perseverantiam rursus omnia continuo replicata sunt? Sic non impedimur a baptismi gratia, quominus omnia peccata dimittat, etiam si odium fraternum in ejus cui dimittuntur, animo perseverat. Solvitur enim hesternus dies, et quidquid superest solvitur, etiam ipsa hora momentumque ante et in baptismo. Deinceps autem reus incipit continuo (?), nec solum consequentium, sed etiam praeteritorum dierum, horarum, momentorum, redeuntibus omnibus quae dimissa sunt. Et saepe ista contingunt in Ecclesia.
HOMILIA CXCII. IN EADEM DOMINICA. (1443A) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis parabolam hanc: Simile est regnum coelorum homini regi, qui voluit rationem ponere cum servis suis, etc. (Matth. XVIII.)
Salvator noster, dilectissimi, cum hominibus conversationem habens, non solum peccata vitare nos docuit, sed et qualiter a reatu peccatorum absolvi possemus, pio et quodam salubri consilio nos instruere curavit. Est autem consilium ejus hujusmodi, ut si volumus a debitis peccatorum nostrorum coram Deo absolvi, nos quoque offensores nostros a culpis quibus erga nos rei tenentur, absolvamus. Ad haec autem non solum frequenti nostrorum exhortatione, sed et operis exsecutione nos invitare dignatus est. (1443B)Verborum exhortatione, cum ait: Dimittite, et dimittemini (Luc. VI). Et rursum: Cum stabitis ad orandum, dimittite, si quid habetis adversum aliquem (Marc. XI). Et iterum: Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester coelestis peccata vestra (Matth. VI). Et cum interrogaretur a Petro, num usque septies dimittendum esset fratri, ait: Non dico tibi septies, sed usque septuagies septies (Matth. XVIII). Operis quoque exsecutione grande ac memorabile hujus rei nobis reliquit exemplum. Quid enim ait cum a crucifixoribus suis myrrha potaretur et felle, et sublevaretur in crucem? Pater, dimitte illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII). Ita, fratres, Dominus Jesus Christus factus est nobis sicut aquila provocans ad volandum pullos suos, et super (1443C)eos volitans (Deut. XXXII). Parum illi visum est solis verbis nos provocasse ad volandum usque ad eam perfectionem qua diliguntur inimici et ignoscitur debitoribus, nisi et in seipso ejusdem rei nobis exemplum ostendisset, et quasi quodam sublimi volatu suo ad imitandum se nos invitasset. Certe homini sensato et lapideum cor non habenti solum hoc sufficere debebat exemplum, etsi omnis illa verborum exhortatio praemissa non fuisset. Et verbis quidem aliquando planis et manifestis ad hanc perfectionem nos invitat, sicut in praemissis patet exemplis. Aliquando vero et parabolicis, sicut in evangelio quod prae manibus nunc habemus. Dicit enim: Simile est regnum coelorum, etc. Qui sunt coeli, et quod est regnum coelorum, quod assimilatum est homini regi? (1443D)Si, ut ait Scriptura, anima justi sedes est Dei (Sap. VII), consequens est ut animae sanctorum coeli sint. Sed et angelici spiritus coeli dicuntur, quos ad laudem Dei invitat Psalmista, dicens: Laudate eum coeli coelorum (Psal. CXLVIII). Regnum coelorum, id est beatorum omnium, quid est nisi vita aeterna? Vita autem aeterna Christus est, qui ait: Ego sum via, veritas et vita (Joan. XIV). Ipse utique terra viventium, haereditas sanctorum. Ipse paradisus voluptatis, locus spatiosus in quo statuitur pes fidelium. Ipse et rex et regnum sanctorum, in quo, cum quo et per quem regnant omnes electi. Regnum itaque coelorum Christus est. Bene autem hoc regnum coelorum comparatur homini regi, qui misericors esse perhibetur (1444A)debitorem absolvendo, et justus ingratum puniendo, quoniam et Christus homo, et rex regum, et multum misericors misericordiam quaerentibus, et judex durus ingratis. Qui voluit rationem ponere cum servis suis. Tres sunt servi regis nostri, cum quibus rationem ponere habet de debitis suis. Unus est, qui nunquam a debito absolvi vel postulat vel meretur. Alter, qui ad tempus quidem absolvitur, sed ingratus efficitur. Tertius, qui et absolvitur, et gratus permanet. Servus qui nunquam a debito absolvitur, universus infidelium est populus, qui inaestimabili debito coram Creatore suo constrictus, absolutionem nec unquam meretur, nec unquam invenit, jamque a Deo judicatus est. Duo reliqui servi duo genera hominum sunt ad fidem Ecclesiae venientium. Nam (1444B)cum electi et reprobi quotidie sacramenta ecclesiastica suscipiunt, simul cum illis in Ecclesiae gremio nutriuntur, sed adversari illis et doloribus multis eos afficere non desinunt, et coarctat Esau Jacob in visceribus matris. Sunt ergo in Ecclesia servi duo, bonus et malus, electus et reprobus. Nam tertius ille de quo diximus, foris est. Et omnes quidem servi sunt summi regis, qui ad sibi serviendum seque laudandum omnes ad imaginem suam condidit, sed a servitio ejus duo recedunt, unus autem permanet. Sed quod est debitum quod debent singuli domino suo? Debiti nomine peccatum in Scripturis appellari ex hoc perpendimus quod dum docuisset Salvator sic nobis orandum esse: Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. VI), (1444C)statim post pauca subjecit: Si enim non dimiseritis hominibus peccata eorum, nec Pater vester coelestis dimittet vobis peccata vestra. Hoc autem debito omnis homo obligatus est Deo. Omnes enim in peccatis concipimur, et in peccatis nascimur, et in peccatis omni tempore vivimus. Ponit autem rationem cum servis suis Dominus, quando per ora praedicatorum, sive etiam per occultam inspirationem, culpas quorumlibet delinquentium redarguit, et satisfactionem de peccatis exigit. Audit servus ille infidelis, contemnit, induratur ad increpationem, veniam nec quaerit, nec invenit, sed damnatur in infidelitate sua. Audit servus electus, compungitur, satisfacit, de peccatis absolvitur, et permanet gratus, quia et delinquentibus in se conservis suis libenter ignoscit. (1444D)Quid autem agat ille servus reprobus, qui quidem cum electis ad tempus in Ecclesia conversatur, audiamus ex verbis evangelicae lectionis; is enim est de quo dicitur: Oblatus est unus qui debebat decem millia talenta. Debitor plurium talentorum est homo multorum criminalium peccatorum reus, qualia sunt adulterium, homicidium, sacrilegium, furtum, perjurium, rapina, aut etiam infidelitas et similia. Talenti autem nomine apte designantur quae hujusmodi sunt, pro eo quod haec gravissima sunt, sicut hoc genus ponderis inter caetera pondera quae certis nuncupationibus distinguuntur, gravissimum est. Unde et in Zacharia propheta talenti nomine impietas designatur, cum dicitur: Et vidi, et ecce talentum plumbi (1445A)portabatur, et projecit illud in medio amphorae, et dixit: Haec est impietas (Zach. V). Sicut autem talenti diversae sunt species, ita et ipsa crimina inter se differentia sunt. Et revera fortasse, quia nomine talenti peccata gravissima intelligi voluit, non adjecit ut diceret talenta auri aut argenti, quia nomina haec pretiosarum rerum significativa sunt, ut pote virtutum atque scientiae, sed simpliciter dicit, decem millia talenta. Mille vero talenta debere dicatur, qui quodlibet grande peccatum toties iteraverit, ut etiam in consuetudinem duxerit. Apte enim per millenarium, qui quartus est in ordine eorum numerorum a quibus inchoatur numerandi progressio, consuetudo peccati intelligi potest, quae et ipsa in progressu peccatorum quartum obtinet locum. Sicut enim ab (1445B)unitate usque ad decem per adjectionem unitatum, et a decem usque ad centum per adjectionem denariorum, et a centum usque ad mille per adjectionem centenariorum numerando progredimur, sic a delectatione peccati, quae prima est, usque ad consensum; a consensu usque ad actum, ab actu usque ad consuetudinem progressio fit. Decies autem mille talenta debet qui cuncta decalogi mandata iniqua consuetudine violavit, jamque omnis justitiae contemptor effectus est. Sicut enim post mille quintus inter limites numerorum est decem millia, ita post peccandi consuetudinem quintum obtinet locum contemptus, juxta illud quod alibi dicitur: Impius cum venerit in profundum vitiorum, contemnit. Quod si cui onerosa (1445C)est expositio haec, dicat simpliciter decem millia talenta debere eum qui multa criminalia peccata commisit, sitque, ut fieri solet, numerus finitus pro infinito positus: Sequitur: Cum autem non haberet unde redderet, jussit eum dominus suus venundari, etc. Peccator cum arguitur a Domino per os ministri sui, sive per propriam conscientiam, non habet unde reddat debitum dum adhuc ad correptionem cor obdurat, dum nec timore concutitur, nec salubri dolore compungitur, nec ad lacrymas usque succenditur. Jubet ergo Dominus ministris suis venundare eum qui ejusmodi est, cum uxore et filiis, ut debitum possit exsolvi. Juxta eum loquendi modum, quo vivificare dicuntur animas qui vivere eas pronuntiant: et mortificare qui mortuas esse testantur. Etiam venundare (1445D)peccatorem non incongrue dici possunt ministri domini, qui eum post simplicem et blandam admonitionem, aspera invectione minis gehennae perterrent, atque in potestatem Satanae venundatum esse pronuntiant. Moneta quippe diaboli peccatum est, pro cujus brevi delectamento in manus illius se tradit homo cum peccat. Unde in persona peccatoris Apostolus loquens, ait: Ego autem carnalis venundatus sum sub peccato (Rom. VII). Et per prophetam peccatoribus dicitur: Gratis venundati estis (Isa. LII). Utique gratis, quia peccatum pro quo se vendit homo, nullius est pretii, et nihil est, et nihil fiunt homines cum peccant. Uxorem quoque peccatoris una cum filiis venundari, est concupiscentiam ejus pravam atque opera iniquitatis quae ex ipsa propagata sunt, (1446A)pro aeternis cruciatibus venundata, firmis assertionibus comprobare. Alium quoque venundationis modum in hoc loco possumus intueri. Jubet ecclesiastica regula eos qui manifestis criminibus detinentur, et correctionem non recipiunt, per excommunicationis sententiam a communione Ecclesiae alienos fieri, et sic Satanae tradi, ut spiritus salvus fiat per poenitentiam. Nunquid enim non bona venditio quaedam est, cum tradimus Satanae peccatorem, ut recipiamus justum poenitentem? Sic vendidit Apostolus fornicatorem, de quo ad Corinthios loquitur, dicens: Ego quidem absens corpore, praesens autem spiritu, jam judicavi ut praesens eum qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Jesu Christi, tradere hujusmodi Satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat in (1446B)die Domini nostri Jesu Christi (I Cor. V). Sed quasi alium virum pro eo recipit, quando emendatum communioni Ecclesiae admisit, scribens pro eo Corinthiis ut consolarentur eum, et confirmarent illum in charitate (II Cor. II). Uxorem quoque obstinati peccatoris vendere jubemur, quia non solum secundum spiritualem, sed et secundum carnalem communionem a nobis alienandus est, ut et totus Satanae deditus appareat, videlicet spiritu et carne. Uxoris quippe nomine caro solet intelligi. Hinc Apostolus ait: Si is oui nominatur frater, est avarus, aut fornicator, aut idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, .aut rapax, cum ejusmodi nec cibum sumere (I Cor. V). Nonne ergo bene uxorem impii vendunt nonnulli (1446C)praelatorum, qui eisdem quos spirituali communione privaverunt, vel ab aliis privatos cognoverunt, alicujus familiaritatis causa carnaliter communicare non formidant? Filios similiter vendere, est eos qui consentiunt vel communicant excommunicatis eadem ferire sententia. Horrendus est uterque modus venditionis, et nonnunquam durissima corda etiam reproborum non mediocriter conturbat, ita ut iniquitate sua ad tempus dimissa, cum lacrymis humilientur coram ministris Domini, et satisfactionem quantumlibet asperam exhibeant: quod est procidere ante Dominum: de qualium numero est servus hic, de quo dicitur: Procidens autem servus ille, rogabat eum, dicens: Patientiam habe in me. Ac si diceret: Domine, ne in furore tuo arguas me, neque ira tua (1446D)corripias me (Psal. VI). Et omnia reddam tibi. Quod est dicere: Lavabo per singulas noctes lectum meum (Ibid.), hoc est, per singula peccata quibus iram merui, conscientiam meam emundare studebo. Sequitur: Misertus autem Dominus servi illius, dimisit eum, ac omne debitum dimisit illi. Miserationes Domini super omnia opera ejus (Psal. CXLIV), quia non solum electis, sed et reprobis qui ad tempus credunt, sive ad tempus fructus poenitentiae exercent, per baptismum aut poenitentiam peccata dimisit, sicut per prophetam promittit, dicens: Si dixero impio, Morte morieris, et conversus egerit poenitentiam a peccato suo, feceritque judicium et justitiam, omnia peccata ejus quae peccavit non imputabuntur ei (Ezech. III). Egressus autem servus ille, invenit (1447A)unum ex conservis suis qui debebat ei centum denarios. Omne debitum quo homo homini obligari potest, parvi ponderis est respectu ejus quo erga Deum reus tenetur, ac si decem millibus talentorum centum denarii comparentur. Et tenens suffocabat eum, dicens: Redde quod debes. Et procidens servus ille, rogabat eum, dicens: Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi. Ille autem noluit, sed abiens misit eum in carcerem quousque redderet universum debitum. In verbo suffocandi superba et tyrannica debiti exactio notatur, quae fit cum vel per vim vel per asperas objurgationes debitor ita opprimitur, et quasi strangulatur, ut vix respondendi aut excusandi facultatem possit habere. In carcerem vero mittitur, dum coram judice statuitur, ac per districtam justitiam (1447B)undique coarctatur, ut nullus evadendi locus relinquatur. Videntes autem conservi ejus quae fiebant, etc. Conservi nostri qui contristantur super iniquitate nostra, et Domino eam annuntiant, justi viri sunt, qui zelo justitiae accensi, dum enormitates nostras corrigere non valent, ad Deum suspirant, et correctionem nostram illi committunt. Sed et angeli Dei conservi nostri dicuntur, qui semper vident faciem Patris, et omnia nostra intuentes, in conspectu Dei singula annuntiant. Tunc vocavit eum dominus suus, etc. Servus nequam de ingratitudine judicandus a Domino vocatur, et tortoribus traditur, cum de hac vita per mortem rapitur, et potestati pessimorum spirituum torquendus subjicitur. Tradidit, inquit, eum tortoribus, quousque redderet (1447C)universum debitum. Sic et Pater meus coelestis faciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris. Formidanda nimium et horrore plena sententia in hoc loco, fratres, nobis intimatur, videlicet quod si immisericordes exstiterimus erga debitores nostros, non solum ea peccata quae post remissionem commisimus, sed et ea quae vel per baptismum, sive per poenitentiam nobis dimissa sunt, in nobis esse punienda. Unde quidam ex Patribus ait: « Qui divini oblitus beneficii, suas vult vindicare injurias, non solum de futuris peccatis veniam non meretur, sed etiam praeterita quae sibi dimissa credebat, ad vindictam replicabuntur. » Idem rursus ait: « Peccatum quod ex Adam trahitur, temporaliter redditur, quia omnes propter hoc (1447D)moriuntur, non autem in aeternum eis qui per gratiam renascuntur, si in ea permanserint. » Item alius: « Ex dictis Evangelii constat quia si quod in nos delinquitur ex corde non dimittimus, et illud rursus exigitur quod jam per poenitentiam dimissum gaudebamus. » Alius quoque eadem affirmat, dicens: « Considerandum est quod dicit universum debitum, quia non solum peccata quae post baptismum gerit homo, reputabuntur ei ad poenam, sed etiam originalia peccata quae in baptismo ei dimissa sunt. » Item ex verbis prophetae eadem sententia confirmatur, cum dicitur: Si averterit se justus a justitia sua, et fecerit iniquitatem secundum omnes abominationes quas operari solet impius, nunquid vivet? (1448A)Omnes justitiae ejus quas fecerat, non recordabuntur (Ezech. XVIII). Si enim omnes justitiae quas fecit in oblivionem ducuntur, ergo et poenitentia quam pro peccatis exhibuit in nihilum reputanda est. Restat igitur ad poenam revocari peccata pro quibus poenitentia exhibita fuerat, cum nihil jam sit quod illa excuset. Sed forte quaerit aliquis quomodo peccatum quod imputatur peccatori ad poenam, remissum fuit ei in baptismo ad poenitentiam. Ad quod dicimus quoniam eo tempore in tali statu per gratiam Domini constitutus fuerat, in quo si permansisset nequaquam ei praeterita peccata nocitura fuissent: quod utique fuit a peccatis esse solutum. Quid ergo, fratres, dicemus ad hoc? Horrenda plane et supra modum timenda est sententia quam (1448B)audistis. Quid, obsecro, proderit nobis baptizatos esse, animas nostras saepius afflixisse jejuniis, vigiliis et caeteris operibus poenitentiae, eleemosynas quoque pauperibus distribuisse, ut remissionem acciperemus peccatorum, si peccata nostra quae his remediis jam nobis a Deo dimissa sunt, iterum pravitate nostra adversus nosmetipsos suscitamus? Quid prodest vulnerato plagam sanasse, si propria negligentia cicatricem corrumpat, ac denuo vulnus aperiatur? Plane juxta sermonem Domini, et Patrum assertiones, vulnera nostra a coelesti medico jam sanata, videlicet peccata jam nobis dimissa, in nostram perniciem suscitamus, ita ut in futuro examine singula cruciatum suum nobis inferant, si odium erga debitores nostros gerimus, si veniam (1448C)delictorum postulantibus obstinate et immisericorditer denegamus. Illud quoque attendendum quod non simpliciter, si non dimiseritis, sed si non dimiseritis, inquit, in cordibus vestris. Hoc quippe additamento simulatam reconciliationem exclusit, quae fit cum quis importunitate rogantium evictus, odio in corde retento, pacem cum inimico simulat, opportunum tempus vindictae exspectans. Restat ergo, charissimi, ut grande illud remedium peccatorum, quod tanta diligentia saepius a Salvatore nobis commendatum est, et sine quo infructuosum nobis est quidquid pro obtinenda coram Deo venia delictorum agimus, solerter servare curemus. Supportemus cum omni mansuetudine injurias proximorum, simus ad ignoscendum debitoribus mansueti, ad miserendum (1448D)misericordiam quaerentibus parati, ut et nos in conspectu districti judicis nostri misericordiam invenire possimus, praestante Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre, etc.
HOMILIA CXCIII. IN DOMINICA XXIV POST PENTECOSTEN.(Ex Opere Imperfecto in Matthaeum, apud sanctum Chrysostomum, inter spuria.) In illo tempore, abeuntes Pharisaei, consilium inierunt ut caperent Jesum in sermone, etc. (Matth. XXII.)
Omnis malitia confunditur quidem aliquoties ratione veritatis, corrigitur autem nunquam, etc. Reliqua vide Operum sancti Chrysostomi in editione nostra tomo VI, col. 866.
HOMILIA CXCIV. IN EADEM DOMINICA.(Ex Herico Antissiodorensi monacho.) (1449A) In illo tempore abeuntes Pharisaei consilium inierunt ut caperent Jesum in sermone, etc. (Matth. XXII).
Luca referente evangelista manifestum est quia, ipso Salvatore nato sub Caesare Augusto, in toto orbe celebrata est descriptio, et inter omnes nationes totius orbis quae Romano imperio subjectae erant, Judaea quoque ejus stipendiaria facta fuerat. Quam ob causam magna seditio tunc temporis in populo fervebat. Quidam enim dignum esse judicabant ut quia Romani pro securitate et quiete omnium assidue militabant, censum eis deberent persolvere. At contra Pharisaei, qui sibi de falsa justitia applaudebant, nitebantur (1449B)asserere quod populus Dei qui decimas solveret, primitiva daret et caetera legis decreta observaret, non deberet humanis legibus subdi. Quae seditio intantum convaluit, ut post Domini passionem in hac ipsa pertinacia et rebellione Judaei perdurantes, Romanis sub hac occasione in vindictam necis Salvatoris venientibus, amitterent locum, gentem et regnum, vitam etiam praesentem perderent ac futuram: malueruntque haec omnia caecante avaritia perpeti, quam tributa Romanae militiae pendere. Quia ergo principes sacerdotum timore populi Dominum comprehendere non poterant, saltem ut in sermone eum caperent laborabant. Abierunt ergo Pharisaei, et consilium acceperunt. Quo abierunt? Utique ad Herodianos, qui erant milites Herodis, ac exigendis (1449C)tributis praepositi. Nam Caesar Augustus Herodem filium Antipatri, alienigenam et proselytum, regem Judaeis constituerat, qui tributis praeesset et Romano pareret imperio. Ergo ex eo quod non dicit evangelista, conciliati sunt, sed consilium acceperunt, et ex eo quod dicit, cum Herodianis pariter convenerunt, apparet quia cum illis hujuscemodi circumventionis consilium tractaverunt. Cogitabant enim apud se sacerdotes dicentes: Si nos soli euntes interrogaverimus Christum, quamvis dixerit quia non licet Caesari dare tributum, tamen talia dicentibus nobis contra eum, nemo credet, quia omnes jam sciunt quod inimici ejus sumus. Inimicorum autem testimonium in judicio, etsi verum sit, tamen quasi suspectum reprobatur. Per seipsos ergo Jesum Christum interrogare (1449D)nolebant, quia in magna suspicione inimicitiae jam erant apud Christum, ne forte quasi suspecti circumvenire eum non possent. Et mittunt ei discipulos suos, qui, se justos simulantes, saltem in sermone eum caperent, et sic potestati praesidis traderent, ut velut ipsi a morte ejus immunes esse viderentur. Mittunt ergo discipulos suos ad illum quasi adhuc minime suspectos, ut aut facile eum deciperent, aut si vincerentur (sicut et contigit), illi qui eos miserant minus erubescerent. Nam consilio malo deprehenso tanto minor nascitur confusio, quanto fuerit persona deterior. Mittunt igitur Pharisaei discipulos suos cum Herodianis militibus Herodis, seu quos illudentes Pharisaei (quia Romanis tributa solvebant) Herodianos vocabant, et non divino cultui (1450A)deditos. Quidam Latinorum ridicule Herodianos putant, qui Herodem Christum crederent, quod nusquam omnino legimus. Herodianos itaque (ut diximus) milites Herodis appellat, qui in exigendis tributis erant praepositi. Dicunt ergo: Magister, scimus quia verax es. Magistrum et veracem vocant, ut quasi homo eorum adulatione delectatus, secretum sui cordis eis simpliciter aperiat. Scimus, inquiunt, quia verax es, et viam Dei, id est legem Dei, in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo, id est, in proferenda veritate, nullius vel amicitiam, vel inimicitiam curas. Quare hoc dixerint, manifestant cum subdunt: Non enim respicis personam hominum, id est, nec propter pauperem, nec propter divitem veritate relicta mendacium loqueris. Dic ergo nobis quid tibi (1450B)videtur? Licet censum dare, an non? Tanquam dicerent: Nos servi sumus summi Regis, legem ab eo accepimus, decimas, primitias, oblationes ac victimas, juxta legis mandata, ipsi offerimus, et ideo injustum est ut terrenis regibus serviamus. Hoc autem blanda et fraudelenta interrogatione dicentes, ad hoc illum perducere laborabant ut magis Deum quam Caesarem timens, diceret non debere Romanis tributa solvi, quatenus qui praesentes erant, tenerent eum quasi seditionis principem contra Judaeos. Si vero diceret tributum esse reddendum, tanquam destructorem legis illum calumniarentur. Cognita autem Jesus nequitia illorum, hoc est, considerans dolum et fraudes eorum, dixit: Quid me tentatis, hypocritae? Attendendum (1450C)quia non secundum sermones eorum fictos blande respondit, sed juxta conscientiam eorum crudelem aspera objecit, cogitationibus illorum non verbis respondens. Prima etenim virtus est respondentis interrogantium verba cognoscere, et non discipulos, sed tentatores vocare. Hypocrita ergo vocatur qui aliud est et aliud simulat, id est aliud opere agit, et aliud voce praetendit. Hypocritas autem idcirco eos nuncupat, ut audientes ex ore ejus quae ipsi cogitabant in corde, considerarent eum humanorum cordium cognitorem tanquam omnipotentem Deum, et quod facere in illum cogitabant, perficere non auderent. Hypocritae autem subaurati dicuntur. Hypo enim Graece sub, chrysos aurum dicitur. Merito ergo tentatores suos hypocritas nuncupat, qui aliud nitebantur (1450D)opere, aliud simulabant voce. Ostendite mihi numisma census. Sapientia semper egit sapienter, ut suos tentatores propriis illorum sermonibus vinceret. Ostendite, inquit, mihi numisma, id est, inscriptionem denarii, vel, ut alii dicunt, monetam. Dictum autem est numisma a nomine quod inscribebatur denario. Est autem denarius genus nummi quod pro decem nummis imputabatur, et habebat nomen et imaginem Caesaris. Et ait illis: Cujus est imago haec et superscriptio? Ex hoc loco conjicere possunt veritatem, qui dicunt Dominum Jesum Christum causa ignorantiae aliquando interrogasse Judaeos, et non potius causa dispensationis. Interrogat enim cujus sit imago nummi, et superscriptio ejus, non quod ipse nesciat quod omnes scire poterant qui videbant denarium, (1451A)sed ideo ut ad sermonem eorum competenter respondere valeat. Dicunt ei: Caesaris. In hoc loco Caesar non Augustus Octavianus intelligendus est, sed Tiberius privignus ejus, qui successerat in imperio, sub quo et passus est Dominus. Sciendum vero est omnes reges Romanorum Caesares esse appellatos, a primo Caio Julio Caesare. Qui ideo sic appellatus est quod vel caeso utero matris in lucem eruperit, vel quod cum caesarie capillorum fuerit natus. Tunc ait eis: Reddite ergo quae sunt Caesaris, Caesari: et quae sunt Dei, Deo. Reddite Caesari quae ejus sunt, id est, nummum, tributum et pecuniam; et quae Dei sunt, Deo, id est, decimas et primitias, et caetera donaria, quae legis decreto mandantur. Quod Dominus faciendum praecepit, ipse quoque opere implevit. Nam (1451B)cum venisset Capharnaum, accesserunt qui didrachma accipiebant ad Petrum, et dixerunt: Magister vester non solvit didrachma? At ille ait: Etiam. Et cum introisset Petrus domum, praevenit eum Jesus, dicens: Quid tibi videtur, Simon? Reges terrae a quibus accipiunt tributum vel censum? a filiis suis, an ab alienis? At ille ait: Ab alienis. Dixit illi Jesus: Ergo liberi sunt filii (Matth. XVII). Ac si diceret: Si filii regum liberi sunt a tributo, ego qui sum filius regis aeterni, atque de stirpe regis terreni generatus, a tributo liber esse deberem. Ut autem non scandalizemus eos, vade ad mare, et mitte hamum: et eum piscem qui primus ascenderit, tolle, et aperto ore ejus inveniens staterem: illum sumens, da eis pro me et pro te (Ibid.). In quo loco dicit beatus Hieronymus ignorare (1451C)se quid potissimum mirandum sit, utrum praescientia Salvatoris, an magnitudo ejus virtutis. Praescientia quidem, quod noverit piscem habere staterem in ore, et quod primum ipse capiendus esset. Magnitudo autem virtutis, si ad verbum illius statim stater in ore piscis creatus est, et quod futurum erat, loquendo fecerit. Ergo, ut ante dictum est, Dominus noster et secundum carnem et secundum spiritum ejus filius regis erat, vel ex David stirpe generatus, vel omnipotentis Verbum Patris. Tributa quasi regis filius non debebat, sed qui humilitatem carnis assumpserat, debuit adimplere omnem justitiam. Nosque infelices, qui Christi censemur nomine, et nihil dignum facimus tanta majestate. Ille pro nobis et crucem sustinuit, tributa non reddimus, et quasi filii (1451D)regis a vectigalibus immunes sumus. Deo etiam reddidit Dominus Jesus quae Dei sunt, quoniam in omnibus operibus suis voluntatem Patris adimplevit, juxta quod ipse loquitur: Non veni facere voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me, Patris (Joan. VI). Spiritualiter, sicut Caesar exigit denarium a suis subjectis, in quo imago ejus exprimitur, ita Deus requiret a nobis animam lumine vultus sui insignitam. Unde Psalmista ait: Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine (Psal. IV). Quemadmodum enim denarius insignitur regis imagine, ita anima nostra divini luminis illustratur claritate. Homo namque ad imaginem et similitudinem Dei conditus est, non in corpore, sed in spiritu, id est anima. Quod Paulus (1452A)apostolus manifestat cum dicit: Renovamini spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitia et sanctitate veritatis (Ephes. IV). Quibus verbis non in corpore, sed in spiritu, ad imaginem et similitudinem Dei homo creatus esse ostenditur. Creatus est ergo ad imaginem et similitudinem Dei in anima, ut sicut est Deus sanctus, justus et verus, discernitque inter bonum et malum, ita et ipse homo sanctus, justus verusque manens, discretionem aeque boni malive retineat. Ad similitudinem nihilominus Dei factus est, ut sicut est Deus perpetuus et immortalis, ita esset etiam homo (nisi peccasset) immortalis atque aeternus. Taliter ergo, ut diximus, ad similitudinem et imaginem Dei est homo conditus, non in corpore, sed in spiritu, (1452B)ea distinctione servata, ut imago accipiatur in sanctitate, similitudo autem in aeternitate. Studeamus ergo renovari spiritu mentis nostrae, et induere novum hominem qui secundum Deum creatus est, ut mereamur ei reddere denarium suum, hoc est, vitam nostram sanctam et immaculatam. Aliter Pharisaeos et Herodianos, qui ad tentandum Dominum sunt missi, diversae constat fuisse voluntatis. Alii enim nil reddere Caesari, alii vero tantum Caesari, omnia censebant esse reddenda. Proinde duo isti ordines tentatorum duo significant genera haereticorum, quorum alterum docet tantummodo corpori obsequendum, et Caesari, id est ventri, qui et in libro beati Job exactor vocatur, solummodo militandum. Alterum vero genus haereticorum suadet corporis curam penitus omittendam, (1452C)et animae tantummodo profectibus invigilandum, nonnunquam etiam ipsi corpori causa animae perniciem inferendam. Sed Dominus utrumque abnuens, regia via docet esse gradiendum, et corpori quidem subsidium non negandum: animae vero profectui pro utilitate et tempore insinuat insistendum, discretione in omnibus conservata, quatenus et corpus subjacere valeat, et animus inedia corporis non tabescat. Item alio sensu Caesarem intellige diabolum, qui semel in paradiso homini vilem persuasionis nummum contulit, et quotidie ab eo hujus debiti reatum quaerit. Cui tunc non sicut ille expetit, sed sicut utilitas nostra poscit, censum reddimus, cum perversa agere despicimus, cum peccatum quod ab eo suadente contraximus, digna poenitentiae satisfactione (1452D)purgamus, cum vitia deserimus, eisque cum suo auctore abrenuntiamus, ut, tali tributo reddito, liberi ac securi deinceps vivamus. Sed postquam ita diabolo quod ab illo accepimus reddimus, necesse est ut Deo omnipotenti quod ab illo sumpsimus intemeratum restituamus, animam videlicet nostram lumine vultus ejus insignitam et immaculatam, actionibus adornatam. Moneta enim Dei sumus, a thesauro ejus decidimus, errore detritum est quod in nobis fuerat impressum. Quocirca solerter est studendum ut imaginem Dei quam peccando in nobis corrupimus, poenitendo et digne vivendo reparare satagamus. Ipso adjuvante qui vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, etc.
HOMILIA CXCV. IN DOMINICA XXV POST PENTECOSTEN.(Ex beati Ambrosii in Evangelium secundum Lucam expositione, lib. VI, num. 53.) (1453A) In illo tempore loquente Jesu ad turbas, Ecce princeps unus accessit, et adoravit eum, dicens: Domine, filia mea modo defuncta est, sed veni et impone manum super eam, et vivet, etc. (Luc. VIII).
Reliquerat in Gerasenis synagogam Christus, etc. Reliqua vide apud sanctum Ambrosium, Operum ejus tomo II, Patrologiae XV, col. 1682.
HOMILIA CXCVI. IN EADEM DOMINICA.(Ex ven. Bedae presbyteri in Evangelium secundum Lucam expositione, lib. III.) (1453B)In illo tempore loquente Jesu ad turbas, ecce princeps unus accessit, et adoravit eum, dicens, etc. (Luc. VIII.)
Ecce vir venit cui nomen erat Jairus, et ipse princeps synagogae erat. Priori lectioni quam de abjectione Synagogae, fideque Ecclesiae, atque iterum instauratione Synagogae sumus interpretati, consequenter archisynagogi filia moriens subjungitur, etc. Reliqua vide apud venerabilem Bedam, Operum ejus tomo III, Patrologiae XCII, col. 411.
HOMILIA CXCVII. IN DOMINICA XXVI POST PENTECOSTEN.(Ex beato Augustino [?].) In illo tempore cum sublevasset oculos Jesus, et vidisset quia multitudo maxima venit ad eum, dicit ad Philippum: Unde ememus panes, ut manducent hi, (1453C)etc.? (Joan. VI).
Miracula quae fecit Dominus noster Jesus Christus sunt quidem divina opera, et ad intelligendum Deum de visibilibus admonent humanam mentem. Quia enim ille non est talis substantia quae videri oculis possit, et miracula ejus, quibus totum mundum regit universamque creaturam administrat, assiduitate viluerunt, ita ut pene nemo dignetur attendere opera Dei mira et stupenda in quolibet seminis grano, secundum ipsam suam misericordiam servavit sibi quaedam quae faceret opportuno tempore, praeter usitatum ordinem cursumque naturae, non ut majora, sed insolita videndo, stuperent, quibus quotidiana viluerant. Majus enim miraculum est gubernatio totius mundi quam saturatio quinque millium hominum de (1453D)quinque panibus, et tamen haec nemo miratur. Illud mirantur homines, non quia majus est, sed quia rarum est. Quis enim et nunc pascit universum mundum, nisi ille qui de paucis granis segetes creat? Fecit ergo quomodo Deus. Unde enim multiplicat de paucis granis segetes, inde in manibus suis multiplicavit quinque panes. Potestas enim erat in manibus Christi: panes autem illi quinque quasi semina erant, non quidem terrae mandata, sed ab eo qui terram fecit multiplicata. Hoc ergo admotum est sensibus, quo erigeretur mens, et exhibitum oculis ubi exerceretur intellectus, ut invisibilem Deum per visibilia opera miraremur, et erecti ad fidem, et purgati per fidem, etiam ipsum invisibiliter videre cuperemus, (1454A)quem de rebus visibilibus invisibiliter nosceremus. Nec tamen sufficit haec intueri miraculis Christi. Interrogemus ipsa miracula quid nobis loquantur de Christo. Habent enim, si intelligantur, linguam suam. Nam quia ipse Christus Verbum Dei est, etiam factum Verbi Verbum nobis est. Hoc ergo miraculum sicut audivimus quam magnum sit, quaeramus etiam quam profundum sit. Non tantum ejus superficie delectemur, sed etiam altitudinem perscrutemur. Habet enim aliquid intus hoc quod miramur foris. Vidimus, exspectavimus magnum quiddam, praeclarum quiddam et omnino divinum, quod fieri nisi a Domino non possit, laudavimus de facto factorem. Sed quemadmodum si litteras pulchras alicubi inspiceremus, non nobis sufficeret laudare (1454B)scriptoris articulum, quomodo eas pariles, aequales, decorasque fecerit, nisi etiam legeremus quid nobis per illas indicaverit: ita factum hoc qui tantum aspicit, delectatur pulchritudine facti, ut admiretur artificem. Qui autem intelligit, quasi legit. Aliter enim videtur pictura, aliter videntur litterae. Picturam cum videris, hoc est, totum vidisse, laudasse; litteras cum videris, non est hoc totum, quoniam commoneris et legere. Etenim dicis cum videris litteras, si forte non eas nosti legere. Quid putamus esse quod hic scriptum est? Interrogas quid sit, cum jam videas aliquid. Aliud tibi demonstraturus est, a quo quaeris agnoscere quod vidisti. Alios ille oculos habet, alios tu. Nonne similiter apices videtis? Sed non similiter signa cognoscitis. Tu ergo vides et (1454C)laudas, ille videt, laudat, legit et intelligit. Quia ergo vidimus, quia laudavimus, legamus et intelligamus. Dominus in monte. Multo magis intelligamus, quia Dominus in monte, verbum est in alto. Proinde non quasi humiliter jacet quod in monte factum est, nec transeunter praetereundum, sed suspiciendum. Turbas vidit, esurientes agnovit, misericorditer pavit, non solum pro bonitate, verum etiam pro potestate. Quid enim sola prodesset bonitas, ubi non erat panis unde turba esuriens pasceretur? Nisi bonitati adesset potestas, jejuna illa turba remaneret, et esuriens. Denique et discipuli qui erant cum Domino in fame, et ipsi turbas volebant pascere, ut non remanerent inanes, sed unde pascerent non habebant. Interrogavit Dominus unde emerentur panes (1454D)ad turbas pascendas. Et ait Scriptura: Hoc autem dicebat tentans eum, discipulum scilicet Philippum quem interrogaverat. Ipse enim sciebat quid esset facturus. Cur ergo de bono tentabat, nisi quia ignorantiam discipuli demonstrabat? et forte in demonstratione ignorantiae discipuli aliquid significavit. Apparebit ergo cum ipsum sacramentum de quinque panibus nobis coeperit loqui, et quid significet indicare. Ibi enim videbimus quare Dominus in hoc facto ignorantiam discipuli voluit interrogando quod sciebat ostendere. Nam interrogamus aliquando quod nescimus, audire volentes ut discamus. Aliquando interrogamus quod scimus, scire volentes utrum et ille sciat quem interrogamus. Utrumque hoc noverat (1455A)Dominus: et quod interrogabat sciebat, et quid esset facturus ipse noverat, et hoc nescire Philippum sciebat similiter. Quare itaque interrogabat, nisi quia illius ignorantiam demonstrabat? Et hoc quare fecerit, ut dixi, postea intelligemus. Andreas ait: Est hic puer quidam qui habet quinque panes et duos pisces. Sed haec quid sunt inter tantos? Cum dixisset Philippus interrogatus, ducentorum denariorum panes non sufficere quibus tanta illa turba reficeretur, erat ibi quidam puer portans quinque panes hordeaceos et duos pisces. Et ait Jesus: Facite homines discumbere. Erat autem ibi multum fenum, et discubuerunt fere quinque millia hominum. Accepit autem Dominus Jesus panes, gratias egit, jussit frangi, fracti sunt panes, positi ante discumbentes, non jam (1455B)quinque panes, sed quod adjecerat qui creaverat quod auctum erat: Et de piscibus quantum sufficiebat. Parum est turbam illam fuisse satiatam, etiam fragmenta resederunt, et etiam ipsa colligi jussa sunt ne perirent. Et impleverunt duodecim cophinos fragmentorum. Breviter ut curramus, per quinque panes intelliguntur quinque libri Moysi, merito non triticei, sed hordeacei, quia ad Vetus Testamentum pertinent. Nostis autem hordeum ita creatum ut ad medullam ejus vix perveniatur: vestitur enim eadem medulla tegmine paleae, et ipsa palea tenax et inhaerens, ut cum labore exuatur. Talis est littera Veteris Testamenti, vestita tegminibus carnalium sacramentorum. Sed si ad ejus medullam perveniatur, pascit et satiat. Ferebat ergo quidam puer quinque panes (1455C)et duos pisces. Si quaeramus quis fuerit puer iste, forte populus Israel erat, qui sensu puerili portabat, nec manducabat. Illa enim quae portabat, clausa onerabant, et aperta pascebant. Duo autem pisces videntur nobis significare illas duas in Veteri Testamento sublimes personas, quae ungebantur ad populum sacrificandum et regendum, sacerdotes et reges. Et ipse in mysterio venit aliquando, qui per illas significabatur. Venit aliquando, qui per medullam hordei ostendebatur, per paleam vero hordei occultabatur; venit ipse unus utramque personam in se portans, sacerdotis et regis. Sacerdotis, per victimam quam seipsum obtulit pro nobis Deo. Regis, quia regimur ab eo, et aperiuntur quae clausa portabantur. Gratias illi: implevit per se quod per Vetus (1455D)Testamentum promittebatur. Et fracti sunt panes, frangendo multiplicati sunt. Nihil verius. Quinque enim libri Moysi, quam multos libros cum exponuntur tanquam frangendo, id est disserendo, fecerunt. Sed quia in illo hordeo ignorantia primi populi tegebatur, de quo primo populo dictum est: Quandiu legitur Moyses, velamen supra corda eorum positum est (II Cor. III). Nondum enim velamen ablatum erat, quia nondum venerat Christus, nondum velum templi fuerat illo in cruce pendente conscissum. Quia ergo ignorantia populi erat in lege, propterea tentatio illa Domini ignorantiam discipuli demonstrabat. Nihil ergo vacat. Omnia eminent, sed intellectorem requirunt. Nam et ipse numerus pasti populi (1456A)populum significabat sub lege constitutum. Cur enim quinque millia erant, nisi quia sub lege erant, quae lex quinque libris Moysi explicatur? Unde de quinque illis porticibus languidi prodebantur, non sanabantur. Ille enim ibi curavit languidum, qui et hic turbas de quinque panibus pavit. Nam et super fenum discumbebant. Carnaliter ergo sapiebant, et in carnalibus quiescebant. Omnis enim caro fenum (Isa. XL). Quae sunt autem illa fragmenta, nisi quae populus non potuit manducare? Intelliguntur ergo quaedam secretiora intelligentiae, quae multitudo non potest capere. Quid ergo restat, nisi ut secretiora intelligentiae, quae non potest capere multitudo, illis credantur qui idonei sunt et alios docere, sicut erant apostoli? Unde duodecim cophini impleti sunt. (1456B)Factum est hoc et mirabiliter, quia magnum; factum est et utiliter, quia spiritualiter factum est. Qui tunc viderunt, admirati sunt: nos enim nunc miramur cum audimus. Factum est autem ut illi viderent, scriptum est autem ut nos audiremus. Quod in illis oculi valuerunt, hoc in nobis fides. Cernimus quippe animo quod oculis non potuimus, et praelati illis sumus, quoniam de nobis dictum est, Beati qui non vident, et credunt (Joan. XX). Addo autem quia forte et intelleximus quod illa turba non intellexerit, et vere nos pasti sumus, qui ad medullam hordei pervenire potuimus. Denique homines illi qui viderunt hoc, quid putaverunt? Illi, inquit, homines cum vidissent quod fecerat signum, dicebant, quia hic est vere propheta. Forte adhuc ideo prophetam (1456C)Christum putabant quia super fenum discumbebant. Erat autem ille Dominus prophetarum, impletor prophetarum, sanctificator prophetarum, sed et propheta. Nam et Moysi dictum est: Suscitabo eis prophetam similem tui (Deut. XVIII). Similem secundum carnem, non secundum majestatem. Et de ipso Christo illam Domini promissionem habere intellectum, aperte in Actibus apostolorum exponitur et legitur (Act. VII). Et ipse Dominus de se ait: Non est propheta sine honore nisi in patria sua (Marc. VI). Propheta Dominus, et verbum Dei Dominus, et nullus propheta sine verbo Dei prophetat. Cum prophetis Verbum Dei, et propheta Verbum Dei. Meruerunt priora tempora prophetas afflatos et impletos Verbo Dei. Meruimus nos prophetam ipsum Verbum Dei. (1456D)Sic autem propheta Christus Dominus prophetarum, sicut angelus Christus Dominus angelorum. Nam et ipse dictus est magni consilii angelus (Isa. IX). Verumtamen alibi quid dicit propheta? Quia non legatus neque angelus, sed ipse veniens salvos faciet eos, id est, ad salvos faciendos eos non mittet legatum, non mittet angelum, sed veniet ipse. Quis veniet? Ipse angelus. Certe non per angelum, nisi quia iste sic angelus, ut etiam Dominus sit angelorum. Etenim angeli nuntii sunt Latine. Si Christus nihil annuntiaret, angelus non diceretur. Christus si nihil prophetaret, propheta non diceretur. Exhortatus est nos ad fidem, et ad capessendam vitam aeternam. Aliquid praesens annuntiavit, aliquid futurum praedixit. (1457A)Ex eo quod praesens annuntiavit, angelus erat. Ex eo quod futurum praedixit, propheta erat. Ex eo quod Verbum Dei caro factum est, et angelorum et prophetarum Dominus erat. Tu autem, Domine.
HOMILIA CXCVIII. IN DEDICATIONE ECCLESIAE VEL ALTARIS.(Ex Opp. sancti Augustini.) Quotiescunque, fratres charissimi, altaris vel templi festivitatem colimus, etc. Reliqua vide apud sanctum Augustinum, Operum ejus tomo V, Patrologiae XXXIX, col. 2166.
HOMILIA CXCIX. IN DEDICATIONE ECCLESIAE VEL ALTARIS CONSECRATIONE.(Ex eodem.) Recte festa Ecclesiae colunt qui se Ecclesiae filios (1457B)esse cognoscunt, etc. Reliqua vide tomo ut supra, col. 2171.
HOMILIA CC. IN DEDICATIONE ALTARIUM.(Ex Opp. venerabilis Bedae presbyteri.) In illo tempore dixit Jesus discipulis suis: Non est arbor bona quae facit fructus malos, neque arbor mala faciens fructum bonum, etc. (Luc. VI).
(1458A)Quia, propitia Divinitate, fratres charissimi, etc. Reliqua vide apud venerabilem Bedam, Operum ejus tomo V, Patrologiae XCIV, col. 433.
HOMILIA CCI. IN DEDICATIONE ECCLESIAE.(Ex Opp. ven. Bedae presbyteri.) In illo tempore facta sunt encoenia in Hierosolymis, et hiems erat, et ambulabat Jesus in templo in porticu Salomonis, etc. (Joan. X).
Audivimus ex lectione evangelica, fratres charissimi, quia facta sunt encaenia in Hierosolymis, etc. Reliqua vide apud ven. Bedam, Operum ejus tomo V. Patrologiae XCIV, col. 243.
HOMILIA CCII. IN DEDICATIONE ECCLESIAE.(Ex eodem.) (1458B) In illo tempore, ingressus Jesus perambulabat Hiericho. Et ecce vir nomine Zachaeus, et hic erat princeps publicanorum, et ipse dives, etc. (Luc. XIX).
Quae impossibilia sunt apud homines, possibilia sunt apud Deum (Luc. XVIII). Ecce enim camelus deposita gibbi sarcina, per foramen acus transit, etc. Reliqua vide tomo ut supra, col. 439.