I
[recensere]
Nascitur Arabiis ingens in collibus infans,
Et dixit levis aura: «Nepos est ille Jugurthæ. . .»
Fugit pauca dies ex quo surrexit in auras,
Qui mox Arabiæ genti patriæque Jugurtha
Ipse futurus erat, quum visa parentibus umbra
Attonitis, puerum super, ipsius umbra Jugurthæ,
Et vitam narrare suam, fatumque referre:
«O patria! o nostro tellus defensa labore!»
Et paulum zephyro vox interrupta silebat,
«Roma, prius multi sedes impura latronis,
Ruperat angustos muros, effusaque circum,
Vicinas scelerata sibi constrinxerat oras:
Fortibus hinc orbem fuerat complexa lacertis,
Reddideratque suum! multæ depellere gentes
Nolebant fatale jugum: quæque arma parassent
Nequidquam patria pro libertate cruorem
Fundere certabant: ingentior objice Roma
Frangebat populos, quum non acceperat urbes!. . .»
Nascitur Arabiis ingens in collibus infans,
Et dixit levis aura: «Nepos est ille Jugurthæ!
«Ipse diu hanc plebem generosas volvere mentes
Credideram: sed quum propius discernere gentem
Jam juveni licuit, magnum sub pectore vulnus
Ingenti patuit!. . . – dirum per membra venenum,
Auri sacra fames, influxerat. . . omnis in armis
Viserat. . . – urbs meretrix toto regnabat in orbe! –
Ille ego reginæ statui contendere Romæ;
Despexi populum, totus cui paruit orbis!. . .»
Nascitur Arabiis ingens in collibus infans,
Et dixit levis aura: «Nepos est ille Jugurthæ!
«Nam quum consiliis sese immiscere Jugurthæ
Roma aggressa fuit, sensim sensimque latente
Captatura dolo patriam, impendentia vincla
Conscius adspexi, statuique resistere Romæ,
Ima laborantis cognoscens vulnera cordis!
O vulgus sublime! viri! plebecula sancta!
Illa, ferox mundi late regina decusque,
Illa meis jacuit, jacuit terra ebria donis!
O quantum Numidæ Romanam risimus urbem!
– Ille ferus cuncto volitabat in ore Jugurtha:
Nullus erat, Numidus qui contra surgere posset!»
Nascitur Arabiis ingens in collibus infans,
Et dixit levis aura: «Nepos est ille Jugurthæ!
«Ille ego romanos aditus Urbemque vocatus
Sustinui penetrare, Nomas! – frontique superbæ
Injeci colaphum, veneliaque agmina tempsi!. . .
– Oblita hic tandem populus surrexit ad arma:
Haud ego projeci gladios: mihi nulla triumphi
Spes erat: At saltem potui contendere Romæ!
Objeci fluvios, objeci saxa catervis
Romulidum; Lybicis nunc colluctantur arenis,
Nunc posita expugnant sublimi in culmine castra:
Sæpe meos fuso tinxerunt sanguine campos. . .
– Atque hostem insueti tandem stupuere tenarem!. . .»
Nascitur Arabiis ingens in collibus infans,
Et dixit levis aura: «Nepos est ille Jugurthæ!
«. . . Forsan et hostiles vicissem denique turmas. . .
Perfidia at Bocchi. . . – Quid vero plura revolvam?
Contentus patriam et regni fastigia liqui,
Contentus colapho Romam signasse rebelli!. . .
– At novus Arabii victor nunc imperat oris
Gallia!. . . Tu, fili, si qua fata aspera rumpas,
Ultor eris patriæ. . . gentes, capite arma, subactæ!
Prisca reviviscat domito sub pectore virtus!. . .
O gladios torquete iterum, memoresque Jugurthæ,
Pellite victores, patria libate cruorem!. . .
O utinam Arabii surgant in bella leones,
Hostiles lacerent ultrici dente catervas!
– Et tu! cresce, puer, faveat fortuna labori,
Nec dein Arabiis insultet Gallicus oris!. . .»
– Atque puer ridens gladio ludebat adunco!. . .
II
[recensere]
Napoleo! proh! Napoleo! novus ille Jugurtha
Vincitur: indigno devictus carcere languet. . .
Ecce Jugurtha viro rursus consurgit in umbris
Et tales placido demurmurat ore loquelas:
«Cede novo, tu, nate, Deo! jam linque querelas:
Nunc ætas melior surgit!. . . – tua vincula solvet
Gallia: et Arabiam, Gallo dominante, videbis
Lætitiam: accipies generosæ fœdera gentis. . .
– His et immensa magnus tellure, sacerdos
Justitiæ fideique!. . . – patrem tu corde Jugurtham
Dilige, et illius semper reminiscere sortem:
III
[recensere]
«Ille tibi Arabii genius nam littoris extat!. . .»